Skip to main content

Full text of "Patrologiae cursus completus sive biblioteca universalis, integra, uniformis, commoda, oeconomica, omnium SS. Patrum, doctorum scriptorumque eccelesiasticorum qui ab aevo apostolico ad usque Innocentii III tempora floruerunt .."

See other formats 


This  is  a  digital  copy  of  a  book  that  was  preserved  for  generations  on  library  shelves  before  it  was  carefully  scanned  by  Google  as  part  of  a  project 
to  make  the  world's  books  discoverable  online. 

It  has  survived  long  enough  for  the  copyright  to  expire  and  the  book  to  enter  the  public  domain.  A  public  domain  book  is  one  that  was  never  subject 
to  copyright  or  whose  legal  copyright  term  has  expired.  Whether  a  book  is  in  the  public  domain  may  vary  country  to  country.  Public  domain  books 
are  our  gateways  to  the  past,  representing  a  wealth  of  history,  culture  and  knowledge  that's  often  difficult  to  discover. 

Marks,  notations  and  other  marginalia  present  in  the  original  volume  will  appear  in  this  file  -  a  reminder  of  this  book's  long  journey  from  the 
publisher  to  a  library  and  finally  to  you. 

Usage  guidelines 

Google  is  proud  to  partner  with  libraries  to  digitize  public  domain  materials  and  make  them  widely  accessible.  Public  domain  books  belong  to  the 
public  and  we  are  merely  their  custodians.  Nevertheless,  this  work  is  expensive,  so  in  order  to  keep  providing  this  resource,  we  have  taken  steps  to 
prevent  abuse  by  commercial  parties,  including  placing  technical  restrictions  on  automated  querying. 

We  also  ask  that  you: 

+  Make  non-commercial  use  ofthefiles  We  designed  Google  Book  Search  for  use  by  individuals,  and  we  request  that  you  use  these  files  for 
personal,  non-commercial  purposes. 

+  Refrainfrom  automated  querying  Do  not  send  automated  queries  of  any  sort  to  Google's  system:  If  you  are  conducting  research  on  machine 
translation,  optical  character  recognition  or  other  areas  where  access  to  a  large  amount  of  text  is  helpful,  please  contact  us.  We  encourage  the 
use  of  public  domain  materials  for  these  purposes  and  may  be  able  to  help. 

+  Maintain  attribution  The  Google  "watermark"  you  see  on  each  file  is  essential  for  informing  people  about  this  project  and  helping  them  find 
additional  materials  through  Google  Book  Search.  Please  do  not  remove  it. 

+  Keep  it  legal  Whatever  your  use,  remember  that  you  are  responsible  for  ensuring  that  what  you  are  doing  is  legal.  Do  not  assume  that  just 
because  we  believe  a  book  is  in  the  public  domain  for  users  in  the  United  States,  that  the  work  is  also  in  the  public  domain  for  users  in  other 
countries.  Whether  a  book  is  still  in  copyright  varies  from  country  to  country,  and  we  can't  offer  guidance  on  whether  any  specific  use  of 
any  specific  book  is  allowed.  Please  do  not  assume  that  a  book's  appearance  in  Google  Book  Search  means  it  can  be  used  in  any  manner 
anywhere  in  the  world.  Copyright  infringement  liability  can  be  quite  severe. 

About  Google  Book  Search 

Google's  mission  is  to  organize  the  world's  information  and  to  make  it  universally  accessible  and  useful.  Google  Book  Search  helps  readers 
discover  the  world's  books  while  helping  authors  and  publishers  reach  new  audiences.  You  can  search  through  the  full  text  of  this  book  on  the  web 


at|http  :  //books  .  qooqle  .  com/ 


\f 


'^lf^^ 


M 


Q  55  0.1 


HARVARD  C0LLE6E 
LIBRARY 


FBOM  THB  BEQUBST  OF 

JAMES  WALKER 

(C]at0ofl814) 
PrendetU  ofHarvard  CoUege 


"Pnici 


B  bafai^  ghm  to 


PATROLOGIJE 

CURSUS  COMPLETUS 

BIBUOTHBCA  DNIVBRSALI8,  INTBGRA,  DNIPORMIS,  COMMODA.  OECONOMICA, 

(NIOM  88.  PATRUM,  DOCTORUM  SCRIPTORUMQUE  ECCLESIASTICORUM 

QOI 

AB  ^VO  APOSTOLICO  AD  INNOCENTII  IH  TEMPORA 

rLORDBRUHT; 

RECUSIO   CHRONOLOGICA 

ONraUM  QUifi  EXSTITERE  MONUMENTORUM  GATHOLiCiE  TRADITIONIS  PER  DUODEGIM  PRIORA 

EGCLESLE  Si£GULA, 

JIIITA   BMTI0MB8  ACCUBATISSIHAB  ,   INTBR  SB  CUMQUE  NONMULUS  GODICIBUS   MANUSCRIPTIS  COLLATAS, 

PEBQUAM  DILIOBNTEB  CASTIGATA ; 

DraSBBTATIONIBITS,  C0MMBNTARII8  LECTIONIBUSQUB  TABIANTIBUS  CONTINBNTER  ILLU8TRATA ; 

OMHIBOB    OPBBIBUS    S06T    AHPLI88IMAS    EDIT10NE8    QDA    TBIBU6    NOVISSIHIS   SJECULIS   DEBENTUR   ABS0LUTA8 

DETECTIS,   AUCTA; 
WBICIBOS  PABTICULABIBOS  ANALTTICIS,  SINGUL08  SIYB  TOMOS,  SITB  AUCTOBBS  ALICUJUS  HOMBNTI 

8UBSEQUBNT1BUS,  DONATA; 

CAPITUU8  ilCTBA  IPSUM  TBXTUM  RITE  DI8P081TIS,  NECNON  ET  TITULIS  SINGULaRUH  PAGINARUM  HARGINBH  SUPBBIOABM 

DiSTINGUBNTIBUS  SUBJBCTAHQUE  HATEBIAH  8IGNIFICANTIBU8,  ADORNATA  ; 

0PBRIBU8  CUH  DUBIIS  TUH  APOGRTPHIS,  ALIQUA  VEBO  AUCTOBITATB  IN  ORDINB  AD  TRADITIONEH 

ECCLESIA8TICAH   P0LLENTIBU8,  AHPLIFICATA; 

»U0BUS  INDICIBUS  GBNBBALIBUS  LOCUPLETATA  :  ALTERO  SCILICBT  RERUM,  QUO  CONSULTO,  QUIDQUID 

UNUSQUISQUB  PATBUH  IN  QUODLIBET  THEHA   8CBIP8BBIT  UNO   INTUITO   CONSPICIATUR ;  ALTERO 

SGRIPTUR^  SACRiE,  ex  quo  lectori  cohperirb  sit  obviuh  quinah  patrbs 

ET  IN  QUIBUS  OPBRUH    8U0RUH    L0CI8    SINGULOS  8INGUL0RUH    LIBRORUH 

SCRIPTURiB  TEXTUS  COHHBNTATI  SINT. 

BMTM»   AGC0BATI8SIHA,  CiBTERISQUB  0HNIBU8  FACILB  ANTEPONENDA  ,  81   PERPENDANTUR  :  CI1ARACTERUH  NITIDITAB 

CHABTJI    QUALITAS,   INTEGRITA8    TEXTUS,   PERFECTIO    CORRECTIONIS,   OPERUH    RBCUSORUH    TUH    VARIETA8 

TUM   NUHERUS,  FORHA  VOLUHINUH  PERQUAH   COHHODA  SIB«QUE  IN  TOTO  0PERI6  DECURSU  CONSTANTER 

SIMILIS,  PRETII  EXIGUITAS,  PRiBSERTIHQUE  ISTA  COLLECTIO,  UNA,  HBTHODICA  BT  CHROMOLOGICA, 

SEXCENTORUH    FRAGHENTORUH    OPUSCULORUHQUB    HACTBNUS    HIG  '  ILLIC    SPaRSORUH, 

»RIHUH   AUTBH    IN    N08TRA    BIBLIOTHECA,    BX    OPBRIBUS    AD    OHNES    iBTATES, 

LOCOS,    LINGUAS    FORHASQUB    PEBT1NBNTIBU8 ,    COADUNATOBUH. 


SERIES  PRIMA, 

RES.  DOCTORES  SrRIPTORBSQl 
LULLIAMO  AD  GRIilGORlUM  MA 

Stccuranfe  %f^.  SKiflne, 


IN  OUA  PRODBUNT  PATRES,  DOCTORES  STRIPTORBSQUK  ECCLESIJC  LATIMiK 
ATERTULLIANO  AD  GRIilGORlUM  MAGNUM. 


BlBBiBOTHBGJB    GBiBBB    UH8VBBSJB, 

SIVB 
GURSOUH  GOMPLBTORUM  IN  SIN6UL08  SCIBNTIiB  BCCLBSIASTICA  BAMOS  SUITOBS. 


PATROLOGI^   TOMUS  XXXVI. 

S.  AURELII  AUGUSTINI  tomus  quartus  fPARs  prior.) 


0 

PARISIIS  KXCUSUS,  VENIT  APUD  RDITORBM, 
IN  ^lh  DIGTA  D^AMBOISE,  PROPE  PORTAM  VULGO  I^ENtEli  NOMINATAMt 

8BU  FBTIT-MOVTROUeB. 

libS 


V^     N^     S^      V   *        l 


HARYARD  COLLEGE  LIBRARY 


SANCTI  AUREIil 


AUGUSTINI 


HIPPONENSIS  EPISGOPI 


OPERA  OMNIA, 

PQST  LOVANIENSIUM  THEOLOGORUM  RECENSIONEM, 

CJkSTlCkfk    DENUO    AD    IIARU8CRIPT0S    CODICES    GALLICOS  »    TATICANOS ,    BBL6IC08 ,  BTC,  • 

HBGNON  AD  BDIT10NES  ANTIQniOBBS  BT  GA&TIGATIORBS,  « 

OPBRA  Bt  8TDDI0 

MONACHORUM  ORDINIS  SANCn  BENEDICTI 

B  G0N6RBGATI0NB  S.  MAURI- 

(^bitio  notiffima,    emenbata  et  auctior, 
ACCURANTE  J.-P.  MIGNE, 

BIBLIOVBBGBB  GLBBI  UBIVEBSBS, 

8ITE 
CUBSVUll  GOUPLETORCM  IN  81NGUL08  SCIENTIA  EGGLBSIASTICiB  RAM08   EDITORK« 

TOMUS    QUARTUS. 

iO  VOL.  Prix  :  86  fb. 


PARisns 

▼EMI  APDD  BDITOREM  IN  VICO  DlCTO  MONTROUGE,  JUXTA  PORTAM  INFERNI, 

GAIXICB  :  PRis  LA  BARRliRB  D*BNFBR.  ' 

18^ 


CONTENTA  nff  QUARTO  TOMO. 


■^<K^^KS>I>«^ 


ENAHRATIONES  IN  PSALMOS. 


EX   TTPI8  GATB0LIGI8   llIOlfB  ,  IN    YIGO    DIGTO    MOIffTBOUGB, 

JuxU  portam  bfenii  ParisiorumfGailice :  prh  la  barriere  d^Enfer  de  Pwri», 


IN  QUARTUM  TOmin 


^OOOfi 


Si  postremos  iOos  Retracutionum  libros  nobis  Augusiinus  reliqulsset ,  quibos  habitos  ad  popohim  TracUiCus 
recensere  se  velle  epistola  sua  adQuodvuItdeum  tesiabatur  {Episi.  224,  n.  2) ;  immensum  hoc  in  Psalmos  Da« 
Tidicos  opus  ibi  bauddubie  iilustrasset  iis  obserTStionibus ,  quse  praefationisioco,  nostra  multo  milioris,  esse 
potttissenu  At  cum  propositum  exsequi  beato  Viro  per  mortem  non  licuerit ,  ayJHtramur  offlcii  nostri  iioc  loco 
paucis  exponere ,  primo  quibus  momenlis  ad  suscipiendam  Psalmorum  enarrationem  impulsus  sit ,  postea 
quem  in  ea  ordinem  servaTerit ,  deinde  quam  seculus  foerit  iu  exponendo  rationem ,  tom  qoas  leges  sibi  pne- 
sUtoerit ,  deniqoe  cuinam  institerit  Yersionum. 

'  Psalmis  Davidicis  mirom  in  modum  capiebatur  Augustinus.  Eorum  cantus»  qoo  tempore  iliam  in  Ecclesia 
Mediolanensl  aodire  ccepit ,  adeo  soaviter  ipsius  afQciebat  animum ,  ut  piis  hisce  motibus  ad  maturandam  con- 
versionem  soam  vebementius  stimolaretor  {Confemonum  lib,  9 ,  c.  6  et  7).  Tradit  etiam  Vir  sanctus  in  suo 
secesso  apod  Cassisiacum ,  ubi  se  ad  Baptismum  comparabat,  tantopere  divinum  in  se  amorem  exarsisse  le- 
gendis  iisdem  sacris  Ganticis ,  iit  ardentissimo  flagraret  desiderio  illos  per  orbem  universom ,  si  qua  fieri  po' 
toisseC,  recilandi ;  simulque  amarissiroo  doloris  cum  iodignatione  ac  commiseratione  conjuncti  sensu  pungere- 
tor,  qood  qo»  mysteria  remediaque  illic  continentur,  Manicha:i  lugenda  caecitaie  non  viderent ,  atque  adeo 
SDtidolom ,  quo  santus  ets  resiitui  potuisset,  respoerent  (/Hd.,  e,  4). 

Alqoi  licet  e  Psalmis  tantom  lomtnis  doci ,  tam  oberem  pietatis  soccom  exprimi  posse  intelligeret ,  proprio 
nimirom  experimento;  attamen  privata  soa  medilatione  contentos,  nonqoam  fortassis  ad  eos  publice  expo- 
nendos  animum  appollsset,  nisi  ipsum  petitx  alionde  caos»  permovissent.  Enimvero  tam  magnificam  imbiberaC 
de  Psalmomm  praestantia  opinionem ,  ot  qootqoot  ex  illis  apertissimi  videbantur,  iidem  habendi  essent  ipsius 
iadicio  reconditissimi.  Nec  sane  aliud  causae  fuisse  cur  ad  psalmum  centcsimum  decimum  octavum ,  cujus 
eipositionem  ab  eo  tantum  non  conviciis  flagitabant,  explanandum,  post  tantas  moras  et  procrastinationes 
accesserit,  ipse  satis  declarat  istis  verbis,  Quanlo  emm  videlur  apertior,  tanto  mihi  profundiar  videri  solet 
{Proiibg,  in  Ptal.  cxvin).  Verumtamen  cum  digniiatis  quam  gerebat  raiio  exigeret  ut  plebem  curae  sux  credilam 
praeceptis  institueret ,  objurgationibus  corrigeret ,  informaret  ad  pietatem ,  in  bonorum  operum  virtutumque 
chrisliananim  studio  et  uso  confirmaret ;  quanquam  Scriptura  omnis ,  Apostolo  tesie ,  ad  id  couducit  (II  Tinu 
m,  16) ;  eom  tamen  oportuit  in  primis  Psalmos  adhibere ,  utpole  quos  passim  populi  manibus  teri  ac  in  ore 
versari  cemeret,  eoque  ad  illud  assequendum  judicaret  efficaclores,  quod  mysteria  atque  praecepla  in  sacris 
•mnibns  paginis,  quarum  illiquoddam  veluti  compendium  exhibent,  dispersa ,  in  se  complectantur.  Desuda- 
vit  igitur  in  hoc  laborc  summa  cora  et  sedulitatc ,  et  si  quando  molestis  improbisque  precibus  eorum  qui  com- 
menlationes  in  Psalmos ,  quos  ipse  nimis  difficiles  existimabat ,  postulabant ,  non  nisi  aegre  mercm  gessit : 
contra  videmus  aliquando  nolle  ipsum  Psalmis,  quos  in  manibus  habebat ,  relictis,  ad  alla  calamum  trans- 
ferre;  eoqood  quae  moltis  essent  conducibilia ,  eadem  pularet  semper  anteponcnda.  Magie  urgent,  inquit» 
ipuBpturibus  utitia  fore  speramui  {Epist.  169,  ad  Evodium^  n.  1). 

Cumpriroom  ad  illud  opus  aggressus  est  Augustinus ,  quemadmodum  ipsiu&consilium  non  erat  Davidicum 
omne  Psalterium  commentari ,  ita  rationem  ordinis  haud  magnopere  habehdam  existimaviu  Et  quidcm  epi- 
stolaead  Paulinum  anno  circiter  4U  scriptae  locus  ille,  quo  strictief6m  psalmi  decimi  sexti  enarraiionem  du- 
dom  abs  se  factain  testatur,  Recemtti^  inquient ,  breviuimamqttamdam  ^usdem  p$almi  expositionenif  quam  jam 
fl^tm  dietaveram {Epist.  U9,  n.  5),  eo  cogltationem  nostram  impellit,  ul,  cum  eamdem  illam  expositioncm » 
tum  omnes  alias  eadem  brevitate  ac  stylo  concinnatas ,  totius  operis  primas  exiisse  arbilremur.  Staiuerat  eiiam 
Graduales  quos  vocant  Psalmos  ex  ordine  enucleare,  quod  in  centesimom  vigesiinum  secundum  dissercns 
significat  his  verbis,  Aseendentii  Cantica  ex  ortUne  cum  Sanctitate  Vestra  constdeiranda  suscepi.  Similiter  in  cen- 
Vesimom  vigesimom  quintum  ac  centesimum  trigesimum  primum  dicit  ita  se  a<Jl  ^lmos  illos  venisse,  ut  cu- 
lusque  ordo  postolabat :  cum  tamen  vigesimum  sextum  in  festo  B.  Grispinae ,  cujus  agoncm  nonis  decembris 
.*eferunt  Martyrologia ,  psalmum  vero  trigesimum  septimum  io  die  natali  S.  Felicis,  cujus  martyrium  nonia 
novembris  renontiator,  exposoerit.  Sed  in  reliqois  omnibos  eum  ordini  non  fuisse  addictum ,  varii  loci  pla- 
num faciitnt.  Exempli  causa,  in  psalmum  sexagesimumsextum  explanationes centcsimi  secundi  et  centesiroi 
fertii  citat;  in  centesimom  secundum  enarrationem  centesimi  terili ,  quaffi  etiam  in  exponendo  octogesimum 
qoodam  modo  videtur  indicare.  in  epistola  ad  Evodium  dala  exeunte  anno  415,  tradit  proxime  dictaias  a  se 
psalmorum  sexagesimi  septimi,  septuagesimi  primi  et  septuagesimi  septimi  enarrationes  fuisse ;  nolle  vero  se, 
aaam  in  reliqoos  psalmos ,  qoos  necdom  expHcaverati  laborem  interpelli  {Epi$t.  169 ,  n.  1) :  unde  colligas 
Sangt.  Augusx.  IV,  fUneJ 


lunc  noubene  muUos  snperfuisse  quos  tractaret.  Loca,  (empora,  casus,  personae,  taepe  saepitts  enarrajidum 

psalmum  ei  soggerebant.  Debemus  trigesini  quarti  et  /oeiKesimi  trifeMni  non  «ommentationes  imperio  vel 

predbus  episcoponim ,  quosiune4empoi1s  eonvciitttm-nliquem  habuisse^conjideteest.  Idem  puta  de  commeu- 

tatione  in  trigesimum  sextum ,  quemadmodum  in  exordio  sermonis  secundi  super  eodem  psaJroo  ipsemet 

narrat.  Qulnquagesimum  secundum  FratrU^  ialioujns  forsilau  episcopi,  impulsu  se  tractandum  suscepisse 

testatur.  Nonagesimum  quartum  populo  e^eposQit  Patrit ,  ut  atii  jussis  obsecuturus ,  nimirum  vel  Aurelii  Gar* 

i  tliaginensis ,  vel  senis  Yalerii,  quem  in  episcopatu  Augusliims  excepit.  De  psalmo  centesimo  tertio  idem  si« 

l  militer  dedaratur  in  secundo  proHxiornm  horumce  quatuor  sermonum ,  quibus  Garthagine  Yir  sanctus  memo- 

ratum  psaimum  edisseruit.  Propositum  sihi  a  viro  quodam  magnse  aueioritaiis  ^  quem  suum  quoqae  patren? 

tocitat,  psalmum  octogesimum  sextum  excussit  ex  lemporc.  Quin  etiam  vldetur  in  quinquagesimum  primum 

verba  fedsse ,  non  ante  meditatus  qux  diceret :  cum  ibi  vereri  se  tesletur,  ut  i(J  tanta  accuratione  prxatet , 

^anttm  exigH  oratio ,  non  attente  solum  andilorum  aurlbus ,  sed  scriptorum  quoque  calamo ,  ut  pubUd  juris 

flat,  exeipienda.  Quandoqmdm ,  hiquit ,  placuit  fralribus ,  non  tantum  aure  et  corde ,  sed  et  slylo  excipie$ida  qm 

dietmmy  ut  mn  mHHioirem  iarttum ,  sed  et  tectorem  etiam  cogitare  debeamus  (In  PsaL  u ,  n.  !}•  Psalmo  cente- 

-«imo  trigesimo  octaTO  alterius  brevioris  vice ,  quem  Augustinus  paraverat,  ac  de  more  ante  expositionem  iegi 

jusserat ,  recitato ;  casum  hunc  ille  in  argumentum  divinx  voluntatis  traxit ,  atque  ex  tempore  eumdem  iUum 

^salmum  expkmavit.  Diebus  doroinicaB  Passioni  sacris  psalmi  vigesimi  primi,  quod  \^  eidem  mysterio  conv«- 

itArei ,  pronunttavit  fusiorem  explanationem ;  siciit  et  psalmi  centesimi  (estis  Paschalibus,  queis  ob  inscriptio- 

^nem  AUeluia  congruit.  Operse  non  est,  alios  psafmos,  quos  nata  occasione  tot  variis  solemnitatibus  ac  iocis» 

Hippone-regio,  Carihaffine,  €tie9e  atque  aiibi  fuit  interpretalus ,  hic  annotare :  saiis  enim  est,  quod  ea  suo 

^uayqoe  loeo  in  limfneeanimdem  enarrationum  indicamus.  Addimus  boc  unum,  coronidem  operi  suo  sanclum 

-Amieiilem  posuisse  exposito  centesimo  decimo  octavo  psalmo,  prout  in  ejusdem  prologo  signi&cat » quem  qui' 

^dem  placiiit  boc  lod  Inteffrom  reprdesentare. 

Psalmos  omnes  cmleros ,  ait ,  quos  codicem  Psalmorum  novimus  conlinere ,  quod  EcclesicB  consuetudine  Psalte- 
rhm  nuneuftthKT ,  fart^  semodnando  (n  populis ,  partim  dictando  exposui ,  donanU  Domino ,  sicut  potui  : 
psahnum  vero  centeiimwn  oetavum  detfitnnm ,  non  tam  propler  ejus  nolissimam  longiludinem ,  quam  propler  aiiitu- 
4inem  paueh  cofnaseSbHem  dilTerebam,  Et  cum  molestissime  ferrent  fratres  mei ,  ejus  solius  expositionem ,  ^uaii^ifm 
md  ejusdem  eorports  Psahnos  pertinet,  deesse  opuscutis  nostris ,  meque  ad  hoc  solvendum  debiium  vekementer  urge» 
teni ;  diu  petentibusjubentibusque  non  cessi :  quia  quotiifscumque  inde  cogitare  tenlavi ,  semper  vires  noslree  inteur 
tfoms  exeesnt,  Quonto  enim  videtur  apertior ,  tanto  niihi  profundior  videri  solet;  ita  ut  eliam  quam  sit  profundus  « 
demonstrare  non  possim,  ARorum  quippe,  qui  difficile  intelUgunlur^  etiamsi  in  obscuritate  sensus  latet ,  ipsa  tamen 
mpparet  obseuritas  ;  hujus  autem  nec  ipsa :  quoniam  taiem  prwbet  superficiem ,  ut  lectorem  atque  (mditorem ,  ifon 
expositorem  necessarium  habere  credatur,  Et  nunc  quod  tandem  M  pertractationem  ejus  accedo ,  ^iiid  m  em 
possfm  ,  proritts  ignoro  :  spero  tamen  ut  aiiquid  possim ,  affuturum  atque  adjuturum  Deum,  Sic  enim  fed  de  omni^ 
bus ,  qwBCumque  suffidenter ,  cum  jnius  mihi  ad  inteUigendum  vel  explicandum  difpcilia  ac  pene  impossibiUu 
friderentur ,  exposui.  Statui  autem  per  sermones  id  agere ,  qui  proferantur  in  popuiis ,  quos  Groeci  6/uXiKi  vocantm 
Hoc  enim  justius  esse  arbitror^  ut  conventus  ecclesiastici  non  fraudentur  etiam  psalmi  hujus  inlelligentia  ^  cufus , 
«1  aliorum ,  delectari  assolent  cantilena, 

Fuere  igilur  hi  sermones  triginta  duo  in  psalmum  centesimum  decimum  oclavum  populi  quidem  causa 
lucubrati ,  sed  nequaquam  ab  Augustino  pronuniiati.  Et  hoc  ipsum  forte  significatum  voluit  Possidius ,  cum 
post  enumeratas  expositiones,  quas  solummodo  Yir  sanctus  dictavit,  iiasubdit :  Reliqui  omnes  Psalm  ^  excepto 
centesimo  dedmooctavo ,  in  popub  disputati  sunt  {Possid,  in  indic.  cap.  6). 

Psalmorum  autem  e  sacro  suggestu  habitorum  nnmerus  alios  longe  superat.  Quae  res  racile  videri  posset 
inde  contigisse ,  quod  magnus  Prxsul  tot  ac  tam  variis  Ecclesiae  curis  districtus,  vix  aliud  tempus  «aucisce- 
retur ,  quod  isii  lalK)ri  impenderet :  sed  ex  iis  quae  supra  reiulimus  ex  psalmi  ceBtesimi  decimi  oclavi  eiiarra- 
lione  manifestum  est ,  hancce  methodum  explicandrc  Scripturx  magis  illi  probalam  fuisse  propler  popuium  , 
qui  sola  bac  via  divinarum  Litterarum  sensum  in  concionibus  ecclesiasticis  doceri  poterat.  In  illis  porro  ad 
plebem  Tractatibus,  observationes  quccdam  inscruntur,  ac  certac  Psalmorum  senlentiae  in  scbismala  ,  in  erro* 
res  ac  !n  vitia  temporum  istorum  torquenlur,  quibus  eorum  Icclio  multo  jucundior  evadit.  lUic  etiam  locos 
ex  Evangelio,  Actibus  atque  Epislolis  Apostolorum  maxime  insignes  rcperias,  quos  idcirco  saDctua  Doetor 
una  cum  Psalmo  enucleavil ,  quia  eodem  die  recitati  fuerant  in  ecclesia.  Denique  occurrunt  adhortaiionea  ve- 
hementes,  quae  persuadeant ;  clocutiones  inflammatae ,  quae  abripiant ;  figurse  tot  ilammis  atque  ignibus »  ai  fas 
ita  loqui ,  gravidae ,  ul  in  eas  oculos  conjicere  vix  quiaquam  possit ,  quin  incendatur  eodem  ardoro  quen  ex- 
periri  se  testabantur  ii  qui  dicebant :  Nonne  cor  nostrum  ardens  erat  in  nobis ,  dum  loqueretur  in  fig ,  ^  mp^iret 
nobis  Scripturas  (Lue.  xxiv,  32)  ?      ^ 

Id  expertus  esi  beatus  Fulgentius ,  cum  Tractatum  io  psalmum  trigesimum  sextura  legereit  cujua  ^ordiuai 
e  consideratione  diei  extremi  judicii  ideo  sumitur ,  quod  eo  die  caput  xxiv  MaUhaei  fueral  redtalum.  Hio 
iiquidem,  ut  in  ejus  Yita  Ferrandus  auctor  est ,  cum  apud  aoimum  suum  jam  decrevisaei  «uode 


15  rn.trAHo.  u 

rc4nillere,  heatt  Auguslim  exponentis  trigeshnum  sextum  psalmum  disputatlone  fommdnHHi^  pMkAi^  Mricm  5M- 
/K}{  votum^  mutare  gestiens  habitnm  {Cap.  3). 

Quod  vero  nd  plebem ,  ciijus  aures  implehant  sermones  illi  PastortB  siri  fenofe  ffitKati  et  quasi  animali, 
haud  xgre  adducimur  nl  credamus  eam  frequcnler  illis  motibus  raptam  fuis<%e ,  qtios  nonntmquam  suls  platu^ 
bns  significat :  cujus  quidem  plebis  avidltaii  referendx  snnt  accepue  to(  cf^regi»  a<l  mores  fnformandos  dt- 
gressiODes,  in  quas  sanctus  Praesul  opportunitatem  nactns  diverlilur ,  qnemadmodmti  U\  ma  ^irologo  ad  PsliK 
mos  nolat  Gassiodorus  :  Cum  nimis  avidos  populos ,  Inqnlt ,  eedesittsHat  daptkns  edpptepe  tupitj  mecesMrh  fim^nta 
tam  magntB  pradicationh  emanavit. 

Idem  atictor  eodem  ioeo  totum  boc  Angnstlni  commeniarimn  in  decadas  fuls^  distrttiulinl  inauit  Um 
Tcrfois  :  QwB  itte ,  inqult,  fn  decadas  tfuindeclmmirabiRter  expiicavit,  Gujns  partttionis  testigioin  nuHuni  in  fmi- 
nuscripiis  reperimus ,  cxceptis  tribus,  uno  Jolyano  Eccleslte  Parisiensfs,  qui  ib  fhmte  pr«fpH,  ineipit  iih^r 
deeada  dofidni  Anguitini  a  Fsatmo  i ,  Beatns  9ir ,  usque  u ,  et  duobus  Cotberlitiis ,  qnoram  «tler  enannilkmi 
psalmi  quadragesfmi  hspc  snbdit ,  heati  AurelH  Augnstim  episeopi  finit  decada  de  likne  frimo.  AUar  ren  oooh 
pendiom  totios  operis  complectens ,  versus  quosdam  in  capile  volaminis  exhibet ,  qui  cam  prae&tioiiikM  tM 
eloglls  Infra  edendis  locoro  habcanl ,  non  Indignos.  In  hSs  autem  istbne  pertinei  is  Tersns : 

Ter  quinis  decadis  grtinde  pereglt  opus. 
TeramUunen  cum  Possidius  distribulioDis  ejusmodi  non  memineril ,  eam  Augusdni  tempore  Vcl  Jussu  fiictattl 
crediblle  non  est.  Atquo  idem  forte  hic  acciderit ,  quod  T.  Livii  libro,  quemy  ut  Petrarcha  cplsiola  ad  Joannem 
Boccacium  observat ,  in  partes  quas  decades  vocant ,.  non  ipse  qui  scripsit ,  sed  fastidiosa  legenthm  scidit  ignavits 
[Epist.  vasiar,  22  vel  24). 

Yeniamus  jam  ad  praecipuum  caput,  regulas  videlicet  quas  in  iuterpretando  servavit  Atignstinus.  Molta  hlc 
essent  observatunecessaria,  nisi  hoc  argumentum  ipsemet  beatus  Doctor  in  libris  de  Doctrina  Christiana 
pertraciasset.  Primo  siquidem  quod  ad  iitteram  spectat,  ut  eam  inlegram  alque  iliibatam  habeat,  quxprae- 
cepta  iUic  tradil,  ea  pro  sua  virili  hoc  in  commentario  sequiiur.  Laiinas  editiones  inler  se  componil,  exem- 
plariagnccacoBSuIil,  coUigil  varias  lectiones;  undenam  irropserit  diversilas,,  ex  inlerpretum  vitio ,  an  e 
lextus  graeci  ambiguilaie  investigal :  ejus  denique  illa  sedulitas,  qua  tol  locos  lam  anxle  diScu&sil,  huc  eum 
impuiit,  ul  Psallerium  mulloties  ad  idioma  liellenicum  recenscret  casiigareique.  IIoc  inlelligas  Ilcet  ex  ej08< 
dem  ad  Audacem  epistola ,  ubi  cum  dixissel  Psalierium  a  bealo  Hieronymo  cx  bebraeo  sermoiie  conyersum 
JMMI  lialiere  se,  prosequilur  in  hiinc  modum  :  Nos  autem  non  interpretati  sumus ,  sed  codicum  Latinorum  non- 
mLUas  ttundositates  ex  grmcis  exemplaribus  emendavimus .  Vnde  fortassis  fecerimus  aliquid  commodius  quam  erat^ 
non  tamen  taU  quale  esse  debebat.  Nam  etiam  nimc,  qwB  forte  nos  lunc  prceterierunt  ^  si  legentes  moverint^  colta^ 
tis  eodicibus  emendamus  (Epist»  261,  n.  5). 

Prtmos  Uttcrae  sensus  interdum  nihil  conlinet ,  nisi  simplicis  ac  spirilualis  :  al  idem  ss^pius  relatHs  et  t- 
^uratus  est.  Tuncque  vere  afOrmare  possumus,  quod  est  diclio  significaiioni  suae  comparata  ,  id  esl,  lilte* 
ralem  sensum  ease  cum  spirituali  comparatum :  et  quemadmodum  ficri  non  polest  ut  ad  sensum  illum  spiri- 
tualem  perveniamus,  nisi  prius  littcralem  probe  perspectum  habucrimus ;  ila  lilleralis  supervacaneam  fore 
cogniiionem  ,  si  spiritualem  assequi  negligamus.  Hoc  fuil  in  causa  cur  sanctus  Pracsul ,  sensu  lilterali ,  quo' 
tics  eum  saiis  per  se  aperlum  cognitumque  existimavil,  omisso,  rccta  in  spirilualem  tenderei.  Quod  quidem 
ei  nonsolum  usu  venit  insermonibus  ad  populum  habitis,  in  quibus  ejus  polissimum  profeciui  servire  co- 
gebaiur ;  verum  etiam  in  exposiiionibus ,  quas  in  quosdam  Psalmoram  dictavity  ubi  ex  animi  voluntate  styto 
indulgere  ipsi  fas  erai. 

Cum  vero  in  sancbe  Scripturae  vocibus  spiriiuales  sensus  lateant  plurimi,  qui  omnes  perseqne  pU,  peracque  verl 
videri  possint,  haud  scmper  coiitenlus  fuit  unicum  expromere.  Ad  terlium  usque  erult  e  psalmo  terlio ,  quem 
primo  quidem  Christo  Domino  in  propria  sua  persona  conslderato ,  mox  eidem  cum  Ecclesia ,  quacum  ille 
nnum  quasi  corpus  efDcit,  conjunclo;  denique  fidelium  singulis  accommodat.  In  icrtium  vero  quarll  deciml 
psalmi  versuni ,  exposito  primo  sensu  pulchre  sciieque  sul>dit :  Iste  simpiex  inteltectus  cui  suffidt ,  sufficiat ; 
ud  nennulla  verba  Scripturarum  ob^curitate  sua  hoc  profuerunt ,  quod  multas  intelligentias  pepererunt.  Itaque  hoe 
u  planum  esset ,  iifitim  aliquid  audiretis ;  quia  vero  obscure  dictum  est ,  ntulta  audituri  estis. 

Regulas  in  habendo  variorum  sensuum ,  qui  animo  occurrunt,  delcclu ,  sequitur  errori  mlnime  obnoxias. 
Enimvero  praeterquam  quod  raiioncm ,  ul  dicebamus ,  longe  maximam  habei  litierae ,  cui  quidem  aiile  omnia 
sensus  ad  amussim  quadret  neccsse  esl;  semper  oboculos  sibi  charilatem  constituendam  poiiit.  quam  Scri* 
piurae  totlus  finem  esse  docet  in  psalmum  centesimum  quadragesimum  :  Quidquid  saitibriterj  inquit,  m^irfe 
concipiiur,  quiquid  ore  profertur^  vel  de  quaUbet  pagina  exsculpitutf  non  habet  finem  nin  charitatem,  Quam  doc- 
Irinam  sumpserat  cum  ex  Evangelio ,  nbi  generaliler  a  Christo  pronDutiatur  illud  effatum ,  In  his  duobvs 
msmdaUs  wiiversa  Lex  pendet  et  Propheta  (Matth.  xxii,  40) :  tum  ex  Aposlolo ,  quo  judice  primse  ad  Timotheum 
capite  primo,  Finis  prcecepti  est  charitas  (I  T/m.  i,  5).  Hujus  rcgiilde  bcneflcio  seiisus  chrlstianis  moribusparum 
coiignios,  quos  nonnuUi  Psalmorum  loci  objicere  animo  posseni,  procul  amandal:  verbaqii»  ab  uleiscendiliM* 
Sinc  proficisd  aique  improbis  exiliuin  imprecarivideantur,  docei  nihil  allud  esse  qoam  malonim  qiiUMi0  UK,  nlti 


15  PRiEFAm  iO 

corriganlur,  obruendi  sunt,  propliclias  ac  pnedicUones  :  Davidis  yo(a  adversus  inimicos  suot  meliorem  in 
pnrtcm  nccipieiida ,  ibique  preces  quibus  viri  sancti  peccaiores  Deo  commendant ,  intelligendas :  locutiones 
illas,  ijucis  aJvt'i'>.uios  suosconfundi ,  cadere,  prosterni  petit ,  obscura  quadam  ratione  peccalorum  conver- 
sionein  ac  poenitentiam  indicare  :  si  quando  hostes  vincere  aut  ab  eisdem  liberari  cupiat ,  re  vera  orationes 
esse,  ne  in  teniationibus  succumbat :  denique  per  inimicos  Davidis,  non  daemones  tantum  aut  peccatores, 
sed  el  vilia  atque  animi  affectus,  quibus  continuo  in  via  salulis  impugnamnr,  designari. 

Hac  eadem  regula  adducitur ,  ut  petiliones  promissionesque  Psalmorum ,  quse  ad  apices  expositae  nonnisi 
temporalia  bona  significant,  aeternis  accommodet :  quae  de  exteriori  virlutum  exercitio  praecipiuntur ,  ad  in- 
teriorem  pieiaiem  transferat :  demum  ubicumque  tcmpli ,  elevationis  oculorum ,  clamoris ,  cantici  novi , 
landis  menlio  fit,  nos  inde  ad  mentis  etcordis  affectiones  ac  motus,  ad  vitam  novam,  necnon  ad  operum  quse 
Deus  in  suam  gloriam  cedere  jubet,  sanctilatem  traducat. 

Ut  expeditiorem  nobis  aditum  ad  sensus  illos  insinuandae  pietati  adeo  conducibiles  pararet,  viam  non 
potuit  inire  majoris  compendii ,  quam  si  ioquentem  Davidis  ore  Dominum  Jesum  induceret ,  prout  illi  cum 
Yeterum  usus ,  tum  vel  maxime  quorumdam  locorum  e  Psalmis  in  Novo  Testamenlo  facta  interprelatio  prae- 
scribebant.  Tertullianus  in  libro  adversus  Praxeam  scribit :  Sed  el  omnet  pene  Psalmi  Christi  personam  sus- 
tinetit^  Filium  ad  Patrem,  id  est  Christum  ad  Deum  verba  facientem  reprcesentant  (Cap.  11).  Hieronymus  epi- 
stola  ad  Paulinum  :  David  Simonides  noster,  Pindarus  el  Alcwus ,  Flaccus  quoque ,  Catulus ,  atque  Serenus , 
Chrtstum  lyra  personat  {Epist.  105).  Hilarius  vero  in  prologo  suo  ad  Psalmos  id  ipsum  mullis  prosequitur , 
ibique  contendit  Psalmos  universos  allegoricis  et  typicis  contextos  esse  virtutibus ,  quae  ad  Ghristum  pertineanl ; 
ejus  adventum ,  incarnationem ,  passionem ,  resurrectionem  denique  ac  judicium  ,  maieriam  omnem  sacris 
hisce  Ganticis  suppeditare;  eorumdem  mysteriorum  fidem  clavis  cujusdam  veluli  vice  fungi ,  sine  cujus  opera 
accessus  ad  Psalmorum  intelligentiam  sit  interclusus.  Id  similiter  Auguslinus  in  iliis  explicandis  nunquam 
non  inculcat ,  ut  etiam  ipse  necessum  babeat  repctiiiones  suas  interdum  excusare ,  hujus  regulx  uliiitaiem 
nccnon  illius  probe  intelligendse  necessitatem  in  medium  proferens.  Ejus  rei  argumenta  producit  e  sacris 
Godicibus  petita  :  quale  est,  verbi  gratia,  illudGhristi  pronunliatum ,  Necesse  est  impleriomnia  quwscripta  sunt 
in  lege  Moysi^  et  Prophetis^  et  Psalmis  de  me  (Luc.  xxiv  ,  44).  Repetit  frequentius  Davidem  Ghristi  ex  ipsius 
semine  nascituri  figuram  gerere ,  ipsius  nomen  significatione  sua  Gbrislum  designare,  sub  quo  etiam  nomine 
Iiunc  a  mullis  Prophetarum  annuntiatum  constat ;  non  pauca  esse  quac  Davidi  aptari  nequeant :  quod  ipSfUD 
jam  ante  plurimi  scriptores  doctissimi  animadverterant ,  maxinie  iu  psalmos  sepiuagesimum  et  octogesimum 
oclavum ;  ntque  adeo  ipsemet  Apostolorum  Princeps  in  Acluum  c.  2,  ^  •  ^  >  tibi  locum  unum  e  psalmo 
quinto  decimo  refert.  Observat  tandem  Ghristum  e  cruce  pendentem  ipsis  Psalmorum  vocibus  usum ,  qnasi 
illud  nos  dooere  voluisset ,  eosdem  ciiusa  sua  fuissc  scriptos.  Yerum  cum  non  pauca,  quae  ab  ipsius  sanciitaic 
abhorrcanl,  ibi  leganlur,  monet  subinde  beatus  Docior  ne  Ghristum  tanquam  separatum  a  membris  suis,  hoc 
cst  Ghristianis ,  consideremus;  sed  tanquam  universo  Ecclesiae  corpori ,  cujus  caput  est ,  vinculo  nunquam 
dissolvendo  conjunctum  :  undefit,  ul  infirmilates  nostras,  mala  atque  peccatasibi  adscribat;  quemadmodum 
in  psalmo  vigesimo  primo ,  cujus  verbis  in  passione  sua  loquitur,  advertimus. 

Yias  Auguslino  mire  ingeniosas,  quibus  Ghristum  sub  Taviis  rationibus  in  Psalmis  adumbratum  deprclien- 
deret  detegcreique,  ejusdem  Ghrisii  charitas  suggerebat.  Non  tamen  iverimus  inficias,  qutn  Yeteres,  a  quibus 
excussum  jam  fuerat  idem  argumcnlum,  plurimos  ac  prxclaros  sensus,  qui  sub  figurarum  involucris  latebant, 
in  lucem  cxlulisscnt.  At  si  hujus  illorumque  conimentationes  inter  se  conferantur ,  tum  intelligelur  eum 
sa^pissime  vel  majorem  lucem  afferre  iisdem  mysteriis ,  vel  ctiam  nova ,  qiiae  illi  quanquam  non  diversani 
methodum  secuti  prxtermiserant ,  evolvere.  Neque  vero  Hieronymum  in  epistola  sua  92 ,  qux  inter  Augusti- 
nianas  72  numeratur ,  aliud  sibi  voiuisse  crediderimus ,  ubi  postquam  testaius  est ,  si  dixerit  nou  dcfuiuros 
forte  qui  libris  ejus  notam  iilinant  censoriam ,  cum  ipsum  quoque  Evangelium  impio  perditorum  denle 
mordeatur,  illud  non  eo  se  dixisse,  quod  in  operibus  tuis,  inquit,  quasdam  reprehendenda  jam  censeam :  subjungit 
de  commenlariis  ejus  in  Psalmos ,  csse  nonnullos  apud  se  ( erant  ii  forsitan  breviores  Traclatus  super  primls 
Iriginta  duobus  psalmis  diu  ante  annum  444,  uii  jam  obscrvalum  nobis  est,  compositi,  imo  etiam  forlassis 
anle  404,  quo  circiter  anno  scripla  fuit  eadem  illa  epistola),  quos,  pergit  Hieronymus,  si  vellem  discutere^ 
non  dicam^  a  me,  qm  nihil  sum,  sed  a  veterum  Grwcorum  inlerpretationibus  docerem  discrepare,  Quidam  recentior 
asserit  hoc  loco  Hieronymum  improbare  eam  rationem ,  qua  Augustinus ,  relicta  alionim  Patrum  methodo, 
Psalmos  est  interpretalus.  At  Hieronymus ,  epistola  sua  75  inter  Augustinianas ,  non  multo  post  superiorcm 
daia,  se  ipse  commodius  explicat :  satis  quippe  innuil  non  alio  spectasse  memorata  vcrba ,  quam  ut  Augusti- 
nianum  argumentum,  quo  post  Septuaginla  interpreium  Ycrsionem,  ea  quam  ediderat  inulilis  esse  arguebatur, 
diiuercl.  Igitur  propositum  dilcmma  relorquet  in  hunc  modum  :  Respondeal  nuhi  prudentia  tua ,  quare  tu  post 
iantos  et  tales  interpretes  in  explanatione  Psalmorum  diversa  senseris  ?  Si  enim  obscuri  sunt  Psalmi ,  te  quoque  in 
ds  [alli  potuiise  credendum  est :  st  manifesti ,  illos  in  eis  falli  potuisse  non  credilur :  ac  per  hoc  utroque  modo 
tuperflua  erit  interpretatio  tua :  et  hac  lege  posl  priores  nemo  loqui  audebit ;  et  quodcumque  alius  occupavetit,  aliits 
de  eo  scribendi  non  habebit  iicentiam.  Et  certc  in  nculra  epislolarum  dc  consueta  ralione  exponendi  Psalmos, 


17  PRiEFATlO.  1$ 

neyabum  quidein.  Qiiod  si  laborem  Augaslini  ad  examen  revocare  Hicroiiymo  libuissel,  huic  sine  dubio 
occurrissent  ii  sensus  ^  quos  apud  anliquiores  non  reperisset :  nequaqiiam  vero  alia  methodus ;  quando  eidem 
adhaesit  sanctus  Antistes,  quam  HUarius,  Ambrosius  et  cxteri  quos  laudat  Hieronymus,  erant  secuti.  Sin  agitur 
demodo  sermonis  divini  allegorice  ac  moraliter  edissercndi ,  quis  potest  eum  universim  vituperare;  com 
eodcm  et  cseteri  Palres  cum  Augustino,  et  ipsemet  Hieronymus  non  raro  iisus  fuerit,  secundum  Aposiolorum 
exemi^um  atque  doctriiiam?  Tcsiis  est  beatus  Pauius,  quxcumque  in  Veteri  Testamento  gesta  memorantur, 
ea  figuras  esse,  fuisseque  ad  nostram  institutionem  scripta  (1  Cor.  x ,  11)  :  atqui  facta  illa  pleraque  Psalmis 
materiam  suppeditant,  ipsique  adeo  Psalmi  metaphorarum,  xnigmaturo,  necnon  propheticarum  descriptionum 
pleni  sunt :  ac  proinde  qui  nos  intra  simplicis  litterac  angustias  coerccre  vellet ,  is  quidem  nos  dcprimeret  ad 
conditionem  Judxorum ,  quos  suse  ipsorum  cxcitati  Deus  permisit,  ut  videntei  non  videanl  {Luc,  viii  ,10). 

Atque  haec  a  nobis  dicta  sint,  ut  generatim  Augusiini  methodum  defendamus :  tametsi  nostri  consilii  non  sit 
extorquere  ab  omnibus,  uC  vel  levissimas  ejusdem  allusiones  eadem,  qua  nos  ipsi,  veneratione  prosequanlur : 
satis  erit,  si  non  indignas  materia  quse  tractatur,  xqui  rerum  sestimalores  judicent.  imo  vero  si  temporis 
ingenio  servire  ac  sese  plebis  capliii  accommodarc  non  novisset  beatus  Pra^sul,'ab  ca  ratione  agendi  deseivisset, 
quaro  ipsemet  Deus  adhibet  in  sacris  Litteris;  ubi  Spiritus  sanclus  humani  scrmonis  morem  usurpal,  humillimas 
quasque  dieendi  formas  non  repudians ;  ubi  etiam ,  quo  veritates  ad  salutem  necessarias  horoinibus  instiliet, 
historicam  Tarietalcm  ac  poeticam  amcenitatem .  cum  instrumentoruro  musicorum  suaviiate  Psalmorumque 
cantu  conjungit.  Patiamur  itaque  Augustinum  allegoriis  alque  aliis  observaiionibus  uii,  quibus  non  imparem 
arbitratur  populum  suum;  et  haec  nostra  cura  sit,  admirabilibus  prsecepiis,  qux  inde  capta  occasione  eideni 
tradit,  adha^rescere  :  quod  ipsum  simiiiter  observare  nos  conveniet,  si  quando  nonnihil  a  vera  significatione 
deflecteniero ,  optima  tamen  praecipere  alque  ad  pietatem  maxime  accommoda  reperiemus. 

Caelerum  de  commeniariorum  horumce  mcrito  non  est  pronunliandum  comparale  ad  hebrxum  textum 
bodiernum,  ncquc  etiam  ad  Hieronymianum ;  quando  Augustinus  LXX  Intcrpretes,  qui  forie  hebrseum  exemplar 
cque  vel  etiam  magis  emendatum  habuere,  sequendos  sibi  proposuit.  Nescius  est  nemo  quantum  auctoritatis 
eorum  traductioni  jam  inde  a  primis  temporibus  Deus  volucrit  esse  in  Ecclesia ;  quantum  existimationis  ci 
pepererint  Apostoli ,  illam  in  Novi  Testamenti  paginis  c^nsignanles ;  quantum  deniquc  testimoniorum  ipsi 
protttlerint  eisdem  verbis ,  quibus  in  eorumdem  Interpretum  leguntur  Psalterio  :  ex  quo  quidem  Psalterio 
Yersiones  omnes  quae  hactenus  in  Ecclesia  valiiere,  traductx  sunt. 

Sed  quando  nos  huc  adduxit  oralio,  extra  propositum  non  fuerit  de  variis  illis  Versionibus  pauca  subjicere. 
Hieronyinus  in  epistola  155,  ad  Sunniam  et  Fretelam,  occasione  quorumdam  locorum  Psallerii,  de  quo  eum 
consalebant ,  gnecam  LXX  Inlerpretum  Yersionem  monct  in  duabus  circumfcrri  editionibus ;  quarum  altera» 
et  ea  quidem  ipsius  judicio  minus  castigaia ,  dicebaiur  Gommunis,  Yulgala ,  et  Lucinni  editio  :  altera  aiitem 
erat,  quae,  iit  ejus  verba  usurpemus,  kabetur  in  Bexaplis^  ct  qu<B  in  eruditorum  libris  incorrupta  et  immacutata 
reservatur.  De  qua  etiam  paulo  ante  dixerat ,  Et  a  nobis  in  latinum  urmonem  fideliler  versa  e$t ,  et  Hierosolymm 
atque  in  Orientis  EcctesUs  decantatur,  Hanc  postremam  oratiouis  pariem  videtur  Hincmarus ,  epistola  sua  ad 
Ludovicnm  Germanise  regem,  intellexisse  de  ipsa  Hieronymi  tradiictione^  cum  rectius  de  grseca  editione  Hexa- 
plorum  intelligatur.  Petri^Piihoei  vero  fiiit  opinio,  eamdem  esse  versionem  illam  Hieronymi,  atque  Psallerium 
quod  Romanum  vocant ;  Yulgatam  porro  nostram  non  aliam  habendam ,  quam  veterem  Yersionem  ex  ea 
editionc  qux  Lnciani  dicebatur  (De  Latin.  Biblior,  interpretibus ,  pag,  6).  Verum  non  (it  admodiim  verisimile 
tam  levi  uegotio  Psalterium  suum  muiasse  Ecclesiam  Romanam  :  praeter  quam  quod  in  eodem  illo  Psalierio 
lectiones  quaedam  desiderantur  meliores  ac  emendatiores ,  quas  in  graeco  Hexaplorum  se  reperisse  testalur 
Hieronymus.  Ad  Yulgatam  editionem  quod  altinet,  bona  fidc  nostras  de  illa  conjecturas  hic  proponemus.  Idem 
ipse  Hieronymus  epistola  sua  ad  Paulam  el  Eustochium  siguiOcai  sc  semeF  atque  iterum  Psalterio  latino 
adLXX  Interpretum  editionem  castigando  opcram  navnsse;  primo  curmi  et  magna  ex  parte^  cum  adhuc  in 
urbe  versaretur:  sccundo  diligentery  jamque  in  secessu  abditus  Bethlehemitico.  Ultimae  hujus  corrcctionis 
exemplaria  optat  ut  cum  citra  et  diligentia  transcribantur ;  neciion  eidem  additae  abs  se  notae  appingantur,  obcU 
Tidelicet ,  a  quibus  usque  ad  sequentia  duo  puncta ,  qua^  legebantur  apud  LXX  cum  in  hebraeo  deessenl, 
includebantur ;  et  asterisci ,  quibus  similiter  quae  ad  proxima  duo  puncta  sequebantur ,  ex  hebraeo  juxta  Theo- 
dotionis  editionem  LXX  Interpreiibus  accessisse  notum  flerct.  Atqui  hujusmodi  signa  etiamnum  in  veteribus 
quibusdam  Yulgata^  manuscripiis ,  non  autem  in  alio  ullo  Psalteriorum  lalinorum  invenire  est.  Haec  ipsa  in 
coropluribus  codicibus  sibi  observata  Jacobus  Faber  Stapulensis  afQrmat  {Prolog,  in  Psatterium  quincupiex)  : 
ipsique  linbemus  prse  manibus  antiquissimum  Iripanitum  Psalterium  abbatiae  Sancti  Petri  Garnutensis ,  quod 
in  prima  columna  Psalterium  Hieronyroi  ex  hebraeo  continet,  in  tertia  vetus  Psalterium  a  Romano  atque  ab  eo 
quo  usus  est  Augustinus,  parum  discrepans ;  in  secunda  vero  editionem  Yulgatam  exhibet  cum  supra  memoratis 
Bieroiiymi  obelis  et  astcriscis.  Hinc  facile  persuademur  Yulgatam  esse  ipsam  illam  Yersionem  ab  Hieronymo 
secundis  curis  emendalam  :  quse  nostra  sententia  insuper  auctoritate  manuscripti  bibliothecae  Golbertinx  ante 
septingentos  annos  exarali  confirmatur,  qui  YulgaUm  cum  iisdem  Hieronymianis  notis,  et  sub  hac  inscriptione 
comprebendit,  Liber  Psatmorum  de  translatione  Septuaginta  interpretum^  emendatum  a  sauto  Hieronymo  in  novo 


la  piiifiFATia  m 

(forie»  4e  notf0).  Gomprobnlur  deniqoe  teftiimonio  Yalarridi  Str^nis^  cajos^aog  infra  loeiim  aiimas  eihibiuiri. 

Veramiliiid  forsan  minus  exploraiam  est,  sed  noslro  judiciosua  Bon  carei  verisimilitudiiio»  mmirtim  eam- 
dem  Iiane  nostram  Vulgatam  poiuisse  ab  Hieronymo  cpistola  135  dici  Xraduciioiiem  ex  Hexaplia  a  se  ediiam, 
q^uod  illam  eisdem  exemfdaribus  consenlienicin  eifccissel ;  epislola  vero  Paal:«  ei  Euslochior  scripia  Versio*- 
nem  taniummodo  correclam,  quod  antiqune  vcrba,  quantiirn  iix  ipso  Tuerat^  retinuisscu  Ifiicr  alias  ralioiies, 
quaB  nos  eo  impellunt,  ha;c  esi,  quod  videiicet  ii  ioci,  quos  Uieronynius  post  factam  meniiiHkem  versionis 
siue  ex  Hexaplis  defendere  aggreditur,  in  manuscriptis  Vulgatx  codicibus  reperiuniur.  Nam  etsi  eadem  Vol- 
gata  in  Bibliisexcusisbabeat»  verbi  gratia,  banc  in  psabno  quinto,  f  .  9,  leciionem,  Dirig^  in camp^clu ima 
niam,  tneamy  qux  Hieronymo  nonprobatur :  attameain  MS&  ULim  ostendii,  qMam  secundiimLXX  luierpre- 
tes  legendam  astruit  idem  Doctor,  nempe,  Dirige  in  con$peau>  meo  uiam  tuam,  Haud  s^s  exisiima  de  voee 
terr(B,  quan)  idcirco  0^.5  psaUni  xlvii  et  e  ^ .  u  psaU  ixu  abs  se  dcLcLam  scribU,  q|uia  oeque  in  bdNrae^  le- 
gitur  neque  in  LXX»  quic  vox  pariter  in  Vulgalo!  manu  exaraiifl  cedicibus  ooft  repeffiiui:.  £l  contra  exsiaA  iii 
iis  vox  suam,  quam  in  Hexnplis  sub  veru  addiiam  cum  Hieronymiis  ceiierissei  in  t  •  ^  psaUni  xvin»  servaiidam 
existimavit. 

Forte  etiam  contigerit  ut  ea  Versio,  cujus  cerli  locl  Sunniae  et  Freieiae».  qui  degebani  in  Germaaia,  nego- 
lium  facessebant,  jam  inde  ab  his  iemporibus  in  Gallias  pervenerit :  quanivisi,  si  qiiibusdam  habeaiujr  fides,  eo 
non  nisi  post  aniios  amplius  150  ex  Urbe  pcrlata  sil.  lllud  testatur  Valarridus  Strabo  de  rebus  Ecclesiastieis 
cap.  25  in  haM!  verba  :  Pialmoi  autem  cum  secundum  LXX  Interpreles  Romani  adhuc  habeant^  dalU  el  Germano^ 
rum  atiqtu  ^ecundum  emendationem,  quam  Bieronymus  pater  de  LXX  ediiione  compomt^  Psalterium  caMmt : 
quam  Gregorius  Turonensis  episcopus  a  panibus  Romams  mulualani,  m  Galiiarum  dicitur  Ecciedas  transtulisse* 
Hocce  Psalterium,  qood,  quia  ilio  primi  omnium  Galli  usi  sunt,  GalUcanum  vocaiur,  sensim  in  omnes  occi- 
dentalcs  Fcciesias  fuit  recepium.  Vir  eximiae  eruditionis  ac  piac  memorix,  CardUialis  Bona»  dc  rebus  Liiurgi- 
cislib.  2,  cap.  3,  censet  ejus  usum  ante  anuos  abhinc  sexceiitos  admissum  in  liaUa  fulsse,  praeierquam  in  Me^ 
diolancnsi  Ecclesia,  qu»  aniiquum  suuni  Psalierium  bodieque  rciinet;  prsilerquam  etiamin  Urbis  Ecclesiis 
In  quibus  proprium  suum  obtiimit  ad.rctaiem  usquc  Pii  V,  cujus  jussu  iUae  Vulgaiam  ediiionemamplexffi  sml, 
cxcepta  una  Vaticaiia,  ubi  etjam  nunc  Romanum  canilur  PsalterUim. 

His  ad  eum  modum  exposiiis  eriiforsitan  qui  nossc  cupiatqueni  locum  inter  aUa  Psalteria  Augustinianum 
sibi  vindicct;  an  varisc  illaii  lectiones,  in  (|uibus  a  Vulgata  noslra dissidct,  aliorum  suffragio  innitanlur ;  utram 
tandem  cum  grxco  LXX  InU^rpreium,  quo<l  nostra  hac  mcmoria  exslat,  plus  minusve  censentiai.  £a  stmi 
quse  nobis  induxere  in  animum^  ui  cxemplaria  divcrsa,  tuni,prelo,  tuin  oalamo  eilita  confcrremus»  ac  varieta* 
tes  maxime  insignes,  quas  deprehendiinus,  lcclori  proponerciiuis.  Eas  igiiur  inrra  liabiitiri  esiiSy  ciim  locum 
uniun  prsemiserimus  e  libro  17  de  Civitate  Dci,  ubi  Augusiinui,  quise  sua  sil  de  Psaiierio  Davidico  seaientiaB 
expromit. 


BX  LIBRa  XTH  DE  CIVITATE  DEI,  C AP.  XIV , 

DB  PSALMORUlf    AUGTOIIE. 

Bfat  Bmfht  vA*  in  canticis  enidituSf  qui  harmoniam  musicam  non  vuigari  votuptate,  sed  fiddi  voluntate  dilexerit ; 
eaque  Deo  suo,  qm  verus  est  Beus,  mystica  rei  magnce  figuratione  servierit,  Diversornm  enim  sonorum  ralionabiiis 
moderatusque  concentuSj  concordi  varielate  compaclam  hene  ordinatw  civitalis  insinuat  unilalem.  Denique  omnis 
fere  prophetia  ejus  in  Psalmis  est\-  quo$  centum  quinqnaginta  iiber  continet^  quem  Psaimorum  vocamus  :  in  qiiibus 
nonftttlH  volunt,  eos  soh$  factos  esse  a  David,  qui  ejus  nomine  inscripti  sunl :  sunt  etiam  qui  putant  non  ab  eo  fa- 
clos,  msi  qui  prmotantur,  Ipsius  David;  qui  vero  habent  in  titulis,  Ipsi  David,  ab  alii$  faclos,  personm  ipsius 
fuisse  coaptatos»  Qua:  opinio  voce  evangelica  Salvatoris  ipdtis  refutatury  ubi  ait^  quod  ipse  David  in  Spirilu  Clari^ 
stum  dixerit  esse  suum  Dominum  [Matih.  xxu,  43)  :  quoniam  psaimus  cente$imus  nonus  sic  incipit :  Dixii  Domi- 
nus  l^omUio  meo,  Sede  a  dexiris  meis,  donec  ponam  inimicos  iuos  scabellum  pedum  iuorum.  Et  certe  idem 
psalmus  non  habet  in  tituto,  Ipsius  David ;  sed  Ipsi  David,  sicut  piurinu.  Mihi  autem  credibiiius  videnlur  eaisti' 
mare,  qui  omnes  iiios  cenlum  quinquaginta  Psalmos  ejus  operi  tribuuntf  eumque  aliquos  prmotasse  etiam  nomini' 
bus  aliorumy  atiquid  quod  ad  rem  pertineat  ligurantibu$ :  c(elero$  autem  nullius  hominis  nomen  in  tituiis  habere 
vohiiue ;  ricut  d  varietalis  hujus  dispositionemf  quamvis  tatebrosam,  non  tamen  inanem,  Dominus  inspiravU.  yec 
movere  debel  ad  hoc  nxm  credendum^  quod  nonnullorum  nomina  Prophetarum,  qui  ionge  post  David  regis  tempora 
fiterunt^  quibusdam  psaUnis  in  eo  Ubro  teguntur  inscriptay  et  quoe  ibi  dicuntur,  veiut  ab  eis  dici  videntur.  Nequi 
enim  non  potuit  propheticus  Spirilus  prophetanti  regi  David  hosc  etiam  futurorum  Prophetarum  nomina  reveiare^  ui 
aiiquid  quod  eorum  personcB  conveniret,  propltetice  canlaretur  :  sicut  rex  Josias  exorturus  et  regnaturus  post  annot 
ampUus  quam  trecentos^  cuidam  proplietWy  qui  etiam  facta  ejus  [utura  prwdixit^  cum  $uo  nomine  reveialus  esl. 


s^ 


IiOCAEZ  PSAUnS* 


fii  qiiibas  ab-editione  VnlgMa  distaiit  Angastintt»  in  subsequenti  opere,  et  Latina  quxdam,  quae  cum 
Augustino  pasnm  graec»  interpretationi  LXX  pr^ssiifs  iiisisrunfi,  Psahefhi  yetera,  ea  pneaertim  qpat  in 
ceieberrimis  Ecdesiis  decantanlur  a  primis  lemporibus  :  sciiicet  Roroaiium,  pro  ttso  Cleri  basiBc»  Vati- 
canae,  excusum  Romne  an.  f 66S ;  Eomanum  iiem  in  Qaiiicu|ilict  Paalterio  ciira  Jac.  Fabri  Stapulensis 
imiMPeaaum  in  Parisiensi  S.  Germani  eoenobio  an.  1509 ;  Mediolanense,  fntu  merem  Am^oManaa  Medio- 
lanensis  Ecciesise,  typis  editum  Mediohini  aii  15dS ;  Germanense  manu  descriptum  ,  qno  codice  B.  ipse 
Germanuff  Parisiorom  epiecopas,  d«m  fiveret,  uws  fuisse  tradilur;  Hilariuoum  et  Ambrosianum,  id  esl 
Psalterium  quod  in  suis  GommentariisseqnHur  Hnarius  et  Ambrosius ;  VelusdeniqiHi  vomio  qu»  sab  bacco' 
inseriptione,  &ciiit(ium  C^r(B«t(m,tertiam  coLumiiam  occupat  iii  S.  Petri  Garnutensis  Psalterio  triparlito» 
ubi  columnam  primam  tenet  interpretatio  secandum  hebraB8m«  mediam  Vuigata. 

Qfdkm  ex  (iMt  vmeiatu  uuigmoraf  imo  ea$  omnes,  e  qmrum  notationeaul  AuffuHimano  Pealterio  rokir 
accessurum,  aui  nonnihil  demum  emolumenU  emer$urum  et$e  videkmur^  edeudae  eufavmme* 

Ad  hmc  annotantur  qutsdam  m  ipeamet  Vul^ta  e£tione  leetionee  variantee,  exeerpiw  ex  prmdieto  Carumtenei 
libTo  ante  annos  700  descripto,  et  ex  ejusdem  eetatis  MS.  Colberlino  VtUgatam  conUnente  tub  hoc  tiiuh,  Liber 
Psalfflonnii  do  ivanslatioiie  SeptnaginU  interpretiiff ,  emeiidalum  a  tascto  Hieronyma  presbyiero  in  novo; 
item  ex  Germatumi  aitero  annos  prope  septingenios  preeferente^  neenon  ex  Gallicano  Quincuplicis  PsaUerii  im" 
presu  0».  1509»  ubi  sub  istius  Gallicani  Psatterii  nomine  reprossentatur  editio  Vulgata. 

GHARAGTERES  LIimOKITM. 

€r,  desumat  Psalterlum  Graecum  secondum  LXXMjd  Roma- 

nae  editioQiaexein^  exousum  Paiisiia  an.  IW. 
j.  aotti  Aagofilifli  Pbalteriiim. 
ji.  Romanuiu  usiialuiu,  seu  excusum  an.  1065. 
Eom,  Roinaaum  ia  Quiacuplici  Psalierio  editom  an.  IMO*. 
jr.  MediolaneQse  Psalcerinm. 
Amb  i^aatterivnaB.AmbroatoexpesiUim. 
c.  Genoatieoseprteum,  kl  eat,  s.  Germano,  ut  fertnr,  qsl» 


V.  Psaiieriom  illuslratum  ab  Bilarfo. 

I,  canmteose»  cui  ioscriptio  seaaidum  Greeeum, 


jredr.  Hieroaini  Padteriam  es  hebraBO,  praBrerendoni 
hic  in  iis  ad  minos  lods  in  quibiis  ftf ei  antiquae  ver- 

SlOQi. 

ruig,  Editionem  vulgatam  indlcat ,  mob  muie  in  Bibliis 
sixii  V,  slve  ctemenils  vin,  auctorftate  oasUgatis  logl- 
tnr.  Hujiis  Editionis  texius  primo  hielooosenper  exhtbe- 
Ittr. 

car.  signai  camntense  Psalterium&ixU  vulgatain. 

col^.oolbefiftQam. 

Ger.  Germanense  alterum. 

Gal.  Galiicanum  in  Quiocuplid  Psalterlo  edttom  anw  IM. 


E\  psjauo  I. 
t  .i.  Vulgata  in  ediiis  Bibiiis,  voluntas  ejus.  Psalle- 

ria  A.  R.  Bom.  M.  H.  C.  fuit  voluntas  ejus. 
f .  5.  non  resuraent,  A.  Rom.  Amb.  H.  G.  non  resur- 

guni.  £t  sic  nabebat  Tulgata  in  MSS.  Car.  Colb. 

Ger.  Gal. 

EX  PSALHO  11. 

Psalmus  in  Vulg.  titutu  c-tret.  Atin  Rom-.  G.Oar.  Colb. 

inscribilur ,  Piatmus  David.  Itt  G.  et  €aU  ifi  finem 

Psaimus  ipd  David. 
t .  10.  quijudicalfs  terram.  A.  R.  Rom.  M.  jux4a  Gr. 

ooiitM  qui  judicatis  terram, 

EX  PSALUO  111. 

In  Gr.  Rom.  G.  C.  ei  Car.  proxime  nd  ^  .  4 .  ei  riir- 
sum  ad  t  •  ^9  pra^flgitur,  Diaptatma :  in  Gal.  iitro- 
que  loco,  Semper  :  nenirum  habetur  in  Vulg.  Porro 
idein  verbum  in  aliis  ilidem  Psalniis  toties  MS6. 
codices  exbibent,  quoties  Grscca  editio  Romana  im- 
pressa  Parisiis  an.  1628. 

^ .  6.  el  soporatus  sum.  A.  R.  Rom.  €.  et  temnum  eepi. 
Gr.,  KOC.I  6Tcv«Ky«.  Psakerium  M.  et  quievi, 

Ilem  f  .  6.  suuepit  me.  A.  C.  suscipiet  me  :  juxla  Gr., 
oi'jxtlif>fOLl  /cou.  G.  suscipit  me. 

EX  PSALMO  IT. 

j  .  2.  Cum  invocarem,  exaudivit  me.  R.  Rom.  M.  G.  C. 

Cum  invocarem  te ,  eocaudisH  me, 
f .  4.  nwrifceoBU.  A.  adndrabiiem  feeii,  R.  G.  C.  m«- 

gnificavit, 
f  .  5.  qucg  dicitit  in  cortSbus  vestris.  6.  Cdieite  in  cor* 

dibus  vestris  :  omisso,  quce. 
[icm  f  ,  S.  m  cubitibus  vestris,  R.  Rom.  G.  C  Colb. 

Gal.  et  in  cubiiibui  vestris. 
)tem  i  .  5.  compungimini.  Notot  Aug.  nonnulKs  videri 

iegendum  aperimini^  quia  in  Gr.  legebant ,  tmufoi- 

yw  9  pro  x*t«vvyi;t«« 


t .  8.  A  fruetufrumeniii.  A.  R.  Rom.  M.  G.  C.  ilem- 
pwe  frumemi.  Uebr.  In  iempore  frumenium  el  vinum 
eorum  muUifUcala  sun$k 

^ .  9.  ei  reqmuomn.  A.  d  tomnum  capianL  Gr. ,  ml 

f  ,\0.  consHiuisti  me,  A.  haintare  feeisH  me. 
BX  peAUlo  V. 

f  ,  1.  pro  ea,  aua  haa-editatem  eonteqmmr,  G.  Pro  kis 
aui  Mereditaiunt,  Gr.,  Mp  ri^  xJin^vo^M^tf.  G.  pro 
Mereditate, 

t .  %,  auribus  perclpe  Domlne.  A.  exaudi  Damina, 

y ,  9.  dirige  in  conspectu  tuo  viam  meam.  At  iu  MSS. 
Car.  Cofb.  Ger.  habebat  Vulgala,  dirige  in  eonspeciu 
meo  viam  tuam.  Ilanc  leclionem  teriorem  esse ,  al- 
teram  autem  nec  ir.  SeptuaginU  nec  in  Hebneo  ba- 
beri  docet  Hieroiivmus  in  epist.  155,  ad  Sunniam. 

f  ,H.  a  comtaiionibus  sms,  M.  a  eontUiit  tmt.  Et  sic 
Hcbr.  In  Gr.  vox  est,  Zwi^vXteh, 

Itcm  f  ,  M.  irritaverunt  te.  A.  inammemerunt  U,  R. 
Rom.  M.  C.  exacerbaverunt  te.  Gf . ,  iNc^icCxf««6y  m. 

f  .AZ.  benedices  justo,  R.  Rom.  M.  G.  G.  benedicis 
justum. 

EX  PSALMO  VI. 

f  .%,  ne  in  furore  tuo  arguas  me,  neque  in  ira  iua,  A. 

A.  Rom.  M«  G.  C.  ne  in  ira  lua  arguas  me,  ti€^  in 

fmrore  tuo,  Gr.  priori  loco  babet  tf  av/nf ,  po8te« 

riori^  ra  mr^*  fiadem  est  varietas  in  Paal.  xxxtii, 

t.«. 
f.Jb.sediti  Domiug.  A.  R.  Rom.  M.  G.  C.  Car.  Golb. 

Ger.  Gal.  juxta  Gr.  et  tu  Domine.  Sic  etiam  Hebr. 
f  .S.a  furore,  K,  ab  ira.  R.  Rom.  M.  G.  C.  pree  ira. 

Gr.,  Aiti  6v/m9. 
Item  f.ii.  cotiveriantwr,  R.  Rom.  M.  C*  avenmdui 

reirorsum. 


LOCA  £X  PSALMIS 


24 


EX  fSklMO  til. 

t .  5.  deeidam  merito.  A.  decidam  ergo:  juiU  Gr.  tgp«. 

y  .  6.  Pertequatur  immicM.  A.  juxU  Gr.  Pmequatur 

ergo  inimicut.  ^   .      .  -       r>« 

y  .  8.  m  fl/iwm  regredere.  G.  m  flKum  eowertere.  Gr. 

^  .  9rj&om7mtt  jtt(/i<:a<  popu/o».  R.  Rom.  C.  Domne^ 

judica  populos.  Gr.  xptvcT. 
llem  t  •  9-  •'«^»^«  »"*•  G-  Sfl/»«»»  A^  mtf. 
Item  f  .  9.  «<  «eniiidttm  innocentiam  meam.  R.  Kom. 
■    M.  et  lecundum  imoceniiam  manuum  mearum. 
f .  10.  Coiwtfmfilttr  nequitia,  A.  Con<ttmHW/tfr  autem 

neotti/w.  M.  G.  Consummetur  vcro  nequttta.  R.  C. 

Con«tfmme(tfr  ne^tfttia.  Gr.  «mXeffdi^T»  «1%  wv*>pte. 
Item  t  •  *0.  e/  rfinflfe»  jttrtttm.  R.  Rom.  st  dmge  jm- 

t!i2."nttmattt(/traicimr.  G.  C.  Car.  Ger.  nttm<7ttirf 
irascetur.  A.  M.  non  iram  adducent.  Gr.  /i^  ipy^» 
iicdevuv.  .  • 

t .  13.  gladium  iuum  vibrabit.  Obscrvat  Aaguslinus 
essc  i»  aliis  cxeroplaribus,  frameam  $uam  iplendtfi- 

t!li.  ar(/enli6tf«  effecit.  X.  ardentibus  overatus  e«(. 
C  ardentes  operatus  est :  el  hoc  Lalina  plcraque  ha- 
bere  dicil  Auguslinus.  Hebr.  ad  combvrendum  ope- 

tatut  ezt.  •    I  L  r» 

f.  15.  concepit  dolorem.  X.  concepit  taborem.  Gr. 

t  TlTe/  inddit.  A.  incidet  etgo.  R.  et  incidet.  Gr.  xccl 

t .  17.  dolor  ejus.  A.  labor  ejus.  Gr.  itiv<»«. 
EX  PSikLlfO  vtu. 

t .  2.  nomen  ttium.  G.  regnttm  /tfttm. 

t  3  e«  uttorem.  A.  R.  Rom.  M.  G.  C.  et  de(eniorem. 
Auffuslinus  in  Psal.  cii.  n.  1  i,  dicit  verius  esse  quod 
legUur  in  aliis  codicibus ,  vindicatorem ,  id  est  eum 
qui  sc  voluil  vindicare.  u  r  r 

t  U.  «B/os  /ttos.  Vox  ttto«  abesl  a  R.  Rom.  M.  G.  U 
Gr.  el  ab  A.  in  MSS. 

EX  PSALMO  IX. 

t .  4.  /n  conuei/enrfo  inimictfm  mettm.  M.  Dttm  aver- 

taturinimictumeut.  «      j 

t .  5.  sedisti.  C.  sedens.  R.  Rom.  G.  jede». 
t    7  e/ciw/areseorumi/ertrtfaMlt.AbcsteorttmabA. 
'  G.  Gr.  ei  a  Vulgaia  in  MSS.  Car.  Colb.  Ger. 
t    9  judicabit  populos  in  justttui.  A.  K.  Kom.  U.  t.. 

jtfdica6tr  populos  cum  justitia.   Gr.  iv  «006^*1«,  m 

t  '^ll. "non  dere/igtti«(i.  R.  Rom.  Gcr.  non  deretinquis. 

C.  non  derelinques.  .  . 

t .  12.  studia  ejus.  A.  R.  Rom.  C.  miro6t/ia  e;tf«.  G. 

voluntates  ejns:  Hebr.  cogi/a/ione«  ejtti. 
t    13.  elatnorem  pauperum.  R.  ora/tont»  pauperum. 

Rom.  oia<ione«,  elc.  G.  C.orationem,  elc.  Gr.  Tf5« 

t  ^.T%%  interitH  quem,  elc.  A.  tn  corruptione  quam, 

t .  17.  Cognoscetur  Dominus.  A.  M.  G.  C.  Co^no»ct(ttr 
Dominus.  Gr.  7iv<J»ax8T«i.    ^    ^    _  .     .    _     ^     . 

Ad  t .  18,  prsefigilur  apud  A.  G.  C.  juxla  Gr.  Canli- 
cttm  diavsalmatis  :  quod  Vulgaia  non  habel  in  edi- 
t48.  sed  babet  in  MS.  Car. 

t .  20.  non  conforrefttr.  A.  R.  Rom.  C.  tion  prmaieat. 

Gr.  tf^  XP«TaiOU<T6«.  1       .     1.   »     r.    ^ 

t .  41.  lf<  «ctaiii  geniei.  Parlicula  tt/  abest  ab  A.  G.  u 
Gal.  cl  a  Cr. 

EX  PSALIIO   ALTERO  IX.  „    ^    ^ 

t  4.  Exacerbavit  Dominum.  A.  R.  Rom.  M.  G.  C, 
Irntavit  Dominum.  Gr.  ir«pi6|vvt :  quod  verbum  ha- 
betur  rursus  infra  in  f .  13,  ubi  Latina  omnia,  /r- 

t^s!  inquinatoi  sunt,  A.  M.  contominanlttr.  R.  Rom. 

C.  po//tfttn(ttr.  Gr.  /Se«*>XoOvTat. 
'   t .  iO.  humitiabit  eum.  G.  ajflictabit  eum. 
liem  t .  10.  incUtmbit  se.  A.  inclinabitur. 
Ilcm  7  .  10.  ctim  dominatus  [uertt.  A.  R.  Rom.  M.  U. 

C.  dttm  domkwHtur. 


t .  12.  ne  obliviscaris  pauperum.  A.  R.  Rom.  M.  G. 

C.  ne  obiiviscaris  pauperum  in  pnem. 
t .  14.  laborem  et  dolorem  consideras.  A.  Morem  et 

iram  consideras.  Gr.  xai  0ufiov. 
t  •  15.  Contere  brachium.  R.  Rom.  Conteres  brachium. 
t  •  17.  ejcatftfivtl  Dominus.  M.  exaudistiJDomine. 
Item  t  •  ^"7.  prcBparationem  cordis.  R.  Rom.  desideria 

cordis.  G.  C.  denderium  cordis.  M.  prmparationes 

cwdk. 

EX  PSALMO  X. 

t  •  2.  quomodo  dicitis.  G.  quomodo  dicetis.  Gr.  jpcir«. 
Uem  t  •  2.  Transmigra  in  montem.  A.  Transmigra  in 

montes.  Gr.  ^ni  tcI:  0p«i. 
t .  3.  ttl  sagitlent  in  obscuro.  A*  tfl  sagittent  in  obscura 

iuna.  Gr.  iv  ^xoTOfivSvr}. 

EXPSALMO  XI. 

t .  3.  /octtit  sunt.  A.  R.  Rom.  M.  G.  C.  iocuti  smU 

maia. 
t .  6.  in  salutari.  M.  tn  saiutan  tuo.  G.  C.  super  saiu- 

iare.  R.  sttper  salutare  meum.  Rom.  in  saitUare 

meum. 
t .  7.  probatum  terra.  Vox  pro6alttm  deesl  in  A.  R. 

Rom.  C.  At  ejtis  loco  in  Gr.  est,  Sox^iov.  In  Hebr. 

separattim  a  terra. 
t .  8.  in  wternum.  M.  G.  juxla  Gr.  el  tn  wtemum. 

EX  PSALMO   XII. 

t .  4.  respice.  G.  converlere,  In  Gr.  est  iir/eac^v :  forte 
pro  ^K^vrpc^ov.  Nam  Hebr.  habet,  Convertere. 

Item  t  •  ^*  ^'^  morte.  G.  C.  in  mortem.  Gr.  tU  ^k^mm* 

t .  6.  eperavi.  R.  Rom.  M.  C.  sperabo.  G.  «pero.  Hebr. 
confido. 

Jtem  t .  6.  in  saiutari  luo.  G.  tn  saittte  tua. 

Iiem  7  . 6.  nomitii  Domini  aitissimi.  Rom.  G.  C.  no^ 
mini  Itto,  Aitissime. 

EX  PSALMO  XIII. 

t .  1.  coiTupit  sttnl.  Gr.  iUfetipwj  corruperunt. 
Itcm  t .  1.  tn  studiis  suis.  R.  Rom.  M.  G.  C.  tn  vo»»ti- 

tatibtu  suis.  A.  in  a/ftctionibus  suis.  Vox  sttis  a  Gr. 

abest. 
t .  4.  sicttl  escam  panis  in  plerisque  MSS.  A.  tn  cibo 

panis.  Gr.  /9p<2>ffcc  ^mu,  absque  prrcpositione  in. 
t .  7.  cttm  averlerit.  M.  in  convertcndo. 
Item  t*  "«^*  ^u/ia6il  Jaco6,  el  ItBtabitur  Israei.  R. 

Rom.  M.  G.  C.  iaitetur  Jacob^  et  exsuliet  lerael.  Fa- 

vei  Gr. 

EX  PSALMO  XIV< 

t .  1.  ^ttis  habitabit.  A.  quis  peregrinabitur.  Et  sic 

Hebr. 
t .  3.  adversus  prommos  suos.  A.  R.  Rom.  M.  G.  ad^ 

versus  proximum  suum.  Hebr.  super  vicino  suo. 

EX  PSALMO  XV. 

t .  5.  ^tti  restitues.  R.  Rom.  M.  G.  C.  ^*  restituisti. 

Gr.  i  aitoxaOiffTfiv. 

t .  7.  increpueruni  me.  A.  emen(/averttnl  me.  Gr.  ^^a^- 

3cu«av  fu.  Hebr.  ertudierunt  me. 
t .  10.  in  in/erno.  A.  G.  C.  in  infernum.  Cr.  tU  ^h^. 

EX  PSALMO  XVI. 

t .  2.  octt/t  Itti  videant  mquktates.  A.  R.  Rom.  M.  G.  ju- 

xla  Gr.  octt/i  tnei  videant.  A.  R.  Rom.  M.  mquilatem. 
t .  6.  Per/Sce  gfreMws  meos.  A.  Ad  perficiendos  gressus 

meos.  Varietas  orta  ex  ambiguo  Grisco  xaTdcprcvac, 

vel  muiato  accenlu  xaTapTfaac  Hcbr.  Sustenta  gres- 

sus  meos. 
t .  7.  sperantes  in  te.  G.  rectos  corde. 
t .  8.  ^ub  umbra.  A.  /n  tegmine.  Gr.  iv  ffxlirii. 
.  7  .  13*  prmveni  eum  et  suppianta  eum.  A.  R.  Rom.  M. 

G.  prcsveni  eos  et  subverte  eos. 
Item  f  .iZ.  ab  impio.  A.  ab  impiis» 
Item  ^ .  13  et  14.  frameam  tuam  ab  immicis  manuM 

tum.  R.  Rom.  (rameam  inimicorum  de  manu  tua.  G. 

fratneam  tuam  de  tnanu  inimicorum. 
Item  t  •  ^^-  Domine  a  pauds  de  terra  divide  eos.  A. 

Domine  perdens  ( juxla  Gr.  aTtoiuwv)  de  terra  disper^ 

tire  eos.  R.  Rom.  G.  C.  Dottiineapaucis  a  terra  dii^ 

pertire  eos^  et  suppianta  eos. 
Itcm  f  .  14.  SaturaH  sunt  filiis.  A.  R.  Rom.  C.  iSaitc^ 


VARIANTIA  IN  PSALTEBIIS. 


M 


rad  iUttt  porema,  G.  SaturaH  iunt  sttiUa.  M.  Saturati 
iunt  /S/tt  eorum,  DiTersam  interpretationem  ex  Grae- 
€0  evenisse  notat  Augastinas ,  cum  in  aliis  libris 
esset  v{mv  filHt :  in  aliis  &elwy  porcina ,  uti  hodie  in 
Gr.  lc^itur.  Hebr.  babet,  /f/tii. 

^ .  13.  in  justitia  apparebo  contpectvd  tuo,  R.  Rom.  M. 
G.  G.  cum  justitia  apparebo  in  conspfctu  tuo. 

Iiem  f  .  15.  cum  apparuerit.  A.  R.  Rom.  G.  G.  dum 
mamfestabitur.  M.  dum  manifestabitur  mihi. 

EX  PSALHO  XVII. 

f .  1.  qui  locutus  est,  A.  Rom.  G.  C.  juxta  Gr.  quoB 

toeutusest,  £t  sic  Tulgata  in  Gar.  Ger. 
^ .  3.  ef  susceptor  meus.  R.  Roro.  G.  G.  adjutor  meus: 

omisso  e/.  A.  el  redemptor  meus. 
f.  5.  dotores  morlis.  n.  Rom.  M.  G.  C.  gemitus 

martis. 
f .  6.  prasoceupaverunt  me.  A.  R.  Rom.  M.  G.  C.  prie* 

venerunt  me.  Gr.  npotfOoui&v  /u,  ut  rursus  postea  in 

t.l9. 
f .  9.  exarsit.  A.  R.  Rom.  M.  G.  exardescit.  G.  exor- 

descet. 
t .  13.  tn  conspectu  ejus  nubes  transierunt.  A.  in  con- 

spectu  ejtts  nubes  ipsius  transierunt. 
y .  14.  grando  ei  carbones  ianis.  Islhaec  verba  absanl 

hoc loco  ab  A.  R.  Rom.  M.  G.  G.  et  a  Gr. 
^ .  18.  confortalisunt.  G.  confirmali  sunt.  Gr.  impiA' 

^ .  19.  protector  meus.  A.  firmamentum  meum.  Et  sic 

Hebr.  Gr.  ayTivn^ptyf/uk  pjOM. 

f .  !£0.  salvum  me  (ecit.  G.  C.  salvum  me  faciet.  Gr. 

fvnTtU  fu. 

Item  f .  ^.  post  quoniam  voluit  me,  additur  in  codice 
qaidem  G.  Liberavit  me  de  inimicis  meis  potenlissi' 
nns  et  ab  lus  qui  oderunt  me  gratis.  In  libro  autem 
G.  Et  eripuit  me  de  imnncis  meis  fortissimis,  et  ab  his 
mu  oderunt  me.  Simile  additamentum  habuisse  cre- 
oas  Psalterium  A.  Yide  infra,  col.  150,  n.  20. 

^.23.  in  eonspeetu  meo.  R.  Rom.  M.  in  eonspeetu 
meo  sunt  semper. 

Item  f .  23.  etiustitias  ^u*  non  repuli  a  me.  Gr.  ei 
justitios  ejus  (owl  aniTrn^w)  non  recesserunt  a  me. 

f .  27.  perverteris.  A.  perversus  eris.  R.  Rom.  M.  ۥ 
subverteris. 

f .  29.  tu  illuminas.  A.  tu  illwmnabis. 

Item  f .  29.  illumina.  A.  Uluminabis.  Gr*  hoc  etpras- 
cedenti  loco,  ^ruif. 

f .  30.  Quoniam  in  te  eripiar.  A.  Quoniam  a  te  eruar. 

f .  34.  tanqudm  cervorum.  A.  R.  Rom.  M.  G.  C.  juxia 
Gr.  tanquam  cervi. 

Item.  f  .  34.  statuU  me.  A.  statuet  me. 

f .  36.  proteclionem  salutis  ttUB.  A.  juxta  Gr.  prote- 
ctionem  satutis  mece. 

Ilem  f .  36.  Et  disciplina  tua  eorrexit  me  in  finem. 
Ista  pars  f  .  36  omittilur  in  R.  Rom.  G.  C.  At  apud 
A.  Ic^itur,  Et  disciplina  tua  me  direxit  in  finem.  Gr. 
awufOeiai  fu.  M.  stabiUvit  fiie. 

f .  39.  Confrinaam  iUos.  R.  Rom.  et  C.  aniiqua  manu 
Gorrectum ,  AffUgam  iltos.  G.  Confiiaam.  Gr.  UBli^ 

f ,  M.  el  supplantasti.  R.  Rom.  M.  C.  juxla  Gr.  sip- 
pUmtasti  omnes  :  omissa  particula  er,  quac  abest 
quoque  ab  A.  G.  Gar.  Ger.  ct  Hebr. 

^  •  41.  Et  inimicos  meos.  R.  Rom.  G.  Et  inimieorum 
meorum. 

f  .  43.  ante  fadem  venti,  A.  juxia  faciem  venli.  6r. 


^ .  48.  ^  das  vindietas  miAj,  et  subdis.  R.  Rom.  M. 
G.  C.  qui  das  vindiciam  mihi,  et  subdidisti.  Gr.  &7to- 

Item  f.  48.  liberator  meus  de  inimicis  meis  iracundis. 
R.  Rom.  G.  C.  liberalor  meus  Dominus  de  genii- 
bus  iracuttdis.  Sic  etiam  M.  omisso  tantum  Do- 


^  .  51 .  Magnificans  satutes.  R.  Rom.  Magnificans  sa* 
tutare.  G.  sa/tt(arem.  M.  satutaria.  C.  salutem. 

EX  PSALHO  XYIII. 

f  .fi,ad  currendam  viam.  Vul^ala  in  Car.  Colb.  Ger. 
additnuim.  Vide  Hieron.  epist.  135. 


f ,  8.  lex  Domini  immacuiata,  R.  Rom.  M.  G.  C.  Lex 

Domini  irreprehensibilis. 
f.iO.  Timor  Domini  sanctus.  A.  timor  Dmmtu  castus. 

Gr.  «yvds.  Hebr.  mundus. 
Item  t .  10.  permanens.  R.  Rom.  M.  permanet. 
Item  f  .  10.  m  semetipsa.  A.  in  idipsum.  Gr.  inl  t4 

auT^. 

t .  14.  Si  md  non  fuerint  dominati*  A.  Si  met  iton 
fuerint  donunata. 

EX  PSALMO  XIX. 

f .  3.  tueatur  U.  M.  G.  suscipiat  te.  Gr.  kntmovTi 

9o\).  Hebr.  roboret  te, 
f .  5.  Tribuat  tibi.  A.  R.  Rom.  M.  G.  tribuai  tibi  Do- 

minus. 
Item  f .  5.  cofMt7t«m  tuum  eonfirmet.  A.  consiUum 

tuum  eompleat,  Gr.  i0<^^9ai,  ut  postea  vn  f  ,*l. 

Hebr.  voluntatem  tuam  impteat. 
f.  6.  et  in  nomine  Dei  nostri,  A.  R.  et  in  nomine  Do^ 

mini  Dei  nostri. 
f .  7.  salvum  fecit.  R.  Rom.  G.  G.  satvum  faciet.  Et 

sic  A.  in  melioriijus  MSS. 
t  •  8.  Det  Hostri  invocabimui.  A.  Dei  nostri  exsultabi- 

mus,  R.  Rom.  G.  G.  magnificabimur,  juxta  Gr.  fu- 

yoeXv'Sy)9ifii$oL,  ut  supra  in  ^  .  6. 
^ .  10.  in  die  qua.  M.  G.  in  quaeunuiue  die. 

EX  PSALMO  XX. 

f .  3.  Desiderium  cordis  ejus,  A.  R.  Rom.  G.  Deside* 

rium  anmas  ejus. 
Ilem  f  .Z.  et  volunUUe.  Gr.  aiijvcv,  petitione;  pro  $i^ 

XrioiJy  voluntate^ 
Ilem  f  .  3.  non  fraudasU  eum.  A.  non  privasti  eum. 
f  .  6.  in  salutart  tuo.  A.  G.  C.  in  salute  tua. 
f  .  7.  Dabis  eum  in  benedictionem,  A.  Juxta  Gr.  dabis 

et  benedictionem. 
Item  f .  7.  tit  gaudio  eum  tuiiu  tuo.  G.  eum  gawUo 

vullus  tui. 
f  •  10.  In  tempore  vuUui  tei.  G.  /n  lemjrore  vtt//tM 

tui  consummabis  eos. 
f  •  13.  prmparabis.  R.  prtBparare, 

BX  rSAUIO  XXI. 

^ .  1.  «er4a  deUctorum  meorum.  G.  vei^a  /a4torii« 

meorttm.  Hebr.  verba  rugitus  mei. 
f .  11.  In  te  pTojectus  sum.  A.  primo  babet ,  In  te 

eonfirmatus  sum :  ei  post  cum  R.  Rom.  G.  jactatus 

ntm, 
f ,  15. 5tett/  ii£na  ejfttsv^  $um,  R.  Rom.  M.  Arob.  G. 

Sieut  aqua  efusa  eunt. ' 

.  16.  e/  tn  putverem,  G.  et  in  Hmum, 
itm  f  •  16.  deduxM  me.  Rom.  G.  C.  deduxerunt 

me, 
f  .  20.  auxt7tttm  tuum  a  me.  C.  Colb.  Ger.  non  habeiit, 

a  me ;  pro  quo  Hieron.  in  epist.  155,  legi  rult,  me- 

cum,  Gr.  habet.  ausatium  meum, 
t .  21.  Erue  a  framea  Deus,  Vox  Deus  abest  ab  A.  R. 

Rom.  M.  G.  G.  Car.  Golb.  Ger.  Gal.  et  a  Gr. 
f ,  26.  Apud  te  Uius  mea.  R.  Roro.  M.  Apud  te  laus 

mihi.  Amb.  a  te,  Gr.  noifA  vcD. 
Item  f ,  26.  t;i  Eectesia  magna,  vota,  etc.  A.  Amb.  tn 

Eecte^a  magna  confitebof  tibi,  vo/a,  elc. 
f  .  28.  universce  famiUm  gentium.  A.  R.  Rom.  M.  G. 

C.  omnes  patrite  gentium, 
f ,  30  pingues  terrm.  A.  R.  Rom.  M.  G.  G.  diviUs 

iertcs. 
Itera  t .  30.  cadent.  A.  R.  Rom.  M.  G.  G.  proddmt, 
f .  32.  et  amuntiabunt  cmti,  Vox  cds/i  abest  a  Gr.  G. 

Car.  Ger.  Gal.  necnon  ab  Amb.  in  q«io  legitur,  an- 

»ttn/ta6tV. 

BX  PSALMO  XXIK 

f  ,\.  Domnus  regit  me.  A.  Dominus  pasdt  me  :  juxta 

Gr.  votfMlni  fu.  Sic  eiiam  Hebr. 
f ,  3.  super  semilae,  A,  in  semiiis.  Hebr.  per  semitas. 
^ .  5.  el  calix  meus.  A.  R.  Rom.  M.  G.  C.  juxta  Gr. 

e/  poculum  twum.  Hanc  leciionem  improbat,  et  cx 

Gommuni  seu  Luciani  Graeca  editione  inaiiasse  do* 

cet  Hieron.  in  epist.  135. 
f ,  6.  subsequetur  me.  R.  H>  subsequalur  me.  Rom. 
.  subsequUwr  me. 


i. 


99 


L(K.A  S.X.  PSALMIS 


^ 


L 


■z  mui»  xzui. 

,  .  1 .  pritna  snbbati,  Gr.  Ti}$  /*<&< ,  una  sabbali, 
im  t  •  i- 1^ /kiAi/iinl  m  ea.  A.  R.  Rom.  G.  «yut  Aa- 
frttort/  m  ea.  Inierpres  Graecum  secuius  est,  iv  aurii, 
quod  (^enere  coiicoMlal  cum  nomine  prxccdenLe 

.  2.  Quia  ipse.  Vox  Quta  abest  ab  A.  R.  Rom.  M. 

G^C.  oiaGr. 

.  7  el  9.  principes  ve$tra$,  A.  G.  pnndoei  wstri,  Gr. 

KX  »SAI,II0  XXIV. 

.  i.  In  finem.  Id  abesl  a  G.  Gar.  Gal.  Gr.  etab 

ffebr. 

.  5.  i^tit  sustinent  te.  A.  R.  Rom.  M.  G.  G.  qm  H  m- 

Bpectant,  H<?br.  qui  sperant  in  ta, 

.  4.  omites  iniqua  agemes  supervacui,  A.  inio»»  fa- 

cientes  vana,  R.  tnti^aa  fadentes  vane,  Rom.  t.  mtiyta* 

faeieMes  vatta,  M.  imqua  qereiUes  supervacne.  Etab^ 

est  vox  omn0<  ab  A.  R.  Rom.  M.  6.  G.  6r.  Hebr. 

.  5.  Birige  me  in  veriktie  lua,  Gr.  sonai ,  Beduc  mei 

in  veritatem  tuam, 

,  6.  et  miserie&rdiamn  luarum  qum  a  sacuia  sunt*- 

A.  G.  JQXla  6r.  et  quia  misericordia  luee  msaeuio 

sunt, 

,*l,  et  ignarantias  meas,  A.  R.  Rom.  G.  G.  ei  igtio^ 

rantitg  mem, 
Item  t .  T.  seewnduim  misericerdlttm  tuam.  R.  Rom.  se** 

cundum  magnam  misericordiam  tuam, 

,  8.  legem  dabit,  k,  M.  legem  siatuer.  R.  Rom.  G. 

C.  statuit, 

,  ¥i,  qui  timet  Bominm,  A.  R.  Rom.  M.  G.  qui 

timeat  Bominum, 
Itiem  f ,  i^,  legem  etatuH,  A.  M.  juxia  Gr.  legemstU'^ 

tuet, 

.  f7.  itnfti^caUtf  sunf,  R.  Rom.  G.  ditatata  sunt, 

.  90.  speravi  in  te,  R.  Rom.  invocavi  te, 

,  21.  mffrmi  te,  k,  R.  Rom.  M.  G.  jitxta  Or.  nuiiV 

titit  tCf  Domine,  G.  custodivi  te, 

.  22.  Lt6^a  DetM  fsraei.  A,  M.  et  HHlyr.  Redime 

Deus.Israel,  Gr.  >drpe»9tet.  At'R.  Rom.  G.  G.  Redime 

me  Beus  ftraei, 
tem  f ,  22,  tribulationibus  suit,  R.  Rom.  G.  C;  tntgu'- 

stHs  mds,  M.  an^alttf  ejus, 

EX  PSAUIO  XXV. 

•  i.  «1 14.  tnjitmt  aniife  A.  aniMaiM.  Ge.  in^\h* 

Item  t  •  ^*  spertms  non  infirmakar,  A«  tfierana  no« 
movebor,  G.  confidena  non  erukmanu  Gr.  oO  /ai^  «m- 
Acu6A.  Hebr.  non  deficiam, 
.  5.  eedesiam  maiignaiitiim*  A.  R.  Rm».  G.  eon* 
^egationem  mfU^^norum, 

.  7.  vocem  laudis*  A.  R»  Rom.  M.  G.  voeem  laudis 
tues, 

.  8.  et  iocum  habitaii^is.  K,  Rom.  et  iocmn  taber- 
nacuH,  Et  aic  Hebr.  Jii  Gr.  eatvjovv^TOf. 
.  i2.  stelit  in  directo,  A.  juxla  6r.  «leltl  m  rMlim- 
i/iiMi  R.  RoiDi  Ik  G.  G.  tf»  via  recla, 

BX  MALIIO  XXVi. 

•  iu  et  saHts  mea^  A.  et  saiutatis  meus. 
,  5.  in  hoc  ego  sperabo,  A.  G.  juxta  Gr.  in  hac  ego 
sparabo* 

.  4.  (7^  «i(/eam  voluplatem  Domini,  A.  Cfi  c«fil«»i« 
liier  delecloiionevi  X^fniiini.  R.  Rum.  G.  €.  voiutUa" 
leiM.  Hebrw  intMnlaidinem..  Gr.  r^  Tt/»m<r«r«. 

lem  j^ .  i.  ei  Mf ilem  lemplum  ejue*  A .  «I  proiegar  tem- 
pium  ejus,  H.  Rom.  et  protegar  a  tempio  sancto 
ejus.  G.  G.  et  prokgi  tamfUum  sjus,  Gr.  xai  ^ircaxs- 
nTMtoct  Ti»  vM^  «ifoeak  Hieron.  ex  Hebr.  et  aHendam 
templum  ejus, 

,  B^iudie  mai$rum.  A.  M»  jHxla  Gr.  adduAft,  meo^ 
rum, 

.  6.  et  inmeani/imi.  A.  M.  joxta  Gr.  H  mmo  ecce 
exaiimt,  R.  Rnaa.  G.  miNc  auten^  exdHavU, 

Item  f  ,  6.  Circuivi  et  immolaui,  R.  Roin.  Circiii^,  et 
immolalM. 

Jiieiu  f  .  6.  hostiam  vocif^rationis,  A.  R.  Rmi.  M.  G, 


G.  hosiiatn  jubiialionis*  Hebr.  hostiasjubiii,  Gr.diAK 

Jlay/Mu. 

f  .  8.  Exquisivit  te  facies^  mea,  A.  R.  Rom.  G.  jtixta 

Gr.  QuasiDi  vuilum  tuum,  G.  Quaisivi  faciem  tuam. 

M.  Domintim  requiramf  exquisiidt  u  vultus  meus. 
f  ,  ii,  in  semitam  rectam  A.  G.  G.  juxta  Gr.  in  se* 

mitarecta.  Sic  babebat  Yulgata  ih  Gar.  Colb.  Ges. 

Gal. 
f  •  i2.  itt  animas,  G.  in  manus,  C,  iu  manihus, 

EX  P8AU10  XXVU. 

^.  i.  PxaimiM  f>st  Davii/.  A.  juxta  Gr. /;»iii«  Davtif^ 

Car.  Gal.  ffuic  David, 
Iteu)  t .  i.  ciamabo.  A.  6.  G.  juxta  Gr.  claniavi, 
liein  f  ,  i.ne  siieas a  me,  Gr.  sonat,  super  me. 
Ilcn)  t .  i .  nequando  taceas  a  me.  Id  omitUtur  in  R, 

Rom.  G.  G. 
f ,  2.  ExaudHDomine,  Abest  Domine^  R.  Rom.  Gri» 

Hebr.  ei  ab  A.  in  MSS. 
f  ,  o,  Ne  nmui  trahas  me  cum  peccatoribm,  A.  juxtai 

Gr.    Ne   simul    Iro/ta»  etim  peecatoribus  ammatn^ 

meam.  R.  Rom.  H.  C.  tradas  me.  Et  sic  Yulgata  iHi 

Car.  Colb.  Ger.  Gal.  mendose. 
f ,  A,  et  secundum  nequitiam  adinveniionum  ipsorum.  A- 

iumelioribusMSS.  et  secundum  malignitatem  affecta- 

tionum  ipsorum,  M«  G.  C  studiorum  ipsorum,  Sio 

etiam  R.  Rom.  sed  lii  duo  libri  proxime  subjungunt 

retribue  Hlis^  omisso  secundumopera  manuumeorum. 
f  ,  5.  ofera  DondnL  A.  Rom.  C.  juxta  Gr.  in  opera 

Domint.  G.  in  operam, 
Item  f .  5.  manuum  ^us,  R.  Rom.  6.  C.  addunt, 

non  connderaverunt, 
Item  t .  9.  destrues  iibs.  R.  Rom.  G.  dearue  i^os^ 
Item  j  .  b.  et  non  cediHcabis,  G.  et  ne  Ofdifices. 
t .  7.  el  adjutus  sum,  H.  et  adjutwn  esL 
f .  8.  salvationum.  A.  R.  Rou).  M;  G.  C.  et  Hebr. 

suiutarium, 
f ,  9.  ei  rege  Gr.  xot  ico(fuiyei»,  el  paeu.  Eltic  Hebr. 

Ex  mMiO  xxviii. 
f .  2.  tn  atrio  sancto  ejus,  A.  R.  Rom.  G.  C.  in  auik 

sancta  ejus.  Gr.  i»  «vAfi. 
t .  9.  pragparantis  cervos,  A.  fl  perfidentis  cervos. 
^  Gn.  x«TapfiC4^y«u.  Hebr.  obstetricanscervis, 
Ilcm   t .  9.  condensa,  A.  nlvoe.  Gr.  3pv/fto0«.  Hebn 

saltus. 
hmn  t .  9.  onmes  dieent.  A.  tiniu^TiitMiie  tUdt, 
f  .  iO.  inhabitare  facit,  A.  R.  Rom.  M.  G.  C.  in^a^i' 

lol.  Gr.  xwmdtff  fuiuri  temporis* 
Bx  mLMO  xxa. 
t .  i .  Psaimus  cantici.  A.  G.  C.  juxU  Gr.  ffi/toem  JPn/- 

miM  eanliei. 
Ileiu.  t  •  i-  ^it»^  liavid.  A.  i/omii<  i>si  BaM.  Gr, 

T^  AaviS. 

^ .  4.  fldtuMi»a6  infento.  A.  redwasti  ab  in(M$.  Gr. 

«i»4>wye<.  R.  Rom.  G»  a6<lraa;iili  a^  infens.  M.  abs- 

tsoMsti  ab  inftrim* 
f ,  H.  Ad  vesperum  demorabitur»  A.  fespere,  Gr.  ri 

Ivni^  MUM64amct  Yemre  dondnabUur, 
f,^in  voluniate  tua,  R.  Rom.  in  bona  voinmtaie 

tua. 
f  •  i2.  el  circumdedisti  me  imtitia.  A.  Kebr.  el  acdn^ 

xisti  me  UBtitia.  R.  Bom.  AL  G*  pra?dnxisli.  Gr. 

9tfUii/uuitt  lu.  C.  imitiisftb 

EX  PSALMO  XXX. 

^.  i.  proecstasi.  Id  abest  a  plerisque  libris.  At  ia 

A.  et  Gr.  habetur  U>ntum,  Ecstasis. 
f .  2.  ^era  me,  A.  Juxia  Gr.  erue  me  el  escffrteme. 

R.  Roin.  M.  libera  meet  eripe  ne. 
f .  4.  deduces  me.  A.  R.  Uom.  G.  C.  dux  mihieris. 

M.  educabis  me. 
f .  6-  eammeMiio.  Gr.  %apa$^ivY»i>  commendabo. 
y ,  i2.  Super  amnes  immicos  meos,  U.  Prw  omnibus 

inimids  mds, 
f .  i5.  o^iiiMni  lialiM  sum.  R.  Rom.  G.  C.  excidi. 

H.  eaivi, 
^  .  i6.  sortes  mew.  R.  Rom.  G.  C.  tempora  mea.  El 

sic  Hebr.  AtGr.  nunc  ifal)^tacjL4fac^sorle«  :  forlc  pro 

xac0ct,  lempor^t 


f) 


VARIANTIA  I»  PSALTKftllS. 


sa 


lUMn  y  .  16.  Eripe  m.  &.  Rom.  Lttoa  m«  et  mp4 

i  .  49.  ef  tn  abunone.  A.  R.  Rom.  M.  G.  G.  et  eon- 
'  temntn.  Gr.  xkI  l{dv2«vaMii.  Hebr.  el  de^peclione, 
y  .  2x.  miAt  in  civilale  munita.  A.  R.  Rom.  M*  G.  G. 

m  ctdtele  drcMuuUmtia,  Gr.  iMpidx4<«  n^  luibeiii 

WfVii. 
t .  i5.  tit  excessu  vientis  meas.  Aug.  juila  Gr.  in 

eci(asi  mea,  R.  Rom.  M.  G.  C.  inpavore  meo. 
t .  i4.  smial^m  r«^tr«t.  G.  veritaimn  reqmrit,  Gr. 

ren/iir£s  requlrit. 
\tem  y.  24.  et  retribuet  abundttntef  facientibus.  A.  R. 

Rom.  M.  G.  C.  et  rtlribuet  liis  qui  abundanter  faciunt^ 

EX  PSALMO   XXXI. 

}  •  Iw  «M  M^MtlavJC'.  C.  GoH).  Ger.  non  imfutabit. 

Gf .  Iiie  ti  in  £f»ltl.  ad  Mom.  n^  8.  ^oylynTSH,  hii- 

putaverit. 
Iiem.  t .  t»  tiMesl  in  sptriiu  eficj.  A.  R«  Rem.  M. 

G.  C.  juxta  Gr.  ii^c  esl  in  ore  eju$, 
t .  4.  M  mmma  iimo.  IU»m.  juxta  Gr.  :n  «riimiui}if. 

£l  8k  pkmMBnio  A.  inMSS.  At  M.  G.  G.  m  im- 

mna,  ornisso  m<?c. 
Itea  t.  4.  ifttiii  con/igiimr  sfnna.  A.  dum  eonfig§re'» 

tMT.  Aom.  G.   ifiiiii  confringitur,  M.  miAi  «fMMa  ; 

jtuUaGr. 
t .  5.  cojfm'(ttm  rt6t  f^ct.  A.  cognovi.  C.  e^o  cognoseo. 

Gr*  iypAMni.  Hd>r.  fitlnm  fticio  M. 
3(60!  t*  ^-  peccalt  met.  A.  R.  Rom.M.  G.  G.  jaita 

Gr.  cordi^wm* 

mx  V84UI0  xxxfr. 
Tit  PMlmm  Bmrid.  Rom.  G.  Gat.  /n  fmem  Ptaimus 


f,  i.  coUaudaHo,  A.  G.  C.  Gar.  Gelb.  Gai.  ioxta 

Gr.  kmdatio. 
f .  5.  bene  peallite  et  M  voeiferatione.  G.  benedidteei, 

A.  R.  Rtm.  M.  <S*  C.  tn  jwNialMfie :  juita  Hebr.  A» 

Gr.  Ij  ailKlwffjJ^. 

f .  7.  lioiU  in  «Iru.  A.  G.  C.  fiesl  iii  «IreiK.  Gr.  sicu9 
utrem. 

f.,  II.  tn  fMTBllone  M  gmmaHkmm*  A.  iniirr»/<» 
4<rm/ortfm.  R.  Rom.  G.  tS.  in  tmculum  scuuli.  M.  a 
genmraUomaM  frogomo.  €r.  a  genera^ibmiu  gene- 

f  .  20.  sustinet  Dominum  A.  patienseeit  Damnuf.  Q. 

C.  patiens  est  in  Dommo,  Gr*  ^fiiMit^xuplb.  Mebr. 

exs|ieclaHl  i>otm'nian. 

Bx  nAum>  xmn* 
t .  i.  eoram  Achimelech.  A.  Rom.  C.  Car.  GaL  Gv. 

corom.  liMiiele«A.  El  sia  Habr. 
t .  4.  tn  idipsum.  R.  Rom.  M..CL  minvicfm.  Mniti 

codioes ,  tesle  Auf^aaimo^  haM»nt,  in  unum.  In 

Hebr.  eat  pmnber. 
t-  id'.  ^  tribuhuo  mmt  eoade.  A.  qtd  eSiriverunt 

mr^  Gr.  0vmTpiA»iv0c»  ti^v  xicptow*  Hebp.  eontritis 

carde. 

■X  PSALBO  XXIIT. 

t .  5.  coarctans  eos.  A.  Juxta  Gr.  tribuittns  eos,  R. 

Rom.  M.  6.  affHgens  eos.  G.  conftigens  eos. 
f.  7.  tttlerirom /ff^et  eui.  A.  musdpnlw  sum  corru^ 

ptionem.  Gr.  3cec?dopd(y.  Hebr.  tnsMm  reffs  sni. 
t.  8.   Feiiiat  itli  laqueus,  quem  ignorat,  elc.  A.    Ve- 

niat  iiiis  muscipula,  quam  ignorant,  et  captio  qnam 

oecuUaverunt,  comprehendat  ilhs,  et  in  muscipulam 

inddant  in  ipsa.  Sic  R.  Rom.  M.  G.  C.  jutta  Gr. 

habent  plarali  numero,  Yeniat  illis  laqueus,  qaem 

igncrant,  ete.  Uem  R,  Rom.  et  in  (aqueum  inddant 

in  idipsnm. 
^ .  9.  mper  salutari  suo.  A.  R.  Rom.  M.  G.  super 

saiutare  ejus.  Favet  Gr.  in  qiio  cst  aOrou,  non  uuriii. 
T .  13.  in  ftmi  meo  converlefKr.  A.  Rom.  M.  Juxia 

Gr.  in  sinum  meum  R.  convertebaiur. 
f .  t5.  eongregata  sunt  super  me  /iagelia,  et  rgnoravi. 

R.  Rom.  congregaverunt  in  me  flageiia.  C.  congre- 

gtui  sunt  in  me.  A.  R.  Rom.  G.  C.  et  iqnoraverunt. 
f .  %%.  Disdpati  sunl.  %.  Discissi  sunt.  R.  Rom.  M. 

G.  C.  Dissoluti  simt. 
f .  il.  amaHgnitate  eorum.  A.  ab  (tsiutiis  mum.  R. 


Ron).  M.  G.  C.  a  mole/acris  eorum.  Gr.  iini  x^  <«• 
f  .  i8.  tn  Ecclesia  magna.  A.  tn  EccUdamulta.  Gr. 

f .  19'  el  24.   Non  supergaudeant  mihi  A.  Non  in- 

sulunt  miki.  E.  Roiu.  M.  G.  C.  Non  insuitenl  in  me. 

Et  sic  Tere  varianlin  Psal.  xxxYii,  f  .  17. 
Ilem  f,  19.  el  oNfiMinl.  A.  el  annnenlef.  R.  Rom. 

M.  et  annuebant.  G.  C.  et  annueruut. 
f .  20.  et  in  iracundia  terroi  loquentes  doios  cogita- 

bant.  A.  R,  Rom.  M.  C.  et  super  iram  dolose  co^ta* 

bant.  G.  et  super  iram  dolose  agebant. 
^  .  24.  secundum  justitiam  tuam.  A.  secundum  justi" 

tiam  meam.  El  sic  Uebr.  Al  R.  Rom.  secundum 

Maguam  misericordiam    tuam.    G.    C.    secundum 

misericordiam  tuam. 
f .  26.  ^tti  magna  hquuntur.  A.  C.  oui  maliana  lo^ 

qnnntur.  El  sic  habuil  Vulgaia  iu  Car.  Colb.  Ger. 

GaJ.  AtlnMen  in  Gr.  esl /av«>o^p»j/<fivowm« :  in  Hcbr« 

qm  magnificaniur, 

EX  PSALMO  XXXV. 

\  .  2.  deUnquat  in  semetipso.  M.  G.  G.  deiinquai  sibi, 

7 .  3.  tti  invenialur  iniquitas  ejus  ad  odium.  A.  R. 

Rott.  Amb.  G.  ul  inveniret  iniquitatem  suam.  A.  e( 

odisset.  R.  Rom.  Amb.  M.  G.  C  et  odium. 

f .  7.  a^ue  muUa.  A.   Amb.  G.  luMa  Gr.  «icul 

a^Slfsiw  multa.  C.  tanquam. 

EX  PSALNO  XXXVI. 

f  .  2.  oiera  herbarum.  A.  otera  prati. 

t  •  8.  «I  maligneris.  A.  til  maligne  facias.  R.  Rom« 

M.  Amb.  G.  C.  ut  nequiter  fadas. 
f  •  9.  qui  maUgnanlur.  A.  ^ut  maligne  agunt.  R.  Rom* 

M.  Amb.  C.  ^tti  nequiter  aguut.  G.  qui  inique  agunt. 
t .  17.  conjirmat.  (m*  suffulcit.  Uebr.  sublevat. 
^ .  18.  dies  iwmaculatorum.  A.  R.  Rom.  M.  Amb. 

G.  C.  vias  inunacuiatorum,  Gr.  t«$  o2cO(.  tlebr.  iii 

mauuscriplis,  viam 
f  .  20.  de/ident.  lu  Gr.  est  defecerunt. 
7.  21.  Muiuabitur peccator^  et  non  solvet.  A.  Fene- 

raiur  peccator.  l\.  Rom.  Amb.  G.  Mutuatur,  etc.  R. 

Roin.  Amb.  el  non  solviL 
Item  f.^ii.ei  tnbuet.  A.  R.  Rom.  G.  C.  el  commo* 

dat.  Au)b.  el  tribuit. 
f.  25.  iftrt^enlttr  R.  Rom.  jaxta  Gr.  (/tri^unlur, 
licm  f  .  23.  t;o/el.  M.  cuptel  valde. 
f .  24.  tion  coUidetur.  A.  R.  Rom.  M.  Amb.  G.  C. 

fion  conturbabitur^  scilicel  mutato  x«Taf«x^MT«ei 

in  xMwrapajfiT/i^txv*, 

Item   j^ .  2k  supponit  manum  suam.  A.  Arab.   C. 

juxta  Gr.  confirmat  manum  ejus.  R.  Rom.M.  G.  /$r> 

»ta/  manum  e^us.  Uebr.  enflenfal  manum  ejus* 
t .  2&  el  comtnodat.  A.  Amb.  G.  el  /e/ieraf. 
7  .  2St.  /n;/4fli  pimienfw.    Gr.   sonat ,   Immacuiati 

vindicabuulur. 
f  .  29.  et  inliabitabunt  in  seecuium^  elc.  Amb.  el  /lono- 

riftcabunt  Deum  in  scecula  scecuiorum. 
f  .  32.  mortificAre  eum.  R.  Ron»^  Amb.  C  C  perdere 

eum.  M.  occidcre  eum. 
f .  33.  nec  damno&il  eum^  cu/n  judieabitur  UH.  £xem- 

plaria  quoedam  tesle  Aupistino  habebanl,  el  cum 

judicabit  eum,  judieabilur  iUi. 
f .  33.  sicuicedros.  A.  R.  Rum.  Amb.  M.  super  ce- 

i/rof. 
t .  37.  Custodi  innocenliam.  R.  Rom.  G.  C.  Custodi 

veritatem  Gr.  ^ox/av.  Ilebr.  babet,  simplidtatem* 
Item  t  •  ^^*  ^  ^^  cequitaiem.  X.  et  vide  directionenu 

Ilcbr.  rec/tfm. 
f .  38.  (/i«p<?rf6unl  itfNu/.  A.  disperient  in  idipfum. 

Gr.  inl  x^  «vTo.  C  ptt/iienlur  simul. 
EX  P&ILMO  xxivu. 
t .  5.  fttperaresfm  funi.  A.  fttfluierunl.  R.  Rom.  M. 

Amb.  u.  C.  superposaerunt. 
t .  6.  el  corruptoi  sunt  cicatrieu  meas.  A.  el  ptt/rue- 

runt^  eic.  R.  Rom.  M.  G.  C  el  deterioraverunt.  Hebr. 

el  tabuerunt.  A.  M.  /it?t>res  m^t. 
t .  7.  itfiW  faclussum.  A.  R.  Roin.  M.  Ainb.  G.  C. 

Miseilis  afflictus  sum. 
f .  8.  luiiibi  mei  impleti  sunt,  A.  R.  Rom.  M.  Amb^ 


31 


LOGA  EX  rSALMIS 


32 


G.  C.  juxta  Gr.  anima  mea  completa  esi. 
y  .  9.  Afficlus  8um.  A.  Infirmalu»  sum.  R.  Rom.  M. 

Amb.  G.  C.  Incurvatus  sum. 
y  .  12.  et  qui  juxta  me  erant.  A.  R.  Rom.  M.  G.  C. 

et  proximi  mei,  Hebr.  ct  vicmi  mei. 
^  .  i5.  redarguliones.  R.  Rom.  M.  G.  C.  increpa-' 

tioncs. 
t .  19.  annnntiabo.  A.  R.  Rom.C.  ego  pronunlio. 
Ucni  t .  19.  et  cogitabo.  A.  et  curam  geram.  Gr.  x«i 
lupitvii^fita.  Hebr.  Mllicitus  ero. 
^.21.  seqtiebar  bonilatem.  A.  juxta  Gr.  persecutus 

sum  justiliam.  R.  Rom.  Amb.  G.  C.  subsecutus  sum 

justitiam.  M.  subsequebar  juslitiam. 

EX   PSALMO  XXXVIIl. 

t .  1 .  ipsi  Idithun.  A.  Amb.  C.  Car.  Gal.  pro  Idithun. 

T  .  3.  et  10.  ObmutuiA.  Obsurdui. 

y  .  4.  exardescet  ignis  R.  Rom.  G.  exardescit  ignis. 

y  .  5.  quis  est  A.  Amb.  qui  est. 

f .  6.  Ecce  mensurabiles.   A.  R.  Rom.  M.  Amb.  G. 

C.  Eccevetera^Gv.  Wcu  7ia;.ai««.  Hebr.,  £cc«  bre- 

ves. 
Item  t  •  6.  e(  substantia  mea.  G.  «<  habitatio  mea.  C. 

et  hnbitudo  mea.  Hebr.  et  vita  mea. 
f  .1.  in  imagine  pertransit  homo.  R.  Rom.  Amb.  C. 

in  imagine  Dei  ambulet  homo. 
llcm  f  .  7.  conturbatur.  R.  Rom.  conturbabitur. 
f  .  8.  apud  te  est.  A.  ante  te  est  semper.  Amb.  G.  G. 

a»/e  te  est :  omisso  semper.  At  R.  Rom.  tanquam 

fiihil  ante  te  est. 
^  .  10.  quomam  lu/eds/t.A.juxtaGr.  ^uonf am /«  es  ^ut 

/'ec»/t  me.  R.  Rom.  Amb.G.C.  quoniam  tu  fecisti  me. 
f  .{{.  amove  ame  plagas  tuas.A,.  amove  a  meflageHa 
.  '  ttta. 
f .  12.  corriputsti  hominem.  A.  M.  Amb.  G.  C.  eru- 

disti  hominetn.  Gr.  iirafScwa;. 
Ilcm  f  .i^.  animam  ejus.  A.  animam  meam. 
llcm  f .  12.  verumtamen  vane  conturbatur  omnis  ho- 

mo.  A.  G.  C.  addunt,  vivens.  AtR.  Rom.habentsic, 

verumtamen  universa   vanitas  omnis  homo  vivens. 

Hebr.  verumtamen  vanitas  omnis  homo. 
f  .  iZ.  et  deprecationem  meam^  auribus  percipe  lacry- 

mas  meas :  ne  sileas.  M.  et  deprecationem  meam  au- 

ribus  percipe :  lacrymis  meis  ne  sileas.  Favel  Hebr. 

ad  iacrumam  meam  ne  obsurdescas.  At  A.  R.  Rom. 

Amb.  G.  Ne  sileas  a  me. 
Jlem  ^  .  13.  ego  sum  apud  te.  Gr.  ego  sum  in  terra,  R. 

Rom.  Amb.  G.  C.  ego  sum  apud  te  in  terra, 

EX  PSALMO  XXXIX. 

f .  2.  Exspectans  exspectavi  Dominum.  A.  sustinens 

sustinui  Dominum. 
f  .  4.  Videbunt  multi.  A.  Videbunt  justi. 
f .  7.  aures  autem  perfecisti  mihi.  A.  R.   Rom.  M. 

Amb.  corpus  autem  perfecisli  mihi :  juxtaGr.  hic  et 

in  Epist.  ad  Hebr.  x ,  5. 
f  .  0.  in  medio  cordis  mei.  M.  in  medio  ventris  md.  Et 

sic  Hebr.. 
f .  10.  Annuntiavi.  A.  R.  Rom.  M.  G.  C.  Benenuntiavi. 

FavetGr. 
^.11.  justitiam  tuatn.  A.  Amb.  G.  juxta.  Gr.  justitiam 

meam. 
f  .  12.  semper  susceperunt  me.  M.  semper  snscipiant 
me.  Hebr.  jugiter  servabunt  me. 
f  .  18.  sollicitus  est  mei.  A  juxla  Gr.  curam  habebit 

niei.  Ilebr.  sollicitus  erit  pro  me. 

EX  PSALHO  XL. 

f  .Z.et  beatum  faciat  eum  in  terra.  R.  Rom.  et  bea- 
tum  faciat  cum ,  et  emundet  in  terra  animam  ejus. 
Sic  eliam  G.  et  C.  nisi  quod  G.  habct,  entundet  de 
terra.  C.  aulem  post  faciat  eum ,  addil  m  terra. 

llcm  f  .  5.  m  animam  inimicorum  ejus.  A.  R.  Roni.  G. 
C.  juxtaGr.  in  manus  inimici  ejus.  M.  in  manibus  ini- 
micorum  eitis. 

f  .1.  Et  si  mgrediebatur  ut  videret ,  vana  loqtiebatur, 
cor  ejus  congregavit,  etc.  Egredicbatur  foras ,  et  lo- 
quebatur,  elc.  A.  R.  Rom.  G.  C.  Et  ingrediebantur  ut 
viderent ,  vaua  locutmn  est  cor  eorum ,  congrega- 
veruntf  elc.  Egrediebanturforasy  el  loquebantur,  eic. 


f  .  8.  in  idipsutn.  R.  Rom.  G.  G.  simul. 
Item  f  .  8.  Adversum  me  susurrabant.  R.  Rom.  G.  C 

7)1  unum  susurrabant. 
f  .9.  cotistituerunt.  A.  disposuerunt.  R.  Rom.  math 

daverunt. 
f  .  10.  magnificavit  super  me  supplantationetn  A.  R. 

Rom.  Amb.  G.  C.  amptiavit.  M.  adamptiavit.  A.  su- 

per  me  catcanewtu  R.  Rom.  M.  G.  adversus  me  sup^ 

ptantationem. 
f  .  \^.  Fiat ,  fiat.  A.  et  dicet  omms  poputuSf  Fiat^ 

fiat. 

EX  PSILMO  XU. 

f  .\.  intettectus  filiis.  Core.  A.  juxla  Gr.  m  Jntelie' 

ctum  fitiis  Core. 
f  .Z.  ad  Deum  fortem  vivum.  Yox  foKtem  abest  ab  A. 

R.  Rom.  M.  G.  C.  ei  a  Gr.  At  Amb.  habet  fon- 

tem. 
f  .  4.  panes.  A.  M.  Amb.  C.  panis.  Sic  etiam  Gr.  et 

Hebr. 
f  .  5.  sonus  epuiantis.  A.  Amb.  soni  fes&vitatem  cete- 

branlis.  Gr.  iixov  eo^i;6vT«iy,  soni  jesta  celebrantium. 

Hebr.  multitudinis  festa  celebrantis. 
f  .6.  quoniamadhuccotifitebor  illi.  A.  R.  Rom.  M. 

G.  C.  et  Gr.  carent  voce  adhuc :  qasB  eiiam  deest 

in  plerisque  libris  t .  12,  et  in  subsequenti  Psal. 

t.5. 
f  .T.et  Deus  meus.  Particula  et  abest  ab  A.  G.  et 

Gr. 
Item  f  .1.  Ad  meipsum  R.  Rom.  A  meipso. 
iiemf  .  l.memor  ero  tui....amontemodico.  A.  memo* 

ratus  sum  tui^Domine....  amonteparvo.  Gr.  /jnxpoO. 
f  .  S.  Otnnia  excelsa  tua  A.  Omnes  suspensiones  tum. 

Gr.  fuxsupvxfiMi  9o\t.  Hebr.  gurgites  tui. 
Item  f.  8.  tran&erunt.   A.  G.  ingressi  sunt.  Gr. 

iOiXBov. 

f  .  9.et  nocte  canticum  ejus.  A.  R.  Rom.  G.G.  ei  noete 

dectaravit.  Gr.  S^Aeovcc ,  declarabit. 
f  •  10.  Post  obtitus  es  mei ,  additur  in  A.  R.  Rom. 

Amb.  G.  C.  quare  me  repulisti  ? 
t .  11*  dum  confrmguntur.  k.  C.  favente  Gr.  dum 

confrinmt. 
Item  7. 11.  tntmfct  md.  Hae voces  absunt  abA.  R. 

Rom.  G.  C.  et  a  Gr.  Habet  illa  M.,8ed  istis  caret, 

9t<i.lrt6tf^nl  me. 
f .  12.  salutare.  A.  et  Gr.  satus. 

EX  P8ALM0   XLII. 

f  »i.  et  discerne  causam  meam,  G.etdiscemejustitiam 

meani. 
f .  2.  Deus  fortitudo  mea.  A.  R.  Rom.  Amb.  G.  C. 

Dmis  meus  fortitudo  mea. 

EX  PSALMO  XLUI. 

f  •  3.  afflixisti  populos,  A.  infirtttasti  populos. 

f  .  10.  «I  non  egremeris  Deus.  G.  C.et  non  progredieris. 

Yox  autem  Deus  a  Gr.  et  Hebr.  abest,  et  a  G.  Golb. 

Ger. 
^  .  11.  post  inimicos  nostros.  A.  R.  Rom.  M.  Amb. 

G.  juxla  Gr.  pras  inimicis  nostris. 
f.  13.  m  commutatiotdbvis  eorum.  A.injubitatiotti- 

bus  eorum.  Favet  Gr.  h  xou  a}.aXa7/jM9iy  axn&v.  Sed 

quidam  veteres  libri,  anoi.ffi(xav*. 
f  .  22.  mortificatnur.  R.  Rom.  Amb.  G.  morte  agici- 

mur,  M.  morte  affUgimur. 

EX  PSALMO  XLIV. 

f  .  \.  qui  eommutabuntur.  A.  G.  G.  quce  commutabun* 
tur. 

f  .  6.  Sagittx  tum  aculce.  A.  sa^ttce  tuoe  acutmpoten^ 
tissitnas.  R.  Rom.  M.  G.  C.  juxta  Gr.  potenttssime. 

Item  f  .  6.  tn  corda.  A.  R.  Rom.  G.  Colb.  juxta  Gr. 
in  corde.  Et  sic  Hebr. 

f  .  7.  virga  directiotiis.  R.  Rom.  M.  G.  C.  t^tr^a  recta 
est. 

^  .  9.  a  dotmbus  eburtteis.  G.  C.  a  gravibus  eburnm. 
R.M.  agradibus,  etc.  Erralum  ex  errato.  Nam  Graece 
csl  ocTcd  /9af»e(dv :  quod  Lalinus  interpres  verbi  am- 
bignilaie  deceplus  verterat,  a  gravibus  :  cum  fiAptii 
apud  Palaestiiios  iKcerenlur  domus  magnae,  in  mo- 
dum  turrium  sedificalse,  teste  Hierou.  iu  episu  140. 


S5 


VARIANTIA  IN  PSALTERIIS. 


34 


Gi  iii  Jeremiae  ivii.  etOseae  tiii.  Eadesi  tox  babe- 

tur  in  Psal.  ZLvn,  4, 14. 
f  ,  40.  circunuiata.  A.  R.  Rom.  M.  G.  C.  drcumanu' 

cta. 
y .  42.  Et  coHcupiicet.  A.  R.  Rom.  M.  G.  G.  juxta  Gr. 

Quoniam  concufrivU* 
%  .  15.  omnes  divitis  plebu.  Vox  omnes  abest  ab  A. 

M.  G.  C.  Car.  Colb.  Gal.  a  Gr.  et  ab  Uebr. 
t .  U.  /fto  regis.  R.  Rom.  /S/to?  re^m. 
^  .  18.  Memoree  erunL  Car.  Ger.  Gal.  juxla  Hebr. 

jrmor  ero.  Et  sic  Hieron.  in  epist.  140. 

BX  PSALHO  XLV. 

f,\.  filtts  Core.  A.  G.  C.  juxU  Gr.  ffro  filiis  Core. 
t .  4.  ami€B  earum,  A.  R.  Rom.  Amb.  G.  C.  aquas  ejus, 
y .  5.  Fhamms  impetus  Mficat.  A.  juxU  Gr.  Flumi- 

ms  impetus  UBtxficant.  Hebr.  Flumims  divisiones  lai' 

Uficant. 
f .  6.  Deus  mane  dilucuto.  A.  R.  Rom«  C.  Deue  vuUu 

suo.  G.  Deus  de  vultu,  Gr.  r^  tr^^ ,  nec  addit 

suo.  M.  i>m  a  maluftfio  tit  nuilultnum, 
f .  7.  dedU  vocem  suam^  moia  est^  eie.  A.  R.  Rom.  M. 

Amb.  C.  iledit  vocem  suam  Aitissimus ,  el  mota  est^ 

eic.  G.  Excetsus^  et  mota  efl,etc. 
f .  10.  uique  ad  finem  terrte.  A.  R.  Rom.  M.  Amb. 

G.  C.  juxia  Gr.  usque  ad  fines  terrm. 

BX  mLMO  XLVl. 

^.  1.  pro  Core.  A.  G.  C.  Car.  joxla  Gr.  pro  fiim 

Core. 
f ,  5.  DomtnM  excelsus.  R.  Rom.  Deus  summus. 
Iiem  f .  3.  super  omnem  terram,  R.  Rom.  superomnes 

deos. 
f .  6.  in  jubiUuione.  G.  C.  in  strepitu. 
f.  8.  psaUite  sapienter.  A.  psaUite  inteUigenter.  Gr. 

ffvMTAs*  Hebr.  erudile» 
f .  9.  RemabU  Deus  super  gentes.  R.  Rom.  M.  G.  C. 

Coib.  Regnavit.  A.  R.  Rom.  M.  C.  Domiuus  super 

omnes  gentes. 

BX  PSALMO  XLVII. 

f .  5.  Fundatur  exsuluuione.  K.  R.  Rom.  M.  C.  Di7a* 

foiis  exeuUationes.  Amb.  dilaUms  exsultationem.  Gr. 

B^«  radicans  exsuUalione. 
kem  t .  3.  moiu  Sion.  A.  G.  C.  juxta  Gr.  montes 

Sicn. 
f .  4.  in  domibus  ejus,  R.  M.  in  gradibus  ejus.  Rom. 

G.  C.  in  grambus  ejus.  Sic  Amb.  ut  ex  inierpretandi 

ratione  patet.  Gr.  iv  xoiu  /SApcviv.  Vide  supra  in 

Psal.  xLiT,  9. 
Itero  f .  4.  cognoscetur.  G.  C.  et  A.  in  aliquol  MSS. 

cognoscitur ,  sive  dignosciturt  tempore  praesenti , 

joxta  Gr. 
f .  5.  reges  lerrm.  Vox  terrce  abest  a  Vulgata  in  MSS. 

Colb.  et  Gr.  Conrer  Hieron.  cpist.  135. 
f .  10.  in  medio  templi  lui.  A.  juxla  Gr.  in  medio  po- 

puli  ttd.  M.  G.  in  medio  plebis  tum,  C.  in  templo 

sancto  tuo.  Varielas  ex  arfinitale  Tocum  voco^  et  aceoO. 
f  .  12.  filiee.  Juda.  A.  in  MSS.  et  Amb.  C.  juxla  Gr. 

fiHfe  iudacs. 
f .  14.  domos  ejus.  R.  Rom.  M.  Amb.  C.  gradus  ejus. 

G.  turrem  ejus.  Gr.  ra^  fioLptii  :  id  est  excelsas  et 

turritas  domos,  ait  Ambrosius.  Vide  Psal.  xliv,  9. 
7.15.  Deus,  Deus  noster.  Vox  Deus  non  repeli(ur  in 

A.  R.  Rom.  M.  G.  C.  neque  in  Gr. 

EX  PSALMO  XLVHl. 

f .  4.  prudenHam.  A.  inleUigentiam.  Gr.  auvcatv. 

f  .9.  et  laborabit.  A.  H.  Rom.  G.  C.  juxta  Gr.  el  la- 

boranrit. 
f .  iO.  et  vivet  adhuc  in  finem.  Vox  adhuc  abest  ab 

A.  R.  Rom.  M.  G.  C.  et  a  Gr. 
f .  12.  vocaverunt  nomina  sua  in  terris  suis.  A.  R. 

Rom.  M.  Invocabunt.  M.  Amb.  Invocaverunt.  G.  C. 

invocavit.  A.  R.  Rom.  M.  Amb.  G.C.  nomina  eomm 

in  terris  ipsorum.  Hebr.  vocaverunt  nominibus  suis 

ierras  suas. 
f .  14.  compUicebunt.  A.  R.  Rom.  G.  C.  benedicent. 

M.  bene  prosperabuntur,  Gr.  tvW/^ixowiv. 
f  •  15.  mors  depascet  eos.  A.  mofs  pastor  est  eis.  Gr* 

«ei/ueycZ  ffVTOv^y  pOSCet  COS. 


Ilem  f  •  15.  Et  domnabuntur  eorum.  R.  Ropi.  G.  C. 
Et  obtinebunt  eos. 

liem  f  .  15.  in  inferno  a  gloria  eomm,  R.^Rom.  M. 
tit  inferno^  et  a  gtoria  sua  expulsi  sunt,  G.  in  inferno 
a  gloria  eorum,  et  a  gloria  sua  expuisi  sunt. 

f  .  18.  cum  interierit,  non  suniet  omnia.'A.  R.  Roro, 
Amb.  G.  C.  juxta  Gr.  non  cum  morieturj  accipie* 
omnia,  M.  nondum  morietur,  reciniet  omnia. 

Item  f  .  18.  gloria  ejus,  R.  Rom.  M.  Amb.  G.  C.  gio- 
ria  domus  ejus. 

EX  PSALMO  XLIX. 

f  .  5.  sanctos  ejus,  G.  filios  ejus. 

Item  f .  5.  qui  ordinant.  R.  Rom.  ^t  ordinavemnt. 

A.  qui  disponunt. 
i.l.el  loquar.  A.  juxla  Gr.  et  loquar  tibi. 
7.17.  odisU  disciplinam.  A.  odisii  emditionem,  Gr. 

tteciSc^Kv. 

f  .  19.  concinnabat  dolos,  A.  amplexa  est  dolosilatem. 

R.  Rom.  M.  C.  Hebr.  concinnavU  dolum, 
f  .%{.  ExistimasU  inique,  A.  iuxia  Gr.  Suspicatus  e$ 

inimiitatem,  R.  Rora.  M.  G.  EjistimasU  iniquilatem. 
Item  j  .^i.et statuam contra  faciem tuam,k,constituam 

tCj  etc.  R.  Rom.  et  statuam  t7/am,  etc.  G.  C.  ei  sia- 

tuam  ilUi,  etc.  M.  et  statuam  contra  faciem  tuam  peC' 

eaUi  tua. 
f  .  22.  nequando  rapiat.  A.  G.  nequando  rapiat  sicut  leo, 

BX  PSALMO  L. 

f  .  5.  contra  me  est  semper.  A'.  R.  Rom.  coram  me  est 

semperjv6m6ytfu\) :  eauem  vox  quae  insubsequenli  f  • 
f .  7.  concepit  me  mater  mea.  A.  maler  mea  mein  utero 

almt,  R.  Rom.  M.  Amb.  peperit  me  mater  mea,  Etsic 

Hebr.  In  Gr.  cst  iKloorioi  ^u, 
t  •  10.  Auditui  meo  dabis  gaudium.  Gr.  sonat,  Audtre 

mejacies  exsuitationem. 
t .  l5.  Docebo.  A.  Rom.  G.  C.  Doceam. 
7.19.  Deus  non  despicies.  A.  R.  Rom.  M.  Amb.  G. 

non  spernit.  G.  non  spernet.  Gr.  i^ovScv«Wcc. 

.  BX  PSALMO  LI. 

f .  3.  Quid  gloriaris  in  maliiia,  qui  potens  es  in  iniqui- 
tate?  Tota  die^  etc.  A.  Quid  gtoriatur  in  matitia ,  aui 
potens  est?  In  imquitate  tota  die,  etc.  H.  Quid  glorta* 
tur  in  matiiia^  potens  iniquitate  tota  die? 

f .  6.  verba  prmcipitationis.  A,  verba  submersionis. 

Itcm  f  ,  6.  lingua  dotosa.  A,  G.  H.  juxla  Gr.  et  Hebr. 
linguam  doiosam,  R.  Rom.  in  lingua  dolosa,  C.  tit 
liuguam  dolosam. 

f  .  7.  destruet  te.  Gr.  sonat,  destmat  te. 

llem  f .  7.  evellet  te  et  emigrabU  te.  G.  H.  eveltat  te  et 
«mt^r^/f^.-juxtaGr.  . 

^ .  11.  bonum  est.  A.jucundum  est,  Gr.  x?^ot6t. 

EX  PSALMO  Ltl. 

t .  2.  Coryupti  sunt.  Gr.  sonat,  Cormpemnt. 

jtcm  f .  2.  in  iniquitatibus,  R.  Rom.  G.  G.  in  volun-* 

tatibus  suis, 
f  .  5.  ut  cibum  panis.  A.  in  cibo  panis.  Gr.  cibo  patds. 
f  .  6.  ossa  eomm  quijiominibus  placent,  R.  Rom.  M.  G* 

ossa  hominum  stbiplacentium,  G.  consilia  hominum 

sibi  placemium. 
f  ,  7.  cum  converterit.  A.  C.  juxla  Gr.  in  avertendo.  M* 

tit  convcrtendo,  R.  Rom.  G.  dum  avertet,  H.  dutn 

avertit. 
Item  f  .  7.  exsullabHJacob,  et  lcstabitur^  etc.  M.  G.  C. 

exsultet  Jacobf  et  tastetur,  etc. 

EX  PSALMO  LIII. 

f .  3.  judica  mc*.R.  Rora.  M.  G.  C.  tibera  me.  Hebr. 

ulciscere  me. 
f  ,  7.  Averte  mata.  G.  Avertit  maia.  Gr.  ecTroffrpi^sc.  H. 

Converte  mala.  Hebr.  Redde  mata. 
f  .  9.  despexit.  A,  R.  Rom.  M.  G.  G.  respexit. 

EX  PSALMO  L)V. 

^  .  2.  Exaudi.  H.  Inauri.  Sic  etiam  in  Psal.  cxxxix. 

f.l. 
f  ,  4.  dectinavemntin  meiniquitates,  A.  G.  C.  juxtaGr. 

decUnaverunt  in  me  iniquitatem,  Hebr.  projeceruni 

super  me  iniquilatem. 
Item  f  .  4.  motesii  erant  mihi.  A,  adumbrabant  me: 

mutato  videlicet  <ycx«TOtfv  in  iTceax&Touv, 


8S 


LOGA  tt  ^kim 


36 


^  .  9.  gttt  salmn m  ftdu  A, R. Rora. iuxta Gr.^'ifw 

«a/vttm  facerel.  C.  fofta^ 
J  .  10.  PriBcipila.  A.  Sttfrm^-^^. 
^  .  13.  maledimset  mifri.  A.  €xprohra$$et  mihi,  H.fm- 

properassel  mihi.  Gr.  o^vffSiffi  /xc. 
llem  t .  13.  Ahscondissem  mc/br«/fln.  A.R.Rom.  M, 

G.  C.  absconderem  me  utiaue  :  jaxta  Gr. 
f .  Id.  Fenia/  monsuper  illos.G.  Posuitmortem  super 

illos. 
llem  f  .  16.  ru;auif]VEtn  habitaculis  eorum.  A.  R.  Rom. 

M.  G.  H.  C.  juxta  Gr.  nequitia  in  hospiliis  eorum. 
f .  17.  salvabit  me.  A.  R.  Rora.  M.  G.  C.  joxia  Gr, 

exaudivit  me. 
^  .  19.  inter  multos  erant  mecum.  A.  M.  juxta  Gr.  tn 

muitis  erant  mecum. 
f  .  20.  Exaudiet  Deus.  A.  H.  Exaudiet  me  Deus. 
llcm  f  .  20.  qui  est  ante  sacula.  U.  Bom.  qui  est  dnte 

swcula,  el  matiet  in  ceternum. 
}  .^.  ab  ira.  A.  prce  ira. 
liein  f  .  22.  Jf o//t7t  sunt  sermones  ejus.  R.  Rom.  M. 

MoUierunt  sermones  suos.  G.  H.  C.  Moilierunt  ser- 

mones  ejus. 
f  ^  25.  cttram  ruam.R.  Rom.H.  G.  C*  cogttatum  tuum. 

H.  cogitationem  tuam.  " 
^  .  24.  ui  puteum  interitus.  A.  tn  puteum  comtptionis. 

Gr.  iutfOop&i» 

EX  P6klM0  LV. 

j^  .  3  ct  4.  lota  die  :  quoniam  multi  beliantes  adversum 
me.  Ab  altitudine  diei  timebo,  ego  vero,  elc.  A.  R. 
iftom.  G.  juila  Gr.  totadie^  ab  aititudine  (Uei  :qu&' 
niam  multiqui  debetlant  me  timebunl :  ego  vero,  ctc. 
fiic  eliam  G.  nisi  quod  omillU  ab  altitudine  diei.  At 
M.  Iinbet  sic,  tota  aie :  ab  altitudine  diei  non  timebo , 
quoniam  muiti  qut  debeilant  me,  ab  aiiitudine  Dei  non 
timebB^  quia  ego  in  te  sperabo.  H.  tota  die.  Ab  aiti- 
tudine  dierum  non  timebo ,  quia  multi  qui  debetiant 
me,  timebunt. 

f .  5.  sermone»  meos.  R.  Roro.  G.  H.  sermones  meos 
tota  die. 

Jf .  7.  InhabitabuHt.  A.  Incoient*  Gr.  napoixijffouffcv. 
tem  ^  .  7.  Sicut  sustinuerunt  animam  meam.  A.  Sicut 
tustinuit  anima  mea.R.  Rom.G.  C.  Sicut  exspectavit 
amma  mea.  M.  Sfcu<  exspectaverunt  animam  meam, 
Gr.  sonat ,  Sicut  sustinui  anima  mea. 
f  .  8.  popuios  confringes^  A.  H.  populos  deduces.  6r. 

xar^cc;. 

f .  9.  poMuiMi.  R.  Rom.  G.  po<ttt. 

y  .  10.  Ttttic  convertentur.  A.  R.  Rom.  Convertantur : 

omissa  partieula  Tunc^  quie  abest  etiam  a  G.  C.  Gr. 
f  .  12.  laudationes  tibi.  A.  iaudis  titn.  R.  Rom.  M.  G. 

C.  laudationis  tibi :  juxta  Gr. 
.  ^  .  13.  et  pedes  meos  a  iapsu.  A.  R.  Rom.  C.  Oculo$ 

meo$  a  iacrgmis,  et  pedes  meos  a  iapsu, 

EX  PSikLMO  LVI. 

f .  2.  sperabo.  Rom.  G.  spero. 

EX  PSALMO  LT11. 

f  .  3.  concinnant.  A.  cowiectunt,  Gr.  ^u/AnXlxowty.  H. 

complectuntttr. 
f  .  ^.  et  venefici  incaniantis  sapienter.  A.  juxla  Gr.  et 

medicamenti  medicati  a  sapiente  :  et  sic  fere  H.  At  R. 

et  veneficia  quce  incanlamur  a  sapiente.  G.  C.  ct  ve- 

nefid  qui  incantantur  a  sapiente.  Sic  eiiam  M.  omisso 

et. 
f .  T.conterH.  A.  G.  H.  C.  juxta  Gr.  contrivit. 
llcm  f  .  7.  confrivget.  A.  G.  H.  juxta  Gr.  confregit. 
f  .S.  ad  nihiium  devenient.  A.  H.  Spernentur.  Gr.  iltoxy 

f  .  9.  cera  muB  fiuit.  A.  R.  Rom.  G.  H.  C.  juxta  Gr. 

cera  liquefacta. 
f .  10.  Priusquam  inteiUferent  spince  vestrce  rhamnum. 

A.  R.  Rom.  H.  C.  Prxusquam  producat.  A.  H.  spi- 

nas  vestroi  rhmnnus.  R.  spinas  vestra  rhamnus.  Rom. 

sptnai  vester  rhamnus.  C.  spince  vestrce  rhamnum.  M. 

G.  Prius  quam  producant.  M.  spinfB  vestrce  rhamnum. 

G.  sjnnas  vestras  rinus,  Gr.  np^  xov  tjwUvai  x&i  oxav- 

Ok«  h/i€»v  Ti^v  pA/AJov.  Hebr.  Antequam  crescant  sptnce 

tcstrce  in  rhamnum. 


llcfii  f  .  10.  rfc  in  #«  ahovha  em.  A.  imHfukm  in  ira 
combibet  eos.  Gr.  xaTaTc/sTecc  l»/ui«f .  ^.  absorMiit^s. 

t .  14.  cnm  viderit  vin4i€tam.  R.  lUm.C.C.  jutflaGr! 
cttm  viderit  vindictam  impiorum^  etc. 

^  .  12.  Mtique  est  Deus.  G.  et  vere  m  &em. 

EX  PSALMO  LVra. 

f  .  4.  ceperunt  ammam  meam.  A.  venaH  9unt  animam 
meam.  Gr.  WTj^cwaav.  R.  aucupawrmt.  R^m.  G.  C. 
occupaverunt.  m.  captavemnt.  Hel^.  imkUaH  $unt 
aninue  meo!. 

f.^.et  direxi.  A. in  edilis, etR.  Rom. et4triaebar.  A. 
in  MSS.  ct  G.  C.  et  dirigeiHnn.  ^^ 

f .  7.  Coniwr(«i/ttf .  •  .  • .  fmtfentur.  A.  Ctmvertan- 
tur.  •  .  •  .  paiianfur.  Pavei  flebr. 

f.9.ad  nihHmn  dedutes.  A.  R,  Rom.M.€.  H.  proni' 
hHo  habebis.  Gr.  ^ov^tv&nt;.  Hel»r.  nr^anfM^. 

f  .  10.  quia  Deus.  R.  Rom.  M.  juxla  Gr.  ^utaftt  Deus. 

j  .  12.  Deusoetendet  mihi  superinimkos  nifw. A.  Dei^ 
meu$  denmstravH  mifii  in  inimids  meis.1\.  hom.Beus 
meus,  ostende  mihi  bona  inter  inimieosmeos.  M.  Deus 
meut,  ostende  me  inter  inimicos  meos.  6.  Deus  meus 
ostendit  miM  inter  tnimic&s  meo$, 

Item  f  .  i^.  nequando  'O^iiviscantur  popuH  mei.  A.  R. 
Rora.  M.  G.  H.  C.  juxta  Gr.  nequando  obHviteuntur 
iegis  tucB. 

Item  f  .  12.  et  depone.  A.  et  dedue.  R.  Rom.  M.  G.  H 
tt  destrue.  Et  sic  Bebr.  At  Gr.  xat  xaTAyoyt. 

t .  13.  sermonem  labiorum,  eic.  R.  Rom.  sermotabio' 
rum,  eie. 

ftcm  t .  15.  Et  de  exseeratione.  A.  Et  de  maledieto. 

liem  f.iZei  14.  annuntiabuntur  inconeummatione:in 
tra  consummationis.  A.  jiixta  Gr.  annifiift"rtwn/ttr  con- 
ttnnmativnesy  in  ira  consunmationis.  R.  Rom.  com- 
petlanlur  in  ira  consummationis.  M.  compelientur  in 
eonsummatione^  in  ira  consummationis.  G.  {^onvetten- 
tur  :  consumantur  in  ira  consummatiotds.  H.  convet- 
lentur  in  consummatione :  consummatioin^  eonsum' 
mationis. 

llem  f.H.  qma  Deus  domtnabitur  Jaeob,  et  finium 
lerrce.  H.  juxia  Gr.  quia  DensJacob  dominatur  finium 
terrm.  ' 

EX  PSAL1I0  LIX. 

f  .2.  et  SobaL  A.  R.  M.  G.  H.  C.  juxta  Gr.  et  Syriam 

Sobat. 
Ilem  t .  2.  e/  percussit  Idtxmceam  in  vatie.  A.  Rom.  et 

Hebr.  et  percussit  Edom  in  valte.  G.  C.  juxla  Gr  et 

percussit  vallern^  Car.  et  percussit  in  valie. 
f  .  5.  »fno  compunctionis.  A.  vino  stimutationis.  Hebr. 

vino  c&nsopiente. 
t .  7.  diiecti  tui.  R.  Rom.  eiecti  tm. 
t .  11.  m  cititatem  munitam.  A.  M.  G.  H.  C.  Juxta  Gr. 

tn  cimtatem  circumstantice. 
f  .13.  quia  vatia.  A.  R.  Rom.  M.  G.  H.  C.  Car.  C(»Ib. 

Ger.  juxta  Gr.  et  vana. 

EX  PSALMO  LX. 

f  .  5.  Inhabitabo.  A.  Jnquitinus  ero.  Gr.  7ra/»txi5<y«. 
t  •  7-  "«2«^  in  diem  generationis  et  generationis,  R. 

Rom.  G.  C.  usque  in  diem  smuli  et  scecuia. 
^  •  ^- J*^»»""^'-  A.  R.  Rom,  G.  Permanebit :  juxia  Gr 
Itern  f  .8.  quis  requiret.  A .  quis  requiret  ei.  R.  Rom,  II . 

juxia  Gr.  quis  requiret  eorum.  G.  quis  requireteum. 

EX  PSALMO  LXI. 

♦  .  2.  saiutare  meum.  C.  paiientia  mea. 

f  .  4.  irrtttrts  in  hotninem.  A.juxuGr.  apponilissuper 
hommem.  '^ 

Item  f.  4.  interficitisuniversivos.  A.  interfitnte  omnes, 
R.  Rom.  G.  C.  interficitis  utiiversos.  M.  interficitii 
onmes  vos.  Amb.  interficientes  universos.  Gr.  fove^Tc 

wavTe^. 

f  .  5.  pretium  meum.  A.  R.Rom.M.  G.  H.  C.  honorem 

meum.  Gr.  Ti/xy^v  /wu. 
t .  10.  in  idipsum.  A.  in  unum. 
^  .  1  i .  «  affluant.  A.  Amb.  G.  si  fluant,  Gr.  I<b  /»». 

EX   PSALMO   LXII. 

f  .  \Siiivtt  in  te.  A.  H.  juxU  Gr.  Sithit  tlbi. 
npm  f  .  2   quam  tnuliipliciter.  H.  quam  sitnpiiciter. 
*»•  ct  labns  exsttltationis  laudabit  o$  meum.  \.  R« 


VARUNtlA  lifPSALTERIlS. 


Uom.  M.  G.  B.  C.  juxla  Gr.  it  tabia  exsultaiiomi 

gm4akmUnommtmuH. 
t .  7.  meditabor,  A.  Medltabar. 
t .  li.  oftKnMrmm  «<.  A.  oj^Utum  etl.  G.  o^mstim 

esir. 

EX  mLKO  Lxin. 

* .  ^  cM  dei^rHw.  A.  Rdia.  G.  H.  C.  dmn  tribulor. 

I .  S.  0  Mfioetite.  M.  •  converiattone. 

}  .  6.  Narraverunt.  R.  Rom.  G.  H.C.  Disputmmmt. 

t .  7.  MteerwU  serutmtet  ocrutinio.  A.  defeeeruni 
eeruimues  §erumiioue$.  R.  Row.  M.  defeceruut  icru- 
tantes  scrutinium. 

hem  f.l.adeor  uUum.  A.  C.  C.  juxta  Gr.  e/  eor 
o/rimt.  El  sic  habebal  Vulgala  in  Car.  Colb.  Gal. 
Ger.  Favel  Hebr.  In  qw)  legliur,  et  eorde  profundo» 
Glossa  iii  Psalleriis  Colb.  el  Ger.  id  inlerpretatur 
de  diviniute  ooeulta  in  Cbrwio.  Denique  ililarii 
exposilio  esl,  aecedente  homine  eordie  atti. 

f.  9.  et  infirmatm  $unt  eontra  eot  lingua  eorum.  R. 
Rem.  €.  ef  pr o  nikUo  hakuerwH  eontra  eoe  Imgum 
inmrum.  G.  et  pro  nikilo  habueeunl  eum^  et  in/imiata 
jmH  mper  iptoe  Hnguw  eorum.  Gr.  soiiat,  Pro  nilttlo 
kakueruni  emn  Ungue^  eormn. 

EX   P8ALH0  LXIT. 

f .  1.  Jeremue  H  E%echielie  poputo  tramnttgrationii^ 

eum  ineiperent  emre.  Id  tolum  a  Gr.  abest.  Al  ejiis 

loeo  4.  prspftsrl,  Jerenme  ei  E%eehieti$  ex  populo,  ete. 

C.  Jeremiee  ei  E%eehiel  de  verbo  peregrinatumu, 

quando  indpiebam  profided.  G.  UremuB  et  Exechtei 

profeeiimue.  ^        „  ^ 

t :  2.  in  Jerueatem.  Id  abesl  a  Gr.  et  Hebr. 
> .  7.  m  mriuu  tua.  A.  in  fortimdine  sua. 
ilem.  f .  7.  aeeinetue  poientia.  A.  etreumemcme  m 

poienimu, 
f .  8.  profundum  maris.  A.  R.  Rom.  M.  G.  B.  C. 

fundum  mark.  Gr.  «0««. 
liem  ♦ .  8.  sonum  ftuctuum  ejus.  Ad  bac  verba  ad- 

dit  A.  4fm»  euf^*  R.  Rom.  M.  G.  C.  quis  eusti- 

webit. 
t .  9.  terminos.  A.  R.  Rom.  M.  G.  H.  C.  finesterrm. 
f .  10.  preeparatio  ^us.  A.  R.  Rom.  M.  G.  H.  prm- 

paraliotua.  ^  ^        .       . 

f7ii.  Rivos  e^.  A.  juxlt  Hehr.  SuUos  efus.  In 

Gr.  est  t0W  MmMt»  ^   „        «   r.   , 

Ilem  t .  li.  fii  eHUieidiis  ejm.  A.  R.  Rom.  M.  C.  m 

9iU6eiiii$  mtt. 
Item  t  •  **•  ^tabiiur  germinane.  A.  R.  Rom.  M.  G. 

fl.  C.  tmiabiiur  cum  exoriOur.       „  ^  „  ^  . 
f .  45.  spedosa  deserti.  A.  R.  Rom.  M.  G.  MsC.  /Ifiei 

deeerH.  Gr.  Ipn,  moji/et. 

EX  mLVO  LXt. 

y .  4.  ftomtm  tuo.  A.  R.  Rom.  M.  H.  6.  C.  addunt 

A/<tMfm€.  ,  j     o    n         «*   n 

f .  6.  in  fiuttdne  perlransibunt  peae.  K.  liom.  n.  y. 

C.  et  ftunma  G.  perfransiw  pede.  C.  p«-(ran«/  perfe. 
♦ .  7.  flm  domina/i«r.-.-.  in  mternum.  Gr.  sonal,  ttui 

i/omimi/iir.  • .  • .  smcuto.  El  eIc  Hcbr, 
Ilem  t  •  7-  9"*  exnsperant.  A.  amartcant.  n.  nom. 

M.  H.  C.  fi*i  in  «ram  provocanl.  G.  <?wi  eokicer^fln/. 

Sic  variaot  ad  idem  verbum  in  Psal.  lxvii,  f  ^i,^i 

aliis  locis. 
t .  iO.  f«ng  no$  examinastt,  sicut  examinatur  argen- 

tum.  A.  juxU  Gr.  ignisti  nos,  sicut  ignitur  argen- 


t .  ii.  tnrforw  nostro.  C.  in  conspectu  no^ro. 

%  .  IB.  ctmi  incenso  arietunu  A.  R.  Rom.  M.  U.  n.  i^. 

iiista  Gr.  <?tim  ineenso  et  arietibus.  .    ,  ^ 

t V  48.  non  exaudiet,  A.  G.  C  non exaudtat :  juxto  Gr. 

BX  PSAUIO  LXVI. 

t .  2.  el  misereatur  nostri.  IIoc  abest  ab  A.  Gr.  et 

flebr. 
t    5.  judieas.  • .  • .  dirigis.  M.  juxU  Gr.  judieabis.  • .  • . 
dirteet.  G.  H.  fudicabu  .'.'.  diriget. 

EX  PSALUO  LXVIl. 

f .  5.  tioi/  )Im«  cera.  Gr.  sonal,  tici*/  /i<yue/i(  cera. 


f .  4.  I(( /tftri  emtetdur.  A.  )uxte  Gr.  (ElTj^/cciai* 

deniur.  iiebr.  lcetentnr. 
f  .  7.  Dm  ^tti  inhaifitare  farff.  me  nout  Aog.lnfr* 

liaberi  (autum,  Detit  habitare  facit. 
Ilein  t  •  7.  imittt  morrt  m  domo.  A.  imftit  mo/(i  in 

domo,  R.  Rom.  G.  G.  unammts  in  domo, 
f .  9.  a  fade  Dd  Sinai,  a  fade^  ete.  A.  R.  Rom.  G. 

H.  C.  a  fade  Dd.  Mons  Stna  a  f%ide,  eie.  U.afade 

Dd  qui  est  in  Sinaf  a  facie,  elc. 
f .  10.  segregabis.  A.  n.  Rom.  M.  eegregam.  G.  te- 

t.  H.  pauped.  R.  Rom.  pouperet. 

t .  13.  ditecH,  dilecti.  R.  Rom.  M.  €.  R.  G.  dnecti, 

semel  (antnm. 
t  •  i4.  in/er  mediot  c/erot.  G.  in  mecfio  sorlitm. 
nem  t  •  l^*  ^  posieriora  doni  e^s  ibi  pnMore  imri. 

A.  et  inter  seaputas  ejus  in  viriditate  atm. 
t .  15.  coelestis.  A.  juxta  Gr.  vnperemtesth. 
f .  16.  tnons  Dd,  mons  pinauis.  A.  R.  Roffl.  M.  G. 

C.  montem  Dd,  montem  ttberem. 
Item  t  •  i6-  mons  coagulatus,  mons  phtgnis.  A.  G. 

montem  incaseatum,  montem  uberem.  H.  moNt  eon*- 

secratus^  etc. 
t .  17.  utquid  suspicamini.  R.  Rom.  M.  ^.  utquid 

suspidtis.  G.  utquid  eEstiniafis. 
Item  t .  17.  mons  in  quo.  A.  G.  numtem  fn  ^o. 
f.  19.  Ascendisti.  R.  Rom.  juxta  Gr.  Atceni/ent.  <;. 

H.  Ascendit. 
Kem  ^  .  19.  eepitli  etrp(fvi/mem,  aeeepisti  doua  iu  ha^ 

mimbue.  R.  Rom.  C.  captivam  dumt  eaptimiatem.  G. 

H.  cepil  caplivilatem.  R.  Rom.  H.  C  dedit  dona  ho- 

mltiibus.  G.  accepU  dona  tn  Aomiffeiti.  M.  In  kominee» 

Gr.   ivavOpcbnw. 

llem  t  •  10  et  w.  inkakHare  Deminum  Deum.  BenM> 

ctus  Dominus^  etc.  A.  R.  Rom.  M.  C  mkabOare  Do- 

minus  Dcils  benedictuSf  benedictus  Domintis^  elc. 
Ilem  t  •  ^O.  salutarium  uoslrorum.  A.  sanitatum  no^ 

strarum.  R.  Rom.  M.  salutaris  noster. 
t .  21.  Et  Domini  Domini  exitus  mortis.  A.H.  Rmn. 

C.  H.  et  Gr.  nonnisi  semel  habent  Domini.  At  G. 

et  Domitii  exilus  Domini  mortis. 
f .  25.  eonvertam,  convertam  in^  ete.  A.  R.  Rom.  G. 

H.  C.  convertar,  converlar  in^  elc. 
t  •  24.  ti(  inUngtiatur.  R.  Rom.  </ofiec  fnffnpmifiir. 
t .  25.  Yiderunt  ingressus  tuos.  A.  R.  Rom.  M.  Vftl 

$unt  gressus  lui.  G.  H.  Yisa  sunt  ifinera  tua.  YiilgiU 

in  Car.  Colb.  Ger.  dderunt  ingressus  tui. 
Item  f.  25.  ingressus  Dd  md.  A.  M.  gresstts  Ddmd. 

G.  n.  itinera  Dd  md. 
Item  t  •  25.  regis  md.  Vox  md  abest  ab  A.  R.  Roro. 

M.  G.  H.  C  et  a  Gr. 
Item  t  •  25.  qui  est  in  sancto.  R.  Rom.  addunt  ipm$. 

G.  addit  eit. 
Item  t .  25.  juvenctdarum.  G.  tnrgiimm. 
t .  28.  adolescentutus  in  mentis  excessu.  A.  adoieseen' 

(ior  in  ect(ati.  R.  Rom.  M.  C  adotescentior  in  pa- 

vore.  C  de  adoleuentia  in  pavore.  H.  jttntor  tn 

pavore. 
t .  29.  virtuii  tum.  A.  R.  Rom.  M.  G.  C  Car.  Colb. 

Ger.  viriuiem  tuam. 
t*  31.  feras  arundinis.  A.  juxtaGr.  fertft  eatami. 

Hebr.  besiiam  calami.  R.  Rom.  C  ferot  dtvarmn. 

M.  11.  feras  silvce.  G.  bestias  divm. 
Itcm  t  •  31.  in  vaccis.  A.  R.  Rom.  M.  C  H.  G.  inter 

vaccas. 
Item  t .  31.  tt/  excludant  eos.  A.  R.  Rom.  M.  «(  ex- 

ctuaantur  H.  G.  H.  C  ut  non  exchidantur.  Gr.  tion 

excludantur,  omissott(. 
f.  32.  manus  ejus.  M.  manut  nmt.  Gr.  manttm 

suam. 
f .  54.  tfoei  sum.  A.  R.  Rom.  G.  H.  C.  wcem  $uam. 
1(em  t  •  ^^*  P^^^  ^o^^  virtutis,  in  G.  additur,  Au« 

4iam  voeem  e;ttt,  vocem  mrtutis. 
EX  PSILMO  Lxvi:i- 
t .  5.  tunc  exsolvebam.  H.  tunc  exsolvere  repetebar. 
f  .  8.  opertti/  confiisio.  A.  operuir  irrevercul.a.  A.  li, 

llom.  M.  G.  H.  C.  operia'(  revercnlia. 


8f 


LOCA  IN  PSALMIS 


10 


t .  9.  EaUraneM.  A.  jaxia  Gr.  Menaiui.  H.  Hebr. 

AUemu.  R.  Kom.  M.  G.  C.  Exter. 
liem  f.9.et  pere^rinu:  A.  R.  Rom.  M.  G.  H.  C.  el 

hospes.  ^  ^ 

f  .  15.  /09iie6ait(ttr.  A.  irmltabaut.  R.  Rom.  M.  ex^- 

cebantuT.  G.  H.  deirahebani. 
f .  14.  oraihnem  meam.  A.  juxta  Gr.  ora/tone  mea. 
f .  15.  «1  ftofi  infigar.  A.  R.  Rom.  M.  H.  ut  non 

inhteream.  ^ 

t .  16.  neque  wrgeai.  A.  juxUGr.  neque  eoarclei.  G. 

H.  neque  contineai.  C.  negue  aperiat.  Hebr.  el  nofi 

cortmel. 
t .  17.  rei|»ee  in  me.  C.  convertere  in  me. 
^.21.  impropertttmexipeelovfl.  C.  tmproperitfmm- 

linttil. 
t .  i8.  tn  juui^am  tuam.  A.  G.  C.  Colb.  Ger.  GaL 
juxla  Gr.  t n  justitia  tua. 
f .  50.  sa/tt<  Itto  Deu9  nucepit  me.  A.  R.  Rom.  G. 

H.  C.  el  salM  Vtt/luf  lui,  Deus,  suscepil  me. 
t .  51.  nomen  Dei.  R.  Rom.  juxta  G.  addunt,  mei. 
y  .  54.  tton  despexii.  M.  non  annuUavit.  Gr.  i;<»u2^vo*9sv. 
^  .  55.  el  omnia  reptilia  in  eis.  R.  Rom.  M.  G.  C.  el 

omnia  quee  in  eis  sunt.  H.  et  omnia  repenlia  in  eo. 

Hebr.  el  omnia  ^  moventurin  eis. 
f  .  56.  civitates  Juda.  R.  Roni.  M.  C.  Car.  Colb.  Ger. 

Gal.  dmtaies  Judce.  G.  juxta  Gr.  civitales  Judcece.  El 

sic  A.  iu  MSS. 

EX  PSJLLMO  LXIX. 

^.1.  quod  sdvum  fecerit  eum  Dominus.  Rom.  C. 

Gar.  Gal.  juxta  Gr.  eo  quod  salvum  me  fecii  Do- 

minus. 
f .  2.  Deus.  Rom.  G.  Domtne  Dett<.  C.  Donnne  Deu$ 

meus. 
Item  f  .  2.  Domine,  ad  adjuvandum  me  festina.  Hanc 

partem  omitluiit  A.  G.  C.  ci  Gr. 

EX  PSALMO  LXX. 

f .  1.  /n  le,  Domine,  speravi.  A.  R.  Rom.  M.  C. 

Deus,  in  ie  speraviy  Donune.  G.  Domine  Deus^  in  ie 

speravi. 
f .  %.  os  mettm  laude.  R.  Rom.  M.  G.  C.  addunt 

iua.  EtsicHebr. 
Ilem  f  .^.ut  cantem.  A.  nt  Itymnodicain.  R.  Rom.  M. 

G.  «I  possim  cantare.  G.  ut  benedicam. 
Item  f  .  8.  ma^nilttdifiem  tuam.  A.  G.  jaxta  Gr,  ma" 

gmficeniiam  tuam. 
f  •  10.  inimd  md  mihi.  R.  Rom.  inimici  mei  mala 

ndhi. 
^  .  15.  detrahenles  animai  mece.  A.  eommillenles  ant- 

mani  meam. 
f  .  14.  sperabo.  A.  R.  Rom.  M.  C.  in  te  spcrabo. 
^ .  15.  Utteraiuram.  A.  R.  Rom.  G.  M.  C.  negotia" 

tionem,  sive  negotiationes.  Gr.  rzpayfMxtixs. 
Item  ^  .  15.  in  poten^  Domini.  G.  in  ^oicntia  tua^ 

Domine.  Gr.  l^taMtswc.^iebr.  in  forltludine.  Car. 

Colb.  Ger.  Gil.  in  pofejiliafn  Domini. 
^.21.  magnificentiam  tuam.  A.  R.  Rom.  lil.  G.  C. 

juxta  Gr.  justitiam  tuam.  M.  addit,  super  me. 
Item  y  .21.  consolatus  es  me,  R.  Rom.  M.  C.  exhor-- 

tatus  es  me.  in  Gr.  esl  iwptn&UvKit  verbum  ainbi- 

guum,  guod  aliis  ilidem  locis  vnriclalem  paril.  Ilic 

porro  M.  addit,  et  dc  abyssis  terrai  iierum  reduxisii 

me.  Simiie  additainentuin  exslat  apud  G.  C. 
f  .  24.  mala  mi/ii.  G.  C.  animam  meam. 

EX  PSALMO  LXXI. 

2.  in  justiiia.  R.  Roin.  G.  in  tua  justitia. 
.  5.  pacem  popic/o.  R.Rom.  M.  G.  C.  ct  Gr.  ad« 
dunt,  itto. 

Icin  ^  .  5  et  4.  et  colles  justiliam.  Judicabit,  etc.  R. 
Rom.  C.  et  coUes  justuiam.  In  sua  justilia  judi- 
cabit^  cic.  G.  jiixla  Gr.  el  coUes.  In  justitia  judi- 
;  cabit,  etc.  Hujus  lectionis  meminit  Aug.  Enarr.  in 
Psal.  Lxxi,  n.  6. 
f .  5.  in  generatione  et  generationem,  A.  juxta  Gr. 
generaiiones  generationum :  omissa  prxpositione  tn. 
Et  sic  liabebat  Vulgata  in  Car.  Colb.  Ger.  Al.  R. 
Rom.  G.  tn  saculum  saculi* 


f .  7.  auferatur  luna.  A.  R.  Rom.  M.  6.  C  earfoUolttr 

/ttna. 
f .  11.  reges  terrm.  Gr.  nunc,  ei  Yolgata  in  libris  Car. 

Colb.  Ger.  Gal.  caret  voce  terrm^  quam  ut  soper- 

fluam  deleverat  llieronymus ,  juxu  Epist.  155. 
^  .  14.  el  honorabile  nomen  eorum  eoram  iUo.  M.  et 

prasctarum  nomen  ejus  coram  ipds. 
t .  15.  el  adorabunt  de  ipso.  A.  R.  Roro.  M.  C.  Car. 

Ger.  juxta  Gr.  et  Hebr.  ei  ora6iini.  M.  pro  ipso.  G. 

pro  eo. 
f  .  16.  el  fiorebunt.  G.  el  fioriet.  C.  ef  fiarent. 
f  .  17.  nomen  ejus  R.  Rom.  G.  addunt,  el  ante  lunam 

sedes  ^us.  M.  et  ante  lunam  in  soBeuta  seeeutarum 

sedesejus. 
Item    f.   17.  magnificabunt  eum.   M.    beatificalmfU 

eum. 
^ .  19.  majestatis.  A.  G.  jnxta  Gr.  glorim :  el  sic  in- 

fra  loco  maiestate^  habent  gloria. 
Item  f .  19.  m  cetemmn.  A.  R.  Rom.  M.  G.  C.  Gr. 

addunt,  et  in  swculum  sceculi. 

EX  PSALMO  LXXII.  * 

f  .  4.  non  est  respectus  morti  eorum.  A.  in  MSS.  et  R. 

Rom.  M.  C.  non  esi  dectinatio  morii  eorum.  G.  noa 

est  requies  morti  eorum.  Hebr.  non  cogilateruni  de 

morte  sua.  Amb.  non  est  reclinalio,  ctc. 
Item  f .  4.  tn  plaga.  A.  infiagello.  G.  in  peena. 
t .  6.  supcrbia.  M.  superbia  eorum  in  finem. 
j  .  7.  ProdiiU  A.  juxla  Gr.  Prodiet.  G.  Exiet. 
Itcm.    f .  7.  in  affectnm.  A.  R.  Roin.  M.  Amb.  tn 

dispositionem.  G.  C.  in  disposHiotie.  Gr.  (c$  ZvkSwv». 
f .  8.  ne^ttiltam.  Gr.  sonat,  in  nequiiia. 
Item  f  .  8.  in  exceiso.  A.  juxla  Gr.  inaiium.  Rom.  G. 

in  exceisum. 
t .  9.  in  terra.  A.  R.  Rom.  M.  G.  C.  wper  ierram. 
7 .  10.  Ideo  convertetur  populus  meus  hic.  A.  R.  Rom. 

M.  Amb.  G.  C.  juxta  Gr.  Ideo  revertetmr  huc  popu- 

lus^meus. 
f  .  ii.  sdt  Deus.  A.  R.  Rom.  G.  C.  juxta  Gr.  scivii 

Detis. 
f  .M.et  castigatio  tnea.  A.  el  argulio  mea.  Rom.  M. 

ei  judex  meus.  R.  et  index  meus.  Amb.  et  vindex 

meus.  Hebr.  el  increpatio  mea, 
f  .  15.  Ecce  nationem  reprobavi.  R.  Rom.  ecce  nalio. 

G.  ecce  progenies.  R.  Rom.  quibus  disposui.  M.  G. 

C.  cui  disposui.  Amb.  eeugeneratiom  fiiiorum  tuorum 

dcdisposui.  Augusiinuatestalurexemplaria  qux*dam 

babere,  Ecce  aenerationi,',*.  cui  concinui. 
^  .  16.  Existimabam  ui  cognoscerem  hoc^labor est^  etc. 

A.  juitaGr.  Ei  suscedt  cognoscere,  hoc  lubor  est^ 

etc.  Porro  particuia  Ei  iniiio  f  .  reperiiur  in  om- 

nibus  MSS.  Vulgatae  etin  Hebr. 
^•17.  innovissimis  eorum.  A.  G.  juxta  Gr.  in  novis- 

«ma ;  omisso  eor»m.  AtR.  Rom.  C.  in  novtsdma 

eorum. 
f  .  18.  poctftsli  ds.  R.  Rom.  disposuisti  ds  mala.  M.  C. 

posuisti  iUis  nuda.  Amb.  posutsti  ds  bona. 
Item  f .  18.  dum  allevarentur.  A.  M.  dum  extaUeren- 

tur. 
f .  W.  Vdut  somnium  surgentium.  A.  R.  Rom.  M. 

Amb.  C.  Velufsomnium  exsurgentis.G.  vetut  a  som-. 

nio  exsurgentes. 
f  .^i.  infiammatum  est.  A.  R.  Rom.  Amb.  C.  juxia 

Gr.  ddectatutn  est.  G.  Uetaium  est.  M.  exarsit.  llebr. 

coniraclum  est. 
I(em  f.^i.  commtUaU  sunt.  R.  Rom.  C.  resoUtti 

sunt.  G.  alienati  sunt.  Amb.  requieverunt. 
f  ,  22.  ad  nihiUm  redaclus  sum^  G.  spretussum.  Uebr. 

insipiens. 
f  ^Z.apudte.  k,adte. 
f  24.  dexteram  meam.  A.  M.  dextera  mece,  G.  detiy 

tera  mea, 
f  ,  25.  est  in  cceto,  R.  Rom.  M.  Amb.  restai  in  ccelo. 

G.  superest  in  ccelo. 
f .  28.  tM  Domino  Deo.  A.  M.  C.  in  Deo.  G.  in  Do- 
'    mino  Deo  salutis  meas. 
Ilem  f  .  28.  prcedicationes  luas.  A.  R.  Jlora.  M;  G.  G 

Utudes^  sive  iaudationes  tuus. 


41 


YARl.tHTtlV   IN  rsmiiRilS. 


4i 


lien  t  •  flS.  te  pariit.  A.  in  mtiU. 

EX  PSALHO  LXXIir. 

t .  1.  fwar  fSM.  A.  M.  C.  amMus  inuM, 

lieoi  t  *  ^*  fMi«£M  lifir.  A.  R.  Rom.  11.  G.  gngig  tvu 

f .  i.  ^iMMi  poi$edi$d,  G.  ^uaiii  ac^umfi.  R.  Roin.  M. 

C.  giiiim  n^eni/i ;  quia  inlerpres  pro  ixtiom  accepii 

Urim, 
llein  t  •  ^*  ^^*  ^^t  <"  ^^  habiiasti  in  eo.  A.  moft-' 

im  Skm^  uium  qifim  inhabiiasii  m  ipso  :  fa\ct  Gr. 

At  R.  mmt$  Stoii,  in  9110  habila$  in  iftiptum^ 
f  •  S.  £m  MaiiiM  liMis*  A.  R.  Rom.  £/eva  mimuiii 


llem  f .  S.  mnfl^iuiftu  <!tf.  A.  maligne  operalus  f4i. 
lleiD  f  .  5.  tn  jaiKTio.  A.  R.  Rom.  M.  G.  G«  jtixu  Gr. 

iii  foiicf i«  ($0$. 
f .  4.  fii  iNeitfo  $olemnitati$  ttm.  R    Rom.  G.  G.  in 

medw  atrio  tuo.  Ilcbr.  in  medto  pacti  tui. 
f .  5.  tieul  in  exitu  euper  eunwmm.  A.  «iciU  in  egres- 

$um  deeuper.  R.  Roiii.  «iciil  in  via  $upra  tummum. 

M.  eicvf  m  rxiitt  de  ia$uper.  Gr.  «icMi  in  ingrestu  de- 

•ttper.  G.  ticut  in  introilum  eorum  detnper. 
f .  6.  in  tecuri  et  aeeia,  A.  in  dolabro  et  jiractorio. 
f .  8.  Quietcere  faciamus.  A.  R.  Rom.  M.  G.  G.  Ve- 

Rife,  comprimamue. 
f .  9.  fton  eognoeeet  ampliu$.  A.  noii  cogno$eet  adbuc. 

G.  «eecief  aii/iuc. 
t .  II.  numum  ficam.  R.  Ilom.  /"ueim  tuam.  G.  /acieiM 

laomaiioMs. 
I  etit  t  •  II.  el  dexleram  tuam,  G.  el  liexlmi  liia. 
f.iiin  aqttt$.  A.  juxla  Gr.  in  aqua.  R.  Rom.  M. 

tnper  «gfiMre.  G.  enper  a^iiam. 
f .  14.  eap.la  draeoni$.  A.  M.  G.  eapMl  dratoni$.  R. 

Rom.  G.  ra|ml  draeoni$  magni, 
f .  10.  fii  fabrieatn$  e$  auroram  et  $olem.  A.  G.  juxfa 

Gr.  fii  jlerfecieti  $oltm  et  lunam.  R.  Rom.  G.  1«  fe- 

delt  $otem  et  lunam,  M.  fu  preeparaeU  iumtn  et  $Qiem. 

Hdbr.  fic  oriiiiiaefi  luminaria  et  $olem, 
f .  18.  Jremor  e$to  kuju$.  A.  R.  Roffl.  M.  6.  C.  ol 

Gr.  adduiii,  creaturti  tnm. 
Item  t  •  iS-  ineiiavit.  A.  R.  Rom.  M.  G.  C.  txaeerba- 

tit  Gr.  imfi4v*€.  Ilehr.  klasphematit. 
f .  90.  ^a  repieii  «iml «  ^tii  o4ehiraii  «mil  feiTa;  do^ 

mibn$  iniquitatum.  A.  giiia  repleti  sunt^  qui^  elc.do' 

morM  iniaiianmi.  R.  Rom.  M.  domorum  iniquilar 

fvm.  G.  qma  repleti  (forle  repUlo!)  $unt  ob$curitate 

terrts  domue  iniquitatum.  Favet  Hebr.  quia  repUim 

«wif  tenebris  terret  babitationee  iniquw. 
t .  iS.  vocee  inimicorum  tuorum,  A.  G.  jiixla  Gr.  vo* 

eem  depreeantinm  fe.  M.  vocem  eupplicum  iuorum. 

R.  Rom.  voce$  quofreiUium  le.  C  «ocem  queeren* 

tium  le. 
Itom  t  •  ^*  aecendit  $emper.  A.  R.  M.  juxia  Gr.  a«<;<'it- 

dat  eemper  a4  le.  Rom.  aeccndit  $emper  ad  te.  G. 

atcendit  in  oflenmm.  C.  ascendit  in  senipittmum^ 

EX  PSALHO  LXXIY. 

f .  2.  Narrabkttue,  A.  juxia  Gr.  CiMrr0te.  R.  Roin. 

M.  G.  C.  Narrabo. 
f .  4.  liquefaeta  esl,  A.  G.  Defluaat. 
f .  6.  iVo/iie  extoliere  in  altum  comu  veetrum.  K.  No- 

tiu  ergo  egerri :  niai  forte  id  versiculum  exponendo 

dixll  Aiigostinus. 
f .  9.  es  /mic  in  hoe.  A.  es  Aoe  tn  Atine. 
j  .  10.  anmiiilfa^o  in  «ovii/tmt.  A.  juxia  Gr.  in  ««cu- 

/vm  gaudi'bo  R.  Rom.  M.  in  «afcu/a  gaudebo.  G.  in 

AdmiJio  gaudebo. 

EX  KALUO  LSXT. 

^  .  1.  od  As«|fno«.  Id  a  Rom.  abeat.  Ai.  GaU  jtixu 

Gr.  a^rf  A««^'ttiM.G.  pro  Assyrio. 
f  .  4.  potentiae  arcuwn.  R.  Rom.  G.  C.  eorntta  areuttw. 

M.  pote$tate$ :  arcum. 
f  .  5.  ///ttmimnu  1«.  Gr.  aonat,  i//ttmina«  tu.  Hebr. 

Ittmeji  1«  es. 
t .  6.  fii  manito  $ui$.  Parlicula  in  abest  a  Gr.  eam- 

que  expungi  vuit  Hieron.  in  Eplsi.  135. 
f  .  &  retietet  tibi.  M.  addit,  contra  fadem  tuam. 
llem.   f  .%.  ex  tunc  ira  tua.  A.  G.  C.  Ittnc  ab  ira  tua. 

Sanct  August.  IV. 


R.  e^  tum  ab  ira  tua.  -Gr.  ab  ira  tua  :  omisso  es 

func. 

t .  9.  auditum  fedtii.  A. C.  Jacuiatue  e$.  G.  jtteta$ti. 

R.  Rom.  jaculatum  esi.  Gr.  ^xaururoc; :  pro  quo  non- 

iiulli  codJces»  i^^-nitfei^. 
t .  10.  man«tte/o«  lcrriv.  R.  Rom.  M.  C  quietoe  terree. 
t .  1 1 .  ^em  feetum  agent  libL  A .  eolenmia  ceicbrabunt 

tibi. 
f  .  ii.qm  incircuitu  ej>is.  In  A.  M.  et  llebr.  additur, 

«imf. 
Ilem  f  .\%  ogerti$.  A.  M.  cum  llebr.  offerent.  C.  o/'- 

ferunt.  G>  iuxu  Gr.  afferent.  El  sic  Vuigala  in  C»r. 

Col.  Ger.  Cal. 

EX   KALMO  LXXVI. 

t  •  2*  voce  meaodDcnm.  A.  Rutu.  G.  C.  juxta  Gr.  e« 

vox  mea  ad  Deum,  R.  H.  vox  mea^  clc.  oiiiisso  et. 
f .  5*  contra  eunt.  A.  R.  Rom.  M.  G.rornm  eo.  C. 

confra  eum  semver. 
Item  t .  5.  Ilenuit,  etc.  A.  M.  Negavil.  G    Uccuiaviu 

R.  Rom.  C.  iVepam  cousolari  ammam  meam, 
f.b.et  excrcitatus  ««m.  A.  juxta  Gr.  garrivi,  omisso 

ef .  Hebr.  loquebar  in  memetipso,  G.  atienalus  $um. 
I  cm  ^ .  4.  er  deftcit.  li.  Roiii.  M.  C.  et  defedt  pau" 

li$per. 
f .  5.  Anticipavenmt  vigiUa$  oculi  mei.  A.  C.  Amicl^ 

paverunt  vigilias  omues  ininuci  md.  G.  Prepoecupave" 

ruut  cuetodios  omnes  uiimiei  mei  :  favet  Gr. 
f  .  6.  Cogitovi.  G.  Recordatus  sum. 
Uem  f  .ii.et  anuoe  «eternoe  in  menU  habui.  A.  ef  an- 

fi  »rum  eeternorum  tnemor  fui.  G.  el  anuoe  esteruoe 

memoratue  sttm. 
^  .  7.  ef  exercitabar.  A.  juxta  Gr.  garriebam  G.  eogi- 

tabam.  M.  exercitabam  :  omisso  el,  quod  ciiam  ab 

aliis  libris  abest. 
Item  f  .  7.  el  ecopebam.  A.  W  per$crutabar.  M.  G.  C. 

el  ventilabum.  R.  Roiii.  cl  vcHtiiabam  in  me.  Gr.  ««t 

C7XK>/0V. 

t .  8.  Attm^ttfi/.  A.  Non.  R.  Rom.  G.  £1  di»,  ^un»- 

.^ii.C.£:ii/idPi\iVon. 
Item  f  .  8.  projiciet.  A.  repellet. 
llem  f  .  8.  ttf  complaeUior  $it  adkue.  A.  u/ira ,  ul  6e- 

ttepiaceai  m  adhuc.  M.  ul  beneplacitum  $it  adbuc.  G. 

benefaeere  adhuc. 
f  .  9. abtdndei  a  generalione  in  generationem.  R.Roro. 

C.  abeddet  a  $teeuio  et  generatione.  G.  amputabii  a 

tescuio  tt  generatione  ueque  in  emuUm,  M.  tAecin- 

det ,  el  eomplebit  verbum  a  generalione  in  genera'» 

tionem 
f.  15.  et  in  adinvenlionibue  lw$  exerdbor,   A.  «f 

itt  a/fectionibus  tuis  garriam.  R.  Uoni.  M.  C.  el  in 

obstrvationibtte  tuis  exerrebor.  G.  ef  in  obeecraiioni' 

bus,  etc. 
^ .  14.  «icttl  Deu$  no$ttr»  G.  pretter  Deum  no$trum. 
f  .itLqui  fad$  miraldUa.  A.  R.  Rom.  M.  G.  addiiiit« 

$olu$. 
^  .  18.  muUitudo.  M.  a  nmtiitudine. 
^  .  19.  tran$eunt.  A.  R.  Roin.  G.  C.  pertranskrunt. 

M.  traruienml.  Hebr.  di$eurrebant. 
Iicm  ^  .  49-  Iliuxerunt  coruualionee  tum.  A.  Appatw 

erunt  fulaura  tua., 
llem  f .  19.  commota  esi.  R.  Rotn.  vidit. 
^ .  21.  ef  Aaron.  G.  «ddil,  sncerdotwn  luoruui. 

BX  PSAUIO  LXXVU. 

f  .  2.  projfodtionee.  G.  proposilioncm  meam. 

Item  f  .i.ab  initio.  R.  Rimi.  G.  C.  ab  iniiio  «ofcit/i. 

f.A.in  generationt  ultera.  G.  C.  juxU  Gr.  in  gen^ 

ralionem  altermn. 
^ « 6.  QttOttfa  mandavit.*.  • .  nola  /acere  ea.  R.  Kimi. 

G.  C  joxla.  Gr.  Quam  mandadt.  R.  Rum.  ui  nQtum 

faceitent  eam.  G.  C.  notam  facere  eam. 
f  .  6,  et  narraburt.  A.  et  uarrent.  R.  Rom.  et.uarro' 

bknt  tem. 
f  .  8.  generatio  pravo  et  exa$peran$,  A.  generatio 

prava  el  amaricane.  G.  natio  prava  et  exacerbans,  R. 

Rom.  M.  jr<Ntt«  pravum  et  peratnarum.  Ei  sic  tere  C. 
f  .  9.  intendentes  et  mittentes  arcum.  R.  Roin.  tni^x  - 

denles  arcum^  et  mittenie$  $agiitas  $ua$.  Sio  cli:tiii 

rOeux.) 


LOCA  eX  PSALHIS 


41 


G.  omisso  tmtom  ituif  •  Al.  €L  inUndentei  et  miuen' 

let  $agitUu^ 
f  .  12.  feeit  mJraHlm.  A.  juxia  Gr.  qwB  feelt  mira" 

Mia. 
f  .  iS.  et  perduant  eo».  A.  G.  et  trajecit  eo$.  Ilebr.  el 

tranuluxit  ea$, 
Item  f  .  45.  quasi  in  utre.  A.  qua^  in  utre$.  R.  Rom. 

G.  G.  Car.  Golb.  quaei  in  utrem,  Gr.  qutt$i  ulrem» 

Hcbr.  qua$i  aeermim, 
^  .  14.  m  nube  diei,  G.  cum  Hebr.  m  ffii4e  perdiem, 

lii  Gr.  esl  iijtitpKs ,  qwH\  ibi  sionsit  tf/e. 
^  .  17.  mfram  exeitaverunl.-r.  m  ittaquo$o.  A.  H.  G. 

et  exacerbaverunt,  A.  R.  Kumi  M.  6.  G.  m  sfcrt- 

ra/e. 
^  .  21.  e/  (/is/ii/if.  R.  Rom.  G.  C.,et  di$tulit ,  et  $uper- 

po$uit, 
f  ,  i5.  t\hafia  mmt^  elc.  R.  Kom.  M.  C.  frumenta'^ 

tionem  mieit^  elc.  Gr.  iTiuixufUv,  G.  eecat  mrsil  d< 

m  satietate. 
f  ,  26.  Tran$tnlit  Au$trum  de  ceeio,  R.  Rom.  M.  Et 

exdtavit  Auetrum  de  cieto,  Sic  eliam  G.  C.  omisso 

lantum  et, 
hem  t .  26.  e/  induxit,  G.  e/  ««perdiual. 
t .  30.  fraudali.  A.  privali. 
^  .  51.  pinqneseorum,  A.  in  pturhmeeorum  R.  Rom. 

M.  G.  p/tirimo<  eor«m.  Gr.  sonattii  pfttaict^iM. 
Ilcm  f ,  h\.  impedivit,  Gr.  sonat  compedivit,  Hebr. 

incurvavit. 
^  .  54.  el  r^er/e^an/ttr,  e/  ditueulo  vemebant  ad  eum, 

R.  el  eonvertebantur^  et  ahte  tueem ,  etc.  Rom.  M. 

C.  et  conv^tebantur  ante  tucem^  elc.  G.  et  converte- 

kantur ,  et  vigitabant  ditueuto  ad  eum.  A.  R.  Oir. 

Ger.  juxta  Gr.  veniebant  ed  Deum.  Hebr.  eon<iir- 

gebant  ad  Deum, 
f  .  37.  nec  ftdelee  habiU  $nnt,  elc.  R.  Ram.  M.  nee  /S- 

de$  halnta  e$t  itli$t  etc.  G.  neque  credidemnl  in  te$ta- 

mentum  eju$. 
^  •  38.  et  abundavit  ut  averteret.w  et  non  accendit, 

A.  juxta  Gr.  et  abundabit  ut  averUU.w  et  Nonae- 

eendet. 

5, 42.  die  qua.  R.  Rom.  M.  G.  C.  qua  die, 
.  44.  et  mbre$  eorum,  R.  Rom.  M.  G.  e/  ptuviaie$ 

aqua$  eorum.  C.  fluvialee  aquas,  etc. 
f  .  45.  cmomyiam.  R.  Rom.  M.  C.  miisram  eaninam : 

joxta  Gr.  xw^^uckv  :  quod  enorrando  sequitnr  An- 

gustinuB.  Al  Hieron.  iii  Epist-  455  scribi  vult  iion 

eynmogam^  sed  cieiiomttfam,  grjuce  xeudfivM-j :  ipse- 

que  iiiterpretalur  ex  Hebr.  omne  genu$  mu$carum, 
llem  f  ,  A$.et  di$perdidit  eos.  R.  Rom.  M.  G.  etex- 

termnavit  eo$.  G.  et  corrupit  eo$. 
f .  46.  eerugim,  A.  ru%tiit.  G.  camcutee,  Hebr.  bru- 

cho, 
f  ,  47.  in  pmina.  G.  m  geHcidia. 
f ,  50.  attimahff  eorum,  A.  Car.  Colb.  Ger.  juiia  Gr. 

animarum  eorum. 
f  ,  52.  et  abstulil,  G.  et  promovit. 
f  ,  54.  montem,  quem,  R.  Rom.   M.  C.  juxla  Gr. 

montem  hune^  quetn,  G.  et  iJebr.  montem  ietuni , 

^ftiem. 
liem  f ,  54.  (/is/rt6tt/tont«.  G.  heereditaHe, 
f  .  55.  Et  habitare  fedt.  R.  G.  C.  Et  habitavit, 
f  •  57.  et  non  eervaverunt  pactum.  Rom.  et  non  oh* 

eervawerunt.  G.  et  repulerunt.  Mec  habetur  pactum 

in  Rom.  C.  G.  At  Hebr.  e/  prasvaricati  $unt, 
f  ,  69.  in  terra  quam  fnndavit  in  $eecuia.  R.  Rom.  C. 

juxta  Gr.  tn  terra  fundadt  eam  in  $tBcuta,  G,  et  in 

terra  fundadt  eam  in  wtemum. 
f  .  72.  et  in  intellectibue.  A.  etin  inUUectu.  R.  Rom. 

H.  6.  C.  et  in  $ensu.  Hebr.  et  in  prudentia, 

EX  PSALMO  LXXVitl. 

f  .  I.  tfi  pomarum  cuetodiam.  R.  vclut  pomormn  cu$tO' 
diarium.  G.  vetut  ca$am  pomarii*  Hebr.  in  acervos 
tapidum. 

f  .  2.  mortidna.  R.  Rom.  M.  G.  C.  mortalia,  Hebr. 
cadinera. 

f  .  10.  et  innote§cat,  R.  Rom.  G.  et  innote$c(mt. 


ll«m  f ,  10.  VUio  $anfuim$  R.  Rom.  M.  C.  G.  riV 

</fca  saiiiTttfitem. 
f  .  ii,  po$$ide  fiBo$  mortificatorum,  A.  redpe  in  ad- 

optionem  filioe  mortificatorum.  R.  Rom.  M.  C.  po$' 

$ide  fiiioe  morte  pnnitorum,  G.  po$side  fHio$  in  ad-^ 

Optione  morte  punitorum. 
t .  i5.  poKuag  tuas.  G.  R.  Rom.  M.  C.  gregie  tui, 

EX    mLMO    LXXIX. 

t .  1.  te$tinionium  Asaph.  A.  addit ,  pro  Astyriis.  G. 

C.  pro  Assyrio  :  jiixta  Gr. 
f .  2.  vetui  ovem.  A.  G.  C.  Car.  Golb»  Ger.  Gal.  juxla 

Gr.  velut  ove$.  Hchr.  quad  gregem. 
Ilem  f  .  2.  mamfestare.  A.  R.  Rom.  M.  G.  C.  apporr. 
t .  4.  f/  ostende,  A.  e/  iliumina, 
f  .  iO.  Duxitineriefuisti.  A.  R.  Rom.  M.  G.  C.  Fiam 

/'eeisli.  Hobr.  Prcepiorasti :  nec  addrt  viam. 
Iiem  f  .  iO.  e/  implivit  terram,  R.  Rom.  C.  juxta  Gr. 

et  repteta  e$t  terra.  G.  ct  repiesti  terndnos  terrm, 
t  *  i5.  de$truxi$ti,  R.  Hom.  M.  deposuisti, 
f .  iS.  eonvertere,  A.  juxta  Gr.  convertere  vero,  R. 
.   Rom.  H.  eonverte  nune, 
f  •  i6.  Et  perfice  eam.  R.  Rom.  M.  G.  C.  et  dirige 

eam  :  accoplo  nimirum  x«r6p66tv«c,  pro  x«Tdk^c<mc. 
Item  t*  i6.  fitium  hominis,   Vox  homim$  abest  a 

Car.  Colb.  Gal.  et  Hebr. 
f  ,  17.  e/  stt/foMa.R.  Roin.  M.  G.  C.  e/  effo$$a  manu. 

EX    PSALVO   LXXX. 

f  .i.pro  torcutttribu$.  A.  Rom.  Gal.  addunt,  qninta 

$abbati.  G.  anlem  addit,  Domini. 
f  .  4.  Bttcdnate  in  Neomenia  tnba.  A.  Tuba  camte  in 

inilio  mensis  tubce.  R.  Rom.  H.  Canite  in  initio  men' 

$i$  luba, 
f  ,  6.  posuit  itiud,  R.  M.  G.  G.  posuil  eum.  Gr.  «vr«y. 

Ei  sic  Hebr. 
t .  9.  e/  contestabor  te.  A.  e/  /oawar ,  e/  tesHficabor 

tibi.  Sic  fereR.Roro.C. 
t .  15.  «ecttndttm  desideria,  A.  eecundum  affeesionea, 
ilem.  ^  .  15.  iii  adiuventionibu$  tttis.  A.  jitxta  Gr.   rn 

affeetiombue  suis,  R.  Rom.  M.  G.  C.  in  votunteui- 

bu$  $ui$.  Hebr.  m  condliis  sm$, 
f  .  15.  Pro  nihito.  A.  in  niiH/iim.  R.  Rom.  M.  G.  C. 

Ad  nihilwn,  Gr.  In  nihito.  Hcbr.  Qua$i  nihitum. 

EX  mLMO    LXXKI. 

t .  i.  dijudieat.  A.  discernere.  R.  Rom.  M.  G.  G.  «»•- 
cenirl. 

5.  2.  el  fade$.  M.  el  per$ona$. 
.  8.  liOfreditabis.  A.  G  .C.  di$perde$.  Cyprkmtts  in 
2.  Testim.  exterminabie, 

EX  PSALHO  LXXXIT. 

^ .  4.  maUgnaverunt  consitium,  R.  Rom.  aslH/e  r«^- 

taverunt  coneiUuin.  M.  (/o/ose  cogUaverunt,  Hc. 
^  .  6.  cogitaoerunt  unaniauter.  R.  Rom.  M.  C.  cogi- 

taverunt  eon$en$um  in  unum  :  forie  pro  coiuenMi, 

juxta  Gr. 
f ,  9.  in  adjutorium,  R.  Rom.  M.G.  C.  Gr.  iit  eiure- 

ptionem. 
f  ,  13.  ioiielHaHttm  Dd.  Gr.  attare  Dei, 

EX    PSALMO    LXXXIII. 

f ,  2.  </t7ec/a.  A.  dilecti$dma,  R.  Rom.  M.  6.  C. 

amahiHa. 
f ,  6.  a»miiium  ab$   te,  A.  Juxia  Gr.  suueptio  ejus 

ab$  te. 
Item   f.  6.  iif  eon/e  $uo  dieposuit.  A.  R.  Rom.  M. 

G.  C.  in  cortfe  ejot,  etc.  Verbum  di$po$uit  onaiui- 

tor  in  C. 
f .  7.  in  teeo,  quem  poeuit.  A.  R.  Rom.  M.  G.  G.  tn 

/ocum.  A.  ^ttem  disfovuk.  R.  ^em  i/tspottt»li   ei. 

Roin.  ^ttem  i/tt|M»MWfi  d$,  G.  C.  ^m  i/i»|M»titte 

ds, 
f .%,  de  vhrtute  in  virtutem,  A.  ii  virtutibus  in  wivsm^ 

tem, 

Bi    P^ALHO    LXXXIY. 

f  .  4.  iram  tuam.  G.  C.  adduni,  in  finem, 

f .  6.  Oe»«  $alutari$  no$ter,  A.  Domine  eanitaium 

nostrarum.  G.  Deus  salutarium  no$trorum. 
f  .  6.  Nunufuid  in  mtemum,  etc.  A.  M.  G.  Non  in 

ieternum  irascadA  ^o^s^  vct  extendas  CcacorOaiv. 


VARrANTlA  IN  PSALTERIIS. 


t^ 


R.  Roni.  nfdi  qaodprxfnfttunt  particobni  irf.  Ifebr. 

iVaff  m  anemm  fnuct,  etc. 
f .  7.  Dens  iu  conversus.  A.  R.  Rom.  M.  ^  G.  Deut 

Uconvertens.  Hebr.  Nonne  iu  reveriens, 
f.9.qm  eomseriuntwr  ad  ear,  A.  Juxta  Gr.  17111  ron- 

vertwni  eorad  ipsum.  R.  tnd  eonverteniur  ad  ipsum. 

Rom.  qui  eowertuntur  ai  ipsum,  Sic  eliam  G.;  scd 

addit,  ex  cmde  smo*  M.  qui  eonvertuntur  eoram 

ipso, 
) .  ii.  oseulaim  sum.  R.  Rom.  M.  G.  ۥ  eompiexm 

amise. 
y .  iS.  data  beidgnitaiem.  A.  dabli  Sttavitaiem,  Gr. 

}(piirromToc  G*  tenediciionem» 

BX   PSALMO    LXXXT. 

f .  S.  sanettts  svni.  M.  Mmctof  m. 

f .  5.  doiMirti  G.  G.  Gr.  et  Hebr.  clamaho. 

t .  6.  Auribus  percipe.  A.  Auribus  infige. 

y .  10.  iu  es  Dens  tolus.  G.  et  Gr.  ftddiuit,  magnus. 

f.W.  ei  ingrediar.  A*   R.  Rom.  G.  ei  ambulabo. 

Hebr.  ut  ambnlem. 
y  .  1-6.  da  imperium  tuum.  R.  Rom.  M.  G.  C.  da  po- 

iesieiefu.  Solus  codex  G.  cnm  Gr.  addit » iuam. 

IJcbr.  h.il)et,  da  fortitudinem  tuam. 
y.il.in  bonnm.  k:  Rom.  G.  G.  in  bono, 
IteiD  )  .  17.  consolaius  es.  C.  exhortatus  es, 

EX  PSALMO  LXXXTI. 

f .  5.  Nvmquid  Sion.  A.  R.  Rom.  M.  G.  C.  Mater 
Sion,  Gr.  fn^rvip  Si^  :  pro  quo  a  LXX  /uiiiTc  Zi^i» 
scriptum  fuisse  coiitendit  aucfor  commeniarii  in 
Psaliiios  Hieronymo  tribali.  At  Hcbr.  habct,  A4 
Sion  outeMdieetur: 

Item  t  •  S-  ^^  ^^'  A.  R.  Rom.  M.  G.  C.  factns 
est. 

f .  6.  narrabit.  R.  Rom.  G.  C.  narravit. 

Item.  t .  6.  in  seripiuri$.  A.  juxta  Gr.  in  seriplura, 

^  .  7.  ia^ntium  omnium.  R.  Rom.  addunt,  nostruwL 
M.  G.  hat>ent ,  leetantibus  omnibus  nobis. 

Rl   PSALMO  LXXXTII. 

i.  pro  Maheleth.  A.  pro  Blelech,  G,  pro  Maleleth, 
ftem  ^  .  i.  Ezra/uta.  A.  Rom.  G.  Gal.  Gr.  Israelitm. 

Sic  itiam  in  titulo  P8a1.88,  n.  1. 
^ .  6.  ruinerati  dormietites.  R.  Rom.  G.  vulnerati  ((or- 

mientes  projeeti,  Gr.  vulnerati  projeeti  dorvittenies* 
y  .  8.  fluctus  tuos.  A.  suspensiones  luas,  R.  Rom.  M. 

G.  etationa  iuas.  Hiijus  leclionis  meminit  Aug.  At 

C.  eieoaiiones  iutii.  Gr.  jurwpinfiobf  mu. 
f .  10.  langdemni.  A*  R.  Rom.  M.  G.  C.  infirmaH 

ssmi. 
f .  15.  ifi  r<rra  o^/tvtonii.  A.  G.  in  ierrn  obliia.  M.  m 

lara  obUieraia. 
f .  i5.  repeilis  oraiionem  meam.  M.  G.  reputisti  atd- 

mam  meam.  Ilebr.  fl6/ic»  aimnam  m^am. 

EX  P8ALM0  LXXXVIII. 

f  .  2.  Miserieordias  Domim,  A.  R.  Rom.  M.  G.  C. 

jiixla  Gr.  Mi»ericordia$tuaSf  Domine. 
f .  5.  m  eif .  Uoc  abc&l  ab  A.  R.  Rom.  M.  G.  C.  ci  a 

Gr. 
f  .  i\.  etin  brachio  virtutis  iwe,  R.  Rom.  M.  G.  G. 

ef  in  virtuie  brachii  tui, 
f  .  18.  ei  in  beneplacito  tuo,  M.  ei  in  tua  justilia.  G. 

et  in  bona  voluniate  tua.  C  etin  nomine  iuo,  llebr. 

ef  in  msericordia  tua, 
f.^O.in  viuone  sanctis  tuis.  h.  R.  Roin.  M.  G.  C. 

ts  aspeeiu  /id»  tuis.  Favel  Gr. 
f  .%i.  in  oteo  sancto  meo.  Gr.  sonai  in  misericordia 

sancta.  El  sic  Hieron.  in  Isai.  LV. 
t  •  i8.  presregibus  ierrm.  A.  G.  C.  apud  rcges  lerrce. 
f .  51.  ab  eo.  M.  C.  ab  ds, 
Itcm  f .  5i.  neque  nocebo»  M.  addit,  iis.  C.  habel , 

nyue  decipiam, 
f  .  55.  ROtt  faciam  irrita,  A.  non  reprobabo, 
f  .  Z&.ei  despexisti.  A.  ei  ad  niiiUum  dedujdsti.  G.  et 

pro  niMio  duxisti,  et  neglexisii  nos.  Gr.  xai  (|ouai- 


n 


f  .  40.  Eoertisti.  R.  Rom.  M.  C.  Car.  Colb.  Gal. 

Aeertisti. 
Ilem  f .  iO.  sanfmartiim  ejus.  A.  R.  Kom.  H.  H.  C. 


Juxta  Gr.  sanetiiatem  ejns.  Ht-I^r.  diademn  ejus, 
)  .  41.  firmamenittm  ejns.  A.  R,  Rom.  M.  G.  C.  Gr. 

miinilioftei  ejus,  Et  src  Hebr. 
f  .  45.  deprimentium  eum.  A.  R.  Rom.  M.  G.  C.  €r. 

fmmfeomm  ejus.  Hcbr.  hostium  eius. 
f .  45.  Destnuasti  eum  ab  emundaiione.  A.  R.  Rom. 

M.  G.  C.  Gr.  Dissotvisii  eum,  etc.  G.  a  destruetioni. 
t .  h%.diestemporisejus.K.Q.C.]\\xvsQr.diessedis^s. 
f .  il.  averiis.  A.  M.  averteris.  R.   Rom.  irauetis. 

G,  C.  avertis  ie. 

EX  PSALMO  LXXXIX. 

f  ,i,iu  es  Deus.  Yox  Dei»  abcst  nb  A.  Rom.  M.  G. 

C.  et  Gr. 
f .  A,  et  custodia.  A.  et  sicut  vigiiia.  R.  Rom.  M.  G* 

C.  et  sieut  custodia.      ^ 
t  •  9.  mediuibuntur.  A.  meditabantur.  Favet  Gr. 
t  •  12.  sic  nolam  fac.  \.  notmn  fae  mihi :  oniisso  sie 

R.  Honi.  G.  notam  fnc  uobis. 
Item  f  .  12.  ei  eruduos.  Noniiulti  codices  testc  An- 

%\i%i\\\o^etcomped'Hos^  qiiod  inCr.    pro  TreiracSctf- 

filvouj,  quidam  lcgcreiit7r«7ceo>jalvou<. 
t .  15.  us'}Heqno.  \K.  Koin.  M.  G.  aliauaniuium. 
7  .  17.  /"1  oprs  maunum  iiostramm  atrige.  Id  abcstla 

R.  R(mi.  G.  (1.  (H  ;i  Gr.    Vide  iiirra  EnatT.  in 

Psal.  89,  n   17. 

EX    PSALUO   XC. 

t .  5.  libtrnvit.  A.  eruet.  M.  iiberabii :  juxla  Gr. 

7  .  4.  ScapHlis  suis.  A.  jnxta  Gr.  Inter  scapulas  snas» 

G.  C.  Car.  Ger.  Cal.  /n  scapulissuis. 
f  6.  ab  incursu.  A.  K.  Roni.  M.  G.  C.  juxta  Gr.  a 

ruina. 
f  .  \0.  Non  accedet  ad  te  malum.  A.  R.  Rom.  H,  G. 

C.  Gr.  Son  accedent  ad  te  maia. 
f  .  12.  portabuut  te.  A.  juxta  Gr.  toileni  te, 
Jteni  f .  12.  ne  forte.  A.  M.  G.  C.  Gr.  nequando.  R. 

Hom.  ai<;  uuqtiam. 

EXrSALMO   XCl. 

f .  %.ei  apparuerintomnes.  A.M.  prospexerha  omnes. 

G.  ei  prosculiaii  sunt  eum.  C  ef  proscuitata  siiMf 

omnei. 
7 .  iO.  Quoniam  ecce  inimiei  iui.  Id  secundo  loco  ab- 

est  ab  A.  R.  Rom.  G.  C.  et  a  Gr. 
f .  11.  in  ndsericordia  uberi»  A.  G.  In  misericordla 

pinqui. 
f  ,  \i.  Ei  despejai  ocutus  meus  ininueos  meos.  A.  R. 

Rom.  M.G.  C.  Gr.  Et  respesiij  etc.  Hebr.  Ei  respi- 

eiei^  etc.  A.  juxta  Gr*  in  inimicis  meis,  Q.oculus 

tuus  :  et  infra,  audieni  aures  tum, 
^.15.  Adhuc  multiplicabuniur.  Q.  Supermnltipiiea'' 

bnntur.  Gr.  Tunc  mttltipiicabuniur, 
llem.  f .  i$,ei  bene  patienta.  A.  ]axu  Gr.  e<  froil' 

qmiH. 

BX   PSALMO  XCll. 

Tit.  in  die  anie  sabbatum.G,  in  diesabbaii, 

Ibid.  quando  fundata  est.   Rom.  G.    C.  Car.  Gah 

quaudo  inhnbhnta  esi, 
f  .\.  ei  prwcinxil  se,  A.  ef  prcBcincius  esi,  R.  Rom. 

M.  G.  C.  ef  prarinxii  se  virtutem, 
f  ,  5.  elevaverunt  fliunina  fiucius  suos,  Id  abest  ab  A. 

R.  Rom.  M.  G.  C.  et  a  Gr. 
f  ,  4.  etaiiones  maris.  A.  suspensuree  maris. 
f  .  5.  credibilia.  A.  credita,  Favel  Gr. 

EX    PSALMO     XClll. 

^  .  I.  tihcre  egii.  A.  juxla  Gr.  fidenter  egii. 

f  .  4.  Effabuntur.  A.  Respondeni.  R.  Rom.  B(.  C.  C. 

Vronunliabnni. 
f .  0.  non  audiei,  G.  juxia  Gr.  m>n  audii. 
7.  15.   ef  qui  Juxta  iliam.   A.  ef  qw  habent  eam. 

R.  ftom.  G.  G.  ef  qui  Unent  eam.  M.  ef  conlinennt 

eam.  llcbr.    e<   sequentur  illud  :  subnud.  judi' 

cium. 
tiein.  f  .  15.  omnes  qui.  Pronomen  qw  abcst  ab  A.  G. 
f .  19.  consolaliones  tucs.  A.  M.  G.    exhoriatiomee 

iuae. 
Ilem  t  •  19.  iaiificaveruni,  Gr.  sonat,  dilexeruni, 
f  .  20.  laborem.  A.  R.  Rom.  M.  G.  C.  dolorem. 
7  .  25.  tm^iiifafem  ipsorum^  et  in  maiitia  eorum.  A.  sc* 


JLXKVk  £X  PSALMiS 


ewtinm  amtra  mum^  ct  tc(m4mu  malUigm  wrnm. 

FaveiM. 
kcin  )  .  25.  ditverdei  iUos,  Id  noii  rcpeliiur  iu  A.  R. 

Hoiii.  II.  G.  t.  iiec  iii  Gr. 

EX  PSALMO    xciv. 
t.  8,    ffraoecuffentus.  A.  M.  G.  C.  prwvenwmtu. 
y  .  S.  iuaer  omttes  Deos,  Ad  i${hxc  verlu  apud  A.  R. 

Rom.  G.  C.  Gr,  subseqtiilur »  Quoniam  non  repeliri 

Dominui  plebem  $uam  :  qu^d.a  Vulgau  iu  e.vcusis 

Bibliis  el  in  MSS.  abcst. 
t .  4.  et  aliiltidines  moutium  ipeita  ttmt.  R.  Roro.  et 

altitudinet  tnontitun  ipse  couspicit. 
^  .  5.  «( ticcam^w  [ormaverunt.  A.  R.  Rom.  U.  G.  et 

aridam.A.  (inxerunt.  R,  Roni.  M.  G.  fundaveruni. 

Ilebr.  plattmverunt. 
y  .  7.  po|Ni/M  pateuesejui^  etottetmantts  ejus.  R.  Roro. 

poptdut  ejut^  et  ooet  pascuoi  ejtu  :  qui  versiculus  est 

Psal.  xcix,  5. 
.^  •  9.  in  irritatione.^  A.  m  amanca(ton(;.  R.  Roin.  M. 

G.  C.  fn  exacerbatione. 
ilein  ^ .  9.  pro^avencnl  me.  Particula  me  decsl  in  R* 

Roild.  M.  G.  el  Gr. 
^ .  iO.  ofensut  ftd^  eic.  A.R.  Rom.M.  proxituut  fuif 

etc.  C»  adhwti»  G.  o^^to  (ui  in^eniibus^  el  conversatitt 

tum  generationi  itti.  Hebr.  dtsplicuit  mihi  generalio 

ilta. 
Item  f  •  10.  lli  errant  corde.  His  verbifli  apud  C»  sub- 

jicilur»  Propter  quod  odio  liabtu  hanc  generationem. 

Ilific  sequilur,  Et  ipti  non  coanoverunt,  etc. 
f .  .il.iajnravt.  A.  R.  Rom.  M.  C.  quibutjuravi. 
EX  PSALMO  xcv. 

jf .  %.  anmmtiate  de  die  in  diem.  A,  R.  Rom.  M.  G. 

C.  bene  nuntiate^  etc.  G.  diem  ex  die  ;  ad  yerbum 

«  Gr. 
f .  10.  qma  Douunturegnamt.  A.  R.  Rom.6.  C.  Dth 

miimt  regnavit  a  tigno. 
Item  f .  10.  populot  in  atqmtaie.  R.  Rom.  G.  C.  ad- 

dunty  et  gentet  in  ira  nia. 

EX  PSALIIO  xcvi, 
¥ .  1.  rettituta  ett.  Rom.  C.  Car.  restaurata  esl. 
7 .  t.  correciio.  A.  dtrecfto.  C.  correplio.  Ilebr.  /SrtHa- 

metitom. 
^ .  5.  a  fade  Domitti  onmit  terra.  A.  jutla  Gr.  a  facie 

Dommi  mnuii   terrm.  Hebr.  a  facfe  Dominatorit 

omnit  tmm.  R.  Rom.  C.  a  facie  Donuni  tremttit 

cmnit  terra. 
f .  8.  /ite  Juda.  A.  G.  juxta  Gr.  /i/iie  Judtem. 
j ,  10.  Mticloncm  sitomm.  A.  R.  Rom.  M.  G.  tertfo^ 

rmntuorum. 

Ex  PSALVO  xcvn. 
f .  I.  Saiimii  tibi.  A.  Sanavii  d.  R.Rom.  M.  Satvo- 

vit  eum.  G.  C  Liberavil  eum. 
f .  3.  mitericordim  «ub.  A.  R.  Rom.  M.  G.  juxta  Gr. 

addunt,  Jacob» 
f.ti.in  tubit  duciilibut.  M.  G.  m  tubit  abietum.  Gr. 

i>«Tcci«  :  quo  ex  verbo  varietas  prorecta  esi;  qiiia 

a^eciivo  lUr^  ductilis,  et  substantivo  iXuxn  abies 

stffniflcatur. 
f  .  i.ptaMdent  manu,  timut  montes^etc.  A.  R.  Rom. 

M.  C.  plaudent  manibut  in  idipsum  :  motttes^etc. 
f  .  9.  quomam  venit.  Islhsec  verba  iterato  poiiuiitur 

ia  4.  R.  Rom.  M. 

EX  PSAUfo  xcrm. 
f.i.qni  tedet.  R.  Rom.  M.  C.  Car.  Colb.  Ger  Gal. 

qm  titiet. 
f .  5.  ^ontam  terribite  et  tanctum  at.  R.  Rom.C.  et 

terribili,  qisamam  tanctum  etl. 
f .  4.  ^reedottet.  A.  R.  Rom.  M.  eeqiutatem.  G.  C. 

«iit/ai««.  et  sic  Hebr.  In  Gr.  est  tittbrnmt. 
'    t  •  5.  quomam  tanctum  ett.  A.  C.  juxta  Gr.  quoniam 

sancius  est.  Et  sic  Hcbr. 
f  .8.  etutdteentin  omnet  aditwentianet  eotutn.  A.  et 

vindteant  in  onmet  affectiotiet  eorum.  R.  Rum.  M. 

G.  C.  #1  vindicant  in  omnia  studia  eorum. 

EX  PSALMO  XCIX. 

f.  1.  ffi  con[esmne.  G.  juxia   Gr.    in  confestio- 
uem. 


.  4.  tjt  hpnmt :  eonfUemhu  UU.  R.  Rm.  In  kgmnis 

confessionum.  G.  tti  hgmnit  confettianit  :  ncc  ad- 
duiii,  confitmmni  Uli. 

EX    PSALMO    c. 

.  t.  et  6«  tn  via  ittmmcuiata.  G.  C.  in  via  irreprehett- 

sibili. 
Ileni  f  .  %  domut  mem.  R.  Roin.  G.  C  domut  ium. 
"  .  7.  Non  habitabit.  A.  jus^ia  Gr.  Non  habitavit.  G. 

Non  inliabitabat. 

EX    PSALMO  Cl. 

.  1.  ctim  anaautfuerit  ^l.  • .  •  .  effuderit.  A.  eum  ait- 
geretur,  et.  •  •  effudit.  G.  ^tim  ocrdiiir«iiiry  ff.  • .  *  • 
effunderet. 

.  4.  ttctil  crcmttim  artierunt.  A.  R.  Rom.  stnil  in 
frixorio  confrixd  snmi.  Sic  fere  G.  At  M.  ticni  fHxo^ 
rio  confrixa  tunt.  C  tieut  firisorium  cotifrixa  tuni. 
Favel  Gr. 

.5.  Percuttttt  tum.  A.G.  C  Percuuum  est.  Ei  sic 
Hobr. 

.  6.  adhtBsit  at  meum.  A.  R.  Roin..G.  C  adhmterttHi 
ostamea. 

.  7.  ttt  dottticilio,  A.  m  parietinit. 
.  8.  tolitariut  in  tecto.  A.  M.  G.  unaularit,  etc.  R. 
Rom.  G.  ttfiictM.  R.  Rom.  M.  G.  C  tii  mdificio. 
.  10.  ami  fUlu.  G.  cicm  feUe. 
.  15.  Quomam  placuerunt  tervis  tuit  lapldet  ejut.  A. 
juxla  Gr.  Quoniatn  beneplaciium  habuerunt  terviiui 
in  lapidet  ejut.  Sic  etiam  R.  Rom.  M.  C  omissa 
tantum  particula  iti.  At  G.  Qiiom^oiN  bene  tenterunt 
tervi  tui  lapidet  ejut. 
tem  f  .  15.  cl  terrm  ejut.  A.  M.  G.  el  nulverit  ejut. 
Favet  Gr.  et  Hebr. 

.  17.  mdi/icamt.  A.  R.  Car.  adificabit.  Et  sic  Gr.  et 
Hebr. 

•  21.  fitiot  intcremptortmi.  A.  filios  mortifica^ 
iorum.  M.  filiot  morte  affli^torutn.  Ilebr.  filiot 
mortit. 

.   25.  d  reocs.  A.  R.  Roin.  G.  et  regna.  Et  sic 

H.'br. 

.  i5.  iit  generationem  ei  generationem.  A.  juxta  Gr. 

tii  getieratione  generationum. 

KX      PSALMO      Cll. 

.  2.    retributionet   ejut.   Gr.    sonat,    laudationet 

ejut. 

.  4.  de  interitu.  A.  dc  eorruptione.  Et  sic  Hebr. 

.  9.  iVott  ttt  pfl*pcliiiim  iratcetur^  negtte  in  mternum 

comminabitur.  A.   R.  Rom.  M.  G.  C  Gr.   Non 

in  fittetn  iratcetur ,  neque  in  tetemutn  indignabi- 

tur. 

.  14.  Recardatut  ett  quoniampulvit  ttimtis.  A.  juxta 

Gr.  Memento  quta  pulvittumtu.  R.  Roin.G.  C  JHe- 

mento,  Domine^  quw  pulvit  sutnus. 

.  19.  omnt^iu  donunabitur.  G.  juxta   Gr.  omnitm 

dominatur. 

EX    PSALMO    Ciii. 

•  5.  et  seq.  teqis  aquis.  * .  * .  ponis,  ctc.  A.  protegit 
in  aqtiit.  R.  Aom.  M.  G.  C  tegit  in  aquis.  A.  11. 
Roui.  M.  G.  C.  ponit.  • .  •  •  mnbutat.  •  .•  •  facit  oii- 
gelot  suot.  * .  • .  fundavit  terram^  etc. 

.11.  eupectabunt  onagri  in  titi  ttia.  A.  juxki  Gr.  siiS' 

cipient  onagriin  Mm  tuam. 

.ii.ut  edUcas.  A.  R.  Rom  M.  G.  C  Juxia  Gr.  et 

iiebr.  iil  cdiicai. 

.  15.  leetificet.  A.  M.G.  C  jtixta  Gr.  et  Ha^br.  Ueti- 

ficat. 
tem  f .  15.  eonfirmet.  A.M.  G.  C  Gr.  eonfirmat.  Ilei:r. 

rvborat. 

.  18.  HerodHdomut^  etc.  A.  R.  Rom.  M.  G.  C.  F«* 

tioB  domut.  M.  Slnrtii  domut  dticmum  ets  prwbet. 

Hebr.  iftiw  alnet  damut  eiut. 
tcin  f  .  18.  herinadit.  A.  ncHctts  cl  ieporibu», 

f  •  24.  possestione  ttm.  A.  R.  i\om.  M.  G.  C  erea  • 

liira  lua.  Ei  sic  Gr.  nunc  babcns  xrl«t«*k ,  crcaiura, 

pro  xTi:««i<,  pottettione. 

.  25.  d  spalioMm  manibut.  Vox  maiiiirtij  abest  ub 

A.  R.  Rom.  M.  G.  C  et  a  Gr.- 

«  27.  in  tetuvore   ^    H.  addani   opportutio. 


Rom. 
00.  ft. 


f  .94.  Jremkhm  tUd  thqmnm  «mmi.  A.  R 

M.  G.  C.  MIFVtf  Jtf  €».   A.   li.   i^<pifMflo  1 
liofn.  C  C.  lamdaiio  msa. 

EX   P!(ALIIO  CIT. 

t .  14;  iihmweiiqmi.A.  Belir.  itoifif.  R.  Rmu  M.  G. 

0.  iVoii  permtiu 
t-  48.  iMTirajMiif  fliliiiam  ff iM.  €.  €.  Car.  }aiu  Gr. 

perirmuik  muma  eJM$.  HAr.  m  ferrmm  tmmt  atdma 

}  .  ^  et  um»  ^  pndeniiam  doeerei,  Gr.  imer- 
preie  Augustino  soual,  ei  temeree  efmt  tapientiam 
doeereL 

f  .fS.  et  noH  exaearhatit  eermonm  iMoc  Lceiiones 
dnaB  adducit  AogasiiiDts ,  nnam  in  plurimis  codi- 

«  giIms  n  06  HiTeaum,  sdtteee,  e$  emeerbmmwa  ser- 
naonaa  ^nt^  Allenm  in'  duobos  laiuum  libris ,  et 
mw  cMMiiawnmf  «pmon^i  ejut.  Priorem  lectio- 
nem  habeiilG.  et  Gr.  Ai  R.  Roin.  M.  renint,  ^tita 
exacffkawerum  termonet  ejmt.  G.  et  non  prmierui 
termmmtnat^  Hebr.  #f  non  fmermni  muraduli  verldt 

f .  30.  Mdit  terra  eormn  tanat,  A.  IMtf  faram 
eammm  ranaa.  R«  M.  Jfistf  i«rro,  ete.  Rom.  Ml^t  ki 
tarra^  elc.  C.  Et  misif,  elc.  HelNr.  EMlmiilierra,  elc. 

t .  31.  «f  MiHf  «yitoiimja.  M.  et  venit  mutea  eamna, 

kem  t .  51.  el  tefnipnat.  G.  ei  aermm. 

f.  X.  ^  inantmt.  R.  Roro.  M.  C.  quia  ceeidit. 
ilebr.  9iiia  irruerai. 

f .  40.  Pefimwf.  R.  Rom.  Pellerumi  eamet.  C.  PeHe" 
rmmleamem. 

t  •  41.  tii  jtcco.  M.  iii  iicds.  Suffi-sganlur.  C.  Gr«  et 
llehr. 

t .  44.  ef  lakorea.  C.  eieivitatet. 

Bl   PSAUIO  CT. 

t '  I.  9*011101»  ftoiiiif.  Gr.  xp^9r^«,  qu«Kl  Yorliitm  liic , 
ain  anbse^iente  psaliiio,  iionuuUi,  lesie  Angu- 
siino,  iuterpretati  sunt,  hmmi.  Hinc  ipse  in  f\B 
pro  Met^vnti^  habet  tuaaitate^  ubi  vulgata  ^oiii» 
tate.  Sie  iu  Psal.  civiii,  ^ .  ^  et  aliis  locia  varie- 
tas  contiiigiL 
f.5,Ad  videndum.\\  ad  imtandnm.w  af  lamderit. 
Ohserral  Augustinus  Graieam  loculionem  priinuin, 
hia  miaon  flsse,  ut  dici  deberoi,  ad  iamdandwn; 
lieiiide  aiiis  duobus  modis  vcrti  potuisso ,  iiimiriun, 
m  aideat^  mt  leeterit.  «f  imaderit :  vel,  lU  mdemnttt, 
ui  iastemmr,  ut  iaudemmr.  Uebr.  babet»  i/f  oidamn , 
et  ieoer^  ei  emanUm. 

f.l.Ei  irritaoerumt.  C.  Ei  exaeerbavemnt.  Quidam 
codices,  teste  Aiigustino,  Et  mnarieaverumL 

wm  f .  7.  tn  mare,  nmre  Rukrum,  Yox  mmre  noA  r»- 
petiuir  apud  R.  Rom.  M.  G.  C.  Gr.  Eaarr.  iii  Ptial. 
105,  n.  7. 

f.d.ei  deduaU  eot  m  aifyttit.  A.  R.  Rom.  M.  af 
edu3di  eot^  eic.  B.  Rom.  M.  G.  in  aauit  mmUit. 

f.i%.ei  iamdaearumt  iamdm  ofut.  R.  Roui.  M.  a 
canimferunt  iaudet  ejut. 

f .  13.  Citofeeeruni^  obliii  sunL  G.  PetHnauerumt ,  et 
oiditi  tmnL  C  QUo  obiiti  tunL  Ei  sic  Hcbr. 

t .  17.  tmper  eongregationem  Abiron.  C  labemaculmm. 
A.  Uron  :  omisao,  et  operuii  tuper. 

t  •  iO.  i»  simiiii/udinetn.  A,  in  timifitudina. 

f  .28.  Et  imtiali  tunt  Beeipiiegor.  R.  Rom.  M.  C. 
tt  aonteeraU  eunt,  etc.  G.  ai  contmmmati  tunt  eeh^ 


VARIAflTlA  IN  P8ALWRIIS. 


f  .  39.  iii  adinvenlumbut  tuit.  R.  Rom.  G.  C.  Hcbr. 
iu  jfs^  sm«.  M.  in  obteemiionibme  tmis.  £t  sie 
postea  R.  Roiii.  in  ^. .  39 ,  mio.  ioco  M.  babct 


f.  ZfL  e^pimeamt.  R.  Rom.  M«  G.  C.  ei  exoraoiL 
y  .  38.  Ef  infecta  esL  X.  M.  G.  C.  El  imerfeeta  ett : 

jii\ta^Gr.  ifewrefH^n'  Et  sic  habel  VAilgata  In  €ar. 

iier* 

f  .  40.  fmrore.  R.  Rom.  G.  amitio. 
*  •  **•  ^  «^ttA-  A.  et  Hebr»  emm  audirai*  R.  Rom. 
M.  G.  C  mim  exaudirei. 

U  KALMO  cvi» 

Jt.  8.  miterimiHai  ejut.  Q.  miterimdiat  ^^cim-* 


stantcr  quoites  repeiltur  iste  v«)rsienlM  :  el  iile. 
ruoHfue  sufliragalttr  C-  ' 

t .  il.  exacerbaverunt  .-.•.  irrilaverum.  A.  inamanea^ 
veruni  .•.-.  exaeerbaverunL 

Uilttl^-^T''?'^^!^*'  ^-  ^  ^^  cormpuia.  R.  Rom. 

Ilebf.f^tftifffnftt:  M.  de  tormpHonibue.  Gr.  &  ,•» 

6t»f(hpAf. 
f  .49.  Ei  statuil  proteUam  ejmt  in  auram.  A.  G.  j«vU 

Gr.  et  tmperavtt  proevtUe ,  «r  sf<f|f  fn  amrmm.  IL  «f 

prtraisK  proceiiam,  et  stetU  in  aurams 
f .  56;  etvHalenL  G.  C.  loxta  Gr.  dpifaissc 
t  .37.  A^miiii,af»«iiaf&.  A.  ^ni<fimi  frmmmsit,  Gr. 

fii^/um  flreniwiMis  Hebr.  ^ra^M  aeniwiiia. 

F .  30.  «1  ^/ore.  R.  Rrnn.  ^<  Moriim.  M«  #f  ao/m 
mipropownmi.  ^ 

^  «^  l^T'  '''^''  ^''  '^  ^-  ^-  ''  '^^  Wf .  R. 
Hom. «  «idiiamiitf  fff . 

f .  43.  elcmsiodieilmc.  M.  C.  C.  of  tW/iMi  ima: 

..    -     B»  **   P8ALM0  CVII. 

Colb.  Gal.  ei  sb  A.  G.  C.  et  niete ,  uli  di»cel  Mle- 

miymiis  in  epist.  135 ,  qoia.  aec  iii  Hebr.  nec  ia 
'.  •iMr.  "HaiieHir. 

f  .  8.  ExmUabo.  A.  G.  C.  jtixta  Cr.  Exaltabor^ 
f .  9.  «iiwpfio  rapjfjt  mei.  R.  Ram.  G.  C.  rorfifmla 

capstts  mei.  ilebr.  Aofradifas  captiff  iii«.      ' 
f .  10.  extendam.  G.  immtffom;  Gr.  lircS«a«.  Ildir. 

ivti^ionni. 

^*^^?; :  *^  «^  A«»<  «mi.  R.  Rom.  M.  G.  C.  €r. 

t  -  II.  tii  dpifoifm  mwi^iii.  G.  C.  in  eivltaiem  cir' 

cumslmmi9as. 
f .  13.  quia  vana.  R.  Rom.  M.  G.  C.  sf  raita. 

EX  rSALUO  CVIII. 

f .  j7.  mmuntfieare.  R.  Rom,  M.  morfi  irmdidii, 
t .  21 .  fac  mecum  propter,  ete.  A.  R.  Rom.  M.  G.  C 
fac  mfOttm  nnfnrteoid/am  pvvpfer,  ele. 

*L^*  ^*"  ^'*""V.  ?•  C  propfiT  mtffHfov^m  ; 
ei  U.  «ddit,  fuam,  Hcbr.  baboi ,  a^fmie  oleo.  Theo- 
dorcuis  ex  Symmaclm  dUr4  il9>iJccf (cc« ,  o^  oaiisfiottf 
wir/maif. 

t .  28.  confundantur.  G.C.  Ger.  eonftmdenimr. 

^     ^    ,      ;  "  rSALUO  CIX. 

t .  «.  dsmlifara.  11.  R,wk  M.  G.  C  ei  dominaberis. 
f  .  b.  comqmmsakit  eapiia  in  terra  mmitomm.  A.  G.  C 
conquassavu,  A.  capita  super  terram  multa.  R.  Riml 

G.  C  capiia  nwkain  terra  copiota. 
f.l.bibei.A.G.bibiL 

lieni  f  .  7.  exoltabiL  A.  exaUaviL 

BX  KALMO  CX. 

Hebr  -^'mSS***  ^*^'  *^  ^'  ^'  l^^^^^^  «•  **^^ 

?•       ■  BX  KAtHO  GXI. 

.  I.  votet  tnmis.  R.  Rnm.  cupit  nimit. 
.  b.Jmmtem  reetit.  A.  R.  Rom.  M.  G.  C.  addunli. 
eorde* 
t .  5.  Jucuttdut.  A.  Smmns.  Gr.  xF^^H^ 
f  .  b.  donee  detpieiai,  eic.  A.  R.  Rom.  M.  G.  *:.  do. 
nee  mdeat.  ctc.  A.|ux:ta  Gr.fttpertaiiiiicof  faos  Hcbr, 
dmiff  afplcsiaf  iii  Aof  ft^tts  f»if . 
f  .  10»  frmuil.  A.  frandei. 

-      ,    ,  EX   PSALMO  CXII. 

f  .^.iaudabiia  nomeu  Ihmini.  A.  IL  Rom.  M.  C.  C 

iaudate  nomen  Domini. 

^     ^    ,  M  PSALMO  CXIII. 

f .  «»  Jaraei  poietimt  ejui.  R.  Rom.  G  adduui.  /fr«flf 
rcgnavtl  in  ea.  *      . 

f.  ^.  exmitatertmL  A. ^HtiennL  El  in  t.6,  lodo 
exstdtatlts,  habel  gesimsdt. 

%.  %.  P^trmnjn  tiaqna,  eic  R.Rom.  C.  C.  folidam 
petram.  R.  Rom.  in  stagntun  atftu». 

*   «  •      I  ■*•  **?^"*o  Ai.TEa8  caiii. . 

J  •  3.  m  cesio  :omma  quofcumque,  ctc.  A.R.  Rom.  M. 
t.  C  m  earfoftttwim.ltt  «e/o(9ive  hi ctt/if)  fi  in 
lenm  mnma  ^ttommiatte  voiuit  feeiL  ' 

%*  7.  tii.^ttf;a  Mfo.  K.  Rpm.  M.  ad<hml,  #fmi4  Mim 
eti  sjnrttut  m  orr  ipserttm  :  quod  ascitum.  ail.cx. 


m 


LOCA  E\  PSALMI» 


W 


Psil.  GXXXIT,  17. 

t .  U.  super  vo«.  Id  hic  noimUi  lemel  eistat  in  R. 

Rom.  C. 
t .  i5.  a  Daniino.  PaitieuUmi  a  noD  bobenl  A.  0.  G. 

Car.  Gr.  Hebr. 
f  .  18.  bentdidmm*  G.  benedianuui.  Gr.  lonat,  Aene- 

dicemui*  Et  sic  Hebr. 

EX  PSALSO  CXIT. 

.  t .  {.  e&iki?^.  R.  Rom.  exmuMi. 
t .  4.  tnvocanj.  M.  imMMroto. 
^  .  0.  Plaeebo  Donnne.  A.  juxta  Gr.  Plaeebo  m  eon- 
.    wpeclu  Domini.  Hebr.  Denmbuiabo  eman  Donnno, 

Ex  muio  cxv. 
t  •  1i.  tn exceiSH  meo.  A.  jnxta  Gr.  in  eeelad  mea.  R. 

Rom.  M.  G.  C.  m  excem  menU$  mem,  Hebr.  in  $iu- 
.    pmre  mee» 
f .  H.   Vota  mea  Domino  reddam  eorean  omrn  po^ 

paUo  eiu$.  Iste  versicitlua  abest  ab  A.  R.  Rom.  M. 

G.  C. 
f .  17.  €/  n&men  DomitH  ineocabo,  Id  apod.  A.  R. 

Rom.  M.  G.  C.  noii  habetur. 

EX  PSALMO  cxvi. 
t .  I.  laudale  eum.  R.  Rom.  M.  G.  6f  eoUaudale 

eum, 

BX  P8ALH0  CXTn. 

f  .  %.  Dicai  nune  leraeL  A.  Dicat  aulem.  A.  M.  C. 

juxla  Gr.  ^faifina  Israd. 
f  .  3.  domui  Aaron.  A.  R.  Rom.  M.  G.  addimt,  quo- 

niam  bonus  :  quod  itidem ,  uno  exceplo.  A.  rcfie- 

innt  in  medio  f .  4. 
f  .  7.  deepidam  inindeoi  nneoe,  R.  Rom.  G.  C.  ddebo 

inimicot  meo$,  M.  mdebo  mper  inimicot  meoe. 
f  .  10.  et  proxime  subsequeiitibua,  quia  ultue  $nm  in 

eos.  A.  R.  Rom.  M.  u.  juxta  Gr.  uUut  eum  eo$^ 

oiiiissis  quia  et  in  :  nisi  quod  R.  Rum.  in  t  •  1S 

variant  babenU]ue,  vindicabor  in  m. 
f  .  12.  ticui  ape$.  A  juxta  Gr.  ncut  ape$  /avnm. 
y  •  13.  impui$u$  eeenuM  sum,  A.  Tantflunn  cumuiue 

arente  impuUus  $um  R.  Rom.  M.  G.  C.  lmpuUu$ 

tmeatut  $um.  Hebr.  impultut  peilebar. 
t  •  16.  dexlera  Domini  fecit  virtutem.  In  secaodo  loco 

iinn  repetitur  apud  R.  Rom. 
t .  19.  tn  m.  A.  jiixta  Gr.  tn  eit.  Neutnim  est  in  G. 
Itctu  i ,  19.  eonlilebor^  G.  confilear.  Et  sic  Hebr* 
f .  SO.  Itme  porta  •*.-.  in  eam.  A.  ka  parta:  .-•*•  m 

eat. 
f  .  23.  factum  e$l  ittud^  tt  e$t  mrabile.  A.  faclue  ett 

d^  et  ett  mirabitit,  G.  C.  factut  eti ,  kic  ett  nnrabi" 

tit.  Gr.  facta  ett  besc^  el  ett  mirabilie. 
f  .  25.  bene  protperare»  A.  bene  protpera  iler  vero. 

Gr.  cu^Wev  94.  M.  bene  protpera  nunc. 
f .  26.  qui  venit.  At  in  Car.  Colb.  Ger.  Gal.  Vui- 

gata  babet,  ^tvenliinis;  et  solus  codex  Gr.  addit 

ett. 
if .  27.  diem  tolemnem  in  ccndentit.  A.  diemfetlumm 

M.  tolenmiiatem.  A.  R.  Rom.  H.  C.  tn  conftequenia' 

lionibut.  (L  m  confrequenUmtibut. 
tt*ui  t  •  27.  ad  cornu.  K.  G.  Jiixta  Gr.  ad  eomua. 

EX  PSALHO  CXVIII. 

y  .  8.  utquequaaue.  A.  juxta  Gr.  tis^ ne  vaide.  H.  utque 

nimit.  Sic  aa  eamdem  voeem  variant  codices  hi 

t  t  - 13,  45,  51  et  107. 
t .  9.  emigii  addeteeniiar.  G.  Gr.  eorrigel.  R.  Rom* 

Amb.  G.Cjuvenior, 
r  .  15.  exercebor.  A.  garriam.  R.  Rnm.  H.  meditabor. 

G.  exerdiabor,  Gr.  ISoXmv^m*  ;  quod  fre(|uens  in  faoc 

psalmo  redditiir  per  verbum  exerceri. 
f  ,  17.  «ffj/kn  nw.  A.  R.  Rom.  Amb.  G.  H.  C.  juxm 

Gr.  et  Hebr.  afvom.  M.  m  otiMim. 
f  .  20.  iuMiifieaiUme$  tua$.  M.  Anib.  H.  juxla  Gr.  et 

llebr.  judicia  lua. 
f  .Ib.et con$Hium  meum.  R.  Rom.  6.  C,  elcontoiaiio 

mea, 
f  .  27.  inttrue  me.  A.  R.  Rom.  Amb.  C.  indnua  mibi. 

G.  ertii^t  me.  M.  H. Jffc  ui  inlelHgam,  Nolat  Aug.  de 

Craeeo  expressius  dlci,  fae  me  intHHqere.  Ei  sic  kU" 
.  Iiei  llebr* 


f . 28. DormUavil. '.-.pra teedie. Anib.  SOiie^.ebe. 

G.  ingemuih  * .  *  •  e  omiion«.' 
t  •  35.  m  temilam.  A.  H.  Car.  juxla  Gr.  inaemim.  C. 

in  lege.  G,  in  iegem. 
f  .'S^  et  non  in  avariiimn.  H.  G^  C.  el  non  di  m^ 

latem, 
f .  58.  tn  ifmoiv  Ino.  A.  jtixla  €r.  et  Hebr.  in  itam- 

rem  luum» 
f  .  59.  Ampula.  H.  Circumcide. 
Item  f .  59.  jueunda.  A.  swmin*  Amb.  duieia. 
t .  40.  «JM/ioi  mo.  G.  tanetifiea  me. 
T  .  4-3.  usquequaque.  G.  vs^iitf  tn  /fnm. 
t .  46.  6i  tesHmenUs  Ims.  R.  Rom,  M.  H.  iTtflciftmo- 

mtflKts. 
t  •  47.  «mr  dilexi.  R.  Rom.  Amb.  et  Gr.  addnnt ,  m'- 

Viis.  M.  H.  vekemenier.  G.  iNt/ils.  At  in  sobseqnenti 
f.  R.  Rom.  nddmit»  veA^msnlor.  Arab.  G.  C. 

mmts* 
t .  52.  el  emsoialMs  aum.  H.  ef  exkorlaius  tum. 
f  .  55.  A^iwfid  lemitl  mo.  A.  M.  Tmrfinm  lomnl  mo. 

H.  Rom.  G.  Defeclio  animilenuit  me.  Amb.  I^nst/ia* 

ninums  ilsltmnl  mo.  Gr.  i$^/U», 
f  .  57.  Portio  mea^  Domine.  A.  Amb.  H.  C.  Pm$  (vcl 

pordo)  mea  Domtmcf . 
t .  59.  via$  mea$.  Rom.  M.  G.  C.  jtixu  Gr.  t*iMlmis. 
f  .  65.  Bomtalem.  A.  Suamiaiem.  Amb.  Jueundiim- 

tem.  Gr.  ^Q^^niTK.  Eadem  vox  hidietor  in  t .  86 

ct68. 
t .  66.  ef  ^$ciplinam.  A.  el  ermiflJotism. 
t  •  68.  Bonuf  ef  tu,  etc.  A.  Suavi$  e$  Domino,  el  in 

snavitale  inn  doco  me,  etc 
t .  69.  corde  meo.  Abest  meo  a  G.  H.  C.  Car.  Ger.  Gal. 

et  superfluum  esse  dicit  Hieron.  hi  epist.  135. 
f  .  73.  et  platmaverunt  me.  A.  et  finxerunl  me.  G.  H. 

el  nrmpnraiwmnl  nie.  Favet  Amb. 
f .  75.  el  in  veriuoe  tua.  A.  juxU  Gr.  el  verilaU, 

omisso  tua,  H.  et  Hebr.  et  vere. 
f  .  76.  Fiat.  R.Rom.  Amb.  C.  addunt,  nune.  M.  ad« 

dii,  vero.  Quta  scilicet  In  Gr.  est  particiila  24. 
Item  t  •  76.  nl  contoletur  me.  M.  Amb.  G.  H.  C.  nl 

exnatmur  me. 
t .  78.  rxercebor.  M.  mediiabor.  G-  permanebo. 
f  .  82.  eonfoMertf  me.  G.  U.  C.  exhortaberit  mi. 
f .  83.  innruina.  Amb.  tn  geHddio. 
f  .  85.  fabuiationet.  A.  deleclaiionet.  Amb.  G.  II.  C. 

earerci/a/tonm .  Gr.  dcfoWxtet . 
t .  86.  inique.  R.  Roin.  M.  G.  C  tni<pii. 
t .  ii%.inkumililaumea,G.inliumiliatione  mea. Ilcbr. 

tft  pretsura  mea. 

?.  95.  imeitext.  O.  non  intellexeruni. 
.  96.  Qmnis  cofttummalionit.  R.  Rom.  G.  C.  C:ir. 

Cnlb.  et  llebr.  Omni  consummalioni. 
f  .  98.  prudeniem  me  fedtti  mandatoiito,  elc.  A.  M. 

tapere  me  fedtli  numdatum  tuum.  Gr.  <«if  coA«  /kc  tSg? 

ImXi^  «00.  Amb.  inieiiigere  me  feeisti  mandatay  quia 

lues. 
f  .  100.  Snper  fenef .  * .  *  .quastivi.  A.  R.  Rom.  M. 

Anib.  G.  H.  C.  juxu  Gr.  Super  seniores.  * .  * .  exqui' 

tkm.  Hebr.  «eiTain. 
t .  101.  prohibuit  M.  prohibe.G.  prohibuitli, 
f  .  103.  super  msl.  A.  R.  Rom.  M.  Amb.  G.  C.  ad<p 

diml,  et  jfavum. 
f .  408.  beneplacila  fae.  M.  ^ene  protperu  nune.  G. 

in-ofra.  Amb.  eomproba.  C.  comproba  nune,  Gr.  M^- 

x^oov  ^i}.  Hebr.  eom^ilaeeanl  tibi. 
f  ,  109.  in  numifrtts  metf .  A.  K.  Rom.  M.  Amb.  G.  11. 

<i.  jiixta  Gr.  in  manibut  tuit. 
t .  118.  Sprevitti.  Gr.  i(euSiv««M(,- :  qood  Augnsthius 

dicit  diiigeiitius  eipressiim  lioe  modo ,  Ad  niAt/nm 

dedaxitli^  Hebr.  hab^ ,  Abieeisti. 
t .  1 19.  leftinionia  ma.  A.  M.  AhOk  G.  Cw  adduni, 

femf^er. 
1 .  120.  Con/;^  Itmoff  fno,  ete.  A.  Amb,  Confige  clavis 
>  A  limore  Ino..  Gr.  imi»vi>m9cr» ;  quod  verbum  sine  ela* 

vis,  iiiquit  Aiigiistiniis,  inielligi  noii  \H»eH. 
f  ,  121.  ea(nmnianli6nf  me.  A.  M.  Amb.  11*.  C. 

it>ttf  nie.  R.  Rom.  G.  per$equentibus  me» 


?ARIANTU  IN  PSALTERHS. 


M 


f .  Itt.  SMdjpe»  ele.  A«  Exdpe.  R.  Rom.  M.  G.  C. 

Ehye,  llcbr.  Spondi  j/ro  $en>o  tuo  m  bonum. 
licin  f .  122.  Noii  caiiMHni^fiiKr.  B.  Rom.  M.  G.  K/ntn 

ca/imuiien/icr. 
f  .  126.  fadendi  Dpmne.  A.  G.  H.  jiista  Gr.  fadendi 

thtnino.  Favet  Amb.  in  ratione  inierprcundi. 
t  •  128.  dhrigebar.  A.  Amb.  conigebar, 
y .  136.  fiRliitMMraim  4eiiiix«niiil,  eic.  C.  Per  esdiue 

aquarwn^  etc  R.  Roro.  M.  G.  H.  C.  iramierunU  A. 

deeeenderunt.  Amb.  In  decureus  aquarum  descende- 

runi.  Hebr.  Aiffi  a^enun  fiuebani  de  oculit  meit. 
Iiem  ^ .  136.  non  €utiodieruni.  Amb.  et.  Gr.  noii  cn- 

afMltM. 

t .  458.  Tabeteere  me  fecii  %elut  meut.  A.  H.  Tabe-' 
feeii  m«,  etc.  Amb.  G.  Exqjdmit  me^  etc.  M.  II. 
uiut  iuut.  R.  Roni.  Amb.  G.  C.  %elut  domut  tuas. 
Vitle  Ejiarr.  in  PsaL  il8,  serm.  28 ,  n.  2. 

f .  143.  el  angiuMiia.  A.  M.  Amb.  el  necetuiat.  Gr. 

flCMcyxflii. 

t .  1U.  e<  uream.  M.  G.  ef  vtvt^ea  me.  H.  eorvm ,  el 

vivi/iecr. 
^  •  i47.  tn  maiuriiate.  A.  In  in/empeiia  noc/e.  Gr.  i:f 

Mf^f  in  ImmaHiHiai^ :  qiue  lecuo  pntbutur  Augti- 

sliiin.  Hobr.  babet,  Surgebam  adlm/c  in  tenebrit. 
f  .  i48.  ad  te  dilucuto.  A.  juxia  Gr.  a4  matutinum. 
f .  i50.  iniquiiaii.  A.  iniquitale.  Amb.  G.  C.  ini^tte. 

R.  Roin.  iniguL 
f  .  i56.  mii/io?.  R.  Rom.  Amb.  addunt »  nlndt.  H. 

taide. 
f .  158.  Fidl  pavaricantet.  A.  Vf</i  intentaiot.  Gr. 

ffmrr«CiT««.  R.  Rom.  M.  Amb.  G.  H.  C  non  tervan- 

ietpadmn. 
f .  166.  diiesi.  Amb.  G.  fed. 
f .  167.  et  dilexit.  A.  R.  Rom.  G.  C.  Car.  Hcbr.  el 

t&iexi. 
f .  172.  mandata  iua  eequitat.  A.  mandala  ttia  iudi" 

eia  :  farte,  jutiiiia^  iit  Ainb.  At  C.  mandaia  tua 

terUaa. 
f .  i76.  ^fMBre.  Amb.  G.  H.  vivi/ico.  Hanc  discrepan- 

liam  nout  Au^ustinus,  ortam  ab  exeinpluribus  grflo- 

cis,  quonim  aiii)uj  i^9o*  babebant,  pro  i^ixnn^* 
CX  PSAUiO  cxix.  . 
f .  %.  Canticum  graduum.  G.  Canliciim  atcentuum. 
Uem  f  .i.Ad  Dondtnm.  *  •  * .  fl  exaudmi  me.  A.  6. 

11.  Ad  ie^  Donune.  •  •  - .  el  exaudisii  me. 
t .  5.  fn^olongaiut  eti.  A.  ionginquut  faciut  ett. 
Uem  f .  5.  cum  ka^tantibut  Cedar.  A.  juxU  Gr.  ei 

llebr.  eum  tabemacuiit  Cedar.  Sic  etiam  Hilarium 

Imsae  ex  interpretaiidi  ratione  cognoscitur. 
f  .  6.  miillitm  incola  fuit.  A.  mullum  peregrinata  eti. 

El  sic  Hebr. 

Bx  muio  c». 
f .  3.  Non  dei.  A.  juxta  Gr.  Non  det. 
f .  5.  CTMloifil  le.  A.  H.  juxU  Gr.  euttodiel  U. 
Kem  t  •  5.  prouctio  iua.  A.  lej^nmenlKm  iMtnn. 
Itcm  f .  5.  dexieram  tuam.  A.  R.  Rom.  M.  G.  H.  C. 

dextera  luw. 

EX  PSAUIO  cszi. 
t .  I-  ^ttdP  </icla  tmu  ndhi.  A.  )«xU  Gr.  qui  dixerunl 


t .  2.  tn  airnt  tuit.  Yox  tuit  abest  ab  A.  G.  11.  C. 
f .  4.  nomtm  Damtni.  A*  H«  Rom*  G.  C.  nomini  i«#» 

Doimne. 
t  •  5.  iujudido.  A.  juxU  Gr.  t«;Wicittm. 
t .  6.  Hogale.  A.  M.  juxU  Gr.  intenogoie. 
f .  7.  tn  iMrn^tts  imt.  H.  tn  /«tft^ttf  tuitgmibut.  Gr. 

f .  8.  toquebar.  ▲.  G.  joxU  Gc.  /ofiteto'  auiem. 

KX  PSALMO  CXKV. 

t .  2.  in  motti^i».  Gr.  uiroque  loco  sonat,  tn  mamie. 
f .  4.  Qifia  mttllicm  repUta  eti.  A.  G.  juxu  Gr.  In  piU" 

rtmttm^  ete. 

Ez  muio  cxxifi. 
f  .  3.  furor  eomm.  R.  Rom.  M.  U.  C  anim«i  eorum. 
f  .  \.  aqua  absorbuittet  not.  A.  aqua  demcrtittoi  not. 

R.  R«m.  vWfU  aqua  abtotbuisteni  no$.  M.  iil  o^Nam 

fltorliysiani  not. 


f .  5.  Forthan  perirantiuei.  A-  jaxU  Gf.  FordUm 

perirannii. 

Item  t.*  S-  «^m  iniolerMlem.  A.  a^vom  nne  siid- 
ttantia.  Gr.  rd  O^p  t^  avvir^T«Toy.  N.  G.  H.  a^am 
imtMeniom. 

t .  6.  in  captionem.  A.  6.  JuxU  Gr.  in  venatifiuem.  U. 
in  capluram. 

Bx  MAuio  cxm. 

t .  i.  nen  commovcbiiur .- .-  .qm  kakiUd.  A«  noneom' 
movebuntur .'.'  .qui  iuhabitani. 

f  .  5.  in  obligationet »  addncei.  A.  in  tirangnlaiionem^ 
abdueel.  ^vet  Gr.  <k  tc^  ffT^a*^/cx}icas  an64tt.  G.  mi 
tuffocationet.  C.  tM  mravitatibut. '  Hcbr.  a4  praviiaUt 
suat.  Sunt  qni  in  Yulgala  pro  obligationet^  mibmi- 
duni  puUnt  obliqnationet,  u\  cst  lorluotitalct. 

EX  PSALttO  CXXV 

t .  i.  In coHveriendo.  A.  cum  Hebr.  Ctrm  converferel 
G.  C«m  averieret,  Gr  i/  t^  Isirrpi^t  Kvf «c». 

EX  PSAUIO  CXXVI. 

t .  i-  fruttra  vigitat.  A.  G.  in  vanum  iaboravit^ 

f  .f^.qui  impievit.  M.  juxla  Gr.  ct  llebr.  qui  impUbik 

Et  sic  habebat  Vulg.ila  in  Colb.  Ger.  Gal. 
liciu  t .  5.  non  confundeiur  cum  ioquetur.  A.  Rotti. 

G.  H.  C.  juxu  Gr.  non  eonfundentur  eum  loquentur. 
BX  pmifo  cxxvn. 
f  .  2.  Laboret  manuum  tuarum  quia  manduea^t  A. 

R.  Roin.  M.  G.  U.  C  Labores  fructuum  tuorum  mon- 

ducabit.  Erratam  ex  ambigua  voce  grxca ,  tA« 

M^v :  xmfveA  enim  dicuntiir  et  fructus,  ct  palinm 

seu  manus,  ex  Hieron.  in  Epist.  iil. 
t .  5.  «intl  novelice.  A.  velut  noveilatio.  il.  ticui  na* 

vetla.  £t  sic  Vulaau  in  Car.  Cotb.  Ger. 
t .  5.  bona  Jenumem.  A.  M.  G.  C  quee  bohasunt  J^- 

rusaUm.  R.  Rom.  qum  bona  sunt  in  hmsatem. 
f  .  6.  pacem.  A.  R.  Rom.  M.  G.  C  juxU  Gr.  pax. 

EX  PSAUIO  CXXVIII. 

t .  i.  difOi  mmc.  A.  dicat  vero.  Gr.  Z^. 
f  .  5.  prolongoveruttt.  A.  ionge  fecemnt. 
f  .  4.  eonddii.  A.  R.  Rom.  M.  G.  H.  C.  jnxta  Gv. 

et  Hebr.  conddet.  £l  sic  Yulgau  iii  Car.  Colb.  Ger. 

Gal. 
t  •  5.  el  eottverrafi/ttr  relrortum.  R.  Rom.  ei  reverean- 

tur. 
f  .  6.  fennm  iectomm.  R.  Rom.  M.  G.  H.  C  fenum 

aidificiorum. 
f  .  7.  impiemt  •  * . « .  meiit  •  * .  •  •  coliigiu  R.  Rom. 

C  implebit .  *  •  *  •  melei .  * .  * .  coUiget.  Sic  ctiam 

VulgaU  in  Car.  Colb.  Ger.  Gal.  ct  favct  Hebr. 
BX  PSAUIO  cxxix. 
t .  2.  in  vocem  deprecaiionit  meee.  R.  Roin.  C  in  ora* 

iionem  aervt  itti. 
t .  3.  Si  tntjfttilalee  obtervaveritDomineyDomtne^  quiM^ 

etc.  G.  Si  iniquilat  attittit^  ^ttie,  etc. 
t .  4.  propter  iegem  tuam.  M.  juxu  Gr.  pvopier  nomeik 

tuum* 
liem  t  •  ^'  it  v^bo  ejut.  A.  R.  U.  C  jiixuGr.  in  ves- 

^ttm  iKttm. 
t  •  6.  A*  A  cModia.  A.  Ron.  M.  A  d^Ha. 

EX  PSAUiO  cxxx. 
t  •  2.iSfeail  abtade^  ettauper,  etc.  H.  Sicut  ablactato* 

G.  C.  Car.  Colb.  Ger.  jnxU  Gr.  5tVttl  ablacUHunK 

R.  Rom.  G.  H.  C  ittper  mairemtuam^  itaretribuet^ 

El  sk  Gr* 

EX  PSALHO  CXXXI. 

t .  i.  manittelMdinti  ejjst.  Cmodettiat  ejut.  Ikbr.  af- 

ficiionU  ejut. 
f  .  6.  in  camms  silvas.  A.  in  campujaiiuum. 
t .  7.  inlrotlitmtti  in  tabernaeulum  mus »  aileeaMmtti, 
etc  Gr.  fional,lnlram«itii.la*emaf tt/ae^tti,  a^remoi» 

clc.  El  sic  Hebc 
t .  9.  induanlur  .  * .  eMultent.  Gr.  indueniur .  • .  es- 

suitabuni. 
t .  i  1  •  el  non  fmetrabimr  eam.  A.  el  nom  peenilebii  enm. 

R.  Roin.  M.  G.  H.  C  el  non  fmstrabitur  eum.  Hebr. 

el  non  avertetur  ab  ea. 
f .  13.  e/esrti  eom.  A.  R.  Rom.  M.  G.  U.  C  justa  GIl 

ptofeUgit  eom.  UebL  desideravit  < 


«5 


LOCA  EX  P9ALMIS  VARIANTlA  IN  PSALTERIIS. 


96 


f.  II.  Hrgi  fam,  A»  R.  Rmn.  M.  G.  Ht  G.€f.  ffr<e- 
etegi  ea-n.  llebr.  denderavi  eam, 

f .  15.  Viduam  ejut.  Qtiidam  interpres,  Captionm 
ejuif  ieste  Hilano,  qm  allcram  leciionem  anti<|iiio- 
rem  esse  ei  omniiio  seqiiendam  dicit.  Gr.  fiat)et 
6i,p$(,v^  venationem :  sed  in  mullis  eodicibnH  habuit 
xnpoiv,  vidttom^  uti  observat  Hieron.  quaest.  in  Gen., 
c.  45,  quo  loco  docet  verlNmi  Hebraeum  significare 
eikaria  :  lleet  in  Psalterio  transtnierit  ipse  venaHo- 
nem, 

f  .  17.  Illue  produeam.  A.  Jbi  suediabo,  Gr.  Ix^  IC«* 
wTciiA.  Ilcbr.  Ifn  mri  faciam.  R.  Rom.  G.  H.  C.  Il^ 
He  produeam. 

f  .  f  8.  eglorebit.  G.  floriet.  In  quod  Aog.  de  Doctrina 
Christiana,  1.  2,  c.  43.  lUud^  aii,  ^uod  jmn  auferre 
non  pouumui  de  ore  eantanlium  poptdorum^  Su' 
fer  ipeum  aulem  fhriei  tanetifieatio  meu;  nihil  Tpro- 
fecte  senteniiee  ditrahit  :  audiiur  tmnen  uertHor 
ntaUet  hoc  corriip^  ui  nm  floriet,  $ed  florebit  dice- 
retur. 

%t  PSAXMO  GXXXII. 

f .  5.  in  moniem  Sion,  k»  juxta  Gr.  tuper  nkome$ 
Sion. 

BX  PSALMO  GXXXIT. 

f .  3.  quia  bomu  Dominus,  R.  Roni.  G.  \h  qnoniam 

kemgnut  eel  Dominus.  G.  4fuoniam  suuins  Domi' 

nus. 
Uem  f  .  5.  quottiam  swm*  A.  R.  Rom.  G.  qnoniam 

suavi*  est.  M.  quoniam  b<mus  Gr.  In  x«A49,  ^iioiiJam 

deeeus;  et  sic  ilebr. 

K  5.  pr(B  omnibtts  diis,  A.  super  omnes  deo$. 
Kl.  Educens.  A.  Suscilans.  Hebr.  Lmtns. 
K  iO.  reges  fcries.  G.  reges  nurabUu. 
i .  ift.  popuio  tuo.  A.  H.  C.  seno  tuo. 
f  .  \i.  judicabit.  A.  fudicauit. 
licin  ^  .  ii.  deprecabttur.  A.  advocabitur*  GT^mupetxXn' 

diSMTtfc.  R.  Rom.  M.  H.  C.  consolabitur.  Hebr.  m< 

)»/acoM/fs. 
^  •  i7.  <l  non  aufHent.  His  ▼erbis  siilijicitur  apnd  A. 

fiores  habenty  el  non  odorabunt ;  os  habent^  et  non  lo- 

iauenlur;  mottus  habent^  et  non  operabuntur;  pedes 

habent,  et  non  ambutabunt.  Apnd  R.   Rom.  H.  G. 

i(.  C.  mir<s  habent,  etuon  odorabunt ;  manus  habent^ 

et  non  palpabunt ;  pedes  liabent^  et  non  ambutabunt ; 

mon  clunummt  in  gutture  suo. 
iilem  t  •  17.  »«9116  ettim  est  spiritus  in  ore  ipsorum. 

ILtKi  vcrba  pneierit  A. 
^  .  21.  ex  Sion.  Gr.  sonal,  tit  Sion. 

EX  PSAUIO  GXXXV. 

?.  I.  iit  wternum.  R.  Rom.  M.  G.  C.  fit  MWtiiiim. 
.  t.  quoniam  in  tBlernum  misericordia  ejus.  Apud  M. 
loco  isiius  clausul»,  per  omnes  versus  repeiiiur 
iaiiium,  ipioiitam^oiiiu. 
%  .  7.  luminaria  magna.  Addilur  sotus  in  A.  R.  Rom. 

M.  G.  H.C.  rtGv. 
f  .  \b.  et  virtuUm  ejus.  R.  Rom.  G.  C.  et  exercHum 
ejus.  Et  sic  licbr.  At  M.  et  omnem  potentiam 
ejus. 
^  .  i7.  Qui  pereussit,  elc.  Huic  versiciiio  in  R.  Rom. 
G.  C.  alius  iste  prxmiuitur  :  Qtci  eduxit  aquafu  de 
peira  rupiSf  quomaminseBcuium^  etc 
%  .  18.  reges  fortes.  R.  Rom.  G.  C.  reges  mirubUes. 
Ilebr.  reges  magnificos. 

'  BX  PSALMO  GXXXVU 

f  •  5.  obtivioni  deiur  dexiera  mea.  A.  R.  Rom.  M.  G. 

H  C.  o6(ji»ifa/tir  me  dextera  mea. 
f  .  tf.  proposuero.  A.  G.  C.  Ci<r.  Gr.  preeposuero. 
j  .1.  usque  ad  fundamenium.  A.  usque  dum  fundamen^ 

tum.  G.  IL  C.  quoadusque  fundamentum, 

EX  PSALMO  CXXXTII. 

^  .  i.  iptt  David.  Gr.  addil,  Aggcei  etZachariw. 
iK»tn  t  •  i«  quottiam  audisli  verba  oris  tnei.  Id  abest  a 

G.  et  Hebr. 
f  .^.et  verilate  tua.  G.  et  pietate  iua, 
k«-iii  f .  %  superomue.  R.  Rom.  tuper  nffs.  M.  G.  I}. 

C-  super  ommu. 


.  3.  exaudl  me.  \.  M.  Gr.  cilo  exaudi  me.  C.  vdod-^ 

ler,  eic. 
tem  f .  5.  multipUcabit  in  amma  mea  virtutem.  R. 

Rom.  addunt.  fttam.  Al  A.  habet,  mutiiplicabis  me 

in  aninui  mea  virtute.  G.  C.  muUipiiea^ti  me  in  anima 

mea  in  virtute  tua.  H.  et  Gr.  concordani  cum  A.  cui 

lantum  ^dunt,  tua. 

.  5.  t>  t^'t|  Domini.  K,  Rom.  G.C.  iii  Mnlidf,etc.* 

qiiia  pro  69oi$,  legebatur  ^u.  R.  Rom.  C.  Do^ 

mino. 

.  8.  Dominus  retribnet.  k*  G.  jnxta  Gr.  Dondn»  re- 

tribues.  R.  Rom.  Domine  retribue. 
tcm  t .  8.  fft  seeculum.  A.  in  atlernum. 
:cm  7 .  8.  fi«  desfneias.  G.  H,  npn  qmittas.  Rebr,  ii« 

dinuttas,  Gr.  ftii  ir«^£S>}«. 

EX  PSALMO  cxxXTni. 

.  2.  sessionem  meam.  G.  passlon<*fif  fn^am, 

.  5.  et  fumcutummeum,  etc.  A.  et  tindiein  meum.  R, 

Rom.  G.  H.  C.  ei  directionem  meam.  M.  ei  funem 

meum.  Hebr.  et  (^cubitionem  meam. 

.  i.  non  est  sermo.  A.  R.  Uom  M.  G.  H.  C.  fioit  eU 

dotus.  In  Gr.  >^;  43^9«. 

.  9.  diluculo.  A.  in  direcium.  R.  Rom.  G.  H.  G» 

ante  Incem.  G.  ante  lueem  in  direetum.  M. «  niafii- 

lino.  Gr.  xoer  ipSii  i  pro  quo  in  aliis  libris »  w* 

4pOp9*. 

.  i  i .  iUuminatio  mea.  Yox  mea  thest  ab  A .  Car.  Ger. 

Gr. 

.  i4.  magnificatut  es.  A.  R.  Rom.  M.  juxta  Gr.  miri* 

ficaius  es.  G.  II.  nurificatus  sum,  Rebr.  nuignificasii 

me. 

.  i5.  Son^  est  occuUatum  os  meum  o  te^  quodfedstt 

in  abscondito.  G.  Non  occuUum  ossum  meum  ad  ea 

qum  fecisti  in  occutlo. 

.  i6.  Imperfectum  meum^  etc.M.jiixla  Gr.  Inopenk- 

lum  meum.  G.  Imperfectum  tuum  videruntoeuiimei. 

ilebr.  informemadkue  me,  etc* 
icin  ^ .  io.  dies  formabunluTp  A  M,  C.  per  diem^  eic. 

A.  errabunt. :  auasi  in  Gr.  Icgeril  irXecyx^^mmc^  pra 

nXouH909rKi.  n.  die  reptebuntur. 

.  i7.  honorificaii  sunt.  M.  honorandi  suni. 
Iiem  ^ .  i7.  confortatus  est.  A.  juxta  Gr.  eonfortmi 

sunt.  G.  C.  confirmati  sunt. 

.  iO.  dicitis  in  cogitatione.  A.  H.  C.  Gr.  tUces  in  ctH 

gitaiione.  G.  dids,  etc.  H.  conleniiosi  estisin  cogiiQ' 

lionibus.  Hebr.  conlradicent  ttbi  sceleraie. 

•ni  f.  20.  civitates  luas.  A.  R.  Rom.  M.  G«  Gir, 

Colb.  Ger.  Gal.  civiiates  suas. 

.   25.  inlerroga  me  ,  et  eognosce   semitas  meof. 

A.  Serutare  me,ctc.  M.  Afiige  iite,  et  seilo  viat 

meas. 

.  24.  tn  vta  cetema.  R.  Rom.  B.  in  viam  (Pter^ 

nam. 

BX  PSALMO  CXXXIX. 

.  4.  stml  terpentis.  A.  R.  Rom.  M.  C.  H  C.  sle-^ 

ul  serpentes.  £t  sic   Vulgata  in  i^ar.  Cdib.  Ger. 

Gal. 

.  6.  extettderunt  in  taqueum,  A.  R.  Roin.  M.  G.  11. 

C.  juxta.Gr«addunt,  pedibus  meis. 

.  8.  o6iim6rafd  tuper  caput^  etc.  R.  o6iim6ra  caputf 

elc. 

.  9.  Ne  iradasme^  Domine^  a  deMerio  meo.  G.  Non 

iradas,  Domine^  desiderium  meum  peccaiori.  Car. 

r<olb.  G.  Gal.  Nontradas,  Dominey  desideriomeo  pee» 

cuiori.  ilcbr.  Ne  des,  Domine,  detideria  tiiipit. 

.  ii.  car6ofi€i  in  ignem  dejideseas.  A.  juxtaGr.  car> 

bonet  ignit  in  lerra,  et  dejtdesivel.  dejident)  eos.  G. 

carbanes  igms,  eidejidet  eot.  H.  car^oitef  ign^s^  ra- 

per  terram  dejicies  eos. 

.  12.  <;apf>ji(  tn  inieritUt  A.  juxta  Gr.  «eiui6imliir  fn 

interilum. 

.  i3.  Et  tindiclam.  A.  juxta  Gr.  «(catiiafn. 

EX  PSALMO  CXL. 

.  3.  ei  ostium  drcumslantia  labiismds.  A.  et  ostium 
coniinentim  circum  labia  mea. 
.  i*  et  Hon  eommunicabo.  A.  G.  ei  uon  couilbinq^Q^ 
IV  U.  et  non  combinabor. 


57 


ntcFAm 


t .  5.  oUmn  maan  pmalmu  G*  mi$erkar4la  peetO' 

torUm 
f  .^.jmcUpetra.  A.  cam»  Helir.  ;taB(a  peiram.  R. 

nom.  M.  G.  H.  C.  amtinuaa  petrm. 
Iteoft.  t  •  6.  potuenmt,  X^prcnainieruni,  Gr.  ^ZynOncw. 

iuUMeranL  Hebr.  decor«  «ttiU* 
t .  7.  £ni|ila  eil.  A.  dierupta  e$t.  G.  C.  fmpliiiii  eil. 

R.  Rom.  M.  eruetuat^  sive  eructat. 
)  .  10.  nngutariter.  A.  mgularii. 
El  P8ALII0  cxu. 
t    3.   EfuHdo.'.'.  pronuntio.  A.  R.  M.  jaxla  Gr. 
.  el  Hebr.  Efundam.  A.  G.  aftnuiiita^o.  R.  prouuii- 

ItflN. 

t .  4.  /n  dificendo  ex  me.  R.  Rom.  M.  C.  /n  defidendo 
m  me.  A.  Ditm  c/f /Vdl  a  me  ipiritus  meu$. 

\'(nm  f .  4.  abiconderunt  laqueum.R.  M.  abteontierunt 
Mupirbi  laqueos. 

f  .  8.  me  exepeciant  ju$ti.  A.  juxla  Gr.  me  euHinebunt 
ju$Ui  Hebr.  tn  me  coronabuntur  juiti. 

BX  rSALHO  CXLII. 

f .  i.  ei  auMatui  eH  iuper  me.  A.  Tcedhtm  paieui  en 

in  me. 
^  .  f  0.  m  mram  rectmn.  Gr.  sonal,  in  recta :  im)C  ad- 

tlii,  terra.  B.  Rom.  habent,  m  tnaiii  rcclam. 

BX  PSALHO  CXLlll. 

f .  3.  repuioi.  A.  «slfntaf.  M.  tttiflaf. 

t    8.  dextera  iniquilatii,  C.  dexlera  mra</adt.  Et  sic 

Hrlir. 
f .  10.  Qifl  ios.*.*.  redemhti.  A.  jiixia  Gr.  et  Hebr. 

Qui  dat.'.\  redinnt.  R.  M.  G.  U.  C.  Qui  dai.w  (t- 

berai. 
f .  12.  noeelke  niantationei  m  juveniule  eua.  A.  no* 

9flte  eonilabilttcB  in  juventule  iua.  R.  M.  noveila 

pimtationei  italnlittB  a  juventute  tua^  G.  C.  novella 

pianuaiofdi  uabUila  a  juvenlute  iua.  H.  novellaplan- 

tioio  eiabilitaln^  elc. 
f .  15.  tii  egrewbui  iuii.  R.  M.  G.  C.  tn  ilinm^Bf 

sHtf .  Hebr.  m  compilii  neetrii. 

EX   PSALMO  CXLIV. 

t.  1.  Dem  wtene  rex.  A.  U.  juxU  Gr.   addont. 


f .  42.  maifmfieentim  fegid  euLA.  i 

rMfni  loi. 

t .  f6.  omne  animai.  H.  amnem  < 

t .  48.  omat^ttf  iavoeantibui  eum.  Idapud  R.  Ren.O. 

C.  Boiinisi  aemel  habetar. 

BX  mLMO  CXLV. 

f  .  4.  eogitationei  eorum.  A.  cogUadonee  eiue.  Et  sie 

llebr. 
t .  8.  illunnnatcacoi.  A.  juxla  Gr.  iapientei  fadiem^ 

coi.  H.  iapientificai  crncoe. 

BX  P8ALB0  CXLTI. 

^ .  i.  HaUeluia.  G.  C.  Car.  et  Gr.  addunl,  Aggmi  ei 
ZacharicB.  Sic  eiiam  Gr.  cum  aliquot  Ubris  iDilio 

Psal.  CXLYll  elCXLYIII. 

It>'m  ♦  .  1.  decoraque.  Abest  ab  A.  R.  Rom.  M.  G«  H. 

C.  Gr. 
t  •  2.  congregabif.  A.  cotUgem.  R.  Roro.  G.  H.  C.  ean^ 

gregam. 
t .  5.  Ei  iapientia  ejm.  A.  JuxU  Gr.  et  inteUigeniim 

eJHi,  Hebr.  vrudentioe  ejm. 
f    7.  PrcBcimte.  A.  R.  M.  G.  C.  Gr.  Incipiu.  H.  /n- 

rAoale. 
t  •  iO.  necin  tibui.  M.  ne^  in  tibiaUbui.  A«  R.  Rom* 

G.  H.  C.  nee  m  tabemaculi»  :  quia  forte  in  Gr.  |iro 

T«ic  xvii/Mtcc,  legebatur  roOi  vKti^mXf. 
liem  ^ .  iO.  beneplaciium  erit  d.  A.  bene  ienUet.  Gr. 

6ene  miiIiI. 

EX  PSALMO  CXLVII. 

Tii.  BalUluia  H.  C.  Car.  Gr^iWniC,  Aggmi  etZaeka- 
rice. 

?.  i5.  eeroi.  A.  Juxla  Cr.  el  Hcbr.  veeiee. 
.  i5.  velociter.  A.  Juxta  Gr.  uiqne  in  neloeiiatem. 
f  .  i7.  «iail  bucceUoi.  A.  R.Roni.  M.  G.  C.  iieut  frm- 

ila  panii. 
Iit^in  t .  i7.  quii  iuHinebU.  A.  M.  G.  C.  fiiii  iubtiiiei^ 
f  .ii.U  liquefacia.  A.  ei  tabefaciti. 

EX  PSALBO  CXLVIII. 

f  .k.et  aquee  omna.  Abesi  omnes  ab  R.  Rom.  C.  Car. 

Gal.  Gr  et  Hebr. 
t  •  44.  ei  exaltwni.  A.  Jiixtn  Gr.  exaUabil. 

EX  PSALMO  CXLIX. 

f  .  5.  gloriee  iancUiatii  lum  hquenlur.  R.  Rom.  H.  C.  f  .  4.  beneT^lacilum  eit  Domino.  A.  bene  faril  Dominue. 

MajeMtaHi  tum  et  ionctiiatem  tuam  ioquentur.  Gr.  ma-  Item  f  .4.  tn  ialutem.  G.  C.  Gr.  in  ialute.  Ilel>r,  in  Jefii. 

jeHaiii  tum  ei  honorem  tuum  toquentur,  et  ianctila-  ex  psalmo  cl. 

lem  luam  dicent.  f  .^.virtutibm,  R.  Kom.  M.  G.  C.  Gr.  potenlatibui. 

f  .  0.  aimveriif.  Gr.  sonat,  fuflinenlihif.  f .  ^.jnbiUitionii.  R.  Roin.  C.  bene  tinmenUbui. 

fanca  resUul  in  superiorem  coileciionem  observanda.  Ac  primum  iitiidem  dtscrep^ntlamm  ffenas  iHiid ,  id 
latnm  inlerpuiictione  simm  ,  unde  variatiir  interdum  sensus  ,  praelermissom  hic  necessarlo  fiui ,  qiiod  nimis 
bie  pateal ,  neque  alia  faciie  rationc ,  quain  relatis  intef ris  Psalteriis  osteiidi  valeat.  Praeten« ,  ne  quis  psal  - 
lerhwi  qiiod  appellant  Vetm ,  hic  a  nobis  neglecturo  putet ,  admonere  Juvat  nihil  ipsum  ab  Augusiiiiiaiio  dis- 
sidere.  Et  jaofi  nuUi  dubiUmus  qnin  iliiid  totum  ex  Augustini  Commenurits  exscripserit  ejiisdem  in  quincu- 
plici  Psalierio  editor  Jac.  Faber  ,  qui  Psaknorum  verba ,  rei  subjcctac  quandoque  a  concionante  apuia ,  noii 
aiio  qttam  expressa  ibi  erant  modo  reiulit «  nt  videre  est  iii  Psal.  cxx ,  Levem^  etc.  Quod  non  satis  adverte- 
rant  ii »  qui  Yetm  istud  et  Aognsiiniannm  in  suis  ad  lxx  Inleppreles  scholiis  et  notis ,  non  pro  nno  eodero- 
qne ,  sed  pro  duobus  habenl  Psalieriis.  Postremoobservaiione  dignum  est ,  Viiigatam  in  quibusdam  ,  umeisi 
rafissimb  locis ,  rainus  cum  HebraiO ,  qnam  veUrem  ver^ionem  convenire ,  ob  vapieuietii ,  credlmus ,  con- 
lextus  graeci  Hexaplomm  ,  ad  quem  Hieronymos  Psalterium  latiniim  emendavit.  ExempH  gratia  ,  in  Psal.  iv, 
8,  habel  Volgata,  A  [rvcltt ;  quia  gnccum  exemplar  ferebai ,  «icdxffpiroC,  pro  Anb  x«ipeG ,  A  tempore ,  qu»  crat 
lectio  veteris  versionis  magis  Hebraeo  ceasenianea. 


DE  SUBSEQUENTE  AUGUSTINI  OPERE, 

CASSIODORUS  SENATOR 

IN  PROLOGO  AD  SUUM  COMMENTARIUM  JN  PSALMOS. 


ComPsalterli  coclcstis  animnrum  mella  ffustnssem  , 
nl  qood  solent  desidcrantes  eflicere ,  avi clus  me  per- 
scniutor  immersi ,  ut  dicU  saluiaria  suaviier  imbi- 
herm  post  amarissim.is  actiones ':  sed  familiarls  in- 
dioanlMS  occnrrit  obscaritas,  quae  lariis  est  inUxU 
personis  et  velau  parabolis.  Hxc  in  dictis  viulibus 
Roxia  diasimiilatione  pneteritur ,  dum  sdepo  illud  re- 
periri  solei  ambiguum ,  <|uod  magni  sacraincuti  ^esut 


arcanum.  Tuiic  ad  Augustiui  racundissimi  patris  con- 
fugi  opinaiissimam  (a)  lcciionem ,  in  i|ua  UuU  erat 
copia  congesU  dictorum ,  ut  reiineri  vtx  possit  reie« 
ctum ,  quod  abunde  videtur  exposituiu.  Cred6 »  cimi 
nimis  avidos  popiilos  ecciesiasticis  dapil>us  cxplerie 
cupit»  oecessario  flueola  um  magns  pnudicatioitis 

(a)  Ms.  Gcrm.,  diserUs^mam. 


^w 


PRiBrATIO. 


raateTil*  Qnoclm  meivior  inArmitatis  nie» ,  mare 
ipsius  quorumdam  psalmorum  rontibus  profnsam , 
divina  misertoordia  largieuie»  in  rivulos  vadosos 
compradiosa  breviiaie  deduxi ,  uno  codlee  tam  diffusa 
compleciens ,  qu»  ille  in  decadas  quindecim  mirabi  - 
liter  explicavit.  Sed ,  ut  qiiidam  de  llomero  ait ,  lale 
esi  de  ejua  sensu  aliqmd  snbripere ,  quale  llerculi 
davam  de  manu  loUere  (a).  Esi  eoim  lilterarum  om« 

(a)  Macrobius,  lil).  SsatumaLc  3. 


niiim  ma^ ister  enrogius ,  ei  aaod  in  nbertale  rarwn 
est ,  cautissiinus  disputator.  Dccurrit  qiiippe  tanqnam 
fons  purissimus  nolta  li»ee  poUutus;  sed  m  inle^itaio 
fidei  perseverans ,  nescit  b»reiicis  dare  unde  se  pos- 
sint  aliqoa  collueiaiione  defendere.  Totus  catholicus  « 
tolus  onhodoxus  invenitur ,  et  in  Ecrlt^sia  I>omini 
suavissimo  niiore  resplendeiis ,  supemi  luminis  clar:- 
tate  radiatur. 


VERSUS 

AJ)  EPITQMEN  GOMMENTARIORUM  AUGUSTINI  IN  PSALMOS, 

CONTENTAM  IN  YETERE  GODIGE  GiHiBERTlNO, 

€ui  codm  promfiwwn ,  camercs  forma ,  ad  Davl<Us  eomplectendam  macfinem  apfnctum  eonspidttur ,  ei  tHsai- 
pfnm  his  ad  fortitcem  verbis  :  Landulfus  ovans  hiinc  lilHslluni  ficri  jussit ,  pro  quo  funde  preces  cariiiiiia  qni 
legis ,  etc.  Ai  vero  ad  iinaginis  pedes :  Oraie  pro  AnDone  ,  boc  supplico. 

cantica  Davidico  Christum  modulantia  pleo(ro« 

Explaoata  ienei  floridus  iste  liber ; 
Maxlroa  suocioctis  reserans  mjateria  vevbb» 

Et  profluos  seosus  sub  brevitaie  loqnens. 
BuucAiigusdous,  tolo  venerabilisorbei 

Egregius  praesul,  doctor  apostolicus 
In  popuiis  larao  diflimdens  flumine  lingme, 

Ter  quiiits  decadis  graade  pereglt  opus : 
Dmi  cuplt  61  tenues  renun  comprendere  formas, 

Et  menteni  plcbis  voce  movere  pia. 
Sed  quia  rem  miram  atque  omni  ratione  salubrem » 

Noa  omnes  avido  oordis  amore  petunt; 
Inimo  etiam  plures  censu  seosuque  minores, 

iiaudquaquam  tantas  quimus  liabere  gaas ; 


Uno  cuncta  simul  libult  perstrlngere  liliro» 

Ei  modicas  undas  sumcre  de  pelago ; 
Saepius  ut  breviter  possii  res  ianU  revolviy 

Nec  nimiosumpiu  sive  labore  gravet. 
Hnnc  IgiUir,  Leoor,  sensu  percurre  sagad » 

Et  eape  sidereum  neclar  ab  ore  sacro : 
Quod  recreai  mentes,  quod  mores  format  ei  omai ; 

Uude  trabuQi  vires  spes,  amor  aique  QUes. 
Nam  Deos  bic  clemens  reverendae  praesidei  arc9e » 

Qua«  dapllci  ialHila  jiim  superna  lenet : 
Ausleram  virgam  mannae  dulcedlne  sedajis^ 
'    Propitioqoe  6U|)er  numbie  euncta  iegeo& : 
Atque  duos  Uiler  Cberubiaos  voce  IrenieiKla 

Intooat,  ei  rapidi  fulgurisigne  micat. 


FBANCISCUS  PETRARCHA,  JOAN.  BOCCACIO, 

DE  AUGUSTINI  IN  PSALMOS  OPERE  SIBI  TRANSMISSO  (a). 


Deasti  me  munere  magniflco  et  inslgni.  Jam  Davi* 
dicom  pelagus  sccurior  iiavigabo  :  viiabo  scopuios ; 
neque  vcrborum  fluctibiis,  Deqne  fractarum  scnien- 
iianim  coilisione  tcrrcbor.  Soiebam  ipsis  meis  viribos 
in  alium  niti,  ei  nunc  altius  bracbia  jactando,  nunc 
asscre  foriuiio  siibniius ,  per  obstantes  flucius  fesso 
ingcnio  laborare  :  ita  quidem  ui  sxpe  cnm  Pctro 
mergi  incipicns  exclamarem,  Domine^  salvum  me  fac 
(Matih.  XIV,  50) :  et  saepe  cum  Chrisio  manum  suppli- 
eibos  porriffente  consurgerem.  Uos  inter  a»lus,  pup- 
pi»  iu  mibi  pravalidam  el  naudeniin  industrium 
deslinastif  divini  ingenii  Ancosiinum :  ciijus  opus  iiD'* 
mensnm ,  quod  vulgo  ires  in  partes ,  apiud  quosdam 
plurifariaro  divisum,  roultis  ei  roagnis  voloroinibus 
coniioeiur,  ioturo  uno  volomine  comprehensom  {b]^ 
et  a  te  roihi  iransroissiim  Iseius  siupensque  suscepu 
Ei  dixi  roecum,  Non  esi  ineriin  lociis  :  si  quid  otii 
sopererii,  isie  discutiei.  Magnns  adesi  bospes  ei  magno 
eurandus  impedio.  Dorroire  toiis  nociibus  non  sinet. 
Frusira  jacetis  adhuc  conjunctis  ooulis  :  vigiianduro 
dst,  luctibranduro  est.  Frusira  quictcm  roediUmini  : 
laborandum  est.  Yerum  dicam  :  Ncmo  ex  amicis 
Itlum  sine  admiraiione  respexit,  cnnctis  una  voce  te- 
siantibus,  nunquam  se  librom  tanii  corporis  vidisse. 
Quod  de  mc  ipse  proflteor,  rerum  ialiuro  haud  uUi- 
miis  Inquisiior  :  ncc  mole  iiiteraruro,  quam  sensuum 
ubertate,  mnjus  opus.  Monstrum  esico^itare,  quan- 
lus  ille  Vir  ingenio,  quantus  studio  fuit ;  nnde  ilfe 
fcrvor  impetusqiic  scribeiidi  sancio  Yiro,  illa  rerum 
divinanim  notitia  terrenis  din  priinum  illecebris 
canto,  illa  demtim  laborum  patientia  seni,  illud  oiium 
episcopo,  illa  Romani  eloqiiii  facultas  ATro  hominl ; 
dc  quo  proprie  dictom  puies,  quod  ipse  de  Marco 
Varrone  dixit ,  Terentianiim  secutus  :  Vir ,  tii^ia/, 
doctiss^mus  undecunnpie  Varro ,  qui  tam  multa  legit , 

(n)  Kpisi.  variar.  22  vcl  2i. 

{h)  Isiiid  ipsum  nuuc  in  duo  divisum  a&servatnr  in  bl- 
UioUicca  negia.  inspicc  llss.  synal)um  iufra,  col.  05-06. 


«1  aUqmd  d  scribere  vacavisse  wremwr;  et  fammnlfg 
fcrtpsi/,  quam  muita  vix  quemquam  tegere  oosse  ereda" 
mus  (a).  Sed  ui  alia  oniiilam  ejnsdem  Ingenii  mo- 
numenu,  seu  qu»  multa  suni  mihi,  seu  quibiis  ad- 
buc  careo;  ei  rursum,  seu  qii»  Relractationum 
suanim  libris  ipse  idero  commemorat  seo  qiise  ibi  vel 
oblita  forte,  vel  neglecia,  velnondum  scrifiia  pr.i*ior' 
iii,  atqiie  omnia  relegendum  viia  humana  vix  Miffl- 
cii :  quis  eum,  si  nihil  aliud  egissei,  unitm  lioc  scn« 
bere  potuisse  non  siopeai?  Nuilum  uauin  ei  unins 
flpos  nominis  laiinis  editum  liueris,  huic  inagnitudini 
conferendum  sdo,  nisi  ibrte  sit  aller  ejusdem  liber  in 
Episiolas  Paoli,  quod,  nisi  follit  existimaiio,  frusim*. 
liir^ue  memoria  ,  prope  ad  eamdem  iiiierarum  eon- 
genem  videiur  accedere  :  vel  Titi  Livii  Uomanaruin 
rerum  liber  ingens ,  quem  in  paries ,  quas  Decjdcs 
vocant,  non  ipse  qiii  scripsii,  sed  fasiidiosa  legenttum 
aeidii  ignavia.  Huic  tali  amiciiia  Uiai.dono,  pr;rior 
eam  nuam  ioquor  roagniiudinero ,  ei  libri  decor,  et 
vetustioris  litiera!  roajesias,  et  orouis  sobrfua  acoedli 
oniatus ;  ui  com  oculos  ibi  figere  coBperim,  siiiculose 
hirudinis  in  morem  nequearo  iiisi  plenos  avellere.  Ita 
mihi  sxpe  dies  impransus  prxteriabitur,  nox  insom- 
nis  :  in  qiio  quidem  delectationi  meae,  quain  jam  fere 
unicam,  nec  nisi  ex  liiterarum  leciione  percipio , 
quanUim  hac  lua  liberalitate  sit  additum,  non  facile 
vulgus  exisiimet,  cui  extra  corporcos  seiisus  nulla  vn- 
Iu|)tas  esi  :  io  vero  perfacile ;  neqiie  mirabere  libri 
hujiis  adveninm  me  sitienter  aique  anxie  exspectasse. 
Scis  ut  cupidititi  longa  brevitas,  festinaiio  tarda  est. 
Quod  si  apiid  Nasonem  amantis  insani  verbum  esl» 

«  Septima  nox  agitur,  spatSum  mihi  longius  anno. » 
quod  mibi  visum  putas ,  cui  iuier  exspectaodum ,  in 
ex  persona  alterius  ait  idem, 

c  Luna  quaior  laiuit,  UHo  quaier  orbe  reorevii  ?  » 
(ovia,  uerotd.^  epist.  2.) 

Solei  lioncsu  eiipieoiiuin  Aamma  serenior  essc»  non 
(tt)  Ub.  VI  de  ctTH.  Ocl,  cap.  S. 


«i 


PHfiFATIO 


Mfnior.  Consulto  Uimoii  Mttifii  rear,  non  quidem 
abi  lc  9  qui  in  roiiieiMlo  muliam  solliciiudinem  lia- 
buisli ;  sed  a«l  foniiam  (a)  poiius,  ul  ipsa  dilaiio  de&i- 

(«)  Fone,  ab  afit^  vel  qaid  simUa. 


dcrio  mro  ralcar,  mttneriqiie  tuo  graiiam  <._   . 

Pro  quo  libi  graies  inerius  agendi  ne  forle  puies 
qiiod  liujiis  episiolas  coniexlus,  aui  dies  uqus  modum 
siaiuai;  non  alium  scio  quam  («geiidi  TiTendimie  ft- 
iiem  fore.  Vale  nostri  memor. 


PRJEFATIO  CUJUSDAM  RECENTIORIS 

IN  GOMMENTARIOS  AUGUSTINI,  QUOS  SCRIPSIT  IN  PSALHOS. 


Gum  M»  floimn  divins,  vemm  ctiam  komanas  phi- 
losophie  Teriias  doceat,  nifail  frustra,  et  sine  cansa, 
sive  in  Dei,  tive  in  Daiiine  operibos  esse  bctum ; 
noD  pnnim  eorum  aniroos,  qui  singiilornm  rationem 
iactonim  oonati  aunt  reddere,  ffiKcslio  pulsavit,  cajoi 
fei  causa  et  ad  qnid  liomo  condtCus  sit.  Ad  quam  di»- 
solvendam  etsi  multomm  pfailosophontm  ingenia  sol- 
leite  ac  ploriinQm  laboraverint,  nuilus  eorum  (aroen 
veram  ialegramqae  ntionem  reddere  potiiit.  Qno 
factom  est,  nt  a  rccto  verilatis  trarotieoevianles,  iii 
varioa  inexcusabilesque  errores  iiicideriiU.  Nec  rot- 
mm  :  qnl  eiiim  ralionem  siil  ignorabant,  <(ho  pacto 
ciijasris  alterios  raiioncm  scire  poieraiit?  Dtviiia  an- 
ti*ro  Scrjpiura  ab  hominis  Conditore  inspirata,  sola 
snnmiam  ptTfeciamqoe  factionis  ipsius  causam  in  la- 
f^ni  prodiiiit;  non  modo  generaiem,  qua  Dominus 
onminm  onlversa  propler  se  operalus  csl  {Prw.  xvi, 
4),  sed  et  in  specie  ofiicii  s«i  raiionem,  dignitalem  fir 
nemque  demonstrans.  Ita  enim  scriptiim  est :  Dem 
de  f«rr«  ereami  Aomtitem,  el  $eeundum  hnttginem  iuam 
ffcii  tVlniit.  Et  paulo  post  :  Poititl  oculum  suum  ntper 
cerda  iUormm^  oUendere  itlii  magnaiia  operum  suorum^ 
«I  nomen  sancUficaUonis  cottauaeat ,  et  gtoriari  in  nU^ 
rakilibus  ittius^  ut  magnatia  enarrent  operum  ejus 
{ Eceii,  ZTii,  I,  7  ef  8).  Quorum  omnium  hxc  summa 
eO,  Deain  idcireo  liominem,  lalemqiie  coiididisse,  ut 
esset  qni  opera  ejus  inielligeret ,  qui  providentiam 
dispoiiendi ,  ralionero  faciendi ,  virttuem  coiisuiu- 
mandi,  potenliam  con^crvanili,  snpieiitinm  guber- 
nandi»  clementiam  beneraciendi ,  et  sonsu  admirari , 
et  voce  enarrarc  alqiic  collaiidare  possct,  hoc  esl,  ut 
Deom  factorcm  culerct.  Quemadmoduiii  itaquc  facius 
est  mondus  propler  lioniinem,  ul  ei  servirel  :  ila 
homo  factos  est  propter  Deum,  nt  ei  serviret.  Sic 
ergo  mnndus  idcirco  lactiis  est,  ut  ficret  homo :  homo 
vero  ideo  factus  csl,  ui  Deum  faclorem  suum  a^uo- 
sceret ;  ideo  agnosccrei,  ut  amaret  et  coleret ;  ideo 
aniaret  et  coleret,  ut  beatam  immorialilatein  pro 
inercede  laboris  eapcret ;  ideo  autem jprxmio  beatx 
immorulilatis  anicerelur,  ut  similis  efTectus  Angelis, 
summo  et  imnioriali  Deo  in  perpetuum  serviret ,  et 
esset  regnum  a^ternum  ipsi  Deo.  Haec  esl  summa  re- 
nim,  hoc  arcanum  Dei,  hoc  constitationis  mundi 
niystenum,  h;rc  conditi  hominis  ratio,  hic  universo- 
rum  cardo.  Hocqiii  nescit,  si  ipse  homo  sit  nescitur. 
iloc  si  philosopbi  tenuissent,  in  lot  tam  varios  lamque 
pemiciosos  errores  prolapsi  non  fuissent.  Hanc  deni- 
<|ue  conditioiiis  su;e  raiionem  ut  homo  jugiter  lenerel, 
in  praKicptum  sibi  posita  est,  sancto  legislatore  Moy»e 
aiiesunie«  ei  Judaicum  populum  iu  commonenie : 
Et  uunCf  inqiiit,  quid  Donmus  Deus  luus  petil  a  te,  ntit 
ut  limeas  Dominum  Deum  fuum,  el  ambules  in  viis  ejus^ 
et  diligas  ewn^  ac  servias  Dondno  Deo  tuo  in  to(o  corde 
lifo,  d  tn  tola  nnima  Ina,  cuslodiasque  mandaia  Domi^ 
idt  ei  ceremonias  ejus,  quas  ego  liodie  prtecipio  /t^',  ut 
kau  sU  tibi?  £l  iKist  pauca  ;  Dominum  Deuin  tuum^ 
loquity  iittUfbis^  ei  a  soli  servies  ( Deut^  x,  12, 13, 20  ). 
Ncque  isttid  pnetcreuiidum  eat,  auod  eadem  qiioque 
de  causa,  non  solum  condiius  est  bomo,  scd  et  boiiii- 
nis  Conditor  (acius  est  hoiiio,  Zacbaria  pareiitc  prae- 
cursurif  Domini  Spiriiu  sancto  repieio,  iu  inler  cas- 
lera  vaticinanle  et  dicente :  Jusjurandum  quod  juravit 
ad  Abraham  patrem  nostrum^  daturum  se  nobis;  ut  sine 
iimore  de  manu  iuimicorum  nostrorum  tiberati,  servia-' 
WMS  UUp  in  Munc^iiate  et  justitia  coram  ipso ,  omnibus 
diebus  nosiris  {Luc.  i,  75-75).  Ecce  testimonio  Uiili 
prophetae  idcirco  ctiam  Deum  propter  )ioiniiicin,  bo- 
niinem  iactam,  imo  et  homioi  servivissc,  ut  el  Itoiuo 


di^m  Bibi  serviiaiem  rependerel.  ItnricU  aalem  ho* 
mmi  aervitus,  licet  muliifarie  iHierpreUri,  mahis  va^ 
riisqae  modis  Deo  creatori  exhiberi  possit;  niht1  u- 
meii  alind  est  quam  debitiis  Deo  cuilus ,  et  blc  noo 
aiiud  quam  devou  ipsius  tandatio.  t  Stcmmi»  «fiim , 
Laetantio  Firmiano  teste,  cotewU  Dei  ritus  est,  ex  ore 
pisti  hominis  ad  Deum  directa  laudatio.  Quof  tamen 
ipsa^  inquit,  ut  Deo  sit  accepia,  et  kumitUate,  et  timore^ 
et  devotione  maxima  opus  est;  ne  quis  forle  integritaUs 
ei  innocentiaf  fidueiam  gereus,  tumoris  et  arrogantim 
o-fmM  ineurrat,  eoque  facto  gratiam  virtulis  anttttat  (o).  i 
iJnde  et  sanctiis  Moyses  postquam  prxmemoratuni 
cxpressit  pr»oeptam,  sabjecil,  Ipst  adhofrebis,  ipse 
esi  tauM  tua  {Deut.  x,  tO  €C  21):  hoc  cst,  quem  solum 
budare  debes.  H«c  est  vera  religio,  ha!C  recu  pleUs, 
hxe  delriu  Deo  servitus.  Hoc  cst  acoepubile  jngeque 
sacrifieium,  qoo  eoli,  placari,  honorificari  et  glorifi- 
eari  vult  Deos ,  ipso  per  IVopliciam  conieslanie ,  el 
dieenle :  Immola  Deo  saerificium  taudis ,  «I  redde  At- 
tissimo  vota  lua.  Ei  in  calce  ejtisdem  vaiicinii :  Sacri- 
ficium^  inquit,  taudis  honorificabit  me,  et  iltic  iter  qua 
ostendam  itti  satutare  Dei  {Psat.  xtix,  U,  25). 

Verum  quamvis  ad  haiic  ser\*itiitem  omncs  liomi- 
nes  leneaniur;quosdam  tamcn  Domiiius  elcgii,  a 
qiiibuspnecipue  et  specialius  coli  aiqno  lamfairi  vo- 
liiil,  ut  in  Yeteri  Tesiamonto  popiilnin  Israeliticutn, 
ad  qiiem  Moyses  ita  lociitus  est :  Te  etegit  Dominus 
Deus  tuus ,  m  ni  €f  popiiliis  peeuliaris  de  cunciis  po- 
puUs  qui  sunt  suocr  terram  {Deul.  vn ,  G).  Kt  Uerum 
post  roulu  :  En  DominuSf  inquil ,  etegit  tehodie^  ta  si$ 
ei  populus  pecutiaris^  sicut  locutus  est  tibi^.ui  eusio* 
itiasonmia  prwcepta  iltius,  et  faeict  te  exceimrem  cwt- 
ctis  gentibus^  quas  creavii  in  taudem  et  gtoriam  suam , 
ut  sispoputus  sanaus  Donuni  Dei  tui  {id.  xxvt,  18  rf 
19).  Sic  ei  in  novo  Testamento  populum  clirisiia' 
num  ad  sui  laudem  et  gloriam  siiigulariier  elegii , 
Apostolo  Epbesiis  hoc  scribcnte ,  et  ob  id  Deiim  be- 
ncdicente  et  laudanle:  Benedicius^  inquit,  Deue  ei 
PaUr  Domini  nostriJesu  Christi^  qtd  benedixk  nos  i« 
omni  benedictione  spiriluati  in  ceftestibus  in  Christo^ 
sicut  eiegii  nas  inipso  ante  mundi  eonsiituiiouem^  ui 
essemus  sanciiet  immacutati  in  eouspeetu  ^us  in  cha^ 
riiata.  Qui  pnedesUnani  nos  in  adoptkmem  fitiorum 
per  Jesum  Christum  in  ipaum^  seeundum  propositum 
votuntaiia  sua ,  tti  taudem  gtoriee  gratim  sum  {Ephes.  i, 
5-6).  Item  quemadmodum  in  Veteri  Tesiamento  ex 
electo  popuio  subele|it  sibi  Dominus  filios  Levi ,  qtii 
specialitcr  sibi  in  ininisleriis  labernacult  servirent, 
secundum  quod  ad  Aaroii  locutusest :  Ego^  imiuii,  dedi 
vobis  fratres  veuros  Levitas  de  medio  fiiorum  israel , 
ei  tradidi  donum  DominOf  ut  senriant  in  ministeriis  lo* 
bemacuti  efus  {Num.  xviu,  6).  Quos  postea  rex  Dkh 
vid  instituil  ui  surent  mane  ad  oonlitendum  ei  ca- 
nendom  Domino  (IPor.  xivi,  4),  similitcrque  ad 
vesperom ,  eic.  Sic  simiii  roodo  in  Novo  TesUnienio 
ex  populo  chrisiiano  subdecii  sunt  clcrici  et  sacor- 
dotes,  ut  illi  spedaliter  Domino  serviant ,  ei  viriules 
ejus  enarrando,  eum  laudent  et  oolant.Quod  Pelri 
Aposioloram  principis  aocloriute  comproliatur,  ad 
eos  sic  sci  ibentis  :  Vos  autem  genus  etecium ,  reg^ 
eaeerdotium^  gens  saneta^  paputus  aequisitionis,  ut  vir- 
iutes  annuntietis  4us^  qui  de  teuebris  vos  vocavit  in  ad» 
mirabite  iumeu  suum  l\  Pelr.  ii,  9).  Ei  sicut  filii  Levi 
cerlis  temporibus  et  lioris ,  lau()ibus  divinis  dcvotius 
iiisistebani ,  iu  el  clerici  debent.  Nam  et  clerici  a 
sorte  dicli  sunl,  eo  quod  sint  de  sortc  Uomiiii ;  ipsuiix 

(a)  I  ju:Uut.  in  libro  vi,  Uc  vcro  CuUu»  c.  25. 


PRiEFATIO. 


pto  tofta  et  hflefeditate  sn»  ctim  Atiis  Levi  in  perpe- 
iiiiiin  potsessuri »  dwnmodo  Itic  debilo  cultu  ei  digna 
laudatione  ei  servierint. 

Illud  pixelerea  consideratione  dtj^num  est ,  nec  my- 
sterio  caret ,  qnod  cum  tota  Scrtptora  di\initns  in- 
spirala ,  ad  Dei  laudem  et  gloriam  ordinata  ei  C(m« 
scripta  sit ,  tota  etiam  liomini  ad  ejus  doctrinam  et 
consolalionem  Iradila ,  tota  dcniqoe  divinis  laudibus 
piena ,  universa  a  quibus  debila  Dei  laudaiio  sumi 
potest  ittducens ,  omnemque  laudaodi  formam  atqoe 
raiionem  exponens ;  sancta  tamen  Ecclesia  quibui« 
dani  Scripturis  speciall  us  atque  frequentius  in  divino 
ciiitu  uti  voluit«  rlam  sicul  ex  iHriusqtie  Tesumenti 
p<ipulis  Dominus  quosdaro  speeialiter  cli*git,  at  sn- 
perius  expositutn  est ;  ita  et  ex  utriusoue  Testamenll 
Scripturis  qiiasdam  specialiler  in  cullu  suo  voluit 
rrcauent^ri ,  utpote  ex  Ycteri  Tesiamento  librum 
Psalmoruni ,  liac  pnesertim  raiione ,  ut  docto  Diony- 
sio  placet ,  quia  Psalnii  per  modum  laudis  compre- 
hcnduiil  quidquid  in  sacra  Scriptura  contiiietur  (a). 
Undc  ei  liic  Psalmorum  libcr  rc^istrum  est  totios  sa- 
c-r;c  Scriplune,  et  oonsummaiio  totius  tbeologic» 
paginae.  Quem  et  subsequens  divi  Augustiiii  nostri 
prologus  innumeris  peiie  pra^coniis  coromendat  et 
(^xtollit.  Hunc  librum  sacer  canon ,  inter  caetera  qus 
sacerdotibus  ad  sciendum  necessaria  sunt,  discen- 
dum  commonet.  Cuin  enim  intelligenier  Deo  psollen- 
duin  sit,q(iomodo  debite  Deo  psallere  potest,qui 

(a)  Dionjs.  de  cccL  iiierarchia,  c.  3. 


quid  psallat  ignorat?  iobct  namquc  sanctus  l^lml- 
sta  noster  ut  psallentes  Deo  inieUigenter  ptallant. 
Quoniam  rex^  Inquit,  omnUtanrw  Dem^  psalHie  iajnen- 
ter  (  PsaL  xLvi,  8),  hoc  esl  uaelli^er,  ot  alia  lit* 
tera  h:il)et.  Quia  vcro  hic  libcr  toi  et  tam  proftnidis 
mysleriis  plciius  est ,  ut  a  nemine  sine  rovrlaiione 
vel  docto  interpreie  possit  imelligi ;  ea  de  re  magniis 
ille  do<;tor  Aiiguslinus  noster ,  devotissimus  Dei  col- 
tor,  aniinarumque  salutis  zelator  ardentissimus ,  il- 
lius  explaoaiioni  Tigilanti  studio  Insadavit,  ekNisa 
quaeqae  reserans,  abscondita  rovelans,  nysferls 
pandens  ,  obscura  diliicidans,  dubia  deOniens,  virji 
detcsians,  virtutes  extollens,  suppUdo  oonNmnaas, 
praemia  promiuens ,  pusillaniroes  conrorians»  praea»- 
mentes  deierrens ,  perseverantes  coronaos ;  ita  nt 
nemo  qui  diligenter  legeril,  absque  fruel«  disoedat. 
Iluic  igitur  operi  studium  impendant ,  illQd  freqneB- 
ter  legant,  illius  sensum  teneant  omnesqui  in  aor> 
tem  Domiiii ,  ut  illum  debiia  serviiute  laudenl  et 
^lorilicent,  elecU  sunt :  ne  ne^Iigentes  et  igonri» 
illaro  divinae  comminationis  ulliooem  experianlur: 
Qma  itt  identMm  repulinti,  repeilamie^  ne  eacerdctio 
fungari$  nuki  {Osem  iv,  6).  El  isum  adhuc  terribilem : 
Dixi ,  setnper  Ai  evrani  corde;  ipei  vero  non  co^neeeruni 
eia$  meoi ,  quibmiuravt  in  ira  mea ,  it  tnlra^Hiil  m  r^ 
auiem  umm  {P$al.  xciv,  10, 11) :  et  iu  parlem  saam 
nabituri  sint  ciim  hypocritis.  Quin  potius  inlelligeiites 
ct  tenentcs  raiionem  qua  condiii  sunt ,  GoDditorem 
pro  sorie  hoireditatis  suae  possideaiit ,  laudent  et  glo- 
riticcni  in  saxula  saeculorum.  Amcn. 


IN  LIBRUM  PSALMORUM  PROLOGUS, 

Attgnstliio  In  oditls  ollm  blbutns»  sed  non  In  omnibns  mannscriptis  ropertus.  rpsa  est  BaslHI  ad  cjusi  Coramentarium  to 

rsalmos  praefalto  ex  imer|iretatlone  Rufiiii. 


Omnts  Scriptnra  divtnitu^  inspirata ,  ulilis  cst  ad 
dnoendum  (II  7mf.  ni ,  16).  Ilac  ipsa  de  causa  a  Spi- 
ffitu  sanclo  conscripta  est ,  id  est ,  ut  veluti  ex  com- 
muni  quodam  sanitatis  fonte,  omncs  nobis  ex  hac  re- 
Hiedla  proptiis  passionibus  assnmainus.  SanHa$  enim^ 
inqutl ,  eompe$cii  peccata  magna,  Alia  namque-  sont 
quas  Propheke  iradunt ,  alia  qu»  hislorici  (a),  lex 
qiioque  alia,  proverbiorum  etiam  admonitio  alia  : 
Psalmorom  vcro  liber  qua^cumqiie  utilia  sunt  ex 
omnibos  continet.  Fulura  pnedicit,  Teterum  gesta 
Gommemoral,  legem  vivenlihus  iribuii,  gerendontm 
slatuit  modum  :  et  ut  breviier  dicam,  rommunis  qui- 
dnm  bon»  doclrinx  thesaonis  est,  apte  singnlis  ne- 
cessaria  subministrans.  Veleribns  namqiie  anitnarum 
vulncribus  novit  mederi ,  sed  et  rcceniibus  velocis* 
sUliom  scit  adliibere  remedium ,  aique  iiitactis  perse- 
verantiam  saliitis  adhibere;  sed  et  univcrsis  partter 
passionibus  subvenire,  qunr;  dominalionibus  variis 
Intmanas  animas  angunl.  Et  hoc  snb  modulalione 
qoadam  et  delectabili  canore  ,  hiimanum  animum  (b) 
ad  pudicitiam  provocante.  Qnoniam  quldem  Spiritus 
s;inctus  videns  obluctantem  ac  resistentem  a  virtutis 
via  hnmani  generis  animnm,  et  ad  delectationes  viuo 
niagis  inclinari ,  qitam  ad  virtutis  rectum  iier  eri^i  , 
deieclabiribns  modulis  cantilenac  vim  suas  doctrinai 
permiscuit  (e) ;  nt  dum  suavitate  carminis  mulcetur 
atiditos ,  diviiii  sermonis  pariter  utilius  inserator : 
secunduin  sapicntes  medicos,  qui  si  qoando  usus  po- 
imseerii  ut  ausieriora  medicamenia  a^ris  offerant 
iMorulibns ;  ne  a^ger  utiliutem  pne  austeriute  refn- 
gbl ,  ora  ac  suminitates  poeuli  quo  remedinm  poni- 
gnnt,  melle  circomliiiunl.  Propiorea  ergo  Psalmorom 
nobis  por  modulos  apta  siint  carmina,  ut  qui  vel 
«ute  puerHi ,  vel  adoleseeutes  snnt  morlbus ;  quasi 
caniilena  qiiadatn  psallentes  delectari  videantur. 
fiovera  enim  atiiinas  iUurainaut  ac  mentem.  Pluriroi 

ia)  Alias,  kietoria. 
lb\  Alias,  seneHm* 

ic)  Alias,  dirigi^  delectabilcs  modulos  catUUcna:  cum  tC' 
tia  daOrina  penniscidl' 


enim  ex  his  qui  in  Ecclosinm  commcant ,  rieqoe  apo- 
stolica  prxcepla  f:)cile  possnnt ,  ncque  prophetica  vd 
liqnido  discere,  vel  cum  didiccrint  rctinere;  Psatmo- 
rum  vcro  responsa  et  inlra  donios,  inicrdum  etiam 
rn  publico  canunt :  et  sicubi  quis  qiiamvis  fcro  ec  ra- 
bidissimo  furore  raptetnr,  si  fortc  fnerit  Psalmi  ,  nt 
ita  dixerim,  carininibns  Incantatus,  conlinuo  oinnis 
rabics  ferociutis  ejns  abscedit. 

Psalmns  tranquillitas  animnrum  est,  signifer  pa- 
cis,  pertnrbationcs  vel  fluctus  cogilationum  cohibens, 
iracundiam  repriinens ,  luxum  repellcns,  sobrieuteni 
snggerens  ,  atnicitiani  congregans ,  adducens  in  con« 
cordiam  discrepantcs ,  reconcilians  iniinicos.  Qnls 
enim  ultra  inimicum  dicat  enm ,  cum  quo  nnnm  ad 
Deum  Psalmi  emiserit  voceni?  Ex  quo  intelligitiir, 
quia,  ouod  omnium  bonnrum  maximi>m  est ,  chari- 
taiem  Psalmus  instaurat ,  conjunciionem  quamilam 

Rer  consoiiantiam  vocis  efnciens ,  ct  divcrsum  popii- 
im  unius  cliori  per  concordiam  consona  modiila- 
tione  consocians.  Psalmus  da^mones  fugat,  Angeloo 
ad  adjutorium  inviut.  Sculom  enim  in  nocturnis  ter- 
roribus  ,  diurnorumque  requies  est  laborum ,  tutela 
pueris ,  juvenibus  ornamentum,  solamen  senibiia  , 
mulieribus  aptissimus  decor.  DeserUs  habilare  fadl 
nrbes  ,  sobrietatem  docel :  incipienlibus  primum  ef- 
ficitnr  elcmentom ,  proGcientibiis  incremenlom,  pcr* 
fociis  subile  firmamcntum ,  totius  Ecclesiae  vox  una. 
Psalmus  solemnitates  decorat  :  Psalmus  tristition» 
qux  propter  Deum  est ,  mollit :  P^almus  etiam  ez 
corde  bpideo  lacrymas  movet.  Psalmtis  AngetoriMp 
opus  esi ,  exerciiuum  coelesiium ,  spiritnale  ifaymiaf- 
iiia.  0  vere  admirandi  magistri  sapiens  insliltilttm: , 
ut  simul  et  cantare  videamur ,  et  quod  ad  otiUt^om 
aiiimx  pcrtinet ,  doceamurt  Per  quod  magis  necos- 
snria  docirina  nostris  meniibus  informatnr  :  pro  eo 
qnod  si  qua  per  vim  el  difficullatem  artquam  animis 
nosiris  fuerinl  inserta,  continuo  dilabontor;  ea  voro 
qiiae  cum  ^ratia  et  dileclione  susccpimos,  nescio  qoo 
pncto  magis  residere  in  mentibus ,  ac  memorisp.  vi« 
dciiturintixrerc.  Quid  auicin  est,  qnod  non  discatqr 


MiEFAm 


in  Fsalmb?  Non  omnis  ntagnitado  ▼iimtts,  non. 
noma  jiisiilias  non  pndiGiUs  decor,  non  prudenlius 
coaMimniato,  non  patientis  regula,  nonomne  quid- 
qvjd  poiest  dici  iMinum  T  Procedii  ex  ipsis  Dei  scieA- 
tin  perfecla,  praenantialio  Chrisii  in  carne  ventnri,  et 
conimttnis  resttnrectionis  spes ,  suppiiciorum  mctus  , 
gloris  iMllicitatio ,  mjsterioruni  revelaiio  :  omnia 
prorsos  in  his  velut  roagno  quodam  et  communi  tlie- 
snaro,  reeondita  atqne  conferta  sunt  bona. 

Qttom  «librura  Propbea ,  curo  multa  sint  oftgans 
mttsiconim,  huic  lamen  organo  quod  Psalierlttm  »p* 
pellatttr»  aptavit;  do  soperiorlbus ,  ut  mibi  vide* 
mr,  insptratam  Dei  (a)  gratiani  per  Spirituro  snn^ 

(a)Alias,«l. 


etnm  docens.  Quoniam  quidem  hoc  solum  orga- 
num  musicorum  sonos  de  superioribus  haoere  fcr- 
tur.  Gilhara  namque,  vel  lyra ,  ex  inferiori  parte  o^s 
vel  lympanum  habcns ,  resultat  ac  resonat  ad  ple- 
ctrum  :  psalierium  vero  harmonias  de  superioribus 
habere  refertur  apiaus ,  et  sonorum  causas  desuper 
dare.  Qho  scillcet  ctiam  per  hoc  nos  doceamur,  qu 
sursum  suni  et  quae  superiora  attendere ;  et  quae  in« 
iima,  id  est,  viiia  carnalia  declinare.  Sed  illud  arbi- 
Iror  profundias  nobis  propbelica  bnc  indicari  rsiione, 
ae  per  formam  nos  organi  isUns  edoceri,  quod  hi  qui 
diligenles  et  apti ,  moderatique  sunt  nioribus  ,  facile 
pervinm  nd  supcriora  iier  liabeanl.  Sed  videanius  Un- 
dem,  quid  ctiam  tpsa  Psalmorum  indicent  inilia. 


IN  PRIMUM  PSALMUM  ANNOTATIO, 


Diverss  sont  genera  propbetiae :  et  proinde  cujus 
ksBC  VOY,  vel  in  qua  persona  proprie  dictum  sil,  aut 
cnr  titttlum  noa  babeat ,  requiramus.  Gcntum  iuque 
ei  qninquaginU  Psalmos  esse ,  nolls  dobiutio  est ,  et 
qui  Pssfnius  quotus  sit,  vel  a  ouo  reciutus  sit ,  tiiu- 
lurum  inscripiione  ostenditur.  Non  enim  omnes  PsaU 
mi  a  Dttvid  edili  sunt.  Ipse  enini  David  ex  omni  populo 
qiiataor  priifteipes  Spiritu  sancto  mondttos  eleffiL, 
qnonim  nomins  sunt  Asaph,  Eman,  Ethan,  et  Idi- 
ihun ,  ut  in  quemcumque  divinus  Spirilus  intrasset , 
hymttom  Deo  caneret.  David  ergo  solus  novem  psal* 
MOi  ore  imprio  cectnit :  reliqui  aotem  ab  illis  qua» 
lior  principibus,  juxU  titulorum  inscriptionero ,  suut 
dicti.  Hic  autem  quis  tilulum ,  sicut  jam  dixi ,  non 
habet ;  requirendum  nobis  est,  qua  ratione  inter  c»;- 
leras  SQ^  non  habeat  iltuK  inscriptionero,  vel  a  qoo 
tmrit  roeiltttos.  Nam  si  Psalmocrspbus  secoadnm  ot 
lenium  et  qoarlnm  et  oinnes  vci  in  numero  redigere, 
vd  caosas  singuloriim  ostendere  potuit ;  cur  non  et 
haie  titolofls  Imposoit,  et  utrum  primus  esset,  osten* 


dit?Sed  quia  bic  psalmus  propriam  vocem  Dei  lo- 

aiienlis  inducil,  ideo  titulum  non  babet,  ne  quid 
ivino  eloquio  prxponeretor,  aut  prlmos  dlceretur, 
qui  non  priratts ,  sed  unns  est  sppellstus  :  et  ideo 
praititulaiioncm  babere  non  potuii,  nec  debuit,  ne  si 
habuisset  ut  primiis  essct ,  melior  tantum  in  ordine 
numeri,  iton  auctoritaie  /udicaretur  :  aut  ne .  nt  jam 
relatum  est,  aliq«id  praeponeret  divuio  eloquio  PsaU 
mographus ,  pr^titulaiione  prsposiu.  Naiu  ct  prot 
cxteris  potuisset  inlelligl,  si  primus  diclus  fuisset.  Et 
ideo  solus  titulum  non  habel,  ut  perspicuum  csstft 
qnantum  inter  cxieros  emlneret.  Unde  jam  animad- 
veriere  debet  Priidentia  Yestra ,  quants  vls,  ^uanu 
auctoritas  ,  quanta  raiio  in  boc  psalmo  versetur,  cui 
nec  tiiulum  aiisus  est  scriba  prasponere ,  ticc  nume- 
mm  iiidicare;  ut  soloro  eum  et  unom»  poiitis  qnam 
primum  osteiideret.  Igttur  quis  favente  Deo,  et  vuc*» 
auctoritas  jam  ostensa  est,  el  tituli  ratio  demonstra- 
la ;  superest,  ui  de  ipso  psalmo  tractemns. 


SYLIiABUS  GODIGUIII 

AD  QCOS  RKCOGNITUM  EST  AUGUSTINI  OPUS  IN  PSALMOS- 


MANUSCRIPn  OODICES. 

tl)baU«  s.  Andoeni  Rotomagensis,  qui  anaos  fere  700  prae- 


HflORgnsls  Abbstl»  Mss.  egusdem  aeutls. 

BMd  oodloes,  id  est,  variauies  lecUones  per  Lotsnlenses 

TteolHBDs  ouUeciae. 
Su  BeaiiEiil  niviDnensis  Mss. 

'  ( Eoclesi»  antiquissiiuus  oodex  io  [lostreinos  SO 


CbrisiiBae  aerenissiniae  Suecorum  Regine  unos»  septem- 

dedm  ex  iiriorlbiis  psalmis,  id  est  a  54  ad  50  conUnens ; 

ec  sller  posteriores  triginu  duos,  a  1  f 9  scilicet  sd  180. 
Goftertini  oodioes  opUmae  not». 
oorbeiemes  per  lotum  boc  opus  duo,  ct  ioterdum  plures  In 

eosdem  irsoiatos»  pleriqttesote  annos  OOO  scripu. 
Abbaliae  de  Cnlturs  apvd  cenomanos  perantiquus  codex  in 

priores  30  j;salmo6. 
Fcrrsriensis  AiitHaia&oodex  vigina  sex  Psahnosoomiilectens. 

aeSadCa. 
lioriacenses  ifis.  annorom  drdter  700. 
s.  Mi  Fomaiensis  perantlqvas  Ms.  U  psslnos  Gradvales. 
Stt.  PP.  Fttliensium  S.  Bernardl  Parisiensls  Mss.  duo :  aiter 

paabDQS  sexdedm,  a  35  ad  SO:  alter  ododecun  conUaet, 

MmpeslOladilO. 
Eedesae  S.  Gatiani  Tuionensis  opUnue  notae  oodex  ia  prio- 

res  cenlura  psabnos. 
Geoimetioeass  Abtetiae  HSs:  annoram  fere  700. 
Hk.  S.  Gcnnanl  a  praUs  in  suburbio  Parisiensi. 
L^ensis  Ahbatiae  o6dlccs. 
&  ificiMMBs  in  poricttio  uiarls. 


Noviomensis  Ecdesls  Mss.  qul  600  sd  minus  anpos  refe- 

Pratellensis  AMMiUae  codicesante  annos  item  600  scriptl. 

Boutts  mirae  magninidinis  et  in  doos  nunc  tomoo  dlrfsos 
fiber,  qw  io  pnma  pageUaTacua  praefert:  tHoc  im- 
c  meosum  opus  donavit  mihi  vir  egregius  dooiinus  Joan- 
c  nes  Boccadi  de  Ceruldo,  poeu  nosU*i  temporis,  quod 
c  de  Florenlia  Mediolanum  ad  me  perveoit  i35S^  aprit. 
«  10.  »  Quod  Praacisd  PeirarcbaB  manu  inscrlutum  iulel- 
liges  ex  dau  ab  ipso  ad  Boecadum  episiola,  qux  va- 
riarum  in  veaeu  ediUone  est  24,  m  Basiieensi  ainem  9:L 
incipieos  :  c  BeasU  me  munere  magQifico,  «  eic.  Ubi 
AugusUnt  in  Psymos  opusc  immensnm  totum  uno  vol». 
«  nune  compreheosum,»  Boocadi  beopfldo  sa>i  iranamt»- 
sum  testatur,  scribens  «Mediolani  v  idus  maii.  »  Eiisio- 
lam  ex  integro  rektam  babes  supra  inter  LrajfaUone^  tn 
buQc  tomum,  ool.  SS8-60. 

EX  Al)batia  S.  Remigtt  Remensls  plures  in  eosdem  Psalmos. 
miidam  ante  annos  500,  atii  ante  HOO  descrii  U. 

S.  Tbeoderid  prope  Bemos  libri  aliqaanto  recenUocis  aeu- 
tis. 

vaticane  BibboUiecae  codex  U  \ynons  quadiSffbitB  novem 

psai.i)os^  ^ 

Tlndodneasts  AbbaUae  Msi. 

EDfn  OODIGiS. 
Am.  id  esl,  bber  Bastleae  excususper  Joaanem  de  Amerbacby 

Er.  Desiderii  Erasmi  cura  castigatus,  &,  Frobemano  nrelo 

cditns  Basileae,  anno  1529. 
Lov.  Juxla  Lovaniensiuin  Tbertogrnim  recogniUonem  iiu- 

I  ressus  Aniuerpia»,  Plaaiiniaiiis  tyi  is,  au.  1376. 


Comparaiimui  pmurea  eas  omnes  editiones  inHio  Rotr.  et  Confess.,  t.  1,  metnoratas.    M. 


PRiEFATIO. 


fro  toria  eC  hflefedhafe  «in  cnm  Altis  Levi  iii  perpe- 
iiiiim  potsessuri ,  dvmmodo  Itic  debilo  cultu  ei  digna 
laudatione  ei  servierint. 

Illud  pRelerea  consideratione  dtgnum  est ,  nec  my- 
sierio  caret ,  quod  cum  tota  Scriptora  divinitus  in* 
spirata »  ad  Dei  laudem  et  gioriam  ordinata  ei  cun- 
scripta  sit ,  tota  etiaro  homini  ad  ejus  doctrinam  et 
consolationein  tradila ,  lou  dcnique  divinis  laudibus 
pleiia ,  universa  a  qnibos  debila  Dei  laudaiio  sunii 
poiest  inducons,  omnemque  laudaodi  formam  atque 
raiionem  exponens ;  sancla  lamen  Ecclesia  quibus« 
dain  Scripturis  specialiiis  alque  froquenlius  in  divino 
culiu  uli  voluiU  Nam  sicut  ex  niriosque  Testamenli 
populis  Dominus  quosdaro  speeialiler  el^git ,  at  su- 
perius  exposiium  esi ;  ila  et  ex  utriusaue  Testameoii 
Scripturia  qiiasdam  specialiter  in  culiu  suo  voluil 
frcquent^ri ,  utpote  ex  Ycteri  Tesiamento  librum 
Psaimoruni ,  liac  praeserliin  ratione ,  ul  docto  Diony- 
sio  placet ,  (|uia  Psalnii  per  modum  iaudis  compro- 
hcnduiit  quidquid  in  sacra  Scriplura  contiiietur  (a). 
Unde  ei  liic  Psalmorum  liber  rc^istruni  esl  totius  sa- 
rr;c  Scriptune,  el  oonsummaho  toiiua  tbeologic» 
paginae.  Quem  et  subsequens  divi  Augusliiii  nostri 
prologus  Innumeris  pene  pr.TConiis  commendat  el 
^xiollit.  Hunc  libruin  sacer  canon ,  iuter  csiera  qu« 
saccrdolibus  ad  sciendum  necessaria  sunty  discen* 
dum  commonet.  Cuin  enim  iolelligenier  Deo  psoHen- 
duin  sii,qtiomodo  debite  Deo  psallcre  potesl,qul 

(a)  Dionjs.  de  cccL  ilierarcbiay  c.  5* 


quid  psallat  ignorat?  iubct  nnmque  sanctus  Psatmi* 
sia  noster  ut  psallenies  Deo  inielligenter  psailant. 
Quomam  rex,  Inquit,  omnhtsrrw  Deut,  p$aUiie  tajfien- 
ter  (  Psat,  xLvi,  8} ,  hoc  est  mtelligenler,  ut  alia  iit- 
ter:i  habet.  Quia  vcro  hic  Itber  tol  et  tam  profbndit 
mysieriis  plcuos  est »  ul  a  nemine  sine  rovrlaiione 
vei  docto  inierprete  possit  intelligi ;  ea  de  re  magniis 
ille  do(|tur  Augustinus  nosler ,  dievotlssimus  Dei  cul* 
tor,  aniinarumque  saluiis  zelator  ardentissimus » il- 
liits  explanailoni  Tigilanli  studio  inaoda^it,  ehiiisa 
quaeqae  reserans,  abscondila  rovelafis,  nyMerla 
pandens  ,  obscura  diliicidans,  dubia  deOoiens,  vtrjt 
detesiansy  virtules  extolieas,  supplicMi  «omaiinaM, 
praemia  promiuens ,  pusillaniroes  eonfortaaa,  praeaii* 
roentes  deierrens ,  perseverantes  eoronans ;  iia  ul 
neroo  qui  diiigenler  iegerii ,  absque  fruem  diseedai. 
lluic  igilur  operi  slodiuro  iinpendanl ,  illud  freque»- 
ler  le^nt,  illius  sensuro  leneant  oronesqui  in  sor* 
tem  Domini ,  ut  illuro  debUa  serviiuie  iaodenl  ei 
^lorilicent,  elecii  sunl :  ne  ne^llgenles  el  igaart» 
illam  dtvinae  commiiiaiionis  ulliooero  experianlur: 
Quia  ttt  icientiam  reputUti,  repellam  U^  ne  $aemlotio 
fimgaris  mihi  [Osew  iv,  6).  Gt  islam  adhuc  terrihilem  : 
Dixi ,  $emper  Ai  evrani  corde:  ip$i  vero  non  eognoverunt 
ma$  mea$ ,  quibmiuravi  in  ira  mea ,  it  tnfni^iiiil  in  r^ 
auiem  meam  {P$al.  xciv,  10,  ii) :  et  iu  parlem  suain 
nabituri  siiit  ciuu  bypocriiis.  Quin  potiua  inielligenteft 
ct  tenenles  raiionem  qua  condiii  sunt ,  Gonditorem 
pro  sorte  hxreditaiis  suae  possideaiit ,  iaudenl  el  glor* 
riticeni  in  saxula  saeculorum*  Amcn. 


IN  LIBRUM  PSALMORUM  PROLOGUS , 

Augiisthio  in  cditis  ollm  tribatus,  sed  non  In  omnibus  mannscriptis  rppertus.  rnsa  est  BaslUi  ad  cjua  Commenlariom  h» 

rsalmos  praefatio  ex  iuteriireUtione  Ruflal. 


Omnis  Scriptitra  dirinitn^  1nspirat:t ,  milis  cst  ad 
diNsendum  (II  7tt».  iii ,  i6).  Il:ic  ipsa  de  cansa  a  Spi- 
ffiln  sanclo  conscrlpta  est ,  id  est ,  ut  veluti  ex  com- 
munl  quodam  sanitalis  fonte,  omnos  nobis  ex  hac  re- 
Hiedia  propriis  passiombus  assnmainus.  Sanita$  enim, 
inquit ,  competctf  peccata  magna,  Alia  namque-  snnt 
qu»  Propbeke  tradunt ,  alia  qu»  liislorici  (a),  lex 
qiioque  alia,  proverbioruro  etiaro  admonillo  atia  : 
Psalmororo  vcro  liber  quaM^umqne  utilia  sunt  ex 
omnibos  continel.  Futura  praedicit,  Telerum  gesta 
comroemoral ,  i^em  vivenlihus  iribuit,  gerendorcrm 
siatuit  modom  :  el  ut  breviter  dicam,  communis  qui- 
d:im  botiae  docirinx  ihesaonis  est,  apte  singulis  ne* 
cessaria  subroinisirans.  Veteribos  nainqoe  animarum 
vulneribua  novit  mederi ,  sed  et  rccentibus  velocis* 
akbum  scii  adhibere  remedium ,  atque  uitactis  perse- 
verantiam  tahitis  adbibere;  sed  el  univcrais  pariter 
passioiiibus  subvenire,  qu.T  dominationibus  variis 
mtmanas  animas  angunt.  Et  hoc  sub  modulalione 
quadam  el  deleclabili  canorc  ,  humanom  animum  (b) 
ad  pudicttiam  provocante.  Qtioniam  quldem  Spirilus 
aanctus  videns  obluctantem  ac  resistentem  a  virtulis 
via  hnmani  generis  animum,  el  ad  ddectationes  vitae 
niagla  inclioari ,  qiuim  ad  viriutis  rectum  iter  erigt  , 
delectabilibus  modulis  cantilenae  vim  su»  doctrinas 
permiscuit  (e) ;  ot  dum  suavitate  carminis  mulcetur 
audiios ,  diviiii  sermonis  pariter  utiiitas  inserator : 
secunduin  sapieniea  medicos,  qoi  si  qoando  osos  po- 
lioseerii  ol  aosteriora  medicamenta  a^ris  oflferant 
mortaKbns ;  ne  a*ger  otilitatem  pne  austeritate  refii^ 
gbt,  ora  ac  summilaies  poeuli  quo  remedium  poril- 
01101,  nelle  circomliiiont.  Propiorea  ergo  Psalmorom 
nobia  per  moduloa  apta  sunt  carmina,  ot  qoi  vel 
aetate  iiuerili ,  vel  adoleseeiites  aunt  moribus ;  qoasi 
caniilena  qttadam  psallentes  delectarl  videanlur. 
fievera  enim  aiilinas  iihirainaut  ao  memem.  Plurimt 

ia)  AHas,  kietoria. 
Ib)  Alias,  $engnm, 

ic\  Alias,  dirigi,  delectabilcs  modnlos  canlilcnw  crnn  «6« 
tia  daclrina  pennisciit. 


enim  ex  hls  qui  in  Ecc1ost.im  commcant ,  neque  apo- 
stolica  pra^cepla  fncile  possuiit ,  neque  prophetica  vel 
liqiiido  discere,  vel  cum  didiccrinl  rctinere;  Psalmo- 
rum  vcro  responsa  et  inira  dotnos,  intcrdom  eiiam 
rn  poblico  canunt :  et  sicubi  quis  qunmvis  fcro  ec  ra* 
bidissimo  furore  raptelur,  si  forle  ftierit  Psalmi ,  ul 
iia  dix^^rim,  carininibus  incantatus,  continuo  oinnis 
rabies  fcrocitalis  ejiis  abscedit. 

Psalmiis  tranquillitas  animorum  est,  signifer  pn- 
cis,  perturbationcs  vel  fluctus  cogilationum  cohibens, 
iracundiam  repriniens ,  luxum  repellcns,  sobrieUiteni 
siiggerens  ,  ainicitiani  congrcgnns ,  adducens  in  con- 
cordiam  discrepantcs ,  reconcilians  ininiicos.  Qiiis 
cnim  ultra  inimicum  dicat  ciim ,  cum  quo  unnm  ad 
Deum  Psalmi  emiserit  vocem?  Ex  quo  intelligitur, 
quia,  miod  omniuin  bonorum  mnximum  est ,  charl- 
talem  Psalmus  instaurat,  conjunctionem  qiiamilam 
per  consonantiam  vocis  efnciens ,  et  divcrsum  popii- 
iom  unius  cbori  per  concordiam  consona  modiila- 
lione  consocians.  Psalmusda^mones  fugat,  Angclos 
ad  adjutorium  invitat.  Scutum  enim  in  noclurnis  ter- 
roribus  ,  diurnorumque  requies  est  laborum ,  tutela 
piteris ,  juvenibus  ornamentum ,  solamen  senibua  , 
mulieribus  aptissimos  decor.  Oesenas  habiiare  facii 
iirlics ,  sobrlctatem  docct :  incipienlibus  primum  ef- 
ficitur  elementom ,  proncientibus  incrcmentom,  per< 
ft^ciis  stabile  firmamentum ,  totius  Ecclesiae  vox  una. 
Psalmus  solemnitates  decorat  :  Psalmus  iristiliam 
qu»  propter  Deum  est ,  moliit :  Psalmus  etiam  ex 
corde  lapideo  lacrymas  movet.  Psalmns  Angelomm 
opus  est ,  exerciiuum  coelesiium ,  spiritiiale  ifaymiaF 
Hia.  0  vere  admirandi  magistri  sapiens  inslitulom. , 
ut  simul  et  caiiiare  videamnr ,  et  quod  ad  otilltatem 
aiiimx  pcrtinet ,  docenmurl  Per  quod  magis  nCces- 
snria  docirina  nostris  mentibus  informatur  :  pro  eo 
quod  si  qua  per  vim  el  difflculialem  aliquaro  animia 
nosiris  fuerint  inserta,  continuo  dilabontur;  ea  vero 
qiiae  cum  ^tia  et  dilectione  susccpimus,  nescio  qiio 
pncto  magis  residere  in  mentibus«  ac  memorisR  vi- 
dcniuriQuxrerc.  Quid  aulcni  est,  quod  non  discafor 


MiEFAm 


tn  Pnlmis?  Non  omnis  magnitodo  Tirtatis,  non 
noriBa  jttftliti»v  non  padiciUae  decor,  non  prudenii;» 
coiisiuiiinal.o  •  non  paiieniiae  reguia,  nen  omne  quid- 
qaid  poteat  dici  iDonum  1  Procedii  ex  ipsis  Dei  scien- 
lia  perftscta,  praeiiuntiatio  Chrtsii  in  carne  ▼eiituri,  et 
comiiniis  reaurreetionis  spes ,  suppliciorum  metus  , 
glori»  poUicitatio ,  mjsterioruro  revelaiio  :  omnia 
prorsns  in  bis  velut  magno  quodam  el  coinrouni  tlie- 
sauro,  reoondiu  atque  conferU  sunt  bona. 

Qoem  <librum  Propbeta ,  cum  rnulu  sint  oftgana 
■wsieonim,  huic  umen  organo  quod  Psalierlum  ap* 
pellsUir«  apUvit;  do  superioribus ,  ut  mibi  vide- 
lar»  lnspiraum  Dei  (a)  gratiam  per  Spirilum  snn- 

(a)Alias,«l. 


ettim  docens.  Quoniam  quidem  hoc  solum  orp- 
uum  musicorum  sonos  de  superioribus  haoere  ler- 
lur.  Cilhara  naroque,  vel  lyra ,  ex  iiiferiori  parte  sas 
vel  tyinpanum  habens ,  resulUi  ac  resonat  ad  ple- 
clrum  :  psalterium  vero  harmonias  de  superioribus 
habere  referiur  apiaUs ,  et  sonorum  causas  desuper 
dare.  Quo  scllicei  eliam  per  hoc  nos  doceamur,  qu 
sursum  sunl  el  quae  superiora  attendere ;  et  quae  in« 
fiina,  id  esl,  viiia  carnalia  declinare.  Sed  illud  arbi- 
tror  profundios  nobis  propbetica  hnc  indicart  raiione, 
ae  per  formam  nos  orgaiii  isUns  edoceri,  qnod  bi  qiii 
diligenles  et  apti ,  moderntique  sunt  moribus  ,  fuciio 
pervinm  ad  supcriora  iier  babeant.  Sed  videanius  Un- 
dem,  quid  eliain  ipsa  Psalmorum  indiceiil  iniiia. 


IN  PRIMUM  PSALMUM  ANNOTA  nO, 

ta  cdilkqaidemanliquioribusAugMSlioo  tribuu,  sed  noa  in  omnibus  Mss.  reperu,  ueque  de  l^lmorum  auclore  conseo- 
Uens  cum  AugusUni  opioione  ia  iib.  17  de  Civitate  Dei,  c.  14. 


IHversa  siint  genera  propbeU»  :  et  proinde  cujus 
liaec  vox,  vel  in  qua  persona  proprie  dicluin  sii,  aut 
cvr  titoium  noB  babcat ,  requiramns.  Gcntum  itaque 
ei  qoinqttaginU  Psalmos  esse,  nulla  dubiUlio  est,  et 
qui  Psalmus  quoius  sit,  vel  a  quo  reciutus  sit ,  Utu- 
lurum  iDScripiione  ostenditur.  Non  enim  omnes  Psal- 
miaDavid  ediU  sunt.  Ipse  enini  David  ex  omni  populo 
qaaiuor  priiicipes  Spiritu  sanclo  mondalos  eleffil, 
qiioniai  nomUia  sunt  Asaph,  Eman,  Ethan,  et  Idi- 
ibon ,  ut  in  quemcumque  divinus  Spirilus  intrassel , 
bymiiom  Deo  caneret.  David  ergo  solus  novem  psal- 
wos  ore  proprio  ceeinit :  reliqui  aotem  ab  illis  qua^ 
tsor  principibus,  juxU  Ululorum  inscriptionem ,  saiil 
dicli.  Hic  antem  qula  liiulum ,  sicul  jam  dixi ,  non 
babet ;  requirendum  nobis  est,  qua  raUone  inter  cacs 
leras  soKos  non  habeat  liiuK  inscriptionom,  vel  a  quo 
(nerit  reeiUiiis.  Nam  si  Psalmocrapbus  secondum  et 
leriium  et  quarlum  et  omnes  vci  in  numero  redigere, 
vel  caosas  siiigiilorum  ostendere  potuit ;  cur  non  et 
buie  titolitm  iinposait,  et  ulrum  primus  esset,  osten* 


dit?Sed  quia  hic  psalmiis  propriam  vocem  Dei  lo* 

auentis  inducil,  ideo  UtulUm  non  babet,  ne  quid 
ivinoeloqtno  praeponeretnr,  aut  primus  diiceretur, 
qui  noii  prirans ,  sed  unos  est  appellatus :  et  ideo 
prxUiulatiouem  babere  non  poiuit,  nec  debuit,  ne  si 
uabuisset  ut  primiis  esset ,  melior  tantum  iu  ordine 
numeri,  noii  auctoritate  judicaretur  :  aut  ne ,  nt  jam 
relatum  est,  aliqnid  praeponeret  divino  eloquio  Psal- 
mographus ,  prxUluiaUone  praeposiu.  Nam  et  pr.-e 
c:cteris  poluisset  inlelligi,  si  primus  dictus  fuissei.  Et 
ideo  solus  Utulum  non  habei,  ut  perspicuum  csset 
qiiantum  inler  c»teros  eminerei.  Unde  Jam  animad- 
vertere  debet  Prudentia  Yestra,  quanta  vis,  quanU 
aucloritas  ,  quaiila  ratio  in  Itoc  psalmo  vers^^tur,  cui 
oec  titulum  ausus  est  scriba  praeponere ,  nec  nume- 
rum  indicare;  ut  soium  eiim  et  unum»  poUtis  qiiam 
primum  oslenderel.  Igitur  quia  favenie  Deo,  ei  vucis 
auctoritas  Jam  ostensa  est,  et  tituli  raUo  demonstni* 
ta ;  superest,  ui  de  ipso  psalmo  tractemus. 


SYLLABUS  GODIGUIII 

AD  QUOS  RKCOGNITUM  EST  AUGUSTINI  OPUS  IN  PSALMOS. 


HAMJSCRIFn  OODHXS. 

Abbalfae  S.  Audoeni  Rotomagen^s,  qui  annos  fere  700  prae- 


Beocensis  Ahfaati»  Mas.  ejusdem  aeUtis. 

Belgici  codices,  id  est,  variaules  lecUones  per  Lovanienses 

ilMotosos  cuUeclae. 
S.  Beittgnl  riiviooensis  iiss.       .  ^     , 

BeBovaoensis  Ecdesiae  antiqulssbnus  oodex  In  [lostrenios  50 


cbralJyue  serenissimae  suecorum  Reginae  unus,.  septem- 

dedm  ex  iidoribiis  psalmis,  id  est  a  54  ad  50  conUnens ; 

el  aiier  poateriores  irigUta  duos,  a  1 19  sciUcet  ad  180. 
GolberllBi  codioes  opUmae  nobe. 
oocbelenses  per  totum  boc  opus  duo,  ct  interdum  plures  In 

eosdem  uraciatus,  plerlqoe  ante  annos  800  scripu. 
AbtiatiaB  de  Cnimra  apud  Cenomanos  peranUguns  codex  U 

nriores  30  |.sabno6. 
rerrariensis  AbiMatecodexTigUti  sex  Psalmosoomiilecteas, 

a63ad80.  ^^     ^^ 

Pioriacenseslfis.  annorumcirciierTOO. 
».  Mvi  Fomaiensls  peranUqons  Ms.  U  psslnos  Oraduales. 
BA.  PP.  Futtensium  S.  B^oardl  parisiensis  Mss.  duo :  aiier 

pc^iQB  seidecim,  a  35  ad  SO;  aiter  ododectm  conUaet, 

MrapeaiOladilS.  ^     ,      . 

Eedesiae  S.  Gatiani  Turonensis  opttmse  notae  codex  ui  prio- 

res  cenlum  psalmos.  ^      ^^ 

CeioBielieensis  Abbstiae  HSs.  aonoram  fere  70(^. 
Mfis.  S.  GcmiaBi  a  pratis  in  suburbio  Parisiensi. 
i.vreosis  Ahbatiae  codiccs. 
sl  Michaelis  iu  pericoio  uiaris. 


HoviomeDsis  Eoclesiae  Mss.  qui  eOO  ad  minus  anpos  refer 
mnt. 

Prateiiensis  AbbsUae  codices  ante  aonos  item  600  scripti. 

Beffins  mirae  msgnitudmis  et  in  duos  nune  tomos  dmsos 
iiber,  qui  iu  prima  ^ella  Yaoua  praefert :  t  Hoc  iuv- 
c  meosum  opus  donavit  milii  vir  egregius  dominus  Joan- 
«  nes  Booeacii  de  Cerutdo,  poeu  nosui  temporis,  quod 
«  de  Fiorentia  Mediolanum  ad  me  perveoit  iSS^  april. 
c  10.  »  Quod  Francisci  Petrarchae  manu  inscriptum  inlel- 
ligea  ex  dau  ab  ipso  ad  Boecacium  epistola,  quae  va- 
riarum  in  veneu  editione  est  34,  m  Basiieensi  autem  32, 
incipiens  :  c  Beasii  me  munere  magnifico,  «  eU;.  IJI>1 
Auc^istini  in  Psalmos  opusc  immensum  totum  uno  volfr- 
«  mine  comprebeosum,»  fioocacii  l^endkao  siiu  iRinami»- 
sum  testatur,  scribens  «  Medioiuni  v  idus  maii.  »  E|.isio- 
lam  ex  integro  rektam  babes  supra  inter  pnefalionc^  bi 
bunc  tomum,  ool.  59-60. 

EX  Abbatia  S.  Remigii  Remensis  plures  in  eosdem  Psal[na<, 
quidam  ante  annos  500,  alii  ante  800  descrii  li. 

S.  Theoderici  prope  Bemos  libri  aiiouanto  recentiocis  leta- 
tis. 

Vaiican«  BiblJotbecGe  codex  in  iirlopes  quadnttioU  novem 
psalinos^ 

Tindocinensis  AblsaUae  MSi. 

EDmCODIGeS. 

Am.  id  est,  liber  Basileae  excususper  Joaanem  do  AmerlKidi. 

anno  Domini  1488. 
Er.  Desiderii  Erasmi  cura  castigatus,  et  Frobeniano  pveb» 

cditns  Basileae,  anno  1539. 
Lov.  Juxta  Lovaniensittm  TlieOiogrnim  recogniUonem  iin- 

j  ressus  Antuerpis,  Planliuiauis  tyi  is,  au.  lo7G. 


Comparavimus prieierea  eas  omnes  edUiqnes  inUio  ftctr.  et  Confess.,  r,  i^memoratas.    M. 


SANCTI  AUREIH 

AUGUSTINI 

HIPPONENSIS  EMSCOn 

ENARRATIONES  IN  PSALMOS. 


PSALMI  PRIMI  ENARRATIO. 


1 .  [vers.  I .]  Beatus  mr  qui  nm  Mil  in  eotMio  tmpto- 
fum  :  de  Domino  nostro  Jesa  Ghrislo,  hoc  esl  bomi- 
ne  Dominico  {a),  «ccipiendum  est.  Beatus  tir  qmnon 
abni  in  conmiio  imptonfin ;  fticul  bomo  terrenus  qui 
«xori  conscnsit  deceptae  a  serpente,  vt  Dei  praecepta 
prsteriret.  Ei  in  nla  peecaiarum  non  $ieUi :  qaia  ▼eiiit 
qtiidem  in  vla  peocatorum,  nascendo  sicvt  peccato- 
res;  sed  non  stetit,  quia  cum  non  tenuit  illecebra 
•xcularis.  Ei  in  eaihedra  peiiiUmm  non  sedU :  noluit 
regnum  terrennm  oum  superbia;  qnae  ideo  cathedra 
pestilcntiae  recte  intelligitur,  quia  non  fere  quisquam 
est  qui  carcat  amore  dominandi  et  humanam  non 
appetat  gloriam ;  pestileniiaest  enim  morbaslaie  per* 
vagatas,  et  omnes  aut  pene  omnes  iuTolfens.  Quan- 
quam  accommodatius  accipiatur  catlicdra  pestilcnti.T« 
perniciosa  ductrina,  cujus  scrmo  ut  canoer  serpit 
(II  Tim.  n,  17).  Deinde  considerandus  est  ordo  ver* 
borum,  abiii^  steiii,  sedii :  abiit  enim  ille,  cum  recessit 
a  Deo ;  stetit,  cum  delecialus  est  peccaio;  sedit,  cum 
in  sua  superbia  conftrmatus,  redire  non  potuit,  nis 
pcr  eum  liberatus,  qui  neque  abiit  in  consilio  impio- 
rum,  nec  in  via  peccatorum  stetit,  nec  in  cathedra 
|)esiilentiae  sedit. 

2.  [vers.  2.]  Sed  in  lege  Dondni  fuit  voluntas  ejuSf  el  in 
lcge  ej/us  meditakitw  .die  ac  nocte,  Jusio  non  esi  lex 
poskia^  ut  dlcit  Aposlolus  (I  7tm.  i,  9) ;  sed  aliiid  cst 
esse  in  lege,  aliud  siib  lcge :  qui  est  in  lege,  secundum 
legetn  agit;  qui  est  sub  lege,  secundum  legem  agitur. 
llie  ergo  liber  est,  iste  servus.  Deuide  aliud  esl  lex 
quai  scribitur,  et  imponiiur  servienti;  aliud  lex  qus 
mente  conspicilur,  ab  eo  qui  noo  indiget  litteris.  Jlf «- 
diitd>iiuf  die  ae  nocle  :  aot  sine  intermissione  Intelli- 
gendum  eat;  aut  die  in  laelitia,  nocu  in  tribulationi- 
bus ;  dicilur  enim  :  Abrakam  diem  meum  vidiiy  et  gavi- 
$us  esi  (Jaan.  vni,  56);  et  de  tribulalione  dicitur : 
Insuper  ei  usque  ad  noetem  emendaverunl  ^  me  renes 
md  (PsaL  xv,  7). 

5.  [vers.  5.]  Ei  erii  tanquam  Hgnum  quod  ptantatum 
est  secundum  decursus  aquarum :  id  est,  aut  secundum 
tpsaro  Sapientiam,  qux  dignata  est  homincm  susci- 
pere  ad  salutem  nostram ;  ul  ipse  homo  sit  lignum 
plantalum  secundum  decnrsus  aquanim  :  potest  enira 

>  Novem  Hss.,  inerepuenmt.  Alii,  qualuor,  increpaverunt. 
AtlaroeD  infra  io  Psahno  15^  onmes,  ura4er  unum,  habeot, 
emendaveruni. 

{a)  lloc  io  I  \ie\rzci.  xix  Augustious  improbat,  quod  Chrl- 
Himlumimem  Domimcuint  post  quosdam  liceicatboficos 
cnptores,  dixefii. 


et  hoc  intellecto  accipi,  qaod  in  alio  psalmo  dicilur  : 
Fiuvius  Bd  repletus  esi  aqua  (PsaL  lxiv,  iO).  Aut 
secundum  Spiritum  sahctum,  secundum  quem  dici- 
lur  :  Ipse  vos  baptixabii  in  Spiriiu  sancio  (Maiih.  iii, 
li) ;  et  illud  :  Qui  dHi,  veniai,  ei  bibai  (Joan.  vii,  37); 
et  iilud  :  Si  sdres  danum  Dei^  ei  quis  eU  qui  a  le 
aquam  peHi;  peiiseee  ab  eo,  ei  darei  tibi  aquam  vivam, 
unde  qui  biberii  non  siiiet  in  wiernum ;  sed  eficietur  in 
90  fons  aqum  saUeniie  in  vitam  tBiemam  (  ii/.,  iv,  10, 
13,  ii).  Aul  secunduM  decureus  aquarum,  seconduro 
populorum  peccata,  quia  et  aquae  populi  interpretan- 
iur  in  Apocalypsi  (Apoc.  xvii,  15) ;  et  decursus  non 
absorde  ioielliglimr  bpsua,  quod  pertinet  ad  deU- 
eiom.  Lignum  ergo  lllud,  id  est  Dominus  nosier,  de 
aquis  decurrentibus ,  id  est  popuUs  peccatoribus , 
Irahens  eos  in  via  in  radices  discipUnae  siKe,  fruatm 
dabit,  hoc  est,  constiloet  Ectlesm;  in  tempore  suo, 
id  est,  postquam  clariflcatus  cst  resurreciione  el 
ascensione  in  ceslum.  Tune  enim  Spiritu  sancto  roisso 
Apostoiis,  et  eis  in  fiducia  sui  confinnatis  et  directia 
in  populos,  fructiftcavit  Ecclesiaa^  Et  foiium  ejus  non 
decidet :  id  est,  verbom  ejus  non  erit  irritum ;  qiiia 
omnis  caro  fwnum,  ei  claritas  hominis  ui  fios  foad :  fm- 
num  aruit,  ei  flos  deddii,  verbum  aniem  Domini  manei 
in  (Btemum  (Isai.  xl,  6-8).  Et  omma  queecumque  fece» 
rii  prosperabuniur  :  id  est,  quxcumque  illud  lignum 
attulerit ;  quae  omnia  videlicet  accipienda  sunt  fructus 
et  folia,  id  est  Tacta  et  dicta. 

4.  [vers.  4.]  Non  sicimpii,non  nc:sedianquampul' 
vis  quem  projidi  ventus  a  fade  ierrm.  Terra  liic  acci- 
pienda  est  ipsa  stabiiitas  in  Deo,  secunduro  qnam  di- 
citur  :  DDmtnia  pan  hatreditatis  meie,  etenm  hcereditas 
mea  preeclara  esi  miki  (PeaL  xv,  5,  6);  secundum 
banc  dicitur  :  Sustine  Dondnumj  ei  observa  das  e^s, 
ei  exattabit  le,  ui  posddea»  ierram  (Peal.  xxxvit  34); 
secundum  hanc  dicilor  :  Beaii  miies^  quia  ipsi  httredi 
iau  possidebunt  terram  (MaUh.  v,  4).  Similitudo  aii- 
lem  binc  ducta  esl ;  quia  ut  hiiec  terra  visibilis  exlQ- 
riorem  homiBem  iiulrii  et  conlinet,  iia  illa  terra  in- 
visibilis  ioteriorem  hominem.  A  ciyus  terrae  facie 
projicit  ventus  impiuro,  id  est  superbia,  qula  *  inflai. 
Qoam  cavens  ilie  qiii  inebriabalur  ab  ubertate  domus 
Dei,  ct  torrente  voluptatis  ejus  polabaiur,  diciu  iVon 
veniat  ndhi  pes  zuperbim  (Psat.  xxxv,  9,  ii).  Ab  hac 
lerra  projecit  soperbia  eum  qui  dtxil :  Ponam  sedem 

*  Decemiisa.,  Buleda. 

*  Aiiquot  Uss.,  qwB. 


S.  AUGUSTINl  EPBCOi'1  ENARRATIO  JN  PSALMUM  H. 


ia 


i  «f  Aqtdhnem^  h  m  dmiU$  AUkmn»  (liol.  xir, 
15,  i4).  Ab  bajis  lemt  h^  pfni}cdt  eliMD  enm  qvi» 
oni  eonaensisset  et  gmasiet  de  proUlNto  ligiio,  ut 
eseet  siciit  Deos,  ftlweoiidit  se  a  facie  Dei  {Gen^  iii,  6, 
S).  tiane  terram  ad  interioTeni  beminem  pertinere, 
a  inde  soperbia  boniinein  projici,  maiime  Intelligi 
potesl  in  eo  qtod  acripliim  est  ;  Qmd  superHi  terra 
H  dmtt  ^mmam  in  wka  «na  projedi  indma  taa  {EccU, 
X,  9,  10);  unde  enim  projectud  est,  non  absurde  so 
didlor  projeeisse. 

5.  [aorf .  5.]  Ideo  nm  re$mrfmU  impH  tn  jwiido :  ideo 
sdlieet,  qaia  lanquam  pulris  projidunlar  a  facie  ler* 
ne.  £t  bene  boe  eis  dlxil  auferri  quod  superbi  ain* 
biiiiM,  idestui  jttdieeiit»  ut  hocipsum  plonius  dictum 
inleUifalwr  sequentl  senlonlia  :  Neque  pueaiorei  in 
Mnistde  jasforam.  Solel  eaim  boc  notodo  repeli  planius 
qood  soperias  dieimr»  ul  peecalores  iotelligaBlur  im« 
pii;  et  quod  supra  dietom  estin  jiuffcto,  hic  dictom 
ftit  ta  cmmUo  jueiorum,  Aut  certe  si  aliud  sont  impii, 
aliod  peccalores ;  ot  qoanqoam  omnia  imptus  pecca* 
lor  »t,  Boo  tamen  omnis  peccator  sit  impias.  ImpH 
nmt  remBr§mni  injuiim  :  id  est,  resurgent  quidem, 
sed  non  m  jodicenlor»  quia  Jain  posnis  cerlissimis 
destioati  soni;  peecatorm  aulem  oon  tesorgont  m 
eonuiio  jusiorum^  id  est  ot  judieenl,  sed  forle  ut  jodi* 
eeniur,  ot  de  his  diclom  sil  :  Vmuteujuaquo  opui 
fmde  siit  igme  proMif :  st  oif itfl  opue  manierit^  merce* 
iem  acdpiet :  st  cujue  auiem  opu$  esasfum  fuerit^  detri" 
memum  paiietur ;  ip$e  autem  $alvu$  eril^  $ic  tamen  fua$i 
per%iiMi(ICor.  111, 15-15). 

6  [9er$.  6.]  Q»om'aai  novit  DemimU  tmm  futtorum 
(c).  Qoenadmodom  didior,  Norii  salotem  medicina, 
oiorbos  anlem  non  novii;  el  umen  etiam  morbi  mte 
medidnae  agnoaconlor;  sic  did  potest,  notee  Domi* 
num  Tiaa  joslorum,  viam  vero  impiorum  non  nosse; 
Bon  qnia  aliquid  Dominos  nesdt,  et  Umen  didl  peo* 
catoribiis  :  Hon  nom  uo$  (MaUh.  ¥ii»  25).  iiar  aoiem 
jn^wnMi  perikH^  pro  eo  posiium  est,  ac  n  dicerelur : 
Iterantera  unpiorum  noli  novk  Domimis.  Sed  planios 
teom  esi,  oi  boc  sit  nesciri  a  Domino»  qood  esl 
perire,  ot  faoc  sil  sciri  a  Domino»  qood  est  manere : 
01  ad  adenltam  Dei  esse  penineat,  ad  ignoraniiam 
vero  non  esse;  qoia  Dominos  dieit :  Ego  9mn  ^vt 
wm;  eC  :  OkI  esl ,  mmt  me  {Exod.  iii,  ii). 

IN  PSALMUM  II 
ENARRATIO. 

1«[Mrs.  I»i.]  Utquid  fremuerunt  genlet^  et  populi 
meditaii  $unt  inania  f  Astiterunl  reget  terra^  et  principet 
eoneenerunl  m  icmim,  advertut  Domnum^  et  adversut 
Ckritium  ijut.  Pro  eo  dictum  esl  i^^atd,  ac  si  dicere- 
lur,  fmsira :  non  enim  impleverunl  quod  voluerunt, 
Dt  Chrisios  cxsiiiigoerelur ;  dicilur  hoc  enim  de  per- 
secutoribus  Domini,  qui  ei  in  Aciibus  Apostolorum 
eommcmoranlor  (Aet.  iv,  26). 

2.  [  vert.  3.]  Ditxumpamut  vlncuta  eorum,  et  abjicia* 


Wid 
a,  9;  j% 


Idem  vers.  6  tractator  inTS  ia  l 


€XU, 


n.  6 


•«^.  XXXVI, 


mut  a  nohit  jugum  iptormn.  Qoanqoam  et  posdt  aliter 
iniellifi,  lamen  apiios  ex  eorom  persona  accipilur, 
quos  dixit  inaiiia  medilatos ;  ut  boc  sit,  DJsrampffmNt 
vincuia  eorumt  et  abjiciamut  a  notitjugum  iptorum^ 
dcmos  operam  ut  non  nos  alligel,  neqoe  imponaiur 
nobis  christiana  religio. 

3.  [  vert.  4.]  Qui  hMai  in  cmUt  irridebii  eot,  H  Do^, 
minu$  $ubtttnnebii  eot.  Repetila  sentemia  est :  nam 
pro  eo  qood  est,  Qui  AaMlai  in  cetUt,  sobsequcMcr 
posilum  est,  Dominut;  et  pro  eoquod  est,  irridebiif 
subsequenter  positum  est,  tubtmma^t.  Nibil  lioruin 
tamcn  sapere  oportet  camaliter,  quasi  aot  buecia 
Deus  irrideat,  aot  naso  sobsannet :  sed  ea  vis  acci- 
pienda  est,  qoam  dat  sanctis  sois,  ot  fotura  cerocntes, 
id  est  nomen  Chrisli  et  dominalionem  pervagatoram 
in  posleros  et  oniversas  genles  obteniuram,  itlos 
inania  mediiatos  esse  inieHigant;  haec  enim  vis  qua 
Ista  praescita  sont»  irrisio  Dei  est  et  subsannaiio.  Qui 
kabltat  in  ae/ii,  irridebit  eot :  ccelos  si  animas  sancias 
acdpiamus,  per  liaseos,  utique  praesciens  quid  fuiu* 
rom  ait,  deridebit  Deos  et  subsannabil. 

4.  [  vert.  5.]  Tttfte  toquetur  ad  eot  in  ira  nm,  et  in 
[urore  tuo  conturbabit  eot :  planins  enlm  ostendens 
qoomodo  ad  cos  loquelur,  dixil,  conturbabit  eot ;  iit 
in  ira  tna,  hoc  sit,  tit  fnrore  $uo.  Iram  autem  et  fu- 
rorem  Domiiii  Dci  non  pcrlurbnlioncm  mcntis  opor- 
let  iniclligi,  scd  vim  qiia  jiistissime  vindical,  subjecia 
sibi  ad  minislerium  universa  creainra^  Prsedpuo 
namque  pervidendnm  est  et  tencndum  illud  qiiod 
Scripium  est  in  Saloroone:  Tuautem,  Domine  tirtutit^ 
eum  tranquHUtate  judicat^  et  cum  pxagna  reverentia 
ditpomt  not{Sap.xn,  48).  Ira  crgo  Dd  est  rooiiis  qiil 
lll  in  anima  qux  Icgem  Dei  novh,  cuni  eamdem  le- 
gem  videl  a  peccalore  preieriri ;  per  bunc  cniin  mo- 
lum  jttslarum  animarum  mulla  vindicantur.  Qiian- 
quam  posdt  ira  Dei  recte  iiitclligi  etiam  ipsa  luemis 
obscuraiio,  qooe  consequitur  eos  qui  lcgcm  Dei  iraiis- 
gredionlur. 

5.  [  vert.  6.]  Ego  autem  conttitutttt  tum  rez  ab  eo 
tuper  Sion  monUm  tanetum  ejut^  prtedieant  prmceptum 
Dmidm^{a)x  ex  persona  ipsius  Domini  noslri  Jeso 
Chrisli  isla  manifesta  sont.  Sion  auiem,  si  speculatio- 
nem,  ut  quidaminlerpretaiilur,  slgnificai,  niliil  magis 
qoam  Ecdesiam  debemos  aecipere«  obi  qootidie  in- 
tentio  erigiior  specolandas  clariutis  Dei,  sicut  Apo- 
Stolos  didt  :  Not  autem  revelata  facie  gioriam  Domini 
tpeeulantet  {UCor.  iii,  48).  Ergolsle  seiisns  est: 
Ego  auiem  constlliitus  som  rex  ab  eo  super  Ecclesiam 
sanctam  ejus,  quam  moiiiem  appdlat  propler  emi- 
nenliam  et  firmitatem.  Ego  autrm  eonttitutut  tum  rex 
ab  eo :  cgo  scilicet,  cujos  ▼incula  Hli  dlsromperc  ct 
jiigum  mediiabanlor  abjicere.  Pntdicant  pneceptum 
iptint:  quis  boc  non  scntial,  euro  quotidie  faelW 
tctnr? 

6.  [vert.  7.]  Dominut  dimt  ad  nu  :  FiUu$  mcut  et 

*•  sic  llss.  At  edd.,  tukiectam  univertam  creaturam. 
*Sic,  bocprimo  looo,  melioris  nol®  HdS.  jaxta  LX^, 
[tjMtui.] 
(o)  De  eodem  vers.  6  et  seq.  vidc  Rnar.  in  Pssft.  xsvn  , 


n 


m^  «fo  Wm  ftmil  to  (a).  QnMiqiiani  etaam  potsit  yie 
dlto  tn  propboiiai  dicius  videri,  qao  Jesas  Chrisltts  se* 
UMdiiiu  laomiiieiii  natus  est ;  lamcii  hodie  quia  pras- 
saiitltm  sifiitficatf  atqueinaeteruitaie  nec  praeieritum 
qnidqoam  est,  quasi  esse  desierit ;  nec  futurum,  quasi 
nondum  sil ;  sed  prxscns  tantom,  quia  quidqnid  aster- 
mnn  est,  seinper  esi;  divinitus  accipitur  secundum  id 
4ictfim,  Ego  kofUtgenm  u^  quosempiteniam  genera* 
ttoBem  virtntis  et  sopientioK  Dei«  qui  est  unigeoitus 
FiKuSy  fides  slncerissima  et  cailiolica  prxdieat. 

7.  [  ven.  8.]  Po$iuUi  a  m<,  et  debo  tibi  getUe$  hcBre» 
dkaimH  tuam  {h).  iloc  jam  lemporaliter  secondum 
aQSceptum  bominem,  qui  sacrificiutn  sese  obiulii  pro 
omnibos  sacrificiisi  qui  etiam  inierpellai  pro  nobis 
(ltem«  VIII,  34) ;  ul  ad  lotam  ipsam  dispensaiionem 
lemporalem,  qure  progenere  bomano  facia  est,  rere» 
fotur  qiiod  dictum  esl,  Po$tala  o  om;  ut  seilicel  gen<- 
les  nomini  cbrisilano  copolentiir,  aiqae  ila  a  morte 
n*<limanliir,  et  possideanlur  a  Deo«  Dabo  tibi  gentee 
lueredUatem  luam,  «iijas  possideas  ad  earum  saluten, 
et  quae  libi  flrttctiQcenl  spiriiualia.  Et  po$$e$$ioHem 
$uam  temttnos  terrm.  Ideni  repelitum  est  :  termino$ 
terrm^  pro  eo  positum  qiiod  dicium  esl,  genle^  ;  sed 
boc  planius»  ut  omncs  gentes  inlelVgamus  :  poMesiio- 
iMM  aolem  fiumi,  pro  eo  quoddicium  cst,  hmreditatem 


S  AOGUSTINI  EPISCOPt 

jam  nunc  rae  roge  oonslitttto«  nolito 


n 


re- 


8.  [  «ers.  9«  10.]  Regee  eo$  in  nrga  ferrta :  in  infleii* 
iHli  Jostltia.  Et  tanquam  ua$  figuU  eoHiere$  eo$  {c) ;  id 
ott,  conleres  in  ois  lerrenas  cupidiuiet,  et  veieris  bo« 
ninis  lululenla  ncgotia,  et  quidquiddo  peccatore  Umo  *• 
coiitnctum  atque  ittolitum  ost.  £i  niiiitf,  regeo^  tfii#//i- 
gite  :#lmiiic,  Id  esl  jam  innovati,  jam  coniriiis  iuleis 
legiimentis»  id  est  camalibus  vtsis  erroris  qofle  ad 
imeterilam  vitam  perlineni :  niui^  iutelUgiteiua  reges, 
Id  est,  jam  valentes  regere  quidquid  in  vobis  servUe 
atque  besiiale  est;  et  jam  valentes  puguare,  non 
quasi  aerem  caxienleSf  sed  castiganies  vestra  corpora, 
ct  scrviUili  subjicientes  (ICor.  ix,  i6,27).  £r»dtmim, 
o«m«s  qui  ju4iieati$  Urram.  Hoc  idem  repetilum  est : 
erudinuHi^  pro  eoquod  dictum  est,  inieUigiU;  quiju- 
dieatie  auiem  terram^  pro  eo  quod  dicibm  est,  rege$, 
Spirilttales  enim  significat  qui  judictut  terram  :  infe* 
rius  enim  nobis  est,  quidquid  judictmus;  quidquid 
auiem  iorra  spiritualem  bominem  esi»  merilo  lerra 
uoiniiiauir,  qula  terrena  labe  saudatum  est. 

9.  [  ver$.  11.]  Servite  Domino  in  tiuiore  (d) :  ne  in 
sup^biam  verut  *  quod  dictum  esl,  reje$  guijudica- 
U$  terram.  Et  exeuUateei  cum  tremore :  optime  sulije- 
cluni  esl  exiulUUf  ne  ad  miseriam  valere  viderotor 
qood  dictom  est,  oendte  Donuno  tn  4imore.  Sed 
rursus  ne  idipsum  peii^eliu  effusionem  lomeriutis, 
tddilum  est,  cum  iremore;  ul  td  ctulionem  valeret 
circumspecumqae  sanctiftctiionis  cuslodiam.  Etiam 
sic  pjiesl  tocipi,  Et  nune  rege$  intelUgiU,  \d  est,  Et 

*  Tres  vss.,  de  peceaU  Ivno, 

*  €dd.,  vertant,  irededm  Mss.,  vertat.  unus,  vertatwr, 
Idem  vers.  7  tracuuir  bi  Enar.  Psal.  u,  n.  8. 
Vers.  8  iraeuiur  item  \n  Eiiar.  Psal.  xu,  n.  30. 
Idem  vers.  0  explicauir  io  Enar.  Psil.  xuv,  n.  18;  ei 

rsal.'Lvin,a.  I. 
(d)  De  eodcffl  vers.  11  vide  Enar.  in  Psal.  lxv,  n.  ^ 


ges  leme,  qoasi  bonum  vestnim  vobit  abktom  sii; 
sed  inulUglie  potinSj  el  erudinKni.  Id  Onim  vobls  ex* 
pedil  ul  sub  illo  siiis,  t  quo  inlellecUis  ei  erudllio  vo- 
bis  datur.  Ei  boc  mhla  e\pedit«  ut  non  lemeredomi- 
nemini ;  sed  Domino  omniom  cum  timore  servialls,  ei 
exsolietls  In  bettiludine  cenissima  el  sincerissima, 
cauti  et  eircnmspicienics  ne  ab  ea  per  superbiam  de- 
ddatis. 

10.  [  ver$.  12.]  ApftrehendiU  dieetpiiHam^  nequando 
iraecatur  Dominue^  ei  pmreaUe  de  fda  ju$U  :  hoc  est 
quod  ait,  inteUigiu,  H  erudtudm;  nam  inldligere  ei 
erodin,  boc  est  appreliendere  dlsciplinam.  Yerumu* 
men  ineoquod  dicllur,  apprehendiu,  satis  signiftcttur 
praesidium  quoddam  aiqoe  munimentom  esse  tdvefw 
snsomnia  quae  obesse  possent,  nisi  unia  cora  appre* 
henderetur*  Nequmtdo  tulom  iraeeatur  Dondnue,  cum 
dubiutione  positum  est;  iion  secnndom  visionem 
Prophelse,  eol  certum  est,  sed  sccnndam  eos  ipsos  qoi 
monentur;  quia  cum  dubluiione  solent  cogiure  Iram 
Dei,  qulbus  non  apene  revdator.  Hoc  ergo  sibi  ipsi 
debent  ^eere  :  Apprehendamus  disciplinam,  ne- 
quando  Irascator  Dominns,  el  pereamus  do  via  jusU. 
lam  vero,  iraeeatur  Donttnu$ ,  qoomodo  aecipien- 
dum  sll  suprt  dicium  esl  (a).  Et  pereaUe  de  majueia: 
Imcc  magna  poBnt  esl,  quae  ab  lis  rormidainr  qui  ali- 
quid  dulcedinis  justiti»  perceperont ;  qui  enlm  perlt 
de  via  Justitiae,  com  mtgnt  miseria  per  vias  iniqntu* 
tiserrabit. 

11.  [  9er$.  15.]  Cum  exareerit  in  breei  ira  e/vi,  6esli 
mmnee  qui  eonfdmd  in  eo  :  id  esl,  com  vindicla  vencv 
rit,  qu»  implis  et  pcccatoribus  praeporatvr,  non  so*- 
him  eos  non  atlinget  qui  confldunt  in  Domino,  sed 
etiam  ad  regnum  illis  inslruendum  ei  soblimandom 
profleiet.  Non  enim  dixit :  Cum  exareerit  in  breoi  hra 
etfue^  oecuri  omne$  qui  confiduHt  in  «o,  Unquam  hoe 
solum  Inde  babeant,  quod  non  pmiiantur;  sed  beaU 
dixit,  nbi  esl  bonorum  omniom  summa  et  cwnttlus. 
Qttod  autem  poslUim  est,  tn  brevi^  boc  signlficare  ar- 
bitror,  quia  repeniinum  aliquid  eril,  dum  hoc  rcmo- 
tom  et  longe  ftiUirum  peccatores  existimtbont. 

IN  PSALMUM  III 
ENARRATK). 

P$almu$  Dttoid,  eum  fugerel  a  fucieAbe$$aloH^  /Ifiisii». 
1.  [ver$.  1.]  HuDC  psalmum  ex  persona  Chrisli 
accipiendura  persuadet  quod  dicturo  esi  :  Ego 
dormiw,  et  $onmum  cepi :  et  ex$urrexi,  quoniam  Domi- 
nu$  euicipiet  me,  Magis  cnim  hoc  ad  passionem  et  re- 
surreclionem  Domini  congrueiiler  sonat,  quani  ad  il- 
lam  historiam  in  qua  David  scribitur  fugisse  a  facio 
bcllaoiis  adversum  se  filii  sui  (II  Reg.  xv,  17).  Etqu«»- 
niam  scriptuin  est  dc  discipuKs  Christi :  Quamdiu  cum 
£11  e$t  $poH$u$^  non  jejunant  •  /i/ti  $pon$i  {Maith,  ix. 


>  in  ante  excusis,  /frtalon.  At  in  melioris  notae  1 
que  est,  Abessaton.  in  Graeco  LXX,  /besaKm. 

>  Edd.,  iejmuibma.  At  Mas.,  J<;tmmil. 
(a)  supra,  n.  4. 


,  ubi« 


13  ENARRATIO  IN 

15)    DOD  mirum  &l  fl!ias  ejus  impias»  significalur  di- 

scipulus  impius  qui  ^um  tradidii.  A  Cujus  facie  fu- 

giss^  quanqaam  iiislorice  possit  accipi,  qunndo  illo 

discedenle  secessit  cura  cxteris  in  montcm ;  tamen 

spirituaiiter,  quando  roenlem  Judae  F^ilius  Dei,  id  est 

virtus  ei  sapienlia  Dei^  deseruit,  cum  eum  diabolus 

penitns  iiivasil,  in  eo  quod  scriplum  est,  El  inlravH 

diaboltts  in  eor  ejus  [Joan.  xiti,  2),  bene  accipilur  a 

facie  ejus  Christum  riigissc ;  non  quia  Ciirislus  diabolo 

cessii»  sed  Cliristo  disccdente  diabolus  possedit.  Qucm 

discessuin  fdgam  esse  in  boc  psalmo  appellatum  c^le- 

ritatis  causa  arbilror;  quod  verbo  eliam  Domini  si« 

giniicatur  dlceniis :  Quod  faci$^  dlo  fac  {tbid,,it). 

Loquimur  etiam  sic  in  consueiudine,  ut  dicamus :  Fu- 

gil  nie,  quod  in  mentem  non  venil;  et  de  homiiie 

doctis&imo  dicimus :  Nihil  eum  fugit.  Proptcrea  veri- 

las  fugU  menicm  Judx,  cum  eum  illustrare  desiitit, 

Abossalon  aulem,  sicul  quidam  interpretanlur,  in  ia- 

lina  lingoa  dicitur  Patris  pax :  quod  mirum  videri  po*- 

test,  sive  in  hisloria  Regnorum,  cum  !)eiIUm  ddversus 

patrcm  Abessalon  gesserit ;  sive  iA  hlsloria  Novi  te- 

stamaiti,  eum  t)raditor  Domini  Judas  fiierit,  qitemad- 

modum  Patris  pax  possit  inteltigi.  Sed  et  ibi  qai  dili- 

genter  legunt,  videnl  in  illobeTIo  David  pacatum  fuisfe 

filio,  qui  etiam  magno  cum  dolore  plankit  eistinetum, 

dieens  :  Abessaion  filiu$  meus^  quis  dabit  mihi  mori  pro 

U  (II  Reg.  XT11I,  53)?  et  in  historia  Novi  testamenti, 

r^ksa  Domini  nostri  tanla  et  tam  miranda  patientia, 

qood  eum  tamdia  pertulit  tanquam  boniim,  cum  ejtis 

cogitationes  non  ignoraret,  com  adhlbuit  ad  convitium 

fti  qao  corpoHs  et  sanguiniS  sul  Dgulram  ^  disclpalis 

eomme&davit  et  tradldit  (Jl>an.  xiii),  quod  denique  in 

l||»8a  tradiiiofie  oscttlttm  aecepit  (MaUh.  xxVi,  4*1), 

bene  inleiligUur  pacem  Chrtstam  exhibttlsse  traditoH 

ano;  qoamvis  ille  tam  seeleratft  cogitationis  interho 

bello  yastaretiir.  Et  Idoo  Abessalon  Patris  pax  dici* 

lor,  qaia  pater  baboit  pacem,  qoam  ille  non  habalt. 

S.  [wers.  9,  &.]  ihnme^  quid  nmltiplkaH  tunt  ifui 
tHMma  mef  Um  sdlieet  malliplicaii  sottti  ut  eilam 
de  namero  discipuloram  non  defaerit  ^ui  namero  ac- 
cesaertt  perseqoentittm.  MuUi  hi$ur§unt  super  me: 
flmiiii  SeusU  wnimmtMm:  Non  etliMus  iUiiH  Deo  efu$. 
MaiiifiBStam  est  qood  nisi  desperarent  resarrecturtHiH 
■on  atiqoe  oeciderent.  Ad  hoe  valent  ill»  voces  *.  Ih^ 
seeniUa  de  cruce,  d  FiliuB  Dei  eif ;  et :  Mios  tah^aiHt^ 
sesptum  moH  pobttt  {Id.  xxvii,  ift)i  Ergo  fiec  Jiidas^om 
iraduliaset,  niai  et  eorom  esset  nameroqnl  Chrsstum 
conteronerent,  dieentes :  Non  ett  talu*  ilii  in  Deif  efut* 

3.  [neri.  i.]  Tuoutem,  D&mine^  tutceptofmeutes : 
secondom :  hominem  diciturDeo;  quia  hominis  shs- 
ec^io  est  Verbam  earo  factam.  Gioria  meo :  gloHnm 
ioam  Deum  dicit  etiam  ille,  qnem  sic  suscepit  Dei 
Verbum,  ut  aimol  cum  eo  Deus  fieret.  Discant  soper- 
bi,  qai  non  libenler  audiant  cam  eis  dicitur :  Quid 
autem  habet  quod  non  aecepkti?  Si  autem  accepitti, 
qmd  gioriarit  quaei  non  aceeperit  (I  Cor.  iv,  7)?  Et 
eauUtant  eaput  meum :  mentem  ipsam  huraanam  hic 

*  Qoauior  uss.,  sdlicet  Benkfnianus,  Theodericensis  ac 
receniioris  £UiUs  ez  corheieosibus  uous  et  alius  ex  Bcou- 
giensihos,  myslerium. 

Sanct.  August.  IV. 


PSAlMUM  III.  t4 

accipicndam  puto^  quod  caput  aiiimae  non  absurdo. 
appellatur,  qua  ita  inhaesit  et  quodammodo  coaluii 
exceilenli  stipereminedtiae  Verbi  bominem  sascipioa- 
tis,  ui  tanta  passiOnis  humilitate  non  dcponeretur. 

4.  [vers.  S.]  Voce  tnea  ad  Dominum  ctamttvi:\i 
est,  non  cOrpOris  voce,  qux  cum  strcpilu  vcrberati 
aeris  promitUr;  sed  Vocc  cOrdis,  qux  hominibus  silet» 
Dco  autem  sicut  clamor  sonat.  Qua  Voce  Suzadna 
etiiudiia  est  {Dan.  xUi,  44) :  et  de  qUa  Voce  ipse  Do- 
minus  prxcipit,  ut  in  cubiculis  clausis,  id  est,  in  s^- 
cretis  cordis  sihe  strepitu  oreiiir  {Malth.  vi,  6).  Ncc 
facile  quisquam  dixeHt  hac  voce  minus  orari,  si  ouU 
liis  verbOmm  sontis  reddaiiir  ex  corpore;  quOniam  fel. 
silentes  cum  in  cordibus  oramus,  si  alien»  ab  aifeclu 
drantis  cogllationes  intercurrant,  nondum  dici  potest : 
Voce  mea  ad  Donunum  ciamavi.  Neque  hoc  recle  did- 
tur,  nlsi  cuni  sola  anima,  niliil  carnis  nihilque  dar- 
nalium  intentionum  in  oraiione  *  attrahens,  loquituf 
Aomitio,  ubi  solus  audit;  clamof  autekn  etiam  iisto 
dicitur,  propter  vim  Ipsitts  intentiohis.  Et  exaudivU 
me  de  monte  snncto  suo  {a) :  montem  qUidem  ipsiim 
Dominom  per  Pi^ophetam  dlcium  habemiis,  ut  scri- 
ptum  est,  lapidem  prxcisUmsine  manibns  crevisse  in 
diagnitudinem  mOntis  {Dan.  ii,  35).  Sed  hoc  ab  ipsiu% 
persona'  noh  potesl  accipi,  nlsl  forte  iti  dicere  Vo-' 
liiit :  De  memetipso,  tarvjuam  de  monte  sancto  sUo, 
ibe  etaudivlt,  cum  habitat-et  in  me,  id  est,  ui  ipsO 
monte.  Planius  iiutem  est  et  expcditius,  si  acCipidmUs 
exaudisse  DeUm  de  justitia  dua :  justum  eilim  erat  ut 
ihnocentem  occisUm,  el  cui  retributa  sunt  mala  pro 
bonis,  resuscitaret  a  mortuls,  et  digna  persequehiibUs 
retribUeret;  legimus  tr\\mi  Hsiitid  tua  oiM  ntoMee 
Dd  {PsaU  xtxv,  7)* 

5.  [^ers.  8.]  Eqo  dotmtvi,  itsottmuin  cep\  {b)M^ti 
ihconvenienter  animadverti  potest  <tiiod  positum  t&U 
Ejo,  ad  significandum  quod  sua  voluhtate  ihortem 
sUstinuit,  secundum  illiid :  Propterea  mH  Paler  diiigit,' 
ffuoniam  ego  pono  afiimam  meam^  tU  itmnn  imHam 
eitm.  Nento  eam  toiUt  a  meipio :  potetiatem  habeo  ^b* 
nendieami  et  ptHetUitem  hahe4  Uerum  tufn^ndi  enm 
(iotm.  X|  17, 18)  i  non  ergo,  itiquit,  Vos  ine  tlfli<lu^iti 
inVlUim  cepistls  et  occidistls,  sed  ego  dormivi,  el  tom- 
mm  eepi;  et  extitrreaai  quoniam  DonUnut  kuitipieime, 
Sofflttnm  HUtem  prO  morle  posiiiim  IniiUmerikbHiter' 
Scripturae  eontineiit,  sicut  Aposidlns  dicit  f  Nth  tot 
iifHorart,  frairet,  de  Ht  qui  dormiiioitem  ateeperun* 
(1  Thett.  IV,  «).  Nec  quaerendUm  est  clir  additiim 
slt,eomniim  e«pj,  cum  jslm  dictuin  esset,  dtirmiU;  usl- 
talas  enlm  bahent  Sanptttrx  hujuscemodi  repetitio^ 
nes,  sieut  in  seeuodo  psalmomUItasosiendimos.  Noii« 
nuHi  autemeodices  habeht,  dormiiri,  et  topofAtut  tum^ 
etalil  alltef;  qoomodo  inierpretaH  potuemnt  quod 
graece  positora  est,  /v^  Si  kxitfi^M^  m  trc^a.  Nid 
forie  dormttiomortelitis,  somniis  aiitem  monui  accipi 
potest ;  01  dormMo  sit  qna  il^nsitur  ad  sonmum,  ve* 

*  Aliquot  Hss. ,  oraUonem. 

s  Quioque  Ma.:  sed  koc  ad  iptbts  persOnam. 

(a)  oe  eodem  ver&.  5  vide  Bnar.  Psal.  xliv.  ri.  43;  et 
XLvn,  n.  2.  »  »  «* 

(1}  idem  vers.  6  iraclaiur  in  Enar.  Psal.  xi,  o.  10:  Lvii 
n.  i4|a,a.  S|etexx3iviH^n.  S.  ^ 

fTrois  J 


luH  est  expergcfuctlo  qua  iransitur  ad  vigilatiouem. 
I(c  pro  iiianibus  sennoius  ornamenlis,  rcpetiliones 
Istas  In  diviiiis  libris  esse  arbitrcmur.  Benc  crgo  acci- 
pitiir,  Ego  dormivi,  et  $omnum  cepi ;  Ego  me  passioni 
perinisi,  el  mors  coiiseciiia  cst.  Et  exiurrexit  quoniam 
bominui  suscipiet  me.  Hoc  magis  aniinadvertcnduni 
cst,  quemddmpdum  in  uiia  seutentia  el  praeterili  tem- 
poris  vcrbiim  posiiil)  etfuturi :  ctea:surre»enim  di.^it, 
quod  cst  de  prxterilo ;  et  tnmpiet^  quod  esl  de  futu- 
ro;  cum  resurgere  ulique  nii^i  illa  susceptione  non 
posset.  Scd  in  propheiia  bcnc  miscentur  fulura  proi- 
terills,  quo  utruinque  signiHcetBr :  qiiia  ea  qus  ven- 
tura  proplietantur,  seemidam  tempus  Ailura  sunt; 
secundum  scientiam  vero  propbetaiitium,  ]am  pro 
faciis  babenda.  Miscentur  quoqiie  pncscniis  teiii'* 
poris  vcrba,  quac  suo  ioco,  cum  occurreriut,  Iracta-. 
bnntur. 

6.  \yer9,  7.]  iVpn  timelfO  millia  populi  cincumdattlU 
me :  scriptum  est  in  Evaugelio,  qiianta  enm  muUititdo 
p:Uieniem  et  cruciflxum  circumsielerit  {Mauh.  xxvn, 
59,  etc),  Exs^rge,  Domine^  talvum  me  fac^  Deus  meu$: 
non  dormienli  aut  jacenti  dicitur  Deo,  fxiirr^e;  Kcd 
moris  est  diviiiarum  Scripturarum  personne  Dei  tti» 
bucre  quod  in  nobis  facil;  non  quidem  abique,  sed 
ubi  congruenler  dici  potest,  vduti  cum  ipse  loqui 
dicitur,  quando  ejus  dono  loquHulur  Prophetx  vcl 
Apostoli,  yel  quique  nuntii  veritatis.  Unde  illud  cst : 
An  vuUi$  experimentum  accipere  ^u$  ^ui  in  me  loqui-^ 
tttrCliri$tu$  {il  Cor.  xiii,  5)?  non  enim  ait,  ejus  quo 
illuininante  aut  Jubente  loquor ;  scd  prorsus  ipsam 
locutionem  illi  tribuit  cujiis  munere  loquebatur. 

7.  \ver$.  8.]  Quoniam  tu  pertu$$i$ti  omne$  adver» 
$attte$  mibi  $ine  cau$a  :  noii  ita  distinguendum  est, 
quasi  una  sentenlia  sit,  Bxeurge^  Domine;  $alvum  me 
fac^  Deu$  meiis,  quoniam  tu  percu$$i$li  omnee  ffdm» 
$antc$  m-ltt  $me  cau$a :  non  enim  propterca  salvuro 
facit,  quia  percus^it  inimicas  ejiis ;  sed  potius  ipso 
salvo  Hicto,  illos  perQussit.  £rgo  ad  id  quod  sequitur 
pertinet;  ut  iste  sil  sensus,  Quoniam  tu  percu$d$d. 
omne$  adver$ante$  mihi  $ine  cau$a,  dentu  peccatontm 
contrivi$ti ;  id  est,  inde  contrivisti  dentes  peccatarumt 
quoniam  percussisti  omnes  adversantes  roilii.  PcBna. 
quippe  advcrsaiitium  est,  qua  denies  eoruro  comriii 
sunt»  id  esi,  in  irrtlaro  qua&i  in  pulverem  perdii«ia 
verba  peccntorum  dilaceraotittro  maledictis  Filiun 
Dei ;  ut  slc  accipiamus  deotct,  verba  maledica,  qui* 
bus  dentibus  dicit  Apostolus  :  Si  auum  wocrftf-. 
u$  inticem^  fndete  ne  ean$$uummm  ah  inmcmn  {Qal,  v, 
15),  Possuni  ei  denles  peccatomro  acdpr  prtiieipe»^- 
poccatorum,.quojruiii  auclQritate  4|uiaqiie  deaoeleuie 
secte  viventiuro  praociditur»  el  quasi  inoovporatar 

.  malo  vivQniibttS.  His  deniibus  contrarii  aunt  denies 
Eeclesix,  quorum  aueioriUie  $h  errore  genliUttro  va^ 
rtomroque  dogmatum  praaciduntur  credentes,  ei  in 
eam  qux  Cbristi  corpiis  esl  transfcruntur :  hia  den* 
tibus  dicium  ,est  Petro  ui  raandu6arct  mnctata  anima- 
lia  {Aet,  x,  13) ;  id  est,  occidendo  ia  Gentihus  qiind 
eraiit,  et  iransmutando  in  id  quod  ipse  esset.  El  de 
liis  dentibus  Ecelesise  dicitur :  D^nies  fia  eicuigrex 


AUCIJSTINI  EPISCOM  7G 

deton$arum  a$cetiden$  de  lavacro^  qwe  omne$  geimno$ 
pariunt,  et  $teriH$  non  e$t  in  iUi$  {Cant.  iv,  2,  et  vi,  5). 
Ili  sunt  qui  recte  praecipiunt,  el  quemadniodum  pn£- 
cipiunt  ita  vivunt;  qui  faciunl  quod  dicium  est :  Lu-^ 
ceant  opera  ve$tra  coram  hominibus^  ut  benedicant  Pa^ 
trem  ve$trttm  qui  in  cali$  est  { Matth,  v,  f  6) :  horum 
enim  auctoriiaie  commoii,  Deo  per  illos  loquenti  ei 
operanti  horoines  creduiit,  et  separati  a  sasculo  cui 
conformati  eranl,  in  Ecclcsix  mcmbra  transeunt.  El 
idco  recte  isii,  per  quos  bxc  iiiint ,  denlcs  dicuntur 
detonsis  ovibu.s  similcs,  quia  terrenarum  curariim 
OBcra  deposuerunt)  et  ascendentes  de  lavacro,  de 
sordium  saeCQlI  abluttonc  ^  per  sacramcntum  bapii- 
smatis^  omnes  gcminos  pnriuni.  Operantur  eniro  doo 
praecepta,  de  quibus  dictum  est .:  In  hi$  duobue  prm* 
cepH$  tata  Le»  pendei  et  PropheUe  { Id,  xxii,  40) , 
diiq^entes  Deum  ex  loto  corde^  et  ex  tota  animn,  ei 
ex  tota  menie ;  et  proxiinum  ianquam  seipsos.  lii 
quibas  sterilis  non  est »  quoniam  talcs  frucius  red- 
dtint  Deo.  Sccundum  ergo  isturo  intcHccturo  sic  acci- 
piendum  est,  dettte$  peccatonm  contrim$ti ;  id  esi,  in 
irriium  adduxisii  principea  peccatorum,  perculiendo 
omnes  adversantes  mihi  sifte  causa  :  principes  cnim 
eum  secundum  cvangelicam  liisloriaro  persecuti  sant, 
cum  inuliiiudo  inferior  boiiorarct. 

8.  \ver$,  9.]  Domini  e$t  <a/tt«,  et  $uper  poputum 
tuum  benedictio  tua  (a).  In  una  senteiitia  el  pnecepit  ho^. 
minibus  quid  credereni,  et  pro  crcdentibus  oravii : 
nam,  Domim  e$t  $alu$  cum  dicitur,  ad  bomiues  serroo 
dirigitur ;  nec  ita  sequiiur ,  Et  super  populuin  suuin- 
benedictio  ejus ,  ul  totum  homitiibus  dicturo  sit ;  sed 
ad  ipeum  Deum  omlip  convertliur,  pro  ipso  populo 
cui  dictum  esi  :  Domini  e$t  $alu$,  Qiiid  ergo  ail,  nisi 
hoc  ?  Neroo  de  se  pnesumat ,  quoniam  Domini  esL 
salvos  facerede  morte  peccati;  mm  Ittfelixegohomo^ 
qui$  me  liberabii  de  corpore  moriie  hujue?  Grmia  Det^ 
per  Je$um  Chri$lum  Dominum  uiMtmm  {Rom.  vii ,  Si» 
^) ;  tu  aulero ,  Doroiiie ,  bettedic  popuhun  iutun  d» 
te  salutem  speiaBtemt 

9,  Poiest  ei  iale  psahnus  accipi  ad  persenam  Chri^ 
sti.alio  inodD ,  id  esi ,  ui  toius  loqnaiiir*  Toiua  dico^ 
cwn  corpore  suo  cui  caput  esi,  seciHidum  ApMoium 
qui  dicii  :  Voi  autem  e$li$  corpue  Ckri$ii  e$  memhrm 
(I  Cer.  xu,  27) ;  ergo  iile  caput  esi  hiijns  corporie. 
Propter  qood  alio  leeo  dicii :  K^rlrnim  mam  faeiem^ 
te$  in  eharitmef  mufeamurin  iiio  pet  oamia^  qui  e$$ 
caput  Chri$tu$ ,  es  quo  totum  corpue  eoHnexmn  et  com^ 
pactum  e$t  {Ephee^  iv,  15 ,  \%).  Lequilur  ergo  apod 
Propheiaai  sinittl  Ecclesia  et  caput  ejiN ,  inter  ptt>« 
ccllas  peraecutihnum  eonsiiluta  per  universum  or« 
\\em  lerrarum,  qiiod  jam  contigieee  sdmus  :  Dfnnne^ 
quid  muUiplicaH  eunt  qui  tntuUini  me  T  multi  insuwguni 
advereum  me^  ehristiannm  nomen  exienninare  cii- 
pientes.  Muiti  dieunt  amnue  mete  :  Non  e$t  $alu$  ilti 
in  Deo  eju$ :  non  enim  .iliier  sperarent  posse  se  per- 
dere  Ecdesiam  htissime  pultulairtem ,  nlai  ad  Dei 


>  Qumque  Has.,  desordibns  sacuHabluti. 
{a)  De  hoe  eodem  vers.  9  vide  Enar.  In  Psal.  lxx,  » 
ei  cxLVt  n.  9. 


10* 


77  ENARRATIO  IN 

Mif  am  penlttm  boii  eredereut.  Tu  mUem ,  DomiMe^ 
tueepimr  mem  ee  :  in  Chrlslo  mi^e ;  naM  In  illo 
hoQiine  et  Eceleslt  soBeepia  esi  a  Verbo ,  qood  cdro 
fMoDi  eet ,  el  hobitavli  in  nObis  (iom.  i ,  U) ;  foia 
et  tn  eebteeiibus  nos  sedere  fecit  una  com  Ulo  {Ephee. 
n,  6) :  praceedenle  enim  capite,  membra  c«lera  con« 
seqoeiitor;  qols  enim  nos  separabil  a  ciiarltale 
Christi  {n&m.  vm ,  96)1  Reece  ergo  dieit  eliam  Ec- 
clGsia  :  SueeejHor  meui  ee^  ^oriawea;  bon  etiim  sibi 
^  iriboK  qood  excellit ,  com  Inlelligii  eii)«s  graila  et 
miscricordio  talis  est.  Et  eenittanB  eap^  mmm,  ipsum 
sdlieet  f(a\  primogenilns  a  mortuis  ascendtt  In  ec0* 
lam.  Yeee  mea  ad  Donmum  rtomitt,  et  exaudkii  mi 
de  numte  ttmtio  euo.  Il«c  est  oratio  omniom  sando* 
ram,  odor  suavilaiis  qui  ascendit  in  conspectn  Do- 
niiiii :  jam  enim  exaudftor  Ecelesia  de  ipso  monlc, 
quod  eiiam  caput  ejiis  est  \  vel  de  illa  jasilfia  Dei, 
qua  et  liberaniur  elccii  ejus,  et  persecutores  corum 
puniontor.  Dicat  popnhis  Det  etiam  Hhid  :  Bgo  dor- 
wm ,  et  tom$mm  cepi ;  et  exmrresd  ^  ^fuoniam  bominui 
mMeifHei  me^  ui  adjtingntur  et  cohacreai  capril  suo; 
huic  eniio  populo  dicluni  est :  Surge  qtn  dormii  ^  et 
tiiurge  a  mortuie^  et  conlinget  ^  te  Ckriitus  {Ephes. 
V,  U) ;  quoniam  de  peccatoribus  assumplus  est »  de 
qafbus  generoliter  dictom  est :  Qui  autem  dermima^ 
HocUilmrmiunt  (I  Thets.  v ,  7).  Dicat  etiam  :  Non  Ir- 
meho  miiHa  pojmli  eireumdantit  me ;  circumvallantium 
scilicet  gentiom »  ad  exstinguendum  nomen ,  si  pos- 
sent»  nbicomqoe  chrlstlanum»  Scd  qiiomodo  timcrcn^ 
tnr,  eom  tanquam  olco  sanguine  raaiiyrum  in  ChrtsiO 
ardor  cbaritaiis  inflammarclnr?  Exturge^  Domine, 
tatnmi  me  fac ,  Deut  meut :  potest  hoc  ipsi  capiti  siio 
eorpos  dicere ;  iilo  enim  exsargente  salvum  factum 
est,  q«i  aseendicln  altum,  captivam  egilcaptivitaiemt 
dedit  dono  homlnibus  {Ptal.  Ltvii,  19) :  boc  enim 
In  praedeoUnaiione  a  Prophcta  dlcitur »  quo  usqne  ad 
terras  Dominum  nostrnm ,  iHa  de  qua  in  Evangelio 
didtor,  messis  raatura  (Matth.  i%  »  S7)  deposuit,  cu*^ 
)us  saloB  est  in  ejiis  resnrreciione ,  qiii  pro  nobls 
dignatno  est  mori»  Quoniam  tu  pereuttitti  omnet  ad* 
tenaniet  miln  tine  eauta,  dentet  peceatotum  eonlrivitti  i 
jaro  regnanie  &celes?A ,  inimici  nominis  cbristiani 
conAislone  percnssi  sunt,  et  sive  maledlca  verba 
eonira ,  sive  prineipatiis ,  In  irritum  deducii.  Credlte 
ergo,  homines,  qood  l^eim nl  ett  talut :  et,  tu,  DominCi 
sii  tuper  popuium  tuum  benedic^o  tua. 

10.  Poiesl  eilam  uirasquisqne  nostmm  dfeere,  ctim 
vtifemiii  d  eopidilatum  multiindo  resistentem  men- 
lem  docil  fn  lege  peecati :  Domtfi^ ,  gtdd  muttipHead 
tmu  qm  tr^uimi  me ,  multi  inturguni  adeertum  me  f 
Et  qaoniam  plefomqOe  coacervalione  vifiorum  sob- 
repii  desperollo  saniutis ,  tanqoam  ipsls  vitiis  insul- 
taniibos  onlHMe,  vel  etiam  diabolo  et  angells  ejus  per 
■oiias  suggestidnes  ot  desperemos  operantibus ,  ve- 
rissinio  dloilffr  :  Mulii  dieunt  ardmm  meee :  ffon  ett 
taiut  UHiuDeo  ejut.  Tu  auiem ,  Donune ,  tusceptor 
let;  bse  enlm  spes  dlt,  qtiod  naturam  humanam 


PSALMVM  IV.  78 

in  Ghrislo  *  sMcipero  dlgnalos  ost.  iHoria  mea  ?e§ 
tlla  regula ,  ne  qnis  sibt  alfqold  Iriboat.  Ei  exakane 
eapui  meum  :  sivo  ipsom  qni  omninm  noslrom  eapoi 
est ,  sive  « ii«sc0|asquti  nostrttm  spiriutm ,  quod  tu^ 
pot  esl  aniOMD  et  carnls ;  rsptif  enlm  mulierit  ulr ,  h 
eaput  viri  Chritlut  (I  Cor.  ju ,  3).  Exaliatiir  aulem 
mens,  ciim  jam  diei  polest,  Mentetmiolegi  Dei  {Rom. 
vn,  So) ;  nl  caeiera  bomlnis  paeaia  *  sobdftntnr,  com 
Jam  camis  rcsorrecitone  absorbotor  mors  In  victo* 
riam  (I  Cor.  xv,  U).  Yoee  utea  ad  DonAium  clamari: 
veoe  iila  lotfana  ei  itotenlijsima.  Bt  exaudiui^  me  de 
monto  umeto  tno  :  de  ipso  por  qnem  nobls  sobtcnit, 
etquo  nediaioro  nos  eaandilt  Ego  dormiri^  ei  tomnum 
eepi;  ei  amrr«aej»  ^iionjeifi  Dombmt  tuteipiet  me  : 
qois  hoe  mm  polest  fidelitim  dicere »  recolens  mor- 
le»  peeeaiorom  snorom ,  et  donnm  regenemtionJst 
N<m  tmebo  miUiM  popuH  rifcumdantit  me.  fixceptis 
his  qote  uiaversoliier  Eccleftia  sustinuit  et  siisiinet, 
habet  eiiam  onaeqoisque  tentationes  qutbiis  circum- 
vailaiostoedical :  Bxtnrge,  DonHne,  taltuniine fae^ 
Dent  meut ;  hoe  esl,  fac  me  ctstirgcte.  Qnoniam  tn 
percuttitti  omnes  advertanlet  miW  «fne  eauta  :  rccle 
in  pradestinationo  dieitnr  de  diabolo  et  angelis  cjus, 
qiii  non  solnm  In  toiomChristi  corpus^  scd  etiam  in 
singidos  qoosque  privalim  sacvlunl.  Dentet  peceato- 
fum  contrivitH :  Imbeiunnsqbisquemaredicentessibi; 
habel  eliam  vilionim  onciores  conantes  eiitn  a  Clirisil 
corpore  loraBeidere.  Sed  DondnS  ett  tnlnt ;  cavenda  sn- 
pctbio  est,  01  dicendum  :  Adhmrit  anima  meu  pott  le 
(l*w/.  LXii,  «).  Ei  tuper  popuium  tuum  benedlctlo  tua^ 
boc  esi  super  onnmqoemqoe  nostrum. 


fef 


•  Pro  epiphautei,  litommflWi,  legebai,  cp/wpjc/at,  coniin' 


IN  P8ALMDM  IV 

EMARHATIO. 

In  fnem »  Ptalmut  Cmiem  Damd. 

i.  [eeH.  I.]  Finit  Legh  Chriitut  ad  JuitiUam 
omni  eredenti  (Rom.  x,  4)  :  hic  enim  finis  perrociio- 
nem  signiGcat ,  non  consumpiionem.  Uinim  auietn 
omne  cantieum  psalmtis  sil,  aii  poiius  omnis  psalmus 
eanlicum;  an  sint  quxdam  cantica  quae  non  possint 
dici  psalmi ,  et  quidam  psalmi  qui  iion  possint  dict 
cantica,  qunri  poiesl.  Sed  aniniadvericndx'  Scripiu- 
ra  sunl ,  ne  forie  Canticum  laelillam  iudicel :  Psaliui 
aoiem  dicunlur ,  qui  canlanlur  ad  psalterium ;  qUo 
osom  csse  David  prophetam  in  magno  mysterio,  pro- 
dlt  historia  (I  Pdr.  Xiii,  8,  et  xvi,  5).  De  qua  re  non 
est  hic  disscrendi  locus ;  quia  diulurnam  inquisitio- 
nem  el  longam  dispulaiionem  desidcrat.  Nunc  inie- 
rim  aut  verba  Donunici  hominis  post  rcsurreciionem 
exspeclare  debemus,  aui  bominis  in  Ecclc^ia  credeii' 
tis  et  spcrantis  in  cum. 

2.  [vert.  2.]  Ctim  inVocarem ,  exaudivit  me  Dent 

justitim  meas :  c\m  invocarem,  exaiidivii  inc  Deus, 

InquH ,  a  quo  esl  justilla  inea.  In  tribulatiotie  dilutasli 

itttfu  :  ab  angustiis  Irisiiliae ,  in  laiitudineni  gaudio- 

rum  me  diixisli ;  Iribulalio  enim  et  angusiia  iu  piiinem 

>  Edd.,  tn  chrittum.  At  QoonuUi  liss.,  m  christo. 
•  lu  Colberliaus  oodex.  aJu  vero  ms.  ei  eOd.  rei-ual» 
jfeccim  ^ 


7» 


S.  AIJGUSTINI  EPISCOPI 


M 


lioniinis  operjifttis  maliim  {Ram.  n »  0).  Qui 
auletn  ilicil  :  iiaudemu$  M  tribuktiembtt$ ,  $cienu$ 
quomam  tribtUatio  falienliam  operaiur^  usqae  ad  illud 
iibi  ail :  Quomam  clwnloM  Dei  diffuta  eu  in  eordibu$ 
no$ui$  per  Spirilum  sanrdiiii,  ^'  dalu$  e$t  nobi$(Id. 
V,  3»  5) ,  non  liabet  cordis  aagustias »  quamvis  ex- 
trinsecuau  persequciilibus  iiigeranuir.  Mutatio  autein 
persoAffi ,  q^od  a  terlia ,  ubi  ait ,  txaudiml ,  statini 
transiit  ad  secundam ,  ubi  ail ,  dUaia$ti  miln ,  si  iion 
yarietaiis  ac  sua.vitalis  causa  facta  est ,  mirum  cur 
primum  lanqiiam  iiidicare  Yoliiit  honiinibus  exaudi* 
luni  se  esse,  et  poslea  cempellare  exaoditorem  suum. 
Nisi  forle  cum  indicasset  quemadmodum  exaddiios 
sit  in  ipsa  dilalatione  cordts  ,  maluit  cum  Deo  loqui ; 
ut  eiiam  boc  modo  ostendcret  quid  sit  corde  diia- 
lari,  id  est ,  jam  cordi  babere  iiirusiim  Deuni ,  Cttm 
quo  inlrinsecus  coKoquatur.  Quod  in  {^ers^^na  ejus 
qui  credeiis  in  Cliristum  rlluminatus  est ,  recle  acci^ 
pilur  :  in  ipslus  autem  Dominici  boroiuis9<|uem  aus^ 
cepit  Dei  Sapienlia »  non  video  qiiemadinodum  hoc 
possit  congriierc ;  non  cnim  ;ib  ea  alicfuando  deser- 
tus  est.  Sed  quemadinodum  ipsa  ejus  deprecatio ,  no- 
siras  potius  inririnitatis  indiciuni  est ;  sic  eliam  de 
ista  repcnlina  dilatatione  cordis  potest  idem  Domi- 
nus  pro  lidelibus  suis  loqui ,  quorum  personam  sibi 
imposuit  etiam  cuin  ail  i  E$urivi ,  ei  non  ciba$ii$  me; 
$ilivi ,  el  pbtum  non  dedi$ii$  mihi  (Matih.  xxv,  55)«  et 
cxlera.  Quare  iiic  quoque  potest  dioere,  dr7a/ffi(t  mf/tf, 
pro  uno  ex  mininiissuis  colioquente  cum  Deo  ,  cujus 
chariiatem  diiTusam  babel  in  eorde  per  Spiritum 
saiicium,  qui  datus  est  nobis.  Mi$erere  met ^  etexautH 
irationem  meam  :  ciir  ileruni  rogat,  cum  jam  se exau- 
diuim  et  dilatalum  indicaveril?  An  prcpter  nos,  de 
quibus  dicitur  :  Si  aulem  quod  non  videmu$  spera^ 
mu$  ,  per  patientiam  ex$peetamu$  (Rom.  vui ,  25) ;  aut 
ut  in  illo  qui  credidit  perlicialur  qnod  incliontum  est  ? 

5.  [ver$.  3.]  Filii  /lomi/ium,  u$quequo gravc$  corde? 
Saltem  nsque  in  adventum,  iiiquit,  Fiiii  Dei  vester 
error  diiravcrii ;  quid  ergo  uUia  graves  corde  esUs  ? 
Quaiido  habiliiri  (inem  raliaciarum ,  si  veritate  pra>- 
sente  *  non  iiabetis^  Vtquid  diligiti$  vaniiatemy  ei 
qumiti$  niendacium  ?  utquid  viiliis  bcaii  esse  de  in- 
fimis?  Sola  verilas  facit  bealos,  ex  qiia  vera  sunt 
omnia.  Nam  vanitas  est  vanilanlium*,  el  oinnia  vaniUis, 
Quae  abundaniia  homini  in  omni  labore  siio,  qiio 
tpse  laborat  sub  sole  ( Eccle,  i ,  2,  3 )  ?  Ulqtiid  crgo 
temporalium  rerum  amore  delineiniiii  ?  ulquid  lan- 
quam  prima,  extrema  sectamini ;  quod  est  vanilas  et 
inendatciuin  ?  Cnpitis  enim  permanere  vobiscum,  quae 
omnia  iranseunt  tanquam  unibra. 

4.  [  ver$.  i.  ]  E(  $citote  quoniam  admirabilem  fedi 
Dominu$  $anctum  $uum  :  quem,  nisi  eum  quem  susci- 
tavit  ab  inferis,  et  in  coelo  ad  dexteram  collocavit? 
lucrepatur  ergo  gcnus  humanum »  ut  ad  eum  se  tan- 
dem  ab  hujus  mundi  aniore  convcrtat.  Scd  si  quem 
movel  conjunctio  superaddita,  quod  ait,  Et  $ciiote^ 
facile  est  ut  in  Scripturis  animadveriat  hujus  locu- 

*  Duodecim  Hss.,  $i  vci-italis  prcB$entia. 

*  sic  leginius  cum  sanioribus  Mss.  Dc  h&c  lectione  vide 
H^HRiet.  iii>.  1,cap.  7)0.9.     M. 


tionis  genus  r^imilinfre  esse  riii  lingu»  qua  ProplielOB 
iocuti  Bunt.  Nain  sappe  invenis  ita  coeptum  :  Et  dixii 
Dominus  ad  illum ,  Et  factum  est  verbum  Domini  ac 
illum.  Qox  juoctura  coujnnctionis ,  cum  senientia 
non  praecesserit  cui  sequens  anneciatur «  mbabiliter 
Ibrtassis  insinuat  prolaiionem  Teritaiis  in  voce  cum 
ea  visione  qu«x  lit  in  corde  esse  conjunctain.  Quan- 
quam  hic  dici  possit,  quod  superior  senlentia,  Utquid 
diiigiti$  vanitatem^  ei  quceriti$  mendacium  ?  iU  posita 
est  ac  si  dicereturi  Nolite  diligere  vanitatem,  et  qiue> 
rere  mendacium ;  quo  ita  posilo,  rectissima  locutione 
sequitur  zEt  $citote  quoniam  admirabiiem  fecii  Dond- 
Nttt  $anctum  $uum.  Sed  interpositum  diap$alma  vetat 
istom  cum  supcriore  conjungi  :  sive  enim  hebrxum 
verbum  sit,  sicut  quidam  volunt,  quo  signiflcalur 
Fiat ;  sive  graecum,  quo  signiGcalur  intervallum  p^I- 
lendi ,  ut  {>salma  sit  qund  psalltiur ,  diapsalma  vero 
interpositttm  in  psallendo  silentiuiu  ;  ut  quemadrno- 
dum  sympsalma  dicitur  vocum  copulaiio  in  cantando, 
ita  diapsalma  disjunctio  carum ,  ubi  quxdam  rcquies 
disjhnctae  continualionis  ostendilur  :  sive  ergo  illud» 
sive  hoc ,  sive  aliud  aliquid  sit ,  certe  illud  probabile 
est,  non  xecte  coniinuari  et  tonjungi  sensum,  ubi 
di:ipsalma  interponitur. 

5.  Dominu$  exaudiet  me^  dum  clumavero  ad  eum  : 
hic  nos  admoneri  credo ,  ut  magna  intentione  cordis» 
id  est,  intcrno  el  incoiporeo  damore  auxilimn  implo- 
remus  Dei ;  quoniam  sicut  gratulondum  esl  de  illu* 
miiialione  in  bac  vlta ,  ita  orandum  pro  requie  post 
hanc  vitam.  Quapropter  aut  ex  persona  fidelis  evan- 
gclizantis,  aiil  ex  ipsius  Domini,  sic  accipicnduin  cst 
ac  si  dictum  sit :  Dominus  exaudiet  vos,  duni  clania- 
vcrKis  ad  eum. 

^.[vers.  5.  ]  ha$cinnm,  et  noRle  peeeare  (a) :  occur* 
rebat  eniin  :  Quis  est  dignus  exaudiri ,  aut  quomodo 
non  fruslra  cl  imal  peccator  ad  Domhium  ?  Ergo  Ira-^ 
$cimini ,  inquit,  et  notite  peccare ;  quod  duobus  modis 
intclUgi  poiesl :  aut,  Cliam  si  irascimini,  nolile  pec- 
care  ;  id  est ,  Eliain  si  surgit  motus  animi ,  qui  jaiii 
proptcr  poBnam  peccati  non  est  in  potestate ,  saltcm 
ei  non  conscnliat  ratio  et  mens,  qux  inius  regenerata 
est  secundum  Deum ,  ut  menle  scrviamus  legi  Dei« 
si  adhuc  carne  scrvimus  legi  peccali  (Rom.  yii,  S5) : 
aul,  Agiie  poenilenliain ;  id  est,  irascimini  vobis  ipsis 
de  pncteritis  peccatts ,  et  iilterius  peccare  desimte. 
i}uas  diciti$  iii  cordibu$  ve$lri$ :  subaudilur,  dicite ;  ut 
sit  plcna  sententia  :  Qux  dicitis,  in  cordibus  veslris 
diciie ;  id  est,  nolite  esse  populus  de  quo  dictam  est : 
Labii$  me  honorant ,  cor  autem  eorum  longe  eU  a  m« 
(l$ai,  XXIX,  13).  /n  cubilibu$  ve$tri$  compungimim  : 
hoc  est  quod  jam  dictum  est ,  tn  cardibu$ ;  bace  eninn 
sunt  cubilia  de  quibiis  et  Domintis  roonet ,  ut  iiitus 
oremus  clausis  ostiis  (MatUi.  vi,  6).  Compiin^mini 
autem ,  aut  ad  poenitentios  dolorem  rafertur ,  ut  se 
ipsam  anima  puhiens  compungat ,  ne  in  Dei  judicio 
damnata  torqueatur ;  aut  ad  excitationem,  ut  evigile- 
mus  ad  videndara  luccm  Cliristiy  tanquam  stimalis 
adhibiiis.   Nonnulli  autcm  non  compungimini ,  sed 

(fl)  Dc  eodem  vers.  S  vidc  il  Fnar.  in  rsal.  xxv  n.  3. 


81  ENAKRATIO IN 

apmmbii,  diciinl  incltiis  legi :  quoDiam  in  gr:rco 
Psallerio  est  jeacTttvvyiiTc,  quod  refcrlor  ftd  illam  dila- 
taiionem  cordis ,  ot  exciptaivr  dilTusio  cbariiatis  pcr 
Spirilum  sanctum; 

7.  \ver$.  6,7.]  Sacrilhate  mcrificlumrJu$lUim ,  et 
gperaU  In  Dommo,  Idcm  dicit  In  alio  psalmo  :  Sacri- 
fcium  Deo  $phriiu$  conlribulaM  ( P$aL  l,,  19).  Quare 
oon  absurde  lilc  accipitnr  ipsum  esse  sacrincium  ju- 
jtiliac,  qiiod  fit  per  pcemlcntbm  :  quid  enim  juslius, 
quam  ut  suis  ur.usquisque  peccatis,  quam  alienis  po- 
tius  irascntur,  seque  ipsum  puniens  maclet  Deo?  An 
sacrificinm  justili^c  opera  jasu  sunt  post  poanilen- 
tiam  ?  Nam  et  interposltom  diap$alma ,  non  absurde 
fortassis  insinuat  etlam  transitum  de  vita  vctcri  ad 
Yiiam  novam  :  ut  exstincto  vel  Infinnalo  per  poQiii- 
tcntiam  velere  homine,  sacrificium  jnsliti^B  sccundum 
rcgenerailoncm  no\i  bominis  olTcratur  Deo,  cum  se 
oflTert  ipsa  aniina  jam  abluta,  et  Imponit  iit  aliare 
fidei,  divino  igne,  id  csl,  Spirilu  sancio  comprelicn- 
denda;  ut  iste  sit  sensus,  Sacrificule  $acr\fic\um  ju- 
tihta^  ei  $pera(e  in  Domino ,  id  cst ,  Recte  vivitc ,  et 
spcratc  donum  Spirilus  sancti,  ul  vos  verilas,  cui 
credidistis,  iHustret. 

S.  Sed  tamcn  Sperate  in  Dondno ,  clause  adliuc 
dietom  est.  Speranlur  aulem  qitx,  nisi  bona?  Scd 
quia  unusqoisqoc  id  bonum  vult  a  Deo  impetrare 
qnod  diligit,  nec  facile  inveniunlur  qui  diligant  bon^ 
interiora,  id  est,  ad  interiorem  liominem  pertinenlia, 
qaae  sda  dlligenda  sunt,  c.Tt6ris  autem  ad  neccssita- 
tcm  Qtendnm,  non  ad  gaudium  perftuenduni ;  adroi- 
rabiliter  cum  dixissct,  Sptrate  in  Domino,  subjecit : 
Multi  dicunl :  Qui*  o$tendU  noln$  hona  ?  Qui  sermo, 
ct  qo»  interrogatio  quotidiana  est  omnium  stuliorura 
et  fiiiquoram ;  sive  pacem  ct  tranquillitatcm  vhai 
laecularis  desidcrantium ,  et  proptcr  perversilatem 
generis  bomani  non  invenientiom,  qui  etiam  caecl 
accnsare  audent  ordlncm  rerom,  com  involuti  merkis 
SQis  putant  tempora  esse  pejora  quam  pncterita  fue* 
rant ;  sive  de  ipsa  futura  vita,  qua^  nobis  promitlltor, 
dabltautium  vel  dcsperantiiimi  qui  saepe  dicunt :  Qois 
Dovit  si  rcra  snnt ,  aiit  quis  venit  ab  inferis  ot  Isla 
nodtiaret?  Magnifice  igituret  breviter,sed  itiirin- 
secos  Ttdenttbus,  ostendit  qo»  bona  qnocrenda  sintf 
resiwnideiis  illorum  inierrogationi  qui  dicnnt  :  Quis 
o$iendH  notfs  bona  f  Slgnatum  e$t,  rnquit,  tn  nobi$  kt^ 
men  vultmM  tui^  Domine,  iloc  hjmen  cst  tolum  bomi- 
iiis  et  verum  bonum,  quod  non  oculis,  sed  menta 
eouspiciiur.  Signaium  aotem  dixit  tii  nobi$^  lanquam 
deoarius  signator  regis  imagine  :  homo.enim  faclus 
est  ad  Imagiiiem  et  similitudinem  Dei  (Gen.  i,  20), 
qitam  peccaiido  corrupU :  bonum  ergo  ejus  esl  verum 
atqoe  xternom,  si  renasccnda  signetiir.  Ei  ad  lioa 
crcdo  pertinere,  quod  quidam  prudenter  inlcUigunt, 
illod  qood  Domlnus  viso  Cassaris  nummo  ait :  Reddite 
Ceeeari  quod  Ca:$ari$  «K,  et  Deo  quod  Dei  e$t  {Matth, 
xxu,  il) ;  lanquam  si  diceret :  Quemadmodum  Cxsar 
a  vobis  exigtl  impresstonem  imaginis  sux,  sic  et 
Deos ;  ot  quemaduioduro  illi  redditur  nuromus ,  sic 
Dco  aniioa  lumine  vultus  ejiis  illustrata  atqQe  sigaatA* 


PSALMGM  IV.  89 

Dedi$ii  Iwiitiam  in  cor  mmm.  Non  ergo  foris  qjineren* 
da  cst  laetitia,  ab  his  qiii  adhuc  graves  corde  dillgu.it 
vanitatem  et  quaenmt  mendacium ,  sed  intus  ubi 
signatum  est  lumen  vulius.  Del  :  in  interiore  eniro 
homine  habitat  Cliristus  {Ephe$.  iii,  17),  ut  ait  Apo- 
sh)lus;  ad  ipsum  entm  pertinet  videre  veritatem, 
ctim  ille  dixeril :  Ego  $um  verita$  (Joan,  xiv,  6).  Et 
cniH  loquebalur  in  Aposiolo  diccnte  :  ^n  vulti$  expe- 
rimentum  eju$  accipere  qui  in  me  loquhur  Chri$tu$ 
(llCor.  xtii,  5)?  non  ei  Toris  utiqiie;  scd  in  Ipso 
corde ,  id  est,  In  ilto  cubili  ubl  orandtim  est  (Matth, 
VI,  6),  loquebalur. 

9.  [ver$.  8,  9.]  Scd  hnmines  leinporalia  seclanles, 
qiticertc  multi  suut,  nihil  aliiid  uovorunt  dicere,  nisi 
Qu\$  o$tendit  nobU  bona  ?  ciim  vera  cl  certa  bona  in- 
tra  senieiipsosvldere  non  possint.  ilaqne  consequen- 
tcr  deliis  rcclissime  diciiur,  qood  adjitngit :  A  tem- 
pore  '  frumentit  vini  et  olei  $ui  multiplicati  $unt.  Non 
cnim  vacat,  quod  ^dditum  est ,  $ui :  est  enim  el  fru- 
mentum  Dei,  siqiiidem  est  panis  vivus  (lui  dc  coelo 
dascendit  (Joan.  vi,  51);  est  ct  vinum  Dci,  nam  In" 
ebriabunt\(r^  uiquit,  ab  uhertate  domue  tuw  {  P$at, 
XXXV,  9)  est  et  oleum  Dei»  de  q<io  dictum  est :  impin" 
gm$ti  in  oteo  capui  meum  (P$at,  xxn,  5).  Isti  aotem 
multi  qiii  dicuiit,  Qui$  oetendit  nobi$bona  ?  et  regnum 
cselorum  Intra  se  csse  iion  vldent  (Luc.  xvn,  21), 
M  tempore  [ntmenti,  vini  et  otei  $ui  multipticati  $unt. 
Non  enim  multiplicatio  semper  ubertatcm  significat , 
et  non  plerumque  exignitatcm  :  cum  dedita  lem- 
poralibus  voltiptatibus  anima  scniper  exardescit 
cupiditate,  nec  satiari  potest,  et  multiplici  atque 
xrufnnosa  cogilatione  disienta,  simplex  boiium  vi* 
dcre  non  sinilur;  qitalis  cst  illa  de  qua  dicilur  :  Cor^ 
pu$  enim,  quod  corrumpitvr^  aggravat  animam ,  el  de^ 
primii  terjena  inlxabitatio  $en$um  multa  cogitantem 
(Sap,  IX,  15).  Talis  anima  tcmporalium  bonoruni 
deces^ioiie  et  successione,  id  est,  a  tempore  fru- 
menli ,  vini  et  olei  sui,  innumcrabilibus  completa 
phqnlasmalibus  sic  niulliplicata  est,  ut  non  possit 
agerc  quod  prxceptum  est :  Sentite  de  Domino  in  6o- 
nitate,  etineimpticitate  cordie  queerite  illum  (/d.i,1); 
ista  cnim  inultipliciias  llli  simplicilali  vehementer 
adversa  est.  Et  idco  istis  relictis  qui  mulli  sunt,  mul- 
liplicali  scilicet  temporalium  cupiJitate  et  dicunt, 
Qui$  o$tendit  nobi$  bona ,  qttae  non  oculis  foris,  scd 
inlus  cordis  simplicilale  qiKerenda  sunt,  vir  fidelis 
exsullat  ct  dicit  :  /n  pacc^  in  idiptum  obdormiam , 
et  $omiium  capiam.  Rocle  enim  speratur  a  Utlibtis 
bmnimoda  mentis  abalienaiio  a  morlalibus  rehns  et 
miscrinrum  sscculi  htijus  oblivio,  qusc  nomine  obdor- 
mitioiiis  et  somni  dccetiter  et  prophelice  significatiir, 
tibi  summa  pax  nullo  tumullu  intcrpeliari  poiest.  Sed 
hoc  jam  non  tenelur  in  hac  viia,  sed  post  hanc  vitam 
speraitdttm  cst.  Hoc  eliam  ipsa  vcrba  ostendunt, 
quae  fuiurl  sunt  temporis  :  non  enim  diclum  csi,  aut, 
Ohdormivi  et  somnum  cepi ;  aut,  Obdormio  et  som- 
num  cnpio ;  scd ,  Obdonniam  et  $omnum  capiam.  Tuiic 

'  Pro  ap5  HEarpoA,  a  [nwtUy  legebat,  apb  kairoij  a  tem^ 
pore  :  stc  ctiam  Casslodorus. 


cornipiibilc  hoc  indiicluV  incorruptiopc ,  ei  morialc 
hoc  induelur  immorialitalc ;  lunc  absorbebiiur  mors 
in  vicloriam  (I  Cor.  xv,  54).  Hoc  esl  unde  dicilur  : 
Si  autem  quod  non  videmus  speramus^  p^r  palientiam 
ixspectamus  [Rom.  V|n,  25). 

-10.  [ven.  10.]  Quapropler  congruenlor  uliimum 
anneclil ,  el  dicil :  Quoniam  m,  DQmtne ,  tingulariter 
!«  spe  habiiare  fecisti  me.  Hicnon  di^il,  Facies;  sed, 
Fecisti.  In  quo  ergo  jam  isu  spes  est ,  eril  profeclo 
eliam  quod  speralur.  Et  bene  ail,  singulariter :  poiesl 
eniin  referri  adversus  illos  mullos  qui,  mviltiplicali  a 
lempore  frumenti  vini  el  olei  sui,  dicuni :  Qws  astcn- 
dilncibis  6ana ?  perit  enim  haxc  mulliplicilas ,  etsin- 
gulariias  lenetMr  in  sancii^,  de  quibus  diciiur  in  Ac- 
tibus  Apostolorqni  :  MuUitudinis  autem  credentinm 
erat  anima  una  et  (or  wmm  {A^^t.  iv,  33).  Singulares 
ergo  et  simpliccs,  id  est,  secreti  a  muUitudine  ac 
turba  qnscenti^m  rernm  ac  morientium ,  amatores 
Qeiernitaiis  et  unitatis  esse  dcbemus,  &i  uni  Deo  et 
Domino  nosiro  cupimus  inbxrcre. 

jn    *■         ■  ■>     .1.4J     , r ■,..  .pu        »   ni\    .11.  I- 


IN  PSALMDM  V 
ENARKATIO. 

1.  [vers.  i.]  Tilulns  Psalmi  esl :  Pra  ea qum  h<er£' 
ditt^em  accif4t.  Intelligitur  ergo  Ecdesia,  qu£  accipit 
h«Treditatem  vilam  xternam  per  Dominum  nostrum 
Jesum  Cbristum ,  ut  possideat  ipsum  Dcum,  cui  ad- 
llxrens  bcata  sit  secundum  illud  :  Beati  mites ,  quia 
tpsi  ha^reditale  posvdebunt  terram  (Malth.  v,  l)\  quaro 
terram  ?  nisi  dc  qua  dicitur  :  Spes  mea  es  tu,  portio 
mea  in  terra  luVn/tuQi  ( Psal.  cxli,  6);  ct  illud  mani- 
festius  :  l^ominus  pars  hcBre<Utatis  me0  ei  calicis  md 
{Psal.  XV,  5).  Dicilur  ot  haereditas  Dci  viclssira  Ec- 
clesia  secundum  iliud  :  Postulaame^  et  dabo  tiU 
g^ntes  hmi^editatm  tuam  (Psai,  ii,  8).  Ergo  hjerediUs 
nosira  Deus  dicitur,  quia  ipse  nos  pascit  et  continet : 
ei  b»rcditas  Dei  dicimur,  quia  ipse  nos  adminislrat 
et  regit.  Quapropter  vox  Ecclesiae  est  in  boc  psalmo 
vocata^  ad  bxrcdilalemi  ul  et  ipsa  fiat  hxredilas  Do-r 
|iiini« 

2.  [vers.  2].  Verba  mea  exaudi ,  Uomtn^ :  vocata 
lovocat  Dominum,  ut  eodcm  opitulanle  periranseat 
nequiliam  sae^uli  hujus,  ct  ad  eum  pcrveniat.  hteltigfi 
clamorem  meum  :  bene  ostendit  quis  iste  sit  clanior, 
quam  interior  de  cordis  cubili  sine  strepitu  corporis 
perveniat  adDeum;  qnandoquidem  vox  corporalis  au- 
dilur,  spiritualis  aulem  intelligilur.  Quanquam  hoc 
sit  eliam  exaudire  Dci,  non  aure  carnali^  s^d  majeir 
statis  prxsentia. 

5.  [vers.  3.]  Intende  voci  obsecrationis  mete :  id  eit, 
tlli  vQci,  quam  ut  Deus  intelligat  petit ;  qux  qunlis  sit 
j:^m  insinuavit,  cum  dixit :  InteUige  clammm  meum. 
Iniende  voci  obsecrationit  mea^  Rex  meu$  et  Deus  meut. 
QMamvis  et  Filius  Dcus,  et  Pater  Deus,  et  simul  Pater 
ctFilius  unnsDeus;et  si  interrogemur  dc  SpiriUi 
snncto,  nibil  aliud  respondendum  est,  nisi  quod  Deus 
»it ;  et  cum  simul  dicunlur  Palcr  ct  Filius  et  Spiritus 
sancius ,   nibil  aliud  inteliigcnduu  est  quam  nnus 


AUGUSTlNi  EnSGOPl  81 

Dcus;  tamen  regcm  Filium  solent  appellare  Scri- 
pf  unc,  Secundnm  ergo  illud  qnod  dictum  est,  Per  me 
itur  ad  Patrem  {Joan.  \iv,  6),  reole  primo,  Rex  meus, 
et  deinde,  Deus  metu.  Nec  tamen  dixit,  Inlendiie  ; 
sed,  Intende  :  non  enim  duos  aut  tres  deos  fidcs  ca- 
tholica  praedicat,  sed  ipsam  Trinitatem  anum  Deum : 
non  ul  eadem  Triniias  simul  possit  aliquando  Pater, 
aliquando  Filius,  allquando  Spirilus  sanc(us  dioi^  sic- 
ut  Sabellius  credidit ;  sed  ut  Palcr  nonnisi  Paier,  et 
Filius  nonnisi  Filius,  et  Spiriius  sanctus  nonnisi  Spi- 
ritus  sanclus ,  et  bxc  Trinitns  nonnisi  unus  Deus, 
Quia  et  cum  dixisset  Aposiolus :  Ex  quo  omniaf  per 
quem  omnia^  in  quo  mnia  {Rom.  xi,  36),  Trinitatem 
ipsam  insinunsse  creditur ;  nec  tameq  siibjecit  ^  Ipsis 
gloria  ;  sed ,  Ipti  gloria^ 

4.  [  vers.  4.]  Quoniam  ad  te  orabo ,  Domine^  man$ 
ecfaudies  vocem  meam  ;  quid  sibi  vult  quod  superius 
dixit ,  exaudi ,  quasi  in  prsRSemise  exaudiri  cupcret , 
nunc  vero  dicit,  mane  exaudiu^  ooo,  exaudi ;  et,  Ad 
te  orabo ,  noo ,  ad  le  oro ;  et  deinceps ,  mane  astaba 
libiet  videbo,  non,  asto  et  video?  Nisi  forte  superior 
ejusoratio  ipsam  invocationeni)  V  oaicndiV :  caligans 
autem  uiter  procellas  hujus  saHsuli,  sentit  se  non  \U 
dere  quod  cupii,  et  tamen  sperare  non  desinit :  spes 
eoim  quap  videtur,  non  est  spes  {Rom.  viit.  24).  In- 
telligit  tamen  quare  non  videat ,  quia  Dondum  noj^ 
peracta  est,  id  est  tenebrx  quas  peccata  merueruot. 
Dicit  ergo,  Quoniam  ad  te  orabo^  Domine,  id  est,  qiio- 
niam  taiitus  es  ad  quem  orabo,  mane  exaudiee  vocen^ 
meam.  Non  ille  es,  inquit,  qui  possis  videriab  eis 
quorum  ab  oculis  nox  peccatorum  nondiim  recessit : 
peracta  ei^o  erroris  mei  nocte,  et  discedentibus  ta- 
nebris  quas  mihi  peceatis  meis  feci ,  exaudies  vof 
cein  meam.  Cur  ergo  superius  non  ait,  exaudies ;  sed, 
exaudi  ?  An  poslquam  damavit,  exaudi,  et  Ron  exau- 
ditn  est ,  sensit  qiiid '  oporteat  transire  ut  possit 
ei^audiri  ?  An  et  superius  exaudita  esl,  sed  nondum 
se  inielligit  exsodilam ,  quia  noodum  videt  a  ^uo 
OUttdita  est ;  et  quod  nunc  ait,  maue  egMtudiet^  boc 
iBleiligi  voloit,  mane  intelligam  mo  esse  exftodtlam? 
qualis  est  ista  locutio,  Exsurge,  Domine  {PmL  iii,  7)« 
Ul  est,  ikc  mo  exsurgcre ;  sod  hoc  de  rosurrecUoiie  * 
Cbristi  accipilur.  Ulud  cerie  non  polesi  reeloaitier 
acdpi,  TetUai  mi  Bonduu»  Deu»  «sMer,  »1  eeku  si  ^- 
it^'lti  eum  {Deut.  xiii,  3),  nisi  ol  vos  fier  illum  scialis, 
01  vcibismeiipsis  manifesletor  quanlnm  in  e|«s  amore 
{Krofeeeritis. 

5.  [vere.  5-S*]  I^oue  atiaho  fj*t,  et  mdeko  (a) :  asni6o 
qoid  esl,  nisi  non  jaoebo?  quid  esl  aolem  aiiud  jacere, 
nisi  in  tevra  quiescere,  quod  esl  in  lerrenis  voliipla- 
libus  beatilndinem  qnaRrere  ?  Astabo,  inqniC,  et  uidebo: 
non  cst  ergo  inha^rendum  terrenis,  si  volomiis  Deura 
videre,  qui  muiido  corde  coiispicilur.  Qrionfam  tton 
JfUut  volent  iniquftaum  (u  es.  Nan  habitabit  juxta  te 


»  Edd.,  voeatimem.  Atcolbeniaus  oodex  aliiq«c  mehorfs 
noUe  nss.,  inttiai/ioneitt. 

*  Plures  Blss.,  quod. 

•  FxJd.,  sed  n  Itoc  de  reswrrecHone.  Particttla  «  ahcst  a  Uihl 
(r<)  Ldem  vers.  U  ir^ctatw'  ia  u  Eoar.  Psai.  Wh  ^-  ^* 


85  ENARRATIO  IN 

MJIfKM  ,  meque  perwumehmU  hiJHid  mtU  oeulm  HMi. 
OiM  mmm  f «i  opmsiHr  ijitfniMii^ ,  ftrdi$  mmm 
f  M  Utqmautmt  m/eHduehmn.  FinMi  mmtfiuMim  m  iM^ 
$mu  abmmnMwr  DffMfaNM :  iniqitltM ,  iiMHgiillas, 
meiMbciuni ,  iMNiiickKiiiB,  dolus,  «l  qukkiiiM  hujss- 
modi  etl,  ipn  box  •Mt,  ^  trattseiuile  Ot  nitae  ui  vi- 
dealurDeiis.  Gmam  eego  •tpoBiiit  quMre  mune  aita- 
bit,  et  vidcWt;  ^uofitefii  tioii  Deu$  volfni  tnifiiiloMi , 
imiuit,  fif  e$,  Si  eoim  Deus  esset  qui  Yellet  fniqulia- 
tem,  possel  etiam  ab  iniquis  videri ;  ut  non  roano  vl* 
deretur,  M  esi,  cum  laiqulutis  noi  pertransierit. 

e.  ifoNAaWliiMijiuMi^mAiifims^idest,  non«ic 
videbit  nt  baereat*  Ideo  sequitur ,  najfti^  permmebunt 
mjueHmtte  oculo$  tuo$;  quia  oeuli  eorum ,  id  est 
menseoruni  reteiiNNraittr  luce  veriiatis  profiier  tene- 
bras  peocatomm,  qnomm  comueiudine  fulgorem 
recl»  inleltigentisp  sustinere  non  possunt.  Etrgo  el. 
qui  vident  aliquando,  id  est,  qui  verum  inlelltgunt , 
lamen  adbuc  injnsti  sunt,  non  ib!  permanent  amando 
n  quae  avertont  a^  vero ;  gcrant  enim  sccum  suam 
Doctem,  Id  est,  non  solum  consueiudincm,  sed  ctiam 
amorem  peccandi.  Qux  nox  si  transierit,  id  est,  si 
psccare  destlterinl,  el  ipse  amor  atque  consoctiido 
fiigau  fberit,  fllmane;  ita  ut  non  solum  inteliignnt^ 
sed  eliam  inhxreatit  veritati. 

7.  Oeftifi  *  omnet  qui  operanlur  huquilatem  :  odium 
Dd  ex  iUa  locutione  intelligendum  est,  qua  odK  pec- 
calor  quisque.veritatem.  Vidctar  enim  quod  et  illa 
odit  quos  in  se  mancre  non  sinit :  non  autem  manent, 
qni  cnm  suaiincre  non  valctit.  Perde$  omnet  qui  /a- 
fKimiicr  m^mfocfvm :  hoc  eniin  esl  vcritatl  contra- 
rium.  Sed  ne  quis  putet  aliquam  sitbstantiam  vel  na- 
tiiram  verilati  esse  contrariam ,  inteliigat  ad  id  quod 
non  cst  pertinere  mendacium ,  non  ad  id  qtiod  esL 
Si  enim  hoc  dicitur  quod  est,  vcrum  dicitur;  si 
aatem  hoc  dicitur  qiiod  non  est,  mendacium  esl. 
ideo ,  iiiqiiit ,  Perdes  omne$  qui  toquunlur  menda- 
ciunt ;  quia  recedentes  ab  eo  quod  esl ,  ad  id 
quod  non  est  declinanlur  *  .  Mulla  quidem  videntur 
pro  salule  aut  commodo  alicujus,  non  maiiila , 
scd  ben?gnit.ite  mendacia,  quale  illarum  in  Exodo 
obsletricum  quae  Piiaraoni  f;ilsum  rcnuiUiaverunt 
[Exod,  1 ,  19),  ut  infantes  fiHorum  Israel  non  neca« 
rentur.  Sed  eliain  isla  non  rc,  sed  indole  *  laudanlur ; 
quoniam  qui  tantmn  lioc  modomentiontur,  mercbun- 
tar  aliquando  ab  omni  mendacio  liberari.  Nam  in  lia 
qui  perfecti  sunt,  nec  isla  mendacia  inveniuntur; 
quibus  diclum  est :  Siiin  ore  vestro ,  Est,  e$t ; non^  non: 
quidquid  amplins  est ,  a  nialo  esl  (  Matth.  v ,  57 ).  Nec 
immerito  alio  loco  scriptum  est :  Os  quod  menlitur  oc^ 
cidilanimam  (Sap.  i,  H) ;  ne  quis  arbitretur  perfeclum 
et  spiritualem  liominem  pro  ista  temporali  vita  ,  in 
cujus  morle  non  occiditur  anima ,  sive  sua ,  sive  alte- 
rius,  de1)ere  mcntlri.  Sed  quoniam  artud  est  mentiri , 
aliud  verum  occuliare;  siquidem  aliud  est  fal^um  di« 
ccre,  aljud  Terum  tacere;  si  quis  forte  vet  ad  islam 

■  IB  edUis :  odtfli*  Domine.  Ai  aUss.abest  voxy  Dondne^ 
»  EdiU,  decUnanl.  M  Mss.,  deelimmtur. 
*  Ediii,  tn  doio.  veKus  aUquolNss.»  tndaie.  OOttfer  Ub. 
delleodacio,oc.  5etl7. 


PSALMUM  V.  M 

vnlbaem  mortem  non  tuU  fMMilnem  prodora ,  pm* 
i«6  ease  debet  venMii  •cenlinre,  non  lalwro  dinefia. 
«Hiqiio  prodaa  neqim inemiaiur,  na  oecidai  anmNmi 
suam  pro  corporo^lKi^tts.  €tl  auiem  iiot  noMmn  po^ 
leat ;  vel  sola  ha|os  fteeessluitis  babcnt  nendacla ,  ut 
•eHam  ah  Isiis ,  si  sola  remanserini ,  tiherari  merea- 
tnr ,  ei  Spiriiua  sanctirobur  aeeipere ,  qno  qtlMquid 
perpotiendum  estpro  verUaie  oeiitomnal.  Duo  nttflii 
•omtitno  genera  mendacierum  hi  q«'dMm  mm  NWgna 
culpa  esl,  sed  lamcn  non  suntslne  eutpo,  cumaut 
Joeamur ,  aut  ut  proshntts  mentimur;  Htud  primum 
In  jocando,  ideo  iion  esl  pemidosissimttm  qnia  non 
raNit ;  novk  etiim  INo  eui  dicRNr  ,)oel  causa  esse*  di- 
cliim.  Sccuiidum  amem  ideo  miikis  est ,  quta  retfnel 
nonnnltam  beneroleiHiam.  Illud  vero  qiiod  nonhabel 
dttplcx  cor,  nec  mendaeiHm  quidem  dicendum  esl : 
lanquam ,  verbi  gratia ,  si  cui  ghdius  commendetur , 
ei  promittat  se  reddlt«rttm  cum  ille  qiH  commendavii 
poposceril;  si  forie  gladinm  suum  repeUl  fbrons, 
manifestum  est  tnnc  non  esse  reddendum ,  ne  vel  se 
oecidatvel  allos,  doncc  ei  sanitas  restituatur. -Ric 
'  idco  non  habel  duplex  cor ,  quhi  ille  cui  commenda- 
tus  esl  gladius ,  cum  promittebal  se  reddKnram  po- 
sccntf,  non  cogitabal  furentem  posserepelero.  Yerum 
autem  occultavit  ct  Domimis ,  cum  discipuHs  iion- 
dum  idoneis  dixit :  MuUa  habeo  fmH$  ^cere ,  $ednuttc 
non  potestis  portare  iUa  {Joan.  xvi,  12);  el  aposlo- 
Itts  Paulus  cum  ah  :  Non  potui  ioqui  uobis  quaei  iptrt- 
tuaUbus^  $ed  quatl  carnaUbtu  (ICor.  in,  i ).  Unde 
manifeslum  est  iion  esse  cnlpandum ,  aliquando  ve- 
rum  tacere.  Falsum  aulem  dlcere,  non  invenitur 
concessum  esse  perfectls. 

8.  Virtim  sanguinum  ct  doheum  abondndbUur  Domi- 
nus.  Potest  hic  recie  videri  repetithm  quod  ait  supe- 
rius  :  Odisti  omnet.  qui  operantur  iniquitalem ,  perdee 
onmes  qui  U)quuntur  mendacium ;  ut  virum  sanguinuni 
ad  operantem  iniquitatem  referas,  dohsam  autem  ad 
mendacium  :  dolus  enim  esf ,  cum  aliud  agitur ,  aliud 
simulatur.  Et  apto  verbo  usus  est  quod  alt ,  a^oiittiia- 
6titir ;  solent  enim  abominati  dici ,  exbxrcdaii :  hie 
autem  psalmus  pro  ea  est  quas  hanrediiatem  accipit , 
qu(e  subjicit  cxsuliationem  spei  suse,  dicens  :'E^o 
autem  in  mu(tiludine  miserationis  tuat ,  introibo  in  do* 
mum  tuam.  In  multitudine  ndserationis »  fortasse  in 
multitudinc  hominum  perfectoruin  ct  beatorum  dicit, 
quibus  civitas  ilU  conslabit,  quam  nuiiC  partunt  ^ 
pauhtim  parit  Ecctesia.  Ilomines  aotcm  multos  re- 
generatos  atque  perfcctos,  recte  dici  multiiudinem 
miserationis  Dei  quis  negat ,  cum  vertssimo  dicium 
sit  :  Qmd  est  homo ,  qnod  nwnor  e$  ejus ;  aut  filiua 
hominis ,  qnia  visitas  eum  (Psat.  vin ,  5 )?  Introibo  ^ 
domum  tvam  :  tanquam  lapis ,  credo  ,  in  xdificium  , 
dictum  es»t«  Quid  enim  aliud  donius  Dei  quam  tem- 
plum  Dei  est ,  dc  quo  diclum  est :  Templum  enim  Dei 
sanctum  est,  quod  eslis  vos  ( I  Cor.  lu ,  17)  ?  cujus  xdi- 
Gcii  lapis  angularis  est  illc  (Ephes.  ii,  ^) ,  quciu 
susccpit  coaelema  Palri  Virlus  et  sapieniia  Dei. 

9.  Adorabo  ad  templum  sanctum  tuum ,  tn  iimore 
tuo :  ad  tcmptum  sicut  prope  tcmplum  Intdlifi^mus ; 


«7 


S.  AUGVSTINI  EPISGGPf 


non  eitim  aU»  Adonbo  in  templo  s&neto  tnOy  sed» 
Aiorabo  ad  UmpUtm  Mncltfm  tuum.  Inlelligenduin 
eliam  esi  non  de  perfectione,  eed  de  progreesu  ^ 
perfectionem  dicmm  esee ;  ut  iUud  perfectionem  si- 
gnificet ,  ItUraibo  in  thmm  tmn.  Sed  ut  lioc  prove- 
niat,  prius  adarfibo,  inquit,  t4  kmplum  mHctm  ^wtk; 
et  fortasse  ob  boc  addidit,  in  itm^e  Itce ,  quod  ma- 
gnum  est  praesidium  prooedentlbus  ad  salut^m.  Cum 
autem  quisqiie  perreneritt  fiet  Ia  eaquod  dfctum  est : 
CammmtUa  tmedio  (^a$  mitit  timarem  ( I  iom.  ly» 
18  ] ,  non  epim  ^ment  jam  amicam  \ ,  quibuff  dictuQH 
est :  tm  non  dffimn  «of  Mrsoi,  9^  mrnqoi  (/oaiy. 
XV,  15) ,  qim  ad  id  quod  promi^som  es|  pjerduQjd 
(qorint. 

10.  [  ven.  0 ,  10.  ]  Bonune ,  d^  ms  in  mjn$tf' 
^  prciptft  inindm  meo$ :  satls  bic  dedaravit  in  pro- 
(ecikH^  se  e^se,  id  est  ip  proyectu  ^i  pwrecUonem , 

.  Dondum  fn  ipsa  p^rfectione ,  qo^ndo  ut  deducatlur  e](- 
optat.  In  tuajMida  aut^m,  noq  in  e»  qu»  videtur 
homii^ibns.  Nam  e|  malum  pifo  malo  reddere ,  justi- 
Ua  yidetur ,  ifid  non  est  ejus  de  quq  dictum  e^ t :  (^i 

.  fac^  ortn  iolifn  iKtim  $uf>€r  bono$  ei  n^o$  { Malih.  y , 
49.  i  l  ^uia  et  cum  punli  Deus  peccaiores,  non  malu^ 
fu^m  eis  infert,  sed  malis  eorum  eos  dimitiit :  Ecc^, 
inqnii^  parturiit  tn/.u<li(uim ,  con^pit  laborem ,  et  pc- 
flfriiiniftitatem :  lacum,  apenul  et  effodit  eum ,  et  t>- 
eifii  in  foveam  qffom  operatu$  e$f :  convertett^r  dolqr 
fbu  in  eapnt  eju$ ,  ei  in  xerffeem  ejfti  imquita$  ejus  df^ 
^ftpidei  ( P$at.  vn ,  lS-17 ).  Cum  erpq  puiiit  Deus , 
l^t  jude^  piyiit  eos  qul  legem  p^lereunt,  non  eis  ip- 
ferehs^  d^  sei^  nu^lum ,  sed  in  id  quod  elegerunl 
^  ezpellens  ad  complendam  summam  miseriarum. 
^omo  autem  cum  roalum  pro  malo  reddit,  malo 
yoU>  id  (9Cit;  e|  ob  |ioc  prior  ^>se  malus  est,  dum 
Dijinire  yult  inalum. 

11.  Dirige  in  conMpectu  tuo  iter  meum.  Nilnl  mai\1- 
fesUus  est,  quam  in  tempus  eum  commendare  qup 
prpficit ;  boc  est  enim  iter  quod  non  terrarum  locis 
p^ragiiur,  s^d  affecUbiis  animo^um.  /n  con$pectu^ 
i^qoit ,  t^o  4irige  iter  meum  :  id  est ,  ubt  null.MS  ho- 
ipinum  yidet^  quibus  credendum  non  est  laudantibus, 
^ut  vitQperantibus ;  non  enim  ullo  modo  possunt  de 
^liena  conscientia  judicare ,  in  qua  Iter  dirigitur  ad 
Df um.  Ideo  subjecit,  Quoniam  non  e$t  in  ore  eorum. 
VPitait  quibus  utique  judicpntibus  non  est  creden- 
4on\,  e\i^e(>  intro  ad  conscientiam  etad  Dei  con- 
spectum,  9pn(ugiendum  est.  Cqt  eorum  vanum  e$t : 
q^uoniodo  ergo  potes^  esse  in  ore  eorum  verius, 
ouorum  cor  failitur  d9  peccato  et  posna  peccati? 
Vode  revocantur  hom.ines  illa  voce  :  Vtquid  dUigiii$ 
vatfitaiemt  et  qujomii^  mendacium  ( P$al»  iv ,  3)  ? 

i%.  [ver$.  II.]  Sipitlci:ttm  paten$  e$t  guilur  «o- 
rtim:ad  voraciiatis  signiricaiioiiem.  referri  potest, 
propter  quam  plerumque  homines  adiilatione  men- 
tiuntur.  Et  mirabiliter  dixit ,  piden$  $epulcrum ;  quo- 
niara  se^per  inhiat  lUa  voracitas,  non  ul  sepulcra 
qu»  receplis  cadaveribus  muniivitur.  Potest  et  illud 
intelligi ,  quod  mendacio  et  blanda  adulalione  tra- 

'  Gaii4qfi9sis  podex,  amku 


biint  in  se  quos  ad  peccata  iilectant ,  ei  eos  tanquam 
devorant  com  in  suam  vitam  convertunt.  (}uod  qui- 
bos  contiogit  quooiam  peccato  morlontur  S  recte  illi 
n  quihas  hiducantiir,  sepulcra  patentia  dicti  suni; 
quiji  et  ipsi  qu(Mian^modo  exanimes  sont  vitam  noo 
habendo  voritatis,  et  mortuos  in  se  recipiunt  quos 
verbis  meodacihus  et  vano  oorde  interemptos  in  so 
Qoovertuni.  Lingui$  $ui$  doio$e  agebmt ,  id  est  Unguis 
malis :  nam  hoe  videtur  significare ,  cum  dicit  stus, 
Diali  enim  malas  liabent  linguas;  id  est,  maia  loquun* 
tur,  cum  loqunntur  dolum.  Quibus  Dominus  dicit: 
Quanwdf)  pote$li$  bona  i^qui ,  cum  $iii$  mali  ( Matth. 

\i,  JwUca  ilh$ ,  Den$  :  deeidani  a  cogkaiumibue 
i.iiti.  Prophetia  est,  non  maledictio  :  non  enim  oplai 
ut  evoniat,  sed  cernil  quid  ev^turum  sit:  conMngil 
namque  iUis,  non  quja  videtor  optassci^  sod  quia  tale» 
sunt  ut  merito  conlingai.  $ic  eniro  et  qyod  poste^  dicitt 
LeUenluf  ovmee  qui  $perant  in  te^  per  prophetian(i 
dicii;  qooniaro  cernii  esse  Inlaturos.  Sic  per  propher 
tiam  dictu.m  est ,  Exdia  potentiam  tuam  et  veni  (Pm(. 
Lxxix,$);  quoniam  videbat  cssc  venlumm.  Quan- 
quam  possit  etiam  boc  modo  accipi  quod  dictum  est » 
deddanl  a  CQgilationibuf  euf* ,  ut  m^gis  bene  ab  eo 
oplatum  credatur ,  dum  cadunt  8t  cogit^tionib^s  su^ 
nialis,  id  est,  ut  jam  non  cogiient  mala.  Sed  veiat  sic 
intelligi  quod  sequitur,  expelie  eo$ ;  nullo  enim  modo 
potest  in  bonam  parlem  accipi ,  cum  quisque  expelii- 
iur  a  Deo.  (^juapropter  per  propbeliam  dicium ,  noo 
per  m^Ievolentiam  intcUigiiur ;  cum  hoc  dictum  sit, 
quod  necess^rio  t^libus  evenlurum  est ,  qui  in  pecca- 
tis  quae  memoraia  sunt  perseverare  voluermt.  Dect- 
dant  ergo  a  cogiiationibu$  $m$ ,  djclum  est;  decidai\l 
accusantiluis  se  cogiiationibus  suis,  testimonium  per- 
liibente  conscieniia  sua ,  sicut  Aposiolus  dicii :  Et 
CQgimtionum  accusantium  $eu  defendentium ,  tn  reve- 
latione  jn$iij\idicii Dd  {Rom,  ii,  15,  16). 

\L  Secundum  multitudin^tn  impieiatum  eorum  ex- 
peile  €Q$ :  id  est,  longe  eps  expelle ;  boo  est  enim  m- 
cundum  tnultitudinem  impietatum  eoram^  ut  mulium 
expellanlur.  ExpcUunlur  crgo  impii  ab  illa  hxredi- 
late  quis  intelligendo  ei  videndo  Dcum  possideiur ; 
sicut  expelluntur  morbidi  oculi  fulgore  lucis,  cum  illis 
ea  p(ena  est  qiiae  aliis  l^eiiUa.  Non  ergo  ipsi  mane 
listabuDt,  et  vldebuni.  Et  t$im  m^gna  pcena  est  ista 
expulsio,  quam  magnum  prxmiuni  est  illiid  quod  di- 
Cilqr  :  Milu  autem  adluerere  Deo  bonum  esi  (  P$al 
Lxxii,  28).,  Huic  poenie  conlrarium  ^t :  Jnlra  in  gan-^ 
dium  Domini  tui.  Quia  huic'  expulsioni  simile  est : 
Projicite  Ulum^  ia  teticbrfu  e^eriore$  (  Mattk.  xxv, 
21,  5Q). 

15.  Quoniaminamaricwervint  te^  Domne.  Ego  $um, 
inquii,  pani$  qui  de  cos/o  deecendi  {Joan.  vi,  51)  :  ei , 
Operamini  escam  quai  non  corrumf^lur  (/^id.,27):  et, 
Gustaie,  et  mdete  qupniam  $uavi$  e$i  DomiHU$  {P$at. 
xx^iu,  9).  Peccatoribus  auten^  panis  veriUitis  ama- 
rus  est ;  unde  os  vera  diceniis  oderunl.  Ipsi  ergo 
inamaricavcrunt  Deum,  qul  peccando  In  eam  aegri- 
1  Qoauior  Mss.,  peccalo  $uo  cor^mnmato  moriuniur. 


19  ENARRATIO IN 

tndmem  deyeneront,  til  eibuni  veritattft,  quo  saa» 
aDlm»  gawleiit,  tanqimm  felleum  gusiinere  non 
pMShit. 

46.  ( ver$.  \%,]  Et  bieniwomne$qm  $peranl  in  te  : 
vtiqne  illi  qnibus  gustantibns  soavis  est  Dominus* 
lu  muamm  extnUubunt,  e$  inMitahh  in  ^$ :  tpsa  ergo 
erit  stema  exsollatio,  cum  templiim  Dei  flont  ]usti ; 
es  erit  gaudium  Ipsorum,  ipse  inoola '  eorum.  Et  glfH 
riabmilMtin  U  omne$  qni  diHgwit  nomen  ftmm:tan< 
qoam  eom  adest  eis  ad  rroendnm  quod  diligunt.  Et 
bene  tii  1«,  tanquam  possidentcs  lia^rediiatem  de  qoa 
litulos  psaimi  est,  eom  et  Ipsi  sint  ejus  haerediias, 
qood  sigoiflcat,  inhabitabi$  m  di.  A  quo  bono  prohi- 
benlur  qoos  secundum  multitiidinem  impieiatum 
eoram  eipeUit  Deos. 

i7.  [  vers.  15.]  Quomam  tn  benedice$  ju$tum  :  IktO 
est  benedietio,  gloriari  in  Deo,  et  iiihabitari  a  Deo. 
Isu  saDCtificatio  concedilnr  justis;  sed  ut  justiflcen- 
tur,  praeeedit  iFOcatio,  qu«  non  est  meritomm»  sed 
gntiae  Dei :  omnes  enim  peccavemnt,  et  egent  glo* 
ria  Dei  (Aom.  m,  S5).  Quos  enim  vocavil,  hos  et 
JBStifieavit;  quos  aoiem  Jostifieavit,  bos  et  glorifica- 
fii  (W.  THi,  SO).  Qola  ergo  vocatio  non  mcrilorum 
Bostronmi,  sed  benerolenli»  et  misericordiai  Dei 
est,  sobjecitdleens  :  Ihnme,  ut  $cuto  boms  volttntati$ 
tum  e€rona$H  no$;  bona  enim  voluntas  Dei  pra^cedit 
booam  ToIuDtatem  nostram,  ut  peccaiores  vocet  in 
pQenitentbm.  Et  ipsa  sunt  arma  qoibos  expiignaiur 
inimicos,  eontraqoem  dicitor  :  Qui$  aceuiMiadver^ 
m  eketee  Dei  ?  et,  Si  Deu$  pro  nobi$,  qm$  contra  no$  f 
Qn  «ntco  FiUo  $uo  non  feperdt^  $ed  pro  nobi$  omni^ 
hu tradidUiiium  {Ibid.,Zi,  55).  Sienknadhue  eum 
hmmei  e$$emu$,  Ckri$tu$  pro  nobi$  mortuu$  e$t;  muito 
magi$  mondltaft,  $alw  erimu$4i^ira  per  ipeum  (!d, 
V,  9,  tO).  Hoc  est  invictissimum  seutum,  quo  repel- 
litur  iBhnlcos  desperationem  snluils  suggerens  mol- 
titodine  tribobitionum  et  tentationum. 

18.  Totos  ergo  textus  Psalmi  est  orsiio  ut  exaudia- 
lur ;  ab  eo  quod  scriptum  est,  Verba  mea  exaudi,  Do- 
mine,  osqoe  ad,  Rex  meu$  et  Deu$  meu$.  Delnde  in- 
teneeloseoram  qti»  impedMint  ad  videndom  Deum, 
id  est,  ot  se  exauditam  esse  cognoscat;  ah  eo  quod 
seriptnm  est,  Quoniam  ad  te  orabo,  Domfne,  mane 
exaudie$90eemmeam,  usque  ad,  Vtnim  «itt^uimim  et 
doto$um  abonmabiiur  Dominus.  Tertio,  sperat  se  do- 
oium  Dei  futuram,  et  nunc  ei  appropinqa^re  in  ti- 
nore  ante  eonsommationcm  qua>  expcHii  timoreni ; 
ab  eo  qood  scriptum  est,  Ego  autem  in  muHitttdme 
meeraAome  tWBy  osqne  ad,  Adorabo  ad  tempium  san- 
itum  tuum  m  timoretuo.  Qnarlo,  proficientcm  sc  atqtie 
promoventem  ioier  iU:i  ipsa  quibus  impediri  se  sentit, 
orat  Qtadjuvetur  inlrinsccus,  ubi  nemo  hominum 
videt,  neavertaturmalislinguis ;  ab  eo  quod  scrtptum 
est,  DoiNfne,  deduc  me  in  tua  juHitia  propter  inimi' 
eo$  meos,  usque  ad^  IAngm$  $m$  doto$e  agebant. 
Quinto,  propbelia  est  quse  pcDna  maneat  impios, 
qoandojtKtus  vix  salvus  erit,  etquod  pr:emium  justi 
adepturi  sint,  qui  vocati  venerant  et  donec  pcrduce- 
*  sie  praestantiores  nss.  At  ediii.,  wcptolKf. 


rSALMUM  yi.  90 

rentur  viriliter  omnia  sustinuerunt ;  ab  eo  quod 
scriptnm  est,  Judka  iilo$,  Deu$^  usquo  in  finem 
Psalmi. 

IN  PSALMDM  VI 

ENARRATIO. 

/n  /fjMm,  tn  Aymnif  d$  octaeo^  P$almu$  David. 

i.[9m.  i.]  De  octavo,  hic  vidctur  obscurum; 
nam  ea;tcra  in  hoc  lilulo  nianiresiiora  sunt.  Yisum 
est  aulcm  nonnullis  dlcm  jndicii  significare,  id  est 
tempus  adventus  Domini  noslri,  quo  ventunis  est 
judicare  vivos  et  mortuos.  Qui  adventus,  computatis 
annis  ab  Adam,  post  septem  anuorum  millia  futurus 
creditur ;  ut  septem  annomm  millia  lanquam  scplcm 
dics  iranseant,  delnde  illud  tenipus  tanquam  dies  oe- 
tivos  advcnfat.  Sed  quoniam  dlclum  est  a  Domino  : 
Non  est  vestrum  scire  tempora  qn<e  Pater  posuit  in  sua 
potestate  (Act.  i,  7),  ct  :  De  die  vero  et  illa  hora  nemo 
sdt^  neque  angelus,  neque  virlus,  neque  Filius,  nisi 
$olu$  Pater  (Matth.  xxiv,  36),  et  illud  quod  scriptum 
est,  lanquam  furem  venire  dicm  Domini  (I  Thess.  v, 
2),  satis  aperte  ostondit  ncminem  sibi  oportere  arro* 
garc  scicnliam  lllius  tcmporis,  compulatione  aliqua 
annorum.  Si  enim  post  septcm  miilia  annomm  ille 
dics  vcnturus  est,  omnis  homo  polest  nnnis  compo- 
tatis  advcnlum  ejus  addiscere  :  ubi  erit  ergo,  quod 
nec  Filius  hoc  novit?  Quod  utique  ideo  dictum  est, 
quin  per  Filium  homines  hoc  non  discunt,  non  qtiod 
apud  se  ipsc  non  noverit,  secundum  illam  locutio* 
nem,  Tentat  vos  Dominus  Deus  vesteTy  ut  sciat  (Deut. 
im,  5),  id  cst,  scire  faciatvos;  et,  Exsurge^  Domine 
(Psttl,  III,  7),  id  est,  Ibc  nos  exsurgcre.  Cum  ergo  ita 
dlcatur  ncscire  Filius  hunc  diem,  non  qnod  nesciat, 
sod  quod  nescire  faciat  cos  quibus  hoc  non  expedit 
scirc,  id  est,  non  cis  hoc  ostcndat ;  quid  sibi  vult  nc- 
scio  qusc  prxsumpLio,  quce  annis  coinpulatis  ccrlissi- 
mum  sperat  post  septcm  aniiorum  miilla  dicm  Do- 
minit 

2.  Nos  igitur,  quod  nescire  nos  Dominus  voluit,  11- 
benler  nosciamus,  et  quxramus  quid  velit  sil)i  islc  li- 
tulus,  qui  seribilur  De  octavo.  Potest  quidcm,  eiiam 
nulla  annorum  temcraria  supputatlonc,  dics  jndicil 
ocinvus  inielligi,  quod  jam  post  fincm  liujus  sacculi 
accepta  astcrna  vitn,  lunc  non  crunt  animai  juslorum 
obnoxioc  temporibus  :  et  quoniam  onmia  lempofa 
scptem  dienim  istorom  ropeiilione  volvunlur,  ocia- 
vus  forle  ille  diclus  esl,  qnl  varietatem  fstam  non  ha- 
bebil.  Est  aliud  quod  hicnon  absurde  accipi  poicsl, 
curoctavumdicatur  judicium,qnod  po>t  duns  gcne- 
•  rntioncs  fulurum  cst,  nnam  qux  ad  corpus,  alteram 
qu:p.  ad  aniniam  pertinet.  Ab  Adam  enfm  usquc  ad 
Moysen  gonus  humanum  vixit  cx  corpore,  Id  esi  se- 
cnndum  carncm  :  qui  cliam  cxlerior  el  velus  liomo 
dicilur  (Ephes.  iv,  22),  ct  cui  Vetus  Testamcnium 
dalum  esl,  ul  qnamvis  religiosis,  lamen  carnalibus 
adliuc  operationibus  futura  spiritualia  pniisignarct. 
Hoc  loio  icmpore  quo  secundum  corpus  vivcbaiur, 
Tcgnavit  mors^  sicut  Aposioliis  9ii ,  eliam  in  €0$  qui 


»1  S.  AUGUSTINI  EPlSGOn 

«021  ^eccwmunl,  RegnavU  autem  ex  umiitudine  fin^      ira;  in  aliis  pro  furorc  indignalto 


n 

iul  bUis* 


tancaiionis  Ad(B,  sicul  idein  dicii;  ()uoniam  u$qHe  ad 
Moysen  {Rom.  v,  i4)  accipiendcim  est,  qno  usque 
Legis  opera,  id  esi  carnalilcr  observau  illa  sacra- 
menia,  etiam  eos  ol)Strictos  tcnucruot  certi  myslcrii 
gratia,  qui  uni  Dco  subditi  erant.  Ab  adventu  autem 
Domini,  ex  quo  ad  cireumcisionem  cordis  a  cariiis 
circumcisione  transititm  est,  facta  vocaiio  est,  ut  se- 
cundum  animam  vivereUir»  id  est  secundum  inteFio* 
rcm  liominem,  qui  eiiam  dovus  homo  {Colo9$.  iii,  10) 
proptcr  rcgencrationem  diciiur  nM>rumque  spiritua- 
lium  iiinovaiioneiu.  Mnnireslum  esi  aiitem  ad  corpus 
qualernarium  niiiiicrum  pertinere,  propter  iiotissima 
elcmenta  quatuor  quibus  constat,  et  quatiior  qiialita- 
lcs,  siccam,  humidain,  calidam,  frigidam.  Unde  qua* 
fuoreliam  lemporibus  adiuiuistratur,  vernoy  aestate, 
auiuinno,  liicme.  II;i!C  suiit  noiissima.  Nam  de  qua.* 
ternario  nuincro  corporis  traclatur  etiain  alibi  subti- 
lius,  sed  ohscurius  :  quod  in  hoc  scrmoue  vitandum 
csl,  qucm  cliam  ininus  crudilis  accoinmodalum  esse 
volumus.  Ad  animum  vcro  ternarium  nomerum  per« 
tiiierc  potest  inielligi,  en  co  quod  tripliciter  Dcum 
diligere  jubemur,  ex  toio  corde,  ex  tota  ania)n,  ex 
tota  mente  {Deut.  vi,  5  ;  Matth.  xxii,  37) :  dc  quibus 
singulis  non  in  Psaltcrio,  sed  in  Cvangclio  disputan- 
duin  cst.  Nunc  ad  lcstiinonium  ternarii  numcri  ad 
aniinum  pcrlincnlis,  saiis  pulo  esse  quod  diciiim  est. 
Pcraclis  igilur  numcris  corporis  ad  vclerem  homincm 
et  ad  Ycliis  Tesianienlum  pertinentibus,  peraciis 
ciiam  niiincris  aniini  ad  novum  honiinem  et  ad  No- 
vuin  Tcstamcnlum  relaiis,  slcut  seplenario  nomero. 
transaclo,  quia  unumquodque  leinporaliter  agitur, 
quaicrnario  in  corpns,  lcrnario  in  animum  distribulo, 
vcniei  ocuivus  judicii  dics,  qui  meritis  tribuens  qiiod 
debelur,  jam  iion  ad  opera  teroporalia,  scd  ad  viiam 
xlernain  sanclos  iransierei,  unpios  vero  damnabit  io. 
sclernum. 

3.  [vcrs.  2.]  Quam  damnatjonem  metoens,  orat 
Ecclesia  in  lioc  psalino,  dicens  :  Domine^  ne  m  ira 
lua  arguas  me.  Dicil  etiam  Apostoius  iram  judicii : 
Thesanri^as  tibi^  inqiiil»  iram  in  die  ira  jusli  judicii 
Dei  {Itom.  ii,  5);  in  qua  se  non  vult  argui,  quis(}uis 
in  bac  vila  sanari  desiderat.  Nec  iu  furare  luo  eorrh- 
pias  me  :  eorripiast  iniiius  videtur ;  ad  emendationom 
enim  vaiei.  Nam  quf  arguiiur,  id  est  accusatur,  rae- 
tuendum  est  ne  ^  fincm  habeat  damnationem.  Sed 
quonian:  fiiror  plus  vidctur  esso  qunm  ira,  poiest 
moverc  curillud  quod  estmitius,  id  est  correptio, 
cum  co  posituin  est  qiiod  est  durius ,  id  est  com  fu- 
rore.  Scd  ego  puio  unam  rein  duobus  verbis  signiii* 
calain  :  nam  iii  gr.Tco  du//i^«»  qiiod  esl  in  primo  versu, 
boc  signiflcat  qiiod  &/»y^,  quod  est  in  secundo  versu ; 
sed  cum  Latini  vclleni  etiam  ipsi  *  duo  verba  ponero, 
qwvsiiuin  est  qtiid  csset  viciniim  irae ,  ct  posituni  cst 
furor.  Ideo  varie  codices  habcnl :  nain  in  aliis  prios 
invenilur  ira,  deiude  furor;  inaliis,  priusfuror,  dcinde 

I  ii:dd.,  ne  in  fiiwm.  rrxposiiio  tra  abcsl  a  melioribus 
*  Mss  I  veltent  eHam  ipsa. 


$ed  quidqoid  illiid  est,  roolus  est  animi  provocana  ad 
pmnam  inferendam  :  qui  tamen  moius,  non  tanqoam 
animae  Deo  triboendus  est,  d^  qiio  dictum  est :  Tu 
auiem,  Domine  mriutum^  eum  iranqmUitdU  jtidiea$ 
{Sap.  XII,  18);  qood  auiem  tranqoillmn  eat,  aoo  esl 
perlurbatum.  Noncrgocadit  io  Deom  jadieemper-) 
turbatio ;  sed  qood  in  ejos  ministria  ftl,  qoia  per  legesf 
ejiis  fit,  ira  ejus  dicitur.  Ib  qua  ica ,  doo  solum  argul 
se  non  vuUanima  quae  nunc  oral,  aed  nee  conripi,  Id 
esl  emendari  vel  erudiri  :  nam  in  gneca  nccStvmM 
positum  est,  id  est ,  crudias.  Argouniiir  aoiem  io  die 
Judicii  omnes  <}ui  non  habeot  fundamentom  qood  ett 
Ghrtstus  :  emendaQtur  autem,  id  eai  puitpmtur,  q«l 
boic  fondamcnto  sopenedificant  ligsom,  fmaom»  ali-» 
pubm ;  detrimenlom  enim  palieiKor,  sed  salvi  eruiil 
tanquaiA  per  igiiem(I  Cor.  ui,  ll).Quideiigois&Borat« 
qoi  non  volt  in  ira  Domioi  vel  argui  vel  emendari? 
Quid,  ukl  ttt  saAetur  7  ubi  enim  «aniiaa  est,iiec  mors 
Bieiuenda  est,  nee  ovenlls  aut  secaatis  mediei  maaoe, 

4.  [««rt«  5,  i.  ]  Soqiiitor  itaqoe,  eidicit :  Miwtrera 
01«,  Dwme^  fKomom  infmim  mm^isem.  me,  Do« 
miii«,9iiofilam  conlwtbala  nmt  eesa  mea^  id  esilimid- 
mcnlum  aDtmas  mes,  vel  fortitodo;  hoc  enim  osaa 
aignilieant.  Dioit  ergoanima  fortitudinem  somn  esae 
turbatam ,  com  ossa  nomloal :  ncqoe  eoim  creden* 
dum  esl,  qood  babeat  ossa  qo»  vtdemoa  io  corpore. 
Quapropter  ad  expositioiiem  periinet  qood  fiubjiciiur, 
Et  anima  mea  iurbata  esi  vaide ;  iie  qood  ossa  appel- 
lavit,  oorporig  inteliigereBtur.  £l  iu,  DemiiM;  Kaqwe* 
quol  quis  non  intelligat  sigoifieari  aoimam  biclanlem 
eummorbiaaois,  diu aotem dilalam  a  medioo  S  ul  ei 
persiiadereliir.  io  qoae  mala  aO'  peecawlo  pnedpila* 
verit  ?  Qood  eaim  faeile  sanatur,  non  moUum  cave* 
tur;  ex  difficollaie  aolcm  sanalioiiis ,  eril  diligentior 
costodia  receptae  Banitatia.  Non  ergo  iaoqoam  crodelia 
Deus  anstimandus  esl,  cui  dicilur. :  £l  l«»  PomtN^, 
usqueque  ^sed  lanquam  bonos  peraoaaor  attimft,  quid 
mali  sibi  ipsa  pepererit;  noBdum  eaim  lam  perfeele*oral 
bxc  anima,  ut  ei  dici  possit :  Adkueioquieaie  iedieam^ 
Ecceadsum  (Isai.  lxv,  %i).  Simul  ut  etiam  iilud  agno- 
8(-at,  quaota  poena  impiis  pneparatur,  qui  se  oolual 
convertere  ad  Deuiu«  ai  taniam  dififtcullatem  cDn- 
verientes  patiuolur;  aieut  aiio  loco  aeriplom  esi: 
Si  juetus  vix  sainui  eriif  fMCcalm*  ei.impius  uH  par&^ 
bunt{[Peir.  iv,  18)? 

5.  [vers.  5.]  Conterierep  Damiue,  ei  erue  ammavr 
meatn.  Convertens  se,  orat  ul  ad  eam  cmiverlalur  «• 
Deus,  sicut  dictum  esl :  GonMntmint  adme^  ei  caH" 
eeriar  ad  «os,  dtctl  Z^oouttiu  (  Zaeh.  i,  Z  )•  Ad  ex  iila 
locutione  intelligeodum  esi^Ceiwieiiere^  Domae^yi  eal| 
fac  me  converti,.cum  in  ipaa  aiia  converaioiie  difficol* 
tatem  laboremque  aentiret?  Nmn  forlMla  noalrami* 
versio  paratum  iuvonil'  Deufflt.aicul  Propbela  dicH  i 
Tanquam  dHueulum  paraium  tmwtttdmua  eum  ( Oeeek 
VI,  3,  sec.  LiX).  Quouiam  ui  eum  amiiieremua,  non 
ejus  absentia  qui  ubi<|ue  adesl,  aed  noslra  lecii  aver* 

■  Quinque  Mss.,  diu  aulem  dilalam  medicvumi a mcdUc, 
«piurcsMss.,  per^ifrta. 


n  EN.VRaATlO  IN  PSALMUH  VI. 

sio:  /«  hoc  nmtdo  erat^  uiqiiit,  ei  mutuiu»  per  ^nm 
farius  esl,  el  mu/jtdui  eum  non  cognovU  (  Joan,  uiO), 
$i  ei^go  in  hoc  mando  erai,  et  inundus  eiiin  nou  co- 
fnovit,  nQstra  immunditia  non  ferl  ejus  as|)ectiim. 
Dum  auieiu  nos  convertiinus,  id  est,  mutatlone  veie- 
ris  yiisR  re&qulpimus  spiritiim  nostrum,  durum  sen- 
timiis  et  laboriosum  ad  serenitatem  et  tranquillitatem 
divioae  lucis  a  lerrenarum  cnpiditaium  caligine  re* 
lorqueri.  Et  iu  tali  difCcoltate  dicimtis,  Convertere^ 
Domine^  id  est,  adjova  nos,  ut  perficiatur  iii  nobis 
conversJo,  qox  te  paratum  iitvenit,  el  fruendum  te 
praebentem  dilectoribus  tuis.  £t  ideo  postquam  dixil, 
Conueriere^  Dofmne^  «Mldidit,  et  erue  animain  meam^ 
lanquam  inbxrentem  perplexitatibus  hujus  6»euli, 
ei  spinas  quasdam  dilaoerantium  desideriorum  iii 
ipsa  conversiooe  patientem.  Satvum  m$  fac^  tnquit, 
fropiet  miarkordiam  tuamf  Inlelligit  non  suorum  me- 
ritonim  esse  quod  sanatur,  quandoquidem  peccauti 
et  daiom  prasceplum  prsetereuiUi,  justa  damnaiio  de- 
beiiatiir ;  sana  me  ergo,  inquit,  non  proptcr  meritiun 
ffieum,  sed  propter  misericordiam  tuam, 

6.  [vere.  6,]  Quoniam  non  ett  in  morte  qui  merfwr  nt 
1».  lAte!ligit  qnoque  nonc  esse  l^puf  conversionis, 
quia  cum  ista  viu  transieril,  non  resUt  nisi  retributio 
nieritorum.  /ji  inferno  autem  quii  confitebitur  tibi  ? 
Cotifessoft  esi  in  iuferno  iile  dives,  de  quo  Dominas 
dieit,  qui  Lazarum  vidit  In  requic,  se  autem  in  tor- 
mentiadoleliat :  qsque  adeo  confessus,  ut  etiam  mo- 
neri  soQs  vellei  m  se  a  peccatis  cobiberent,  propter 
pflenas  qoas  apiid  inferos  esse  non  creditur  {iMc.  xvi, 
&  31).  Quamvis  ergo  froslra|  confessus  est  tamen 

sibi  meriio  Ula  accidisse  tonnenu ;  quando  eiiam 

iQos,  ne  in  kxc  inciderem ,  doceri  cupiebat.  Quid 

ergo  est,  Jn  infemo  autem  qm»  confilebitur  tibi?  an 

inferoum  vuli  inielligi,  quo  post  judiciom  praecipita- 

bontnr  impii,  ubi  jam  propier  profundiores  tenebras 

DuUam  Dei  lucem  videbunt,cai  aliquid  conliteantur? 

Mam  iste  adbuc  elevatis  ocolis^  quamvis  immani  pro^ 

iiiiido  inierposito,   poluit  tamen  videre  Lazarum  in 

requie  consiitutum,  ex  cujus  comparatione  ad  cou- 

fessionem  coactus  est  roeriioruin  suorum.  Potest 

etiam  illud  intelligi«  ut  mortem  vocet  peccaium, 

qood  conlempia  diviiia  lege  commitiitur  :  uiaculeum 

mortis  xnortem  appellerous ,  quod  mortem  comparet; 

aculeus  enim  morlis,  peccatum  (  1  Cor,  xv,  56  ).  In 

qua  morle  lioc  est  csse  iinroemorem  Dei,  legem  ejus 

a  prxcepia  coutemnerc:  ul  iufennun  dixiril,  c:rr- 

Ulem  anjml,  qn»  pcccaniem,  id  csi,  morientein  ex- 

cipit  cl  inrolvii;  Sicut  non  probaoerunl,  inquit.  habere 

Deum  in  nmhia,  dedit  itios  Deut  in  reprobum  uusum 

(Rom.  I,  28).  Ab  ist:i  morle  ct  ab  islo  inrenio  (ulain 

sc  pnBix.Ti  aiiiura  deprecalur ,  diwo  nioliiur  convor- 

Moiiem  ad  Deum,  ci  scnlii  dirriculioies. 
7.  \pere.  7.],  Quaproptcr  conlexit  dicens  :  laboravt 

ingemuu  meo.  Ei  tanquam  parum  profuerit,  addilet 

dicil :  J^pabo  pershigutat  nocle»  iectum'meum,  i^cciiis 

est  fJuc40co  appellatus  ubi  roqoiescit  animus  a*ger  et 

mfinnqs,  id  csi  in  voluptale  corporis  et  in  omni  delc- 

ciauosy  isculari ;  quamdcleclationcm  lacryiuis  lavai 


quisese  ab  illa  conatur  extrahere.  Videt  enim  jam  se 
damnare  carpales  concupisccniias ;  et  taiucn  delocta<' 
tionc  (enelur  infirmitas  *,  et  in  ea  libeiiier  jacet, 
unde  surgere  nisi  sanatus  aoimus  non  potest.  Quod 
autem  ait,  per  eingulas  nocte»,  hoc  forlasse  accipi  vor 
luit,  quod  ille  qui  spirilu  promptus  sentit  aliquam 
lucem  veriiaiis,  et  tamen  in  delectatione  hujussoiculi 
per  carnis  inrirmilatcm  aliquando  reqiiiescii,  (auqiiam 
dies  et  noctes  alierno  affectu  c<«gitur  paii :  ut  cum 
dicit,  Mcnte  »ervio  legi  Dei,  lanqunm  diem  sential; 
rursus  cum  dicil,  Carne  aulem  legi  peccati  ( Rom.  vu, 
85),  inclinclur  in  noctem,  donccomnisnoxlranseat, 
et  Vfulat  unus  dics  de  qiio  dicitnr  :  Mane  a»tabo  tibi^ 
et  videbo  (Pm/.  v,  5).  Tunc  eniin  astnbil ;  nuncautem 
jacet,  quando  in  lccio  est  quem  lavabit  per  stiigulas 
noctes,  ut  tnntis  lacrymis  iinpeirct  ef(icacissimam  de 
Dei   misericordia    medicir.am.  Jn  lacrymi»  etralum 
meum  rigabo^  repelitio  est :  ciimenim  dlcit  in  lacrynue^ 
ostendit  quemadmodum  superiiis  lavabo  dixerit;  hoe 
aotem  accipimus  ttratum^  qiiod  superiui  Lectum: 
quanqnam  rigabo  amplius  sit  aliquid  qiiam  iavaho; 
quoiiiam  potcst  aliquid  in  snperficie  lavari ;  rigatio 
vero  ad  inieriora  permeat  %  quod  significat  fletum 
asque  ad  cordis  in(ima.  Temporum  vero  varieUs, 
quod  prxteritum  posuit,  cum  diceret,  Laboravi  in  ge^ 
mitu  meo ;  et  fuiorum,  cum  diceret,  jMvabo  per  sin- 
guia»  noetes  lectummeum;  rursus  fulurum,  In  iacry- 
fflis  stralum  meum  rigabo^  illud   ostcndit  quid  sibi 
dicere  debeat,  com  quisquc  in  gemitu  frusira  labora* 
verit;  tanquam  diceret :  Non  profuit  cum  hoc  feci, 
ergo  illud  faciam. 

8.  [ver»,  8,0]  Turbalu»  e»t  ab  iraocuiusmeu»{a) : 
utrnm  sua ,  an  Dci ,  in  qua  pelit  iie  ar^ueretur ,  aut 
corri[)crctur  ?  Sed  si  illa  diem  judicii  significat ,  quo- 
modo  nunc  potest  intelligi  ?  An  inchoatio  ejiis  est , 
qiiod  hic  bomines  dolores  et  tormenu  paduntur ,  et 
maximc  damnum  inlelligcntix  vcrilatis ,  sicut  jam 
commcmoravi  quod  diclum  est  :  Dedit  iilo»  Deu»  in 
reprobum  »e»»um  {Rom.  i ,  28)  ?  Namea  esl  caicitas 
mentis;  in  eam  quisquis  datus  fuerit,  ab  intcriore 
Dci  luce  secluditur ,  sed  nondum  penitus  cuni  in  hac 
viu  est.  Sunt  enini  tencbr;»  exteriores  {Mattfi,  xxv, 
50) ,  qux  roagis  ad  diem  judicii  perdnere  intelligiiii- 
tur ,  ut  penKus  exlra  Deum  sit ,  quisquis ,  dum  tenipus 
csi,  corrigi  ooluerit ;  peni(us  cnim  '  esse  extra  Deiim 
qnid  est,  uisi  esse  in  snmma  t^citaie  ^siquidem  Dous 
babiiat  lucem  inacccssibilem  (I  Tfin.  vi ,  16) ,  quo  in- 
grcdiuntiir  qnibiis  dieitur  :  Inlra  in  gaudium  Domini 
tui  (Mattli.  XXV ,  Sl ,  23).  Hujus  igitur  ir;e  incboatio 
cst  quain  in  hac  vlu  patltur  quisqne  peccator :  ti- 
mens  itaque  judicii  diem  ,  laborat  et  plangit,  ne  ad 
illud  pcrducatur,  cujus  inilium  Uin  perniciosum  nunc 
experiiur ;  et  idco  non  dixit ,  Exstinctiis  est ,  scd , 


>  IjOv.,  infirmitatis.  AtEr.  ct  plerique  Mss.,  infirwHns, 

^Editi:  permanat,  At  Mss.  aiiqui,  pefmeat;  alii,  per- 
Hnet. 

» KounnUi  probae  notae  Ms :.:  renitus  avtem  esse  extra 
Dewn.  Aiii  vcro  cum  editis,  i^enitus  etiim.  [autem] 

(a)  De  bac  parle  vi^rs.  8  oonsule  l  Enar.  i*8al.  xxxvi,  n. 
9.  De  altera  |.ar(e  cjusdcm  vers.  8  viUe  Enar.  ("sal.  cii,  u.  9. 


»5  S.  AUGUSTINI  EPISCOPI 

Turbahii  eit  ab  ira  oculus  meus.  Sl  autcm  sm  irn  dicil 
oculum  suum  csse  turbatiim ,  neque  hoc  mirum  est. : 
nam  hinc  forsitan  diclum  esl,  Non  oceidat  sol  super 
iracundiam  vestram  (Ephes,  iv ,  2()) ,  quod  inleriorem 
solem ,  id  esl  sapienliam  Dci ,  tanqnam  occasum  in  se 
pati  arbitrauir  mens,  qti$  sua  perturbalione  illun) 
videre  non  sinitur. 

9.  Inveleravi  in  omnibus  inimicis  meis.  Dc  ira  t»n- 
tum  dixerat ,  si  tamcii  dc  stia  ira  dixernl  :  considera* 
tis  autcm  reliquis  viliis ,  liivcnitse  omiiibus  csse  vni- 
latum.  Qnac  vilia  quoniain  velcris  vitx  sunt  et  veleris 
hominls  quo  exucndi  sumus  ut  induamur  novo  (Coioss. 
iii ,  9 ,  10) ,  recte  dictum  cst ,  Inveteravi.  In  ommbus 
autem  inimici$  mei$,  vel  Inlcr  ipsa  vilia  dicit ,  vel 
inler  horoincs  qiii  noiunt  ad  Deum  convcrti  :  nam  et 
hi,  etiam  si  nesciunt  ^,  ciiam  si  parcunt,  etiam  sf 
iisdem  convivtis  et  domibus  ct  civitatibus  nulla  lile 
interposita,  ei  crebris  colloqiiiis  quasi  concordilcr 
utuntur,  niliiloniinus  tamen  intentionc  conlrnria ,  iiii- 
mici  sunt  eis  qui  se  ad  Deum  convertunt.  Nam  cum 
alii  amant  et  appetunt  istum  mundum ,  alii  se  optant 
ab  isto  mundo  liberari ,  quis  non  videat  illos  inimi- 
cos  essc  isiis  ?  nam  si  possint ,  eos  secum  ad  pccnas 
trahunt.  Et  magnum  donum  est ,  inter  eorum  vcrba 
versari  quotidio ,  et  non  cxcedere  de  ilinere  praccc- 
plorum  Dci :  sxpc  enim  mons  nitens  pcrgerc  in  Deum^ 
coiicussa  in  ipso  itincrc  trcpidal  :  cl  plcrumquc  pro- 
pterea  non  iinplet  bonum  proposilum ,  nc  offcudat  eos 
cum  quibus  vivit ,  alia  bona  pcritura  et  transcunlia 
diligentes  atque  sectantes.  Ab  bis  separaius  csl  omnis 
sanus ,  non  locis ,  sed  animo  ;  nam  locis  corpora  con- 
tinentur,  animo  autem  locus  est  aficciiosua. 

10.  Qiiapropler  post  laborem  cl  gcmitum  et  imbres 
ercberrimos  lacrymarum ,  qiiia  inanc  non  polcsl  esse 
quod  lam  veliemcnter  rogntiir  ab  co  qui  fons  est  om- 
iiium  misericordiarum  ,  verissinicque  dicluin  cst  ^ 
Prope  e$t  Dominus  attritis  corde  {PsaL  xxxiii ,  19  )^ 
posi  tantns  diriicultatcs  exauditam  sc  aninia  pia  signi-' 
ficans ,  quam  licet  cliam  Ecclcsiam  inlelligere ,  vide 
quid  adjungit  :  Discedile  a  me ,  omnes  qui  operaminy 
iniquilatem  ;  quoniam  exaudivil  Donfinus  voccm  fletu$ 
mei.  Vel  in  propbelia  dictum  est,  quoniam  disccssurL 
sunt ,  id  est ,  sepnrabuntur  a  justis  impii ,  cum  judicii 
dies  venerit ;  vel  iiunc ,  quia  ciiainsi  pariler  atquc 
iisdcin  conveiiticulis  conlinentur ,  lamcn  in  arca  nuda 
jain  grana  scpnrnta  sunt  a  palcis,  quamvis  Intcr  pa- 
leas  lateant :  simul  itaque  vcrsari  possunt ,  sed  simul 
vento  auferri  non  possunt. 

11.  [ver$.  10]  Quoniam  exaudivit  Dominu$  voeem 
fleiu$  mei ;  exaudivil  Dominus  deprccalionem  meam; 
Dominus  orationem  meam  assumpsH,  Grebra  eju^^drin 
scntentias  rcpelitio ,  non  qunsl  nnrrantis  iieccss.ta- 
tem,  sed  alTectum  exsultanlis  ostendil;  sic  enim  loqui 
gaudenies  solent ,  ut  non  eis  surQciat  semcl  enuntiare 
quod  gaudent.  Iste  fruclus  est  illius  gemitus  in  quo  la- 
boratur,  et  illnrum  lacrymarum  quibus  tavatur  lectus, 
et  stratus  rigatiir ;  quoniam  qiii  scminal  in  lacrymis , 


'  Sic  ^m,  Editi  vero,  nesciimtu}'. 


in  gaudio  mctet  (Psat.  cxxv,  5),  et  beali  lugenics» 
quoniam.  ipsi  consolabuntur  (Malth.  v  ,  5). 

1$.  [vers.  11.]  Erube$cant  et  conturbentur  omne$  ini* 
mlci  mei.  Disccdile  a  me,  omnes,  dixit  superius ;  qtiod 
etiam  in  hac  vita,  sicut  expositum  est,  fieri  potest : 
quod  autem  diciL,  Erubescant  e*  eonturbentur^nm  vi- 
deo  quemndmodum  evenire  possit ,  nisi  illo  die  ciim 
manifesla  fuerint  justoruin  praemia  et  supplicia  peccj  * 
torum.  Nam  nunc  usqiie  adeo  nop  erubescunl  impii , 
ut  nobis  insultare  non  desinant :  etplerumque  Untum 
valent  irrisionibus  suis ,  ut  inflrmos  bomines  de  Ghri- 
sti  nomine  erubescere  faciant,  unde  dictum  est  : 
Quisquis  me  erubuerit  coram  hominiba$ ,  erube$cam  eum 
corarfi  Patre  meo  (Luc.  ix ,  26).  Jam  vero  quisquis 
sublimia  illa  prxcepta  implere  yoluerit,  ul  dispergat, 
det  pauperibus ,  quo  justilia  ejus  maneat  in  seternuin 
(Psal.  cxi,  9),  omnibusqne  suis  rebus  terrenis  veii- 
ditis  et  indigentibus  erogatis ,  Gfaristnm  sequi  voluc- 
rit ,  dicens  :  ffihil  mtuUnm  in  hunc  mundwn ,  verum 
nee  auferre  quld  po$$umu$ ;  victum  et  tegumentum  ha- 
benle$t  hi$  contenti  $imu$  (I  Tim.  vi ,  7 ,  8) ;  incidtC 
In  istorum  sacrilcgam  dicacitatcm,  el  ab  eis  qui  sa- 
nari  nolunt  vocatur  insanus ;  el  sanpc  ne  lioc  voceltir 
a  desperatis  hominibus,  trcpidat  faccre  et  differt 
quod  omniuin  fldelissimus  et  poteniissimus  medicus 
imperavit.  Non  ergo  nunc  isti  possunt  erubesccre , 
qiiibus  ne  nos  erubcscamus  opfandum  est ,  el  a  propo- 
siio  itinere  vcl  revocemur ,  vel  impediamur ,  vel  re- 
tardemur.  Sed  vcniet  lcinpus  ut  illi  erubescant,  di- 
ccnics  iit  scriptum  est :  Ili  sunt  quo$  aliquando  habui^ 
mus  in  risum  et  in  similitudinem  improperii  :no8insen* 
$ali ,  vitam  iltorum  cestimabamus  in$anittm ,  et  flnem  il- 
torum  $ine  honore  :  quomodo  computati  sunt  inter  filioM 
Dd  ,  et  inler  sanetos  sors  ittorum  estf  Ergo  errnvimtu  a 
via  veritatis ,  et  ju$titiie  tumen  non  tuxit  nobis ,  et  $ot 
non  est  ortus  nobis  :  repleti  $umu8  iniqttitati$  via  et  per- 
ditionis,  et  ambutavinm  $olHudine$  diffidte$^  viamau- 
tem  Domini  ignoravimus.  Quid  nobis  profuit  $ttperbia , 
aut  quid  divitiarum  jactatio  contulit  nobis  ?  Tran$ierunt 
omniaitta  tanquam  umbra  (Sap.  v,  5-9). 

15.  Quod  autem  ait,  Convertantur,  et  confundantur^ 
quis  non  judicet  esse  justissimam  poenam ,  ui  conver- 
sionem  ad  conAisionem  babeant ,  qui  ad  salutem  ha- 
bcre  noluerunt?  Deinde  addidit,  vatde  vetociter  ;  c\m 
enim  jam  desperari  coepcrit  jndicii  dies,  cum  dixerint, 
Pax ,  lunc  eis  rcpentinus  veniet  inleritus  (I  The$8.  v , 
3).  Quandocumque  auiem  venerit ,  celerrirae  venit 
quod  desperntur  esse  venlurum  :  et  longitudinem  vitae 
hujus  non  facit  sentiri ,  nisi  spes  vivendi ;  nam  nibil 
vldelur  esse  cclerius ,  quam  quidquid  in  ea  jam  prne- 
lerilum  est.  Cum  ergo  jndicii  dics  venerit ,  lunc  sen- 
ticnl  prccalores  quam  non  sil  longa  omnis  vita  qunc 
transit ;  nec  omnino  cis  videri  poterit  tarde  venis^e  , 
quod  iion  dcsiderantibus  ,  scd  polius  non  credentibus 
vcncrit.  Quanquam  et  illud  hic  accipi  polest ,  ut  quia 
tanquam  gemcntem  et  tam  sxpe  diuque  flenlem  Deus 
cxaudivit ,  inlelligntur  libernta  a  peccatis  ,  et  omncs 
perversos  motus  carnalis  airectionis  domuisse ,  sicui 
dicil  :  Di$c€dite  a  me  ,  omne$  qui  operamini  iniquita^ 


•7  ENAaiiATIO 

ifm  y  gnoftJam  exaiuHmt  DondmB  vocem  fletu$  md,  quod 
€um  ei  proYenerit ,  noo  mirum  esl  si  jam  iu  porfecta 
cst  ul  orel  pro  inimicis  suis.  Poteslergo  ad  l)Oc  perti- 
Bcre  qued  dixii,  Erubeieant^  et  conturbentur  omne$ 
iRtnuci  fitei ,  ui  de  peceatis  suis  agant  poenitenliam , 
qood  sine  confuftione  *  et  coutorbatione  (ieri  non  po- 
test.  Nilul  itaque  impedit  sic  accipere  el  illud  quod 
scquitur  «  Convertanlwr  et  erubeicant^  id  esi,  conver- 
laAUir  ad  Dcura  ,  et  erubescant  se  in  prioribus  tene- 
bris  pcGcaiorum  aliquando  glonatos  ;  sicot  Apostolus 
dicii  :  Qtiam  enim  gloriam  habuiuie  aliquMdo  in  his , 
inquibus  nunc  erube$citit  (Rom.  Yi,  il)?  Quod  autem 
uldidii,  valde  velodter «  aut  ad  opUintis  affecium ,  aui 
ad  Cliristi  poientiam  refcrendom  est,  qui  gentes  qu» 
pro  idolis  suis  perseciuebaniur  Ecclcsiam ,  ad  Evan* 
lelii  Qdem  tanla  temporum  celerilaie  convertit. 

I  ■  ■ .       ■■    .1 1  ■  1  b 

IN  PSALMUM  VII 

ENARUATIO. 

Psalmus  ipsi  David^  quemtantavit  Domino  ^  proverbit 
\Chusi  fHii  Jemini. 
1.  [rm.  i.]  Historia  quidem  unde oecasionem  ista 
propliciia  sumpsil,  in  R^norumsecundo  libro  (li  Reg* 
Kvi)  GOgnoscere  facile  est*  Ibienim  Ghusi ,  amieus  r<y 
gis  David ,  iranailum  fecii  in  parles  Abessalon  filii 
eJQs  qui  adversus  patrem  bellum  gerebal «  ad  ezplo* 
randa  consilia  et  renuutianda  qwR  adversus  patrem 
iile  moliebaiur  auctore  Acbitopbei»  qui  deCecerai  ab 
amiciiia  David ,  ct  Alium  ejus  adversus  patrem  consi«* 
liis  quibus  possei  insiruebai»  Sed  quoniam  non  ipsa 
liistoria  in  boc  psabno  eonsideranda  est  de  qua  Pro« 
phcta  mystcriorum  velamen  assumpsit ,  si  traosiium 
ad  Cbristum  fecimus»  auferatur  veiamen  (IKGor.  uul6). 
El  primo  ipsorum  nominum  significaiionem  inlerro- 
gemoa  quid  sibi  velii.  Non  enim  defueruni  inierpretes 
qui  baec  ipsa  non  carnaliter  ad  liiteram ,  sed  spiritua- 
liter  invesligantes,  edicerent  nobis  quod  Chusi  inter* 
pretetur  Siientium ;  Jemini  autem ,  Dexter ;  Achito- 
pbel,  Fratris  ruina.  Quibus  iuterpretationibus  rursum 
nobis  traditor  iile  Judas  occurrit,  ui  Abessalon  qjus 
unagtnem  gestei,  secundum  quod  Palrispax  iuterpre^ 
uiur ;  quia  pacatus  erga  illum  eistitii  pater ,  quam- 
vii  ipse  dolis  suis  beilum  baberei  iii  corde ,  sicut  in 
p$almo  leriio  irac(aium  csl  (a).  Quemadmodum  autem 
invenitur  iu  Evangelio  filios  Domini  noslri  Jesu  Chrl- 
sti  dlcios  esse  discipuios  {Matth.  ix,  ii) «  sic  in  eo- 
dcni  Evaogelio  invenitur  eiiam  firatres  esse  appella» 
(os ;  resurgens  enim  Domiuus  ait»  Vade ,  et  dic  fra^ 
sribus  meu  {Joan.  xz,  i7)«  el  Aposlolus  eum  dicii 
primogenitum  ui  multis  fratri bus  (Aom.  vm,  29): 
discipoli  ergo  ejus  ruina  qui  eum  tradidit ,  rccte  intcl- 
,igitur  Fralris  ruina ,  quod  Achitopbel  interpretan 
diximus.  Chusi  autem,  quod  interpreiatur  Silentium, 
recte  accipitur  advcrsus  illosdolos  Dominum  nostrum 
sUeniio  dimicassc ,  id  est  altissimo  sccrelo  quo  cxci- 

'  IjoVm  eonfesaane.  AtEr.  et  ncstri  prope  omnes  Mss., 
canftidam. 
{u)  Enar.  in  rsal.  m»  n.  i« 


IN  rSALMUM  VI!. 


M 


tas  ex  parte  Israel '  facta  est,  cum  Dominum  perse- 
quebantur ,  ut  plenitudo  Geniium  subinirarct,  et  sie 
omnis  Israel  salvus  fieret.  Ad  boc  profundum  se« 
cretum  altumque  silentium  cnm  venisset  Apostolus,  ex- 
clamavit  quasi  quodam  Ipsius  altiludinis  horrore  per- 
culsus  :  0  aititudo  divitiarum  sapienliw  et  uientice  Dei^ 
quam  inscrutabitia  swnl  judicia  ejus,  et  investigabiles  vim 
ipmsi  Quis  enim  cognovit  mentem  Domini,  autqmscon" 
9iliarius  Hlius  fuit  (Rom.  xi,  33,  34))  ?  ita  magnum 
illud  silentium  non  expositione  magisaperit,  qunm 
admiratione  commendat.  Hocsilentio  Dominus  sacra- 
mentum  vonerabilis  passionis  occultans,  volunta- 
riam  ruinam  fratris,  id  est,  ncfarium  scclus  traditoris 
sui,  in  suae  misericordix  atque  providenliai  ordinem 
vertil ;  ut  quod  ille  ad  perniciem  unius  hominis  per- 
versa  mente  faciebat » isle  ad  salutem  omnium  homl* 
num  provida  gubernatione  conferret.  Caniat  ergo 
Psalmum  Domino  anima  perfecla,  qu»  jam  digna  esi 
nosse  secrelum  Dei ;  cantat  pro  verbis  C/iust ,  quia 
raeruii  nosse  verba  illius  sileniii.  Apud  infideles  euim 
et  persecutores ,  silentium  est  illud  atque  sccretum  : 
apud  suos  autem ,  quibus  dictum  est ,  Jam  non  dico 
vos  servosy  quia  servus  nescit  quid  facial  Dbminus 
ejus ;  vos  autem  djxt  amicos ,  quia  omnia  quas  audivi  a 
Fatre  meo ,  nota  feci  vobis  (Joan.  xv ,  i5) :  apud  ami- 
cos  ergo  ejus  iiou  est  i>ilentium ,  sed  verba  silenlii , 
id  est,ratio  exposita  et  manifosta  illius  silentii.  Quod 
silentium  ,  id  est  Cbusi ,  dicitur  filius  Jemini ,  1d  esi 
dextri  :  non  enim  abscondendum  erat  sanctis  quod 
pro  illis  geslum  est.  £i  tamen  Nesciat ,  inquit ,  iim« 
stra  quid  faciat  dextra  (Malth.  vi,  3).  Canit  eigo  anima 
perfecta  in  prophctia ,  cui  secretum  illud  innotuit , 
pro  verbis  Chueit  id  est  pro  cogniiione  ejusdem  se- 
creli ;  quod  sccretum  dexter  Deus ,  id  est  favens 
atqoe  propilius  ei ,  opeialus  est :  quare  lioc  silen- 
tium  Filius  dexlri  appellalur,  quod  esi  C/itMt,  fitU 
Jemini? 

2.  [vers.  2,  3.]  Domine  Deus  meusj  in  te  speravi ; 
saluum  me  fac  ex  omnibus  persequenlibus  ni«,  et  eripe 
me.  Tanquam  cui  non  restat  jam  perfecio  *  nisi  in- 
vidus  diabolus,  superato  omni  bello  atque  adversilate 
vitiorum,  dicit :  Salvum  me  fac  ex  omnibus  persequeH" 
tibus  01«,  et  eripe  me  :  nequando  rapial  ut  leo  animanx 
meam.  Dicit  Apostolus  :  Adoersarius  vester  diabolue 
tanquam  leo  rugieus  circnttf  quasrens  quem  devoret  ( 1 
Petr.  V,  8).  liaque  cum  diceret  per  pluralem  nume- 
rum,  Salvum  me  fac  ex  omnibus  persequentibus  me , 
singularem  posiea  intulit  dicens,  nequando  rapiat  ut 
leo  amnwMi  meam  :  non  enim  ait,  nequando  rapiant , 
sciens  quis  restiterit  inimicusi  et  perfcctx  aniin» 
vehementer  advcrsus.  Dum  non  est  quiredimat^  neque 
qui  salvum  facial :  id  est,  ne  ille  rapiat,  dum  tu  non 
rediniis  neque  salvuin  facis ;  si  enim  Deus  non  red- 
imat  neque  salvum  faciat,  ille  rapit. 

5.  [vers.  4,  5.]  Et  ut  manifestom  sit  jam  pcrfectam 
animam  hoc  dicere,  cui  soiius  diaboli  fraudulentissi« 
ma;  insidiae  cavendae  suni,  vide  quid  sequatur  :  Oo« 

<  in  edilis,  cwcitas  in  rsrael.  Abesl  in  k3lss. 
*  Tres  M86.,  persecutor. 


M 


Imne  Dett$  mm,  n  fed  htud.  Qiiid  t&i  quoJ  vocal 
Isiud?  an  quia  non  dicit  noinen  peccati,  oniv^rbale 
pcccnium  inleiligcndum  est  ?  Qui  inielleclus  si  displi- 
cet,  iliud  accipiamus  dici  quod  seqoitor  :  tanqnnm  si 
interrogassemus,  Quid  est  iioc  qnod  dicis,  isludf  rc- 
spondct :  Si  e$t  imqmUis  in  manilm  meis,  Jam  ergo 
manifestum  est  de  oroni  peccato  dicij  Si  reddidi  r«- 
tribuentibus  mi/ii  mala;  quod  non  poiest  vcfc  dicere, 
nisi  pcrfectns.  Ait  qnippc  Dominus  :  Estote  perfeciit 
sieut  Patertester  qui  est  in  emlis,  qnt  solem  smm  oriri 
faeit  super  bonos  et  malos,  et  pluit  super  justos  et  tnjii- 
stas  {Matth.  v,  48,  45) ;  qni  ergo  non  rcddit  rciri- 
buentibus  mala,  pcrfectus  cst^  Cum  itaqac  orct  anima 
perfecla  pro  verbis  C/nwt,  fiiii  Jemim,  id  csl  pro  co* 
gnttione  illius  sccreti  atquc  silcntii)  qnod  pro  salutc 
nostra  opcratos  est  propitios  nobis  et  miscricors  Do* 
minns,  ol  toleraret  ct  paticntissimc  sustincrci  dolos 
traditoris  sui :  tinquam  boic  pcrfcctx  animae  dicat « 
cxponens  rntionem  ipsius  sccreti :  Ego  pro  te  impio 
ei  pcccatore,  ut  tus  iniquitatcs  mei  sanguinis  effusie* 
nc  hvarentur,  magno  sileniio  et  magna  paiicntia 
iraditorem  mcom  pcrtull,  nonnc  imitaberis  me,  ut 
cl  tu  non  rcddas  mala  pro  malis?  onimadvcricns  igl* 
lur  ct  iiHclligens  quld  pro  illo  feccrlt  Dominus,  ct 
ejus  cxcmplo  ad  perfectioncro  proikfcns,  dkit,  Si 
redd^di  relribuentibus  mihi  mala,  id  cst»  si  non  fccl 
quod  tu  faciciido  docuisii,  decidam  ergo  ab  immidi 
meis  iuanis.  El  bcnc  non  alt ,  Si  reddidi  tribucolibtis 
mihi  mala,  scd,  retribueniibus  :  qui  cnim  retribuit , 
jam  altquid  acccperat ;  majoris  autcm  patientix  cst , 
ncc  ci  mala  rcpciidcrc  qni  acce|>tis  benefleiis  reddit 
mala  pro  bonis,  quam  si  nullo  anie  accepio  beneficio 
Doccrc  voluisscl,  Si  reddidi  crgo»  inquit,  reiribuentU' 
bu$  miki  mata^  td  est,  si  (e  non  imiiatus  sum  In  illo 
silcntlo,  boc  est  paticiuia  Uia  quam  pro  me  opcratua 
es,  deeidam  ab  inimicis  mei$  inams,  inaiiilcr  cnim  se 
jaclat,  qui  cuin  ct  ipse  liomo  sii,  cupit  se  dc  bomine 
vindicare  :  et  cum  supcmre  boiitinem  palara  qtiaerit , 
occuICe  a  diabolo  saperator,  inanis  effectos  vana  et 
supcrba  laetitia,  quod  qiiast  vinci  non  potuit.  laielli-» 
git  crgo  isic  ubi  major  fiat  victoria,  ct  ubi  Pater  red* 
dat  qui  videt  In  occuilo.  Nc  reddat  itaque  rctribucn- 
libtts  mala,  iraro  potiiis  qoam  hominera  vincit,  illis 
etiam  littcriscriidilus,  iit  qoibus  scriplom  cst :  Meliar 
est  qui  wncil  iram,  quamqui  cajnt  civitatem  {Prov.  xvi, 
32.  sec.  LXX).  St  reddidi  relribueniibus  miUd  mala^ 
dicidam  erqo  ab  inimids  meis  inanis.  Jurare  vidctur 
pcr  exsecrationem,  quod  est  gravissimum  jurisjurandi 
genus,  cuin  Iiomo  dicit :  Si  iliud  feci,  illud  paliar. 
Scd  aliud  cst  joratio  in  orc  jurantis,  aiiud  in  signifi- 
catione  proplietiniis.:  hic  enim  dicit  quid  vcre  con- 
tingat  Iiominibus  qui  redduiit  rciribueutibus  mala; 
non  quod  sibi,  ant  alicui,  quasi  jurcjufando  impre- 
cclur. 

4.  [vers. 6.]  Persequaturergo inimicus animam meam, 
el  comprehendat,  Iterum  inimictiin  singulari  niiinero 
nominans,  illum  magis  magisqnc  manifcsut  qiicm  su* 
pcrius  velui  leonein  appellavit.  Ipse  cnim  aiiimam 
pcrscquiiur ;  ei  si  dcccperit,  comprciiciidet.  Nam  lio- 


AtGUSTiNl  EPISCOn  100 

mincsusquc  ad  iiitcrfectloncm  corpofis  sseTinnt,  atii- 
mam  vero  post  istam  visibilcm  inorlem  in  potesiale 
habefc  non  possunt;  diabolos  aulem  quas  amtnas 
pcrsecutus  compfchciideriti  possidebit.  El  concutcH 
ffi  ierram  *  vitam  meam  :  id  est  concolcando,  terram 
faciat  vitam  mcam,  cibum  scilicet  suum ;  non  cnini 
tintum  lcot  scd  etiam  scrpens  appellattts  cst,  cui  di- 
ctum  cst,  terram  manducabis ;  ct  peccatori  homini 
dictum  est,  Terra  e$,  et  in  ierram  Hn$  {Gen.  iii,  14 , 
iO).  Ei  glorimn  meam  in  puhetem  dedueai.  Hte  csi  ille 
potvis,  qucm  projicii  tcnlus  a  Ihcie  lerrei  sQpcrbo* 
rum  sctliccl  vana  ct  incpu  jaciantin,  ct  inOata  noit 
solidata  * ,  tanquam  vcnto  clatos  pulvcris  globus. 
Recte  iiaque  hic  posuit  gloriam,  qiiam  oon  vult  in 
pulverem  deduci.  Vult  ciiim  eam  selidam  babcre  hk 
conscicnlta  coraro  Dco,  ubi  nulla  jactamia  est ;  Qiii 
ghriaiWt  mqwi^  inDomino  glorielur{l  Cor.  i,  5i).  isia 
soliditas  in  pulvercm  dediicitur,  si  pcr  sOpcrbiani 
quisquc  conleinnens  6ccr<'la  conscicntix,  ubi  solus 
Dciis  bomincm  probat,  vcru  apud  liomincs  gloriari  i 
hinc  est  quod  alibi  dicit :  Deus  conterei  ossa  placcn^ 
tium  honnmbus  {Psal.  ur,  6).  Qui  auteni  bcnc  dtdicit 
vel  cxpertus  cst  viiiorttm  supcnindorum  gradus,  in- 
tciligit  boc  vitium  inanis  glorixi  vcl  solom,  vel  ma- 
xime  cavcndum  cssc  pcrfcciis  :  qao  primo  cnim  vitio 
bpsa  est  anima,  bec  ultimum  vincit.  Iniiium  autem 
omm$  peccati  euperbia  ;  et,  Initium  euperbim  Aomtjns, 
apo$tatttre  a  Deo  {Eccli.  x,  iS,  14). 

5.  [ver$.  7.]  Exsurge,  Domine,  in  ita  tua*  Quid  ad« 
huc  iste  qnem  perfcctum  dicimus,  ad  iram  provocat 
Dcuni  ?  Nonne  videndum  csi  ne  potius  ille  pe  rfccius 
stt,  qui  curo  lapidarctur,  dixit  :  Domine^  ne  slatuae 
iUi$  hoe  peecatum  {Aet.  tii,  09)?  An  et  istc»  non  ad- 
vcrsus  hominesbaec  prccatur,  scd  adversos  diabolum 
ct  angelos  ejus,  quomm  poseassio  peccalores  aiqiie 
impii  bomines  simt  ?  fion  ergo  saeviens,  sed  miscricors 
advcrsus  cum  orat,  quisqois  orat  nt  ci  anferatur  isia 
possessio  ab  illo  Dominoqui  jttstiticat  impitfra  {Hom^ 
IV,  5):cum  enim  lustificatur  impius,  cx  inipio  flt 
justus,  ct  cx  poss^sione  diaboli  migrat  in  lempliim 
Dei ;  ct  quoniam  poena  est,  ui  cnique  aufenitttr  pos- 
scssio  in  qua  dominari  desidcrat,  banc  posnam  dicit 
iram  Dci  adversus  diabolum,  ut  desitiat  poastdcre 
quos  possidct.  Eacsurge,  Dominit  in  ita  tua :  Exeurge^ 
bic  appare  dixit,  liomanis  videlicct  ct  latcntibus  Tcr* 
bis,  qiiasi  Deiis  dorniiat,  cum  in  secrctis  sois  inco- 
grtittis  latet.  Exaltare  in  finibu$  inimieorum  meefum. 
Fines  dixit  ipsnm  posscssioncm,  ubi  vult  Deum  exaU 
tari  poiitis,  id  est  honorari  et  glorificari,  qoam  dia* 
boliim,  dum  inipii  juslificanlur  ct  iaudant  Deum.  Ei 
exsnrgey  Domine  Deu$  meu$,  in  pneeepfo  quod  man* 
dasti :  id  cst,  quia  hitmiliutcm  pnecepisti,  humilis 
apparc ;  et  tn  prior  implc  quod  prsccpisti,  ul  cxcin' 
plo  luo  vinccntcs  supcrbhm,  non  possidcantur  a  dia* 
bol ),  qui  advcrsus  tua  pnccepta  supcrblam  pcrsuasit, 


>  >  aticanus  oodex,  in  terra.  caeieri  mss.  ei  editi ,  fit  <er« 
roni :  juxta  LXX,  eis  gin. 
•  Edili,  solida.  No\'em  Mss.,  soHdata, 


\%\  CNARRAttO  IN 

dieens  :     oitdticiiM,  el  aperientur  pobis  oculu  et  eritis 
tanmutm  dii  {Gen,  i:i,,,5). 

6.  [vers.  8.]  Et  congregatio  populorum  eircttmdabli 
te.  Duplex  iiUeileclus  esl.  Gongregalio  enim  populo- 
riim,  sive  credeDtium ,  sive  persequcnilum  potest  ac*^ 
cipi,  4iionim  utromque  eadem  Domini  noslri  humili- 
late  £lctum<  esi  :  quam  contemnens  persequentium 
mvltitudo,  circumdedtt  eiim.  dc  qua  dictum  est,  Qua- 
u  fremuerunt  geuleg,  et  populi  medilaU  $unt  inania 
{P$aly  11, 1)?  'credentium  autem  per  cjus  humilitatem 
inultiiiido  iia  '^um  circumdcdil ,  ut  vcrissime  dicere* 
iur,  CeBcUoM  expdrie  hrael  facta  esl^  ut  plenitudo  Gen- 
timu  mtraret  {Rom.  ^i,  25) ;  et  ilhid,  Pottula  a  me,  ei 
iako  liM  gentes  ktfrMtatem  luam,  et  possessionem  tuam 
temuHoe  terreB  (Psat.  iff  8).  Et  propter  hane  in  altuin 
regredert :  id  est «  pi^ptcr  hanc  congregationem  re- 
greder»  in  altum ;  quod  r^surgendo  et  in  coelum  as- 
ceiHfettdo  fecisse  inteUigltulr.lu  cnim  glorificalus  de  • 
dit  SpirimA  aanctuiii ,  qui  alnre  glorificaioncm  cjtis 
dari  boii  possel,  sicui  iii  Evangdio  positum  est :  Spt" 
ritus  emiem  mmdum  erat  datus ,  ^ufa  iesus  nondum  erai 
ctarificaius  ( Joan.  vii,  59 }.  Regressus  ergo  in  altum 
piopter  MRgregAtionem  populorum  ,  misii  Spiriiooi 
lanciQBi ;  quo  impleti  prsdicatores  Evangelii  orbero 
tenanui  Ecdesiis  implevorunt. 

7.  Pocest  ei  sic  iste  sensus  kitelligi :  Bxsurge,  Do-^ 
mme^  «i  fra  lfui\  exaUmein  finibus  mimicorUM  meorum  s 
id  esi,  exsvrge  iia  ira  tuu)  et  non  le  inteiligant  inimici 
mei;  «t  Iftoe  sit  exaltare,  id  est»  aitos  efllcere  ne  intel- 
ligiris»  qiiod  rcferiur  ad  tlliid  silciitinro*  Sic  enin  de 
liae  exaliatioiie  in  alio  psalmo  dlcitur  t  Et  ascendit 
mper  Ckemlmn,  ei  voknii.  Et  pesmt  tenebras  latibulum. 
sKum  {Psai.  xvM,  11,  1«)  :  qua  exaUaiione,  14  est  oc- 
caltaiione«  curo  te  merito  peecalorum  suorum  non  tn- 
leUexeriai  qui  te  cracifigeni,  congregatio  credentium 
circQmdabit  te.  Ipsa  enlm  humiliiale  exaltaiiis  est,  id 
est ,  non  est  intellectvs ;  ui  ad  lioc  rererainr ,  Et  ex- 
surge,  Demine  Deus  meue,  m  frettepto  quod  mandasU  ; 
id  est,  ciim  appares  hmnilis,  alius  esto,  ut  non  te  inlol- 
rigant  immici  rod  :  JQSio  a«tem  sttnl  pcecalares  iui- 
miet,  ei  pio  impti.  Ei  congregatie  peputerum  cmnuR- 
dM  u :  idest,  per  hoc  ipsvm  quod  non  K  inlcttiguni 
qol  le  emeiigQni ,  credent  in  le  Gontea.,  aique  ita 
coogNgniio  popidoniai  cireumdftbii  te.  Sed  qnod  so- 
qollar  sl  veie  boc  signiftcai,  plus  doloris  habei  qnia 
jam  ineiptiseiiiiri,  qnam  UetHtieqaia  mielligitur.  Se« 
quiiar  eoini,  Et  prepter  hanc  in  allum  regredere:\d 
esi,  ei  propler  hanc  congregaiionem  generis  huinani« 
qoa  Eedesiae  refertffi  suni,  in  alium  regrcdere,  id  esl, 
rar»ii8  desine  Hildligi.  Qoid  esiergo,  Et  propierhanc^ 
msi  qvia  ei  isia  te  offensura  esi;  ita  ui  verissime  pr»- 
nonties,  dicens  :  Pttlos  cum  venerit  Filius  hominiSr  in^ 
«Nttf  fidem  super  terrmn  {Lue.  xvni,  8)  1  itcm  dicit  de 
pseudopropheiis,  qni  inielliguntur  li«retict :  Propter 
eerum  imquitatem  refrigeseet  ctmritas  muUorum  {Matth, 
XXIV,  li).  Cnm  ergo  el  in  Ecclcsiis ,  hoc  esi  in  illa 
congregaiioDO  populorum  alqiie  gcniiuro,  ubt  nouicn 

*  S^ic  aliquot  ex  praecipuis  Mss.  oniissa  post  verbum,  tuot 
pssikuia,  etf  quae  a  UCX  abest.  [ira  tuOf  et  exaltare] 


rSALMUM  VIL  104 

cliribtianiiro  laUssimc  perVngiium  est,  tniila  cril  abiih-  ' 
danlia  peccatoriim  qux  jam  cx  niagna  parte  scntitur, 
nonne  illa  hic  pra;dicilur,  qujc  pcr  aiium  quoque  pro- 
phetam  denuntiala  est,  famcs  vcrbi  ( Amos  viii,  1 1 )  T 
Nonne  et  propter  hanc  congrcgalionem  peccatis  suis : 
a  se  lumen  vcritatis  abAlienanlcm,  Deus  in  allum  rc- 
greditur,  id  cst,  ut  aiit  uon,  aul  a  pcrpaucis,  dc  qiii- 
bus  dicium  est,  Beatut  qui  perseveraverilusque  in  ftnem^ 
hicsalvus  erit  {Matth.  x,  23),  tcucalur  ct  pcrcipiatur 
sincera  fides ',  ct  ab  onuiium  pravaruin  opiuiouuin 
labe  purgata?  N)n  ergo  immerito  dicitur,  fJt  propter 
hanc  congregalionein  in  altum  regredere;  id  csl,  scccde 
rursus  in  aliitudincra  secretorum  luorum,  ctiain  pro-* 
pier  hanc  congrcgationcm  populorum  quae  habet  no«- 
men  tuum  et  facta  tua  non  facit. 

8.  Sed  sive  superior,  sive  ista  sit  congrucntior  fiu- 
}Us  loci  cxposilio ,  sine  prxjudicio  altcrius  alicujus 
mclioris  aul  paris,  convcuicutissimc  scquitur,  Domi' 
nunus  jndicat  pepulos.  Sive  enim  in  allum  regressus 
cst,  cum  post  re^urreclionem  asccndit  in  coelum,  be« 
ne  sequiliir,  Dominus  jtidicat  populos;  quia  iude  vcn- 
iurus  est  judicare  vivos  et  moriuos  :  sivc  in  altum  re- 
grediatur  cum  peccatores  clirisiianos  dcscrit  intclli'» 
gentia  vcritalis ;  quia  de  ipso  advcntu  dictum  cst : 
Putas  veniens  Filius  hominis  inveniet  fidem  super  ter* 
ram  {Luc.  xviii,  8)?  Dominus ergo  judicat  populos» 
Quis  Dominus^  nisi  Jesus  Ciiristus?  Pater  eidm  non 
judicatquemquam^  sed  omnejudicitun  dedit  FiUo  {Joan» 
V,  22).  Quapropler  hj!C  anima  quae  perrccte  orai,  vi- 
de  quemadmoduin  non  timcat  judicii  dictn ,  et  vero 
sccuro  dcsiderio  dicat  in  oralione,  Veniat  regnum 
tuum  {Mallh,  vi,  10) :  Judica^  iiiqiiil «  m.>,  Domine , 
secundum  jusliUam  meam.  In  supcriori  psalmo  iiiflr- 
mus  deprccabatur,  misericordiam  potius  implorans 
Dci,  quam  comroemorans  ullum  meritum  suum ;  quo« 
niam  Filius  Dei  peecatores  venit  vocare  in  poeiiiien'^ 
tiam  (£«<;.  V,  33)«  Iiaqiie  ibi  dixerat,  Salvum  me  fac^ 
Domine ,  propter  miserieordiam  tuam,  id  cst  non  pro- 
pter  merilum  meuin ;  iiunc  autem  quoniam  vocatiis 
ienuit  ct  servavil  prgocepta  qii»  accepit,  audetdiccrc: 
Judica  me,  Domine^  secundum  jusUiiam  meam^  et  se- 
cundum  innoceutiam  meam  super  me  Isla  csi  vcra  in- 
noceniia,  qu»  nec  inirolco  nocei;  itaque  bene  se  ju*- 
dicari  postulat  secuudum  innocentiam  suam,  qui  verc 
dicore  potuit  :  ;St  reddidi  retribueutibus  nuhi  mala 
{Psal.  vu,  5).  Quod  autcm  addidit,  super  me,  non  ad 
hmocentiaro  laniuro,  sed  ad  jusiitiam  quoque  subau- 
diri  poiesi;  ut  iste  sit  sensns  :  Judica  roc«  Doinine* 
secQndumjusliiiam  ineain,  cisecunduro  innocentiaiu 
meain,  qu»  jiistitia  et  inuocentia  supcr  me  eU.  Quo 
addiiamento  demonstrai  id  ipsum  quod  aniina  justa 
est  et  innoeeiis,  non  per  se  habcrc,  sed  per  illnstran^ 
lem  et  illuminantero  Deum ;  de  hac  coiin  dicit  iii  alio 
Psalmo,  Tu  illuminabis  lucemam  meam,  Donme  {Psal. 
xvii,  29);  et  de  Joanne  dicUur,  quia  non  erat  ille  lu* 
men^  sed  lettimonium  perhiboJbat  de  lumine  {Joan.  i,  8). 
Itle  erat  tueerna  ardens  et  lucens  (Joan,  y,  STi).  Luriicn 

»  Aliquot  MS5.,  sincera  fide. 


m  s 

ei^go  illud  (indeniiimac  tanquam  luccrnx  acccndun;ur, 
non  alieno,  sed  proprio  splendore  pr^fulgel,  quod  csl 
)psa  veritas.  Ila  ergo  dicilur,  secundum  justitiam  meam, 
et  secundum  itinocentiam  meam  $uper  me,  tanqunm  si 
lucerna  ard^ns  el  lucens  diceret  :  Judica  me  secnn- 
dum  flammam  quo^  snpcr  me  cst,  id  cst,  non  qua  sum 
ego  \  sed  qua  fulgeo  accensa  de  te. 

9.  [ver$.  10.]  CQUsuntmetur  auteni  nequitia  peceato- 
rtim.  Coiisummetur,  inquit,  perllciatur,  seciindum  illud 
quod  est  in  Ap6catypsi  :  Justus  jusiior  fiat,  et  sotdi- 
dussordescat  adhut  [Apbc.  xxii,  11).  Videlu^  enim 
consummala  nequitia  hominum  qui  cruciGxeruni  Fi- 
tium  Dei ;  scd  corum  major  est  qui  noluut  rccte  vi- 
vere,  cl  oderunt  prxccpta  vcrllalis  pro  quibus  cruci- 
fixus  est  Filius  Dei.  Consummetnr  ergo,  inquit,  nequi- 
tia  veccatorum  ;  id  est ,  pervenljtur  ad  sUmmam  ne- 
qtiilinm,  ut  possit  jusluin  jam  venire  jiidicium.  Sed 
qiioniam  non  solum  dicium  cst,  Sordidus  sordescat 
adliuc,  scd  etinm  diclum  est,  hislus  justior  fiat,  anne* 
ctil  et  dicil :  Et  diriges  justum ,  scrulans  corda  et  renes 
Beus.  Quomodo  ergo  justus  dirigi  potcst ,  nisi  in  oc- 
culto;  quando  etiam  per  illa*  qux  inilio  temporum 
christianorum ,  cum  adhuc  perseculione  ssecularium 
hominum  sancti  premereiitur,  miranda  vidcbantur 
hominibus ,  nunc  posiquam  in  tanto  culmine  nomen 
coepit  esse  christianum ,  crcvit  Iiypocrisis,  id  est  si- 
mulntio,  eorum  sciiicet  qui  nomine  cbrisliano  malunt 
hominibus  plncere  quam  Deo  ?  Quomodo  ergo  dirigi- 
tur  justus  in  tanta  confusione  simulationis,  nisi  dum 
scrnlatur  corda  ctrencs  Deus,  videns  omnium  cogila- 
tiones,  qux  nomine  cordis  signincata^  sunt,  et  delccia- 
tioncs,  qux  nomine  rcnum  inielliguntur  ?  Recte  quip- 
pe  leniporalium  et  lerrenarum  rcrum  delectatio  reni- 
hiis  tribuitur;  quia  et  ipsa  pars  esl  inrerior  hominis , 
ti  ea  regio  cst  ubi  carnalis  generationis  voluplas  ha- 
bitat,  pcr  quam  in  hanc  a^ruinnosam  et  fallacis  la^litiae 
vilam,  per  successionem.prolis  natura  humana  traiis- 
funditur.  Scnilans  ergo  cor  noBlruin  Deus,  et  per- 
spiciens  ibi  essc  ubi  est  thcsaurus  noster  ( Matth,  vi, 
21) ,  id  csi  in  coelis;  scruians  cliam  renes,  et  perspi-» 
ciens  non  nos  acquiescerc  cnriii  et  sanguini  ( GaL  i , 
16  ),  sed  delectari  in  Domino,  dirigii  juslum  in  ipsa 
conscicnlia  coram  se,  ubi  nullus  hominum  videi,  sed 
solus  illc  qui  perspicil  quid  quisque  cogilet ,  <"!  quid 
quemque  delectet.  Fiiiis  enim  curas  delectatio  esi; 
qiiia  eo  quisque  curis  ei  cogiiationibiis  nitilur ,  ut  ad 
suam  delectationem  pervenial.  Videt  igiturcuras  no- 
stras,  qui  scrutalur  cor  :  vidct  autem  Hnes  curarum , 
id  cst  delectationes,  qul  perscriilntur  renes;  ui  cum 
inveiicrii,  non  ad  conciipiscenliam  carnis,  ncque  ad 
coiiciipisceniiainocnlorum,  neque  ad  ambitionem  sso- 
culi,  quoe  omiiia  transeunt  tanquam  umbra  (I  Joan. 
i(,  16,  17),  inclinnri  curas  noslras,  sed  ad  gaudia  re* 
rum  a:lcrnnrum  susiolli ,  quse  nulla  commutatione 


1  QUinque  Mss.,  non  qm  simn  ego, 

*  Lo?.,  aaando  eiiam  iUa.  At  Ain.  et  Kr,,  quando  etinn 
Kccleda  tfw,  clc.  Pauloqne  post,  miranda  videbatur  Itomi- 
nibus.  Vone  leg.,  eiiam  in  Ecctesia  iUa  :  sed  maluimus 
6equi  Colbertiauni  codicem,qui  asecunda  manu,  sed  aniiqua 
trxierl,  per  iltu. 


AlGUotlNI  EPISCOPI  101 

violantur,  diri^at  jiistum^  scrutans  corda  ct  renes 
Deus.  Opcra  enim  noslra ,  quae  faclis  et  diciis  opcra- 
mur,  possunt  esse  nota  hominibus ;  scd  quo  aniino 
iiant,  et  qiio  piir  ifla  pervenire  cupiamus »  solus  ille 
novit,  qui  scrulatur  corda  et  renes  Deus. 

10.  [vers.  11.]  Juslum  auxilium  meum  a  Domino  , 
qui  salvos  facit  rectos  corde.  Duo  sunl  officia  medici- 
nos ;  unum  quo  sanatur  infirmitas ,  allerum  quo  sani<>' 
tas  ciistoditur.  Juxta  illud  primum ,  dictum  dsi  iii 
superiore  psalmo  ,  Miserere  mei ,  Domine ,  quoniatH 
inprmus  sum  :  juxta  boc  alterum,  in  boc  psalmo  dici- 
tur,  Si  cst  iniquitas  in  manibus  mels ,  $i  reddidi  retri' 
buentibus  mihi  mala ,  decidam  erjo  ab  inimicis  tneis 
inanis ;  ibi  enim  infirmus  ut  liberctor ,  hic  Jam  sanus 
ne  corrumpntur,  orai.  Juxta  illud  ibi  dicitur,  Satvum 
fne  fac  propler  misericordiam  tuam  :  jiixf a  istud  hic 
dicilur,  Judica  me,  Domine,  secundum  ju$titiaflimeamt 
ibi  cnim  ut  a  morbo  evadal ,  remediumj  hic  autem  ne 
in  morbiim  recidat,  tuitionem  peiil.  JiixU  illud  dici*' 
tur ,  Salvum  me  fac,  Domine,  $ecundum  misericordiam 
luam ;  juxta  hoc  dicitur,  Justum  auxiUum  meum  a  Do* 
mino,  qui  salvos  facit  rectos  corde.  Ei  iUa  «nim  et  idta 
salvos  racit ;  sed  illa  cx  acgritudine  ad  sstlutem  trains-» 
fert,  haec  in  ipsa  salote  conscrvat.  Itaque  ibi  miseri* 
cors  auxilium  est,  quia  nullum  habet  meritum  pecca- 
tor ,  qui  adbuc  justificari  desidernt ,  credens  in  eum 
qui  justificat  impium  (Hom.  iv,  5) ;  bic  autem  jtistum 
auxilium  est ,  quin  jnm  juslo  tribuitur.  Dlcat  ergo  ibi 
pcccator  qui  dixit,  Inprmus  sum,  Salvum  me  fac,  Do^ 
mine,  propter  rmserieordiam  tuam ;  ei  dicat  hic  jiisitis  « 
qui  dixit ,  Si  reddidi  reiribuentibus  mihi  mala ,  Juslmn 
auxitium  meum  a  Domino,  qm  salvos  facii  r€etcs  corde. 
Si  enim  medicinam  cxhibet ,  qua  sanemur  tnUrmi « 
quanto  magis  eam  qua  custodiamur  saiii  ?  Quonlam  si 
cum  adhiic  peccaiores  essemus ,  Cbristas  pro  nobia 
moriuus  csi,  quanto  magis  nunc  juslificati ,  salvi  eri^ 
mus  ab  ira  pcr  Ipsum  (Aom.  v,  8,  9)? 

11.  Justum  avxilium  tneum  a  Dcmino  ^  qui  mba» 
facit  rectos  corde.  Dirigit  justum,  ficrutans  corda  et 
renea  Deus  :  justo  autem  auxilio  salvos  (acU  rectos 
corde.  Non  sicut  scrutalur  corda  et  rencs ,  ila  saivns 
focit  rectos  corde  et  renibua  zquiacogilationes  ct  mals 
sunt  in  pravo  corde,  ct  bona)  in  reelo  corde;  deleda* 
tioncs  autcm  non  bonasad  renes  pertinent^<{uia  in« 
feriores  aCque  torrens  suni^  bonae  vero  non  ad  reiies, 
sed  nd  tpsom  cor.  Propterea  non  iia  dici  possuntrecti 
renibus,  sicui  dicunlnr  recii  corde ,  cum  jam  ubi  co^ 
gitalio ,  ibi  et  delectatio  est  :  qiiod  fieri  non  polest , 
nisi  cum  divina  atque  seierna  cogitantur.  Dedisti^  in* 
quit ,  loftitiam  in  corde  meo^  cuni  dixlsaet «  Si^nalum 
esl  super  no$  iumen  vultus  /m ,  Damine  {P$al.  iv^  7)* 
Nam  phantasmata  rerum  lomporalium «  qua  sibi  ani- 
mus  fiiigit,  cum  spe  vana  mortalique  jactaiur,  qoannria 
inanibus  iniaginationibus  afferant  sospe  deliram  1118^* 
nnmque  IsRtitiam ,  non  lamen  cordi  baic  delecuilio  » 
sed  renibus  tribiienda  est ;  quia  ili»  omnes  imagina- 
liones  de  inferioribus,  Iioc  est  terrenis  camalibuaqiie 
rcbus,  attract»  sunt.  Ita  fit,  ul  scrutans  corda  etrenes 
Dcus,  et  pcrspiciens  in  corde  rectas  cogilaiiones »  in 


lOS 


ENARRATIO  IN  PSALMUM  Vil. 


IM 


renibiis  nullas  deleclatiooes ,  justuin  auxiUuin  prae* 
beai  rectis  corde,  ubi  oiundis  cogilniiooibus  supero» 
delecuiionet  socianlar.  Et  ideo  in  alio  psalino  cum 
di^istel ,  Inmper  et  utque  ad  noctem  mcrepaveruni  me 
reMi  md ,  subjecil  de  auxllio  ,  dicens  :  Prmnde^am 
Domhmm  tti  eotupecim  meo  eemper,  fuoniam  a  dexlrU 
e$t  mUu  ne  cmHmovear  (Ptal.  iv ,  7 ,  8).  Ubi  ostendit 
sttggeslioiies  tantuin  se  a  reiiibus  passum,  non  etiam 
ielectaiiones,  quas  si  paleretur,  uiique  commo  vereiar. 
Dixit  aolem ,  A  dextrit  esl  mihi  Dondnui ,  ne  commo- 
Hor;  deiiide  subjungii ,  Propler  hoc  deleclatum  e$l  cor 
meum {ikid.^  9)  :  ut  renes  eiim  iucrepare potuerini, 
iion  delectare.  Non  itaque  in  reuibus ,  sed  ibi  facia 
csi  delectatiOy  ubi  adversos  renum  increpatiouem 
provisas  esl  Deus  a  dextris  esse ,  id  est,  in  corde. 
'  11.  [vert,  li.]  Deusjudexjustus »  [ortU  et  lougani- 
mis.  Qois  Deus  judex ,  iiisi  Domiiius  ,  qui  judicat  po- 
pulos  ?  Ipse  justus ,  qui  reddet  uiiicuique  juxta  opera 
soa  (Maith.  xvi,  27).  Ipse  fortis,  qui  etiam  persecuto- 
res  impios ,  cum  sit  polentissimus ,  pro  nostra  salute 
loleraTit.  Ipse  longanimis ,  qui  ettam  ipsos  qoi  perse- 
CBti  sunl »  non  slatim  post  resurreciionem  ad  suppli- 
cium  rapuit,  sed  sostinuit,  ut  se  aliquando  ad  salutem 
ab  illa  impielate  conyerterent :  et  adiiuc  sustinel , 
servans  uitimo  judicio  uliimam  pcenam,etnunc  usque 
inTiians  peccatores  ad  poeiiilenliam.  Non  iram  addu* 
ceus  per  eingulos  dies.  Significaiiiius  fortasse  dicitur , 
irem  adducens ,  quam  irascens  et  ita  in  exemplaribus 
graecis  invenimus  (a)  :  ut  non  sit  in  ipso  ira  qua  pu« 
nit ,  sed  in  animis  eorum  ministrorum  qui  praeceptis 
Teritatis  obtemperant;  per  quos  jubeiur  etiam  inferio- 
rtbus  ministeriis  *  qui  vocaiitur  angeli  iracundix  ,  ad 
punienda  peccaia  ,  quos  jain  iion  propter  jusiiiiam  , 
qoa  non  gaudent,  sed  propietmalitiam  pocna  buinana 
delectaU  Non  ergo  Deus  iram  adducit  per  singulos  dies^ 
id  est,  non  per  singulos  dies  ad  Tindiciam  congregat 
mioistros  suos :  nunc  enim  palientia  Dei  ad  poenilen- 
tiam  invitat;  uUimo  vero  tempore,  cum  sibi  bomines 
propter  duritiam  suam  et  cor  impoeiiilens,  ihesauri- 
zaTerinliram  in  die  irae  et  revelationis  justi  judicii  Dei 
(Rom.  II,  5),  gladium  suum  vibrabil. 

13.  \vers.  15]  iVtM  coneertimini,  inquil,  gtadium 
svumtnbrabii.  Potestipse  homo  Domiiiicus  (6)gladius 
Dei  inleiligi  bis  acutiis,  id  esi  framea,  quam  aon  vi- 
bravil  primo  adventu,  sed  lanquam  in  vagina  huinili- 
taiis  abscondii :  vibrabit  auiem,  cum  in  secundo  ad- 
veniu  Teniens  judicare  vivos  et  mortuos,  in  manifesio 
splendore  clarifalis  sua*, jnsiis  suis  lunien,  et  terrores* 
impiis  coruscabit.  Nam  in  aliis  exeinplaribus,  pro  eo 
qiiod  esl  gladium  suum  vibrabit,  frameam  suam  splen- 
difieabit  positum  est  :  quo  verbo  convenienlissime 
BigniGcari  arbitror  uliimum  Dominicae  clariiatis  ad- 
veniiim ;  quandoquidein  ex  ipsius  persona  intelligitur 
f]uod  alius  psolinus  habel :  Libera^  Domine^  ab  impiit 

1  LOT.»  nMafrfs.  m  Er.  et  Hss.,  ndnUteriis.  sic  eiiam  in 
lib.  de  vera  Betigkney  c.  40,angeli  mali  inflma  minisieria 
vocantor. 

*  Ediii.,  Imnitte  et  lerrore.  At  Mas.,  lumen  et  terrores, 

ia)  GnecM  nU  orgen  eptigdn. 

(If)  I  Reiract.«  caii.  19. 

8amct.  Auqust.  IV« 


antmom  meam ,  (rameam  tumn  ab  immicis  manus  tum 
(Psal.  XTI  ,13).  Arcimi  suum  tetendit ,  et  paravit  iUnm. 
Non  passim  verborum  lempora  pneiereunda  sunt,  quod 
gladium  de  futuro  dixii,  vibrabit;  arcum  de  praelerito, 
tetendit  :  deiiide  praeieriit  lemporis  oonseqooniar 
Terba. 

14.  [vers.  14.]  Et  in  ipso  paraeit  vasa  mortis :  sagittas 
tuas  ardentibus  operalus  esi.  Arcum  ergo  istuni ,  Scri* 
piuras  sanctas  libenter  acccperini  ,  ubi  fortitudine 
NoTi  Testamenti ,  qiiasi  nervo  qiiodam  ,  duriiia  Yete- 
ris  flexa  et  edomiia  est.  Hinc  tanquam  sagitix  emit- 
tuniur  Apostoli,  vei  divlna  proeconia  Jacuh  niur.  Quns 
sagiitas  ttrdentibus  operatus  est,  id  est,  qui  jus  percus9. 
divino  amore  flagrarenl.  Qua  enim  alia  sagitta  per- 
cussa  est ,  qux  dicii  :  Inducile  me  in  domum  vini,  cou' 
slituite  me  inter  unguenta  ,  constipate  me  inler  mella  '; 
quoniam  vulnerata  eharilate  ego  sum  ^Cant,  u,  4.  sec. 
LXK)?  Quibus  aliis  sagiitis  accendiiur ,  qui  redire  ad 
Deum  cupiens  ei  ab  ista  peregrinaiione  remearc ,  ad- 
Tersiis  dolosas  linguas  pelit  auxilium ,  ei  ei  dicitur  : 
Quid  detur  tibi,  aut  quid  adjiciatur  tibiadversus  linguam 
dolosam  f  Sagittce  potentis  aeutce,  cum  carbonibus  vast^ 
toribtts  (Psal.  cxix,  5, 4) :  id  est»  qiiibus  pcrcussus  ak 
que  inflammalus  tanto  amore  ardeas  regni  coelorum , 
01  omnium  resistentium  ei  a  proposito  revocare 
Tolentium  linguas  contemnas ,  et  pcrsecutiones  eorum 
derideas  ,  dicens  :  Quis  me  separabit  a  charitate  Chri^ 
Mtif  Tributalio^  an  angustia^an  persecutio ,  an  fames^ 
m  nuditaSf  an  periculum,  an  gladius  ?  Certus  sum  enim, 
inquit,  ^iita  neque  mors,  neque  vitu,  neque  angelus,  ne* 
que  prindpatus ,  neque  prassentia ,  neque  futura ,  neque 
virtus,  neque  altitudot  ueque  profundum,  neque  creatura 
aHa  poterit  nos  separare  a  charitate  Dei ,  quae  est  in 
Christo  Jesu  Domino  nostro  (Rom.  tiii  ,  55  ,  38  ,  39). 
Sic  ardentibus  sagilias  suas  operaius  esi  :  nam  in 
graecis  exemplaribns  ita  iiiTeniiur  ,  Sagiitas  suas  ar^ 
dentibus  operatus  est ;  laiina  auiem  ardentes  pleraque 
babent.  Sed ,  sive  ipsui  sagiliae.  ardcani ,  sive  ardere 
faciant,  quod  uiiqne  non  possunt  iiisi  el  ipsae  ardeant, 
integer  sensos  est. 

15.  Sed  quia  non  sagittas  tantum,  sed  etiam  vasa 
niortis  dixii  in  arcu  Dominum  parasse ,  quaeri  potcsl 
quae  sint  vasa  moriis.  Au  forle  haeretici  ?  Num  et  ipsi 
ex  eodem  arcu,  id  est>  ex  eisdem  Scripiiiris  in  animas 
noii  chariiaie  inflammandas ,  sed  ven^^nis  perimendas 
insiliunt,  quod  non  coiiiingii  nisi  promeriiis.  Propter' 
ea  divinae  Providcniiae  eiiam  isui  disposiiio  iribuenda 
est ,  non  quia  ipsa  peccatores  facit,  sed  quia  ipsa  or- 
dinat  cuio  peccaverint :  malo  enim  voio  perpeccaium 
legenies ,  male  cuguntur  intelligere ,  ut  ipsa  sit  pcena 
peccali;  quorum  taineii  morie  tilii  caiholicx  Ecclesiae, 
tanquatn  quibusdain  spiiiis ,  a  somno  excilaniur ,  e' 
ad  inteliigentiatn  divinarum  Scripturarum  proflciunt 
Oporlet  enim  et  htgreses  esse ,  ul  probati ,  inquil,  mant- 
festi  fiaiU  inler  vos  ( 1  Cor.  xi ,  49),  boc  esi  inler  ho- 
inines,  ctiin  manifesii  sini  Deo.  An  forte  easdem  sa« 
giiias  el  vasa  morlis  disposuii  ad  peniiciem  in(Ideliuti), 


^  Voite  f  mala. 


(Quatre.) 


4^7; 

ei  ardept^jj  ^^^  arde^.tibus  o^raliis  est  ad  exercila- 
iiifapm  fideUumVNop  enijii  falsum  esl  qii.o.d  A^oslolus 
dicil  :  iV«i  «!W1  ^^^f;  ^!*'^  "*  vilqm,  althodor  morti$^ 
in  ff^,tenif  f*  od  hcBC  qm  idoneuf  (II  Cor,  ii,  16)?  Non 
ergo  iiJJW/ttf^  iii??ro  AjmJsIoH  el  Tasa^  morlis  sunt  1« 
ei§  a  quibus  persecutionem  passi  sunt,  ei  igne»  sagit- 

\%  [W^  ^5.'i  ^^^k  ^^^^  *?*'!??!.  dispensalionem^ 
}Q8tum  yeniet  judiciam  :  de  quo  iia  dicll,  ul  intelli- 
gamos  unicwquie  (>on?in\  supplicium  fieri  de  peccato, 
8U0t  et  ejus  imquiiaiem  in  pfoeifam  converli ;  ne  pu- 
temus  illam  lipanciuilliutem,  et  ineffabiJle  lum^n  Dei 
dje  80  prof^rre  unde  peocala  jjunianiur,  sed  ij^isa  p^c- 


S.  AUGUSTl»!  EPISCO^I^ 


peccato  tanquam  9erw»  dicente  Domino :  Omm$  qta 
peccal,  tervus  est  {Joan.  thi,  54).  Erit  ergo  iniciuiias 
ejus  siiper  ipsum,  cum  ipse  fniquitati  suas  subdiiur: 
quia  non  poluit  dicere  Domino,*  quod  inhocentes  et 
recti  dicnnt :  Gloria  mea  etexaltan»  caput  meum  (Pmti,  , 
III,  4J.  Ita  ergo  Ipse  inferior  erit,  ut  e}u8  iniquitas  sit 
superior,  et  in  illum  descendat;  qnia  gravai  itlum, 
el  onerat,  et  ad  requiem'sanclorum  revofare  non  sinlt. 
Hoc  fit,  cum  in  homine  perverso  servlt  ratio,  et  libido 
dominatur. 

{^Jivers.  18.)  Con/itebor  Domno  tjBcundum  juHi- 
tiam  eju$,  Non  ista  confessio  peccatorum  est :  ille 
enim  boc  dicit,  qui  superius  verissime  dicfibat,  Si  ert 


Cfl^ta  sic  ordinare,  ut  quae  fuerunl  deiecJLamenla  lio-      iniquita$  in  mambus  ni^s ;  sed  confessio  justUiaj  Dei, 


minl  peccanti^  sint  instruifjenta  D^mino  punienii 

Eee$9  inquit,  parturivilinjustHiam.  i^wd  enim  conce- 

perat,  ul  injustiliam    parlurirei?   Concepit,  inquit, 

Ifiborem  (Gen.  iii,  17).  HincWt  ergo  iliiid,  In  labore 

mandueabii  panem  tuum ;  hinc  etiam  illud»  Venite  ad^ 

me.omne»  quilaboratis  et  oneraU  e$tis,  Jugum  enim 

^m  lene  est^  et  onu$  meum  leve  (Mfltth.  xi,  28,  oO).^ 

Ron  enira  poieril  labor  finiri,  nlsi  hoc  quisque  diii- 

gat  quod  invilo  non  possit  au^erri.  Nam  cum  ea  di- 

Uguntuir  qfua  possumus  conlra  voluntatem  amiilere, 

Deceuie  est  ut  pro  his  miserrime  laboreinus;  ct  tit 

haec  adijjiscamur,  in  angustiis  terrenarum  aerumna- 

ruro,  cum  sibi  quisque  llla  rapere  el  praevenirc  alie- 

rum,  aul  extorquere  alteri  cupit,  injustitias  macbi  - 

nemur.  Recte  ergo  et  prorsus  cx  ordine  pariurivii 

injusdtiam^  qui  concepit  laborem.  Parit  autem  quid, 

nisi  quod  parturivit,  quamTis  non  hoc  parturierit 

quod  concepit?  non  enim  hoc  nascilur  quod  conci- 

pitor;  sed  concipitur  semen,  nascilur  quod  forma- 

tujf  ex  seraiue.  Labor  est  igitur  semen  iniquitaiis; 

peccatum  auiem  conceptio  laboris,  id  esl  illud  pri- 

mum  peccatuin,  apostaure  a  Deo  [Euli.  x,  14): 

parturivit  ergo  injnstitiam  qui  concepit  laborem.  Et 

pepmt  imquitatem :  iniquitas,  hoc  est  quod  injustitia  « 

hocergopeperitqiiodparturivit.Quiddeindesequitur?      Quod  in  isto  psalmo  intelligi  polest,  si  ^iisqne  pia 


qua  ita  loquimur  :  Vere,  Domine,  jnstus^  es,  quando 
et  justos  sic  protegis,  ut  per  te  ip^um  ^s  illuinines, 
et  peccatores  sic  ordinas,  ut  non  tua,  sed  sua  malitia 
puniantur.  Ista  confesslo  ita  Dominnm  laudat,  ut 
nihll  possini  impiorum  valere  blasjjliemiae,  qui  vo- 
lenies  etcusare  facinora  sua,  nolunt  suac  culpae  tri- 
buere  quod  pcccant,  hoc  esf,  nolunt  sii«  culpaa  tri- 
biiere  culpam  suam.  Iiaque  aut  fortunam,  aui  fatum 
inveniunt  quod  accusent;  autdiabotum,  ciii  non  con- 
sentire  in  poteslate  nostra  esse  voluit  qul  nos  fecit ; 
aul  aliam  naturam  inducunt,  quae  non  sit  ex  Deo,  flo- 
ctuanles  miseri  et  errantes,  poiius  quara  confitenfes 
Deo,  ut  eis  ignoscat.  Non  enim  oportet  ignosci,  nisi 
dicenti  :  Peccavi.  Qui  ergo  videt  merita  animarum 
sic  ordinari  a  Deo,  ut  dum  sua  cuique  tribuuntur, 
pnlchritudo  universitaUs  nulla  ex  parte  violelur,  in 
oninibus  laudat  Deum  :  et  ista  esl  hon  peccatorum, 
sed  Jiistorum  confessio.  Non  fenim  peccalorum  con- 
fessio  esl,  dum  dicit  Dominus  :  Confileor  libi,  Domine 
cobU  et  terrce^  quia  ab$con(B$ti  hase  d  sapi(mtibu$,  el 
revela$ti  ea  parvuti$  (Malih.  xi,  25).  Ilera  in  Ecclesia- 
Slico  dicilur  :  Confitenuni  D^mtpo  m  omnibus  operibw 
eju$.  Et  h(ec  diceti$  in  confe$$ione,  opera  Domini  «m- 
ver$a  quoniam^  bona  valde  (Ecc/i. "  xxxix ,  19-21). 


17.  [veri.  16.]  Lacum  aperuit  et  effodit  illum.  La 
eum  aperire,  est  in  terrenis  rebus,  id  est,  tanquam 
in  terra  fraudem  parare,  quo  alius  cadal  quem  vult 
decipere  injustus  :  aperilur  auteni  hic  lacus,  ciim 
conseniitur  malae  suggeslioni  terrenarum  cupidita- 
tum ;  effodiiur  vero,  cum  post  coiisensionem  opera- 
lionifraudis  instatur.  Sed  unde  fieri  potest,  ui  ini- 
quitas  prius  laedat  horainem  justum  in  qiiem  procedit, 
quamcor  injustum  unde  procedit?  Iiaque  frauda- 
tor  peconiae,  verbi  graiia,  dum  cupit  alium  damno 
lacerare,  ipse  avariiiac  vulnere  sauciaiur  :  quis  au- 
tem  vel  demens  non  videai  (^uantum  inter  hos  distet, 
cum  ille  patiatur  damnum  pecunix,  ille  innoceniiae? 
Inddet  ergo  in  (oveam  quam  fecit ;  quod  iii  alio  psal- 
mo  ^icitur :  Cognoscitur  Dominus  judicia  facienSy  in 
operibu»  manuum  suaritm  comprehen$u$  e$t  peccator 
(Pm/.Vx,  17). 

18*  [ver$.  )7.]  Convertelur  tabor  eju$  in  caput  ejm^ 
et  iit^ut«u  ^u$  in  verticem  eju$  de$ceiidct.  Noii  enim 
TOluit  ipso  peccatum  evadere;  sed  factus  est  sub 


mente,  Domjno  adjuvantc,  distinguat  inter  jiistonim 
praemia  et  supplicia  peccatoruin,  qitomadmodum  his' 
duobus  universa  creatura,  quara  Deus  a  se  con^itjim 
regit,  mirifica  el  paucis  cognila  pulchrltudine  deco- 
ratur.  Ita  ergo  nit,  Confitebor  Domino  $ecundum  justi- 
tiam  eju$,  tariquam  ille  qui  viderit  non  factas  tenQbras 
a  Deo,  sed  ordinatas  tamen.  Deus  ehim  dixit :  Ficu 
/««,  et  facta  e$tlux  (Gen,  i,  3).  Non  dixit :  Fiant  te- 
nebrae,  ei  factae  sunt  tenebrtT ;  et  tamen  ipsas  ordi- 
navit.  Et  Idoo  dicitur  :  Divi$it  Deu$  inter  lucem  et  te- 
nebra$,  et  vocavit  Deu$  lucem  diem,  et  tenebra$  vocavit 
noctem  (Ibid.,  4,  5).  Ista  distinciio  :  aliud  fecit,etor- 
dinavit ;  aliud  autem  non  fecit,  sed  tamen  eiiam  hoc 
ordinavit.  Jam  voro  tenebris  signincari  peccata»  et 
in  propheta  invenitur,  qui  pixit,  Et  tenebrce  tuce  tan- 
quam  meridie$  erunt  (Isai.  Lvni,  10),  et  in  apostohi 
dicente,  Qui  odit  [rajireni  sujum^  in  temebp^  ^t  ( |J|o/iit. 
11,  11),  el  iUud  praecipue  :  Ab}iciamu$  opera  tenebra- 

*  partlcola,  qftomam,  ab  editis  aberat,  eta  Vulgata;  scd 
reperitur  bio  iu  nss.  estque,  oli»  apud  UX. ' 


rum,  et  induamtf  arma  lucu  (R<?m'  xni,  12).  No^ 
quod  aliqua  sit  naiura  teneWarum  :  omnia  enim  na- 

7. ,  ,    ^  i  .  ..   .    .  ^   I    ,,.     •  1.'. 

lura  in  quanlum  nalura  est,  ^se  cogitur;  esse  aulem, 
ad  iuceiA  pertii^et ;  non  esse,  ad  leiieiras.  Oui  ergo 
deserli  eoni  a  qiib  factus  e8t,ei  indinatur  Iq  lii  unde 
factus^est^  iii  ekt  in  nihilum,  in  hoc'^eccato  iene[- 
b^inr ;  ei  ianien  libn  pcnitus  perit,  stA  in  inlimis 
ordinaior.  Itaqoe  postqu'am  diiiCConfiiebw^ponuno^ 
ne  peccatoromconfessionem.inj^lfigeremus,  subjicil 
■Utinum:  £f  jfioUam  nomini  Domni  alUsmmi,  Psali.ere 
aoteai  ad  gaodium  peirtinei,  poeniteiiiia  vero  pecca- 
torom,  ad  irbtiliam' 

30.  Fotest  isie  psalmos  etiam  in  persona  Domi- 
nici  horoinia  inielli|[i  ;*  si  modb  ea  (jnae  ibi  Iiiiiniliter 
dicU8ttni,ad  nostramuifirmiUiem  referantur/ quano 
ilie  gestabaL 

IN  ^AIJ«^  V^9^ 

la  fmem  pro  UT€uiariku$^  Byikmu  ipA  DaM  (a). 

I.  [uer$.  i.]  Nihil  de  torcularibus  in  texiu  ejos 
psaLni,  cujus  iste  titulus  est,  dtcere  ▼ideiur.  In  quo 
apparei  inoliis  et  tariis  stmilitiidinibQs'  uniaim  eahi- 
demqoe  rero  in  Scripturis  saepe  tnsinuari.  Torcularia 
ergo  possumos  accf^ere  Ecdlesias,  eiaidem  ratione 
qua  ef  aream  inielll^imus  Ecclesiam.  Qmi  sive  ib 
area,  sive  in  iorculari,  nihil  aliud  agitur,  nisi  ui 
frttcioa  ab  integumentis  purgentur,  qiiae  necessaria 
erani  ei  ut  nascerentur  et  ut  crescerent,'  atque  ad 
mauiriutem  ye\  mem$  vel  vindemiae  penrenlrent'. 
flis  ergo  ye\  iotegumentis  >el  ^ustenlSicutis,'  id  est 
paleis  in  area  fnimenla,  ei  vinaciis  in '  iorc^ilaribus 
tina  exuunUir  :  sicut  in  E!cclesiift-ii  miiltitudine  sx- 
cularioni  hominum,  quae  simul  cum  boiiis  congrega- 
tor,  qoibus  ui  nascerentur  et  apti  fierent  verbo  di- 
▼ino,  necessaria  erai  illa  mttliitiido,  id  agiiur,  ut  spi- 
riiuali  unore  per  operaiionein  mihisirorum  Dci  se- 
parenior.  Agitur  enim  nunc,  ot  non  loco,  sed  affectu 
inierim  -separeniur  boni  a  malis  :  quamvis  simul  in 
Eedesiis,  quantom  attinet  ad  corpOralem  praesen- 
taam,  conTcrsentur.  Aliud  auteni  tfil  temp^s,  qtio 
▼el  firomenu  in  borrea,  vel  vina  in  cell^s  's^greg^n- 
tur.  Prumentaf  inquit,  reeondei  <n  horreiM^  paUas  au- 
tem  eombureti^inexetmguibiH  (Lue.  ni,  i7).  Eadem 
res  in  alia  simiiitudine  sic  intelligi  potesi :  \ina  re- 
condet  in  apothecis,  vinacia  vero  pecoribus  projiciel : 
ut  ventres  pecorum  pro  poBnis  gebennarum  per  slmi- 
litudioein  inieUigere  liceat. 

i.  £st  alius  inieUecius  de  torcolaribos,  dum  Umen 
ab  ficdesiarum  signlttcacione  iion  recedaloV.  Nam 
ei  VerlHim  divinom  potest  ova  iotelligi :  dicCus  est 
cntm  ei  Dominus  boirus  uvae,  qoem  Ifgno  sospen- 
som,  de  terra  promissionis,  qui  praemfssi  erarit  a 
populo  brael,  Unquam  cruciflxtim  altnlerunt  {Num\ 
iHi,  24).  Verbum  iuqoe  divinom,  cum  enunliationis 
necessiute  osorpat  vocis  sonom',  quo  in  aores  per- 

(a)  De  iioc  1  vcrs.  consule  Eoar.  in  Psal.  lxxxu,  n.  t 


PSALMUH  VIII.  <^0 

▼ehator  aodientif  m,  eodem  so^  ▼«fels  Unqoam  vi- 
nadis,  intelleclus  t^nquani  vinum  includiiuf  :  et  sic 
nva  istf  in  aures  yeii^i,  quasi  io^  calcatoria  torcola- 
riorom^  Ibi  enim  disccrnitur,  ut  sonus  usijue  ad  au- 
res  valeat;  inteilectus  autem  memoria  eorum  qui 
audiunt,  velut  quodam  lacu  exdpiatur»  inde  tranMat 
in  morum  discipliiiam  et  habiium  mentis,  tahfiiam 
de  lacu  in  cellas  iii  quibus,si  negligeniia  nc|n  acjOierit, 
▼eiusti^te  flnnabttor.  Acoit  namqoe  in^  Judxis^  et  ^oc 
aceto  {Joan.  xix,  29)  Dominum,  [^Uverunt.  fi^ 
iliud  vinum  ^uod  de  gcneratione  vitis  Novi  Te§.i|- 
manti  bibiturus  esi  cum  sanctis  suis  Dominus  In 
regno  Patris  ^ui  (Luc.  xxii,  18).,  suavissimom  atg^ 
^rmissimum  sit  necessc  eist. 

3.  Solent  accipi  torcolaria  etiam^martyria,  Unqnanpi 
afDictione  |>ersecutionum  calcatis  eis  qui  Ghristi  no- 
men  confessi  sunt,  mortalia  eorum  tanquam  vinacia 
in  terra  remansennt,  animae  autem  in  requiem  coe- 
^eslis  babiutionis  ernanaverint.  Sed  neque  isto  intel- 
lecto ab Ecclesiarum  fructificationedisoedilur^  Psal^ 
litur  ergo  pro  torcullaribus,  pro  Ecclesiae  constitotiojDej 
cum  Dominus  nosier  postqoam  resurrexit,  ascendit 
in  coelos.  Tunc  enim  misit  Spiritum  sanct.nm,,  qtio 
impleti  discipuli,  cum  fiducia  praedicaverunt  verbum 
Dei,  ut  Ecclesiae  congregarenlur. 

4.  [ven.  2.^  lUqiie  dicitur  :  Domine  Dominue  noeier, 

quam   admirabiU  e»t  nomen  tuum  m  univerea  terra! 

..         .  ,  .  •.    ■■  •  ■       »1 

Qux^ro  uiide  sit  admirabile  nomen  ejus  in  universa 
terra  f  Respondetur  :  Quoniam  elevataest  maqmficen- 
6a  tua  euper  ccelos ;  ut  iste  sit  seiisus  :  Ddmine,  qui 
es  Dominiis  hoster,  quam  te  adnniranlur  onanes  qui 
incolunt  terraniil  qoomam  tna  magnificenlia  de  terrena 
bumiliute  supercoelos  elevaU  est.  Hinc  enim  appa- 
ruit  quis  descendens,  cum  a  quibusdam  visum  est  ei 
a  cxtens  creditum  quo  ascendens. 
8.  [vers.  5.]  ^x  ore  mfantium'  Vit  taclentium  perfe* 
'  cisH  laudem,  propler  inimicos  tuos.  Non  possum  acci* 
pere  alios  infaniesatque  lactentes,  quam  eo9  quibus 
dicit  Aposiolus  :  Tanquam  parvutis  tn  Christo  lae  vobis 
potum  dedi^  non  ct6ttm  (rCor.  in,"i,  2).  Quos  signili- 
cabant  illi  qui  Dbminuhi  prsecedebant  laudantes ;  in 
quos  ipse  Dominos  lioc  testimonio  usus  est,  cum  di- 
centtbus  Judxis  ut  eos  corriperet,  respondit :  Nm 
iegistis ,  Ex  ore  infaritium  et  laclentium  perjfecisti  /au- 
dem  {Matth.  xxi,  16)  ?  Bene  autem  noii  ait,  Fecisti ; 
sed,  perfectsfi /aucfem.  Sunl  eniin  in  Ecclesiis  etiam 
hi  qul  nOn  jam  lacie  poUntur,  sed  vesciiitiir  ribo, 
quo^  idem  Apostolus  signiltcat,  dicens.  Sapmikm 
ibquimur  inter  perfectos  {tCorl  ii,  6) :  sed  iiou  exliis 
solis*  perficiuntur  Ecclesiae,  qiila  si  sol'  essfft/non 
consulerelur  generi'liumano*.  Consuliiw  n<i(.eAi)  cnni 
illiquoque  nonduih  capaces  cognitibiiis'  reruin  spiri- 
iualiom  atqoe  aeternarfup[(,  nMtriu.9Mtr  lide  temporaUs 
hisU)ri£,  qo»  pro  salute  nostra  post  Patriarcbas  ei 
Prophetasab  excellentissima  bei  Viriute  atque  Sa- 
pi6ntia  etiam  suscepti  bominls  saeramenlo  admlnislri- 

*  m  Mas.  allqaoi,  sed  paudoribus,  nec  antiquioribiis* 

torcutarium. 

*  MurrsMss.:  sednon  ex  Ids  perfununtw^  etc,  oinisaa 

VOCOfSO^ 


111 


S.  AUGUSTINI  EPISCOPI 


112 


ta  est,  in  qua  salus  est  omni  credenti :  ut  aucloriiaie 
cominoius  ^  prseceptis  inservial,  quibus  purgnius 
unus(iuisque  et  in  charitaie  radicatus  atque  fundatus 
possit  currere  cum  sanciis,  non  jam  panrulus  in  lacle, 
^ed  juTenis  in  cilM),  comprehendere  latitudinem,  lon- 
gitudinem,  altitudinem  etprofnndum,  scire  eiiam  su- 
pcreminenlem  scientiam  chariutis  Gbristi  (EpheA, 
111,  18, 19). 

6.  Ex  ore  infanHum  et  lactentium  perfedsli  lottdem, 
propter  inimicot  tuos.  Inimicos  Imic  dispensationi  qu» 
facta  est  per  Jesum  Ghristum,  et  hunc  cruciGxum, 
generaliter  accipere  del)emus  omnes  qui  vetant  cre- 
dere  incognitn,  et  ccrtam  sctentiam  pollicentur ;  sicut 
faciunt  hserelici  universi,  et  ilii  qui  in  sdpersiitione 
gentilium  philosophi  nominnnlur.  Non  quod  scieniiae 
pollicitatio  reprehendcnda  sit ;  sed  quod  gradum  salu- 
berrimum  et  necessarium  Hdei  negligendum  pulant, 
per  quem  in  aliquid  cerlum,  quod  esse  nisi  xternum 
non  potest,  oportet  ascendi.  Hinc  eos  apparet  nec 
ipsam  scientiam  habere,  quam  conlempta  fide  polli- 
cenlur ;  quia  tam  ulilem  ac  necessarium  gradum  ejus 
ignoranl.  Ex  ore  ergo  infantjum  et  lactentium  perfecit* 
laudem  Dominus  noster,  mandans  primo  per  Prophe- 
tam,  Niti  credideritis,  non  inteiiigetis  (Isai.  vii,  9,  sec. 
LXX),  et  ipse  prassens  dicens,  Beati  qui  non  wde" 
runt  et  credituri  tunt(Joan.  xx,  i9).  Fropter  inimicos: 
contra  quos  etiam  itlud  dicitur  :  Confiteor  tibi,  Domi- 
ne  cceti  el  terrcBy  quia  abscondi$ti  fuec  a  sapientibus,  et 
revelasti  ea  parvulis  (Matth.  u,  25).  A  sapienlibus 
enim  dixit,  non  qui  sapientes  sunl,  sed  qui  esse  se 
putanl.  Vt  destruas  inimicum  et  defemorem  (a).  Quem, 
nisi  hxreticum  ?  Nam  ct  ipse  est  inimicus  et  defen- 
Bor,  qui  fidem  chrislianam  cum  oppugnet,  videtur 
defendere.  Quanquam  etiam  philosophi  hujus  mundi 
bene  intelliganlor  inimicl  et  defensores  :  quandoqui- 
dem  Filius  Dei  Yirtus  et  Sapientia  Dei  est,  qua 
illustratur  omnls  quisquis  veritate  sapiens  «efficitur. 
Hujus  illi  se  amatores  esse  profitentur,  unde  etiam 
philosophl  nominantur  :  et  propterea  illam  videntur 
defendere,  cum  inimici  sint  ejus  ;  quoniam  supersti- 
tiones  noxias,  ul  colantur  et  venerentur  hujus  mundi 
elementa,  suadere  non  cessant. 

7.  [vers.  4].  Quoniam  videbo  corIos  tuos*,  opera  di- 
gitorum  tuorum.  Legimus  digiio  Dei  scriplam Legem,  et 
datam  per  Moysen  sanctum  servum  ejus  (Exod.  xxxi, 
iB;Deut.  IX,  10)  :  quem  digitum  Dei  multi  inteiligunt 
Spiritum  sanclum.  Quaproptersi  digitos  Dci,  eosdem 
ipsos  ministros  Spirilu  sancto  replelos,  propler  ipsum 
Spiritum  qui  in  eis  operatur,  recie  accipiiuus,  quo- 
niam  per  eosdeni  nobis  omriis  divina  Scriptura  con- 
fecta  est ;  convenienter  intelligimus  Itoc  loco  coebs 

*•  Am.'  Er.  et  plores  Hss.,  cmmomtus. 

*  Sic  Am.  Er.  et  aliquot  Blss.  Et  paulo  infra ,  (ileriqae  * 
II9B. ,  et  ipse  prcBsens  dteens^  ele.  [perfechti...  ipse  per 
ie,etci 

*  Uoaecim  Mas.  omittiml,  tuos  :  qus  quidem  particula  a 
LXX  intepretatione  aberat ;  sed  post  ex  Theodotionis  edi- 
tkmefuitaddita  sub  asterisco,  sicuti  docet  Hieronymus,  ia 
B|pbL  188,  ad  suniam. 

(a)  Banp  partem  vers.  5  tractat  itcm  AugusUnus  in  Eoar. 
PmI.  cu,  ibique  pro,  et  defmsoremj  dicit  noanuUis  in  codi- 
albus  verius  haberi)  et  Ultorem» 


dictos  libros  utriusque  Teslamenti.  Dictum  est  autem 
etiam  de  ipso  Moyse  a  magis  regis  Pharaonis,  cum 
ab  eo  superati  essent,  Digitus  Dei  e%t  hic  (Exod.  tiii, 
19) ;  et  qood  scriptum  est,  Cxlwn  plicabitur  sicut  H~ 
ber  (Isai.  xxxiv,  4),  etiam  si  de  isto  aeibereo  ccelo 
dictum  est,  congrue  lamen  exhac  eadem  similitudine 
in  allegoria  librorum  coeli  nominanlur.  Quoniam  mde- 
bOf  inquit,  coeloSy  opera  digitorum  tuorum  :  id  esl, 
cernam  et  intelligam  Scripturas,  quas  operaiite 
Spiriiu  sancto  pcr  ministros  tuos  coQScripsisii. 

8.  Possunt  itaque  etiam  superius  coBli  nominati, 
iidem  libri  accipi,  ubi  ait,  Quomam  eievaia  est  ma- 
gmficentia  tua  super  cxlos ;  ut  totus  iste  sit  sensus, 
Quoniam  magnificeniia  lua  elevaia  est  super  coelos  : 
Excedit  enim  magnificentia  tua  omniam  Scriptiirarum 
eloquia ;  ex  ore  infanlium  et  lactentinm  perfecisli 
laudem,  ut  a  fide  Scripturarum  inciperent,  qui  cu- 
piunt  ad  tua;  magnlficentiae  notitiam  pervenire,  qux 
super  Scripturas  elevaia  est,  quia  transit  et  superat 
omnium  verborum  linguarumque  praeconia.  Inclina- 
vit  ergo  Scripturas  Deus  asque  ad  inraniiam  et  lacten- 
tium  capacitatem,  sicut  in  aiio  psalmo  canilur :  El 
inciinavil  coeium^  etdescendit  (Psal.  xvii,  19).  Et  hoc 
fecit  propter  inimicos,  qui  per  superbiam  loquacita' 
tis  ^  inimici  crucis  Christi,  etiam  cum  aliqua  vera 
dicunt,  parvulis  tamen  et  |actentibus  prodesse  non 
possunt.  Ita  destruitur  inimrcus  et  defcnsor,  qui  sive 
sapientiam,  sive  etiam  Chrisii  nomen  dcfendere  vi' 
deatur,  ab  bujus  tamen  gradu  fidei  oppugnat  eani 
veritatem  quam  promptissime  pollicetur.  Propterea 
etiam  illam  non  habere  convincilur ;  quia  oppiignan* 
do  gradum  ejus,  quod  est  fides,  qiiemadmodum  in 
eam  conscendatur,  ignorat.  liinc  ergo  destruitur  te- 
merarius  et  caecus  polliciiator  veritatis,  qui  esl  ini- 
micus  et  defensor,  cuni  videntur  cceli  opera  digiio- 
rum  Dei,  id  est,  intelliguntur  Scripturae  i^rduciae 
usque  ad  infantium  tarditalem,  et  eos  per  bumilita* 
tem  historicae  fidei,  qunc  temporaliter  gesta  est,  ad 
sublimitatem  intelligeniia'.  reram  reternaruni  bene 
nulrilos  et  roboratos  engunt  in  ea  quae  confirmant* 
Isti  quippe  coeli,  id  est  isli  libri,  opera  suni  digitorum 
Dei ;  sancto  etenim  Spiritu  in  sanctis  operante,  con- 
fecti  sunt :  nam  qui  gloriam  suam  potius  qaam  sala- 
tem  hominnm  attenderuut,  sine  Spiritu  sancto  locoti 
sunt,  in  quo  sunt  viscera  misericordine  Dei. 

9.  Quoniam  videbo  cceios,  opera  digitorum  tuorum^ 
lunam  et  steiias  quas  tu  fundasti.  Luna  et  slellae  in 
coelis  sunl  fundaiae  :  quia  et  universalis  Ecclesia  in 
cujus  saepe  significalione  luna  ponitur,  et  parlicula- 
tim  per  loca  singula  Ecciesie  qiias  nomine  stellarunt 
iusinuatas  arbitror,  in  eisdem  Scripturis  collocatae 
sunt,  quas  coelorum  vocabulo  positas  credimus.  Gur 
aulem  luna  recte  significet  Ecelesiam,  opportunius  in 
alio  psalmo  considerabilur,  ubi  dictum  esi :  Pecealo^ 
res  intenderunt  arcum^  ut  sagittent  in  obscura  lima 
rectos  corde  (Psal.  x ,  5). 

10.  [vers.  5]  Quid  est  homQ,  quia  memor  e$  ejtt$; 

i  Lov.,  qui  superba  loQuacUate.  At  edlti  alii  et  Nss.,  tfrd 
per  superbiam  ioquacitatis* 


fiS  ENARRATIO IN 

aut  flhu  Aomiftit,  quomam  iu  viata$  eum  f  Qiiid  inler 
bominem  et  flliam  liominis  distet,  quaeri  potesl ;  si 
enim  niiiil  distaret,  non  ita  poneretur,  komoj  aut  fi- 
Im  k&mhU  f  per  disjunetionem.  Nam  si  ita  scriptum 
esset :  Qaid  est  lioroo  quia  memor  es  ejus,  et  filias 
horoinis  quoniam  yisitas  euro :  repetitum  videretiir 
quod  dictum  est,  homo;  nunc  vero  cum  sonat,  komo, 
aut  fithu  homnUy  manifestior  insinoatur  distaniia. 
Hoc  sane  retinendum  est,  quia  omnis  fllius  hominis 
homo,  qoamvis  non  omnis  homo  fllius  hominis  possit 
intelligi :  Adam  quippe  homo,  sed  non  filius  bominis. 
Quapropter  hiiic  jani  licet  attendere  atqoe  discerne- 
re,  qoid  lioc  in  ioco  inier  hominem  et  flliom  homi- 
nisdistet :  nt  qui  portanl  im«^ginem  terreni  bominis, 
qni  non  est  fiiius  hominis,  hominum  nomine  signifl* 
eentur ;  qni  aiitem  portanl  imaginem  coelestis  homi* 
ni^  (I  Cor.  xt,  i9),  filii  hominum  potius  appelleniur. 
Ille  enim  et  vetus  homo  dicitur,  iste  aotem  novus 
(Ephi$,  IV,  2i,  24) :  sed  novus  ex  vetere  nasciiur, 
qiioniam  spiritualis  regeneralio  motatione  vitae  ler- 
renx  atqoe  saecularis  inchoator ;  et  ideo  iste  fiiius 
horoinis  noncnpatur.  Homo  igitor  hoc  loco  est  terre- 
nos,  filius  autem  hominis  coelestis :  et  ille  longe  se- 
jonctos  a  Deo,  hic  autem  praesens  Deo :  et  propierea 
illios  memor  est,  lanquam  in  longinquo  posiii ;  hune 
Tcro  visitat,  quem  praesens  illuslrat  vultu  siio  :  Longe 
eu  enim  a  peeeatoribui  ial«$(Pial.  cxviii,  i55),  et, 
Signatmn  e$t  in  nobi$  lumen  vuUu$  (tit,  Domine  (P$aL 
IV»  7).  Sic  in  alio  psalmo  homines  jumenlis  associalos, 
non  per  pnesentem  interiorem  illuminationcm,  sed 
per  mnitiplicaiionein  misericordiae  Dei  qua  ejus  bo- 
nitas  iisquo  .id  infima  intendiiur,  salvos  fieri  dicit 
cum  ipsis  jumentis;  qiioniam  carnalinm  hominum 
salos  carnalis  esl,  tanqiiam  pecorum.  Filios  autem 
faominnm  sejungens  ab  eis  quos  homines  peciidibus 
jnnxit,  longe  soblimiori  modo,  ipsios  veritatis  illu- 
stratione,  et  quadam  viialis  fontis  inundatione,  bea- 
tos  fieri  prxdicnt.  Sic  enim  dicit :  Homine$  et  jumenta 
$aho$  facie$f  Domine;  $icul  multipUeata  e$t  mtMncor- 
dia  tua^  Deu$.  FiUi  autem  hominum  in  protectione  ala- 
rum  tuarum  $pernbunt.  Juebriabuntur  ab  uberate  donm 
r««,  et  lorrente  deliciarum  tuarum  potabis  eo$,  Quo» 
niam  apud  te  e$l  [on$  vita^  et  in  lumine  tuo  videbimue 
lumen.  Preetende  misericordiam  tuam  scientibns  te 
(P$al.  XXXV ,  7-il).  Memor  est  igitur  liominis  per 
mnhiplicationcm  miscricordise,  sicut  juincnlorum  ; 
qiii:i  miiltiplicala  misericordia  etiam  ad  longe  posilos 
porvenit  :  visitat  vero  filium  hominis,  cui  sub  pro- 
teclione  alarum  suarum  posito  praetendit  miscricor- 
diam,  et  in  lomine  suo  lumen  praebet,  et  eum  deliciis 
suis  potat,  et  inebriat  ubertnte  domus  soae,  ad  oblt- 
viscendas  serumnas  et  errores  praeteritae  conversa- 
tionis.  Hnnc  filium  hominis,  id  est  hominem  novum, 
pomitentia  veteris  parturit  cum  dolore  et  gemito. 
Iste  qoamvis  novus,  tamen  adhuc  cariialis  dicitur, 
eiim  lacte  notritur,  Non  potui  vobi$  loqui  guasi  «ptn- 
laalfhu,  $ed  qna^i  earnatibu$y  inquit  Apostotus ;  et  ut 
estenderet  jam  regeneratos,  Tanquam  parvuli$,  ait,  in 
€hri$io,  lac  vohie  poimn  dedi,  non  cibum,  (sle  cuni  re- 


PSALMUM  Ylll.  MA 

labitur,  quod  saepe  accidii,  ad  veterem  vitam,  ciim 
exprobratione  audit  quod  homo  sit  :  Nonne  Aomtttci 
e$ii$,  inquit,  etueundum  honunem  ambulali»  (I  Cor. 
111,1-3). 

i  i .  [ver$.  6,7.]  Filius  igitur  hominis  priroo  *  visitatos 
est  in  ipso  homine  Dominico  (o),  nato  ex  Maria  vir- 
gine.  De  quo  propter  ipsam  infirmitatem  carnis , 
quam  Snpientia  Dei  gestare  dignata  esi ,  et  possionls 
humilitatem  recte  dicitur  :  Minuieti  eum  pauto  ndnu$ 
ab  Angelie.  Scd  ^dditur  ilh  clarificalio  qna  resnrgent 
asccndil  in  cii^lum  :  Glorin,  inquit,  et  honore  eoro- 
nasti  eum ;  et  con$titui$ti  etm  $uper  opera  manuum  tua- 
rum.  Qiiandoqtiidem  ct  Angoli  snnt  opera  manuum 
Dei,  eiiam  super  Angelos  constitutnm  accipimos  oni- 
genitnm  Filiiim,  qiiem  minutum  paolo  minos  ab  An- 
gelis  per  humilitatem  carnalis  generationis  aique 
fassionis  audimus  ei  credimus. 

i%,  [  ver$.  8,  9.]  Omnia,  inqult,  $ubjed$H  $ub  pe- 
dibu$  eju$.  Nibil  excipit,  cum  dicit  omnta.  Et  ne  aliter 
liceret  inteliigi,  sic  Aposlolns  credi  juliet,  com  dicit, 
excepto  eo  qui  ei  $ubjecit  omnia  (  i^.  xv ,  27 ) ;  et 
lioc  ipso  hujus  psalmi  testimonio  utitur  ad  Hebneoa 
(  Bebr.  n,  8 ),  cum  ita  volt  omnia  intelligi  essesob- 
jecta  Domino  nostro  Jeso  Christo ,  ot  nlhil  exceptum 
sit.  Npc  tamen  quasi  aliqoid  magnom  videtnradjongere, 
cnm  dicit  :  Ove$  ei  bove$  univer$a$j  ineupeir  et  pecora 
eampi;  volueree  ceeUf  et  pi$ce$  mari$,  qui  perambu* 
lant  $emiia$  mari$.  Videtur  enim  relictis  cttlestibus 
Yirtutibiis  et  Potesutibus  ei  omntbns  exerciiibns 
Angelorum,  relictis  ctiam  ipsis  hoininibus,  tanluin  ei 
pecora  subjecisse ;  nisi  oves  ei  boves  inielliganius 
animas  ssnclas  ,  vel  innocentix  fruciom  dantes ,  vel 
etiam  operantes  iit  terra  fructificet,  id  est,  nt  terreni 
homines  ad  spirilualem  ubertatem  regenerentur.  Has 
ergo  animas  sanetas,  non  hominum  tanium»  sed  etiam 
omniom  Angelorom  oportet  accipere,  si  volomus  hinc 
inielligere  omnia  esse  sobjecta  Domino  nostro  Jeso 
Christo;  nulla  enim  creatura  suojecia  non  erit ,  ooi 
primates,ut  ita  dicam,  spiritus  subjiciuntor.  Sed 
onde  probabimus  oves  poase  accipi  etiam  sublimiter 
beatos,  non  homines,  sed  angelicae  creatune  splritns? 
An  ex  eo  quod  Dominns  dicit  reliquisse  se  nonaginta 
novem  oves  in  monlibus ,  id  est  in  8nl>limioribus  lo- 
cis,  et  desceiidisse  propter  nnam  {Matth.  xviii,  42)? 
Si  enim  onam  ovem  lapsam  bumanam  animam  acci 
piamus  in  Adain,  qula  etiam  Eva  de  illius  latere  facta 
est  ( Gen.  n.  22  ),  quorum  omnium  spiritoaliter  tra- 
ctandorom  et  considerandorom  iionc  tempos  non  eat, 
restat  ot  nonaginta  novem  relict»  in  montibas,  non 
humani,  scd  angelici  spiritus  intelligantiir.  Nam  de 
bobus  facilis  expeditio*  est  hujus  sententise ;  quoniaon 
ipsi  homincs  non  ob  aliod  boves  dicti  sunt ,  nisi  quod 
evangelizando  verbum  Dei  Angelos  imitantur,  ubi 
dictum  est :  Bovi  trituranti  o$  non  infraiaku  (  DeM. 
XXV,  4  ).  Qiianio  igitur  facilins  ipsos  Angdos  nontios 
veritatis,  boves  accipimos ;  quando  Evangelist»  p«p> 

>  tta  in  Mss.  At  in  editis,  prttni». 
•  Am.  Er.  et  aliquot  Mss.,  expoeiiio, 

(a)  I  Retract.,  cap.  19.  ' 


118  S 

licipatione  nofninis  eoruni ,  boves  Tocali  suiii  ( I  Cor. 
IX,  fl ;  I  Tim.  ▼,  18 )  ?  SukjediU  eif  o ,  inquit ,  ovet  et 
bovet  unwersae ,  id  est ,  omnem  sanctam  spiritualem 
creataram :  in  qua  .etia(iu  sanctormn  hominum  ^  ac- 
cipin»Q&^i  stmt  in  Ecclesia ,  iii  ilUs  videlicet  torcu- 
laribus  quae  sub  ilia  similitudine  lunae  ac  stellarum 
insiiiaata  sunt. 

13.  huuper,  »it ,  el  jfecora  canipi.  NuUo  modo  va* 

eat  quod  additum  est,  ifuuper.  Priino,  quia  pecora 

campi  twssunt  inteiligi  et  oves  et  boves ;  ut  si  rupium 

oc  ardwmim  locoriim  i^ecora  cnprae  sunt,  bene  inlcl- 

iigavlur  oves  |)eeoni  «ampi.  llaque  etiamsi  iu  |iosi- 

tum  eisdt,  Oves  et  boves  universas  el  pecora  camp^ 

reine  quaerereuir  quid  sibi  veilent  pecoracampi,  cum 

cthm  oves  et  boves  boc  possint  intelligi ;  quod  vero 

additum  est  etiam  ,  insuper^  cogit  omnino  ad  nescio 

qiEi^  tMerentiam  cognoscendam.  Sed  sub  hoc  verbo 

iqfuod  ^oiilum  csl,  ineuper^  non  Bolom  pecora  camfn, 

(eted^ttam  volucrus  cceii,  elt>i&ccs  maris  ,  qui  peram- 

tluIaiitKenfttasMaris,  tccipiendi  suni.  Quae  est  igiiur 

imtifet^iifiiat  Yeniant  in  mentem  t<m;iilari«,  babentia 

v?iy«da  et  yimim;  et  area^  continens  paieas  et  fru- 

menivm  <  Jhur.  iir,  i%);  et  reiia ,  quibus  indusi 

gtfnt  fPiBces  bohi  et  mali  <  MaUh.  xiii ,  47  ) ;  et  arca 

Moe ,  in  ^  et  immiiiifda  et  mninda  erant  animalia 

{  ^kn.  VII  \  8  )  :  et  vtdebis  ficciesias  interiin  boc 

tcmpore  nsqne  ad  ukimum  judicii  tetnpus,  non  solura 

ovcs  et  tioveB  contiiiere,  id  cdt  sanctos  laicos  et  san- 

ctos  iiiiiiistro6  ,  sed  imuper  et  peeora  campi ,  volucres 

vkH  ,  ^  jfitcee  marit ,  ^t  permnbulani  tendtat  marit. 

T^ecora  eiAm  campi  congmentissime  accipiuiitur  ho- 

mTnesincamts  Yolvptaiegandenies,  ubi  nihil  arduum^ 

niiiil  iapbmoram  ascemhinf.  Gainpus  est  entm  eiiarti 

hfa  via,  qnae  ducit  «d  inieritirai  {Matth,  vii ,  i5 ) ;  et 

1n  camfio  IVbel.occidtliir  (€m.  iv,  8').  Qttare  melnen- 

#imi  «at ,  ne  fmqtie  deEicendew  a  DVMttibtts  justitiaa 

^t,  htetiiia  enhn^  ifiqutt,  tmi  vetut  moniet  Dd  { PM. 

'xxivv  7  •>,  latitndineB  et  faciiitales  voioptatiB  camiriis 

viigenta,  «  dialwlo  ttmcideHir.  Vtde  nune  eliam  volu« 

trei  c€ali',  B«perbo6 ,  de  ^iibus  dicitur  :  Potuenmt  in 

tiBhtmvt  smm{  Ftnl.  lxxa,  9).  Vide  quam  in  alium 

vdnto  porieiMir,  4m  dieant  :  Ltf>gitaMi  ftos^ram  ma^ 

^aiicakhnut^  iaifia  notra  apud  not  *  lunt ,  ^ptit  notter 

BominmttH  Ptal.  xi,  5  )?  Intuere  etiara  plsceBfua- 

i1»,  hoe  est  ctfrioMs  qui  perambulanl  Bemitas  maris, 

id  ear,  ikiqvrinmt  in  tiroCundo  htiiiis  saecoJi  tempomlia, 

qiixt  tanqnam  seniitie  in  fnari  tam  cito  evanesciint  et 

Tntereotki,  ^oam  rarsOB  aqua  confuirditur,  postquam 

trtmetfntibnBlocttmdederit  velnavibus,vel  quibuscum- 

qveambulaniibus  autnataiitibns.  Non  cuimaittantnm» 

^mbifhint  «emitas  maris;  aed,  perambulant  dixit; 

ifAitendam  peiiiRadBBiminn  siudium  inania  ei  pr;eter- 

flnentlarefuirentittm.Hiecauiem  triagenera  vitioruia, 

id  ealvoliqiMaB  camis,  ei  superbia,  et  curioBitas,  omnia 

IMOcaia  tcQBdiidunl.  Quts  mihi  videntur  a  Joanne 

apoBtoio  enomeraia,  cum  dicil  :  Nolite  diligere  mttn- 

dnm,  quomam  onmia  quce  in  muvido  surit,  cbncUplscen^ 

*  Bdili,  fomrfos  homines.  mss.,  sanctorim  liommitm. 

*  Editt»iia6waoii,  \t  iiaB.,  apud  not. 


AUGUSTINI  EPiSCOIJ  ii6 

tia  camit  ett ,  ei  concupitcentia  oculorum ,  ei  ambitio 
segcuii  ( i  Joan.  n»  15, 46).  Per  oculos  enim  maxime 
curiosius  pnevalet;  retiqaa  vero  quo  pertjBeaniv  ma- 
nifestom  est.  Et  iUa  I>ominici  bominis  {a)  tenutio 
triparlita  eat :  per  cibmn,  id  est  per  concupiseentiam 
carnlB ,  ubi  Buggeritur,  Dk  ImpUHbut  ittit  ut  panet 
fiant  {  Matih.  iv,  3  ) :  per  hianem  jaeiiotiaB,  nbi  in 
monte  couBlitato  ostenduiilur  omnia  regna  iMqus 
terrae^  et  promiriootur  flii  adoraverit :  fier  curiositi- 
tdim ',  ubi  de  pinna  lempli  admonetur  nt  se  deorsum 
mittal,  lenlandi  gralia  utrum  ab  AngellB  suscipiatur. 
Itaque  poBtea  quam  irailO  istorum  lentanienCo  valcre 
apvd  «tfrn  potuit  inimicuBv  ^oc  de  Hio  diciiar  .  Pott^ 
qjham  compkmi  omnem  fenioHonem  diabotut  i  Lue.  it, 
4*3  ).  PrqAer  torcUlarioram  «itaque  stgnifieationem» 
Bnfojeeta  Bttntf>edibaB  ejuB  non  solum  vina,  sed  etiam 
▼inacia  :  mmi  BOlum  Bctlicet  oves  et  boves ,  id  esi 
Banctae  animae  fidetium,  vel  hi  plebOt  vei  in  miuistriB; 
sed  in  8uperetpecora¥OHiptait8,etvoiaereB  soperbiae, 
ei  ptsces  cariOBitatis  :  ^uae  otonis  genera  peccaiorum 
nunc  IwniB  et  sanetis  mixu  esse  in  Ecclesiis  vtdaatis. 
Operetur  igkur  in  Ecclesiis  sois ,  et  a  vinaciis  vlnuffl 
soparet :  nos  demus  operam  ut  vinom  siHnis  et  oves 
aut  boves ;  non  vinacia ,  aut  pecora  campi,  aut  volu- 
cres  toeli ,  aut  pisces  maris  qui  perambuiant  semiias 
maris.  Non  qula  isu  nomina  isto  solo  modo  inielligi 
et  etplicari  possunt,  sedfiro  loeis';  namqae  alibi  aliud 
significant.  Et  bxe  regula  in  omni  allef oria  retinenda 
est,  ot^prosententia  praesentisioci  considereturqaod 
per  shnilttudinttai  dicttur',  hxc  est  enim  tlominica  eC 
aposiolica  disciplina.  itepeumus  ergo  ultimiim  ver- 
sum  qui  ettam  m  principio  Psalnii  pouitor,  et  laude- 
iHus  Oeum  diceiiies  :  Domine  Donmut  notUr^  ^ultim 
adimrabile  ett  namen  iuum  in  utdverta  terra  !  Deeenter 
quippe  post  textum  sermonis  ad  t^ut  reditur,  ^uo 
totus  idem  sermo  referendus  esi. 


ENARRAttd. 
i.  [ vert. }»]  Psaluii  hiyus  inscnpUp cst :  in  finem 
pro  occuUit  Filii ,  Psalmut  ipti  Damd.  De  occultis  Fi- 
iii  quaeri  poteS|l ;  sed  quia  iion  addjdit  cujus ,  ipsiiin 
unigenitum  Dei  Filiuni  oportet  inieiligi.  Ubi  eiilm  de 
/ilio  David  Psainius  iiiscriplus  est ,  Cum  fugerei ,  in- 
qiiit ,  a  (ade  Abessalon  filii  tui  (  Psat.  iii ,  4  );  cum  «t 
noincn  ejus  dictum  esset ,  et  ob  hoc  latere  non  posset 
de  quo  dicerelur ,  non  tamen  diclum  est  unUim  ,  a 
facie  Abessalon  plii,  sed  addiium  est,  fut.  Hic  vero , 
et  quod  non  addiium  est ,  tui ,  et  quod  de  Geniibus 
mulu  dicii ,  non  poiesl  recte  accipi  Abessalon  :  ne- 
que  enim  beliiim  quod  cuin  patre  ille  perditus  gef»sit , 
ullo  modo  ad  Gentes  periinet ,  ,cu(h  poputus  Untum 
Israel  adversus  s^  ibi  divisus  sit.  Caniiur  iUque  isle 
psalmus  pro  occultis  nnigeiiiti  Fiiii  Dei.  Nam  ^t  ipse 
Dominuscum  pine  addit.imei\to  ponj^  Filiuip ,  seifj^um 
unigeiiitum  vult  iiitelligi ,  ubi  ait  :  Si  vot  FfliHi  Mbe- 
raverit^  tunc  vere  Uberi  erilit  (  Jodn.  Tm«  56  )•  NoQ 

(a)  I  Retraa.,  cap.  19. 


ENXi^tlAttO  IN  PSAU/UM  'iX. 


117 

enimdMt,  FfflastM;  Mi  MtUm  dicendb  Filiu», 
^Wilt^l^  Idnjf^  s!l  fiHtis/Quam  Ibcuiionem  non  re- 
dpft  'h!M  ^lxdelfiMia  djiis  de  \\no  ita  loquimur ,  ut 
etismi^  %on  emn  iiominemus ,  posstt  intclligi :  ita 
edVHi^UldrHHis ,  PTaft ,  serenat ,  lonat ,  ct  si  qua  sunt 
talii ,  H^lflNIiihiis  quib  id  faciat ;  <juia  omnium  inen- 
tibos  "^pdhte  sese  oflert  eiceneniia  facientis ,  nec 
verln  dcslderat.  tiuse  sunt  Igitur  dccuiia  Fitil  ?  Tn 
(ftf6  Wfbb  pninum  inteHigcndum  est  es^oaliqua  Fitii 
mafalftsta  ,"h'(f<iiini^drstiiiguun1far  iif)cc'quae'.i(ppeiian- 
Itir  MiMilta.  ^iiniclbrem ,  quoniam  duos  ddventus 
DdinHii  credilnus ,  undm  prxteriCiirh  ,  quc'm  ludiei 
nonltllelle^rnift,  alterum  ruturum,  qiieni  utrique 
sp^^SMtB  ;'i^*qiidfiiam  iste  ^ueii)  'Jtidaei  fion'inteliexe 
ront,  GdnCfbds^rdfuit,  non  inconveiiicnter  accipi» 
tur  Ifetilic  adVentu  dici ,  pro  oeMtit  Fi/tt ,  dln  caicN 
lasl^x^^rCd  ftnielfhcta  est,  ht  >lem'<iidb  GdnHurh 
iiitrtifet^lRiil».  xi ,  'SS  ).  Duo  eifam  Judicia  iiisiiitiali- 
tlfr  "^^ttittfrS^ ,  ^t  Iftiis  adVdiHat ;  tiiiuin'OCdtiltnm, 
altmNfi^rtianifbstttfn.  X)ccuituin  i^hci^^itur,  de  400 
ipdstdh»  T^eAfe  dicH':  Tempus  Ht  nt  jndidUm  (nM- 
jfiai  aHdmo  IWImm  (I  fetr.iy,  17  l.Hlcciiltttm  itJi^fttfe 
ladieKIHi  d^^na  ,  qua  nunctfnifitjifikqne  libmliuim 
aul  e^HS?iidttfr  ad  piirgationcrii ,  aut  iiaihoil^ttir  r^d 
etHMrslOff^i ,  flto  si  cdtileifftis&i^  vocatkm^m  ^ 
dise)ppIIMHi9ei,'exciecatiir  ad  dMifh^idnem.  iudi^ 
eiuiii  attt^timifffi^tUin  est ,  qdb  Veifttiilis  1>6ifilmlii 
foAdbh  V?¥d^*et'nlttrtt)o^ ,  (>fftfl>iiU^  ftteiHiiMis  *eiMi 
^  a  qbo  ^t  WMb  ^mia  ,  ot  mMiS'sdt>pHc'ilt  frt- 
.BedHiiticltllitiouressio,  ifon  tKl  refliediM 
I,  sedlad  «ttmulttm  dtfffiriHtiofffs  va1el)it.'De 
«s  ^MbOs  ^dls%  HiftO  00CUK6',  aKo  manifesto , 
▼idetur  mihi  Doininus  dixisse ,  ubi  -VH ,  Quiihme 
ti^^  ^MUIC  "^"in^He  dd  ^mH\  Vee  in  'jftkie^m 
9mt'{*jm.  V,  tt  ),  fh  Jttdicitthi  scilicet  Hiarif  fbstttm : 
iiam  Hdc  ipiod  transit  Ite  mdfife  ad  vitam  per  noriiitfl- 
laHiimidllWfefti  ,'qii)i  Hat^lt^t  'diWibtti  >fiiium  <qu«m 
r€(H|fKS  iUmm  ^mfh  ^i ;  t!ifi'diifcm  ndh^r^ 
itk  ,'lhtt«it ,  'iefffi  Jumam^  i  Id.  in-, 'f ft );  W  ^t^ 
iA^dtelilfollHffiSio  'jlrrii «pr^l^anHils  est %d 4iki(l  inli*- 
flireMilimliscc  *^b  }titfidiii  Istlam  In  ^ieiitla  l^fT- 
imfe',\ilfi§ert)Ntimt»t:  mpwr  hoe^hkquam  puerh 
HtStfflMli  '/litffrflirit  <f»t  lf<^9tfm  d«tfMr;  m  nmem  hoe 
fOim  ^n  ^i^wcH',  >%iilim  DM  jkdieium  ^estp^ 
Wfr(  Si^.'^i ,  2B ,  Wi.  edi  ergo  fMHiMMi^riguiifur 
l^  "MMIib  ^m  ^fcib ,  "«glilidime  >»lb  'flNmift.%to 
IJfMKiitiiK  QttlWffca  ihlio^  psalmo  dbflertiinda  Mrt 
otttmi  WHi ,  id  Ot ,  *«  httmiliB  ojus  -«dvhriltts  'l|uo 
prtlflfit'#ftnftbds  ^cuni  oiedHate  4ttdRomnr,  ^  ipttna 
t|lflfe'ltlllftHlcdlflte  agltur ,  nondum  damnatione  poo- 
^htfttib ,  9tA  aot  exefcltatiohe  converso^um^,  aul 
admoiiHloflietit  eoiY^ercsmtor,  «tttM«ciin«e  ot  damna- 
tlOlii^rapttremttr  qui  ooirmtinoliierint. 

Y  Ym.  ^.•yCbh)tr«6ar  m  ,mmme,  fn'fdfo<*b^ 
Hf&.HHhlh  Ibtb  co^de  cottfKfcfbr  *eb  ,  tjhi  de^r^ 
viddhliaejift  in  aliqub  dubitaf:  sed  qui  'Jam  cei^ifit 
•  wiilHa  sipienriJfc  M  ,  (juanttith  slt  TnvWlbiiei^rtB- 
tiiinm  ejtis ,  ijiii  dictt ,  GaudimtU  in  'lr\bulaiioM6^ 
{'Rom.y,%\  ii  qiiemaiiinodum  ohnies  crttC&fUiS , 


118 

,   •  ^       •»  » 

qui  corporaliter  inferuntur  aot  exerceant  conversos 

ad  Deuiii ,  aut  ut  convertantur  admoneant ,  aut  justas 

damnaiibni  ultime  prxparent  obduratos  ,  et  sic  om- 

nia  ad  divina;  providentix  i^egimen  referanlur ,  qtia 

studi  quasi  casu  ei  temere  ei  nuila  divina  administra- 

libne  nei*i  ptitant.  Narrabo  omnia  mirabilia  tua,  Nar* 

rat  bmnia  inirabilia  vei ,  qni  ea  non  solum  in  eorpo- 

ribus  palam  ^  sed  in  animis  uivisibililer  quidem , 

sed  Ibnge  subllmius  et  excellentius  fieri  videU  Nam 

terreni  hornines  et  occultis  ^edili ,  magis  roiranlur 

resurrexisse  in  corpore  mortunm  Lazariim  ,  qunm 

resui^rexisse  in  anima  persecutorem  Paulum.  Sed 

quonlam  visibile  miraculuih  ad  illuminationem  ani- 

inam  vocal ,  invisibile  aulenii  eam  quse  vocnta  vcnit 

Ifluininat ;  omiifa  narral  mirabilia  Bel ,  qiii  credens 

Visibililihs  ad  intelligenda  invisibilia  transitum  facrt. 

5.  [  ven.  5.  ]  Lwtabor  ,  et  ex$uUabo  in  te.  Non  jhm 
fn  hoC  saeCulo ;  non  in  vbluplafe  con(rec(aiionis  cor- 
porum ,  nec  in  ^pblati  et  lingiibe  saporibus ,  nec  in 
shavitate  odo^(Jm,'n6c  ih  )ucuhdita(e  sohdi^uih  'trans'- 
etmtium  ,  hec  1n  fhrmis  coi^pdruih  varie  cdlbratis , 
nec  in  vafnftadbus  laudis  lihmah;^  ,  nec  in  'conjugio 
ci  prdle  morftUrli ,  nec  ih  su()crflm*s  *temporalium 
dlTlfihiHfhi ,  hcc  in  con^tifsftidhe  Hujiis  su^ciili ,  sivo 
\\tix  locofum  sphtifs  'tendfrhV  ,  sive  quae  successione 
h:in|idrl^  vdlrffttr :  *Sed  (wtdbor  et  exiuttaho  in  te , 
^l.l^licet!n'ocduUis'Fflii ,  titH  slgnatum  est  ih 'nobis 
Iti  iien  vtjllus  iui  •,  Domine  ( Ptal.  fv,  7  );  etenim 
mieondSs  ^os  ,  inquit ,  fh  ab$eondiio  vulths  tui  {  P$al» 
XXX  ,  21  ).  Ltetifblthr  erigo  'et  exsultabit  in  tc ,  qul 
niirrat  ofhhiu  mirabilia  <tha.  Natrrabit  adteih  omnit 
iii;rabilia  tu;i ,  siquidem  nunc  per  propiietiHrt)  dicturil 
estS  ilHi  (ftii  hon  veiHt  Vdltthtatem  suafh  facere, 
sed  volhtHlit^fheitte  (|«ri  mtin  fnisit'(/dafi.  fi ,  t8). 

4.  \tef$.  4.1  JMn  ehNn  iiid^it  at^pafdre  |Mrs6rtli 
Dofflifli  In  -hdc  tMliriO  loqUttns.  IMm  tfequHiifr :  IPM- 
/MffOrMnt  Hto,  Mti§^%,  hs  e^meri^do  Mmm 
medm  fvf^riifm.  -Hojos  drgo  Inlmieus  quatiilo  ¥eM 
eonvenus  est t  An  qomMo  oi  diotum  ew :  HM  tme^ 
^mamik  ( Mmh,  iv,  lO^  Itinc  ertkn  qoi  tenKMoniO 
prfllpb^i^^'^'^^  ^^^  fhctus  cist ,  non  M^ipRNiAh 
teiiiaium<etln'€nm  nihil  vvlondo.  Refro  ehihi  SfNil 
'terreni  hbnflnes ;  ceetestis  dotein  tfoHio  pi^ior  Iheitti 
dfci-,  qttadfvfs  (>om  ^cnertt :  primtts  «nhn  iiomo  tf^ 
^Wfra<terrJEtriU% ;  ^uhdtts  IMnlo  de  eoelo  ebele^fe-^i 
•Cdr.  tv,17 ).  Sbd  de  i0sa  'Stfrtie  Vehiebht,  h  qob 
dicfUHi  est :  thfi  |»dsf  me  venit ,  oHfe  -rife  'fh^M  iM 
H  Joan.  1 ,  15 ).  Et  Apostoltts  en  qtite  retrO  ttant  OlHr- 
Vhcfthr ,  «t  in  ea't|Qai  ante  sttni  se  etleiMlllX^MA^* 
Iti ,  15  ).  CdiiVli^as  dst  'f^tnr  Ihihilcus  'Mro ,  IMMlt- 
quam  non  valuit  Iiomiiiem  coelestcm  decipere  *<€\fik' 
tttm  ,'ei se iidteftehoscoHvSKH ttbi'llOrtiinm iMMest. 
Quaprd^ter  httlld^  hoiniilHlh  eaili  ifn^ft  et  mto 
eom  e«e  facit,  nhli't]di  depOhOns  Imlfginem  tomn< 
bdmtnls  pdMverit  UnaKinoto-eialestis  ( I  Cor.  rr,  49*).^ 
ilahi  'vdro  si  qtiod  didtum^lfsft  ,'<ntmi<;iimih^m ,  ^ttb- 
nllManrei  {l^iorem  vel  «gentiiem  hominem  iiia|tl|i 

'  Bdlii»  WMrsiiWHia^  oie.  ilii.,  4kMi  Mi. 


119 


g.  AUGDSTINl  EPISCOPI 


1» 


vclimiift  Accipere ,  non  erit  absurdum.  Nec  poenn  erii 
quod  diclum  esl ,  In  amvertendo  mmcum  meum  retrof' 
ium ;  scd  beneficium  ,  el  tale  bcneflcium ,  ut  huic 
comparari  nihil  possit.  Quid  enim  bealius  qu.im  de- 
ponere  snperbiam  ,  ei  non  velle  Chrisium  prxcedere, 
yelutt  sanus  sit  cui  medicus  non  sit  iiecessarius ;  sed 
malle  retro  irc  post  Ghristum ,  qui  discipulum  vocans 
ul  pcrficialur  ,  dicit ,  Sequereme  (  Malth.  xix ,  21  )  ? 
Sed  tamen  accomniodaiius  de  diabolo  dictnm  intelli- 
gitur  :  /n  converlendo  inimkum  meum  retrorsum.  Dia- 
bolus  quippe  retrorsum  conversus  esl  etiam  in  porse- 
cutione  juslorum  ,  ec  muUo  utilius  pcrsecutor  est , 
quam  si  dux  et  princeps  pneircl.  Psallendum  est  igi- 
tor  nomini  Allissimi  in  convertendo  inimicum  reiror*» 
snm ;  quoniam  malie  debemus  eiim  persequentcm 
fugere ,  quam  ducentem  sequi  :  habemus  enim  quo 
fugisimiis  et  abscondamur  in  occultis  Filii ,  quia  Do- 
minus  factus  est  refugium  nobis  ( Psal,  lxxxix  ,  1  ). 

5.  [  vers»  5.  ]  Infirmabuntur  ,  et  peribunt  a  facie  tua, 
Qui  infirmabiwtur  et  peribunt ,  nisi  iuiqui  et  impii  ? 
Infirmabuntur ,  dum  nihil  valebunt ;  et  peribunt ,  quia 
non  erunt  impii ;  a  facie  Dci ,  id  est  a  cognitione  Dei , 
sicul  periit  ille  qui  dixil :  Vivo  autem  jam  non  ego  ,  vt- 
titautemin  me  Chrieius  (  Gat-  ii ,  20  ).  Sed  quare  m* 
firmabuntur ,  et  peribunt  impii  a  facie  lua  ?  Quoiiiam 
feciiti  judicium  meum  ^  inquit,  et  causam  meam:  id 
est ,  judiciurp  iilud  in  quo  judicnri  visus  sum  ,  meum 
fecisti ;  et  causam  illam  in  qua  me  Jnstum  cl  inno- 
ccniem  homines  damnaverunt ,  meam  fccisti.  H«c 
enim  ei  militaveriint  ad  nostram  liberationem  :  sirut 
el  nautie  dicunt  ventum  suum  ,  quo  utuntur  ad  bene 
navigandum. 

6.  Sedi9ti  super  thronum ,  qui  judicai  ffquitatem, 
Sive  Filius  Patri  dicat ,  qui  etiam  illud  dixit ,  Non 
haberee  in  me  potettatem ,  nm  tibi  datum  fuiuet  desuper 
( Joan,  XIX  ,  il  ),  idipsum  ad  aequitatero  Patris  el  ad 
occulta  sua  refcrens ,  quod  jtidcx  homiiium  ad  uliliia. 
tem  homiibiim  judicaius  est :  slve  homo  dicat  Deo , 
Sedisii  $uper  thronum  ,  quijudicas  dequilatcm  ,  animara 
Biiam  ihronum  ejiis  appellnns  ,  ul  corpus  sit  forla&se 
terra ,  qux  scabelltim  pedum  cjus  dicta  est  ( Im. 
Lxvi ,  4  );  Deus  enim  erat  in  Christo  niunduiu  recon- 
ciliaiis  sibi  ( II  Cor.  v,  49 ) :  sive  anima  Ecclesise  ' 
)am  perfecia  et  sine  inacula  et  ruga  (  Ephes,  v,  27 ), 
digna  scilicet  occultis  Filii ,  quia  introduxit  eam  rex 
iii  cubiculum  suum  {Cant.  i ,  5),  dicnt  sponso  suo, 
Sedisti  super  thronum ,  qni  judicas  efquttatem ,  quia  re- 
surrcxisti  a  mortuis  ,  et  as.  ondisti  in  cceliim  ,  et  scdes 
ad  dexteram  Pairis :  quxlibet  ergo  hariim  sentenlia 
placeat ,  quo  iste  versus  referaiur ,  regulam  fidei  non 
excedit. 

7.  [ven.  6.]  Inerepatli  gentes,  et  perUt  impius.  Con- 
venientius  lioc  Doroino  Jesu  Chrislo  dici,qnam  ipsiim 
dicere,  accipimus.  Quis  eiiim  alius  in(Tepavit  genlcs, 
et  periit  impius,  nisi  qui  postea  quam  ascendit  in  coe- 
luoi,misil  Spiritum  sanclum,  quo  compicti  Apostoll, 
cum  fiducia  pr:edicarent  vcrbum  Dei ,  et  peccaia  ho- 

•  sic  ia  M88.  Ai  apud  Lov.»  mveenim  Ecctesia. 


minum  libere  argu^rent  ?  qua  Increpatione  periii  im- 
pins ;  quin  jusiificatus  est  impius,  et  factus  est  pius. 
Nomen  eorum  delesti  in  swcutum,  et  in  smculum  soicuti. 
Delelum  esi  nomen  impiorum  :  non  enim  appeilantur 
impii ,  qui  Deo  vero  crcdunl.  Deletur  autem  nomen 
eorum  in  sceculum^  id  est,  quamdio  temporale  sa^cu- 
lum  volvilur.  El  in  scecutum  s(eculi.  Quid  est  sacutum 
sceculi^  nisi  cujus  effigiem  ct  tanquam  umbram  habet 
hoc  saeciilum  ?  Yicissitudo  enim  temporum  aibi  suc- 
cedentium ,  dum  luna  minuitur  et  rursiis  impJetur , 
dum  sol  omni  anno  locum  suuro  repeiii ,  dum  ver, 
vel  xstas,  velautumnus.vcl  hiems  sic  transit  ut  red- 
eat,  xaernitatis  quaRdam  imitaiio  eai.  Sed  hujiis  s;u- 
culi  s;ecultim  est  quod  incommutabili  setcrniiate  con- 
sistii.  Sicut  versus  in  nnimo,  et  versut  in  voce  :  illc 
intelligitur ,  iate  auditur;  et  illc  istum  modifieat :  et 
ideo  ille  in  arte  operatur  et  manet,  iste  in  aeresonat 
et  transit.  Sic  hujus  mntnbilis  ssculi  modas  ab  illo 
incommutabili  saeculo  dcfinilur,quod  dicitur  saeculam 
saecull :  et  ideo  illiid  in  rrle  Dei,  hoc  est  in  Sapientia 
et  Ytrlute  permanet;  hoc  auiem  in  creaiurae  admini« 
siralionc  peragitur.  Si  tamen  non  repetitio  est,  ut 
postea  quam  dictum  esi  in  sasrutum^  ne  hoc  accipere- 
tur  quod  iransit,  subjiceretur  in  seBcutum  scecuU,  Nnm 
in  graecis  exemplaribus  sic  est  :  <l<  t^v  tAA-m ,  ««i  «l« 
rdtf  acfiyoc  roO  «elAvoc ;  quod  Latini  plerique  interpretati 
sunt ,  non  in  stecutum ,  et  in  sacutum  soiculi ,  sed ,  f ii 
cstemum^  et  in  sceeutum  swcuU  :  ut  in  eo  quod  dictum 
est  in  scBculum  smculi,  illud  exponer^iur  quod  dictun 
est  in  wternum.  Nomen  ergo  impiorum  detesti  in  eeUr* 
num,  qiiia  deinceps  nunquam  eruntimpii.El  siin  boc 
s:eculum  non  tenditar  nomeu  eonim,  multo  minns  \m 
saeculum  s^uli. 

8.  \yers.  1.]  Immiddefecerunt  frameeBinfinem.f^on 
pluraliter  inimici,  sed  singulariter  hujus  inimici. 
Gujus  anicm  inimici,  nisi  diaboli  framea:  defecerunt? 
Hae  autem  inlelliguntur  divers»  opiniones  erroris, 
quibus  ilie  animas  tanquam  ghidiis  perimit.  His  gla- 
diis  vincendis  et  ad  defectum  perdticendls  instat  ille 
gladius,  de  quo  in  septimo  psalmo  dicitur :  Nin  con- 
vertanuni^  gladium  suum  vibrabit  {Psat.  vn,  45).  Et 
rorte  isle  est  finis  in  quem  frameai  deficiunt  inimici» 
quia  usque  ad  ipsura  allquid  valent;  ipse  nuncopera- 
tur  occulle,  ultimo  antem  judicio  palam  vibrabitur. 
Hoc  destruuntur  civitates;  nam  iia  sequitur,  Inimid 
defecerunt  pramece  in  finem;  et  cmtata  desiruxisti :  ci- 
viutes  auiem  in  quibus  diabolus  regnai,  ubi  dolosa 
et  fraudulenta  consilia  ianquam  curiae  locum  ohtineni, 
cui  principatui  quasi  saieliites  ei  ministri  adsunt  olti  - 
cia  quorumque  membrorum,  oculi  ad  curiosilatem, 
auresad  lasciviam,  vel  si  quid  est  aliud  quod  in  malam 
partem  libenler  auditur,  manus  ad  rapinam  vei  quod* 
libet  aliud  facinus  aut  flagitium,  et  membra  c«tera 
in  huncmodum  tyrannico  principatui,  id  est  perversis 
eonsiliis  militantia.  Hujiis  civitaiis  quasi  plebs  est  om- 
nes  delicaiae  affectiones  et  turbulenti  moiiis  animi, 
quotidianas  sediliones  in  homine  ngiianies.  Ergo  ubi 
rex,  ubi  curia  ,  ubi  ministri,  ubi  plebs  inveiiilur,  ci- 

vitas  esi :  neque  enim  lalia  esseni  in  malis  civitati- 


IM  ENARRATK)  IN 

bu8,  nisi  yrius  essent  in  tingulis  hominibus,  qui  sunl 
unquam  elemenu  el  semina  civltaium.  Has  civiiates 
deslruii,  cum  excluso  inde  principe,  dc  quo  djclum 
C8l,  PrhtcepM  hujns  steculi  missui  est  forai  (Joan.  xii, 
Sl),  vasiaiitur  liaec  regna  ▼erboveriiatis,  sopiuntur 
maligna  coiisilia,  lurpes  affeciiones  edomaniur,  mem- 
brorum  ei  sensuum  ministeria  captivnntur,  et  ad 
jnstitix  ei  bonorum  operum  militiam  transfenintur  : 
ai  jam,  skui  Aposiolus  dicit,  non  regnet  peccatum  m 
noslro  mariali  corpore  {Rom,  vi,  12),  ei  cstera  hujus 
loct.  Tunc  pacaiur  anima ,  ei  ordinatur  bomo  ad 
quieiem  et  ad  beatiiudinem  capessendain.  Periit  me- 
moria  eorum  eum  strepitu  :  impiorum  scilicet.  Sed 
niiN  strepitUy  sive  quia  fit  strepitus ,  dictum  esi,  cum 
impiiias  evcrtitur ;  non  enim  iransit  ad  summam  pa- 
oem,  ubi  summimi  silenilum  esi,  nlsi  qui  magno  stre- 
piiu  priiis  cum  suis  viiiis  belligeraverit  :  sive  cum 
ttrepitu  dictum  esi ,  ut  pereai  memoria  impiorum 
enkkm  ipso  strepitu  pereunte,  in  quo  iumuliualur  im- 
pietas. 

9.  [vers,  8 ,  9.]  Et  Donanus  m  asternum  permanet. 
Utquid  ergo  fremuerunt  genies,  et  popuH  meditati 
simi  inania,  adversns  Dominnm  et  adversos  Gbristum 
ejns  (Psal.  ii,  i)?  nani  Donunttsin  teternum  permanet, 
Poramt  in  judieio  sedem  suam ,  et  ipse  judieabit  orbem 
terrarwn  in  afquitate,  Paravil ,  cnm  jndicatus  est ,  se* 
dem  suam  :  per  illam  enim  patienii»m  bomo  ccelum 
acquisivii,  ei  Dens  in  bomine  '  credentibus  profuii; 
et  boc  esi  occuUum  Filii  jndicium.  Sed  quia  etiam 
palam  manifesteqne  venturus  est  ad  vivos  et  mortuos 
jndicandos ,  paravit  in  occulto  judicio  sedem  suam ; 
€f  ipse  Item  palam  judieabit  orbem  Urrarum  in  mquitate^ 
id  esl,  meritis  digna  disiribuct,  agnos  ad  dexteram 
ponens,  bsdos  ad  sinistram  (Matth.  xxv,  o3).  Judi- 
cabit  populos  cum  jusiitia,  Hoc  esi  quod  snperius  di- 
cUim  e&l  ^  Judicabit  orbem  terrarum  in  tequitate  :  non 
qoemadmodnm  jndicanl  bomines ,  qul  corda  noo  vi- 
dent,  a  quibiis  plerumque  deteriores  absolvuntur 
quam  condeinnaniur ;  sed  in  scquiinie  et  cum  j^stl- 
tia  Dominus  judicabii ,  tcstimonium  perhibenie  con- 
scieniia,  et  cogitaiionibus  accusanlibus  seu  defen- 
deniibus  (Rom,  ii,  15). 

10.  \vert.  iO.]  Et  factus  est  Dominus  refugxum  pau- 
peri  (n).  Qnantumlibet  persequatur  inlmicus  ille ,  qui 
cmversus  est  reiro ,  qnid  nocebit  eis  quorum  refu- 
giom  farlus  esl  Dominns?  Sed  boc  fiel,  si  in  saeciilo 
hoc,  cujus  ille  inagistratus  est ,  pauperes  esse  dele- 
gerint ,  nibil  amaiido  quod  vel  hic  viventem  anl 
atnanlem  deserit,  vel  a  moriente  deseritur;  tali  enim 
pauperi  refugium  factus  est  Doniinus ,  Adjutor  in  op^ 
porittnitaiibtts,  in  Iribidatione.  Sic  panperes  facii,  quo- 
ntam  flagcllat  omnem  filium  quem  recipit  (Hebr.  xn, 
6).  Nam  quid  sit  adjutor  in  opporlunitatibus ,  exposuii 
com  addidii,  in  tribulatione  :  non  enim  convertiiur 
anima  ad  Deum ,  nisi  dum  ab  hoc  sseculo  averlitnr; 
ncc  opportunius  ab  boc  saeculo  avcrtitur,  nisi  nu- 
gaioriis  ejus  ei  noxiis  et  pcrniciosis  voluptatibus  la- 

^  9to  Mfls.  Editl  vero,  et  Deu»  homimbus. 

|fl)  Idem  vers.  iO  ezponitnr  in  EDir.  Psal.  Lxxun,  n.  5« 


PSALIfUM  IX.  m 

bores  doloresque  misceaniur. 

ii.  [vers.  \\.]  Et  sperent  in  te  ^  qui  cognoscunt  no- 
men  tuum  :  cum  destiterint  sperare  in  diviiiis  et  in 
aliis  liujus  sseculi  blandimentis.  Quaercntem  qoippe 
animani  ubi  figat  spem  ,  cum  :ib  boc  mundo  avelti- 
tor,  opportune  excipii  cognilio  noniinis  Dei  *  :  nam 
nomen  ipsum  Dei  imnc  usqucquaquc  vulgatum  esl ; 
sed  cognitio  nominis  esi,  cum  ille  cognosciiur  ciijus 
est  nomen  :  non  enim  nomen  propter  se  nomen  est , 
sed  propter  id  quod  significat.  Dictum  est  autein , 
Doniinus  nomen  est  illi  (Jerem,  xxxin  ,  2).  Qiiapro- 
pter  qui  se  libenter  Deo  famulum  subdit,  cognovit 
boc  nomen.  Et  sperent  in  te  qui  cognoscunt  nomen 
tuum.  Iicm  Dominus  dicit  ad  Moysen  :  Ego  sum  qui 
ium ;  et  dices  filiis  Israel :  Misit  me  qui  est  (Exod,  iii, 
i4).  Sperent  ergo  in  te  qui  cognoscunt  nomen  tuum:  ne 
sperenl  in  his  rehusqu^e  icinporis  volubililate  pncter- 
fluunl,  nibil  babentes  nisi,  erit,  et  fuit ;  quoniani  quod 
in  illis  futiirum  est,  cum  vcnerit,  fit  staiim  pncteri* 
ium ;  exspectaiur  cum  cupidiiate ,  amittitur  cum  do- 
lore.  In  Dei  autem  natura  non  erit  aliquid,qnasinon- 
dum  sit ;  aut  fuil ,  quasi  jam  non  sit :  sed  esi  tantum 
id  quod  esl,  el  ipsa  est  aetcrnitas.  Desinani  igiiur  spe* 
rare  ei  diligerc  tcmporalia  ,  et  se  ad  seternam  s|>em 
conferant^qui  cogiioscunt  nomen  ejusqui  dixit :  Ego 
sum  qui  sum,  et  de  qiio  dictum  est :  Misil  me  qui  est. 
Quoniam  non  dereliquisii  quaerentes  te  ^  Domine,  Qui 
euin  quaerunl,  jam  traDSeunlia  ei  moriiura  noii  quic- 
runt :  nemo  cnim  polesi  duobus  dominis  scrvire  (itf  <i/(/i, 
VI,  24). 

i2.  \vers,  12.]  Psatlite  DominOt  qui  habital  in  Sion : 
bis  dicitur,  quos  non  derelinquit  (luaerentes  se  Donii- 
nns.  Ipse  habilat  in  Sion ,  quod  interprelatur  Spccu- 
latio ,  et  fiteslat  imaginem  Ecclesiae  quje  nunc  est : 
sicut  Jerusalcm  gesial  imaginem  Ecolesi.ne  quae  futura 
est,  id  est  civitatis  sanctorum  jam  ai.gelica  vita  fruen- 
iium;  qui:i  Jerusalcm  interpreiatur  Yisio  pacis.  PrcC- 
oedit  auleni  speculatio  visionem ,  sicut  ista  Ecclesia 
praecedit  eam  quse  promittiiur,  civitalem  immorlalem 
et  aeternam.  Sed  pnecedil  tempore ,  non  dignitate : 
quia  honorabilius  est  quo  pervenire  nitiinur,  quam  id 
quod  agimus,  ut  pervenire  merearonr ;  agimiis  autem 
speculatioiiem,  ut  perveniamus  ad  visionem.  Sed  eiiam 
ipsam,  quae  nunc  est,  Ecclesiam  nisi  Dominus  inha- 
biiaret,iret  inerrorem  quamlibetstudiosissimaspecu- 
iatio  :  et  buic  Ecclesiae  diclum  est,  Templum  enim  Det 
sanctum  est,  quod  estis  vos  (I  Cor,  lu,  i7);  et,  /n  inte 
riore  homine  habitare  Chrislum  per  fidem  in  cordibus 
vesiris  (Ephes,  iii ,  16).  Pnccipitur  ergo  nobis  ut  psal- 
lamus  .Domino ,  qui  habiiai  in  Sion ,  ui  coneorditer 
Dominiim  Ecclcsiae  inhabitatorem  laudemus.  iinnttn- 
tiaie  inier  gentes  tnirabilia  ejus  ;  ei  factom  est ,  ei  non 
desiiici  fieri. 

i3.  [vers,  i3.]  Quoniam  requtrens  sanguinem  eorum 
memoraius  est,  Quasi  responderetur  ab  bis  qiii  inissi 
suni  evangelizare,  illi  praecepio'quod  dictum  esi, 

^  Ed!ti :  Et  sperent  in  te  omnes.  Abest,  onmes  a  Mss. 

*  lU  Iq  plerisque  Mss.  At  bi  editis :  Qumrenu  quippe  anp' 
ma  :  pauloque  post,  excipit  cogmtionem  nomims  DeU 

•  EdUii  iUud  pr^eceptuuh  Ma&p  iiU  pnB4epto. 


"123 


AnnurUiate  inter  genles  mirabilia  ejus ;  el  dicereiur, 
bomine  ,  quU  credidit  aiiditui  noslro  (Isai,  Liu,  1)?  ei , 
^Propler  te  occidtmur  toia  die  (PsaL  XLiii,1ft),  c'on- 
vcnibnier  sequriur  ,  diceris  ,  non  stne  ma^ho  fruciu 
aelcrhilalis  hiorfiuros  m  persecuiione  Chrisliaihis  : 
^uoniam  requtrens  sanguiiiem  eomm  inemoratus  est. 
Sed  cur  sanguinem  eorum  nialuit  dicere  ?  An  ^[uasi 
allus  imperiiior  et  miMoris  fitlei  quaereret  Aidens  , 
Quomodo  animniiabunl,  cuin  in  eos  infidelTias  gen- 
lium  saviiura  sil ;  huic  respondelur,  Qttoniam  re<]ftii- 
rens  sanguinem  eorum  memoratus  est ;  Yd  est ,  vehiel 
ullimum  ju(iicium,'ubi  cl  iiilerreclorum  gloria  ,  etin- 
*terficii:nlium  pbena  hianifesu  sil?  Memoratus  ^staii- 
*tem,nemoita  posilnm  piiWt ,  quasi 'iiblivio  cadat  Ih 
l)cu ih ;  scil  qiiia  post  longiim  leihpus  ruturuni  estju- 
diciuin,  sccuiidum  aflcclum  infirmorum  liomlnum  po- 
situm  cst,  qui  quasi  oblilum  Deuin  putbiit,  quia  noh 
tam  ciio  facil  quam  ipsi  volunt.  Bis  dicitur  etihm 
quoid  sequiliir ,  Non  est  oblilus  clamorem  pauperuih ; 
ii  est ,  non  ut  pulalis  bblilus  esi  :  qiiasi  ftlcerciri 
posiea  quam  audieruhl,  Hemorattis  est,  Ergo 'bblilils 
erai;  ISon  est  olliius,  iiiqiiit ,  c/amorcm  pauperum. 

*44.'[  Ws.  V4,V5.ySed  quaero  (piis  clarhor  pau- 
pefum  *sit  queih  Deus  noh  bbliviscilur.  Aii  iste  cla- 
*ibbr  est,  cujus  hi3DC  verba  sMiii :  ttiserere  mei  ,Do' 
nnne ,  vide  fiuthilitalem  medifi  ab  inimicis  meis  ?yjuiire 
ergo  noh  clixit,  liliserere  nosiri ,  Domine,  vide  hu- 
militiaem  ndsiram  al)  ihiihiciV  h6slris,  tanquam  rtiiiiri 
'paiipeYes  clameht;  scd  tanquam  mius ,  Mxskrere  inei^ 
Dominef  kn  quia  unus  interpellat  pro  sanctis ,  qui 
primus  paupcr  '|)'ro  ndbfs  factus  est,  cttiti '^sA  di- 
ves  (II  Cor.  vhi,  9) ,  et  ipse  dicFt :  Qui  exdltas  mede 
porlis  moftis ,  ut  annunlkiii  ^universas  IHMes  (uas  % 
porlis  *jf//a?S?on.^ExaJiatur  Cnfrh  homo 'in  ilio  hoh 
soluin  quem  'gcstat,quod  capiil  Ecclcsiac  esl,'5eft 
etTam  quisquis  nostriim  cst  in  ca&teris  membrfs;''^ 
exallatur  afb  omnibus  pr^vis  cupidilain[)us,  quai  suht 
'pOrtde  thortis,  qiiia  per  illas  itur  in  moftem.  Mbi^  hii- 
iem  esi  jnm  ipsa  Isctttialn  p^rff iiend6 ,  ctim  qiilsque 
adipiscitiir  qiiod  perdttb  concupfvil :  radii  ^il  '6u\m 
dmhiurh  malorum  <iupiitltas  (I  Tim,  vi ,  HO^;  et  liro- 
*pie'rea  pofia  moriis  esl,  qiiia  morluSi  e*gt  vlhtia  (juaj 
ih  deliclis  Vivil  {/cf.  v,*6)  :  ad  cpifeisdeliciafe  ^er  cii- 
plttitaics  taiiqiiaiji'pcr'pdftds  mOrtis  p^i^^n!tur.'Sitiit 
dut^th  'pof  ix  flliiD  Sldh  ,  dmiiiti  optima  Btbdia ,  'p^v 
qilsc  VChftUr  iid  vhiionem  pacis  1n  siinbta  Eccles^ia. 
Ih'iris^ig?iur  pdrtiis  bene  ahnuHtlaniiir  uiffVersie'I^u- 
*ddst)ei,  nt  hdn  ddtur  sanctum  canibus ,  neitue  pro- 
jiciiiitCiir  'iiilfrg£ffitdi  ante  porcbs  (  Mdtih.  vii ,  6) ; 
C|(ii  ib^Iuiit  pertliiaciicir  lalrafe,  i|uam  studidscitiiic- 
refe,  au'  ^hi  uec  latrare  nec  qua^rcre ,  sed  in  ^uu* 
ttfhi  V(Auptytiim  coeno  VOlutari.  "Guth  ddtetti  1n  bo- 
nis  studiis  laudes  Dei  annunliantur,  pcldntfbn^da- 
'tiir ,  ei  (jusE^r^ntfbus  manlfestatur ,  dt  'piilsaiitibus 
*afp(irittir.  kn  tori^  pdftae '^iortis  sunt  cdirpbral^'s(*h- 
^tis  et  oculi,  qui  apefti  sunt^homihi  ctirti  d^  tlgtio 
vetilo  gustaeset  {Genes.  iii,  7) ,  a  quibus  exaitMitur, 
quibUB  dioilur  *ui  qusbrartt  'non  quse  vfderftttf ,  sed 
^ua:  uon  videnuir;  quia  quaa  videalur  leiDporaila 


S.  AUGLSflM  EPISG(m' 

sunt ,  quse  autem  non  vfdentut  aetema  sunt  (tl  Gcn*. 
IV,  18)  :  dt  pohrtae  sunft  fliiae  9f6n ,  sacramenta  et  in- 
iiia  fldei ,  (|u;b  pulsantibus  aperfuntur,  ut  perveniatiir 
ad  occuhaf^iliiT  Ndn  enitn  oculos  vidit ,  sal  auris 
auJliVft ,  atft'in  c6r  hdifriofe  Hscendit,  40«  prtepara^ 
vft  Deiis  diligentlbus  se  "(I  Cw,  11 , 9).  Huc  usqiie 
est  clamor  pa(f()erum,'queiti  iton  otAitus  e$i  Do- 
minus. 

19.  [tefs.  1^6.]  f)eiRde  ^tiilur,  ExiuitaBo  mper 
satutare  tumi:  id^t,  cimi  bealitudine  eontinebor  t 
salutari  tuo,  quod  est  Dominitfs  nosier  JesasChristiiSv 
Vtrttts  et Sapi^iitia i)ei  (/if .  i,%4).  Ergo  Ecclesia  di- 
citquae  btc  aAigitiff,  et  spe  salva  esi :  quatndiu  00- 
ctlfluili  esi  Ptlii  judicium  ,  ipsa  spe  dicil,  Exsukabo 
tuper  taintare  iunm ;  quia  THme  circumalfepeBte  sea 
vi-,  seu  errore  Oemiibim  -atleritur.  infiaom  sumi  genie$ 
in  eorruptione ,  ifimm  feeirwd :  aniniadvene  quemad- 
modum  servetttfpoefia  peceatori  de  opeiibus  attie^; 
et  queraadmodiim  qui  voluentiit  persequi  Eeclesiam  , 
inoa  corruptionesiul(ixi,quam  seinferre  arbitraban* 
(ur  :  nam  -inlerftcere  corpora  cupiebamt ,  curo  ipst  in 
anima  niorerentur.  In  nmsdpuia  iW,  quam  oceuikt' 
verunt\  eompreiiensm  est  pes  eorum,  Muscipttla  oc- 
CHlta-,  est  doiosa  ^^ogHalto.  Pes  animse  reeie  intellir 
ffitur  ainor  :  qui  cuin  pravtts  M,  voemur  enpidiuis 
•ttt  libido ;  cuiii  autem  recttts^  dilectio  vel  cbariiaa. 
Amore  enim  nM>yelur  laiiquam  ad  loeum  q«o  lendit. 
Lodus  autem  «animae  non4n  'spaiio  «Mquo  eai ,  ^uod 
lorma  ^upat  conporist,  sttd  in  deleoiatione,  qtto  6e 
^rvenisse  iper  amorem  lfleiat«r  :  deleotatio  aulem 
pemiciosa  seqilitdr  ciipiditalem ,  fructuosa  ^arila- 
tem.Unde  et  radtsdieieest  eopiditae.  •(!  7im.^  10). 
'Radix*porro  lanquam^MB  arboris  iiiteUigiUir.  Radix 
dietn  061  et  cbarkaB ,  ubi  de  seminibus  Dominus  lo-- 
qttilur,  qu»  in  petrosislocisexurenlesoie  ^  arescunt, 
.-quia  non  •habent  akam  radioem  {MuUh,  uu,  5). 
Ufide  ^igniiical  eos  qui  gaudent  excipiendo  vefbum 
vcrilatis ,  sed  •cedunt  persecutionibus ,  quibas  «ola 
cbajritale  resialitur.  El  Aposlolus  dicit :  Ut  in  duiri- 
mte  radieoH  et  fundoH  poi^iiseomprehendere  {Ephes.  111, 
i-7).Pes  6rgO'|iecoalorum,  id  esiamor,  comprebenditur 
in  muscipula  qmini  occultant;  quia  cum  frattdulen- 
mm  actlonem  ^^onsecuta  fuerit  deleciatio,  cum  eos 
iradidttrH  Deiis  in  ^^oncupiscentiam  eoitiis  ^oram 
{Mom,  f,  M),'jam  'illa  deleeiatio  ftlllgat  eoa,  ut  iiide 
abrttmpere  amorem  et  ad  uliihi  oonferre  non  aa* 
dcant;  qttia^cum  conali  ruerint,  dolebuifl  animo,  lan- 
quam  •pedem  de  compede  cxuere  cupientes;  cui  do- 
lori  sucGumbenles ,  a  |>emiciosis  delectationibus  no- 
lunt  nbscedere.  /n  muedpula  ergo  ^tiam  oecultaverunL, 
id  est  in  fraiidulento  c^iisilio ,  comprehensus  est  pes 
eorum,  amor  scilicet  qui  per  fraadeni  pervenit  ad  va- 
iiam  lcciiiiam,  qaa  comparalur  dolor. 
16.  [veri.  17.]  €ognescitur  *  Dandnus  judieia  fa^ 


*  RdlU,  erdunt,  ef  'Me  ^^eniehte  areseiint.  TMss.  omitimiu 
eenLnle  ;  sed  ex  us  aUqni  babeiit,  exemu  et^  sote:  nhi, 
exeunte  sole;  alii,  exurenle  iole, 

*  Editi,  cognosceHj^.  Atuss^  cegnotdtur  .vjuxui  i.KX,  ^« 


m  ENAURATIO IN 

daii.  iait  8tiht  judicia  Dei :  non  ab  illa  tranauiHi- 
tate  bealituaiiiis  sox,  nec  a  secrelis  sapientix,  quibus 
recipiunlur  beatae  ahimic, jprofertiVr  ferruniy  aul  ignis, 
aiiL  bestia  ,  aul  aiiquid  l;tle  quo  crucieniur  peccato- 
r^.  Sed  qndmoclo  crucianlur ,  el  quoinodo  facit  Do- 
miiius  judiciuoir  Jn  opertbu$^  inquiti  manuum  niarum 
eomprehenius  eU^peccator. 

17.  fiJer«.^8-^l.J  rfic  Tnterponilur,  ^Canlicum  dia- 
ptalmaits  (a)  :  quasi  occulta  lielitia ,  quanlum  existi- 
mare  possumtis,  scparationis  qu:e  nunc  nt,  *non  locis, 
sed  aiTeciionTbus  animorurh ,  inter  peccalores  et  Ju- 
stos  ,  fiiicut  graiiorum  a  '^lefs  a^huc  m  area.  Hi  se- 
(\iiiiw  f  ^Convertantur  peceatores  in  tnfernum ;  id  esl » 
dcnlur  In  rhanus  suas,  cum  eisparcilur,  el  iliaqueen' 
ia'r  Aelcci&iKone  mcyrtifera.  Omnei  aeh(es  quce  obli' 
vsicuntw  Deum :  quia  cum  noii  proiiaveruni  Deam 
fHtiere  ih  lijlKtta  /dedi\  lllos  t)eus  in  repro^bum  sen- 
slfiiV(iroffi.'i,tt). 

ft.  0uik  Voh  m  finem  dbltvih  mt  pduperts  *■  :  qui 
Tidetur  nhnrc  1n  oblivioWe  eVse ,  cuin  peccalOres  feli- 
ciiyie  liajjis  keculi  Vlorere  exlsVnhanlur,  ei  justi  la- 
borafe;  ^d*0ientta,m)iinl/pduperum  ndnperiet^ 
^  ^ternUm.  O^Oil^ropler  nViic  paile/iti^  'opxis  e6t  iid 
perfeferidoS  rnitt^ ,  *iim  fHh  \6Tui\lMi\a  ^eparalt 
SQht,  *A6n*ec  efiiim  'u1ti^'6  judido  separehtAr. 

1%.  i&(!!flfa^<i ,  ^tomihe,  noh  prmaUat  lioritb,  Ihiipld- 
i^lur  'fuW^ltJh  ^tSidih ':  sed  antequam  V^nl^t,  M- 
bc^Krj  Ttil(iii\ ,  'ifentes  in  contpecin  (uo:^dc  ^  Ih 
oceulto,  quod  did^hr  coram  Deo ,  paucffi  sSiiiCllb  'A 
jT^ii  nffoVfi^iViVftihs.  C/okstiiUe,  Domine,  te^Utuifem 
iuperea$.  Vldcftur  'jhthl  Anllcbrtslum  stghiJiciVe  ,  de 
qno  Apdst<^'dicTt  :  ^hmrevelabilur  homo  '^eicdfi  (  tt 
ITh^s.  ^ ,  5).  Sdant  geh^tes  ^qiiv^M  hoTlMA  Hint :  \Cft 
l^iMik  nberjK<i  a^oWi,'SipeVrtTi^cMtaIftftt 
homihiSy  6\  e&e  Kftii  ^ommiiVh ,  1d  e^t  noVl  V^inMTe^  ; 
seWiaht  hofhfni ,  td  '&^  veleri %(St^  '^\ics^iil^\'^ 
i&m  luimnUi  ^th. 

n  PSAunni  altuiuh  vu 

w»\\^rs.  i-$.^Et  qiil4  iRe  <lfd  UflhfttlM^KAiAehtffii- 
ki^  tfWU  VcMNMi^  mdftffr ',  "^hiii  d  RcebTt  fadeiVi^ 
a  1n  Ofnieft  ISiMifiirieft.  ^t  fh  ^imifcffos  T)ei',  ot  itmc  Vdn6 
^h^VR  tnffi^  ^trerfilQrD^um  res  lifnhiMft  M- 
|jli^%^  tntcnf^pSftiito  tff<T^ftA{fihat&,  ^bjiiftl  ti^qiiliM  ^- 
cSh  g^MMMom  \  *€i  ^^xVdnCfUih  tfcrr  j^MlcTfffli  'tf iAl- 
rjAiir  ;  Vl^A,  D^iT^e ,  ^Hit((At,V€eesmi  mpe ? W- 
!Me  qifi  sfe^dc^^Tt',  t^^n^iim  TOfieirfe  lAfs&lfeicfttt'^, 
aol  qu^si  sderis  WtefrrOga^rli  at  doce¥6't ,  ^ubjtcfit 
ilk!^s-;  VApMs  ^n  'oppdrfkimaHlmt ,  M  HtitulanwH- 
ta;  fa  ^t,  fljMdnmfe  desptdis ,  ^t  facis  iribtflaiioims 
ad  WifBfiMilMaos  ^nf6s  ^dMl^ri^  advemin  tm  : 
bi^  ^Kfrn  JttcMfffMnr  dsl  fMls  Itle  vHiD ,  '^foi  nnilUMi 
iRiNHfii;  ^fMffft  fdsiifua^  eoliBlMiini  (tttaii^Ris ,  <»i- 

1  pierique Mm.m  in finem ifi,qblivimieerit panper. 

« rniiiicrac  Mffi.,  periVit.  Ilii^Sufii  cicJftfe,  f^et:  Vlfl^fe, 
M  dft^  Me  (irahilMlbat  OAHnetudo-camMitiun^poittlo- 
roni,  uU  de.Terbo  floriet  dicit  Augustiiius  in  lib.  Sde  Ductr. 

''  "uUctaU.^&^vitbdiS^lk'^'^^ 


IXX 

(a)  Gnx.lXlLf/Mdiapialmatoi 


ASALMUM  li.  i^ 

cons  :  dum  iuperlnt  tmptiM,  themditur  pauper.  ll^iruni 
est  et  verum,  quanio  studio  bohx  spei  parvuli  accen- 
(lantur  ad  recie  vivendum,  comparatiohe  peccaniium. 
Quo  m jsterio  agitur,  ut  eiiam  ha^reses  esse  permiltan- 
tar :  non  quia  ipsi  haerciici  hoc  volunt;  se^  quia  hoc  da 
peccatis  eorum  divina  operatur  Providentia ,  qux  lu- 
cein  ei  facit  el  ordinat,  tenebras  autem  tantum  or- 
dhiai  {Gen.  i ,  3, 4) ,  ut  sit  earum  comparatione  lux 
graiior,  sicut  haereticorum  comparatione  jucundiorest 
inventioi  verilatis  :  ea  quippe  comparatlone  probaii 
maniresli  flunt  iiiter  horoines  qui  deo  hoti  sunt. 

21.  Cotftpre/i^ndttnfttr  in  cogitalionibui  sms^quibus 
cogitant :  id  est,  malsc  cogilatiohes  eorum  vincula  iilis 
fiunt.  Sed  quare  fiunt  vincula?  Quoniam  laukatur 
peccator^  inquit,  tn  detideriis  ahimcesuce.  Adulan'tium 
lingus  alligant  animas  tn  peccalis  :  delectat  enTm  oa 
facere,  in  qhibus  non  solum  hon  metultur  reprehen- 
sor,  sed  etiam  laudaior  au^ifur.  Et  qui  ihiqua  gerit , 
behedicitur  :  hihc  compreheliduntdr  ih  cogitaiidnTbns 
sufs.  quibns  cogitant. 

*^2.  [vers.  4.)  Irritavit  Doiitihtiih  pedeatdir.  ffhttib 
gfatnletur  Idmrnl  qut  prosfierhtftrTn  Via  *S;y^  ,  ch]u^ 
fteccatTs  deestuftor,  el  aldest  laA^atchr':  Wiarj^r  1ia»c 
ira^idhirni  est.  frrltavit  enfrh  t)dihfhhm  ((SddMor,  at 
ista  patiatur,  id  est,  tft  correpficfhis  fla^gelflk  "ndn  pa- 
Aatur.  irrUdvit'tominum'peccatdr -:  iecundammuititu* 
Hirieni  trcB  iti(B  ndn  exqtiiret.  Hlufliitti  'hra^^dlttr,  diMn 
ndh  exquiitt,  dhhi  '^uasi  dbliviScitt/r  et  iibh  'Ht^niH 
ifeccaia, 'et  '(>er  fraudeset  bcelera  M  ifii^fialiltefio- 
fesqtie  *perVenhur  :  qudd  maifinie  fn  !tl6  A^hflcliristo 
evehturum  eit,  qiti  usque  adeo  l>eaif(tf^  Videbfttfr  ho- 
tii1nib'ti8,  tit  etiam  Deus  pulett/r.  S6d  quiintk  isia  ira 
ilt  Aei,  docifntse^ehtik. 

%S.  [veri.  5.]  Mn  est  Vaiilh  dmfpectk^^tb,  ttmta- 
Htindntiir*^w  ^ui  fn'bmHi  f^^e.tlui  noVH  V<A  (filid 
g&'M6at,  ViH  qtild  liMttfr  fli  afnimn,  tiovit  q(i»ntttm 
Wlildm  stt  Ince  de^eri  yerftntlb'^ ;  "enm  magiicfin  mih 
thfh  UHininA  'ptitent  'o<<<i!0iHifll  eM1k>^1ium  ^m* 
teJn^^qfihlhxHstii  reifaltfMf.  ^fkniMn  ^rfo  ptett»* 
pa^tftar  'p  iidiinfRs  'f^hs  peccxttfl^imi  Aionim  ^eo 
p^i^d^ftfi*,  ixi  non  itft  Den^  in  COAspeeiQ  4««,  «t  con- 
ili'rniifediurVlife*ejiAin*dflr«tfertipore,  id  «t,eoffHa- 
tiones  et  consilia  ejus  immunda  sirH  I  AigfMnn&  jk- 
2fi(^ii  Vi(a%  '/hdkV/tdi.  AhftfHls  enhn  rriale^ibi  ednsdus, 
cffflh  iJiW  Viaetmr  ntfflkm  pibnamt»»!,  cre^  <f«>d  wm 
]dArcdt  ID^UB,  iX  s!c  aufehintar  jii^lcia  f>ei  a  faei^ 
ejhs,  cum  *hafie  ipsa  sit  magna  dkmnatfo.  Et  omnhmi 
InthitVorttm  iuorum  dominabitur.  Itk  'enta  tfftdiliir , 
}\\i6h  f egfes  onfrt A  rt^ef Jrtiirtis  Wl,  <el  sdlrtS  ^nom 
bhtciJCiii^os ;  '4ba'tt(tb  efiani  'sc<^ttifdtfm  Kpo«totMn,  qiii 
te  ftlb  prieditA,  /»  tehtpto  £W  ied^bit  .moHem  ee 
)iuper'dmiie  qM  Cotitur tt qUCAdkittit ihm ^  f ftm^ 

tr,*). 

^4.^[p^.».]15rt*fK«Jniitfntrtid1ti«  Ih  *cmifin)iscen. 
Yi»m'eofm^Wi%tilHmhlrtfotti  ttMmft -demimtas,  per 
•Wi^fyfias^ifrtft  1iaillutty»iiii*ri'ei*'tii«n€Nmlmen  d^nina " 
Yf6ri6*h1qii^Vetf(0i16  l<Sit,YMytAei«a  s^qdMuf ,  DMtMm 

^  Doo  «ift^,  limm-rfwmm  rnnmk.  m  Itmi  ^ncmi  ne- 


I»  8.  AUGUSTINl  EPISGOPl 

itt  eorde  tuo :  Non  movebor  de  generalione  in  generatio-' 
nem  me  malo;  id  est,  fama  mea  ei  nomen  meam  de  hac 
generatione  in  generalionemjpo&terorum  non  transiet, 
nisi  artibus  malis  adipiscar  lam  excelsum  principa- 
toro,  de  quo  posteri  tacere  non  possint.  Animus  enim 
perdiius  ct  expers  lK)narum  arlium  atque  a  jusiitiae 
lumine  alienui;,  malis  artibus  sibi^dilum  roolilur  ad 
famam  (am  diuliirnam,  ut  apnd  posleros  etiam  cele 
bretnr.  Et  qni  non  possunl  bene  innolescere,  cupiunl 
vel  male  de  se  bomines  loqui,  dummodo  nomen  lalis- 
sime  pcrvagelur.  Quod  bic  arbitror  dictum  esse :  Non 
movebor  de  generatione  in  gefieralionem  sine  malo.  Est 
et  alius  intelleclus.  Si  de  generatione  morlali  ad 
delcrnitatis  generationem  se  venire  non  posse  vanus 
et  erroris  plenus  animns  arbilratur,  nlsi  ariibns  ma- 
lis ;  quod  qnidcm  etiam  de  Simone  diffamatum  est 
[Act,  vni,  9^3),  cum  sceleraiis  artibus  coelum  se  pu- 
tasset  adepturum ,  et  de  humana  generaiione  in  di- 
yinam  generalionem  rebus  magicis  transilurum  :  quid 
ergo  mirum»  si  etiam  ille  homo  peccati,  qui  totam 
neqoitiam  et  impietatem,  quam  onincs  psendopro* 
pliet:e  inchoaverunt ,  implcturus  est,  et  tanta  signa 
faclurus,  ut  decipiat ,  si  fieri  poicst ,  eiiam  eleclos , 
diclurus  est  in  corde  suo  :  Non  movebor  de  genera' 
tione  in  generalionem  sine  malo  ? 
.  25.  [vers,  7.]  Cujus  maledictione  os  ejus  '  plenum 
ett,  et  amariludine  et  dolo,  Magnum  enim  maledictom 
est,  tam  nefandis  artibus  coelum  appetere,  et  ad  ca- 
piendam  asternam  sedem  talia  merila  comparare.  Sed 
hac  ejus  malediclione  os  plenum  est :  non  enim  ha- 
bebit  effecluro  iata  cupiditas^sed  intra  os  ejus  tantum 
valebit  ad  eum  perdendum ,  qui  hxc  sibi  atisus  est 
polliceri  cum  amaritndine  et  dolo,  id  est,  ira  et  insidiis 
quibus  in  soas  partes  conversunis  est  multitudinem. 
Sub  Ungua  ejus  labor  et  dolor.  Nibil  est  laboriosius 
iniquilate  et  impietate :  quem  laborem  sequitur  dolor; 
quia  non  solum  sine  fructu,  sed  eiiam  ad  perniciem 
labomtur.  Qui  labor  et  dolor  ad  illud  refertur  quod 
dixil  in  corde  suo,  Non  movebor  de  generatione  in  ge» 
nerationem  sine  malo  :  et  proplerea,  sub  lingua  ejus  ; 
non,  in  lingua ;  quoniam  tacite  isln  cogitatiirus  est , 
bominibus  autem  alia  locuturus,  ui  bonus  et  justus 
et  Dei  filius  videatur. 

26.  [vers,  8.]  Sedet  in  insidiis  cum  divitibus.  Qoibos 
diviiibos,  nisi  eis  quos  hojos  saeculi  muneribus  cumo- 
labit?  Et  ideo  in  insidiis  cum  his  sedere  dictus  est , 
quoniam  falsam  feliciuiten]  ipsorum  ad  decipiendos 
hominea  ostentabit.  Qui  prava  voluntate  dum  tales 
es8ecupiunt,et  bona  aeterna  non  qoaerunt,  in  iaqueog 
ejos  incident.  In  occuUis  ut  interficiat  innocentem,  In 
occultis  poto  dicttim  esse ,  ubi  non  facile  inlelligitur 
quid  appetenduro,  quidve  fugienduro  sit :  innocenlem 
autem  interficere ,  est  ex  innocente  Tacere  nocentem. 

27.  [vers.  9.]  OcuU  ^usin  pauperem  respiciunt.  Ju- 
stos  enim  roaxime  persecutoros  est  de  quibus  dictura 
est :  BttUf  pauperes  spiritu^  guia  ipsorum  est  regnum 
ceshrum  (Matth.  v,  5).  Inndiatur  m  occuito^  velut  ieo 


in  cubUi  suo.  Lconom  in  cublli  diclt  eom  in  quo  et  vis 
et  dolus  operabilur.  Prima  enim  persecutio  Ecclesia 
violenta  fuit,  cfum  proscriptionibus ,  tormentis,  cae- 
dibus,  GhriBtiani  ad  sacrificanduro  cogerentur  :  altera 
pcrsecutio  fraudulenta  est,  quae  nunc  per  cujusce- 
roodi  *  haereiicos  et  falsos  fratres  agitur  :  tertia  su- 
perest  per  Anlichristum  venlnra  ,  qua  nihil  cst  peri- 
culosius,  quoniam  et  violenu  et  fraudulenia  erii.  Yim 
habebit  in  imperio,  dolum  in  miraculis  :  ad  vim  rela' 
tuin  esl,  qiiod  dicinm  cst,  leo;  ad  dolos,  quod  diclufn 
est,  in  cubiU  suo,  Et  rnrsum  ipsa  repetita  sunt  con- 
verso  ordine.  Jnsidiatur,  inquit,  ut  rapiat  pauperem  ; 
lioc  ad  doluin  periinet  :  quod  autem  scquilur ,  Ua- 
pere  pauperem  dum  aUrahit  eam,  violentiae  deputatnr  • 
attrahit  enim  significat,  qnibus  potest  cruciatibus  af- 
fligendo  ad  se  adducit. 

28.  [vers.  10.]  Iiem  duo  quae  sequuntur,  ipsa  siint. 
In  muscipula  sua  humiliabit  eum,  dolus  esl.  Inclina" 
bitur,  et  cadel,  dum  dominabilur  pauperum,  vis  est  : 
mnscipula  enim  bene  significat  insidias ;  doniinatio 
vcro  terrorem  apertissime  insinuat.  Ei  bone  ait, 
Uumiliabit  eum  in  muscipula  sua  :  cum  eiiini  signa 
illa  facere  coeperit ,  quanlo  niirabiliora  videbuiilur 
hominibus,  tanto  iili  sancti ,  qui  tunc  eruiit,  conte- 
mnen(ur,et  qnasi  pro  nihilo  habebuntur;  quosillecui 
per  jnstiliam  el  innocenliarn  resislenl,  mirificis  factis 
superare  videbitur.  Sedino/tna^f^iir,  et  cadet,  dum  da- 
minabitur  pauperum^  id  est,  dum  quaelil)et  supplicia 
irrogabit  resisieniibus  sibi  servis  Dei. 

29.  [vm.  il,  i2.]  Uiide  auiem  inclinabitur,  et  ca- 
del  ?  Dixit  enim  in  corde  suo  :  Oblitus  est  Deus,  avertii 
faciem  suam,  ne  videat  usque  in  finem,  Haec  csi  incli- 
nalio  et  casus  miserrimus,  dum  animus  humaniis  in 
suis  iniquitatibus  quasi  prosperatur,  et  parci  sibi 
pulat ;  curo  excaccetur,  et  servetur  ad  uliiroam  oppor- 
tunamque  vindictam,  de  qua  nunc  jam  loquiiur ,  Ex- 
surge,  Domine  Deus,  exaltetur  manus  tua;  id  est,  roa- 
nifesta  sit  potentia  tua.  Superius  autein  dixerat , 
Exturge,  Domine,  non  preevaleat  homo  ^  judicenlur 
genies  in  conspectu  tuo ;  id  est  in  occulto,  ubi  solus 
Deus  videt.  Hoc  factum  est ,  cum  impii  ad  magnaro 
quae  videtur  hominibus  feliciiatem  pervenerunt ;  su- 
per  quos  constituitur  legislator ,  qualem  habere  me- 
roeront,  de  quo  dicitur  :  Conttitue,  Domine^  iegitlatO' 
rem  super  eot,  tdant  gentet  quoniam  hominet  tuni. 
Nunc  auiem  posi  illam  occullam  poenam  aique  vindi- 
ctam  dicitur,  Exsurge,  Domine  Deut^  exaltetur  manut 
tua  :  non  utiqiie  in  occuUo,  sed  jam  in  manifestissima 
gloria.  Ne  obtiviscarit  pauperum  in  finem;  id  est,  sicut 
impii  putant ,  qni  dicunt :  Oblitut  ett  Deut^  avertit  fa- 
dem  tuam  ne  videat  utque  in  finem.  Usque  in  finem 
aotem  negant  Deum  videre ,  qui  dicunt  euro  res  liu- 
manas  et  terrenas  non  curare ;  quonlam  tcrra  quasi 
finis  est  rerum,  quia  ultimuro  eleroenliim  est  in  quo 
homines  ordinatiasime  kiborant,  sed  iaborum  suonim 
ordinem  videre  non  possont,  qui  maxime  pertinet  ad 


;*  ^^^u^,  i«u  1^.10. punm 


^  Editl,  kujuscemodi.  Sed  meiins  aliquot  Biss.,  ct^usee- 
modi  :  qua  voce  otitur  passim  Augustmusy  pro  qumbut^ 


IS9 


ENARRATIO  IN  PSALMUM  IX. 


occuIUi  Filii.  Laborans  ergoEccIesia  iliis  temporibus, 
uinqiiaiii  naTis  in  magnis  fluciibiis  et  procellis,  quasi 
dormientem  excital  Domiaum ,  ut  imperet  ventis  , 
ei  trauquilliias  redeat :  dicit  ergo,  Ex$urge,  Domine 
Deus,  exalletur  manu$  tua,  ne  oblwiseam  pauperum 
fii  finem, 

oO.  [ver$^  13»  14.]  Jam  itaqne  manifestum  judicium 
iDtelligenles,  el  exsultantes  dicunt,  Prapter  quidir* 
riiavii  impiuM  Deum?  id  est ,  quid  proruil  tanta  mala 
facere  ?  Dixil  enim  in  eorde  tuo  :  Non  requiret.  Deinde 
sequiiur  :  Vide$  (fuoniam  tu  laborem  et  iram  '  con^d^ 
ras,  ut  lrada$  eo$  in  manut  tua$.  Sensus  iste  pronun- 
liationem  quaerit,  in  qua  si  erratum  fuerit ,  obscura- 
lur.  Sic  enim  dixil  in  corde  suo  impius  :  Non  requiret 
Deus,  quasi  Deus  laboremet  iram  consideret,  ul  tra- 
dat  eos  In  manus  suns ;  id  est,  quasi  laborare  et  irasci 
liroeat,  et  propterea  illis  parcat ,  ne  onerosa  illi  sit 
poena  eonim,  aut  ne  iracundioe  *  tempestate  turbetur, 
quomodo  plerumque  homines  faciunt,  dissimulantes 
TindicUm»  ne  laiiorent,  aut  irascanlur  '• 

51.  Tibi  dereli€tu$  ett  pauper.  Ideo  enim  panper 
est.  id  est,  omnia  bujus  mundi  temporalia  bona  con- 
tempsit ,  ut  tu  sis  lantum  spes  ejus.  PupiUo  tu  eri$ 
adjutm-;  id  est,  ei  cui  morilur  pater  hic  mundus ,  per 
qnem  carnaliter  genitus  est ,  et  jam  potest  dicere : 
lfitf»fii«  mihi  erucifixu$  e$t,  et  ego  mundo  {Gal.  vi,  14). 
Talibus  enim  pupillis  paler  fit  Deus.  Docet  quippe 
Dominus  ptipillos  (ieri  discipulos  suos ,  qiiibus  dicit : 
Ne  9obt$  dicati$  palrem  in  terris  (Matlh.  xxiii,  9).  Gu- 
jus  rei  exemplum  prsebuit  prior  ipse  dicendo  :  Qua 
nnhi  mater^  aul  qui  fratre$  {Id.  xn ,  48)?  Unde  volunt 
quidam  perniciosissimi  hxretici  (a)  asserere,  non 
eum  habuisse  matrem  :  nec  vident  esse  coiisequei)8 
si  hrc  verba  attendant,  ut  nec  discipuli  ejus  patres 
habnerint ;  quia  sicut  ipse  dixil,  Quas  mihi  mater  e$t , 
sic  illos  docuit ,  cum  ait  :  Nolite  vobis  dicere  palrem 
ni  terri$. 

5i.  [ver$,  45,  46.]  Contere  brachium  pec€atori$  et 
maligm;  illius  scilicet  de  quo  supra  diccbntur  :  Om* 
tnum  inimieorum  suorum  dominabitur.  Bracliium  ergo 
ejus,  dixit  potentiam  ejus  :  cui  conlraria  est  Ghristi 
poteutia,  de  qua  dicitur  :  Rxeurge,  Domine  Den$^  exal' 
telttrmanus  tua,  Requiretur  delictum  eju$,  nec  inve^ 
wtur.  Propter  illud ,  id  esl  ^,  judicabitur  dc  peccaio 
suo,  et  ipse  periet  propter  peccatum  siium.  Deinde 
qnid  mirum  si  sequitur,  Dominu$  regnabit  in  mtemum 
et  in  $eeculum  steculi ,  peribiti$  gcnte$  de  ttrra  iUiu$  f 
Gentes  posuil,  peccalores  el  impios. 

35.  [ver$.  47.]  Desiderium  pauperum  exaudivit  Do* 
nnnu9  :  desiderium  illud  qno  aes(u»baiit ,  cum  in  an- 
^usiiis  el  tribulationibiis  bii|us  sa^culi  Domini  diem 
concnptscerent.  Prceparaiionem  cordi$  eorum  exaudivit 
nri$  lua  :  hsec  est  cordis  praeparalio ,  de  qua  in  alio 

'  LoT.  addit,  et  delarem;  quod  a  libris atiis  et  a  gr»- 
ooabest. 

*  Editi,  ne  iraeundia  et  tempe$tate  :  dissenlientibiw  Hss. 

*  sie  probee  notae  Mss.  Edili  vero,  qui  di$timulatamndicta 
eUAoreaU  ne  ira$cantur, 

^  EdaidiPrepteriUud  idem,  Mss.  aliquot :  ProM^  illudy 
ide$t. 
W 


4» 


psalroo  cauitur,  Paratum  eor  meum  ^  Deu$,  paratum 
eor  meum  {P$aL  lvi  ,  8) ;  de  qua  dicil  Aposlolus :  Si 
autem  quod  non  videnm  $peramu$ ,  per  patientiam  cx" 
$pectamu$  {Rom.  viii,  25).  Jam  vero  aurem  Dei,  non 
membrum  corporeum,  sed  potentiam  esse  qua  ezau- 
dit ,  regulariter  debemus  accipere ;  atque  iu  quibus- 
que  nominatis  membris  ejus ,  quas  in  nobis  visibilia 
etcorporea  sunt,  potentias  operationum  oportet  in« 
telligi,  ne  saepe  iita  repetantur :  non  enim  corporeum 
fas  est  potare,  quod  Dominus  Deus  non  sonantem  vo« 
cem,  sed  praeparationcm  cordis  exaudit. 

54.  [ver$.  48.]  Judicare  pupitto  et  humUi :  id  cst , 
non  ei  qui  conformatiir  huic  8.tcuIo  ,  neque  snporbo. 
Aliud  est  enim  judicare  pupillum,  aliud  judioare  pn- 
pillo  :  judicat  pupillam  eiiam  qui  coiidemnat;  jndic.it 
autem  pupiilo  qui  pro  illo  profert  sententiam.  Vt  non 
apponat  uttra  magnificare  u  homo  $uper  terram.  Ho- 
mines  enim  suiit ,  de  quibus  diclum  est :  Pone ,  Do- 
mine,  legi$latorem  euper  eo$,  tdant  gentee  quoniam  ho- 
ndnee  $unt.  St*d  eliam  ille  qui  eodem  ioco  intelligiiur 
poni  super  eos,  hoino  erit,  de  quo  nonc  dicitor,  Ut 
non  apponat  uUra  magnifieare  $e  homo  $uper  terram  : 
eum  venerit  scilicet  Fiiius  hominis  judicare  popiilo, 
qui  se  exuit  veterem  homiuem,  atqne  hoc  modo  tan^ 
qiiam  extuiit  Patrem. 

55.  Post  occulia  ergofilii,  de  quibus  in  hoc  psalmo 
multa  dicta  sunt ,  erunt  manifesta  Filii ,  de  quibus 
pauca  in  flne  ejusdem  psalmi  nunc  dicta  sunt :  ex  his 
autem  titulus  fnctus  est ,  qu»  majorem  hic  partem 
teiient.  Potest  et  ipse  dies  adventus  Domini  recte  nu- 
merari  inter  occulla  Filii,  quamvis  ipsa  Domini  prae- 
sentia  manifesta  futura  sit ;  de  illo  enim  die  dicium 
est  quod  nemo  eum  sciret ,  neque  Angeli,  nec  Virtu- 
tes,  neque  Filius  hominis  {Matth.  xxiv,  56) :  quid 
ergo  tain  occullum ,  quam  id  quod  eliam  ipsi  judici 
occultuin  esse  dictum  est ,  non  ad  cognoscendom , 
seil  ad  prodendiim?  De  occultis  autem  Filii,  etiam  si 
quisqiiam  non  Dei  Filium  subaudire  voluerit,  sed 
ipsius  David,  ciijus  nomini  tolom  Psalterium  tribui- 
tur,  nain  Davidici  utique  Psaimi  appellantur,  voces 
illas  audiat  quibus  Domino  dicitur,  Miterere  no$tri , 
/S/t  David  (Id.  xx,  50);  atque  ita  eliam  hoc  modo 
eumdem  Dominum  Gliristum  intellipl,  de  cujusoc- 
cultis  ipse  psalmus  iiiscriptiis  est.  Sic  enim  etiam  ab 
angelo  diciiur  :  Dubit  xtli  Deu$  $edem  David  patri$  $ui 
{Luc.  1 ,  52).  Nec  illa  senlentia  huic  intellectui  con« 
traria  est,  qua  idem  Dominus  quserit  a  Judxis,  Si 
filiu$  David  Chri$tu$  e$t,  quomodo  in  $piritu  vocat  eum 
Dominum^  dicen$  :  Dixit  Dominu$  Domino  meOy  Sede 
ad  dexteram  meamf  donec  ponam  inimieo$  tuo$  iub  pe» 
dibu$  tui$  {Matth.  xxii,  44).  Diclum  est  enim  imperi- 
tis,  qui  quamvis  venlurum  Ghristqm  speraren^,  se- 
cundum  bominem  tamen  eum  exspectarcnt,  non  so* 
pnndum  quod  Yirtus  et  Sapieniia  Dei  est.  Docet  ergo 
ibi  fldem  verissimam  et  sincerissimam ,  nt  et  Do- 
niinus  sit  rcgis  David ,  secuiidum  quod  cst  Verbum 
in  principio ,  Deus  apud  Deum ,  per  quod  facla  sunt 
omnia  {Joan.  i,  4) ;  et  filius ,  secundum  quod  factus 
estei  ex  semine  Davtd  secundum  carnem  {Ront.  i|  3)« 


iU  S.  AOGUSTINI  EPISCOn 

...  .11/.  »  , 

Non  enim  dicit ,  Non  est  filius  Dttid  Ghristus ;  sed , 
Sl  jam  lanetis  quod  flllius  sit  ejus ,  discite  qnonuodo 
Bit  Domiuus  ejus;  nec  leneatis  in  Christo  qubd  filius 
bominis  est,  ita  cnim  filius  Davi^  est;  et  relin<juatls 
quod  Filius  Dei  est,  ita  enim  Dominus  ejiis  est. 


i» 


m  P8ALM0M  X 
ENABRATIO. 

In  finm.t  f^^ifmus^  tj^si  David. 

1.  [nm*  i,  %]  Mova  tiacutkme  Utulua  i&t^  non  iu- 
diget ;  jam  enim  satis  tractatom  est  quld  ait,  m  finem. 
Ipsum  ergo  Psaimi  texinm  videamu?,  qui  mihi  vide- 
lur  adversus  baereticos  (a)  canendii&,  qui  commemo- 
rando  et  ezaggeranda  muUorum  in  (cclefiia  peccata, 
quasi  apud  ipsos  justl  aot  omoes  a^t  pkres  aint ,  a^ 
uoius  Ecciesiffi  verae  matris  uherih^s  no$  averlere 
aiqua  abripere  moUuotur.,  affirgiantes  qood  ap^d 
ipsQS  sii  Ciiristas,  et  quasi  pie  siuJioseque  adnioaen- 
tes,  ut  ad  eoa^^ranseundQ  trauamigremu&adGhcfc- 
fitu^.,  quem  ^  b^here  mentiunUir*  Notum  est  autem 
Chri^tunii  10  prpphcitta «  cum  multia  nommihua  all^o;> 
Tieeinsinua^r(^tur«  etiam  montem  appellatum.  Respon- 
deqdlfW  e^t  itaque  istisi,  et  diceudum  :  in  Domiuo 
CQnfidfty  q»omfid4f.  dicUjn  animd^  fnem,  i  Trmmgra  m 
monle$  sicui  pa$$er?  unum  monlw  teoeo  in  quo  cqi\- 

%^i*  9^\!t9?^^-  ^^^^-  V^  ^^  ^^^  transeam ,  U^nquam 
ifff^i^i  m\  Chris^u  ^ut  s\  yo^  nponles  esse  dicilis  jgjf 
aoperbiam^,  opo.^ijj^^denp  esse  passerera^  p%m\atujD[i 
virluiibus  ei  prafce|plls  Dei ;  §ed  ea  ipsa^  prohi^nt 
volare  in  is^os  ajonies^  et  in  s^yperWs  ^ojn^ij^us  8pen|\ 
coilocare.  lial^^Cj  doin\\in  ub\  re(]^uie^8cain ,  qi\ia  '% 
I)omino  conftdo :  nij^m^  ct  passer  \p.vemt  sibi  doinuu^ 
{P^al.  Lxxxui ,  4) ,  c^t  facfjus  e^t  Donii^qus  ref\^ii\9\ 
pauperi  {P$al,.  ix,  ^O).  Dicj^mws  ergo  tota  fiducia,  ly^^ 
dum  ^brislum  apud  haereticos  quserimufi,  ami^ta|p[\\is : 
Jn^  Domino  confido;,  quompdo^  dif:ili$  animas^  tjieas : 
Tra^migra  in  monte$  $icut  pa$$er? 

2.  [ver$,  Z-\  Quoniam  ecce  peccatore$  int^derufit  ar- 
cum,  jfaraverunt  $afitta$  $ua$  in  pharetra ,  ut  sagtttent 
tit  ob$cura  luna  rectos  corde,  Terrores  isli  sunt  com- 
minanVuAr\)  nobis  de  peccatoribus ,  ut  ad  se  taoquam 
ad  justos  transeamus.  Ecce^  inqulunt ,  peccatore$  m- 
tenderunt  arcum  :  credo,  Scripturns ,  quas  ilii  carna- 
Uter  interprelando,  venenatas  indc  senientias  emit- 
tunt.  Paraverunt  $agitta$  $ua$  in  pharetra  :  eadem 
verba  scliicct ,  quae  Scriplurarum  auclorilate  jacula- 
turi  sunt,  in  cordis  occulto  |)araverunt.  Vt  $agittent  in 
ob$cura  luna  recto$corde ;  ut  cum  scnserint,  Ecclesiae 
lumine  propler  mfiliiiudinem  imperilorum  et  carna- 
Vmvif  pj)scurau),  non  se  posse  convinci ,  corrumpant 
bono^  i^ores  colloquiis  mali;  ( I  Cor.  xv,  53).  Sed 
conira  omnes  istos  terrorea  dicendum  est :  Jn  Domino 
confido. 

5.  Luna  yero  ouaro  con^r^enter  siji^nificet  Cccle- 
fiiam ,  meraini  me  promisisse  in  hoc  psalmo  considc;- 
ratorom  (6).  Duae  sunt  de  luna  opiniones  probabiies : 
harum  autem  quae  vera  sit,  aut  non  omnino,  aut  dif- 

(a)  Adversus  uouaUsiiis. 

[b)  Supra  in  Euar.  'psahn,  vin,  n.  9. 


ficiilime  arhiiror  posse  homlnem  scire.  Com  enim 
quaeritur  unde  lumen  habeat,  aFii  dicunt  suam  ha- 
bere,  sed  glohum  ejus  dimidium  luccre,  dimidium  au« 
tem  obscurum  esse;  dum  auiem  mdveiur  in  circulo 
8U0,  eamdem  parlem  qua  lucet,  paulaiim  ad  lerrag 
converti,  ut  videri  a  nohis  possit  l  et  ideo  prius  quasi 
comicuiatam  apparere.  Nam  et  si  facias  pilam  ex  di- 
midia  parte  cahiiidani ,  et  ex  dimidia  obscuram ;  si 
earo  partem  qu»  obscura  est  ante  bculos  Iiabeas,  ni- 
hil  candoris  vides,  et  cum  coeperis  illnm  caiididam 
partem  ad  ocolos  converiefe,^  sl  paulatim  Tacias  , 
primo  cornua  candoris  videblls  ]  deinde  paulalim 
drescit ,  donec  tota  pars  candc.is  opponatur  oculis^ 
et  nihif  obscurte  alterius  partis  videatur  :  quod  si 
perseveres  adhuc  paulatim  converterej  incipit  oh- 
ficuritas  appnrere ,'  et  candor  minul ,  d^onec  ite- 
rum  ad  cornua  redeat,  et  postremo  toius  ab  ocuiis 
averiatur,  ac  rursus  obscura  ilk  pars  'sola  possit  vi- 
defi :  quod  fiefi  dicunt  \  cum  lumen  luns  videtur 
crescere  usque  ad  quintamdecimam  lunam,  et  rursus 
usque  ad  tncesimam  minui,  et  redire  ad  coroua,  do- 
nec  penitus  nihil  in  ea  lucis  appareat.  Secunduni  Iianc 
opiiiionem  luna  in  allegbria  signi/icat  j^cciesiam,  quod 
ex  parie  fipirituali  iucet  Ecclesia,  ex  paftc  auteui  car- 
nali  bbscura  est :  et  aliquando  spiritualis  pars  in  i»o- 
nis  operibus  apparet  hominibus ;  aliquandb  aulem  in 
conscientia  iatei,  ac  Deb*  Untummodo  nota  eist,  cuu» 
solo  corpore  apparet  hominibus ;  sicut  cbntinglt)  ciini 
bramus  in  corde,  et  quasi  nihil  agefe  videuiur,  duui 
libn  ad  tcrram,  sed  sursum  corda  liabere  jubemur 'ad 
^  ominiim.  AIu  s^utem  dicunt  non  babere  tunain  Lii- 
meii  prbprjum,  sed  asoYe  inusirariy  sed  ^uaiido  ciilli 
liio  est,  eani  partem  ad  inos  haberebua  nbii  illusira- 
tuf ,  et  ideb  nlhlT  in  ea  lucis  videri ;  cum  auteni  iiici- 
pii  ab  illo  recedere^  illustrari  ab  ea  eiiam  parte  quaui 
habei  ad  U;rram,  ei  nccessario  incipere  a  cornibus, 
donec  fiat  quinladecima  contra  solem ;  tunc  enim  so^e 
occidente  orilur ,  ut  ^ uisquis  o^ciden^^m  solcm  ob- 
servaverit,  cum  eum  cceperit  nbn  videre,  convcrsus 
ad  Orieniem,  lunam  sufgere  videat ;  atque  iiide  ex 
alia  partecum  ei  coeperit  prbpinquare,  illam  Dprtcin 
ad  nos  converlere,  qu»  non  iilusiratur,  donec  ad  cor-* 
niia  redcat  atqueiude  bmnino  non  ap|)afeal;  quia 
|iinc  pars  illa  \\nx  illustraiur,  sursum  est  ad  coeluin, 
ad  tcrram  auiem  illa  quam  radiare  sol  non  poicsi. 
Ergo  et  secundum  hanc  opinioneni ,  luna  intelligilur 
Eccle!>ia,  quod  suum  lumei^  non  habeat,  sed  ab  uiii- 
genilo  Dei  Filio,  qui  inuUis  locis  in  sanctis  Scri()turi8 
allej^orice  sol  ap^llaius  est ,  illustratur.  Queiii  ne- 
scieiites  et  cernere  nou  valenles  baerelic!  (a)  quidViii. 
ad  istum  solem  corporeum  et  yisibilem,  ouod  com- 
mui\e  iumen  est  carnis  homiiium  ^tque  muscafum, 
scnsus  simplicium  cbnantur  avertere  i  et  nonnuUo- 
rum  avcriunt,  qui  quamdiu  nbn  possunt  mteriorem 
lu«em  veriuiis  mente  couiueri ,  fiimpUci  fide  catho- 

(a\  Hanlchsi  nlmiramt  qol  hi  Ub.  l  de  Genesi  coDtn 
uanich.,  e.3,  et  ia  IUk  11,  e.  95,  Boiem  adorare,  elqiie  ge. 
nuflectere  m  lib.  delloribus  Manich.,  c.  8,  n.  13,  tradao- 
tnr.  Et  orationes  demum  ad  soleai,  quaqoaverauro,  drcom- 
itf  per  diem  hmdere  narrantur  in  lU).  de  HasresiboB.    - 


ISS  BNA^ATIO  IN^ 

lica  coiU^ti  es9eilolfiiit.  qa»  npa  panmlis  aalus  est, 
ei  qoo  uno  lacle  ad  (irinitalcin  solidions  cibi  cerlo 
robore  perveniiur.  Quaelibet  ergo  duarum  islaruin 
opinionnro  yera  sil,  conffruenil|er  accipilur  allegorice 
hina,  Ecclesh.  Aut  si.  in  islis  obscurltaiibus ,  niagis 
negoiiosis  qiiam  frucluosis  exercere  animuin  aut  no^ 
libct,  aut  non  vacai,  aut  ai^imus  ipse  non  valet,  saiis 
e&l  lanam  popnlaribus  oculis  ii^lugri»  6t  ^on  quaerer^ 
obscaras  caasas,  sed  cum  ^mnibus  el  iiicremenia  ejus 
et  complementa  et  detrimenla  seniire.  Qux  si  Dro- 
pterea  defi^it  at  renoyetur,  etiam  ipsi  imj^riue^  m.i^l- 
litudini  demonstrat  Ecclesiae  figuram,  in  qua  crediiur  ' 
resurrectio  morluorum. 

4.  P^inde  ouaerendum  est  quid  in  hoc  psalmo  ac- 
cipialar  ob$eura  lutia,  in  qua  peccatores  sagillare  pa- 
raYeruni  reclos  corde.  Non  enim  uno  modo  dici 
obscura  luna  polesl  :  nam  et  cum  finilur  meiislriiis 
corsfbus/^et  lum  ejus  fulgor  nubilo  interpolaiur, 
el  cum^  plena  deficit,  dici  potest  obscura  luna. 
Polesi  ergo  ci  de  perscculoribus  marlyrum  inlel- 
ligi ,  quo^  sa^ittare  voluerint  in  obscura  luna  reclos 
corde  :  sitc  adhuc  in  Ecclesiae  novilate^  qt\f^  non  - 
dam  terris  major  efliilserat,  ct  gentilium  superstiiio- 
nom  tenebras  vicerat :  sivc  linj^iiis  blasphemoruiu  et 
christianain  nomen  male  difranianliuin,  quasi  nebulis 
coni  terra  oluegeretur^  vidcri  pcrspiciia  funa  non  po- 
leral,  id  est  Ecclesia  :  sive  ipsoriim  martyrum  caedi- 
bus  et  tanta  eirustone  sanguinis,  lanquam  illo  defectu 
et  obscuratione  qua  cruentamfaciem  luna  videtur 
ostendcre ,  a  nomine  cbristiano  delerrebanlur  infir- 
mi ;  in  quo  terrore  yerba  dolosa  et  sacrilega  jacula- 
bantur  peccatores,  ut  etiam  reclos  corde  peryerterent. 
Poiest  et  de  his  peccatoribus  inlelligi,  quos  Ecclesia 
conlhiet,  quod  tunc  inventa  occasione  hujus  lunae^ 
obscurae,  niulta  commiserini  (a),  quae  nobis  opprobria 
nunc  objiciuntur  ab  haereticis,  cum  eonim  auclores 
ea  fecisse  clicantur.  Sed  quoquo  modo  se  habeal  quod 
in  obsctira  luna  (hcium  est  |  nuiic  catholico  noinine 
loto  orbe  difTuso  atque  celebrato,  quid  mihi  est  in* 
eognitis  periurbarit  In  Domino  enim  confido;  nec 
aodio  diceiites  anlmae  mcae  :  Ttanmtgra  in  montes 
^eul  passer.  Quoniam  ecce  peccalores  infenderunt  ar" 
tum,  ut  sa^tteht  tn  obscura  tuna  rectos  corde,  Aut  si  et 
iilis  nnnc  tnna  vidctur  obsciira,  quia  incertum  volunt 
.  dlicere  quse  ^it  caiholica,  et  eam  peccaiis  carnalium 
bominnm,  quos  muhos  continet ,  conanlur  arguere  ; 
quid  ad  eum  pertiiiet  qui  vere  dicit :  In  Domino  ron"^ 
fdo?  Qua  voce  se  quisque  et  frumentum  esse  oslen- 
dit,  et*  usque  ad  ventilalionis  tempus  paleas  tolerabi- 
liter  sustlnet. 

5.  /it  Domino  ergo  confido,  Illi  timeant  qui  cqnfi- 
duiu  in  homine,  et  de  parte  hominis  se  esse  negare^ 

{f)  raogi^  \^  qi^od  versamA  lntor  persecDtlonnm  pri^ 
cellatt  Edclesia  commissam  est  tracUtionis  crimen :  quod  qui- 
dem  cagMM^  cntail^lifose  ot^ectabaut  Donaiistse,  quandb 
potins  oiajoc«s  ipsorupi  quiUam  oestis  municipalibos  pr<^ 
lalsaDiiir  sacros  oodiccs  et  Ecclesiae  instrumeDta  persecu- 
toriltus  tradidisse.  uU  scribit  AuguaUnus  io  Eplslola  Lxxvi, 
*a.  1  Et  iu  cv,  n.  2,  c  uUgue  QSteoderemus,  aU^  vobis, 
quia  i^iius  lUi  tradiuwes  weruat,  qui  caecilianum  (CAriAa- 
gmensem  ejnscopum)  el  socioo  ejiis  quasi  tradiUoois  priml- 
ne  dHnnaventtit. 


mpfjj^  %. 


% 


non  possunt »  per  cnjus  canos  Iurant  (a) :  et  cnm  in 

sermone  ab  eis  quaeritur,  cujus  communiohis  sint, 
nisi  de  parte  illius  se  esse  dicant,  non  possunt  agno- 
sci.  Dic  quid  isti  faciunt ,  cum  illis  commemorantur 
tam  innuiiierabilia  et  quotidiana  peccata  et  scelera 
eorum,  quibus  plena  est  illa  societas?  Numquid  pos- 
sunt  dicere.  InDomino  confido;  quomododicitis  animte 
meis :  Tramsmigra  in  montes  ricut  passer  f  Non  enim 
confiduiit  in  Domino,  qui  tunc  esse^dicunt  sancta  sa- 
cramenta,  si  per  sanctos  hbmines  dentur!  Itagiie  cum 
ab  eis  quaeritur,  qui  sint  sancU ,  erubescunt  dicere , 
Nos  sumus ;  quin  etiam  si  itli  non  eruliescant  Jioc  di- 
cere,  hi  qui  audiunt  pro  ipsis  erubescunt.  Itaque  isli 
Ci^unt  eos  qui  accipiunt  sacrainenta,  spiem  suam  in 
bomine  ponere,  cujus  cor  videre  non  possnnt.  Et  ma- 
ledictus  omnis  qui  spem  suam  ppnil  in  bomine  {Jerem. 
XVII,  5).  Quid  est  enim  dicerc,  Ego  quod  do  sanclum 
est ;  nisi ,'  Spem  tuam  in  me  pojie?  Qiiid  si  lion  es 
sanctiis?  Aut  ostende  cor  toum.  Quodsi  i\on  potes, 
nbi  videbo  quod  sanctus  es?  An  forte  dices  qubd  scri- 
ptun)  est,  Ex  operibus  eorum  cognouetis  eos  (Matth, 
tii,  l6)?  Video  plane  roira  opera,  quotidiahas  Violen- 
tias  Gircumcellionum  sub  episcbpis V  presbyteris  du- 
cibus  circuniqiiaque  voliiare,  etterribileisfuste^  Israer 
les  vocare  *,  quae  bomines  qu{  nunc  viviint,  qubiidie 
vident  et  senUnnt.  Macariani  {b)  vero  lempora^de 
quibus  invidiam  faciunt,  et  plurimi  non  viderunt,  et 
ncmo  nunc  videt :  et  quisquiS  ea  vidit  catholicus,  po- 
tuit  diccre,  si  Dei  servtis  esse  vellei,  In  Domino  cbn* 
fido;  quod  et  nunc  dicit,  cum  mulia  quae  non  vult, 
in  Ecclesia  videt,  qui  se  intra  illa  retia  plena  pisclbus 
bonis  ct  malis  (icf.  xiii,  47)  natare  adhuc  senUt,  do- 
nec  ad  finem  liiarls  veniatur,  ubi  roali  segregentur  a 
bonis.  IsU  autem  quid  respondent,  si  alicurillorum 
dicat  ille  qiiem  baptizant  :  Quomodo  me  jubes  prae* 
sumere?  Nam  si  et  damis  etaccipienUs  est  meritum, 
sit  dantis  Dei ,  et  acciplentis  conscienUsc  meae  :  Wc 
enim  doo  non  mihi  incerta  sont,  bonitas  illius,  et  ^- 
des  mea.  Quid  te  interponis ,  de  quo  certum  scire 
■Ihil  possum  ?  Sine  me  dicere ,  In  Don^no  confido. 
Nam  si  in  te  confido,  unde  confldb  si  nihil  mali  ista 
nocte  fecisU?  Poslremo  si  vls  ut  credam  tibi,  numquld 
possum  amplius  quam  dc  te  credere?  Unde  ergo  confido 
In  eis  quibus  heri  communicasU,  et  hodie  communi-  f 
cas,  et  cras  coromunicabis,  utrum  vel  isib  triduo  nihil 
mali  commiserint?  Quod  si  nec  te  nec  me  polluit . 
quod  nescimos,  qux  causa  est  ut  rebaptizes  eos  qui 
tempora  tradiUonis  et  Macarian»  invidiaD  non  nove- 
runt^  Quae  causa  est  ut  christianos  de  Mesopotamia 
venienles,  qul  Gxciliani  et  DonaU  nec  nomen  audle- 
runt,  rebaptizare  andeas ,  et  neges  esse  chrisUanost 
Sl  autem  lllos  polluunt  allena  peccata  quae  ne^lunt, 


cari. 


:aIi(liiot|irob»nateiiss.  Ai  eaA^f  fKUifs  istaeMs  v(h 

ta)  Donatistae  per  canos  Donati  Jurant. 
(ti  Macariaua  teinpora,  quibus  se  a  OIUioUcli  diram  per* 
secutionem  passos  esse  Donatistae  querebantur,  pertinent 

3d  annum  circiter  34S,  qup  Macarius  et  Bsiulus  vener^t  In 
iricam,  eq  a  Conslante  missi,  ut  egeoorum  ioopiam  larg^ 
tlonibus  lcvarent.  utqnc  schismaticos  revocarent  ad  uiilta* 
tem  calholicam.  pe  his  Unlalus  in  Iii)«  UL  ▲ubiisu&iis  in 
episi.  XUv,  n.  4,  5,  elc. 


135 


S.  AUGUSTINI  EPISGOPI 


136 


lcnet  le  reom  quidquid  per  singulos  dies  in  parle 
▼esira  te  nesciente  committitur,  imperalorum  consti- 
tutioncs  {a)  frustra  objicientem  ^  Catliolicis,  cum  in 
vestris  castris  priyati  fustes  ignesque  sic  saeviant.  Ecce 
quo  lapsi  sunl,  qui  cuni  viderent  in  Catbolica  pecca- 
toreSy  non  potuerunt  dicere,  In  Domtno  confidOf  el 
spem  6uam  in  bomine  posuerunt.  Quod  omnino  dice- 
rent,  gi  non  aut  ipsi ,  aut  et  ipsi  tales  essent,  qualea 
iilos  putabant,  a  quibus  sacrilega  superbia  separari 
sc  velle  finxerunt. 

6.  [  vers.  4.]  Dicat  ergo  anima  catljolica :  Jn  Domino 
confido  ;  quomodo  dicitis  animcB  mea  :  Tranmigra  in 
monte$  ticut  patser?  Quoniam  es$e  peccatores  inten- 
derunt  arcum^  parnverunl  sagittas  suas  in  pharetra ,  ul 
sagiitent  in  obscura  luna  rectos  corde  :  et  sermonem 
ab  ipsis  convertat  ad  Dominum  ,  el  dicat ,  Quoniam 
qum  perfedsti  destruxerunt.  Rt  lioc  dicat,  uon  contra 
islos  soios,  sed  contra  omnes  hxreticos.  Omnes  enim 
quaiiium  in  ipsis  est,  destnucrunt  laudem,  quam  ez 
ore  iufaniium  et  lacientium  perfecit  Deus  (PsaL  vni, 
3) ,  dum  quieslionibus  vanis  et  scrupulosis  exagitant 
pnrvulos,  et  eos  nutriri  fidei  lacte  nou  sinunl.  Quasi 
ergo  dictum  sil  huic  animx ,  Quare  isti  tibi  dicunt, 
Transmigra  in  montes  ncul  passer  f  quare  te  de  pecca* 
toribus  terrent,  qui  iutenderunt  arcum  ad  sagiitandos 
in  obscura  luna  recios  corde?  Respondet :  Ideo  utique 
me  lerrent,  guoniam  qum  perfecisti  destruxerunt,  Ubi, 
nisi  in  convenliculis  suis ,  ubi  parvulos  et  inierioris 
lucis  iguaros,  non  lacte  nulriunt,  sed  venenis  necant? 
Jusius  autem  quid  fecit  ?  Si  vos  Macarius ,  si  vos  Gse- 
ciiianus  offendit ;  Christus  quid  fecit  vobis,  qui  dixit, 
Pacem  meam  do  vobis^  pacem  meam  relinquo  vobis 
(Joan,  XIV ,  i7)  :  quam  vos  nefanda  dissensionc  vio- 
lastis  ?  Chrislus  quid  vobis  fecit,  qui  traditoren)  suum 
tanta  patieiitia  pcrlulit,  ul  ei  primam  Eucharisiiam 
confeclam  manibus  suis  et  ore  suo  cominendaUtm, 
sicut  caeteris  Apostulis  traderet  (Luc.  xxu,  19,  2i)? 
Quid  vobis  fecit  Christus,  qui  eumdqin  tradiiorem 
suum,  quem  diabolum  noniinavit  (Joan.  vi,  71),  qui 
anie  traditionem  Domini  nec  loculis  dominicis  fidem 
potuit  exhibere  (Id.  xu,  6),  cum  caaeris  discipulis  ad 
praedicjindam  regnum  coeloruin  misit  (Matth,  x ,  5) ; 
ul  demonslrarel  dona  Dei  pervenire  ad  eos  qui  cum 
fideaccipiunt,  etiamsi  talis  sit  per  quem  accipiunt, 
qualis  Judas  fuit? 

7.  [vers,  5.]  Dominus  in  tempb  saneto  suo,  Ita  vero» 
sicut  Apostolus  dicit,  Templum  enitn  Dei  sanctum  est^ 
quod  estis  vos.  Quisquis  autem  lemplum  Dei  violaveril^ 
disperdet  iUum  Deus  (lCor.  ni,  17).  Templum  Dei 
Tiolat,  qui  violat  uniialem  :  non  enim  tenet  caput 
(Colou,  H,  19),  ex  quo  totum  corpiis  connexum  et 
compactum  pcr  omnem  tactum  (b)  subministrationis, 
secnndum  operationem  in  mensuram  uniuscujusque 
partis  incrementum  corporis  facit ,  in  aedificationem 
lui  in  cbaritaie  (Ephes,  nr,  16).  In  hoc  templo  sancto 

*  slc  1I8S.  At  editi  ferebant :  Tene  reum  facii,  quidquid 
per  singutos  dies  in  parte  vestra  te  nesciente  ccmtmttitur  ? 
imperatorum  constUutiones  frustra  objicUis,  etc. 

(a)  GoDstittttiones  hic  taugit  editas  an.  405« 

(b)QinBc.^apkU* 


suo  Dominus  est ;  quod  constat  multfs  membris  suis, 
sua  qiixque  oflicia  gerentibus,  in  unam  a^dificationem 
cliarilate  *  construcli» ;  qiiod  violal,  qiii^iquis  causa 
principalus  sui  a  caiholica  societate  disjungiiur.  Do- 
minus  in  templo  sancto  wo,  Dominus  in  ceelo  sedes  eju^ 
Si  coeium  acceperis  jusium,  sicut  terram  accipis  poc- 
catorem ,  cui  dictum  est ,  Terra  es ,  et  in  terram  ibis 
(Gen,  ni,  19);  quod  dictum  est,  Dominus  in  tempio 
sancto  tuo ,  repetitum  inleUiges  dum  dicium  est,  Do- 
minus  in  ccelo  sedes  ejus, 

8«  Oculi  ejus  in  pauperem  respiciunt,  Quippe  cui 
derelictus  est  pauper,  et  qui  factus  est  refngium  pau- 
peri  [Psal.  ix,  10).  Et  ideo  seditioncs  onines  el  tu- 
multus  intra  isla  relia ,  doiiec  perducanlur  ad  littns, 
de  quibus  nobis  in  perniciem  suam  ct  ad  nosiram  cor- 
rectionem  insultant  hxrelici,  per  eos  hnmines  finiit 
qiii  pauperes  Christi  esse  nolunt.  Sed  nuinqnid  ab  eis 
qui  hoc  esse  volunt,  averlunt  oculos  Dei?  Oculi  enim 
ejus  in  pauperem  respiciunt.  Numquid  metuenduin  esl 
ne  in  turba  divitum  paucos  pauperes  videre  non  pos- 
sit,  quos  in  Ecclesi»  catholic»  gremio  custoditos  cnu- 
triat?  Patpebrw  ejus  interrogani  filios  honunum.  Ilic 
filios  hominum,  illa  regula  libenter  acceperim,  de  vc- 
teribus  regeneratos  per  fidem.  Hi  quippe  quibusdant 
Scripturarum  locis  obscuris ,  tanquam  clausis  oculis 
Dei,  exercentur  ui  quaerant :  et  rursus  quibusdam  lo- 
cis  manifestis,  tanquam  apertis  oculis  Del,  illuminan- 
lur  ut  gaudeant.  Et  isu  in  sanctis  iibris  crebra  oper- 
tlo  alque  adapertio  tanqiiam  palpebrae  sunt  Dei,  qiiae 
interrogant,  id  est,  quae  probant  filios  bominum,  qui 
neque  faiignntur  rerum  obscuritue,  sed  exercentur, 
neque  inflanlur  cognilione,  sed  confirmantur. 

9.  [vers.  6.]  Dominus  interrogat  justum  et  impium. 
Quid  ergo  metuimus  iie  aliquid  nobis  obsint  impii,  si 
forle  nobiscum  sacramenta  non  sincero  corde  cominu- 
niciint,  quatido  ille  inlerrogat  justuin  el  inipium?  Qui 
outem  diligit  iniquitatem^  odit  animam  suam  (a) :  id  est, 
non  ei  qiii  credit  Deo  et  spem  suain  non  ponit  in  lio- 
mine ,  sed  lantum  animx  suae  nocet  dilector  iniqui- 
talis. 

40.  [vers.  7,  8.]   Pluet  super  peccatores  taqueos.  Si 
nubes  generaliter  Proplietae  intelliguntur ,  sive  boni, 
sive  niali,  qui  eliam  pseudopropheue  appellanlur;  sic 
ordinantiir  pseudoprophei:e  a  Domino  Deo,  ul  de  his 
hiqueos  super  peccatores  pluat  :  non  enim  quis  ;uam 
in  eos  sectandos  incidit  nisi  peocator;  sive  ad  prae 
parationem  extremi  supplicii ,  si  perseverare  in  pec- 
cando  maluerit ;  sive  ad  desuadcndam  *  superbiam 
si  nli((uando  Deum  cura  sinceriore  qu9Rsiverit.  Si  au 
tem  nubes  nonnisi  boni  et  veri  PropheUe  iiilelligiin* 
tur ;  ei  de  his  manifcslum  esi  super  peccaiores  iaqueoft 
pluere  Deum ,  quainvis  de  his  etiam  pios  ad  fructifi- 
eanduin  irriget :  Qmhusdamy  inquit  Apostoliis,  sumus 
odor  vitag  in  vitam ,  quibusdam  odor  mortis  in  mortetr 
(11  Cor,  II,  16).  Non  enim  Prophetae  Uutum,  sed  oni- 

A  Editi,  charitaHs.  At  Mss ,  charitaU. 

*  Pkves  Mss.,  desudandam :  aliqui,  dissuadendam, 

(a)  Haec  pars  vers.  6  traotatur  etiam  m  Eiuur.  Psal.  xcui 
n.  l;etC|  n.4. 


^^  ENARRATIO  JN 

nes  vcrbo  Dci  aniiiKiR  irriganles,  niibes  dici  possunt: 
qiii  cum  ronle  inielligiuuiir,  pluit  Deu»  super  pccca- 
lores  laqiieos;  euin  aulem  bcne  inlelligiinlur,  foeciin- 
dat  peciora  piorutn  atque  (idelium.  Sicui  eiempti 
graiia,  quod  scripliini  esl,  f  /  erunl  duo  in  carne  una 
(Gen,  u ,  24) ,  si  ad  libidinem  qnisque  interpreteiur, 
laqucum  pluit  super  peccatorem ;  sin  autem  iiiielli- 
gas,  sicut  illc  qui  ail.  Ego  auum  dko  in  Chriito  el  in 
Ecclesia  {Ephes,  v,  52),  iinbrem  pluil  super  fertilem 
lerrani  :  cadcm  aatcm  niibe,  id  est  diviiia  Scriptura, 
atranique  racium  est.  Itcm  Dominiis  dicit :  Non  quod 
iuirai  in  0$  vearum,  vo$  coinquinat,  §ed  quod  emt 
{Matth.  XV,  il).  Audit  hoc  pcccaior,  et  gulam  parat 
voraeitaU  :  audit  lioc  justus,  ei  a  ciborom  disoerneii- 
dororo  supersiiiione  muniiur.  Et  liic  igitor  eadem 
Scriptorarum  nube,  pro  suo  cujusqoe  merito,  et  pec- 
caiori  pluva  toqueorom,  et  justo  pluvia  uberiaiis  in- 
fusa  esc. 

H.  I^it  el  suiphur  et  ipiritui  proeelim  pan  ealids 
eorum.  H:ec  pcena  coruni  est  atque  exitus,  per  quos 
blasplicroaiur  numeii  Dei ,  ui-primo  cupidiiatum  sua- 
nim  igne  Tasieiitur,  deiiide  malonim  operum  puiore 
a  coetn  beatorum  abjiciantur,  posiremo  abrepti  alque 
sobniersi,  indlabiles  poEiiias  luant.  H;ec  enim  pars  esi 
ealicis  eonim ;  slcui  justorom  calix  tuus  inebrians 
quan  pnEckirus  {P$al.  xiii ,  S) !  Inebriabontur  enim 
aboberiaicdonMistuaj(l*M/.  xxxv,  9).  Galicem  aulera 
propierea  puto  appcllatum ,  ne  quid  pneier  modom 
aiqoe  mensurani ,  vel  in  ipsis  peoeatorum  suppliciis, 
pe7dtTinaro  providentiam  iieri  arbitremor.  Ei  Ideo 
lanqoam  rationem  reddens  qnare  id  fiat,  sobjecit: 
QMmmii  JMStus  Dominus ,  etjustitiat  dUeaOt.  Non  fro- 
«Ira  ploralKer,  nisi  qoia  bomines  dicit,  ui  pro  jusiis, 
josliiias  iniclliganiur  posit;» ;  in  luulUs  eoira  jusiis 
quasi  mali2e  jiistitiae  videniur  esse,  cura  sii  ujia  Dei, 
cujas  omnes  participani :  tanqoam  si  ima  facies  in- 
loeatur  j^lura  specula ,  quod  iii  illa  singulare  ej»i,  de 
illis  pluribiis  piuraliter  reddilur.  Propterea  rursus  ad 
stogularitaiein  se  refert,  dicendo,  JSquitatem  vidit  (a^ 
au  ejus  :  forlasse  pro  eo  sit  posituip,  jEquitalem  vidit 
fades  ejus ,  ac  si  dicerelur ,  iEquius  visa  est  in  facio 
ejos,  td  esi  in  cjos  noiitia ;  facies  enlm  Dei  est  poteiw 
lia  qoa  dignis  innotescit :  aoi  cerle,  JSquiiaUm  vidit 
(aaes  ejus ,  quia  non  se  prxbei  cognoscendum  malis, 
sed  bonis;  et  Ipsa  est  xquilas. 

12.  Si  quis  autero  loMam  synagogam  vuli  iiitelli- 

gere ,  ad  passionem  Domini  rercrat  Psalmum ,  et  de 

Jod»s  dicai,  Quoniam  qum  perfecisa  destruxerunt ;  ac 

de  ipso  Domino,  Justns  autem  quid  fecitf  qnem  ian- 

qoam  desirucioreni  Lcgis  argoebant :  cujus  pra»cepta, 

perverse  vivendo,  et  ea  contemnendo,  ac  sua  statuen- 

io,  destruxerant,  ut  ipse  Duminus  secundum  bomi- 

■cm  loqoaiur,  ul  soJci,  dicens,  In  Domino  con/ido; 

qsmmodo  didtU  mumrn  mem  :  Transmigra  in  momes 

ucui  passer  ?  propier  terrores  scilicet  eorum ,  qui  il- 

lnm    appreJieiidere  el  crucifigcre  cupiebani  :  cuin 

pcccaiores  sagiuare  volentes  recto»  eorde,  Id  est  qui 

Qiri&io  credideranl,  in  ohscitra  luna,  id  est  replcia 

peecaioribus  synagoga ,  non  absnrdc  inielligitur.  Cui 

coogruil  ei  quod  dicilur,  Dominue  in  templo  sancto  $uo, 

Sanct.  August.  IV. 


PSALMUM  XI.  ,.^ 

Dominus  in  cmio  $ede$  eju$7  id  est,  Verbuin  in  lio- 
niine,  vel  ipse  Filius  bominis  qui  in  coelis  esl.  Ocuii 
ejus  m  pauperem  respiciunt :  aut  quem  suscej)lt  secun- 
dum  Deum.  aut  propicr  qucm  passiis  est  secundum 
hominem.  Paipebrm  eju$  interrogant  fiUo$  iiominum. 
Openionem  alque  adapertionem  oculorum,  quod  no- 
roiiie  palpebrarum  probabile  est  positum,  mortem 
resurrectioncmque  ejus  accipere  possumus,  ubi  pro- 
bavii  fllios  bominum  discipulos  suos,  ei  terriios  sua 
passione,  et  rcsurreciione  IxUflcatos.  Domtms  inter- 
rogat  justum  et  impium  :  jam  de  ccelo  goberiians  Ec- 
cle&iam.  Qui  autem  diiigU  iniquitatem,  odit  animoiu 
iuam  :  quare  lioc  ita  sit,  consequentia  doceut;  Piuet 
enim  super  peccatore$  iaqueo$,  secundum  soperiorem 
exposiilonem  accipiendum,  et  omuia  cajlera  usque  ad 
flnem  PsaJmi. 


IN  PSALHUM  XI 
ENARRATIO. 
iii  finem,  pro  octavo,  P$aimu$  David. 

i.  [ver$.  4.]  Octavum  diem  judicil  posse  intcMig:, 
in  sexto  psalmo  dictum  est :  poiesi  et  pro  octavo,  in- 
lelligi  pro  aeterno  s»cnlo ;  quia  post  hoc  tempus  quod 
sepiem  diebns  volviiur,  dabitor  sanctis. 

J.  [ver$.  2.]  Salvum  me  fac,  Domine,  quoniam  de^ 
fecit  $anctus  :  \d  esi  non  invenitur;  biciit  loquimur 
cum  dicimus,  Defeclt  frumentiim,  aut,  Defecit  pecii- 
nia.  fiiwmflm  diminutm  sunt  verUates  a  filii$  hominum. 
Yeritas  una  est,  qua  illustraiitur  aiiima;  sancta? :  sed 
quoniam  muliac  sunt  animae,  iii  ipsis  niuli;e  veriiatcs 
dici  possunt ;  sicut  ab  una  facie.rauliae  in  spcculis 
im.igiiies  appareiit. 

3.  [ver$.  3.]  Vana  iocutus  est  umi$quisque  ad  pro- 
sdmum  $uum.  IVoximum  omnem  bominem  opoi  id 
intclligi  :  quia  nemo  est  cum  quo  sii  operaiiduai 
maium;  el  dileclio  proximi  nialum  non  operaiur 
{Rom.  XIII,  10).  Labia  dolo$a ,  in  corde  et  corde  loruti 
$niU  maia  ».  Ouod  bls  ait,  in  corde  et  corde,  duplex 
cor  significat. 

4.  [veri.  4.]  Disperdat  Dominue  umver$a  iahia  do- 
io$a,  Oniver$a,  dixit,  ne  quis  se  excepliim  piiiet,  sicui 
Apiislolus  dicit :  Jn  omnem  animam  hominie  operantis 
malum ,  Judmi  primum  et  Grmci  {Id.  11,  9).  Linguam 
magniioquam :  liiiguam  superbam. 

5.  [ver$.  b]  Qui  dixerunt :  Linguam  no$tram  ma^ 
gmficabimu$,  labia  no$tra  apiud  no$  $unt,  qui$  no$ter 
Domintt$  e$tf  Siiperbi  liypocritaB  significantur ,  in 
scrmonc  suo  speni  poiienies  ad  bomines  decipiendos, 
et  Deo  iion  subdiii. 

6.  [ven.  6.]  Propter  miseriam  inopum  et  gemitum 
pauperum,  nunc  exeurgam,  dicit  Dominue  {a)  :  ita 
enim  populum  suum  ipse  Dominus  in  Evangeliomi- 
seratusesi,  quod  reciorem  non  liaberet,  cum  beue 
posset  obieiiipcrare.  Unde  eliam  dielum  est  in  Evan- 
gelio  :  Mes$is  multa,  operarii  autem  pauci  {MaUii.  ix, 
37).  Hoc  autem  ex  persona  Del  Patris  accipiendum 

»  Kdd.,  vana,  At  Mss.,  mala. 

(fl)  Idem  ifere,  6  explicatui*  in  Enar.  Psal.  \caif  n.  7. 

rCinQ.) 


159 


S.  AUCUSTLM  EPISC0P1 


m 


<^sl,  qui  propter  inopcs^  cl  pnuperes,  id  esl  inopia 
4H  pnupoi  tale  bonoruiii  spiritualiuni  egenles,  Filium 
fiuinn  dignalus  esi  niitlere ;  indc  autem  incipit  scrmo 
<'jus  apud  Blailliaium  in  moiile,  cum  dicil  :  Deali 
•^yaupercs  spiritUt  quoniam  ipsornm  est  regnum  codorum 
(Id,  V,  3).  Ponam  in  salutari,  Non  dixil  quid  ponat ; 
sed  m  salulari^  inCbrisloaccipiendum  est,  secundum 
illiid,  Quoniam  viderunt  oculi  mei  salutan  iuttm  {Lmc. 
11,  50  ) :  cl  ideo  inteiligilur  in  iilo  posuisse  qiiod  ad 
miseriain  inopum  auferendam  et  consolandum  gemi- 
tum  pauperum  pertinel.  Fiducialiter  agam  in  eo ;  se^ 
cunduin  iilud  in  Evangelio  :  Erat  enim  docens  eos 
tanquam  potestaton  habens^  non  tanquam  ScribcB  eomm 
{Hlaitli,  viu  29). 

7.  [vers.  7]  Eloquia  Domini ,  eloquia  casta.  Ha^c 
pcrsona  ipsius  Proplielx  esl.  Eloquia  Donuni,  eloquia 
casta  :  casta  dicit ,  sine  corrupiione  simulationis. 
Mulli  cniin  praMicant  vcritatem  non  castc,  quia 
vendunt  illam  pretio  commoditatiim  liMJus  saecuii : 
de  lalibus  dieil  Apostplus,  quod  Christum  annunlia* 
reiil  non  casie  {Philipp.  i,  17).  Argentum  igneexami' 
natum  terrce.  Ipsn  cloquia  Domini  per  tribulationes 
probata  peccatoribus.  Purgaium  sepiuplum :  per  timo« 
rem  Dei,  per  pietatem,  per  scieniiam,  pcr  rortitudi- 
ncm,  per  consilium,  per  inlcllectum  ,  per  sapieniiam 
{Jsai,  XI,  2  )•  Nain  seplem  sunt  etiam  bentiludinis 
grndus,  quos  in  eodem  scrmone  qucm  habuil  in 
nionte  Doinlnus  exscquitur  xarcc  Maliha^um  :  Deati 
pauperes  spiritu ,  beali  miles ,  beali  lugentes ,  beali  qui 
esuriunt  et  sitiunt  justitiam ,  beali  misericordes ,  beali 
wnndo  corde,  beati  paci/ici  {Matth.  v,  3*^) :  de  qui- 
bus  scntentirs  scpiom  totum  illum  sermonem  proli- 
xum  dictuin  csse  aiiimndverii  potcsl ;  nam  octava, 
ubi  dictum  est,  Beaii  qui  persecutionem  paiiuntur  pro- 
pter  justiiiam  ^  ipsum  ignem  signiGcat,  quo  septeiii- 
pliciter  probatur  argentum.  Qui  sermo  cum  termi- 
nalus  esset,  dictum  est,  Eral  enim  docens  eos  tanquam 
potestatem  habens^  non  tanquam  Scribai  eorum  { Id* 
vn,  29 ) :  quod  pertinet  ad  Id  qiiod  in  hoc  psalico 
diclum  est,  Fiducialiter  agam  in  eo. 

8.  [vers.  8.]  Tu,  Domiue^  servabis  nos ,  et  custodies 
nos  a  generatiofie  hac  et  ^  in  aslernum  :  hic  tanquam 
itiopcs  et  pauperes,  Ibl  tanquam  opulenlos  et  di- 
vites. 

9.  [vers.  9.]  In  circuilu  inipii  ambulant  (a)  :  id  est, 
iii  temporalium  rerum  cupiditate,  qune  septem  die- 
riim  repciilo  circuitu  ,  tanquam  rota  volvitur  ;  cl 
ideo  non  perveniunt  in  octavum,  id  est  In  aelernum, 
pro  quo  isie  psalmus  tilutatus  est.  Ita  et  pcr  Salo- 
nonem  dicitur  :  Ventiiator  tnim  est  impiorum  rex 
lapiens,  et  immitlit  xUis  rotam  malorum  {Frov,  xx,  26, 
sec.LW).  Secundum  altitudinem  tuam  mulUplicasti 
filios  hominum.  Quia  est  et  in  lemporalibus  multi- 
plicalio,  quae  dverlit  ab  unitate  Dei ;  unde  corpus 
quod  corrumpilur,  aggravat  animam,  et  deprimit 

*  oclo  Mhs.,  propterea  ad  inopes. 

*  i)ic  potiores  Mss.  juxu  LXX.  [a  generatione  hac  in  oHer- 
num.\ 

(a)  lOcm  vers.  0  tractatur  io  Eoar.  rsal.  cxxxlx,  n.  15. 


tcrrena  inbabiiatio  sensnm  multa  cogilaiilcm  (Sap. 
IX,  i5) :  muUiplicantiir  aulem  jiisii  sccuiiduin  altiiu- 
dinem  Dei,  quando  ibunt  de  virtuio  in  virtulem  (Psal. 

LXXXIII,  8). 

IN  PSALMDM  XII 

ENARRATIO. 
In  finemj  Psalmus  David* 

i.  [ver$.  1.]  Fmts  enim  Legis  Christus  ad  jnsii' 
tiam  omni  eredenti  { liom.  x ,  4  ).  (Jsquequo^  Domine^ 
obliviseeris  me  in  finem?  id  est,  diffcrs  nie  ad  intelli- 
gendiim  Cliristum  spirilualiter,  qui  est  Dei  Sapienlia, 
et  rectas  tinis  omnis  intentionis  animic.  Quo  usqne 
ffMTtts  [adem  tuam  a  mef  Stcut  non  obliviscitur  Deus« 
flic  nec  factem  avertit;  si^d  more  nostro  Scripiura 
loquitur  :  avertere  antem  Deus  fnciem  diciiur,  dam 
non  dat  aoimae  notttiam  siit,  quae  adhiic  punim  inentis 
ociilum  noii  habet. 

2/  (oers.  2.]  Quamdiu  ponam  cotwlium  in  anima 
mea  ?  Consili»  non  opus  esi,  nisi  in  adversis.  Ergo, 
Quamdiu  panam  connlium  iu  anima  mea ,  iia  dicluiii 
esi  f  Qiiamdiu  ero  in  advcrsis  ?  Aut  certe  responsto 
esi,  ui  isle  sit  sensus,  Tamdiu,  Doinine,  oblivisceris 
ine  in  finein,  et  tamdiu  avertis  faciem  tnam  a  me, 
quamdiii  ponam  consilium  in  anima  mea  :  ui  nisi 
i|uis(|ue  posnerit  consiliuro  in  anima  sua  ut  perfecte 
opereiur  misericordi&m,  non  eiim  dirigat  Dens  In 
iiieui,  neque  nolitiam  siii  plenam  quod  est  facle  a4 
faciem,  praebeat  illi.  Delorem  in  cerde  meo  per  diem  f 
Mbauditur,  quamdiu  ponam  ?  Per  diem  aniem  ,  con« 
Unuationem  significat,  ut  dies  pro  lempore  inlelliga* 
tur;  a  qno  se  quisque  desiderans  exul ,  dolorem 
ponii  in  corde ,  deprecans  ad  .'eterna  coiisceiMlere, 
et  homanum  diein  non  paii. 

3.  [vers.  3.]  Vsquequo  exaltabiiur  inimicus  meua 
euper  me  ?  vel  diabolus,  vel  consuelude  camalis. 

b.  [  vers.  4.  ]  Respice  et  exaudi  me^  Domine  Deaa 
meus,  Respice^  refeitur  ad  id  quod  dicium  est,  Osque- 
quo  iwertis  fadem  tmam  ame?  Exaudi ,  refcrtur  ad  i<l 
quod  dictum  est ,  Vsquequo  oblimsceris  me  in  /inem  ? 
iUumina  oculos  meos^  ne  unquam  obdarmiam  in  nunrte^. 
Oculos  cordis  oporlet  intell^i,  ne  delecubili  defeoiii 
pcccali  claudantur. 

5.  [vers.  5.]  Nequando  dietU  inimieus  meus  :  Ptce^ 
valm  adversus  eum.  Diaboli  insultatro  metuenda  esu 
Qui  tnbulant  um  exsultabunl,  si  motus  fuero.  Diaholu» 
et  aiigeli  ejus  :  qui  non  exsnliaverunt  de  justo  viro 
Jtib,  cnm  eum  Iribidarent ;  quia  iion  esl  motns  {Jok 
i,22),idest,  de  stahiliiale  (Idei  non  rccessit. 

6.  [  vers.  6.]  Ego  autem  in  tua  miserieordia  speravi,. 
Quia  idipsum  quod  non  movetur  bomo  el  flxus  in 
Domiiio  permanet,  non  sibi  dehet  iribnere,  ne  cuiii 
se  glorialur  non  esse  moium,  ipsa  siipcrbia  nvoveatur. 
Exeultabit  cor  meum  in  satutari  tuo :  in  Chrisio,  iii 
Sapiemia  Dei.  Cantabo  Domino  qui  bona  tribuit  Mihi  : 
bona  apiritiialia,  non  ad  humanum  dlem  pcriitienlia. 

>  corb.  vetus  codei,  Juxta  i.XX :  ne  unquam  obdonrniun 
171  mortem. 


f^l  ENAftBATK)  LN 

£l  fnallam  uomini  Donuni  aUiuimi :  id  esi,  cum  gau- 
fiio  graiins  ag»,  el  c»rditialissimc  ulor  corpore,  qui  est 
canUis  aiiinuB  spirilualis.  Si  autem  aliqua  liic  diffe- 
retiUa  coiisidcranda  est.  Caniabo  corde,  Psallam  ope- 
ribas  Domiuo.  quod  '  sotus  videt  :  Xomini  aulem 
Dofiioa,  quod  apud  homifies  iniioiescil :  quod  noo  illi, 
sed  nobis  uUle  est. 


IN  PSALMUM  XUI 
ENARRATIO. 
In  finem^  Psalmui  ipn  David. 

1.  [mts.  i.  ]  Quid  sil  in  finem^  non  est  sxpius 
repeteudum.  Fini$  enim  Legis  Chriitu$ ,  ad  ju$iitiam 
omm  credenli  (Rom.  x,  4),  sicut  Aposiolus  dicit.  Illi 
credimus,  quando  incipimus  viam  bonam  ingredi; 
ipsum  videbimus,  eum  pervenerimus :  et  ideo  Ipse 
finis. 

2.  Dixit  imprudem  in  corde  $uo :  Non  e$$  Deu$.  Nec 
ipsi  enim  sacrilegi  el  detestandi  quidam  philosopbi, 
qut  perversa  et  falsa  de  Deo  sentiunt,  ausi  suol 
df eere ,  Non  esl  Deus  :  ideo  ergo ,  Dixit  in  corde  $uo ; 
quia  boc  neaio  audet  dicere«  etiam  si  ausus  fuerit 
cogilare.  Corrupti  tmnt  et  abominabitee  facli  $unt  in 
•lecdotukuM  $m$ ;  id  est,  dttm  amant  boc  ssculum, 
ei  non  amani  Deum  :  ips»  sunl  affeciiones  qii»  cor- 
rompunt  animam,  et  sic  excaecanl,  ul  possit  eiiam 
dicere  iroprodens  in  corde  suo  :  Non  e$t  Deu$ ;  sicul 
enim  noii  probaverunt  Deom  habere  in  notiiia*,  dedit 
lUss  Deus  in  reprobum  sensum  {Id.  i,  28).  Non 
tu  9Bi  fadai  bomiatem,  non  e$t  u$que  ad  unum.  Vsquo 
ai  mmm  :  Tel  eum  ips«  ono  potest  iuieliigl,  ut  nullus 
hMnioum  iBlelligaiur :  vel  prseter  unum ,  oi  accipia- 
inr  DomiBos  Cbrisius ;  sicut  diclmus»  Iste  ager  osque 
ad  niare  esl ;  non  utique  simul  compulamus  el  mare. 
Et  isie  esi  melior  inielleelus  ul  nemo  inlelligaiur 
fedise  boniiaiem  usque  ad  Christum ;  quia  non  potest 
qaisqoam  liominnm  facere  bonitatem,  nisi  ipse  inon- 
slraverit :  el  illud  verum  esl ;  qoia  osqoequo  qois- 
qoe  cognoseai  onom  Deum »  non  potest  bcere  bo- 
aiiatem. 

5.  [va-s.  %.]  Dominn$  de  eoUo  pro$peail  euper  fitioe 
honmmmy  ut  tideat  st  e$t  inteUigen$  aut  requirene 
Ikum.  Soper  ludseos  potesl  inteltigi ,  ut  honoraiius 
eos  appeliaverit  filios  bominum ,  propler  unios  Del 
eoiumi,  in  oomparatione  Gemilioro  de  quibus  arfoitror 
nperios  dielttm  :  DixU  imprudene  in  corde  $uo ,  Non 
ai  Dm$ ,  et  caeiera.  Prospicii  aotem  Dominus,  ut  Vx- 
deac  per  animas  saoetas  suas :  quod  signlfieat  id  quod 
foum  etl«  de  cmio;  nam  per  seipsom  nihil  eum 
bueL 

4.  [Mff.  3.]  Omne$  decUnaverunt ,  $imul  inutiU$ 
facH  $miu  :  id  esl,  Judaei  lales  facti  sont,  quales  et 
Genies,  de  quibus  supra  diaum  est.  Non  e$i  qui  fa- 
aat  benum ,  non  e$t  u$que  ad  unum  :  similiter  ul  su- 
pn  intelligendom  .est.  SepuUrum  patene  e$l  giuiur 
mn.  Aul  voracius  signiOcatnr  infaianiis  giilac ;  atii 

*  Lov.,  qui.  At  Er.  et  Blss.,  quod. 
,  *  Plerique  Mas.  hic  et  alibi  oonstanler  habeau  ui  No/t- 


PSALMUM  Xllf.  ^^j 

in  allegorla^qni  occidaui  ei  quasi  devorant  imerfe- 
cios  eos,  qiiibussuorunimorura  perversilaiempersua. 
dent.  Cuisimileesleconirario  quod  Petro  diclum 
esl  ifacto  et  manduca  {Act.  x,  15);  ut  in  suam  fidem 
et  bonos  mores  Geuies  converieret.  UnguU  $ui$  do^ 
lo$eagebant :  conies  est  voracibus  adulatio  etomnibus 
malis.  Venenum  aspidum  $ub  labiU  eorum :  Yenenum 
dolum  dicjt;  aipidiini  auiem.  quia  nolunt  audire  pra. 
cepta  legis,  sicut  aspides  nolunt  audire  verba  incan- 
teniis  (P$aL  Lv„,  5),  quod  in  alio  psabno  evldenUus 
dicilur.  Quorum  o$  maledictione  et  amaritudine  pUnum 
est  :  hoc  esl ,  venenum  aepidum.  VeUcee  pede$  eorum 
ad  elTundendum  ionguinem :  eonmeivtdint  •  malefa- 
ciendi.  Contntio  et  infeiicitae  in  mU  eorum  :  omnes 
enim  malorom  liominom  vlae  plen»  sont  laboribusel 
misena ;  Ideo  Dominus  clamat :  Venite  ad  me,  omneequi 
iaboratU  et  onerati  e$tU,  et  ego  refidam  vo$.  Tollite  jw 
gum  meum,  et  diedte  a  me ,  quoniam  mitU  $um  et  hu^ 
mitt$  corde.  Jugum  enim  meum  Une  e$t,  et  sarcina  mea 
levi$  e$t  (Matth.  xi,  28-30).  Et  viam  pacU  non  cogno^ 
t>trunt :  hanc  uiique  quam  Dominos,  ot  dixi,  comme- 
«orat,  in  jogo  leni  et  sarcina  levi.  Non  e$t  tinwr  Dd 
ante  oculo$  eorum :  isli  noo  dicunt,  Non  est  Deos ;  sed 
tamen  non  timcnt  Deum. 

5.  [ver$.  4.]  Nonne  cogno$cent  omne$  qui  operantur 
iniquitatem  f  judicmm  minaiur.  Qui  devorant  poputum 
meum  dcut  dbum  •  pam$ :  id  esl  quolidle ;  cibus  eiiini 
panis  qooiidianus  esi.  Devoraiil  auiem  populum.  qui 
aua  commoda  ex  illo  capiunl.  non  referenies  mjnisle- 
rlom  suum  ad  gloriam  Del,  el  ad  eorum  quibus  prae. 
sunt  salutem. 

6.  [ver$.  5.]  Dondnum  non  invocaverunt :  non  enim 
vere  hunc  invocai,  qoi  ea  desiderat  qnx  illi  dis. 
plicenl.  JUU  trepidaverunt  timore,  ubi  non  erat  timor  : 
id  esi,  in  damnorerum  lemporaliom.  Dixeronl  enim  i 
Si  relinquamue  eum  $ie,  credent  in  eum  omnee,  et  vei' 
nient  Romani,  et  tolUnt  noln$  et  iocum  et  gentem  (Joan. 
XI,  48).  Timoenini regnum  terrenum  aniitlere,  ubi 
non  erat  tlmor;  et  amiseront  regnum  coelorum,  quod 
limere  debuerant  :  et  hoc  de  omnibus  temporalibus 
commodis  Intelligendom  est,  quorum  amlssionem  cum 
tlment  homines,  ad  aetema  non  venlunl. 

7.  [vere.e.]  Quotdam  Deu$  in  generatione  Ju$ea  e$t : 
id  esi,  non  est  in  eis  qui  dillguiit  saculnm.  Injustum 
esi  enlm  relinqoere  saeculorom  condltorera,  el  diligere 
smoioffl ,  et  servire  crealorae  potios  quam  Creatori 
{liom.  I,  25).  CoMilittm  inopi$  confitdUH$ ,  quoniam 
Dominu$  $pe$  eju»  e$t :  id  esi,  contempsisiis  bomilein 
adveniuffl  Filii  Del ,  qoia  in  eo  non  vidistis  pomimm 
sttcull :  ot  hi  qoos  vocabat ,  In  Deo  soio  spem  poue- 
reni,  non  in  rebos  transeuntibus. 

8.  [ver$.  7.]  QuU  dabit  ex  Sion  eaiutare  Israelf 
sobaudiior,  nisf  ipse  ciijus  homiliiatem  contempslsiist 
Ipse  enim  In  claritaie  venturus  esC  ad  judiciom  vivor 
rom  et  momiorom,  regnumque  jusiorum;  ut  qoo- 
niam  isio  humlK  adveniu  facia  es(  caciias  cx  pai  le 

1  Sili"'!!^'  f^^:  f*^  ^**^^  consuetudinem.) 
'  vaiic.  oodex,  et  Gallic.  sepiem  Mss..  tNMni/tfiai  tnMim  bt 
cibo  panU.  Favet  Graec.  lAxV  W««w  >««<'«  in 


445  «•  AUGUSTINl  EPISCOPl 

,  Israel,  ul  plciilludo  Genttum  inlrarel  (Rom,  n,  25), 
in  illo  alio  fiai  quod  sequilur,  ci  sic  omnis  Isracl  sal- 
vus  ficrct  :  pro  Judaeis  cnim  Apostolus  cliam  illud 
Isairc  tcslimouium  accipit,  quod  dictum  cst,  Teni^ 
ex  Sion  qvi  avertat  imfiietatem  ab  Jacob  (Izai,  Lix,  40); 
sicut  hic  positum  cst,  Quis  dabit  ex  Sion  salutare  ii- 
rael?  Cum  averterit  Dominus  captivitatem  ptebit  eucs^ 
exiuUabit  Jaeob,  et  Imtabitur  Itrael :  rcpctitio  cst,  sicut 
Bolet;  nani  idcm  puto  esse  Itetabitur  Israel,  quod  est 
^XiuitabitJaeob. 


IN  P8ALMDM  XJV 

ENARRATIO  (a). 

Psalmus  tpst  David, 

1.  [vers.  l.J  De  hoc  limlo  nulla  quaestio  esl.  Do' 
mine ,  quis  peregrinabitur  in  tabemaculo  tuo  ?  Quan- 
qiiam  aliquando  ponatur  tabcrnaculum  ctiam  pro  ha- 
bifaiione  scmpitcrna,  Umen  cum  proprie  accipimr 
tabernaculum ,  belU  rcs  est  :  unde  et  coiaubenialcs 
milites  dicunlury  tanquam  simul  habentes  tabcrna- 
cula.  Ilic  scnsus  a()juvatur  cx  co  quod  dictum  est^ , 
quis  peregrinabitur  :  ad  tempus  eniin  cum  diabolo  di- 
inicamus,  et  tuiic  opus  cst  tabcrnaculo,  quo  nos  refi* 
ciamus;  quod  siguificat  maxime  fidcm  tcmporalis 
dlspcnsationis ,  quse  pro  nobis  acla  esi  teroporaliter 
pcr  incarnationcm  Doinini.  Et  quis  r^ieseet  in  monle 
eancto  tuo  ?  hic  fortasse  jam  ipsam  xterRam  habita- 
tionem  significat,  ul  monlem  intelligamus  superemi- 
nentiam  charitatis  Cliristi  in  vila  aeterna  ^ 

2.  [ver$.  2.]  Qui  ingreditur  gine  macula^  etope- 
ratur  justiliam  j  hic  *  praposuit ,  deinc^s  id  exse- 
quitur. 

3.  [vert.  3.]  Qui  loquitur  veritatem  m  -eorde  muo  : 
nonnulli  enim  in  labtis  habeiit  veritalem,  ei  in  corde 
non  habent :  tanquam  si  aliquis  delose  ostcndat  viain, 
sciens  in  ea  esse  latrones,  ei  dical,  Siliac  ieris,  a  la- 
tronibus  tutus  eris ;  ei  contingal  ut  vere  non  ibi  la- 
troncs  invenianiur,  vcriim  ille  locutus  est ,  sed  non 
in  corde  suo;  aliud  enim  puiabai,  ei  nescicns  verum 
dixit  :  ergo  parum  est  verum  loqui,  nisi  cliam  in 
cordc  ita  «ii.  Qiit  non  egit  dolum  in  lingua  sua :  lingua 
agitur  dolus,  cum  aliud  ore  prorcriur,  aliud  pectore 
tegiiur.  Nec  ^ecit  ftroximo  suo  malum  :  proximum 
omiiem  hominem  aecipi  oportere  noluni  est.  Et  ap^ 
probrium  non  aecepitMdverws  proximum  euum :  id  e8(« 
non  libenter  aul  tcmere  credidit  criminatori. 

4.  [vers.  Ar]  Ad  nihilumdeductut  est  in  contpectu 
ejut  maUgnut,  Ista.  perfectio  est,  ut  nihil  in  hominem 
valeat  malignus ;  ei  ut  hoc  sit  tit  contpectu  ^ue,  id 
est,  ccrtissime  noverit  malignum  non  essc,  nisi  cum 
sinimus  a  specie  sui  Creaioris  aetcraa  cl  incommuta- 
bili »  ad  crealurie  spcciein  avertilur,  qu»  de  iiihilo 
facu  cst.  Timentet  autem  Dominum  glorificat :  utique 
ipsci)oininus.  Initium  auiem  sapientiac  timor  Doroiiii 

*  sex  Mss.,  in  ritam  ostemam, 

•  Ui  Mss.,  iac  proposuU,  Forie  mellus.  ^      ,     .  . 
'(a)  AUora  huoc  in  Psal.  Enar.  adjidtnr  ad  volumuus 

calcem. 


lU 

(Psai,  cx,  10;  Eccti,  i,  16)  :  sicut  ergo  illa  siiperiora 
penineni  ad  pcrfeclos,  iia  ea  quae  nunc  diclurus  est 
perlinent  ad  Incipientes. 

5.  [vers,  5.]  Quijurat  prosamosuo,  et  non  decipit  : 
qui  pecuniam  tuam  non  dedit  ad  usuram ,  et  munera 
super  innecentes  *^  non  accepil  (a),  IsU  non  sunt  ma« 
gna :  sed  qui  nec  isia  potest,  inulto  minus  potest  lo- 
qui  veritalem  in  corde  suo ,  et  non  dolum  agere  in 
lingua  sua,  sed  ut  est  in  corde  verum  ita  proferre,  et 
habere  in  ore,  Est  ett,  Non  non  ( Matth,  v,  37) ;  et 
non  facere  proximo  suo  malum,  id  esi  nulli  homini ; 
et  opprobrium  non  accipcre  adversus  proximum 
^uum  :  quae  sunt  pcrfectorum,  in  qiiorum  conspectu 
ad  nibilum  dcductus  est  malignus.  Tatnen  etiam  isia 
minora  ita  eoncludil  :  Qid  facit  hcec  ^  non  commove' 
biiur  m  (gternum  :  id  est,  perveniei  ad  illa  majora,  in 
quibus  est  magna  et  inconcussa  stabiltlas.  Nam  et 
ipsa  lempora  non  sine  causa  foriasse  sic  variau  suot, 
ut  in  superiore  conclusione  praetcrituro  tcmpus  pone- 
retur,  in  hac  autcm  futurum  :  nam  ibi  dictum  est,  Ad 
niMtnm  deduclut  est  in  conspectu  ejut  maUgnut  ;\i\c 
autcm,  IVoii  commovebitur  inwternum. 

iM  PSALMUM  XY 

ENARRATIO. 
Tituti  intcriptio^  ipsi  David, 
1.  Itex  noster  in  hocpsalmo  luqultur^x  persona 
susceptionis  humanae,  de  quo  tiMilus  -regaiis  tempore 
passionis  inscriplus  emiuuit '. 

i,  [vert.  i  ,  2.]  Dicit  autemha)C  .-Conterva  me^  Do- 
mine,  quoniamin  teeperavi:  dixi  Dowino^  Deut  meue 
et  tu ,  ^oniam  bonorum  meorum  non  eget  (b)  :  qiio-> 
niam  bonis  meis  non  exspecus  tu  fieri  beatus. 

3.  [vers.  3.]  Sanctis  qui  eunt  in  terra  eju»  :  sanctis 
qui  in  lerra  viventium  spem  suam  posueniitt ,  civibus 
Jerusalem  eoelestis,  quorum  conversalio  spirilualis 
per  anchoram  spct  in  iUa  patha  figitur ,  quae  recle 
i)ei  terra  nominatur;  quanivis  adhuc  et  in  his  terris 
carne  versentur.  ilirificavit  *  oinjfei  votuntatet  meoM 
in  Ulit.  Uis  ergo  sanctis  miras  fecit  omnes  volunuios 
meas  in  provcctu  eorum,  quo  scnserunt  quid  eis  pro- 
fuerit  et  humanius  meas  diviniuiis  ut  morerer^  et 
divinitas  humaniuiis  ui  resurgercm. 

4.  [vert.  4.]  MultipUcake  tunt  infirudtatet  eefrum{c)  : 
non  ad  pemiciem»  sed  ut  medicum  desiderarent.  Po^ 
ttea  acceteraverunt :  iuque  post  multiplicalas  infinni- 
tates  acceleraveriint ,  ut  saiiarentur.  IVoii  eongregabo 

.  conventicuta  eorum  de  tanguinibut :  erunt  enim  con- 
venticula  eorum  non  camaiia,  nec  de  sanguinibus 

1  Quinque  Mss.  cum  vulgau,  tuperinnocentem.  At  cseteri 
l^Iss.  et  edd.,  super  innocentest  juxU  Graec.  LXX. 

*  Edd.,  endcmt.  At  liss.,  enmwit. 

»  Edd.,  mirificavi,  ei  oonsequenter,  ndras  feci,  Sed  alLe- 
ram,  quam  hlc  Mss.  aucloriutc  restiiuimus,  lectionem  se- 
quitur  Augustinus  in  Epist.  149,  ad  Paulinum,  ubi  Psaliui 
hujus  vers.  3  et  4  expoait. 

(a)  idem  vers.  5  tracutur  ia  Enar.  !*sal.  xxxvi,  scrm.  3, 
n.  6. 

(b)  De  eodem  vers.  2  vide  Eoar.  Psal.  lxix,  n.  7. 

(c)  i)a       ^invers.  4  vide  Enar.  Psai.  lybi,  M)rm.  3,  n.  8» 


US5  ENARRATIO  IN 

pecoram  propiiiatus  congregabo  eo».  N^c  memor  era 
Romtiuiiii  illorum  per  labia  tnea  :  sed  spiriluali  mula- 
lione  oblivlsceiilur  quid  fueriol;  nec  a  me  jam  vel 
peccatorcs,  vel  inimici,  vel  bomines,  sed  jusli  et  fra« 
tres  mei  etfilii  Dei  vocabuntur  per  pacem  meam. 

5.  \9er$4  5.]  Dondnus  part  hmredUalh  mew^  el  cali* 
ds^iM  (a).  Possidebunt  enim  mecum  bxreditatem , 
ipsum  IK>minam.  Eligant  sibi^alii  parles  qnibiis  fruan- 
tiHr,ierrena8etlemporales  :  porlio  sanctorum  Doini- 
mu  «lernus  est.  Bibant  alii  mortiferas  votnptates  : 
pcmio  calicts  mei  Dominu»  est.  Quod  dico ,  mei ,  ad- 
jnngo  Ecdestam ;  quia  ubi  caput ,  ibi  et  corpus  :  nani 
io  baeredilatem  congregalK)  convenlicnla  eorum ,  et 
per  calicls  ebrietatem  obliviscar  nomina  vetera  eo* 
nim.  Tn  ai  qui  re$iitue$  nvhi  h<greditaUm  meam  :  ut- 
Dou  sit  et  bis  quos  libero ,  clariias  qua  eram  apud 
le,  priiis  quam  mundus  fleret  {Joan,  xvii,  5)  :  non' 
eaim  resiiifies  niilii  qnod  non  amtsi ,  sed  restitues 
his  qiii  amisenint  ejus  claritatis  notiliam  ;  ht  quibus 
^ia  cgo  soin ,  mihi  re$titue$. 

6.  [wrs.  6.]  Fune$  ceeiderunt  mihi  in  f)r<Bctari$  : 
limiies  possessionis  mes  in  tua  claritate ,  laRquam 
sorte  ceciderunt ,  velut  possessio  sacerdotiim  et  Levi- 
tanim  Deos  est.  Eienim  htereditas  mea  preeclara  ett 
mki :  efeDlm  hscredttas  mea  praeclara  esl,  non  omnt- 
bos,  sed  videntibas :  in  quibusqaiaegosimi,  mihi  e$t. 

7.  [9er$,  7.]  BenetUcam  Dominum ,  qui  mihi  trihuit 
mieUeeiunk^  quo  ista  baereditas  videri  et  possideri  po- 
(ett.  ineuper  autem  et  u$que  ad  noetent  emendaterunt 
me  renet  md  :  super  inieilectum  autem  usque  ad 
Dortein  me  erudivit  inferior  pars  mea,  camls  as- 
lomptio;  ut  experirer  tensbras  mortalitatis ,  qnas  ilie* 
ioteHectus  non  habet 

8.  [9en.  8.]  Promdebam  Doititiitmt  iit  eompeetu 
mto  eemfer  (b)  :  sed  veniens  in  ea  qu»  transeuiit, 
non  absloli  ocalum  ab  eo  qui  semper  manet,  hoc  pro- 
videns  ui  in  eum  post  temporalia  peracta  recurrerem. 
Qiumiaiii  a  dextri$  e$t  mtftt ,  ne  commovear  :  queniam 
£ivet  mibl ,  ut  stabilHer  in  eo  permaneam. 

9.  [pers.  9.]  Propter  hoe  jucundatum  e$t  cor  ^neunt , 
a  exeuUavil  lingua  mea  :  propler  hoc  et  in  cogitatio- 
nilNis  meis  jucunditas ,  et  in  verbis  exsullatio.  /nstt- 
per  et  earo  mea  requieecet  in  $pe  :  insuper  et  caro  mea 
nondeficiei  ia  InterKum ,  sed  Jn  spe  resitrrectionis 
obdormiet. 

lOb  [li^t.  10.]  Quonidm  non  derelinqne$  amtham 
meam  in  infemo  * :  quoniam  neqae  animain  meam  In* 
feris  possidendam  dabis.  Neque  dabi$  $afie(um  tuum 
tidere  cormptionem  :  neque  sanctiflcatum  corpus,  per 
quod  et  aiii  sanetificandi  sunt,  corrumpi  patieris.  No- 
ta$  nuhi  fecitti  ma$  vHce  :  notas  fecistl  per  me  humi- 
filalis  vias  ,  ut  ad  vitam  redirent  bomines^  unde  per 
superbiflim  ceciderant ;  in  quibus  quia  ego  sum ,  rmhi 
fenui,  Admpiebi$  me  Imtitia  eum  vuUu  tuo  ■:  adimple- 
bis  eos  lasiltia ,  ut  non  ultra  qu^rant  aliquid ,  cum  ta- 
cie  ad  faciem  to  viderint;  in  quibus  quia  ego  sum  ,  m# 
a^ptebie,  Detectatto  in  dextera  tua  u$que  in  /iaem  : 

*  TH*s  1IS5.,  in  infermm.  Gm;.  I.XX,  ei$  aden, 

(a)  !d.  vers.  5  tractalur  ia  Enar.  Ps.  xxxiY,serm.  I,n.t2. 

\b\  De  eodem  vcrs.  Ssupra,  col.  105,  n.  11,  circa  Qtiem. 


FSALUUM  XYl. 


14] 


deiecutio  est  in  favore  et  in  propitiaiione  tiia  iti  linjni. 
vits  Itinere,  perducens  asque  ad  flnora  gloriae  coii- 
spectns  tui. 

IN  PSALMUM  XVI  ' 

ENARRATIO. 

OratioJpsi  David. 

1.  [ver$.  i ,  2.]  Ilajc  est  personae  Domini  tribuctida, 
adjuncla  Ecclesia,  qiix  cnrpus  ejus  est. 

2.  Exaudi ,  Deu$,  jusliiiam  meam,  intende  depreco' 
tioni  mea.  Auribu$  percipe  orationem  meam ,  tion  in 
iabiis  doloeis  :  non  ad  le  in  labiis  dolosis  procedciu- 
lem.  A  vuitu  tuo  judicium  meum  prodeat  :  ex  illuinir 
natjone  notiii»  tuae  veruin  judicem  ;  aut  certe ,  noii 
in  labiis  dolosis  a  vnlio  tuo  judicium  meum  firodeal , 
ui  scilicet  noit  profcram  judicans  aliud  quam  in  le 
Intelligo.  OcuU  mei  videant  atquitatem  :  cordis  uliqiio 
oculi. 

5.  \yeT$.  5.]  Proba$ti  cor  meum  el  vmta$ti  nocie : 
qaia  ipsum  cor  meum  visitaiione  tribulationis  proha- 
tum  est.  Jgne  me  exanwuuti ,  et  non  est  inventa  in  me 
iniquitae  :  noii  autcm  nox  tantum,  quia  perlurhare  as- 
solct ,  sed  eliain  ignis  quia  arit ,  vocanda  ext  ipsa  Irlr 
bulatiO)  qiia  examinalus ,  justus  inventiis  sum. 

4.  [ver$,  A.]  Ut  non  loqualur  o$  meum  opera  homi- 
num  :  ui  aliud  non  procedat  ex  ore  meo,  quam  id 
quod  pertinet  ad  gloriam  et  laudem  tuain ;  non  ad 
opera  bominum,  qu»  faciunt  prxter  voluntatem  luam. 
Propter  verba  labiorum  tuorum  :  propter  verlia  pacis 
tuae ,  vel  I^roplietarum  tuorum.  Ego  eu$todlvi  via$  dut 
ra$  :  ego  cusiodivi  vias  laboriosas  morulitaiis  bur 
manac  atqiie  passionis.. 

^[ver$.  fi^]Ad  peificiendoe  gte$$u$  meo$  in  $emiii$. 
tui$  :  ul  perficeretur  cbaritas  Ecclesix  in  itineribns 
aiigustis ,  quibus  venitur  ad  requiem  tuam.  Ul  non 
moveantur  vestigia  mea  :  ut  non  moveantur  signa  iiine- 
ris  mei ,  qjm  unqaam  vestigia  sacramentis  et  Scri- 
p)uris  apostolicls  Impressa  sunt ,  quae  intueantur  et 
observent  qoi  me  sequi  volunt ;  aut  certe »  ut  etiam 
stabiUier  In  a>temitate  permaneam,  posiea  qoam  per- 
egi  vias  duras »  et  io  angustiis  semitanim  tuarum 
gressus  perfeci. 

6.  [ver$.  6.]  Ego  elamavi ,  quoniam  exaudi$ii  me , 
Deu$  :  ego  libera  et  valida  inientione  preces  ad  te 
direxl;  quoniam  ut  hanc  habere  possem,  exaudisti  me 
infirmius  orantem.  IncUna  aurem  luam  mihi ,  et 
exttudi  verba  mea :  non  deserat  exauditio  tua  hamili- 
tatem  meam. 

7.  [t^^s.  1.}  Mirifiea  m$$ertcordia$  tua$  :  non  vi- 
lescant  misericordia!  tuae ,  ne  miniis  ameniur. 

%i  [ver$.  8.]  Qui  $alvo$  faci$  $perante$  in  te,  a  re* 
mlentibue  dexUrm  tuee  :  a  resistentibus  ftivori  quo 
mihi.faves.  Cu$todi  me^  Domine,  ut  pupillam  oculi :. 
qo»  apparetperparvaetexigua;per  eapi  tamendi 
rigilur  acies  luroinis  quo  lux  ei  tenebne  dijudicantur» 
sicut  per  Christi  bumanitatem  divinitas  jtidicii  dis- 
cernens  inter  jusios  et  peccatores.  In  tegmine  alarur* 
tuarum  protege  ^  me  :  in  muniineiito  charitatis  et  mi. 
sericordiae  tuae  protege  me  A  faeie  impiorum  qm  mi; 

*  Edd.,  proteges.  M  Mss.i  protege. 


in 


S.  AU6USTLM  EPISCOPl 


i48 


Mffllxerwt, 

9.  [ver$.  9 ,  iO.]  Immici  md  animam  meam  dreum- 
dedermt ,  adipem  mum  concluserunt :  It^lilia  sua  pin- 
gtii  coopcrti  sujU  ,  postca  quam  cupiditas  eoram  de 
sceiere  satiala  est.  Os  eonim  locutum  est  iuperbiam  : 
et  propterea  os  eorum  locutum  est  superbiam «  di- 
cendo  :  Ave,  rex  Judaorum  (^Malth.  xxvii ,  29),  el  cse- 
lera  talia. 

10.  [vers.  i\,]  Projicientes  me  nunc  drcumdede- 
runt  me  :  projicientes  me  exlra  civiiateni ,  nunc  cir- 
cumdederunt  me  in  cruce.  Oculos  suos  statuerunt  de- 
clinare  in  terram  :  inientionem  cordis  sui  staltierunt 
dcclinare  in  ista  lcrrena ;  putantcs  magnum  malum 
perpeti  cuni  qui  occidebatur,  et  sc  nulium  qui  occide- 
bant. 

il.  [vers.  12.]  Susceperunt  me  sicut  leo  paratus  ad 
vrcedam  :  suscepcrunt  me  sicut  ille  adversarius  cir- 
cumiens,  quaerens  quem  devoret  (!  Petr.y,  8).  Et 
sicut  catulus  leonis  habitans  m  occuUis.  Et  sicut  catu- 
lus  ojiis ,  populus  cui  dictum  est  :  Vos  ex  patre  dia- 
bolo  estis  (Joan.  viii ,  4i),  cogitans  dc  insidiis  quibus 
justum  circumveniret  et  perderet. 

i2.  [vers.  i3.]  Exsurge,  Domine ,  praveni  eos,  et 
subveru  eos :  exsurge ,  DomiDe ,  quem  dormire  arbi- 
tranlur  et  iniquitates  liominnm  non  curare ;  ante  ex- 
caecentur  malitia  sua ,  ut  factum  eorum  vindicu  pras 
veniat,  etita  subverte  eos. 

i5.  [vers.  U.]  Erue  animam  meani  ab  impiis  :  erue 
animam  meam  resusdtando  me  a  morte ,  quae  mihi 
ab  impiis  irrogata  est.  Frameam  tuam  (a)  ab  inimieis 
manus  tum  :  anima  enim  mea  framea  tua  est ,  quam 
assumpsit  manus  tua,  id  est,  aeterna  virtus  tua  ,  ut 
per  ipsam  regna  debellet  iniquilatis  et  dividat  Justos 
ab  impiis;  hanc  ergo  erti^  ab  inimicis  manus  tues ,  hoc 
est  virtutis  liia ,  hoc  est  ab  inimicis  meis.  Domine , 
perdens  de  terra,  dispertire  eos  in  vita  eorum  :  Domine, 
perdens  eos  de  terra  quam  inhabitant ,  dispertire  eos 
per  ovbem  lerrarum  in  ista  vita ,  qnam  solam  suam 
vitam  putaht  qui  aeternam  desperani.  Et  de  abscondi- 
tis  tuis  adimpletus  est  venter  eorum  :  non  solum  autem 
ista  poeha  eos  consequetur  visibilis;  sed  etiam  de  pec- 
catis ,  qu»  tanquam  teiiebRB  absconduntur  a  lumine 
veritatis  tuai,  adiropleta  est  memoria  eorum ,  ut  obli- 
viscantur  Deum.  Saturati  sunt  porcina :  saiorati  sunt 
immunditia ,  conculcantes  margaritas  sermonum  Dei. 
Et  reliquerunt  reiiquias  parvulis  tuis  :  clamantes,  Pec- 
catum  hoc  super  nos  et  super  fitios  nostros  (Matth. 
xxvii,25). 

i4.  [  vers.  iS.]  Ego  autem  in  tua  justiHa  apparebo 
in  conspectu  tuo :  ego  autem  qui  non  appanii  eis  qui 
corde  sordido  et  tenebroso  lueem  sapieniias  videre 
non  possunt,  in  tua  jusiitla  apparebo  in  conspeclu  tiio. 
Satiabor  dum  manifestabitur  gtoria  tua :  et  cum  iili 
saturati  sunt  immunditia  sua  ,  ut  tne  intelligere  non 
possint,  ego  satiabor  dum  manifestabitur  gloria  ttia, 
in  his  qui  me  ^  intelligunt.  Sane  in  ilto  versu  nhi 
dictum  est  Saturati  sunt  porcina,  nonnulla  exemplaria 

1  Apud  Lov.,  te.  Apud  Er.  et  Mss.,  me» 
(a)  aee  {lars  vers.  15  treotatur  etiaoi  in  B  lar.  psal.  xxxiv, 
•«rm.  i,  o.  4. 


Saturati  sunt  filUs  habent.  Cx  ambiguo  enim  grxco  (a) 
interpretatio  duplex  evenit.  Filios  autem,  opera  intel- 
ligimus ;  et  sicut  bona  opera  bonos  lilios ,  ita  malos 
mala. 

'  IN  PSALMUM  XVU 

ENARRATIO. 

i.  [vers.  i.]  in  finem  ,  puero  Domitd  ,  ipsi  David^ 
hoc  esl,  manu  forti  Ghrislo  secundum  homineiiu  Qwh 
lecutus  est  Domino  verba  cantici  hujus^  in  die  qtia  eri^ 
puit  eum  Dominus  de  numu  omnium  inimiconun  ejus  , 
et  de  manu  SaOt^  et  dixit  (11  Reg.  xxii ,  1).  /n  dieqm 
eripuit  eum  Dominns  de  tnanu  omninm  inimicorum 
ejtts,  et  de  manu  Saul,  hoc  est,  regis  Judjeorum,  qiicni 
sihi  ipsi  petiveranl.  Nam  sicut  David,  Manii  rortis,  iia 
Saul ,  Petitio  inlerprelari  dicitar :  notum  est  auteni  , 
quomodo  ille  populus  regem  sibi  pctiverit  (I  Reg. 
viii ,  5)  el  accepcrit ,  non  secunduni  Dei ,  sed  secun- 
dum  suam  voluntatem. 

2.  [vers.  2.]  Dicit  ergo  hic  Christus  et  Ecclesia,  id 
est,  totus  Christus,  capiit  et  corpus  ;  Diligam  te ,  Do- 
mine.virtus  mea  :  diligam  te,  Domine,per  quem  forlis 
sum. 

5.  [  vers.  5.]  Dominef  firmamentum  meum ,  et  refu^ 
gium  meum^  et  liberator  meus :  Domtoe,  qui  me  Anunsti, 
quia  refugi  ad  te ;  refugi  auiem  quia  liberasti  inc. 
Deus  meus  adjutor  meuSf  et  sperabo  in  eum  :  Dctis 
meuSy  qui  mihi  adjutorium  prius  vocattonis  luaB  pra:- 
stitisti,  ut  sperare  in  te  possim.  Protector  meus  et 
cornu  satutis  mece^  et  redemptor  meus :  protector  meus, 
qoia  non  de  me  praesumpsi ,  quasi  cHgens  adversiim 
te  cornu  superbiae ;  sed  te  *  ipsum  cornu,  hoc  eat 
firmam  celsiiudinem  salutis  iiiveai ;  quod  nt  inveni- 
retn,  redemisti  me. 

i.  [vers.  4.]  Laudans  iuvocabo  Dominum^  et  ab  ini- 
nucis  mets  saivus  ero :  non  meam  gloriam,  sed  Domini 
quaerens ,  invocabo  eum ,  et  non  erit  unde  mihi  no- 
ceant  impielatis  errores. 

5.  [vers.  5.]  Cirewndederunt  me  dolores  mortis  :  \d 
est  carnis.  Et  torrentes  iniquitatis  conturbaverunt  me  : 
turbae  iniquae  ad  tempus  commoue,  velnti  flumina 
pluvialia  cito  desiiura ,  egerant  ut  conturbareni  me. 

6.  [vers.  6.]  Dolores  inferni  eircumdederunt  me  :  in 
hisquime  circumdederunt  ut  perderent  mc,  erant 
dolores  invidentiae,  qui  mortem  operantur  perdu- 
cuntque  ad  infernum  peccali.  Pramenerunt  me  laquei 
mortis  :  praevenerunt  me,  ut  priores  nocere  vellenly 
qiiod  eis  postea  redderetur.  Tales  auiein  homines  ca- 
piunt  in  perditionero  quibus  male  *  pcrsnaserunt  jacLi* 
lione  jnsiitiae ;  cujus  non  re,  sed  iiomine,  adversus 
Gentes  glorianiur. 

7.  [  vers.  7.]  Et  in  preuura  mea  invocavi  Dominuni^ 
et  ad  Detim  meum  clamavi.  Et  exaudivit  de  templo 

*  Plerique  Mss.,  <ed  ipeum  comu  :  nec  babenty  te. 

*  Plures  Mss.,  nmta. 

(n)  scilicei  in  codidbusqaibusdam  est  fitdrt,  filiis;  in  atiis 
iidit,  porcis;  aut  ueion,  porcims,  sive  porcina.  Oe  eodetn 
vers.  14  traciat  Augustinus  ia  epistola  149  ad  PauKnuio, 
dala  circlter  an.  41  i,  ilnque,  n.  5,  scribil :  « Recensoi  bre- 
t  vtssiniara  quamdani  ejusdem  rsalini  exposiiionem ,  quam 
« jam  olim  dictaveram.  »  iiaec  igitur  exiK)sitio  dictata  fuil 
louge  aute  an  .uiu  414. 


149  ENARRATIO  IN  rSAUfUM  XVIL 

meto  $Mo  vocem  miam :  exaudivit  de  corde  meo ,  in 
qoo  habiut,  vocem  meam.  Et  clamor  meus  in  con- 
sfictn  ejn$ :  et  elamor  meiis,  qiieni  non  in  auribns 
bominiim  ,  sed  coram  ipso  inlus  Irabeo ,  iniroibit  *  m 
awa  eju$. 

8.  [9er$.  8.]  Et  commola  e$l  et  contremuit  terra  :  ita 
elarificato  filio  hominis ,  commoii  sunt  et  comreinue- 
mnt  peccatores.  Et  fundamenta  moniium  conturbata 
wnt :  et  spes  superborum  ,  quae  *  in  hoc  sxculo  fue- 
nint,  conturbaue  sunt.  Et  commota  sunt,  quoniam 
mluM  e$i  ei$  Deu$  :  ut  sciiicet  jam  firmamcnlum 
■on  haberet  in  cordibus  bominum  spes  lemporalium 
bonorum. 

9.  [vers.  9.]  A$cendit  [umitt$  in  ira  eju$  :  ascendit 
lacrymosa  deprecatio  poenilentium ,  cum  cognovissent 
qaid  minetur  Dcus  impiis.  Et  igm$  a  [acie  eju$  exar^ 
4ie$cit :  et  flagrantia  charitatis  post  pQfiiiitenliam  de 
notJtia  ejus  inardescit.  Carbone$  succensi  $unt  ab  eo : 
qui  jam  mortui  erant  deserti  ab  ipne  boiil  desideril  ac 
iuce  jiisliiine,  et  frigidi  lencbrosique  remanscrant, 
nirsus  acceiisi  et  iliuminali  revixcrunt. 

10.  [ver$.  10.]  Et  inclinaint  coslum,  ct  de$cendU  :et 
knmiliavit  jusliim ,  ut  descenderet  ad  hominum  infir- 
mitatem.  Et  caligo  $ub  pedibv$  eju$^  El  impii  qiii 
lerrena  sapiunt ,  caiigine  maliliac  suae  non  eum  co- 
gnoveruiit;  lcrra  eiiim  sub  pedibus  ejus,  tanquam 
scabellum  pedum  ejns. 

ii.  \veru  il.]  Et  a$cendit  $uf>er  Cherubim^  etvo^ 
tavit.  Et  exallalus  est  snper  plenitudinein  scieuliae,  ut 
iiemo  ad  eum  perveniret,  nisi  per  charitalem  :  pleni- 
tadoenim  legis  charitas  (Rom.  xiN,  10).  Et  cito  se 
incomprehensibilem  esse  demonstravit  dilectoribus 
suis,  ne  illam  corporeis  imaginalionibus  *  eoinpre- 
hendi  arbilrarentur.  Votavit  $uper  penna$  ventorum. 
lUa  auiein  celeritas,  qua  se  incomprehensibilem  esse 
monstravit,  super  virtules  animarum  est,  quibus  se 
veiut  pennis  a  terrenis  timoribus  in  auras  libertalis 
attollunl. 

12.  [9er$.  a.]  Et  posuit  tenebra$  latibulum  $uum  : 
e(  posuit  obscurilatem  sacramentonim,  et  occultam 
spem  in  corde  credentiuni,  ubi  lateret  ipse ,  iion  eos 
deserens;  iii  his  etinm  tenebris  (II  Cor.  v ,  7)  ubi  per 
lidem  adhuc  ambulamus ,  non  per  speciem  ,  quamdiu 
qiiod  non  videmus  speramus  et  per  patientiam  exspe- 
etainus  {Rom.  viii ,  25).  /n  cireuitu  eju$  tabernaculum 
eju* :  coiiTcrsi  tamen  ad  ipsum  ambiuiu  qui  credunt 
ei ;  quia  in  medio  eorum  esl,  cum  omnibus  xqualiler 
Eivet,  in  quibus  tanquain  in  tabernaculo  habitat  hoc 
lempore.  Tenebrosa  aqua  in  nubibw  aeri$ :  nec  pro- 
pterea  quisquam  in  Hla  liice,.  quse  futura  est  cum  ex 
fide  ad  speciem  venerimus,  jam  se  esse  arbitretur,  si 
Scripturas  rede  intelligit ;  in  Prophelis  enim  atque  in 
omnibus  diviDi  verbi  prxdicaioribus  obscura  doctrina 
est. 

15.  [ver$.\Z].  Prce  [ulgore  in  con$pectu eju$ :  in  com- 
paraiione  fulgoris,  qui  est  in  conspectu  manirestatioois 

>  sic  oonDulli  proto  notse  Mss.  juxta  LXX.  [tntroivit.] 

•Itainseplerolfss.  Atioedd.,  ^t.   ,     ^ 

*  Lov.,  imagmilnu.  caeteri  edd.,  imagmal$omim$. 


150' 

ejus.  iVK^ei  ip$itt$  tran$ierunt :  pncdicatores  verbi  ejus 
non  jam  in  Judu',t'c  Hnibus  cuntinentiir,  sed  Iransieruiu 
ad  Geiites»  Grando  et  carbone$  ignis.  Objurgationes 
figuratie  *,  quibus  veiiit  grandine  corda  dura  tundun- 
liir:  si  autem  terra  culta  el  mitis,  idest,  pius  anl- 
mns  exeeperit,  duritia  graiidinis  in  aquam,  id  cst 
lerror  fulguratae  et  quasi  congelaUe  objurgalionis  *  in 
doctrinam  sntianiem  resolvitur  ;  igne  autein  charitniis 
accensa  corda  reviviscunt.  IIxc  omnia  in  nubibus 
ipsliis  ad  Gcntes  transierunl. 

14.  [ver$.  14.]  Et  intonnit  de  ccelo  Dominu$:  et 
Evangclica  fiducia  de  corde  justi  sonuit  Dominus.  Et 
AUi$$imus  dedit  vocem  $uam :  ut  habercmus  eain,  et  iii 
profundo  rerum  hnmanariim  audiremus  ccelestia. 

15.  [vers.  15.]  Et  emisit  $agilta$  ^uas^  et  di$per$it 
eo$:  et  einisit  EvangrlisLis  pennis  virtutum  recta 
iiinera  *  transvolantes,  non  suis,  sed  ejus  a  quo  missi 
sunt  viribus  :  et  dispersit  eos  ad  qiios  missi  siiut,  ut 
aliis  eorum  essent  odor  vitae  iu  vitam,  aiiis  odnr 
morlis  in  mortem  (II  Cor.  ii ,  16).  Et  coruscaliones 
muUiplicavil ,  et  conlurbavit  eo$ :  et  iniracula  iniiUipli- 
cavit,  et  conturbavit  eos. 

16.  [vers.  16.}  Et  apparuerunt  [ontes  aquarum  :  ct 
a^^paracrunt  qni  facii  ernnt  in  pi-aedicantibus  fonlcs 
aqnarum  salienliiim  in  vitam  a^ternam  (Joan.  iv»  14). 
Et  revelata  sunt  [undamenta  orbis  terrarum :  et  revclatt 
sunt  Prophetx ,  qui  non  intelligebantur ,  super  quos 
sedincarelur  orbis  terrarum  credens  Domino/.  Ab 
increpatione  tua^  Domine  :  clainanlis  ,  Appropinquavit 
$uper  vo$  regnum  Dei  {Luc.  x ,  9).  ^  inspiratione  spi- 
filus  irce  .tuas :  dicentis,  Nisi  pcenitenliam  egerili$^. 
omne$  $inuliter  moriemini  {Id.  xiii ,  5). 

17.  [ver$.  17.]  Mi$il  de  $ummo,  et  accepit  me:  vo- 
cando  ex  Genlibus  in  hflereditatein^  gloriosain  Ec- 
clesiam  uoii  habenlem  inaculam  neque  rugam  {Ephe$, 
v  ,  27).  A$sump$it  me  de  multitudine  aquarum :  as- 
sumpsit  me  de  multitudine  populonim. 

iS.  [ver$.  18.]  Eruitmede  iidndci^md$  [orti$nmi$ : 
eruit  mede  inimicis  meiSyqui  praevaluerunt  adaffligen- 
dam  et  pervertendam  'temporalem  istani  vilam  roeam. 
Et  ab  tii$quioderunt  me,  quomamcon[ortati  sunt  euper 
itie :  quamdiu  sub  ipSis  sum  ignorans  Deum  '. 

19«  [ver$.  19.  ]  Preevaierunt  me  m  die  a^ct\oni$ 
mem :  priores  mihi  iiociierunt ,  in  tempore  qiio  mor- 
tale  et  lal)oriosttm  corpos  gero.  Et  [actu$  e$t  Dominu$ 
firmamentum  meum  :  et  qnoniam  amariludiue  misc- 
riarum  firmamentum  terrenae  voluptatis  conturba- 
tum  atque  convulsum  est,  iactus  est  Dominus  fir- 
mamentum  meum. 

20.  [ver$.  20.  ]  Et  eduxit  me  m  iatitudinem  :  t%  quia 


»Aiiqiiotllfls.,  ftiftiraf. 

*  Edd.,  exceperU  dwridam  qrandbds^  in  aquam  eadem 
terra  [utguraias  et  quad  conaetaUB  otjurgaHonUj  ide$t  in 
doctrimm^  etc.  Locum  ememumtts  ad  liss.  e  qoibus  taiueii 
aliqui  pro  [ulguraUg^  habeui,  figuratce;  et  quidam  conliga 
tcSf  pro  congmtce. 

*  Quatuor  nss,,  recto  itinere. 
^  Am.  Er.  et  plerique  Mss.,  Domfmcm.  Colb.  Ms.,  m  Do- 

•  sic  Hss.  At  edd.,  ad  perdemiam. 

•  se|)tem  Uss.,  qui  ignorant  Deunu 


181  S.  AUGIJSTINI  EPISCOPI 

carnales  patiebar  angasUas,  «duxit  me  In  apiritualem 
latitudinem  fidei.  EruH  me,  quomam  voluit  me  :  aiUe- 
quam  illum  ego  Tellem ,  eruit  me  ab  inimicis  meis 
potentissimis ,  qiii  miiu  invidebanl  jam  volenii  eum, 
et  ab  liis  qui  oderunt  me,  quia  volo  eum. 

21.  [ven.  2i.]  Et  relribuet  mihi  Dominus  secundum 
ju$litiam  meam  :  et  retribucl  milii  Dominus  secunduro 
]ustitiam  bonae  voluniaiis,  qui  prior  praebuit  miseri- 
cordiam,  antcqiiam  liaberein  bonam  voluntatem.  El 
secundum  purilatem  manmm  mearum  relribuet  mihi  : 
ctsecundnm  ptiritatcm  factonim  meorum  retribuet 
«nibi,  qni  iribuit  milii  ul  bcne  Tacerem,  educendo  me 
in  latitudine  fidei. 

22.  [vers.  22.]  Quia  cuslodivi  vias  Domini:  ut  lati- 
tudo  *  bonorum  operum,  qu«  per  (Idem  sunt,  et  lon- 
ganimitas  perseverandi  consequatiir. 

23.  [vers.  23.]  Nec  impie  geui  a  Deo  meo.  Quo- 
niam  *  omnia  jndicia  ejus  in  conspectu  meo  wunt, 
Quonimn  omnia  judicia  ejus  :  id  est,  et  praemia 
justonim,  et  poenas  impiorum,  cl  flagella  corrigendo- 
rum,  et  tentationes  probandorum,  perseveranti  con- 
tcmplatione  consldero.  Et  justiiias  ejus  non  refmU  a 
me :  quod  faciunt  deficientcs  siib  sarcina  earum ,  et 
revertuntar  advomitom  suum. 

21.  Et  ero  immaculatus  cum  eo  ,  et  observabo  me  ab 
Iniqtdtate  mea. 

25.  [vers.  25.]  Et  retribuet  mihi  Dominus  secundmn 
jnstitiammeam :  itaque  non  solum  propter  latitudinem 
fidei,  quae  per  dilectionem  operaiur  {Gat,  v,  6) ,  sed 
etiam  propter  longitadinem  persevcranti» ,  reiribuet 
mihi  Dominos  secundnm  justitiam  meam.  Et  seeun- 
dum  puritatem  manuum  mearum  in  conspectu  oculo- 
rum  ejus :  non  quod  *  homines  vident,  sed  in  conspectu 
oculorum  ejus.  Qitoniam  quae  videntur,  temporalia 
sunt ;  quae  autem  non  videnlur,  «tema  (11  Cor.  iv , 
18):quo  pertinet  altitudo  spei. 

26.  [vers.  26.]  Cum  sancto  sanctuseris  .-estetiam 
occulu  profunditas,  qua  intelligeris  cum  sancto 
sanclus,  quia  tu  sanctiflcas.  Et  cum  vhro  innocente 
mnocens  eris  :  quia  tu  nulli  noces,  sed  crinicalis  pec* 
eatorum  suorum  unusqnisque  ^nslnngitur  (Prov, 
T,22). 

27.  [vers.  27.]  Et  cum  declo  eleetus  erts  :  et  ab  eo 
qiiem  eligis,  eligeris.  Et  cum  perverso  perversms 
ais  {a)  * :  et  cum  perverso  videris  perversus :  quoniam 
dicunt,  ^on  est  recta  via  Donuni  {Ezech.  xvni,  25) : 
et  ipsorum  via  non  est  recta. 

28.  [vers.  28.]  Quomam  tu  poputum  humilem  satvum 
fades.  Hoc  auiem  perversum  videtur  perversis,  quod 
confltenies  peccata  sua  salvos  facies.  Et  oeuios  super- 
borum  humiliabis  :  ignorantes  autem  Dei  justitiam, 
et  suam  volentes  constituere  ( Rom.  x,  3) ,  humilia- 

bis. 
29.  [vert.  29.]  Quoniam  tu  Utuminabis  lucemam  meam^ 


m 


&  Trededm  Mas.,  vtlatUudinem. 
•  m  edd.,  Qwmiam....  sunt  semper :  qn»  vox,  semperj  a 
melioris  notae  Mss.  et  a  Graeoo  abest 
»  Lov.,  Non  quo.  Caeteri  libri,  ^on  quod. 


Dovme  :  qnoniam  non  est  lamen  nostram  ex  nobis ; 
sed  to  illominabis  lucernam  meam,  Domine.  Deus 
meui,  illuminabis  tenebras  meas  :  nos  enim  peccaii» 
nosiris  lenebrse  snmus;  sed,  Deus  meus,  illuniinabis 
lcnebras  meas. 

30.  [vers.  30.]  Quoniam  a  te  eruar  a  tentatione  : 
quoniain  non  a  me,  sed  a  te  eruar  a  teniatione.  Et  in 
Deo  meo  transgrediar  murum  :  et  non  in  me,  sed  in 
Deo  meo  iransgrcdiar  muruin  ,  quem  inter  bomines 
et  coeleslem  Jerusalem  peccata  erexerunl. 

51.  [vers.  31.]  Deui  meus,  immaculata  est  maejus  : 
Deus  meus  non  venit  in  bomines,  nisi  mundaverint 
viam  fidei  qua  veniat  ad  eos ;  quia  immaculata  est 
via  ejus.  Eloquia  Domini  igne  examinata  :  eloquia  Do- 
mini  igne  tribulationis  probantur.  Protector  est  om- 
tmm  speraniium  in  se :  et  omnes  qui  nnn  in  seipsis^ 
sed  in  illo  sperant,  eadem  tribulatione  non  conso- 
rountar;  spesenun  sequitur  lidem. 

32.  [vers.  52.]  Quoniam  quis  Deus,  prteter  Dominum  ? 
cui  servlmiis.  Et  quis  Dmu  prmter  Deum  nostrum  ?  ct 
quis  Deiis  pneter  Dominum,  quem  post  bonam  ser- 
vitutem,  tanquam  hasreditatem  speratam  fllii  possi* 
debimus? 

55.  [vers.  55.]  Deus  qui  pra^cinxit  me  virtute  :  Deus 
qui  me  prxcinxit  ut  fortit  sim,  ne  diffiuentes  siniis 
Gopiditatis  impediani  opera  ct  gressus  meos.  Ei  po^ 
§mt  immaeulatam  viam  meam :  et  posuit  immaculataro 
viam  charilatis,  qua  ad  iilum  veniam ,  sicut  iminacu- 
lata  est  fidei,  qua  venii  ad  me. 

54.  [vcri.  54.]  Qui  perfecit  pedes  meos  tanquam 
cer^  :  qui  perfecit  amorem  meum,  ad  transcendenda 
spinosaet  umbrosa  implicamenta  hujus  sseculi.  Et 
super  excelsa  statuet  me  :  ct  super  coelestem  habita* 
tionem  flgct  intentionem  ineam  ,  ut  implear  in  om- 
nem  pleniiudinem  Dei  (  Ephes.  iii,  i9  ). 

53-  [vers.  55.]  Qui  docet  manus  meas  ad  prmHum  ' : 
qui  docet  me  operari  ad  superandos  inimicos,  qoi 
nobis  intercludere  coelestia  regna  conantur.  Et  po- 
suisti  ut  arcum  asreum  brachia  mea  :  et  posuisti  infati- 
gabilem  intentionem  bonorum  operum  meorum. 

56.  [vers.  56.]  Et  dedisti  mihi  protectionem  saiuds 
mete  ' ,  et  dextera  tua  suscepit  me :  et  favor  gratiae  um 
suscepit  me.'  Et  disciptina  tua  me  dires^  in  finem  : 
et  corrcptio  toa  me  dcviare  non  sinens  direxit,  ut 
qnidquid  ago,  in  enm  rmem  rcferam,  quo  coh:cretitr 
tibi.  Et  disdplina  tua  ipsa  me  docebit :  et  ea<lem  cor- 
reptio  tua  me  docebit  porvenire  qno  direxit. 

57.  [vers.  57.]  DitatasH  gressus  meos  subter  me:Bec 
impedieiit  carnales  angnsliae ;  quoniam  latam  fecisti 
cbaritatem  meara  operaniem  hilariter,  etiam  de  ipsis 
qux  subter  me  sunt  mortalibus  rebus  ei  niembris. 
Et  non  sunt  infirmata  vatigia  mea  :  et  non  sunt  iiirir- 
mata,  sive  iilnera  mea  ,  sive  sigua  qtiae  impressi  ad 
imitandum  sequentibus. 

58»  [vers.  5&»  ]  Persequar  inimicos  meoSy  et  com- 


*  praecipui  Mss.,  Et  cum  perverso  subverteris^ 
(a)  idem  yers.  27  explicatur  in  Enar.  Psal.  xi 


xLiv,  n.  17,  et 


Psal.  Lxxii,  n.  7. 


<  Mss.  duo,  in  prceUum.  Alti  plerique,  in  pradio.  Apud 
LXX  esl  eis  poiemott. 

*  sic  ediiio  Lov.  et  nielioris  notae  Mss.  At  Rr.  et  octo  K&s. , 
salulu  tnm  :  qiiam  lectionem  Hehrseo  respondere  tesuiur 
Hicruuymus,  iii  Ei.ist.  3o3,  aJ  suoiain. 


153  ENARRATIO  IN 

^ihauiam  iUo9 :  penequap  afEBCUis  carnales  meos, 
uec  ab  eis  coniprehendar ;  eomprelieiMlaiii  illos«  ut 
absumantur.  £l  tioa  conperUtr  donee  de^ciani :  el  ab 
ista  inteniione  non  convertar  ad  quieiem ,  doiiee 
dencianl  qui  obstrepiint  mihi. 

39.  [ner$,  39.1  Confringam  Uht,  nee  poternnt  $tare  : 
nec  durabuni  advmuro  me.Cadent  9inbtu$  pede$  tneo$ : 
dejeciis  iUia ,  praeponam  amores  quibus  ambulo  in 
aplemnm. 

40.  [ver$,  40.  ]  Et  praeinauli  me  virtute  ad  bel' 
/wn  :  et  constrinsisii  fluentia  dc^deria  camis  me» 
Tiriute,  ne  in  tili  pugiia  praepedirer.  SujfplantaeU 
inntrgenieo  in  me  $Mbter  me :  decipi  fecisti  eo&  qui  me 
toseqiiebantur,  ut  subter  me  fierent  qui  super  roe 
esse  cupiebant. 

4i.  [vere.  41.  ]  £<  inimico$  meo$  dediui  mUd  dor* 
nun :  et  Inimicos  meos  convertisti » et  dorsuro  roibi 
eos  esse  fedsti,  id  est,  nt  sequerentur  me.  Ei  odio 
hakeniee  me  dieperdidisli  :  alios  autem  eorum  qoi  in 
odio  perdoraverunt,  disperdidisti* 

42.  [9er$.  42.]  C/oiiiiirmMil,  nee  erat  qui  $atim  face-^ 
rei :  quis  enim  salvos  faceret ,  quos  tu  non  faceres  ? 
AdDominum,  nee  exaudivii  eo$  :  nec  ad  quemlibet,  sed 
ad  Dominum  clainaverunt;  nec  exauditione  dignos 
JBdicavit  iion  recedentes  a  malitia  sua. 

43.  [ver$,  43.]  Et  comminuam  iUo$  ut  puberem 
aae  '  fadem  venti  :  et  comminnam  illos;  aridi  eniin 
sunt,  non  recipientes  imbrem  misericordise  Dei :  ut 
elatlatque  iiiflati  superbia,  a  spe  firroa  et  iiiconcussa , 
f t  lanquam  a  terrae  soliditate  et  stabilitate  rapiantur. 
Lt  ialam  piatearum  delebo  eo$  :  per  laias  quas  raulti 
arobulant  perditionts  vias,  luxuriantes  et  lubricos  de« 
leboeos. 

44.  [mts.  44.]  £rii«f  mede  contradiciiombu$  poputi : 
eroes  me  de  coiitradictionibus  eorum  qui  dixerunl : 
Si  4Umi$erinm$  eum  ' ,  omne  $ieculum  po$i  iUum  ibU 
(Joan.  XI.  48 ). 

45.  [ver$.  iBJ]Con$tUue$ me  in  caput  Geniium.  PopU" 
Im$  quem  non  cofwm  eervivii  nUki  :  populus  Gentium 
qiiero  corporaii  prjraentia  non  visitavi,  servjvit  mihi. 
Inobauditu  auri$  obedivit  mUu  :  neque oculis me  vidil ; 
sed  recipiens  praedicatores  meos»  in  obaoditu  auris 
obedivit  niihi. 

46.  [vm.46.]  FiUi  oUeni  mentiii  $uni  mibi :  fllii  non 
laei  dicendi,  sed  potius  alieni,  quibus  rcctedicitur,  Vo$ 
ex  paire  diaboU»  e$li$  (id.  Viii,  44),mentitisunl  inibi. 
Ftlu  (dieni  inveieravertmt :  filii  alieni,  quibus  ut  reno* 
varentur  Novum  Testamentum  attuli,  in  vetere  bo* 
ttine  remanserunt.  Et  cUmdicaverunl  a  $emUi$  $ui$  : 
et  taiiquam  uno  pede  debiles,  quia  Yetus  tenenteSy 
Novum  Testamenium  respueruni,  ciaudi  eflbcti  sunt, 
etiam  in  ipsa  vetere  Lege  polius  traditiones  suas  se- 
quentes,  quam  Dei;  caiumniabantur  enim  de  mani- 
bus  non  Jotis  {Maith.xif,  2),  quia  ule^  erant  se- 
niitx  quas  ipsi  fecerant  et  consuetodine  iriverant, 
aberrando  ab  iiineribus  praeceptoruin  Dei. 

^  Undecim  Uas.^Jtacta  faciem  renti, 

"  in  pierisque  Mss.,  5i  dindsemm  eum  vivutnt  iacu- 

iMtli,  iliC. 


PSALMUM  XVIII.  |,^ 

47.[wra.  bl.]YivU  Dondnm ,  et  banMclue  J^euv 
meuB :  secunduro  carnem  antero  sapere ,  mors  est 
(/{om.viii,  6);  vivitenim  Dominiis,  et  benedictus 
Deus  meus.  Et  exaUetur  Deu$  $ahai$  meee  :  et  non 
terrena  consuetudine  deDeo  saluiis  meae  sentiam; 
nec  terrenam  ipsam  salutem,  sed  in  excelso  de  illo 
sperem. 

4«.  [ver$.  48.  ]  Deu$  qm  da$  vmdkiav  miAt,  et  $ub^ 
dU  populoi  Mi6  m# :  Deus  qui  vhidieas  me,  subdendo 
populos  sub  me.  LiberaUn  meu$  de  inimieie  •  iraeun^ 
di$  :  clamanlibus,  Crudfi^e,  erueifige  {Joan.  xix,  6  ), 
Judaeis. 

49.  [ver$,  49.]  Ab  in$urgentibu$  in  me  exaliabie  me  : 
a  Jiidaeis  insurgentibus  in  me  peUentem,  exalubis  me 
resurgeniem.  A  viro  inUfuo  erue$  me  :  a  regno  eoruin 
iiiiquo  erues  me. 

50.  [ver$.  60.]  Propterea  eonfitebor  tibi  m  GenUbue, 
Domine  :  proplerea  tibi  per  me  eonfitebuntiir  Gentes, 
Domine.  Et  nommituo  p$aUam  :et  latius  innotesces 
bonis  operibus  meis. 

51 .  [ver$.  51 .]  Magnifieane  $alute$  regi$  ip$iu$ :  Deus 
qui  magnificat,  ut  admirabiles  raciat  salutes  qnas  ejus 
Filius  dat  credentibus.  Et  faeien$  mieeric&rdUmi  Ckn" 
$10  $uo :  Deiis  qiii  facit  misericordiam  Christo  suo. 
David  et  $emini  ^  u$que  in  $a8eulum  :  Ipsi  lilieratori 
manu  potenti  qui  vidt  hunc  mundum,  et  eis  quos  cre- 
dentes  Evangeiio  geuuit  in  aelemum.  Qnaecumque  in 
hoc  psalmo  dicia  sunt,  quae  ipsi  Domino  proprie,  id 
est  capiti  Ecclesiae  eongruere  non  possunt,  ad  Eccle" 
siam  referenda  sunt.  Totos  enim  Ghristu^  bic  loqui- 
tur,  in  quosunt  omnia  membra  ejus. 


IN  PSALMDM  XVIII 
ENARRATIO  1. 

In  finem,  P$almu$  ip$i  David. 

1.  iver$.  1.]  Titulus  notns  est :  nec  Dominus  Jesus 
Christus  haec  dicir,  sed  de  iilo  hxc  dicuntur. 

2.  [ver$,  2.]  CcbU  enarrani  gloriam  Dei :  justi  Evan- 
gelistae,  In  quibus  Deus  ktnqnam  in  coelis  Iiabilat,ex- 
ponunt  gloriam  J)omini  noslri  Jesu  Christi,  sive  glo. 
riam  qiia  glorificavit  Pairem  Filius  super  terram.  Ei 
opera  manuum  eju$  annutitiat  firmanunttmi  :  ef  facia 
virtutum  Domiiii  annuntiat  firmamentum,  fiducia  Spi* 
ritus  sancii  et  coelum  factum,  quod  antca  timore  terra 
erat. 

5.  [ver$.  3.]  Die$  diei  eruetat  verbum  :  Spirito(  spi- 
ritualibus  profert  plenitudinem  incommutabilis  Sa^ 
pienliae  Dei,  quod  Yerbum  in  principio  Deus  apud 
Deum  est  ( Joan,  i,  i  ).  Ei  nox  nocti  anntmtiat  eden* 
iiam :  et  mortalitas  carnis  tanquam  longe  |M)sitl8  car- 
nalibus ,  fidem  insinuando,  annuniiat  fuluram  scien* 
tiam. 

4.  [ver$,  4.]  Non  $uni  loquelas,  neque  $ermone$^  quo 
rum  non  audianiur  vocee  eorum  :  pcr  quos  non  audike 
sint  vocesEvangelistarum,  cum  omnibus  linguis  Evnti- 
gelium  praedicarelur. 

'  Sic  aliquot  melioris  noiae  Mss.  oriussa  voce,  ttieUf  qria 
nec  est  atmd  lAX.  [vrinncu  meis,  elc.] 


i^  S.  AUGUSTINi  EPISCOPI 

5.  In  omnm  terram  exiU  iontts  eorum^  el  in  fines  or- 
kklerrm  ver^  eonm, 

6.  [tirt.  6.]  iu  $ole  pomt  iabemaeuhm  iuwm  (a)  : 
Domimis  autem  utadTersus  regna  temporaliimi  erro- 
mm  bdligeraret,  non  |>acem,  sed  gladium  missurus 
ia  terram  (Matik,  x,5i),  i0  tempore  vel  in  manire- 
statione  posttit  lanquam  militare  liabilaculum  suum  ^ 
hoc  est  dispensationem  incarnationis  suse.  Et  ipse 
tamm^  spottsus  proeedfns  de  thalamo  suo  :  et  ipse 
procedens  de  ntero  virginali,  ubi  Deus  naturae  huma- 
nai  tanquam  Bponsus  sponsas  copulatus  est.  ExsttUavit 
iiettt  gigas  ad  cttrrendam  vtam  :  exsuliaTit  sicut  fortis- 
simus,  et  caeteros  liomines  incomparabiri  virlute  prae» 
cedens,  non  ad  liabitandam,  sed  ad  currendam  viam. 
Non  enim  in  via  peccatorum  stetlt  {Psal,  i,  i).     ' 

7.  [vers,  l.]A  summo  emlo  egres^o  ejus  (b) :  a  Patre 
egressio  ejus ,  non  temporalis ,  sed  aeterna ,  qua  de 
PMre  natuB  est.  Et  occursus  ejus  uujtte  ad  summum 
C0H^  Et  occnrrit  plcnitudine  divinilalts  nsque  ad 
»qiialitatem  Patris.  El  non  est  qni  se  abscondat  a  ca- 
iore  ejus ;  ciim  aulem  Verbum  etiam  caro  factum  est 
etiiabitavitin  nohis(Joan.  i,  44)  mortalitatem  nostram 
SHscipiene,  non  pcrmisit  ullum  mortalium  excusare 
se  dc  umbra  roortis;  et  ipsam  enim  penetravit  Verbi 
ealor. 

8.  [vers,  8.]  Lex  Dominfimmaeuiata  convertens  am- 
nm,  Lex  ergo  Domini  ipse  est,  qui  venlt  legem  im- 
piere,  non  solvere  ( Matth.  ▼,  i7) :  et  immaculau 
lex,  qui  peccatuni  non  fecitt  nec  inventus  est  dolus 
inoreejus  (II  Petr,  ii,  i2);  non  premens  anlmas  ser- 
Yftutis  jugo ,  sed  ad  se  imitandiim  libertate  conver- 
tens.  Testimonium  Domim  fidele^  sapientiam  preestan» 
parvutit :  Teslimonium  Domim  fidele^  quia  nemo  noiit 
Patrem  nisi  Filiiis,  et  cni  voluerit  Pilius  revelare 
(Matth,  XI,  27)  :  qu.t!  abscondita  sunt  a  sapientibus , 
et  rcvelata  pnrvulis ;  quoniam  Deus  siiperbis  resistit, 
humilibus  aiilem  dat  gratiam  (Jacobi  iv,  6). 

9.  [virs,  9]  Jusiitia:  Domini  recHe,  Iwtificantes  cor*  : 
omnes  jiisliti:e  Domini  in  illo  reclae,  qui  non  docuit 
quod  ipse  iion  fecit;  ut  qui  imitareiitur,  cordc  gaode- 

in  els  qu»  libere  cum  chariiate  facerent,  non 


156 


rent , 

serviliter  cum  tiinore.  Prasceptum  Domim  lucidumy 
itluminans  oculos  :  praeceplum  Domini  lucidum ,  sine 
velamento  carnalium  observationum,  illuminans  ho- 
minis  inlerioris  aspectum. 

10.  [vers,  10.]  Timor  Donuni  castus  permanens  in 
eeBCttlum  sesculi :  timor  Domini,  non  ille  sub  lege  poe- 
nalis ,  temporalia  bona  sibi  subtrahi  perhorrescens, 
quorum  dilectione  anima  fornicatur ;  scd  castus,  quo 
Eeclesia  sponsum  suum  quanto  ardentius  diligit,  tanto 
diligentius  cavet  offendere  :  et  ideo  noii  foras  mittit 
consummata  dileciio  timorem  hunc  ( I  Joan.  iv,  18 ), 
sed  permanet  in  sa^culum  saeculi. 

11.  [vers.  11.]  Judicia  Dontim  verajustificata  in  id- 

>  Sie  Mss.  Juxu LXX.  At  edilf,  ad  iummum  ejus. 

*  Edd.,  corda.  At  Mas.,  cor^  singulari  numero,  juxta 
Graec.  LXX.  ' 

(a)  De  eodem  vers.  6  vide  Enar.  Psal.  xliv,  n.  5. 

(h)  idcro  vcrs.  7.  exponitur  in  Eoar.  Psal.  lviu  ,  serm.  1 , 
lu  10. 


ipsum  :  judicia  ejus  qiii  non  judteat  qnemquam ,  sed 
omne  judiciom  dedit  Filio  (Joan.  v,  22),  vere  justlfi- 
eau  incommutabiJiter;  neque  emm  vcl  minatusvel 
pollicitus  Deus  quemquam  fallit,  aut  quisqiiam  vel  im- 
piis  8'jppHcium,  vel^  piis  prrcmium  ejus  potest  eripere. 
Desiderabilia  super  aurum  et  lapidem  pretiosum  mti/- 
fumrsive  miitium  ipsum  aurum  et  lopidem ,  sive 
multum  pretiosum,  sive  mnlium  desiderabilia ;  tamcn 
desiderabilfa  judtcla  Dei  super  pompas  hnjus  ssectili, 
quarum  desideria  fit  ut  non  desiderentur,  scd  li» 
meantur,  aut  contemnaniur,  aut  non  eredantur  jiidi- 
eia  Dei.  Quod  si  quisque  ipse  sit  aurum  lapisqne  pre- 
tiosus,  nl  igne  non  consumatur,  sed  assumaiur  in^ 
thesaurum  Dei ,  plus  qiiam  seipsum  desiderat  judicia 
Dei ,  cujus  voluntatem  prseponit  sux.  Et  dutciom  su^ 
per  mel  et  favum  :  et  sive  quisque  jam  sit  mel ,  quV 
jam  solntus  vitx  hujus  viiicuKs  exs|)ectat  diem  quo  ve- 
Riat  in  epulas  Dei ;  sive  adliuc  slt  faviis,  ut  quasi  cenr 
cirenmplicetur  hac  vila,  non  hnic  concretus,  scd  Im- 
plens  eam ,  cni  opus  sit  aliqtia  pfessura  non  oppri* 
mentis ,  sed  exprimenlis  manns  Dei ,  qua  de  tempo- 
rali  vita  in  xMernam  eliquetur ;  dulciora  illi  sunt  ju- 
dicia  Dci,  quam  sibi  ipse  est,  quia  super  mel  et  favum 
iHi  ddciora  sunt. 

12.  [vers,  12.]  Etenim  servus  tuus  custodit  ea  :  nam 
non  custodienti  amara  dies  Domini.  In  custodiend» 
itta  retributio  multa  :  non  in  aliquo  extra  posito  com^ 
modo,  sed  in  eo  ipso  qno  Judicia  Dei  custodiuntur, 
multa  retributio  :  innlta  est,  quia  gaudetur  in  eis. 

13.  [vers.  15.]  Deiictaquis  inteltiptf  In  delictis  au- 
tem  qualis  snavitas  potest  esse ,  ubi  non  est  intelle- 
ctusT  quoniam  delicta  qois  Intelligit,  qu»  ipsum  ocu- 
lum  claudunt,  cul  siiavie  est  veritas,  cut  desiderabilia 
et  duleia  sunt  judicia  Dei ;  et  sieut  tenebrae  oculos, 
ita  delicta  mentem  claudunt,  nec  lucem  sinunt  videre^ 
nieesef 

14.  [vers.  ii.]  Ab  occultis  meis  munda  me,  Domine  : 
a  cupiditatibus  in  me  lateniibus  munda  me,  Domine. 
Et  ab  aHems  parce  servo  tuo  (a) :  ne  seducar  ab  alits  ; 
neque  enim  alienis  capitur  qui  est  niundus  a  suis> 
Paree  ttaqne  ab  alienis  cnpiditatibus,  non  BiiperlK)  et 
in  sua  potestate  esse  cupienti,  sed  servo  tuo.  Si  mei 
non  fuerint  dominatat  ttmc  immaculatus  ero  :  si  mei 
non  fiierint  dominata  occolta  mea ,  et  aliena  peccati , 
tnnc  immaculatus  ero;  non  enim  est  tertia '  origo 
peccati,  praeter  occultnm  suiim  quo  eecidit  diabolus, 
et  alienum  quo  seducius  est  homo,  ut  consentiendo 
Buum  faceret.  Et  mundabor  a  delieto  magno :  quo  alio, 
riisi  superbiae?  Non  enim  est  majtis  delictum,  qnnm 
apostatare  a  Deo,  quod  est  initium  snperbiae  hominis 
(Eecti.  X,  14)':  ei  vere  ille  immaculatus  es!,  qui  eliam 
boc  deiicto  carct;  quia  hoc  est  ultlmum  redeunlibus 
ad  Deum,  quod  recedentibus  primum  fuit. 

15.  [vers.  15.]  Et  erunt  ut  eomptaceant  eioquia  ima 
mei,  et  meditatio  cordis  mei  in  conspectu  tuo  semper  : 
mediutio  cordis  mei  non  ad  jactantiam  placendi  bo- 
minibus,  quia  jam  nulla  superbia  est;  sed  in  conspc- 

<  Edd.,  certior  origo.  sed  verius  MSB.,  tertia  orttfO. 

(a)  idem  vers.  itexpKcatur  in  Enar.  Psai.  xxxix,  n«  9(K 


m  ENARRATIO  IN 

cAo  MMnper,  qiit  eoittcientjam  iMHnan  insj^ciB.  Do* 


mtM  adftUor  mem ,  «i  Ttdempkif  muu :  Doinioe  adju* 
lor  mensv  tendenUe  ad  le;  qiiomam  redemptor  mena 
es  In,  ui  tenderem  ad  te  :  ne  qiuMiuam  vel  aapieali» 
su»  Iribuens  qued  ad  le  convertilur»  vel  virtbus  qnod 
ad  te  penrenit,  magis  repeUatorabs  te  qui  superbts 
resisUs ;  quia  mundaiiis  non  est  a  deltcio  magiio,  nec 
eomplacuii  in  conspeclu  luo ,  qui  redimis  nt  conver« 
tamnr,  el  adjnvas  ut  penreniamiis  ad  le* 
ENARRATIO  il. 

SBRVO  AD  PLEBSlf . 

i.  Df^recati  Dominum,  ut  ab  occultis  nostris  mnn* 
det  nos,  et  ab  aiienis  parcat  ser? is  suis ,  quid  boc  sit 
inieili($ere  debemiis ,  ut  bnmana  raiione,  non  quasl 
avhim  voce  canierans.  Nam  et  meruli  et  pstttaci  et 
Cttrri  et  picae  et  buiasinodi  ▼olucres ,  sxpe  ab  bomi- 
nibos  deceiilur  sonare  quod  nesciunt.  Scienter  antem 
cantare,  naiHrae  hominis  diTina  ▼obintate  ooncessum 
esl.  El  qiiaro  mulU  mali  et  luxnriosi  sic  canlant  digna 
auribiiasiiiset  cordibus»  novimus  et  dolemus.  Eo  enim 
pej«)res  snnt,  quo  non  posswit  ignorare  quod  cantanl. 
Setuni  enim  se  cantare  flagilia,  et  lamen  camant 
Ltnio  libentins,  quanto  immundins  i  qooniaro  lanto 
se  pttU-M  Ixiiores,  quanio  raerinl  tnrpiores.  Nos  au- 
tem  qui  in  Ecdesia  divina  eloquia  cantare  didiclmiis» 
simul  eUaro  insiare  debemus  esse  quod  scrlptum  est, 
Baihu  popuiM  qm  intemgit  jMlatUmem  ( P«t/. 
Lzixvnt,  i%).  PiHNnde,  carisskni,  quod  consona  voce 
eantaTimns ,  sercno  eiiam  corde  nossc  ac  riderc  de* 
bemus.  Rogarit  enim  Dominum  unnsquisqne  nosinnn 
in  boc  cantico,  et  disit  Deo  :  Ah  oceultis  wwls  nmnda 
me,  Donnne ,  ti  ab  aiieidB  parce  9ervo  Uio,  Si  me>  iroif 
(nerint  dominata^  tuue  mmacutatus  ero,  et  mmidabor  a 
delicto  magno.  Quod  ut  bcnc  sclarous  qnid  sit,  eiqualc 
hocsii,  ipsiQS  psalrel  textum,  quanturo  donat  Doiul- 
nns,  breviier  pcrcummus. 

2.  Ganiitur  cnim  de  Cliristo;  quod  evidenter  ibi 
apparel,  quia  lllic  scriptum  csl :  ip$e  tanquam  $pon$u8 
procedeui  de  tkaiamo  lao.  Qois  est  cnim  sponsus,  nisi 
cui  desponsaia  est  ilia  virgo  ab  Apostolo,  ciii  Un>ci 
caste  eastus  sponsi  amicus^  ne  sicttt  serpens  Evain 
refellii  aslaliasua,  sic  et  bujusrirginis  spenss  Cbri- 
sti  sensus  corrumpsmtur  a  casiitaie  qtias  est  in  Cliri- 
sto<ll  Cor.  XI,  5)?  In  boc  ergo  Domiiio  elSalvaiorc 
nosiro  Jcstt  Christo  posita  esi  magiia  et  plena  graiia, 
de  qoa  dicii  aposlolus  ioamies :  Et  vidimui  gloriam 
e;ii«,  gtariam  tanguam  Unigeniti  a  Patre^  plenum  graiia 
et  ueritate  {Joan.  r,  14).  Hauc  gloriam  cmU  enarrant : 
cmll,  aancUsmit;  elevaUa  lerra»  portanios  Domitrom. 
Qnanqiiain  gloriam  ChrisU  coeliim  eUam  qnodammodo 
namrit :  qnaiido  narravil  ?  qoando  natoeodciii  Domino 
siella  nova  qiim  iiunqttam  videbator  apparuit.  Sed  la«> 
men  snni  veriores  et  sublimtores '  cmU,  de  quibos 
conscquemer  ibi  dicitur  :  Non  $unl  loquelm  neque  mt- 
monee^  quorum  non  audiantur  ooee$  eorum,  In  omnem 
terramexiit  $onu$  eorumy  ei  f»  fine$  orbi$  terrm  verba 
eorum.  Qeorum,  ni$i  coeloruin?  quorum  crgo,  nisi 
Apostolorum  ?  Ipsi  enarrant  nobis  gloriain  Dei,  posi* 

'  Utt.  carent  bts  verbis,  $unt  veriores  et  $nbUudore$» 


FSALMUM  XVIfl.  ^ 

tan  in  Christo  Jesu,  per  gnOaa  In  rfmissionem  ^ 
peecatorum.  Omnes  enim  peocaveruni,  et  egeni  gkH 
ria  Dei,  jusiificati  graUs  per  sangittnem  ipsius  {Rom* 
iH,  23).  Quta  graiis,  ideo  graiia ;  non  esl  enim  gratia, 
si  non  graiuiia.  Quia  nibll  boni  ante  feceramus,  unde 
lalia  dona  mereremur;  magis  quia  *  non  graUs  infer- 
retur  supplicmm,  ideo  graUs  prasstilum  est  benei- 
cium  :  nibil  praiicesseral  in  roerilis  nosiris,  nisi  unde 
damiiari  deberemus.  Illoaulem  non  propteriiostram 
jiisUtiam,  sed  propler  suam  miserieordiam  salvosnos 
fecilperlavacrom  regeneralionis(rti.  iii,  5).  Haecesi, 
inquam,  gloria  Dei :  hanc  cmli  enarraveruni.  Hme 
est,  inqoam»  gloria  Dei,  nen  Uta  :  nibil  cnim  boni  fe- 
cisil,  et  lamen  tantum  bonum  aGcepi&ti.  Si  ergo  perti- 
nesad  gtoiain  qnam  cmli  enarraverunt,  dic  Dommo 
Deo  tuo  :  Deu$  meu$,  mi$ericordia  e$u$  pntvemet  me 
(Pm/.  1.VIII,  il)  :  prxvenil  enim  te;  nUque  pr»ve« 
nll,  qni.i  nibil  in  le  boni  invenil.  PneveuisU  sitppli- 
cium  *  cjiis  superbicndo  :  llle  pnevenk  supplicium 
tuum  peccata  delendo.  Tanquam  enim  e\  fecoatore 
Justificalos,  ex  Impio  pius  factus,  ex  damnalo  in  pe- 
gniim  ^  assumplus,  dic  Domino  Deo  luo  :  Piou  nobie, 
Domine^  non  nobis^  $ed  noauni  tuo  da  gloriam  {P$al. 
cxm  $eeund.  I).  Dtcamus,  iVon  nobis:  qnibiis  enim 
«I  qua$i  nobi$?  Dicamus,  inqnam,  Non  nobi$^  quia  si 
ita  faceret  sicnl  nobis,  nonnisl  poenas  iufligeret  nobis. 
Non  nobls,  sed  nomini  svo  det  gloriam  :  quia  non  se* 
cnndnm  iniquitaies  nostras  fedl  nobis  {P$aL  cii,  10). 
iVott  ergo  »061«,  Dontine,  non  nobi$ :  repetilio  conllr*' 
rontio  cst.  Non  nobis,  Domine,  $ed  nomini  tuo  da  glo^ 
riam  :  boc  illi  noveranl  cceli,  qiii  eiiarravenmi  glo- 
rhim  Dci. 

5.  \ver$.  2.]  Kt  opera  manuum  <;tis  amMniiat  firmeH 
mentum :  qiiod  dictuffl  esf,  gtoriam  Det,  hoc  repetilum 
est,  opera  manuum  eju$.  Qu:e  opera  niaiiitnm  ejus  ? 
Non  sicnl  qnidam  senUiint,  Dcns  verbo  fecit  omnia, 
ct  tanqnam  prsnslantiorcm  C(elcrls  horoinem  suts  ma- 
nibns  fccit.  Non  ila  seniiendnm  est :  infirma  est  isia, 
ctnon  satis  elimata  sentotitia ;  oinnia  cntm  verbo  fe- 
cit.  Nam  licel  opcra  Del  diversa  narrenlnr,  in  qnibtis 
homincm  ad  imagincm  snam  fccil  {Gen,  t) ;  lamen 
omnla  pcr  ipsum  facta  sunt,  et  sine  ipso  factiim  est 
nihit  {Joan.  i,  5).  Quod  autem  ad  manus  Dei  auinel. 
ct  dc  foefisdlclnm  est,  Et  opera  manuum  tuarum  $unt 
cali  {P$aL  cu  26) ;  el  ne  putes  eiiam  ibi  coelos  san- 
cios  dlclos  snbjecil :  Ipti  peri^iml,  lu  autem  pennanes 
{Ibid.f  27).  Ergo  non  solum  bomlnes,  sed  etiam  coelos 
qtii  peribunt,  Dcus  manibus  suis  fecit,  cui  diclum 
cst,  Opera  manuum  tuanm  $unt  etBti;  el  de  terra  lioc 
idem  dictitm  est :  Quoniam  ip$iu$  ett  mare,  eii\t$e  fecit 
iflud,  el  aridam  manu$  eju$  fundaverwiil  { P$aL  aciv,  5)  ? 
Ergo  si  et  cmlos  manibns  el  tcrram  manlbus,  non 
soliini  bominem  fecil  manibus :  el  si  cmios  verbo,  cl 
terram  verbo,  crgo  el  bominem  vcrbo.  Qiiod  verbo, 

« Galian.  cndex  :  gratiam  remissknds  peccatorvm,  Alll 
quidam  llss.,  graiiam  et  remindonempecaaoirum. 
•  Lov.,  quia  ne  non  gratis.  Abesl,  tie,  al)  Kr.  et  a  Mss. 
»  Galian.  codex,  bmeficiitm. 
^  Er.  ct  plcrique  Blss.,  ex  danmato  regno  iimmptui. 


159 


hoc  manu ;  et  quod  manu,  hoc  verbo :  Bon  enim  hu- 
manis  membris  ftiaiore  Dei  disUncta  est,  qui  ubique 
totus  est,  et  nulla  continetur  loco ;  quod  ergo  verbo 
fecit»  sapientia  feeit,  et  qnod  manu  fedt,  virtute  fe- 
cil.  Chrisius  est  autem  Dei  Virlus  ct  Dei  Sapientia 
( I  Ccr,  I,  24) :  Omnia  autem  per  ipsum  facta  sunt,  et 
sine  ipso  factum  est  nihil.  Enarrarunt,  enarrant, 
enarrabunt  cosli  gloriam  Dei :  enarrabunl,  inquam, 
cceli,  hoc  est  sancti,  gloriam  Dei^  a  terra  siispensi. 
Deom  portantes,  praeceptis  tonantes,  sapleniia  coni- 
scanles ;  ilhm,  ut  diii,  gloriam  Del.  qua  salvi  focti 
sumus  indigni.  Hanc  indignitatem,  id  est,  qua  digiii 
non  fijimus,  agnoscil  filius  minor  egcsiate  constri- 
ctus :  agnoscll,  inquaro,  hanc  indignitatem  filius  mi* 
nor  a  patre  longe  peregrinus,  dxmonom  cultor,  lan- 
quam  poreorum  pasior;  agnoscit  gloriam  Dei,  sed 
egesiate  constrtctus.  Et  quia  illa  gloria  Dei  facti  su- 
mus  quod  digni  non  fuimns,  dicit  ad  Patrem  suum  : 
Non  sum  dignus  vocari  fHius  iuus  {Luc,  iv,  2i)  :  in- 
felix,  per  bumililatem  impetrat  fSeiiciuiem ;  et  eo  se 
osteiidit  digmim,  quo  confitetwr  indignum.  Hanc  gio^ 
riam  Dei  eteli  enarram^  ei  opera  manuum  ^us  afniicri*- 
tiai  firmamenlum  :  cnelum  firmamentum,  firmum  cor, 
non  limidum  cor.  Amiuntiata  enim  sunt  ista  inter 
impios,  iiiter  adversos  Deo»  iiiter  amatores  mundi 
persecutoresque  jusiorum  :  intersievientem  mundum 
annuntiau  sunt  ista.  Sed  saiviens  mundus  quid  pote- 
rat  lacere,  quando  firmamenlum  ista  annuntiabat? 
Annuntiat  firmamentum  :  qiiid  ?  Opera  manuuni  efus. 
Qii»  sunt  opera  manunm  ejus  ?  Gloria  Der  ilia,  qua 
salvi  facii  sumus,qua  creali  in  bonis opcribus  su- 
mus :  ipsius  enim  sniniis  flgmentum,  creaii  in  Ghristo 
Jesn  in  operibus  bonis  {Ephes.  n,  10);  non  solum 
qiiippe  homines,  sed  etiain  justos,  si  lamcu  sumus,  ipse. 
fecit  nos,  et  non  ipsi  nos  {PsaL  xcix,  5). 

4.  [vers.  3.]  Dies  diei  erueial  verbum,  et  nox  nocli 
annuntiat  scien^am  :  quid  est?  Forte  planum  et  aper- 
tuin  esl,  Dies  did  ernctat  verbum;  aperlom  et  pla- 
iium,  taiiqiiain  per  dicin  :  quod  aiilem  nox  nocti  an- 
nuntiat  sdentiam,  obscurum  est,  tanqoam  per  nociem. 
Dies  diei,  saitcti  sancti*«,  Apostoli  fidelibus,  ipse  Chri- 
fitus  Apostnlis,  quibus  dixit :  Vos  estis  lumen  mundi 
(Maith,  V.  14).  Apertum  hoc  videtur  et  cognitu  facile. 
Quomodo  atitem  nox  noeti  annunliat  seientiamf  Non- 
tiulli  haec  verba  siinpliciter  inteliexerunt,  et  forte  hoc 
<it  verum ;  oesiimanles  hac  senlentia  significalum  esse, 
quod  tempore  Domini  nostrl  iesn  Gbristi,  cum  in 
terra  versaretur,  Apostoli  audiernnt,  hoc  in  posteros 
^se  trajectum,  tanquam  de  teinpore  in  tempus  :  dies 
iiei^  nox  nocti^  prior  dies  posteriori  diei,  ct  prior  nox 
posieriori  nocii ;  quia  hxc  doclrina  diebus  ei  noctibus 
pra^dicnlur;  Iste  siinplex  inlellectus  cui  suflicil  surfi- 
ciat.  Sed  nonnulla  verba  Scripturarum  obscurilate 
sua  boc  profueront,  quod  multas  iutelligentias  pepe- 
rcrunt :  itaque  hoc  si  planum  esset,  unuin  aliquid  au- 
diretis ;  quia  vero  obscure  dictuni  est,  multa  audituti 
esiis.  Est  et  alius  intellectus  :  dies  diei^  nox  nocti^  hoc 
est,  spiriliis  spirilui ,  caro  carni.  Esi  alius  :  dies  dici^ 
spirituuhs  spirildalibus ;  «d  »»oxnocii,  cariinlcs  curiia- 


&  AUCUSTINI  EPI3G0PI  |fi<h 

llbiis.  Utrique  enim  aodiuut;  elsi  non  utriquo  aimih'. 
ter  sapiunt :  illi  enim  audiunt  lanquam  verbom  eru- 
cutum ;  illi  tanquam  scientiara  annunliaiam  :  qood 
enim  roctatur,  prxsentibus  roctator;  qiiod  auiem 
annuntiatur,  longe  posills  annuntiatup.  Possiiiit  cneli 
sensus  piiires  invenirr,  sed  adbibendus  est  modus- 
prepter  angttsiias  prxsentis  temporis»  Dicarous  au« 
temet  unum  aliquid,  quodquidara  veiut  conjicien- 
tes  *  aperuerunt  :  quando  Dominos,  inquiuni,  Chri-^ 
stus  loquebatur  Apostolis,  dies  diei  eructabat  ver- 
bom ;  quando  Judas  Dominum  Ghrisium  prodidit  Ju^ 
d»is»  nox  nocti  annunliabat  scientiam. 

5.  [vers.  5,  4.]  iVon  ttin/  loquelw  negue  sermones  ^- 
quorum  non  audiantur  voces  eoruni  :  quorom,  nisi  cos- 
lorum  illorum  qui  enarrant  gloriam  Dei?  Non  ntm^ 
loqueia  neque  sermones^  quorum  non  audiamur  voctt- 
eorum.  Legite  Actus  Apostolorum,  quomodo  veniente 
super  eos  Spiritu  sancio,  omnes  impleti  sunt  illo ;  es* 
loquebantur  linguis  omniom  gentium,  sicut  Spirilus 
dabat  eis  pronuntiare  (Acf.  ii,  4).  Ecce  non  sunt  h- 
queUB  neque  sermones,  quorum  non  audianiur  voces^ 
eorum  :  sed  non  ibi  tantum  ubi  impletl  sont  sonue- 
nint ;  In  omnem  terram  exiit  sonus  eorum^  et  in  finet 
orbis  terree  verba  eorum.  Ideo  et  nos  bic  ioquimur  : 
sonosenim  ille  ad  nos  usque  pervenit,  sonus  qui  in 
omnem  lerram  exiit,  et  haerelicus  Ecclesiam  non  in- 
trai.  Ideo  sonus  in  omnem  terram  exiit,  ui  lu  in  ccb- 
lum  intres.  0  pestilentiose,  litigiose,  pessime,  et 
adhuc  errare  volens ;  o  superbe  fili,  audi  tesumen- 
tum  patris  tui.  Ecce,  quid  planius,  quid  aperiius?  itt^ 
omnem  terram  exHtsonus  eorum^  elin  fines  orbis  terree 
verbaeorum.  Numqoid  expositoreopusest?  Quidcon— 
tra  teconaris?  Partem  vis  inlite  relinere,  qui poles- 
totum  in^concordiareijnere?' 

S.  [vers.  6.]  In  soie  posuit  tabemaeuium  suum  : 
in  manifestatione  Ecclesiam  suam,  non  inocculto,. 
non  qoae  lateat,  non  velut  opertam  * ;  ne  forte  fiat 
sicut  operta  super  greges  hxreticoriim.  Dietum  esi  et 
coidam  in  Scriptura  sancta,  Quoniam  tn  in  occuito- 
feeieti^  paherie  m  eoie  (li  Reg.  xii,  12) :  lioc  est ,  oc- 
colte  malom  fecisti,  poenas  patieris  in  omnium  maiii> 
feslaiione.  Jn  soie  ergo  posuit  tabemaeuium  smum^ 
Quid  tii,.  haeretice,  fugis  in  tenobras  ?  Cbrisiianiis  es? 
audi  Cbristnm»  Servus  es?  aiidi  dominuro.  Filius  es> 
audi  patrem  :  eniendare,  reviviscei  Dicamus  et  de  te : 
Mortuus  erat,  et  revixit ;  perieratj  et  immtUM  est  {Luc. 
XV,  3i).  Noii  mihi  dicas,  Utquid  me  quseris,  si  perii  f 
Ideo  enim  te  quaero,  quia  periisti.  Noli,  inquit,  me 
quaerere  :  hoc  sane  vull  iniquilas,  qua  divisi  sumus ; 
sed,  non  vult  chariias,  qiia  fratres  sumus.  Improbus 
non  essem,  si  qua^rcrein  servuni  meiim ;  et  ioiprobua 
dicor,  quia  quaero  frairem  meum  ?  Sic  sapiat  in  quo 
fraiema  charitas  non  est,  ego  tameo  qua^ro  fratrem 
meum.  Irascatiir,  dum  tamen  quxratur,  qui  inventus 
placatur.  Quxro,  inquam,  frairem  meum,  et  inier- 
pello  non  contra  illum,  sed  pro  illo  Dominum  meum  i 
nec  dicam  inlerpellans,  Domioe,  dic  fratri  meo  ut  lU- 


*  Aliqaol  Mss.,  concinens, 

*  sic  Us^  Ai  U>Y.  OQtissa  uegaiionei  velui  opena. 


%  16!  ENARRATIO  IN 

vhIH  mecuHi  haeredttnlein  (Lne,  tn,  15);  sed,  dicfra- 
4ri  meo  iit  leneat  mecum  liaereditatem.  Quid  ergo 
^rras,  frater?  qnid  per  angulos  fugis?  quid  laiitare 
conaris  ?  /n  $ole  pomt  tabernaculum  $uum.  Et  ip$e 
fmiquMH  tpontui  proeedens  de  thaiamo  $uo.  Puto  quod 
agnoscas  eum.  Ille  tanquam  sponsus  procedens  de 
Uialamo  suo,  extultoftit  ut  gigae  ad  currendam  viam ; 
ipse  m  eole  powmt  tabemacutum  iuum  :  boc  est,  ille 
lanqaam  sponsus,  cum  Verbum  caro  factum  est,  in 
otero  virginali  thalamum  invenit;  atque  indenatune 
eonjanctus  humanae,  tanquam  de  castissimo  proce- 
dens  ciibili»  bumilis  misericordia  mfra  oimies,  Ibrtis 
jnajestale  super  omnes.  floc  est  enim,  gigae  exiuUa- 
>mt  ad  cwrrendam  viam :  natus  est,  crevit,  docuit,  pa»* 
sus  est»  resurreiit,  ascendit;  cucurrit  viam,  non 
b»sii  in  via.  Idem  ipse  ergo  sponsiis  i|ui  hiec  fedt» 
ipse  posnil  in  soUy  hoc  est  in  manifestatione,  taber- 
naeuium  euum,  boc  est  sanclam  Ecclesiam  soam. 

7.  [  ver$.  7.]  Quam  autem  viam  ciio  ciicurrit  vis 
aodire  7  A  siunmo  ceeto  ^gremo  eju$,  et  oceur$u$  eju$ 
usque  ad  $ummum  eju$,  Postea  vero  qiiam  excurrit 
inde«  et  recnrrendo  remeavit,  misiC  Spiritunf  snum. 
Visx  sunt  illis  super  quos  venil,  lingu»  divis»  velot 
ignis  (Act,  II,  5).  Sicut  ignis  venit  Spiritus  sanclus, 
fceiium  carnls  consQmplurus,  aimim  coctorus  et  pur- 
gaiurus ;  sicut  ignis  venit,  et  ideo  sequitur,  £l  non 
e$niui$e  ab$eondat  a  calore  eju$, 

S.  [  ver$,  8.]  Lex  Domini  immaculata  convertene 
ammas.  Iloc  est  Spiritus  sanclus.  Testimonium  Do- 
mrm  fidele^  eapientiam  pra!$tan$  parvuli$  :  non  super- 
bis.  Hoc  est  Spiritus  sanctus. 

9.  [  ver$.  9.]  Ju$iitiaf  Domini  recta  :  non  terren- 
les,  sed  tastificantee  eorda.  Hoc  est  Spirilus  sanctus. 
Pr<eceptum  Domim  lucidumf  iUuminane  oculo$^  non 
bebetans  :  non  cariiis  oculos»  sed  cordls ;  iion  exte> 
rioris  hominis ,  sed  interioris.  Hoc  esl  Spiritos^n- 
ctus. 

iO.  [9er$.  iO.]  Timor  Domini :  non  serrilis,  sed 
ta$tu$;  gratis  amans,  non  puniri  timens  ab  eoquem 
iremit,  sed  separari  ab  eo  quem  diligit.  Iste  est  timor 
casins,  non  quem  consommata  cbariuis  foras  mittit 
(I  Joan.  IV,  i8);  sed  permanmu  in  $e^uium  $eKuU. 
Hic  est  Spiritus  sanctus ;  id  est,  hunc  donat,  hune 
coiifert,  bunc  inserit  Spiritus  sanclus.  Judida  Domini 
vera^  jueiificata  in  idipeum  :  non  ad  rixas  divistonis, 
sed  ad  congr^ationem  unitatis ;  hoc  est  enim,  iii 
tdipeuM.  Hoc  est  Spiritus  sanctus.  Ideo  linguis 
oninium  loqui  fecit,  in  quos  primo  venit ;  quia  lin- 
(uas  omniom  geiitium  in  unitatem  se  congregaturnra 
esse  nuntiavil.  Qiiod  tunc  faciebal  unus  bomo  ac- 
eeplo  Spiriiu  saucto,  ut  unus  bomo  linguis  omnium 
loqueretur;  lioc  modo  ipsa  unitas  facil,  linguis  omni- 
bus  loqoitor.  Ct  modo  unus  homo  in  omnlbus  genti- 
bns  linguis  omnibus  loi|uiiur,  unns  homo  capui  et 
eorpQS,  unus  homo  Gliristus  et  Ecclesia,  vir  perfe- 
cios«  ille  sponsiis,  illa  spons»  :  sed  erunt^  inquit,  duo 
in  earne  wta  (Gen,  u,  2i).  Judicia  Dei  vera  juetificata 
in  idipntm  :  propter  uniHitem. 

11.  [  ters.  {{]  De^iderabiUa  $uper  aurum  et  iapk' 


PSALMUM  XVIII.  m 

dem  pretiosnm  muttum  :  aut  mnUiim  auniiii ,  aut 
multum  preiTOsnm,  aiit  molturo  desiderabilla ;  lamen 
muilom,  baeretico  parum.  Non  nobiscum  amant 
i^ipsum,  «t  nobiscum  conflientur  Christum.  Ipsum 
quem  mecum  confiterisChristnm,  ipsinn  aina  mecum. 
Etqui  idipsum  nonvult,  reciisai,  recalcilrai,  re- 
spuit  :  non  illi  est  desiderabile  bac  super  aurum  et 
lapidero  pretiosum  multum.  Audi  aliud  :  Et  dalciora, 
inquit ,  euper  mei  ei  favum.  Scd  hoc  adversnm  est 
erranti  :  mel  amarum  est  febrienti,  dulce  tamen  et 
accepiabile  sanato,  qoia  carum  esl  saniiati.  Dtnde- 
rabHia  euper  aurum  ei  tapidem  pretioeum  multum,  et 
duiciora  $uper  mei  et  favum. 

ii.  [  ver$.  ii.]  Nam  et  $ervu$  tuu$  ai$todit  ea  : 
quam  dulcia  isia  suiil,  custodiendo  probat  servus 
tilus,  non  loquendo.  Custodlt  ea  servus  tuus,  quia  et 
nunc  dulcia  siini,  et  in  posterum  salubria  sunt ;  nam 
in  euetodiendo  ea  retributio  muiia  :  sed  amans  aniino- 
sitatem  suam,  nec  videt  hnnc  splendorem  Iiaercticus, 
nec  sentk  dulcediiiem. 

13.  [i^s.  iS,  14.]  Deiiceatnmqni$httelligit?f^^ 
ter,  ignosce  illis,  quia  nesciunt  qnid  facitini  {Lue. 
xxiii,  54).  Ideo,  iiKiuit,  Iste  est  servus  qni  ctistodit 
hanc  dulcedinem,  suavitatem  charitalis,  ainorem  * 
uniiatis.  Ego,  tnquil,  ipse  qui  custodio,  rogo  te,  qoo- 
niam  deUcta  <fui$  inteUigit  ?  ne  milii  ut  hoinini  qunedam 
subrepant,  et  quibusdam  ut  homo  praeoccuper,  Ab 
occultie  mei$  munda  me,  Domine.  Hoc  ergo  cantavi- 
mns,  ecce  ad  hoc  loqucndo  pervenimus.  Dicamus,  ei 
cam  iniellectu  cantemus,  et  cantindo  oremus,  ei 
orando  impetremus :  dicamus,  Ab  occultie  meis  munda 
me,  Domiiie.  Quis  enim  delicta  inletligit?  Si  videnlur 
tenebrae,  inlelliguntur  delicta.  Deniqiie  qnando  nos 
delicti  pmnitet,  in  luce  snmus.  Nam  quando  quisqiie 
ipso  delicto  involutiis  est,  quasi  obienebralis  oper* 
tisqiie  oculis  non  videt  dencium  :  quia  si  tibi  legatur 
et  camis  oculus,  nec  aliud  vides,  nec  hoc  unde  tegi- 
tur  vides.  Ei^o  Deo  dicamiis,  qui  novit  videre  quod 
purgel,  novit  inspicere  quod  sanet ;  illi  dicamus  :  Ab 
oecultie  mei$  munda  me^  Domine ;  et  ab  alienie  paree 
$ervo  tuo.  Delicta,  inqail,  mea  inquinant  me,  delicia 
alieiia  affligunt  me  :  ab  his  munda  ine,  ab  illis  parc^. 
Tolle  mihi  ex  cordo  malam  cogitationem,  repelie  a 
me  malum  suasorem  :  hoc  esi,  Ab  oceuitie  meis  mnn- 
da  m«,  et  ab  atienie  paree  $ervo  tuo.  Nam  ista  duo  ge- 
nera  delictorum,  propria  simol  et  aiiena,  ctiam  pri- 
ttiiius  in  exordto  claruerunt  :  diaboius  siio  delicio 
cecidll ,  Adani  alieno  dejecit.  Hic  ipse  Dei  servtis 
coslodiens  judicia  Dei,  in  quibus  retribulio  multi,  et 
in  alio  psalmo  sic  orat :  Non  veniat  mihi  pe$  euper* 
bitBj  et  manue  peccalorum  non  moveant  me  {P$ai. 
XXXV,  i2).  Non  veniat,  inqnit,  mihi  pes  superbi», 
boc  eHt,  Ab  occuUie  mei$  munda  me,  Donrine ;  et  ma- 
nus  peccatorom  non  moveam  me,  hoc  est,  Ab  aUeni$. 
pareeeervo  luo. 

i  4.  Si  mei  non  fuerint  donmata  :  occnlia  mea  el 
delicta  aliena.  Tiiit^  immacuUuue  ero :  hwa  non  suit 
viribus  audet,  sed  Dominum  deprecalor  m  impleat, 

'  in  plerisquc  Nss.,  amore. 


Ii3  S.  AUGUSTINI  EFI8C0F1 

ciii  dicitiir  in  ptalmo  :  Itutera  mea  dirige  seeundtm 

oerbum  ivwn,  et  noii  domnetur  mthi  omnii  iniquitai 

(P$aL  cxTiii,  455).  Noii  Umere,  st  cbristianus  e8«  do- 

miiiufii  foris  lioniinein  :  Dominum  Deum  luum  sem- 

per  lime.  Malum  iii  te  lime,  boc  est  cupidiutem  luam, 

iioii  qiiod  iii  le  Deus  fecU,  sed  quod  libi  ipse  fecisii  : 

le  Duminus  bonum  servum  fecit;  tu  tibi  in  cordetuo 

inalum  duminum  creaali.  Merilo  subderis  iniquiUli, 

mcrilo  subderis  domino  quem  lu  libi  ipsi  fecisti ;  quia 

ei  qui  le  iecit  subdilus  esse  noluislu 

15.  Scd  «i  mei^  inquil,  non  fuerint  dominata^  tune 
immaculatui  ero;  et  mundabor  a  delicto  magno  :  quo 
putamus  delicio?  quod  illud  ^si  delictum  magnam? 
Forte  aliud  sit  quam  dicturus  sum,  non  tamen  celabo 
quod  senlio.  Deliclum  roagnum  arbitror  esse  siiper- 
hiam.  Hoc  foriasse  et  aiiier  signiOcaium  est  in  eo 
quod  aii,  El  mundabor  a  delido  magno.  Quxritis  quam 
magnum  sit  boc  deliclum,  quod  dejecit  Angeluin, 
quod  ex  Angelo  fecit  diabolum,  eiquc  in  aeternum  in- 
terclusil  regnum  coelorum  ?  Magnuiii  boc  deitctum  est, 
et  caput  atqne  caiisa  omniiim  deliclorum ;  scriptum 
est  eniin  :  Initium  peecati  omnis  $uperbia,  £t  ne  quasi 
leve  aliquid  contemnas,  Iniliumj  inquit,  tuperbtas  kO' 
mini$  apo$tatare  a  Deo  {Eccti.  x,  15,  il).  Non  leve 
roalum  est  hoc  viiium,  fraires  mei :  huic  viiio  in  his 
personis,  quas  videtis  amplas,  dispiicei  humiliias 
ebrlstiana.  Propterhoc  viiiumdedignanturcollasiib- 
dere  jugo  Christi,  obligati  arctius  jiigo  peccali.  Non 
enim  servire  non  eis  continget :  iiam  noiunt  servire, 
aed  eis  expedit  servire.  Nulendo  servire  nibilaliud 
agunt,  quam  ut  bono  Doinino  non  serviant ;  noii  ut 
omnino  non  serviant :  quia  qui  noluerit  servire  cba" 
ritati,  necesse  est  ut  serviat  iniquitati.  Ab  hoc  vitlo, 
quod  est  caput  oinnium  vitionim»  qula  iiide  casiera 
vitia  iiaia  sunt,  facla  est  apostasia  a  Deo,eaiiteanlma 
in  lenebras,  et  inaie  utente  libero  arbitrio,  peccatis 
etiam  cxieris  consecutis  :  ut  et  substantiam  suam 
dissiparet  cum  meretricibus  vivens  prodige,  etper 
egestalem  fieret  pastor  porcorum  {Luc.  xv,  13),  qui 
eral  socius  Augelorum.  Propter  hoc  vitiuni,  propter 
hoc  magnum  superbiae  peccatum,  Deus  humilis  ventt : 
haiccausa,  hoc  pcccatum  magnum,  iste  ingensroor- 
hus  antmarum,  omnipotentem  roedicuro  de  coslo  de- 
duxit,  iisque  ad  formam  servi  humiliavit,  contumeliis 
egit,  ligno  suspcndit ;  ut  per  saiutem  tantae  medieinaB 
cureiur  hic  lumor.  Jain  iandem  erubescat  homo  esse 
superbus,  propter  quem  factus  est  humilis  Deus.  Ita, 
inquit,  fiiuB^^or  a  delieto  tuegno^  quia  Deiis  super* 
liis  resistit,  humilibus  aulem  dat  gratiam  {Jacobi 
IV ,  6,  1  Petr.  V,  5). 

16.  [rers.  45.]  Et  per  hoe  ut  camplacetmt  eloquia 
ori$  mei,  et  meditatio  cordi$  mei  in  eon$pectu  tuo  $em* 
per  :  nam  si  ab  hoc  magiio  delicto  iion  mundabor,  in 
conspectii  liominum  placcbunt  eloquia  mea ,  non  in 
conspcciu  iiio.  Sii|ierl)a  anima  in  conspectu  hominum 
vuU  pbcere  :  bumHis  anima  in  oecolio,  iibl  Deus  vi- 
det,  vuit  placere ;  ut  st  piacueril  bominibus  de  bono 
opere,  illisgratuletnr  quibus  placet  bonum  opus,  noii 
6il5i  cui  siifncere  dcbct  quia  fecit  bonum  opus  :  Glo- 


m 

ria  no$tra^  inqtiil,  kme  e$t,  te$Hmoniumcott$deHaeen0' 
$trw  (II  Cor.  1,  12).  Ideoque  dicamus  eiiam  quod  se- 
quilur,  Domine  adjutor  meu$  et  redemptor  nieu$  :  adju- 
tor  in  bonis,  redemptor  a  maiis ;  adjutor  ut  Imbitem 
in  charitate  tua ,  redemptor  ut  liberes  me  ab  iniqiii- 
tate  mca. 


IN  PSALMUM  XIX 

ENAimATIO. 
Jn  fbtem,  P$aimu$  Damd. 

\.  [wf».  I.]  Notus  est  ista  Utoiiis,  nec  airislus 
didt ,  sed  Christo  dicit  Propheta,  figura  optandi  qux 
ventura  sunt  canens. 

2.  [um.  «  ]  Kxaudiat  te  Dominu$  in  die  trfbulatio- 
m$  :  exaudiat  te  Dominus  in  die  qiia  dixfstl,  Patcr, 
chrifica  Filium  tunm  {Joan,  xvii ,  1).  Protegat  te  no- 
men  Dei  Jaeob  :  ad  te  enim  pertinet  populus  puste- 
rior  natu ,  quia  major  serviet  minori  (Gen.  xxv,  23). 

5.  [ver$.  5.]  Mittat  tibi  auxilium  de  eaneto .  et  de 
Sion  lueatur  te  .  faciens  tibi  sanotiflcatum  corpus  , 
Ecciestom  ,  de  speculatione  tutam ,  quae  exspectat 
quando  venias  a  nuptils  *. 

4.  [»erf.  4.]  If emor  mt  omni$  $acrificii  tui  :  memo- 
res  nos  faeiat  omnium  injiiriarum  tuarum  et  coniu- 
meliarum,  quas  pro  nobis  pertulisti.  Et  hoiocqu$tum 
tuum  pingue  fiat :  et  enicem  ,  qna  lotus  oblatus  es 
I>eo,  m  laeiitiam  resurrcctionis  converlal. 

5.  [ver$.  5.]  (<i)  Tribuat  iibi  Dominu$  $ecundum  eor 
tuum :  tribuai  tibi  Dominus,  non  secundum  cor  eoriim 
qui  putaverunt  persequendo  delere  te  posse ;  scd  se- 
cundiim  oor  tuum ,  quo  scisti  quld  utilitatls  haberei 
passio  lua.  Et  omne  con$Hium  tuum  compleat  :  ek 
eompleat  omne  consilium  tuom,  non  soliim  quo  ani- 
mam  tnam  posuisti  pro  amicis  tuis  (Joan,  xv,  15),  ui 
mortificatum  granum  copiosius  rcsurgeret  (  /rf.  xii, 
25) ;  sed  etiain  quo  cyccilas  ex  parte  Israel  facta  est , 
ut  plenitudo  Gentium  intraret,  et  sic  omnis  Israel  sal- 
vus  fieret  {Rwn,  xi ,  25). 

6.  [wr«.  6.]  Exeultabimn$  in  $atutari  tuo  :  exsulta- 
bifflaft  quod  tibi  mors  nihil  noceblt ;  ita  enim  nec  no- 
bis  eam  nocere  posse  monstrabls.  Et  in  nomine  •  Dd 
no$tri  magmficabimur  :  et  confessio  tui  nominis  iion 
solum  non  perdet ,  sed  etiam  magniflcabit  nos. 

7.  [»«■».  7.]  Impleat  Dominu$  omne$  petitiones  tua$  : 
impleat  Dominus  non  solum  petitiones  qnas  habuisti 
m  terra,  sed  etiam  quibus  fn  coelo  Interpellas  pro  no- 
bis.  Nunc  cognovi  qnoniam  $atvum  fedt  Domnu$  Chri- 
$tum  «vnm ;  nune  mihi  per  prophetiam  dcmonstra- 
tum  est,  qnoniam  resuscltabit  Doininus  Cliristum 
suom.  Exaudiet  illum  de  coelo  $ancto  $uo  :  exaudiet  il- 
lum ,  non  de  terra  tantum  ,  ubi  se  peiiit  clarificari 
{Joan.  XVII ,  1) ;  verum  etiam  de  coelo ,  ubi  jam  ail 
dexteram  Pairis  Interpellans  pro  nobis  (Wow.  vm, 
34),  diffudit  inde  Spirilum  sanctum  swper  credcuies 


*  Gdd.,  ad  nKpUa$.  At  Mss.,  anuptUs. 
«sic  ex  melioribus  Mss.  jaxu  LXX.  [nomkie  imum 
Det,  eic.] 
(a)  uiapsalina. 


405  ENARUATIO  IN 

in  sc.  I»  potentatibus  talus  dextertB  ejus  :  polcnUilus 
noslri  sunl  salus  favoris  ejus ,  cuin  eli;im  de  iribula- 
lione  dal  auxllium,  ut  quaudo  innrmamur,  lunc  po- 
teiiies  simos  (11  Cor.  xii,  iO).  Nam  vana  salus  homi- 
iium  {Psal.  Lix,  15),  qua;  non  dexlerae,  sed  ginistne 
pjtts  cst  :  liac  cnim  extollunlur  in  niagnam  super- 
biam  ,  quicumque  peccantcs  temporaliter  salfi  facti 
sunt 

8.  [vers.  8.]  Bi  in  curribus  et  hi  in  equis  (a)  :  hl 
Tolubili  successione  temporalium  bonorunii  trahun- 
tur,  et  bl  superbis  praEfenmlur  *  honoribns,  atque  in 
bis  exsullant.  Nos  autem  m  nomine  Domini  Dei  nosiri 
exsnttabimus  :  nos  aulem  spem  Hgentes  in  «lernis  , 
«equc  gloriain  nostrain  quaerentes,  in  noininc  Domini 
Dei  nostri  exsuliabimus. 

^.  t«er«.  9.]  Ipsi  obligati  sunt ,  £t  ceciderunt  :  el 
ideo  ipsi  teniporalium  rerum  cupidHale  oWigati  sunt, 
liraentcs  parcere  Domino  ,  nc  a  Romanis  pcrdercnl 
locora  (JoflM.  XI.  48) ;  et  irrucntes  in  lapidcni  offen- 
sioois  {Rom.  ix,  3i)  ct  pclrain  scandali,  dc  spc  cce- 
lestl  cecidcnini  :  quibus  capcitas  ex  partc  Israel.facU 
est,  ignoranllbus  Dci  justiliam  ,  et  suam  volenlibus 
constituere  {Id.  x,  3).  Nosvero  surreximus^.et  erecti 
mmus  :  nos  vcro  ut  populus  Gcntium  intraret,  de  la- 
pidibus  cxcijaii  filii  Abraham  {Matth.  iii,  9)  qui  non 
fiectad>amur  jiislillam ,  apprchendimus  cam  {Rom.  ix, 
3©),  ct  surrcximus;  ncc  vlribus  noslris,  sed  per  fi- 
dem  jttstificati  crecli  sumus. 

40.  [vers,  10.]  Domine^  salvum  fac  regem  :  ut  ipse 
qoi  nobis  praeUandi  exemplum  passione  moiislravil , 
offerat  ctiam  sacrificia  noslra ,  sacerdos  excitatus  a 
roortuis,  ct  in  coelo  conslitulus.  Et  exaudi  uos  in  die 
quaimocaverimus  te  :  quo  jam  pro  nobis  offercnlc  '  , 
exaudi  nos  in  dic  qua  invocavcrimus  lc. 


IN  PSALMUM  XX 

ENARRATIO. 
/n  finem,  Psalmus  ipsi  David. 

1.  [oers.  l.]Titulu8  noius  cst;  de  Olirislo  ca- 
Rilur. 

2.  [vers.  2.]  Domine,  in  virtute  tua  twtabitur  rex  : 
Domiikc ,  in  virtute  lua,  qua  ^  Verbuin  caro  factuin 
esl»  Ixtabitnr  homo  ChrisliiS  Jcsus.  El  super  satutari 
tuo  exsultabii  vehemeuter  :  et  stiper  hoc,  qoo  vivlficas 
omnia,  exsultabit  vehemcnter. 

3.  [vers.  3.]  Desiderium  animm  ejus  dedisti  d  :  dc- 
sideravii  manducare  Pascha  {Luc  xxii ,  15) ,  ct  po- 
nere  cain  vcllct,  alqoe  Itmm  cum  vellct  sumcrc  ani«* 
mam  snam  {Joan.  x,  18) ;  et  df*dlsti  ei.  Et  votuntate 
iabiorum  e/tu  non  fnrivasti  *  eum.  Pacem  meam^  Inquit, 
reiiaquo  vobis  {Id.  xiv ,  27)  :  ci  facUim  cst. 

4.  [vers.  4.]  Quomam  prmeuisti  eum  in  benedictiO' 

t  coD).  Ms.,  feruntur. 

*  Poiiores  Uss.,  resurreximm. 

*  sic  Mss.  At  edd.,  Quoniam  pronobi^  offers  te. 

^  Edd.,  ^ifod  :  et paulo  |K)si,  qnot  rinfiau.   M  aliquot 
».  hic  habent,  owfl,  el  infra,  quo  nviftcas. 
"  Edd.,  fraudasA.  Blss.vcrcprirosU.  U\  cvxcoeA^esleresa^. 
(a)  klem  vcrs.  8  tractatur  in  Rnar.  mi.  ctlvi»  n.  10. 


PSALMUM  XX.  m 

uibus  dulcedinis  :  quoniam  prius  bauserat  bcncdictiA- 
ncm  dulccdinis  lu:i? ,  fel  pcccatorum  nostronim  noa 
iiocuit  ei  (a).  Posuisti  in  capite  ejus  coronam  de  tapiae 
pretioso  :  iii  principio  scrmonis  cjus  acccdcnlcs  aai« 
bierunl  eu  n  lapides  preiiosi ,  discipuli  sui ,  a  qulbttS 
exordium  nnnuntialionis  ejus  lieret. 

5.  [vers.  5.]  Yitam  petiit ,  et  dedisti  ei :  resurre- 
ctioncm  peliit ,  diccns,  Pater ,  cUmfica  Filium  luum 
{Joan.  xvii,  1);  et  dedistt  ei.  Longiludinem  dierumin 
sceculum  scecuU  :  longa  tcnipora  sneculi  hiijus ,  qiitt 
habcret  Ecclesia,  et  deinccps  xiernitatcm  In  ssculum 
sa^culi. 

6.  [vers.  6.]  Magna  est  gtoria  ejus  in  salute  tua  : 
niagna  cst  qiiidem  gloria  ejns  in  salutc ,  qua  euin  re- 
suscitasti.  Gioriam  et  magnum  decorem  impones  tuper 
eum  :  sed  adhtic  gloriam  ei  magnum  decorero  addes 
ci ,  cuin  in  coelo  collocabis  ad  dexteram  tuam. 

7.  [vers.  7.]  Quoniam  dabis  ei  benedietionem  in  sm- 
culum  smculi :  IiaKS  est  beiiediclio ,  quam  ei  dabis  in 
s:cculum  sa^culi  :  Leetifieabis  eum  in  gaudio  eum  vuUu 
tuo  :  secundum  hominem  lastifieabls  eum  cum  vulta 
tuo,  qucm  Icvavit  ad  le. 

8.  [vers.  8.]  Quoniam  rex  sperat  in  Domino  :  quo* 
niam  rex  non  superbii ,  sed  bumilis  corde  sperat  m 
Domino.  Et  in  AUissimi  ndsericordia  non  eommovebi» 

.  tur  :  et  in  Altissimi  miserieordia  non  conlurbabii 
humililatem  ejus  obedientia  *  iisque  ad  mortem 
crucis. 

9.  [vers.  9.]  InvetAalur  nnanus  tua  ommbns  iniindcis 
tuis  :  inveniatur,  o  rex,  potestas  tua,  cum  ad  judican- 
dum  vcneris ,  omnibus  inimicis  tuis  ,  qui  cam  in  hu« 
rnilitate  tua  non  intellcxerunt.  Dextera  tua  inveniat 
omnes  qui  le  oderunt :  claritas  qua  regnas  ad  dexte* 
ram  Patris,  inveniat  In  die  judicii  puniendos 
omncs  qui  tc  odcruiit ;  qnia  nunc  ipsi  non  invenerunt 
cam. 

10.  [vers.  10.]  Pones  eos  ui  ctibanum  ignis  :  con« 
slitucs  cos  ardentes  inlrinsccus,  consciciilia  impicta- 
tis  sux.  /n  tempore  vultus  tui :  in  tempore  manlfesia- 
iionis  tWB.  DomiHUS  in  ira  sua  conlurbabit  eos^etde' 
vorabit  eos  ignis  :  deinde  conturbali  vindicta  Domiiii , 
post  accusationem  conscientiae,  dabuniur  igni  stemo 
devorandi. 

H.  [vers.  11.]  Fructum  iUorum  de  terra  perdas : 
fructum  illorum ,  qiiia  terrenus  est ,  perdcs  de  lerra. 
Et  semen  eorum  a  fitiis  hominum  :  et  opcra  liloruA  , 
vel  quoscumque  seduxcrunt,  non  depuubis  intcr  A- 
Uos  homiDiiro,  quos  iii  haereditatem  scmpiternam  vo* 
casti. 

1i.  \vers.  1i.]  Quonsam  deetinavemnt  in  te  mala  : 
haec  auteni  poena  retribuetur  cts,  qnoniam  mala  qu» 
sibi  iuimincre  te  rcgnante  arbilrabantur,  fn  te  occidcn- 
dum  detorseruni.  Cogitavermni  eonsiUum^  quod  non  po* 
tuerunt  stabiUre  :cogitaveniHieonsilium,  dicciites,  Ex' 
pedit  unum  pro  onmibus  mori  { Id.  xi,50);  quod  non 
|fOtueroot  siabillrc,  nescierites  quid  dixerint. 

«  sic  optimjB  notaj  Mss.  At  edd.,  alque  obedientiam, 
(o)  Dia;  salma. 


167 

45.  \v4r$.  13.1  Qmrdam  pones  eos  rfoMum  :qiio- 
iikiui  uf<lintibis  eos  in  his,  a  quibus  posipusiiis  ct 
conicniptis  averleris.  In  reliquiU  luis  pmparabis  vul' 
tum  eoruin :  et  in  his  qu  e  relinquis,  id  esl  in  cupidi- 
taiibus  regui  lerreui,  praeparabis  libi  ad  passiouein 
impudeniiain  eoruui. 

14.  [pers,  14.]  Exaltare,  Doimne^  m  virtute  tua: 
qiiem  humilem  non  cognoveront,  exallare,  Domine, 
in  virtiite  lua,  qoam  infirmilatem  puuveruut.  CatUO' 
bimu*  ei  psallemus  virlutes  luas  :  corde  et  opere  cele- 
brabimus  el  noca  faciemus  mirabilia  tua. 

IN  PSALMUM  XXI  (a) 
EN.\RUATiO  I. 

In  finem,  pro  suseeptione  maUUina,  Psabnus  Dand. 

i.  [vers^  1.]  In  fincm,  pro  resurrectioncsua  ipse  Do- 
minus  Jesus  Cbrbiusl«quitur.  Matatina  enim  fuitprima 
sabbati  resurrectio  ejus,  qua  snsceptus  est  in  seteroam 
vium,  cui  mors  ultra  non  dominabitur  (flom.  vi,  9). 
Dicuntiir  autcm  ista  ex  persona  crucifixi :  nam  de  ca- 
pite  psalmi  hujus  sunt  vcrba  qux  ipse  clamavit  cum 
in  cruce  penderet,  personam  eliam  servans  veteris 
hoininiSy  cujas  monatitiitem  portavit.  Nam  veiuslio- 
mo  nosterconfixus  est  cruci  cum  illo  (Ibid,,  6). 

4.  [vers.  4.]  DettSy  Devs  meus  respiee  me,  quare  me 
dereliqui$ti  longe  a  salute  mea  (6)?  longe  factus  a  sa- 
hite  mea ;  quoniam  longe  esl  a  peccatoribiis  salus 
{Psal,  cxviii  ,155).  Verba  detictorum  meorum  :  iiam 
baec  verba  miiit  non  jiistiti»,  sed  delictorum  meorum. 
Yetus  eiiim  tiomo  confixus  eruci  loquilur ;  eliam  cao- 
&am  ignorans  qiiarc  cum  dercrtquerit  Deus  :  aut 
ccrlc ,  Longe  a  salute  mea  sMnt  verba  deUctorum  meo- 
rum. 

5.  [ver$.  3.]  Deu$  meus^  eUmaibo  adteper  diem^ 
nec  exaudiee  (c) :  Deus  mcos»  clamabo  ad  te  in  rebus 
prosperis  liujus  vitse,  ot  non  mutentur ;  nec  exaudies» 
quia  verbis  delictorum  meorom  ad  te  clamabo.  Et 
nocie^*et  non  ad  innpientiam  mihi :  et  in  adversis  uti- 
quc  hu)u8  vit»  damabo  ut  prospcrcntur,  ct  similiter 
non  cxaudies.  Ncque  iioc  facis  ad  insipientiam  inihi, 
scd  potitts  ut  sapiam  quid  clamarc  me  velis;  non  ver- 
bis  ddictonim  ex  desiderio  tcmporalis  vitae,  sed  ver- 
bis  convcrsionis  ad  te  in  vitam  xtemam. 

4.  [ver$.  4.]  7ic  aiifm  m  $ancto  habita$,  lau$  hrael: 
tu  autem  in  sancio  habitas,  et  ideo  immunda  delicto- 
rum  verba  non  oxaiidies.  Laus  videntis  te,  non  ejus 
qui  laudcm  suam  quaesivit  in  gosUndo  vetito  cibo,  ut 
aperiis  corporeis  ocuiis  abscoadcre  sc  conaretur  a 
conspecm  luo  {Gen.  ui). 

5.  [vers.  5.]  inte  $pera»0runtpalrano$tri:oaints 
iusti  scilicet,  non  qusereiiles  suara  iaudcm,  scdiuani; 
eperaverunt^  «I  cniti^  eo$. 

6.  [vers.  6.]  Ad  u  clammmunt^  et  $Mi  facH  $unt : 
ad  lc  cl:imavcruut,  non  verbis  dclictorom  a  qiiibus 


(a)  iiup.c  \\)snua  Psabnum  xxi  exponit  AugustiDus  io  Bpl- 
stola  140  ad  Honoraium. 

{b)  De  eodem  vers.  2agitur  in  Enar.  Psal.  xxxvii,  n.  6; 
xuu,  n.  3;  lviu,  serm.  1,  n.  2;  lxxxtu^  n.  14. 

{c)  Idem  vers.  3  tracidtur  In  Bnar.  Psal.  Lni»  n.  5. 


S.  AUGUSTlNi  EPISCOPI  1C8 

longe  est  salus,  ct  ideo  salvi  facll  sunt*  In  te  ^perave- 
runty  et  non  sunl  confusi :  in  te  S|)eravcrunt,  ncc  eos 
fefellit  spes;  non  enim  in  se  illam  posuerunt. 

7.  [vers.  7.]  Ego  aulem  sum  vermis,  et  non  homo  : 
ego  auiem  jam  non  ex  persona  Adam  loquens,  sed 
ego  proprie  Jesus  Christus  sine  scmine  in  carnc  na- 
tus  suni\  ut  essem  i.n  homiiic  uUra  homincs;  ut  vel 
sic  dignaretur  imitari  huniana  supcrbia  humilitatem 
meam.  Opprobmun  hominum  et  abjeetio  plebie :  in  qt» 
factus  sum  opprobrium  liominum,  ita  ut  pro  coiivi^ 
ctosomaledicto  diceretur ;  7u  $i$  di$ctpulu$eju$  (/oaii. 
IX,  28),  et  piebs  me  contemncrct. 

8.  [ver$.  8.]  Omne$  qui  conepiciebant  me^  iti6san- 
rta6ani  me :  omnes  qui  conspiciebant  me,  irridcbant 
me,  Et  bcuti  $unt  labiis,  et  moverunt  caput :  ct  locuti 
sunt  non  in  corde,  scd  in  labiis. 

9.  [vers.  9.]  Nam  irridentcr  movcrunt  caput,  di* 
centes  :  Speravit  in  Dominum,  eruat  eum;$alvum  fa- 
cial  eum^  quoniam  vult  eum.  ^xc  verba  erant,  sed  in 
labiis  dicebanlur. 

10.  [ver$.  iO.J  Qttoiiiam  tu  e$  qui  extraxieti  me  de 
ventre :  quoniam  tu  es  qui  exiraxisii  mc,  non  soliini  de 
illo  ventrc  virginaii,  nam  omnibus  liominibus  iex  isia 
nascendi  est  ut  de  ventre  cxlrahantur,  sed  etiam  de 
venire  Judaic»  gentis;  cujus  tencbris  obtegitur,  el 
nondum  in  lucem  Chrisii  natus  cst,  quisquis  in  car- 
nali  observationesabbati  ct  circumcisionis  cxterorum- 
que  talium  salutem  ponlt.  Spe$  mea  ab  uberibu$  nmrig 
mem:  spes  mea  Deus,  non  ex  quo  uberibus  virginis 
laciari  ccepi,  nam  et  anle  uiique ;  sed  ab  uberibus  Sy- 
nagogae,  sicut  dc  ventre  dixi,  extraxisti  me,  ne  car- 
nalem  consuctudiuem  sugcrem. 

i  1 .  [ver$.  i  i .]  //}  te  confirmatu$  $um  ex  utero :  ipse 
est  uterus  Synagogae,  qui  nie  non  pcrttilit,  sed  jacia- 
vit  me:  non  aulem  cecidi,  quia  contiiiutsii  me.  De 
ventre  malris  meee  Deu$  meu$  e$  tu.  De  ventre  matria 
meof :  non  cffecit  venter  mairis  incx  ut  taiiquani  par- 
vuliis  oblitus  essem  tui. 

i2.  [ver$.  i2.]  Deus  meus  e$  (u,  ne  discedas  ame: 
quofdam  tribulatio  proxima  e$t.  Deus  meus  ergo  es  tu, 
nc  discedas  a  me :  quoniam  iribulatio  jiixta  me  cst ; 
iiam  est  in  corpore  meo.  Quoniam  non  est  qtuadjuvet: 
quis  enim  adjuvat,  si  tu  no»  adjuvas? 

15.  [ver$.  13.]  Circumdederunt  me  vituU  muUi  : 
circumdedit  inc  multitudo  luxiiriantis  plebis.  Tauri 
pinguee  obeederunt  me :  et  principcs  cjus  de  oppres- 
sione  mea  I^ti.  obsedcrunt  mc. 

14.  [vers.  14.]  Aperuerunt  in  me  os  $uum  :  ape- 
rucrunt  in  me  os,  non  de  Scripiuris  tuis,  sed  dc  cu- 
piditatibus  suis.  Sieut  leo  rufriene  et  rugiens :  sicui  leo 
cujus  rapina  esl,  quod  appreliensus  adductus  *  sum  ; 
et  rugilus,  Crud^ge^  Cruci/ige  {  Id.  xix,  6) ! 

15.  [vers*  15.]  Sicut  aqua  effn$u$  sum^  et  disperea 
$unt  omnia  ossa  tnea :  sicut  aqua  effusus  suin,  ubi  lapsi 
sunt  persecuiorcs  mei;  el  timore  dispcrsa  suiil  a  me 
firmametiia  corpoiis,  lioc  cst  Eidi!SinD,  discipulimet. 
Factwn  est  cor  meum  sicut  cera  tiqucscens,  in  medio 


*  Aliqnot  Mss.,  aiie  seniin^  incarnatus  »m. 

*  Sie Blss.  Ai  YAl ,  abductwi. 


1«  ENARRATIO  m 

veabfUnm z SftpieBUa  mea»  qa»  in  itBClis  litirift de 
me  eontcripu  est»  Unqoam  dnra  et  claust  non  intel* 
ligebnur;  sed  poslqaam  ifnis  me»  passionis  aeoes- 
sit,  unqnam  Uquefaeta^  manifesuta  esi,  et  ezcepta  ost 
ifi  memorU  Ecclesis  meae. 

16.  [ver9.  16.]  Exarmt  velut  tetta  wtiu  mM:ex- 
arail  passione  Yirios  mea ;  non  Yelut  fenuro,  sed  YclnC 
icsu,  quae  fil  igne  firmior.  Et  lM§ua  mea  adhtedt  fath 
dhui  meU :  et  serYaYerunl  apod  se  praecepUmea  iili» 
per  quos  ioculun»  eram.  Et  m  pulverem  tnortU  de^ 
^wctsii  iim;  el  in  impios  morli  destinatos,  qoos  tan- 
qoam  pnWerem  projicit  YcnUs  a  facie  terrx,  deduxi- 
sUme. 

17*  [sen.  17.]  Quomam  circmndedermtt  me  eanee 
nmiii :  quoniam  circumdederont  me»  non  pio  YeriUle» 
eed  proconsnelodine,  lalranles  mttlli.  Cond/mm  me- 
Hgnamihm  ekcumdedit  me,  Fodenmt  mamu  meoi  et 
pedet  (a) :  fodeninl  ctaYis  manos  meas  ei  pedes. 

18.  [9ers.  18.]  DtntMnereseniiil  amma  eeea  mea: 
dinumcraYerunl  in  ligno  crods  extenU  omnia  ossa 
mca.  Ipd  vero  connderaoerunt  et  conepexerunt  me :  ipsi 
Yero,  id  esl  non  muUti.consideraYeruntelconspexe- 
runime. 

19.  [ven,  19.  ]  Dimterunt  nH  veetimenta  meaf  et 
waper  veUem  meam  mleerunt  sortem^ 

20.  [vert.  SO.]  Tu  autem^  Dondne^  ne  hn§e  fecerii 
mudUum  tuum  a  me  :  lu  antem,  Domine,  non  in  flne 
saecali,  sicot  capleros;  sed  sUlim  resusciu  me.  /n  ife* 
fenakmem  meam  OMpice :  aspice ,  ne  quid  milii  no* 
osant. 

21.  [oere.  2i.]  £me  a  fromeamumemmeam :enio 
animnm  mcam  a  lingua  dissensionls.  Et  de  manm  eth 
nu  umeam  meam :  et  de  potesUte  populi  ex  consoelu- 
dine  latrantis  Eeclesiam  meam. 

22.  [verf.  22.]  Saivum  me  fae  deore  teomi:  sal- 
Yom  me  fac  de  ore  regni  saecularis.  Et  a  comihii  nm'- 
commorum  hmnUitatem  meam :  a  a  subiimitaiibus  su  - 
pcrborjim  se  singulariter  erigenlium,  consortesque 
non  ferentium,  salYam  fac  liumilitatem  meanu 

25.  tert,  23.]  Narrabo  nomen  tuum  fratribui  mm: 
nambo  nomen  tuum  huinilibus,  el  se  iuYicem  diii» 
genlibus  ncul  a  mo  dilecti  sunt  fratribus  meis.  i»  me- 
dio  Eecteeite  cantabo  te :  in  medio  Ecdesiae  gaujdens 
pnpdicabo  le. 

2-1.  [vers.  24.]  Qni  limetii  Dondnum^  laudateeum: 
qiii  lifiietis  Dominum,  nolile  quaerere  iaudem  Yeslram, 
sed  ipsoin  land.ate.  Vniversum  eetnen  Jacob^  magmf» 
cQte  eum :  nniversum  semen  ejus  coi  major  serYiet, 
lu  giiiGcatc  eom. 

25.  [veri.  25.]  Timeat  eum  omne  iemen  lerad: 
limcani  eum  omnes  ad  noYam  viiam  naii,  el  ad  Yi« 
sjoneni  Dei  reparati.  Quoniam  non  iprevit  neque  de^ 
ipejdi  preeem  pauperit :  quoniam  non  sprcYil  precem» 
noa  illius  qoi  Yerbis  deliciorum  clamansad  Deum  Yi* 
uoi  Ysnam  transire  nolebat,  sed  precem  pauperis 
Bou  iiunentis  in  pompis  Iranseunlibns.  Netpie  avertit 
\ame:  sicul  ab  iilo  qni  ilicebal,  Clamabo 


(oD  De  YCfs.  17, 18,  etc,  Ykle  Bnar.  Psal.  uxxiYi  n,  9« 
Sawct.  Augttst.  IV, 


MALMOM  XXI.  171 

ad  U,  nee  exaodies.  Et  eum  ekmartm  ad  enm,  exmt^ 
divUme. 

26.  [vere.  26.]  Apud  fe  Ume  meoi :  non  enim  laudem 
meam  qoaero,  quia  lu  mibi  es  laus,  qui  in  sancte 
babius,  ei  Jam  sanctum  u  deprecantem  exaudis, 
laus  Isracl.  itt  £cc(eiia  masna  eonlitebor  tibi :  in  Ee- 
clesia  orbis  terrarum  confitebor  libr.  Yoia  mea  nd^ 
dam  coram  UmenUbui  eam :  sacramenu  corporis  el 
sanguinis  mei  reddam  coram  timenlibos  eum. 

27.  [veri.  27.]  Edem  pauperet,  et  tainrabuntnr  (a); 
edent  hnmiles  et  contempiores  saeculi,  et  imiubon- 
lur;  ita  enim  nec  copiam  bujus  saeeoli  concupiseenly 
nec  limebunl  inopiam.  Et  Umdakunt  Dominum  ^ul 
requirunl  eum  :nam  laos  Domini  eelemeuiio  satori- 
Utis  illius.  Vivent  corda  eorum  m  tmculum  tmeuU: 
nam  cibus  Hie  cordis  est 

28.  [Mff.  28.]  Commemorahunhtr,  et  eonvertenlmr 
ad  Domtnmm  mdverti  finet  terrm  :commemorabonlur ; 
exclderai  enim  Deus  Gentibns  mortaiiur  naiis  el  in 
exleriora  tendenllbus;  el  tunc  conYerteninr  ad  Do- 
minum  uniYcrsi  fines  terrae.  Etadorabunt  in  contpeetu 
ejut  univertas  palrim  gentium:et  adorabunl  in  con- 
Mientiia  suis  uniYersae  patrias  genlium. 

29.  [ven.  29.]  Quomam  Dondm  ett  repnmn,  et  ipqt 
dominabitur  gentium  :qnoQiam  Domini  esi  legnom  » 
non  superbonun  hominQm;  el  Ipse  dommabilnr  gen- 
lium. 

50.  [oeri .  50.]  Jfandiieaoenml  ef  admraverum  omnes 
divitet  Urue :  manducaYerunl  eorpns  buauliutis  Do- 
mini  sul  etiam  diYites  urne,  nee  sicul  panperei 
iatnratl  sunt  usque  ad  imiuiionein,  sed  lamen  ud* 
oraYenml.  In  cmttpeetu  ejue  procident  umverti  qtd 
deteendunt  in  terram  :  solns  enim  Yidel  quomode 
procidanl  universa,  qni  ccelesiem :  conversatlpneni 
deserentes,  in  terra  elignnl  beall  appaiere  liomini* 
bus,  non  Yidenlibus  ruinam  eomm. 

51.  [vert.  51.]  Et  amma  mea  tpii  sjvei :  et  miime 
mea  quae  in  contemp(o  saaculi:  h^ius  qnasl  mori  Yide- 
lor  hominibus,  non  sibi,  sed  ipsi  yIyoi.  £l  •emen 
mettm  terviet,  iUi :  et  opcra  mea,  ycI  per  me  credemee 
in  eum,  servient  illi. 

52.  [vert.  52.]  Annundabitur  Domino  genmoio 
ventura :  annunliabilur  in  honorem  Domini  genertlio 
NoYi  Tesumenti.  Et  annunUabunt  cmU  ijntHtmm  efw  ; 
el  annuntiabunl  EYangelists  jufliiliam  ejus.  Popuh 
qui  natcetur  quem  fedt  Dominm  :  popoJo  qui  nascelnt 
ex  fide  Domino. 

ENARRAHO  11. 
Coneie  habita  in  tolemniiau  PaetUmie  Domini. 
1.  Quod  taceri  Deus  noloii  per  Scripturas  suaff^ 
nec  a  nobis  tacendum  est,  ei  a  Yobis audiendumv 
Passio  Domtiii,  sicul  scimos,  semel  facla  esl;  semel 
enim  Chrisius  morluus  esl,  juslus  pro  injniiis  (I  Peir. 
III,  18).  Et  scimus,  el  certnm  habemos,  et  Adc  im^ 
mobili  retinemns ,  ^a  ChritfHe  retmgent  a  moHuit , 
Jam  non  moritur,  et  mon  ei  uUra  non  dondnabiiur 

•  KOnnuiU  Msst.,  Et  anmmlia^JuiUlUmt  ^ :  onamo. 
eeeUf  quod  a  LXX  abest. 

(0)  Expllcamr  idem  vers.  J7  in  1  Enar.  Psal.  XLfu,  semir 
li  n.  o. 

fSuieJ 


^ 


(llvm.  n^  %))  V^t^  fite  Apost^i  &mit:^atneii  ne 
obliviscamur  quod  faclum  esl  semel ,  in  m(;TDOrhi 
no»tre  tmm  anno  flv.  Qtfoti^  Faieha  6elebrb[tur, 
itumqmd  loiies  CAri«tii9  fAoHlurf  Sed  tam^Vi  Hntif' 
versarit  recotrdvtio  quafsi  refn^se^t^  qtiod  olfm  fai- 
ctom  est,  et  Me  nos  (tttfi  mdvM  tttnqba^  vTdenmtrs 
in  eruee  pemfentem  Domfnttni;  non  tamen  Irrtdcrites, 
•ed  credented.  Pefft^nis  enim  iri  \lf^o  iTt\%Ti%  est , 
sedens  in  coeki  «dofftluf.  An  fb^te  adlmc  irridetin^, 
et  jam  n<m  eDt  iraseendum  Jtotfd^i^,  qni  tei  mofrten- 
tem  deriseruiit,  noiY  regnantem?  Et  qttf»  edt  qtli 
Glirislam  adtine  trrideat?  Ulinarri  unos  es$et,  ttiin^m 
dtio,  tttimm  ninlriefari  possentl  Tota  (t^lea  at^sb 
ifisKis  irHdet  eufrv,  et  gemft  tritiemn  trfidefi  Dbm!- 
nuin  r  boe  yoIo  gentere  vobiscnm ;  teiripns  est  enim 
lugendi.  Passio  Doroini  celebratnr :  temptrs  getn^ndi 
est ,  tempQS  flendi,  tempus  cotifttendi  et  deprecandi. 
£t  ipiis  nostmm  est  idoneus  ad  effiindendas  hcrymas 
pro  dignitate  dol^ris  tanti?  Sed  quid  modo*  ait  pro- 
piteia?  Oiits  dubH  tafflH  tn^  aquam,  et  ocuth  mei$ 
foniem  iaerymamm  {ierem.  ix,  i)  ?  si  tere  fons  iacry- 
martmi  esset  iii  ocdlis  ^o&ti^ti,  tidc  Ipse  snfllceret. 
Irrideri  Ghristnm  in  r6  aperta,  in  to  r^  ubi  heriib 
fotett  dioere,  Non  intelfexil  Possidenti  erinn  univer- 
jBinn  orbem  terfantft,  pcrs  offertdr ;  et  dicitur  sedenfi 
«kI  dexlmm  Patrbr;  Eece  qtitd  hi^  habes :  et  pro  ioC& 
terra  oslenditur  Hii  sola  Africa  (a) ! 

ft.  Verbn  qM  modo  anditimos,  fraCres,  ubi  poni- 
ittos?  Si  possent  &^  lacrymis  describi*!  Quae  (uh 
imilier  quas  intrfltit  cum  ungnento  (Matih,  xxti,  7)? 
OiiiQt  typunl  porHftMkl?  nonne  Ecclesiae?  Gujiis  flgntt 
flftt  Uiwi  tngnentum?  nonite  odoris  boni,  de  qnb 
dteil  Aposlolai :  CMt(t  ^omt^  i^dor  sttttmt  in  omM 
heo  (II  Gor.  n,  14»  i5)?  Ipsins  enhn  Ecclesiae  Int^ 
uuabat  peraontm  et  A^otlolas :  et  qnod  dixit,  tamuiy 
lidelibus  dizit.  El  t|iiid  dlxft?  Ghristi  bonus  odor 
tmnus  in  omm  locb.  In  omni  looo  dait  Panlns  Ghristt 
bonum  ndorem  etm  omnes  fldeles,  et  contradkitur, 
01  dieitiir :  Africa  tola  bene  olet,  lotus  mundus  puiet. 
Gbristi  bonns  odor  snoras  ifl  omni  loco ,  quis  dlcit  ? 
Ecclesia.  Hunc  bonum  odorem  signiOdibat  ilhitl  vas 
mignenti,  qno  peitont  etl  Dnminus.  yideamus  si  non 
Ipse  Dominns.  Dom  qnidam  sna  quse- 
I ,  avtri,  fftres,  id  est  Jodas  ilie  dieeret  de  Iflo 
msgnento :  9JtqiM  ieia  perdHhf  poterat  te$  pretiotA 
taiinmdtfly  ei  pr^lke^^  ptnperihvte^  od^rein  enim  bo- 
num  Ghristi  vendere  volebat,  quid  respondit  Domfrms? 
dtqaid  moleed  e$ti$  nittHeHf  Be/num  opu$  operata  e$t 
in  nte.  St  qufid  amj^ios  dicam ,  qiiando  ipse  tftxil : 
Vkieumtitie  autem  pretdieaHtur  Koe  Etmgelium  in  toto 
mimdo,  lUeetur  et  quatl  fedt  muHet  ieta  (Mattk.  xxvt, 
8-iO,  i5?  Est  qnod  addere?  est  quod  detrahere? 
esi  quare  turem  eaiomnlatoribds  accomitiodar^?  Anl 
menlitos  est  Domtnnty  anl  fefeHh  IHom?  Eligant  qtiid 
dictnt :  ant  tMmiltm  dlcant  verilalem,  aot  deceptam 

*  Regios  Ms.  etvatic.,  ^momodo  tdt.  Porte  melius. 

*  bi  Edd.  tddliirf,  debetefdy  qood  a  Mss.  i3)est. 

* Lov.. «onaidarim^mo,  ei  profieeret  patiperitue»  tSoi 
cmn  Am.  tl  ■st.i  stMtMDnT  H  proneere, 
(a)  in  r — '* — 


dlcaniteritatefh.  tJtttiHntfU^  prkdital^  hot  ttdhge^ 
liam.  Et  qnarsi  ^ns^rercil  ab  eo :  Vbt  enim  ptxditabi- 
tur?  /n  toto  mundOf  Inqnit.  Psalmum  andiamnSy 
Vtdeamus  si  hoc  dicit.  Audinmus  quod  (^langendo 
cantatur ,  et  vere  digna  res  planctu  quando  daniatur 
snrdis.  Mi^o^,  fratres ,  st  Iiodie  psalAiu^  iste  legitur 
^t  in  parte  Donati.  ttogo  vos,  fratres  mei,  6onfiteor 
to1>is,  novitGhrlst)  mtserlcordla,  qui%i  dlc  miror  quasi 
lapidel  ibi  $int,  et  hon  audlant.  Quid  apertius  surdls  * 
dtcUur?  Passlo  Ghrisli  tam  evidenter  quasi  Evange- 
llum  r^itatnr ,  et  diclum  est  anle  nescio  quot  annos 
^uam  Dominus  de  Maria  virgtne  nasceretur  :  prs^eo 
erat  nunlians  judicem  futurum.  Legamus  illuiA  quad- 
tom  angiistia  temporis  patilur,  rion  pro  afTectn  dolbris 
nostri ,  sed ,  ut  dixi ,  quanlum  anguslia  tempoHs  pa- 
iitor. 

S.  [vert.  2.]  Deut^  Deu$  meuif  retpice  mi^quarertie 
dereiitfuiiti  f  Idtum  versutri  prfmum  in  cruce  audivl- 
mnd,  nbf  Domlnus  drxit:E/f,  £/t;  qtiod  6st,  Deue^ 
meu$,  Deu$  meu$ :  Lama  iabaehihanif  quod  est,  quare 
me  dereliqui$ii  (Matth.  xxvii,  16)  t  Inlerpretsftus  est 
lllnd  Evangelista,  6t  dixlt  eum  hebraice  dixisse  :  Deus 
meue^  Deu$  meu$^  quare  me  dereliqui$iif  Qiiid  voluit 
dicere  Dominus?  Non  enim  d^reliqnerat  niom  Deus, 
cum  ipse  esset  Detis ;  utique  Flliu^  Dei  fi^us,  uifque 
Terbum  D^i  DenS.  Audi  a  caplte  illuni  cvangelistam , 
^i  ructabat  quod  biberat  de  pectore  Dominl  (Joan. 
xrii,  25),  vldeamus  s!  Dens  est  Ghfistuj  :  In  principio 
ctat  yerbum^  et  ferbum  erat  a\hid  Denm^  et  Deu$  erat 
Verbum,  Ipsum  ergo  Verbum  quod  Deas  erat ,  earb 
faetkm  e$t ,  et  hMttMt  M  nobi$  {Id.  i,  f ).  £t  Ctmi 
"f eVbum  Deus  factnm  esset  earo ,  pehdebat  in  cmce» 
A  diccbat :  Deui  meui,  Deui  meUi,  respiee  tne :  quiire 
me  dercliqui$tif  QnarO  dicfCuf ,  Aisi  qiii^  rios  ibi  era- 
irins,  nlsi  quia  corpus  Gtiristi  Gcclesid  (Ephei.  i,  23)? 
Utquld  dixit,  Deui  mett$,  Dtui  meui,  re$piu  tne: 
quare  me  deretiquietif  nH\  quodariimodo  Intenlos  no^ 
fliciens  et  dicens  ,  Psafmtis  iste  de  me  scripcus  est  ? 
Longe  a  tatute  mea^  verba  deUetomm  tneorum.  Qnorum 
di^Yteioi^om  ,  de  qno  dictuffri  e^t :  Qui  peccatutk  hon 
fecH,  nec  ineentut  e$t  dolut  in  ore  ^ut  (I  Pet.  n,  i2)f 
Qnomt)do  ergo  diclt  delittorum  meorum ;  nisl  quia  pro 
dfelictfs  noslrls  ipse  ptecatar ,  et  delicia  nostra  sua 
delicta  fecit ,  ut  justitiam  suam  nosiram  jostitiam 
Isceret? 

4.  [ver$.  8.]  Deue  metU ,  etamabo  ad  le  per  diem,  et 
non  exnu<lde$ ;  ei  iiocie^  et  non  ad  in$ipieniiam  mihi : 
ditli  otique  de  me,  de  te,  de  illo ;  corpus  enim  suum 
gerebat,  id  est  Ecclesiam.  Nisi  forte  putatis,  fratres, 
qtia  quando  dixit  DominuS,  Pater,  $i  fieri  potetip 
tranieat  a  me  calix  fste  (Matth.  xxvi ,  50),  mori  timo* 
bat.  Non  est  fortior  mlTes ,  quam  iinperator.  Safflcil 
servo  nt  sTit  srcut  dominus  ejns  (Id.  x,  2S).  Paulus 
dici^  mile^  regls  Ghrrsti :  Competlor  e  duo$us,  coneu' 
fdteenHam  haben$  di$$ol9i,  et  em  eum  Cimeto  (Philipp. 
i,  2S).  nie  optat  mortem ,  ot  ^it  cum  Christo,  el  ipse 
GhrlsCus  titnet  mortem?  Sed  quld  nisi  inffrmitaceoi 
nostram  poriabat ,  et  pro  his  qui  adhac  timent  mor* 

i  Plttres  m.  loco,  ncrdii,  habeni,  i^airii. 


\%  ENARRAflb  n)  t>3ALMUM  XXI. 

tem  in  eorpoire  sub  eonstiiutisS  ista  dicebat?  Inde 
erat  iUa  ▼ox»  membrorum  ipsios  vox  erat ,  non  ca- 
pilis ;  sie  et  liic »  Per  dieni  et  noctem  clamavif  et  non 
tiaudtet.  ttulti  eniin  clamaut  in  tribulatione ,  et  non 
exaudiunliir  :  se^  ad  saluiem,  non  ad  insipientiam. 
Qamavit  ^aiilus  ut  auferretur  ab  eo  siimulus  carnis , 
et  non  est  exauditus  ut  au^erreiur ;  et  dictum  est  ei : 
Su^it  li^t  groiia  mea ,  nam  tnrtui  in  infirmitate  per 


m 

7.  [ver$.  7.]  Ego  dutem  9um  urmk,  d  wm  itom^ 
Vermia ,  et  non  homo  ;  nam  est  et  bomo  ▼ermU ;  sed 
ille,  Vernns^et  non  homo.  Unde  non)ibmo?QaiaUeiU(* 
Quare  ergo  sic  se  abjecit  ut  diceret,  Yermiit  An  quia 
vermis  de  carhe  sine  concnbitu  nascitur,  ticut  Cliri- 
slus  deMaria  virgine?Etvermis,et  taroen  non  homo. 
Quare  vermis?  Quia  morialis,  quia  4e  earne  naio^v 
quia  sine  concubitu  naius.  Quare  non  homo?  Quiik  iil 


ficiiur  (il  Cor.  xi\ ,  9).  Ergo  non  est  exauditus ;  i^ed     principio  erat  Verbum,  el  Yerbum  erat  apud  Deumi  et 
Don  ad  insipieniiam,  sed  ad  sapientiam  :  ut  Intelligat      Deus  erat  Verbum. 


houio  medicum  esse  Deum,  et  tribulSiiionem  medica- 
inentuiia  esse  ad  salulein,  non  posnam  ad  damna- 
lionem.  ^ub  medicamento  positus  ureris,  secaris, 
cbmas :  non  audit  medicus  ad  voluntatem,  sed  audil 
ad  samtaiem. 

5.  \ver^.  4.]  fu  ttulefii  in  sancto  habita$,  laus  is' 
raei.  Ih  illis  habilas ,  qiios  sanctilicasti ,  et  quos  lacis 
intenigore  quU  ad  utilitaiem  quosdam  non  exaudis , 
ei  2lA  damiiaiiohem  quosdam  exaudis.  Ad  utilitatem 
Bon  est  exauditus  Paulus,  ad  damnationem  exaudiius 
esl  diabotus.  Peiiil  Job  ad  tehlahdum ,  et  conccssum 
est  {Job  ),  U).  baehibnes  peiierunt  se  ire  in  porcos, 
6t  exauditi  sunt(lfaf/A.  viii,2(l).  bxmoues  exaudiuh- 
tur ,  Xpostolus  iion  exaudilbr  :  sed  illi  exaudiuhtur 
ad  damnaiiohem,  Aposiolus  non  exaudiiur  ad  salulem : 
fttki  fion  ad  insipieniiam  milii.  Tu  aulem  ih  sancto  ha- 
Utas^  hnu  Israel.  Quare  non  exaudis  et  tuos?  Quare 
dico   ista }  Memenioie  semper  dici,  Deo  graiias.  Et 
magoa  est  bic  multiludo ,  et  qni  noii  solent  venire , 
veoerunt :  omnibus  dico,  quia  tn  iribulatiohe  posilus 
dirisLianiis  probalur,  si  non  dercliquit  beum  suum. 
IbiD  quando  bene  est  liomini,  ^eserius  est  sibi  chri- 
sUanos.  ignis  intrat  in  fornacem ,  et  fornax  aurilicis 
magni  sacramenti  res  cst.  Ibi  est  aurum ,  ibi  est  pa< 
lea,  ibi  ignis  in  angusto  operatur.  tgnis  iile  nori  esldi- 
versas,  et  diversa  agit;  paleam  in  cin^rem  vertit,  aiaro 
«ordes  tollit.  In  quibus  autem  babitat  Deus,  utique  in 
tribulatjone  mciiores  fiuiit,  tanquam  aurum  probati. 
Bt  si  forte  (a)  peiierit  inimicus  diaboliis ,  et  conces- 
mm  illi  fuerit :  sive  aliquo  dolore  corporis ,  sive  ali- 
qao  damno,  sive  amissione  suoruro,  (ixum  cor  babeat 
In  illo  qui  se  non  subtrahii;  el  si  quasi  sublrahii  aurem 
ploranti,  sed  apponit  raiseHcordiam  deprecanti.  Novit 
qoid  agat  qui  nos  fecit,  hovit  et  reficere  nos.  ftonus  cst 
structor  qni  8edificaviidomuri^;etsi  aliquid  ibicecide- 
fil  «  nnvit  resarcire. 

6.  [»er«.  5.]  Et  vide  quld  dicat :  1n  ie  sperateruhl 
patrm  imiri :  speravenHnt ,  el  eruisH  eios.  E\  no^imus , 
ei  leginitts-quam  muttos  patres  nbstrbs  speHhles  in 
je  eruit  beus.  Eruit  ipsum  populum  Israel  de  terra 
JEaP^  (^*^^-  *"'  ^*) '  eniii  tres  pueros  de  l^aiiiino 
jgnis  {ban.  m) ;  erult  Danielem  de  lacu  leonmtt  [id. 
XIV  );  eruit  Susannam  de  falso  crinaine  {Itf.xiii). 
CHniies  invocaverunt ,  et  eruli  sunt.  Numquid  de- 
leeit  sd  Filium  saum  ,  lit  in  cruce  peiidcllt6m  noti 
exatidifet?  ftuare  autem  ipse  hbii  erullui'  mttdo 


qni  dixit :  In  te  spera»erun\  patres  noitfl 
f 


il  €hAm 


«  sicEr.  etll8s.AtLov., 

(cO  Sttlaud.  qmnpiam  prooandum. 


8.  Opprobrium  hominum  et  abjectio  plebis  :  videt^ 
^uanla  passus  est  1  Jam  ut  dicamus  passioiiem,  et  a<t 
illam  majori  geqiitu  *  veniamus»  videte  quania  modo 
paiitur,  et  deinde  videlo  quarel  Quis  enim  fructus? 
Ecce  speraverujit  patres  nostri ,  et  eruii  sunt  de  lerrs 
^gypti.  Et  sicut  dixi,  tani  multi  mvocaverunt^  et  sta- 
tim  ad  lempus,  non  in  futura  vita,  sed  coi^inuo  libe- 
rati  sunt.  Ipse  Job  diabolo  petenii  concessus  est|  pii« 
trescens  vermibus  :  lamen  in  hac  vita  recuperavit  sa- 
jutein ,  duplo  accepit  quae  perdiderat  (Job  xui ,  iO) : 
Domiims  autem  flageliabatur ,  et  nemo  subveniebat; 
spuiis  deturpabatur,  ct  nemo  subveniebat;  coiaphia 
cffidebatur,  et  nemo  sui)veniebat;  spinis  coronabatnr^ 
nemo  subveniebat ;  levabatur  in  ligno ,  nemo  eruit  | 
elamaty  Deus  meus,  Deus  meus^  utquid  me  dereliquisti  t 
non  subvenitur  {Maith.  xxvii).  Quare ,  fraures  iihei  ? 
quare?  qua  mercede  tania  passus  esl?  Omnia  ista  qus 
passus  est,  pretium  est.  Cujus  rei  pretio  tanta  passus 
est,  reciicmus,  videanius  quae  dicat.  Primum  qua^ra* 
mus  quae  passus  sit,deinde  quare  :  et  videamusqtiam 
aint  bostes  Gfarisii ,  qui  confiientur  quia  tania  passus 
eat ,  et  toliunt  quare.  Uinc  audiainus  totum  in  istb 
psalmo^ct  qux  passus  sit,  et  quare.  Tenete  ieta 
duo,  quid  et  quare.  Modo  ipsum  quid  explicem, 
Non  ibi  immoremur ,  et  melius  ad  voa  perveniuiit 
ipsa  vcrba  Psalmi.  Videte  quse  patitur  Dominus ,  at- 
tendite  Cbristiani  :  Opprobriuin  hominmn  et  abjectio 
plcbis. 

9.  [vers.  8, 9.]  Omnes  qui  videbant  me^  subsannabam 
me,  iocuti  sunt  labiis^  el  moverunt  caput,  Speramt  in  Ih» 
minumy  eruat  eum;  satvum  faciat  eum,  quoniam  vutt  emn  : 
scd  quare  dicebant  isui?  Quia  homo  factiis  erat,dice* 
innt  tanquam  in  hominem. 

10.  [vers.  10.]  ^uoniam  tu  es  qui  exiramsti  me  da 
ventre  :  numquid  dicerent  talia  in  iilud  quod  in  prin- 
cipio  crat  Verbum,  et  Yerbum  erat  apud  Deimi?  Ver- 
buin  enim  illud  pcr  quod  facta  sunt  omnia «  non  ex- 
tractum  est  de  venire,  nisi  quia  Verbum  caro  faclum 
est^  et  habitavit  in  iiobis.  Quoniamtn  extraxisii  me  de 
venire:  Deus  meus  *,  ab  uberibus  matris  mece:  namante 
sxcula  Pater  meus ,  ab  uberibus  matris  mese  Deus 
meus. 

11.  \vers.  ii].  In  te  jactatui  sum  tx  ulera  :  Id  est , 
ut  mihi  tu  solus  esses  spes,  jam  tanquam  homo,  jain 
lanquam  infirmus,  jam  Verluim  caro  factum.  De  ven- 
tre  matris  meas  Deus  meus  es  tu :  non  de  te  Deus  meus ; 

^  Nss.  Regius  et  vaUc,  ta  ad  Htum  midftrem  qendtm. 
s  Koa  sic  ta  superior^  Eftarr.f  s^.  mia  vntgatwi.intnr* 
preiationem  legebai :  spes  med  ab  uberibuSf  eu. 


m 


S.  AUGUSTINI  EPISGOPI 


176 


nam  dc  te  Pater  meus  :  sed  de  venlre  mairis  mex , 
Deus  meus. 

12.  [vers,  i^,]Nedi$ceda$  a  me:quoniam  tribulatio 
prosama  est^  quomam  non  estqui  adjuvet :  videte  deser- 
tum ;  et  V9C  nobis,  si  ipse  nos  deserat,  qaoniam  non  eU 
qui  adjuvet. 

13.  [vers.  13.]  Circumdederunt  me  vituU  mulii,  tauri 
phtgues  obsederunt  me :  populus  et  principes ;  populus, 
Tituli  multi;  principes,  Uiuri  pingues. 

14.  [ters.  14.]  Apernerunt  super  me  os  euum,  sieut  leo 
rapiens  et  rugiens :  audiamus  rugitum  ipsorum  in  Evau' 
gelio,  Crudpge^  Crucilige  {Joan.  xix,  6)! 

15.  [vers.  15.]  Sieut  aqua  effusus  sum^  tt  dkspersa 
tunt  omnia  ossa  mea :  ossa  sua,  firmos  suos  dicit;  ossa 
enim  firma  sunt  in  corpore.  Quando  dispersitossa  sua? 
Quando  dixK  illis  :  Ecce  ego  mtto  vos  velut  agnos  in 
medio  iuporum  (Matth.  x,  16;  Luc.  x,  3).  Firmos  suos 
dispersii,  et  sicnt  aqua  effusus  est :  aqua  enim  quando 
effunditur,  aut  abluil,  aut  irrigat ;  effusus  est  Gbristus 
sicut  aqua,  abluti  sunt  sordentes,  rigatx  sunt  mentes  ^ 
Faetum  est  cor  meum  tanquam  eera  liquescens,  m  me<Ho 
veniris  mei  :  ventrem  suum  dicit  infirmos  in  £c- 
desia  sua.  Quomodo  cor  ipsius  factum  esi  sicut  ce- 
ra  ?  Gor  ipsios  Scriplura  ipsius ,  id  est ,  sapienda 
ipsius  quae  erat  in  Scripturis.  Glausa  enim  erat 
Seriptura ;  nemo  illam  inieliigebat :  crucifixus  est 
Domimis»  et  liquefacta  est  sicut  cera,  ut  omnes 
infirmi  intelligerent  Scripluram ;  nam  inde  et  ve- 
lum  templi  scissum  est ,  quia  quod  velabalur  reve- 
latum  est. 

16.  [vers.  16.]  ExaruU  vdut  testa  virtus  mea  :  ma- 
gniflce  quod  dixit,  Firmius  factum  est  nomen  meum 
de  tribulatione.  Quomodo  enim  testa  ante  ignem  mol- 
tis  est,  posi  ignem  fortis;  sic  Domini  nomen  antepas- 
Bionem  contemnebatur,  post  passionem  bonorificatur. 
Et  lingua  mea  adhm^  faudhus  meis  :  quomodo  mem- 
brum  illud  in  nobis  non  valet  nisi  ad  loquendum ; 
sic  prscdicatores  suos,  linguam  suam,  dixit  ad* 
lixsisse  faucibus  suis,  ut  de  interioribus  ejus  ca- 
perent  sapientiam.  Et  in  putverem  mortis  deduaasH 
me, 

17.  [vers,  17.]  Quoniam  circumdederuni  me  eanes 
multi ,  condlium  malignantium  circumdedit  me  :  etiam 
videte  Evangelium.  Foderunt  manus  meas  et  pedes 
meos,  Tunc  facia  sunt  vulnera ,  quorum  vuinenim 
cicatrices  dubitans  discipulus  contrectavit ,  ille  qui 
dixil :  Nisi  misero  digitos  meos  m  dcatrices  vulne* 
rum  ejus ,  tion  credam,  Qoando  ei  dixit ,  Veni ,  mitte 
manum  tuam ,  incrednle ;  et  misit  inanum  suam  ,  et 
clamavit  :  Dominus  meus  et  Deus  meus!  Et  ille :  Quia 
vidisti  me^  credidisti ;  beati  qui  non  vident  et  ere^ 
dunt  (ioan.  xx,  25,  27,  28).  Foderunt  manus  meas  et 
pedes  meos, 

18.  [vers,  18.] Dinumeraverunt  omnia ossa  mea: quan- 
do  peRdens  exlentus  erat  in  ligno.  Non  poiuit  melius  de- 
scribi  exieosio  corporis  in  ligno,  quam  ut  diceret :  Dt- 
muneraverunt  omnia  ossa  mea, 

19.  [vers.  19.]  Ipsi  vero  eonsideraverunt^  et  conipe- 


xerunt  m«  :  consideraverunt ,  et  noii  intellexerunt ; 
conspexerunt,  et  non  viderunt.  Usque  ad  camem  ocu- 
los ,  non  usque  ad  Yerbum  cor  habuerunl.  Diviseruni 
sibi  vestimenta  mea  :  vestimenta  sua ,  sacramenta  ip- 
sius.  Attendite,  fratres.  Vestimenta  Ipsius,  sacramen- 
la  ipsius  poluerunt  dividi  per  haereses  :  sed  erat  Ibi 
vesiimentum  quod  nemo  divisit.  Et  super  vestimentum 
meum  miserunt  sortem,  Erat  ibi  tunica^  dicit  evangeli- 
sta,  desuper  texia  (Joan,  xix,  23).  Ergodecoelo,  ergo  a 
Palre ,  ergo  a  Spiritu  sancto.  Qux  est  Ista  tunica  , 
nisi  chariias ,  quam  nemo  potest  dlvidere  ?  Qoae  esl 
isia  tunica ,  nisi  unitas  ?  In  ipsam  sors  mittitur ,  ne- 
mo  illam  dividit.  Sacramenta  sibi  haeretici  dlvidere 
potuerunt ,  charitatem  non  diviserunt.  Et  qoia  di- 
videre  non  poluerunt ,  recesserunt :  illa  autem  ma- 
nei  integra.  Sorte  obvenit  quibusdam  :  qui  habeC 
hanc,  securus  esl;  ncmo  illum  movet  de  Ecde- 
sia  calholica  ,  el  si  foris  illam  incipiat  habere »  in^ 
tromlliitur ,  quomodo  ramus  olivx  a  colnmba  {Gen. 
vm,  il). 

20.  [vers,  20.]  Tu  autem^  Domine^  ne  longe  feeeris  aw» 
xiHum  tuum.  Et  faclum  est :  post  iriduum  resurrexit.  Jn 
defensionem  meam  aspice. 

2i .  [vers.  21 .]  Erue  a  framea  ammam  meam :  \d  esC 
a  morte ;  framea  enim  gladius  est,  et  per  gladium  mor- 
tem  inlelligi  voluit.  Et  de  manu  eanis  unicam  meam. 
Animam  meam^  urdcam  meam^  caput  et  corpus  : 
Vnicam  dixit ,  Ecclesiam  :  de  manu ,  id  est  de  po« 
testate  canis.  Qui  sunt  canes  ?  Qui  canino  more  * 
latrant ,  nec  intelligunt  contra  quos.  Nibil  lllis  fiC , 
et  latrant.  Quid  fecit  cani  transiens  viam  suam  t 
Tamen  ille  latrat.  Qui  latrant  caecis  oculis  ,  non 
discernentes  contra  quos  aot  pro  quibus  ,  canes 
sunt. 

.  22.  [vers.  22.]  Salvum  me  fac  de  ore  leofns:\eo 
rugiens  nosiis  quis  sit,  circumiens  el  quxrens  quem 
devorct  (I  Petr.  v,  8).  Et  a  eomibus  unieomium  hund* 
litatem  meam  :  unicornes  non  diceret,  nisi  superbos ; 
ideo  subjecil,  hmnilitatem  meam. 

25.  [vers.  23.]  Audistis  qu:e  passus  est,  et  quid 
oravit ,  ut  eruatur  ab  isiis  :  atiendamus  modo  quare 
passus  est.  Modo  jam  videle,  fratres  ,  qui  non  est  in 
ea  sorle ,  propter  quam  passus  est  Ghrisius ,  quare 
chrisiianus  est  ?  Ecce ,  inlelligimus  quie  passus  esi ; 
dlQumeraia  sunt  ossa  ejus ,  irrisus  est ,  divisa  snnt 
vestimenta  ejus,  insuper  missa  est  sors  super  vestem 
ipsius ,  circumdederunt  illnm  furentes  et  saevientes , 
et  dispersa  sunt  omnia  ossa  ejus ,  et  hic  audimus  et 
in  Evangelio  legimus.  Videamus  quare.  0  Gbriste 
Fili  Dei,  si  nolles ,  non  paiereris ,  ostende  nobis  fru- 
clum  passionis  tuas.  Audi ,  inquit ,  fruclum  :  cgo  non 
taceo,  sed  surdi  suut  homines.  Audi,  inquit,  frucium 
quare  passus  sum  ista  omnia.  Narrabo  nomen  tuum 
fratribus  mds.  Videamus  si  in  parte  narrat  nomen 
Dei  fralribus  suis.  Narrabo  nomen  tuum  fratribus  mds : 
in  medio  Eccledm  cantabo  te.  Fit  hoc  modo.  Sed  Vi- 
deamus  ipsa  Ecclesia  qus  est.  Nam  dixit :  In  medio 


•  iMgius  IB.  et  vatlc.,  rigaH  dtienies. 


Uinm.  quicteeemore 


in  ENARRATIO  IN 

Ecckute  eanUAo  le.  Ecclesiam  videamus,  propter 
quam  passus  est. 

24.  [ven,  24.]  Qui  timetii  Dommum,  laudaU  eum  : 
ubkumqoe  limelur  Deus  et  laudaiur,  ibi  est  Ecclesia 
Cbristi.  Yidete  ^  fralres  mei ,  &i  bis  diebus  per  loium 
«bem  lerrarum  sine  causa  dicilur,  Amen  et  Alleluia. 
Non  ibi  timetur  Deus?Non  ibi  laudatur  DeusTExivit 
Donatt» ,  et  ait :  Prorsus  non  timetur,  totus  mundus 
periit  Sine  causa  dicis  :  Totus  mundus  periit.  Ergo 
modica  pars  remansit  in  Africa  ?  Ergo  non  dicit  ali- 
qnid  Ghrislus ,  unde  obturel  ista  ora  ?  non  dicit  ali- 
qaid,  unde  eradicet  linguas  ista  dicentium  ?  VideamuSy 
ne  forte  inveniamus.  Adbuc  nobis  dicilur,  In  medio 
Eeclesim :  de  Eeclesia  noslra  dicit.  Qui  timetis  Domi- 
nnm,  /av((a(6raiR:vidcamus  si  illi  laudanl  Dominum, 
ei  intelligamus  si  de  ipsis  dicit,  et  si  in  medio  Eccie- 
sio;  ipsonini  laudatur.  Quomodo  laudani  Cbristum^ 
qui  dicmit :  Perdidit  totum  orbem  lerrarum,  diabo- 
lus  illi  tolum  abstulit,  et  in  parte  ipse  remansil?  Sed 
adfauc  videamus ,  apertius  dicat ,  apertius  loqnaiur  : 
Don  sit  quod  inlerpretari ,  non  sit  quod  suspicari. 
Vfuversum  temen  Jacob,Magnificate  eum.  Forle  adhuc 
dicont :  No0  sumus  semeo  Jacob.  Si  sint  ipsi ,  videa- 


28.  [vert.  25.  ]  Timeat  eum  omne  nmen  IsraeL  Ad- 
bue  dicant,  Nos  sumus  semen  Israel ;  permittamus, 
dicant*  Quoniam  non  tprevit  neque  detpexit  precem  pau' 
perum :  quorum  pauperum  ?  Non  de  se  prxsumentium. 
Tideamus  si  pauperes  sunt,  qui  dicunt :  Nos  sumus 
jnsti.  Christus  clamat ,  Longe  a  talule  mea  verba  de- 
UcioTum  meorum,  Sed  adhuc  dicant  quod  volunt.  Ne- 
fue  avertit  faciem  tnam  a  rii^,  et  cum  clamarem  ad 
eum,  exaudivit  me.  Ulquid  exaudivit?  ad  quam  rem? 

26.  [  vert,  26.  ]  Apud  te  ett  laut  mea  ;  apud  Deum 
posQjt  laudem  suam ;  docuit  non  praesumi  in  bomine. 
Adhtic  dicant  quod  volunt.  Jam  quidem  co^perunt 
uri,  eoepit  propinquare  ignis ;  non  est  qui  se  abscon- 
dat  a  calore  ejus  ( Ptal.  xvii],  7 ).  Sed  adhuc  dicant , 
Et  nos  apud  illum  laudem  nostram  posuimus ,  el  nos 
in  nobis  non  prazsumimus ;  dicaut  adbuc.  In  Eccletia 
magna  eonfitebor  tibi :  jam  hlc  pulo ,  quia  ccepit  intc- 
riora  tangere.  Ecclesia  magna  quid  est,  fratrcs?  Num- 
quid  exigua  pars  orbis  lerrarum  Ecclesia  magna  est  ? 
Ecelesia  magna  totus  orbisest.  Modo  si  quis  velilChri- 
sto  contradicere :  Dic  nobis,  tu  dixisli,  In  Eccletia  ma- 
gna  confUebor  Hbi :  quac  Ecclesia  magna?  Ad  frusium 
Africae  remansisti  ^  tolum  munduni  perdidisti :  effudi- 
sti  sanguinem  pro  toto,  sed  invasorem  passus  es.  Ista 
nos  diximus  Domino  lanquam  quierentes ,  scientes 
tameu  qnid  dicluri.  Ponamus  nos  nescire  quid  dicat : 
nonne  nobis  respondet  ?  Quiescite  ,  adhuc  dico  unde 
nemo  dubitet.  Exspectemus  ergo  quid  dicturus  est. 
Jain  ego  volebam  pronuntiare ,  et  non  admittere  ho- 
mincs  aliud  allquid  interpretari,  oum  dicat  Christus  : 
/n  Eecletia  magna.  Et  lu  dicis  quia  in  exlrema  parte 
reinansit.  Et  adhuc  audent  dicere,  Et  nostra  Ecclesia 
magna  est,  qoid  tibividetur  Bagai  etTamugade?Si 

« Edd.,  vtfd  parlem  Jftieeeremamtte^  etiEcclem  m/aqwL 
tBttmmmAvm^  eia  Locom  ad  Mas.  casUgavfanus. 


PSALMUM  XXI.  |7g 

^non  dicit  aliquid  ^  undo  obmutescant ,  adhuc  dicant 
quia  mngna  est  Ecclesia  sola  Numidia. 

27.  [vert.  27, 28.]  Videamus,  audiamus  adhuc  Do-| 
minum  :  Vota  mea  reddani  eoram  timentibut  eum.  Qua 
sunt  vola  sua?  Sacriflcium  quod  obtulit  Deo.  Nostis 
quale  sacriflcium  ?  Norunt  fideles  vota  quae  reddidit 
coram  timentibus  eum  :  nam  sequitur,  Edent  paupe* 
ret,  et  taiurabuniur.  Beaii  paupereSi  quia  ideo  edunt 
ut  saturentur  :  edunt  enim  pauperes ;  qui  autem  di; 
vites  sunt ,  non  saiiantur,  quia  non  esuriunt.  Gom- 
edent  pauperes :  inde  erat  piscator  iile  Petrus,  inda 
erat  alius  piscator  Joannes  et  Jacobus  frater  ipsius  i 
inde  erat  etiam  publicanus  Matthaens.  De  pauperibus 
ipsi  erant,  qui  comederunt  et  saturati  sunt,  talia  ps^si 
qualia  manducaverunt.  Ccenam  suam  dedit ,  passio; 
nem  suam  dedit :  ille  saturatur,  qui  imitatur.  luiiuti 
sunt  pauperes :  ipsi  enim  sic  passi  sunt,  utChrisii 
restigia  sequerentur.  Edent  pauperet.  Sed  quarc  pau- 
peres?£i  laudabunt  Dominum  qui  requirunt  eum.  Di- 
vites  se  laudant ,  pauperes  Dominum  laudani.  Quare 
sunt  pauperes?  Quia  Dominum.Iaudaut,  et  Dominum 
quaerunt.  Dominus  est  divitiae  pauperum :  ideo  inanls 
est  domus,  ut  cor  plenum  divitiis  sit.  Divites  quaerant 
unde  arcam  impleant ,  pauperes  quaerunt  unde  cor 
irapleant :  et  cum  impleverint,  laudant  Dominum  qui 
requirunt  eum.  Et  videte,  fratres,  qui  vcre  pauperes 
sunt,  cujus  rei  divites  sint :  quia  non  in  arca,  noo  in 
horreo,  non  in  apotheea,  Yivenl  corda  eorum  in  toBci^ 
lum  taicuii. 

28.  Ergo  attendite.  Passus  est  Dominus;  omnia 
qux  audistis  passus  esi  Dominus.  Quaerimus  quare 
passus  est ,  et  coepit  narrare :  Narrabo  nomen  tuum 
fralribut  tneit^  in  medio  Ecclaia  cantubo  te.  Sed  adhuc 
dicunt ,  Ista  esl  Ecclesia.  Timeat  eum  omjne  temen 
Itrael.  Dicunl,  Nossumus  senien  Israel.  Quoniam  non 
tprevU  neque  detpexit  precem  pauperit.  Adliuc  di* 
cunt,  Nos  sumus.  Neque  avertlt  faciem  tuam  a  me : 
ipse  Chrislus  Dominus  a  se,  id  esi  ab  Ecclesia  sua, 
qu;c  est  corpus  ipsius.  Apud  te  laut  mea.  Vos  ipsos 
vifltis  laudare.  Sed  rcspondenl,  Prorsus  et  nos  ipsum 
laudamus.  Vota  mea  Domino  reddam  coram  limentibut 
eum.  Sacrificium  pacis,  sacriticium  charitalis,  sacri- 
ficium  corporis  sui  norunt  fideles  :  dispuiari  inde 
niodo  non  poiest.  Vota  mea  reddam  coram  limenlibut 
eum.  Edant  puhlicani,  edant  piscatorcs,  manducent, 
imiientur  Dominum,  paliantur,  salurenlur.  Mortuus 
est  ipse  Dominus,  moriuntur  et  pauperes  :  additur  et 
niors  discipulorum  morli  magistri.  Quare  ?  Da  mibi 
fructum.  Commemorabunturf  et  eonvertentur  ad  Domi- 
nuni  univerti  finet  terrce.  Eia  fratres ,  quid  quaeriiis  a 
nobis  quid  respondeamus  parti  Donati  ?  Ecce  PsalmuSy  . 
et  hic  legiiur  bodie,  et  ibi  legilur  hodie.  Scribamus  illum 
in  frontibus  nostris,  cum  illo  procedamus,  non  quiescat  \ 
lingua  nostra,  ista  dicat :  Ecce  Chrislus  passus  est,  ecce  - 
mercator  ostendit  mercedem »  ecee  preiium  quod  de- 

«Er.,Qiad  tibi  videiwrf  Jameliamaudio.simm  did^ 
tur^  etc.  lov.,  Quid  M  videturet  Bogmmet  Tamugadce.  llSB. 
▼eio,  QmdtUnvideturBogai  et  Tomugadeo,  Piorte  leg.,£a» 
gai  et  Tamugade^  vel,  Thamxigade.  a»c  mmiram  prmpM 
fuenmt  oppida  a  Donatiitisoeciipiia. 


&  A WT|W  EpisiqQf^ 


17^ 

iSt»  sanguli  ^6$  fusns  est.  In  sacco  fereliat  pretium 
posirum :  percussus  e$^  Isincea ,  (usus  est  saccus ,  et* 
lanaYif  prelium  orbis  terraruip.  Quid  mibi  dicis ,  o 
hxretice  ?  Non  est  ^relium  orbj^  terrarum  ?  Arrica  sola 
redempta  est?  Non  audes  dicere :  To^i^  orbis  redem- 
pius  est,  sed  periit.  Quei^  inYasqce^p  passus  est  Chri- 
•lus,  ut  perderet  rem  suam  ?  Eoce  eommeniorabmiur^ 
el  emwertentur  ad  bominum  uninern  finei  terrm.  Adhuc 
satiet  te,  et  dicat.  Si  dicerei  flnes  terrae,  et  noii  di- 
ceret  tmfvmf  fine^  terrw:  dicere  habebant ,  Ecce  ha- 
bcmus  flnes  teripae  in  Mauritania.  Vniveru  fines  terrce 
dixit :  0  haeretice ,  univer$i  dixit ;  qua  exiturus  es ,  ut 
«▼adas  quaestionem?  Nqq  habes  qpa  exeas^  sed  babes 
quo  inlres. 

29.  [  ven..29.]  Rogo  tos,  nolo  inde  dispn^are,  ne 

dicatuf,  quia  sermo  meus  aliquid  y^let :  Psalniu.n) 

Hltendite,  Psalmum  le^ite.  Ecce  Ghrislus  passifs  e^t  ^ 

sanguis  ejus  fusus  est :  ecce  r^emptor  i^oster,  ecpe 

prelium  nostrum.  Qiiid  emit ,  ()icaiur  milii.  Quid  ip- 

ierrogamus?  Quid  si  mibi  aliquis.dicat :  0  stullc,  qqi^ 

Interrogas?Codicem  portas,  ibi  babes  unde  emii,  ibi 

quaere  quld  emit.  Ecce  ibi  habes,  Commeniorabuniur^ 

et  convertentur  ad  Dominm  univern  fine$  ierrce.  Fiqes 

enim  terrae  commemorabuntur.  Sed  bxreiici  obrilj 

^unt,  et  ideo  audiunt  omni  anno.  Putas  ibi  poniiiu  au-* 

res,  quando  leclor  ipsorum  diclt :  Commemorabnnlxir^ 

et  eonvertentur  ad  Dominum  univerd  fines  terrce  ?  Eia , 

forte  unus  versu^  est :  aiiunde  co^iiabas  ,  ciim  fralr^ 

tuo  &bnlabaris,  quando  illnd  dixit :  allende,  quia  re- 

petit,  et  surdos  pulsat :  Et  adoratuni  in  eonspectu  ejm 

universm  patriw  gentium.  Adbuc  surdus  est,  non  audit, 

puiselur  llerum  :  Quoniam  Dommi  ett  regnum,  et  ipse 

^omndfitur  genfium.  Tres  istqs  yersus  tenete,  fratrcs. 

Hodie  cantati  sunt  et  i^ ,  ant  forte  deleyerunt  eps. 

Credite  mil^i ,  fratres  mei»  iia  aestno ,  iia  yim  patior, 

tit  mirer  nescio  quam  surditatem  et  duritiam  cordis 

ipsorum,  ut  aliquando  dubitem  ntrum  habeant  illud 

In  codicil^us.  Hodie  currunt  omnes  ad  ecclesiam ,  ho- 

die  omnes  intenti  ^udiunt  Psalmum,  omnes  suspeiiso 

corde  aodiijint.  Sed  lac  quia  non  sunt  intenti :  nu^i- 

qujiijl  unu^  yersus  est ,  Cqmmetfiorqbunturt  et  conver- 

ientur  ad  Dqndnuni  universi  fines  terroe?  Evigilas,  sed 

j^eihue  fricas  oculos :  Etadqrabunt  in  compeci^  ejnt 

mivertee  patrioe  genti^m.  Excuie  somnum»  adhuc  gra- 

wis,  ^udi :  Qnoniam  pornini  est  refjnumf  et  ipte  domi- 

fiabitur  gentium, 

30.  Si  est  adhuc  quod  dicant,  nesci.o  :  litigent  cgm 
Seripturis,  non  nobiscnm.  Ecce  codcx  ipse,  contra 
Hlum  certent.  IJbi  est  rmgua^  (^os  servavimus  $cri- 
pturts»  ne  firderent  (a)?  Servatoi  sunt ,  unde  tu  ar- 
4(^s.  Quid  serrs^sti  ?  Aperi ,  lege  :  tu  servasti ,  et  lu 
oppugnas.  Qoid  sery^sti  a  flamma,  quod  delere  vis 
)in|;ua?  Non  credo^  non  credo  quia  servasii  :  prorsus 
j)on  credo,  non  serYasti.  Yerisajme  dicunt  nosiri, 
quia  tu  tradidisii.  Ille  probaiur  tr^ditor,  qui  lecto 
lestamento  non  sequitur.  Ecce  legitur,  et  sequor ; 
kfUiir,  et  recnsas.  .Ci^us  OQanuB  misit  in  Aamroam  ? 


m 


(fl) 


oodlees  a  ae  serniosy  a  Boatris  V6r« 


Qui  credit,  et  s^uitar;  |f  ^i  ^let  quia  est  quod 
legatur?  Nolo  scire  quis  servaver j| :  undecumque 
inventus  cst  codex ,  tef tamenium  pairif  i|os(ri  exiit 
de  qualibet  caverna :  ne^ip  qiii  fures  toller^  yoleban^, 
nescio  qui  pcrsecu^res  incenderQ  voleluint :  uf^de* 
cumque  prolatum  es(,  le^atur.  Quare  |i(iga$?  Ff^trcis 
fumi^p  9  qui^re  liijgamuf  ?Non  intestai^f  mortuus  est 
paler.  Fecit  tcftameiitum ,  et  sic  iportuuf  es| ;  mor* 
tuuf  cf t,  e(  resiiqfexit.  Tamdiu  con^nditur  ^e  Ifaere- 
diialp  n^ortuorum »  quanfdiu  testamentum  proferatuf 
in  piibUcum ;  ^t  cum  tesUinenlmp  pro1a(um  fuerit  in 
puhlicum,  (acent  o|nnes ,  ut  tabul:f$  aperiantiir  et  re- 
cilentur  :  judez  intentps  $)^dil,  advpc^li  silent ,  pne» 
concf  8ilenti|im  faciunt,  universus  pppulus  SMsp^nsus 
est ,  ut  legantur  yerba  mort^i ,  non  ^pntienti^  in  mo- 
numeplp.  Ille  sine  senso  jacet  in  mopumenio,  et  ?a- 
ient  verba  ipsius  :  sedet  C))fistus  |n  dcfiio ,  et  contra- 
dicitMr  lestnmeniq  ejus?  ^peri,  legamus.  Fratres 
^umus,  qunre  contendimus?  pi^cplur  animus  noster, 
non  sinc^  testamentq  pos  dii^isit  pater.  Qni  fecit 
testamentu||i,  Yiv|t  ii^  seternuip  ;  ^udit  yopes  noslps» 
agnpscit  sqgn;.  fiC^qipus^  quid  litjganiij^?  Cl^j  inven- 
la  fuqrit  jpsa  ^sere^iia^,  ipsapi  |encamu^.4peri  testa- 
mentum,  lege  in  primo  capite  ipsius  Psalterii,  Pottula 
a  T\\e  [Psal.  n,  $).  Sed<|ujs  (|i^ittF9rt^ponCl^risMis. 
Ibi  liabes,  Dominut  dixU  ad  me,  FiUut  meut  es  (ff, 
ego  hodie  genui  te  (i^fd.,  7)-  Ergo  FiliMsDei  dicit,  vel 
ad  Fjlium  8uumPalerdici(.  Er^o  auid  dicit  adFilium? 
Poslula  a  me ,  et  dabo  tibi  gcntes  nipreditatem  t^am ,  el 
posse^sionem  tuam  finet  terrm.  Solet  Geri ,  Irafres ,  u( 
quaiido  quacritur  de  possessione ,  quaeranfur  afGnes* 
Inter  afTine^  illiim  et  illum ,  quaeritur  baeres,  aut  cui 
^onatur,  aut  (j^ui  emit.  Inter  quof  affines  quaeriturt 
Intcr  illum  et  illum  pos^identes  *.  Qui  dimisit  omnes 
fines,  npllos  dimisit  aflines.  Quocumque  te  verteris , 
(Dhristus  est.  Fines  terrae  habes  h;i^reditatem,  huc  ve« 
ni,  tolam  mecum  posside.  Quarc  litigando  vocas  ad 
partem?  Iluc  yeni  :  bono  tuo  vinceris,  totum  habebis. 
An  adhuc  calumniaris?  Ego  jam  testamenlum  legi,  e^ 
tu  califmniaris.  An  adhuc  calumniaris,  quia  ffnes 
tcrrac  dixit,  non  dixit  omncs  fines  terrae?  Legamus 
ei^o.  Quomodo  lectum  cst?  Commemorabuntur,  ei 
convertentur  ad  Dominum  univer»  fines  terrce,  Et  ad^ 
orabunt  in  conspectu  ejut  univertee  patrim  gentium, 
Quoniam  Donuni  ett  regnum  ,  et  ipte  dondnabitur 
gpnliynn,  Ipsius  (^st,  non  ye^lruin.  Agnos^clle  Domi- 
nym  :  ag^io;5cil^  possessionem  Domini. 

^l.  Sed  et  *  yos,  quia  privata  vestra  vullis  possi- 
j{[cre,  et  non  communi  cum  Christo  unitale;  dominsii 
ei;iim  yultis  ijo  terra,  non  cum  iljo  in  coelo  regnare  , 
possidctis  doroos  vcstras.  Et  aliriuando  venimus  nd 
illos  dicentps,  Quxramus  verui[n,  inveniamus  verum. 
Et  illi,  Yos  lenete  quod  tenetis :  oves  tuas  liabes, 
pv(i$  meas  babeo ;  noli  molestus  fsse  ovibus  meis, 
quia  et  ego  non  sum  molestus  ovibus  tuis.  Deo  gratias: 
mea^  sunt  oves ,  illius  s\int  pves  :  Christud  quid 

>  m  plerisque  Mss.,  potndadi». 
•  Piures  iMrobae  notae  llas.  looo,  sedavot,  habentt Sedat 
wm^qmafrinaUiv9t»a,eiu^§Xfvid^SMdt^ 


m 


ENARIM^TJO  m  PSALMUU  ip. 


iya«^i  ilUus  sint  qui  illa3  §ignavil.  Ncqqe  qui 

plao^l  ^  9A\fiyi4,  ftCijue  qui  rigal,  sed  qui  iucrcmen- 

lum  dal  Deus  (l  Cor.ui,  7).  Quare  habeo  meas,liabes 

U4  loasT  Si  jyi>i  esl^i^l^rjistus,  illo  eaui  piex,  qula  non 

cj^^  lyif  ;  «i  |uc€«t  Chrislus,  huc  eant  tux,  quia 

im^  ^ui^  luac.  Proyl^  ppsse^siones  psculenlur  nobis 

eapof  etimau^i  etf^ircant '  filii  alieni.  Non  est  mea 

poseearto,  i«8«it-  (^4«*^*^  yjdeamus  ^  non  est 

tua  iM^asc^Q»  ¥ideafn\jl?  ^i  n^n  illam   libi  vindicas. 

K^o  ifoipiiu  Cbr}sU  laboro,  iu  nonaini  Donati.  Nam  si 

CbrUltuio  atfiendl^»,  t^bique  c^t  Chrisius.  Tu  (Jicis, 

Eccc  |iic  e^f  Cfcrisms  {MaUh.  xxiv,  23)  :  ego  dico , 

Per  tolfiin  C|t.  lAudate,  jpueri,  Dominum,  laudale 

iVHQeii  DowiiVf  yad(j  laudapit  ps(juequo  Ia,udanl? 

A  solis  oflu  u&|ue  ad  occasuin  laudaie  nomen  Domi- 

iw  (f^al.  cxjli,  4).  pcce  quapi  Ecclesiam  osiendo,  ecce 

q^iid  eioil  Chrislus,  ecce  quid  rcdcniit,  ecce  pro  quo 

s^mgiua^m  dedit.  Se.d  tu  q,uid  dicis?  Ei  ego  illi  colli- 

gO.  (2iii  nucum/mV^y  noncolllgil,8parg\l\MQUh.  xii, 

30).  piY^i^  unitalejj),  posgessiones  luas  quaeris.  Et 

HiiarQ  %a)^(  W^fffen  Chrlsli?  Quia  ad  defensionenj 

poa&es|j|j^i^^  4^^  yiulo^  Chrisii  posuisti.  Nonne  hoc 

J^i^f  DO^v^ulii  in  domo  sua  ?  Ne  domum  ipsius  ia- 

sa4ai  4liqui&  pot^«  RWM  ibi  ti^ulos  potepUs,  titulos 

ipif^^aces.  Ip^e  vj^t  ei$se  ^i^^ou  e^  frontem  domus 

liy  mi^  ^  tli^  alieno  ipupifi ;  ut  cum  titulus  lectus 

ftterit,  conterritus  quis  potenlia  nominis,  abslineat  se 

^  ipnisioiie.  Feceruni  illud,  quando  MaximianisUs 

damnaTerunt.  P/jerunt  apud  judices,  el  concilium  (a) 

SQOiD  recitavenint :  tanquam  titulos  ostendentes  ,  ut 

cpiftcopi  Yiderentur.  Tune  iudex  interrogavit :  Quis 

bic  alier  eidmfMS  jest  de  ps^te  Ppn^ti?  Respondit 

fflj;r»'^iy :  Np9|riQonovimusnisi  Aurcii^m  catholicum. 

^VB^cj^y^c^  uii  lenes ,  non*  responderunt  nisi  de  uno 

episcopo.  lUi  auteoi  ut  audireniur  a  jtidi.ce,  nomea 

Cbrisii  jyniKltnebant :  in  possessiooe  sua  titulos  illius 

jjmpo^liervat'  Ppnus  est  pomjnus,  qui  illis  parc:\t,  et 

uh\  u||^m$srit  iil^vlo^  sups ,  Yjfidicct  illud  possessioni 

l^y,  p/itm»  ^i  (Di^ericordia  ipsius,  giu  illis  illud  fa^ 

£jat    attNI9uqi|q\i<^  invcperit  nonnen  Chr|sti  portare, 

cougr^gl^  ^lpBj.  Ef  videte,  fralrcf,  quando  potens 

^ti^&^irl  Vf^^^i^  tU.ulo^  s.u(\s,  nonfie  jur.c  rem  sibi  vln- 

4^caty  e^  ^icU,  NoQ  gpneret  ijiulos  meos,  nisi  res  mea 

csset?  Tilulos  mcos  posuil,  meares  est  :  ubi  nomen 

8WW  WMIP»  /^cum  e^*  Numq^i4  titulos  muhit? 

Tiiulusfpu^t^  i^sce^t  :  po^sessor  mutatur^  Ijlulus 

ooo  jq^ii^tiiJC.  ^ic  ct  qui  bapiismum  habcnt  Cliristi ,  si 

v(;(\iy||j(  9^4  ynifatc  m,  jnou  mulam^us  lilulos ,  aqt  dcl.c- 

mus  titulos;  scd  agnoscimus  tilulos  rcgis  nosiri,  litu- 

IQ9  in^rfktpcis  nostri.  I^d  quid  dicimus  ?  0  dpmus 

mjsera,  ille  le  possideal  cuj[us  titulos  habes ;  Ghristi 

tituloft  lial)es,  noli  esse  Donati  possessiOf 

^2.'  Multa  dtximus,  fratres ;  sed  illud  de  mcmoria 

Testra  noii  recedat,  quod  hodie  Icgittir.  E^cce  lierum 

dico ,  ei  sspe  dicendum  est :  per  ipsum  diem ,  id  est 

per  sacranienta  bujus  dtei  constringo  vos,  ut  noo  vo- 

bb  exeat  de  cordibus.  Commmorabuntur  ^^el  conver- 

*  scx  Mss.,  pergant. 
(a)  ffffgnftMWP^  aimi  194» 


m 

ientur  ad  Dominvm  utifvaw*  fma  terros.  Ei  ttdarahtnt 
in  compectu  ^us  univertai  fotriiB  qenlium.  Quoniam 
Domini  e$t  regffitim,  etipte  d(nmnabHur  ^enliiim.  Contra 
tam  apertam  et  manifesicdemOBsUratam  possessionem 
Christi,  non  a^^y^  K^r^  ef(\m?^Sf^T  Qaidquid 
contradi^nt,  bominef  dicupt  :  hQC  ftutem  Dfus 
dicit. 

ENARRATIO. 

*  Psalmu  ipti  David, 

i.  [vfrt.  i.]  Ecclesia  loqiiitiv  Ghristo  :  Damituf^ 
pQuH  me,  e^  niitU  im/4  deerit,  I)omintt$  ^esu^GbfistijUi 
pasixu'  meus  est,  ei  nii^l  s^Ux  deefii. 

2.  [veit.  %.]  In  li^co  f^\t»  ilfi  me  CQUmvil  :  iu 
loco  pascua^  incipie^itis  ad  Adem '  mo  penlf^iceQS ,  ibi 
m  ouiriendMV^  c^locaMit*  5t|fr#r  aquam  refecAQm^ 
e4^cmfit  me  :  smV^  «4»^  i^i^ti^i,  qi«o  rcSciun- 
tur  qui  iniegritatein  viresque  amiseraut ,  cducavit 
jpse. 

^.  [ftert.  Q.]  ^mmt»  «neaot  coninrtit.  DeduxU 
mi  in  tetniti^  iu^iiiatt  prc^  m^me^  i^um.  Dedttxit  ma 
j[u  ai^stis  itineribus,  qjise  ivuij^i  ajpabulam ,  jusUii» 
suae;  non  propter  meritum  ineum,  scriprQplorooiiieii 

IIIUBIp 

4.  [uen.  4<]  Nm  0^  M  amlia^  m  wsdiaumtree 
mnia :  uaro  ct  u  wbijkwi «»  hunUo  vii»  hojus,  qu« 
umbri  mortis  ast*  Nou  Omeka  mala^  ^uamam  tu  w^ 
cm»  e$ :  noa  iiaiebo  luala,  quonisfli  lu  ka^itas  lo  corde 
«100  per  iidcio ;  ei  uujic  inscuro  es,  ui  past  unbraoa 
aM>rljs  aiism  ego  aitti  lacun.  ¥irgalmHbamlut  itiat, 
tftta  m  ea^talata  ttmt :  dtecipUna  iua  lavquani  viqpi 
ad  iregcut  oyiuiu  ,  at,  UUMmam  bsflsius  jam  ad  grau- 
diores  filios  el  ab  animali  vita  ad  spiriiualefli  crescen- 
los ,  ipsa  laa  im  atBteeirM^,  flttsfis  consoiau  sunt ; 
quia  mcmor  es  roaL 

i,  [veft*  &*]  Paratti  jn  campeetu  tnea  mentam  , 
iitMriiia  eoi  fflt  ifi^iiiiMti  «la  :  post  «iigam  auiaHi , 
i^  paiwaiMS  et  snifnalis  ia «lege paacuis  erudielNir,. 
post  iilam  viifaro  cum  ess^  csqii  &nb  baeulo,  parasii 
>  la  conspaeiu  nm  inapsam,  ai  «oii  janp  lacle  slar  par- 
wius  {{ Coir.  ui,  2),  sod  nMijar  cibum  ^  siimam,  lir- 
matus  adveiaus  eoa  qui  tribuiani  nie.  Impin^sti  in 
aieo  eaput  wieum :  kelilicastt  l.Ttilia  apiriliiali  meiiteni 
meam.  £l  iiocMiKm  uuim  IncMms  ^fnaiH  nrarclanii» 
'  oii  (a)  1  et  pocukan  tuum  oblivionem  pra^stans  prio- 
rum  vanarum  delectallonum ,  quam  pr»clarum  esi  I 
•  6.  [tert.  ^.]  fSt  miterieerdia  tua  euktetfuetur  we 
amnlHt  diehie  vitm  mees :  i4  as^  qoamdiu  vivo  in 
hac  mortali  vila,  non  tua,  sed  mea.  Bt  inkabitem  in 
damo  Bomini  tn  iongitulHnam  dkrum :  sobsequetur 
autem  me  non  tuc  Unium,  sed  etiam  ui  tolMMiein  In 
domo  Donrini  In  «temnm. 

1  Edd.,  inpnem,  Ptatnmt,  etc.  Abest,  infinemj  a  Biss.  et 
a  sacris  Biiiliis. 

>  ifeias  QOdn  Corb.,  a  fde, 

>  t:iJd.,  ted  ma^arem  abum  titmam.  Alkpiot  Um.,  miyo- 
res  cibos,  Alii  plures :  imnor  ndto». 

{a)  Do  hac  parte  vers.  o  vide  Goarr.  Psal.  xxiv,  u.  U. 


I» 


IN  PSALMDM  XXm 
ENARRATIO. 
Pia/mtii  t|m  Davidf  ffrium  tabboH. 
1.  [ver$.  l.]Psalmu8  ipfii  David,  de  clarificalione 
•t  resiiiTectione  Domini,  qnae  matuttno  primae  sab- 
bati  facta  est»  qni  jam  dies  dominicas  dicitar. 
t.  [un.  2.]  DamM  e$t  Urra  et  pUaUudo  «^t»,  ar^ 
.    bit  terrarwH  et  unwert»  qui  hoHutui  inea^  :  cam  da- 
rificatus  Dominut  annuntiatnr  in  fldem  omnium  gen- 
tium ,  et  uniYerf us  orbit  terraram  fit  Eccletia  ejut. 
Jffseeuper  maria  fuudavii  eam  :  ipte  flrmitsime  tu- 
bilivit  eam  super  omnet  fluctus  taBCull  bujut,  ut  ab 
ea  tnperarentur ,  nec  nocerent  ei.  Ei  super  fbmdna 
preeparavit  eam  :  flumina  in  mare  fluunt ,  et  cupidi 
bominet  labantur  in  txculam ;  etiam  Ittot  superat 
Ecciesia  qu»  devictlt  per  Dei  gratiam  capiditatibat 
taccaiaribut  ad  reclplendam  Immortaliutem  cbari- 
taie  parata  ett '. 

5.  [ver$.  3.]  Qiiti  aeeeudet  in  moutem  Dcndnif  quit 
atcendet  in  altlttlmam  juttltlam  Domlni  1  Aut  quu 
etabU  in  toco  $anelo  eju$  t  aut  quit  permanebit  in  eo» 
quo  atcendet  «tuper  naria  fondato  et  tuper  flamina 
pr»paratoIooo? 

i.  [ver$.  i.]  Innocene  mambue  et  mundue  eorde : 
quit  eigo  illuc  atcendet ,  et  permanebit  ibi «  nlti  in- 
nocent  in  opeributt  et  mandut  in  cogitationibut? 
Qui  non  aecepit  m  tMitio  ontmam  niam :  qul  non  in 
rebut  non  permanentlbui  depatatlt  animam  tuam  « 
ted  eam  immoftalem  tentient»  xterniutem  tubilem 
atque  IncoinmaUbilem  detlderarit.  Et  nonjuravit 
prosdmo  itio  in  doto  :  et  Ideo  tlne  dolo ,  tlcut  tlm- 
pllcii  et  non  fiillentia  tont  aetema ,  iu  te  pr»baU 
proximotuo. 

:     5.  [ner$.  5.]  Hieaeeipiet  benetticUonm  a  Dondno, 
at  ndeerieordiam  a  Deo  $alutari  $uo. 

6.  [veri.  6.]  Hac  e$t  generaHo  queerentkm  Doud- 
Hum  :  tic  enim  natcantur  qul  qaaerunt  eum.  Qtiar- 
rentium  fadem  Dd  Jaeob  (a) :  quaerunt  aotem  beiem 
Dei ,  qui  potteriot  nalo  primatum  dedit. 

7.  [ver$.  7.]  Toliite  portae  prindpee  teetri  * :  qol- 
cui|M|ae  principatum  in  hominibat  quaeritit,  aaferte, 
ne  impediant,  aditot  quos  vot  tUtaittit  capidiutit  et 
timorit.  Ei  eteoandni  portm  eetemaiu  :  et  eleyamlni 
aditot  aetemae  Yitae,  renaniiationit  taeculo  et  conver- 
tionlt  ad  Deum.  Et  introibit  rex  gioriof :  et  introiblt 

^  rex»  in  quo  tlne  tuperbb  gloriemur ;  qoi  tuperatit 
*  portit  morutiutit,  et  pateractit  sibi  coelettibut,  im- 
'  plevlt  quod  ail :  Gaudete^  ^uoniam  ego  tdd  eetcuium 
(Joan.  XVI,  35). 

8.  [ver$.  8.]  Qm  e$t  i$u  reat  gloriet  t  pavet  admi- 
rtHit  natura  monalit ,  et  qua^rit ,  Qtiti  e$t  i$U  rex 
gtorieetDominue  forti$  et.potene :  quf^m  Ui  Inflrmam 
et  opprestum  puusti.  Dominue  potene  in  beUo :  con* 


a  Ald.»  in  eo.  At  MSs.  constanter  ferunt,  tn  ea. 
*  Skc  Mss.  Edd.vero,  immortaUtatie  elaritatem  pari 
*Bdd.,  veetrat.  mss.  vero  coaslaatery  tnesfrt  : 
etum  Augustinus  in  epist.  337,  a.  8 
W" — • 


S.  AUGUSTUa  EPISCOPl  184 

■  trecta  cieatrices,  et  tentlet  reparatat,  et  immorUli- 

Uti  rcdditam  inflrmltatem  bumanam.  PertolaU  est 
qa»  debebatur  Urris,  obi  cam  morte  beUigenueslt 
dariiicatio  Domini. 

9.  [ver$.  9.]  TolliU  porU$  prindpee  veetri  :  hlnc 
}am  pergatur  in  ccelum.  Exclamet  itcrum  propbetica 
tuba  :  ToHite  portat,  etiam  ceeletut  principet,  quas 
babetls  in  animit  bominum  qui  adorant  mHitiam 
coeli  (IV  Reg.  xvii»  16).  Et  eievandm  portrn  mlematee  : 
et  elevamini  portae  aetemae  justitlae,  chariutit  et  ca- 
ttiutts,  per  quat  anima  diligit  unum  venim  Deum,  et 
Don  fornicatar  tob  moltit  qoi  appellantor  dii.  Et  iii- 
frofHl  rex  gloriet :  et  introibit  rex  gloriae»  ot  ad  dexte- 
ram  Patrit  interpellet  pro  nobis  (Rom»  viii,  34). 

10.  [ver$.  10.]  Qui$  e$ti$u  rex  gtorimt  qoid  et  to 
princeps  potetUlis  aeris  liujut  mlrarit,  et  quaeris* 
Qtita  e$t  i$te  rex  gtorim  t  Dondnue  drtutum  ipu  e$t  rex 
gtorim :  et  jam  vivificato  corpore,  tupra  u  pergit  ille 
tenUtut;  supra  omnet  Angelot  tendit,  ab  angdo  prae- 
varicatore  ille  tentatut.  Nemo  vettrom  te  objlcUl 
atque  intercludat  iter  nottrum,  ut  tanqoam  Deus  eo- 
htor  a  nobis :  neque  principatut,  neqoe  angelot»  ne- 
que  virtut  nosteparat  a  cliariute  Cbritti  (iM.»  59). 
Bonum  ett  sperare  In  Domino,  quam  tperare  hi  prin- 
cipe  {P$aL  gxvii,  9) :  ut  qui  gloriator,  ui  Domino 
glorietur  (I  Cor.  i,  31).  Sunt  qoidem  istae  in  hojos 
mundi  ordinatione  virtoteSy  sed  Domuitis  tiiniiUtii 
ip$e  e$t  rex  gUrim. 

IN  PSALMUM  XXIY 

ENARKATIO. 

/n  finem,  P$alnm$  ipu  Dadd. 

1.  [ver$.  1.]  Cbristos,  sed  in  Eccletiae  perton, 
loqoltor  :  nam  magis  ad  popalom  cbristianom  coo- 
versum  ad  Deum  pertinent  quae  dicuntiir.  ' 
.  t.  [ver$.  S.]  Ad  U,  Dondne^  tevad  ammam  meam  : 
desiderio  spirituali»  qoae  camalibos  detiderilt  con- 
colcabatur  In  terra.  Deu$  meu$^  in  U  eonfido^  non 
erubeecam  :  Dcut  meut,  ex  eo  quod  in  me  conflde^ 
bam»  perdnctttt  sum  usque  ad  itum  inflrmiuteai 
camit;  etqoi  deterto  Deo  ticot  Deot  ette  vdoiya 
minatlttima  bettiola  mortem  timent,  de  toperbia  mea 
Irrisos  eroboi ;  Jam  ergo  in  te  confido,  non  erube- 
scam. 

3.  [ver$.  3.]  Nequetrrideantmeimmidmd:neqae 
Irrideant  me,  qul  serpentinis  atque  occoltls  sugge- 
stionibus  insidiantes,  et  tuggerentet  Eoge,  Boge,  ad 
haec  dejecerant.  Etenim  uidverd  qui  u  exepectant  nam 
eonfundentur. 

i.  [ver$»  A.]  Confkndantur  inique  fadentev  vana  : 
confandantar  inique  faclentes,  ad  acquirenda  qiiae 
tranteunt.  Via$  iKas,  Dondne,  nota$  fac  miAi,  et  tetiii- 
ta$  tua$  edoce  me :  quae  non  latae  tunt,  nec  moltitu* 
dinem  ad  inieritom  docunt  {Matih.  vii«  13) ;  ted  aii- 
guaUt  et  paucit  nout  temiut  tuat  edoce  me. 

5.  {ver$.  5.]  Dirige  tne  in  veritau  tua  :  erroret  fu- 
gientem.  Et  doce  me :  nam  per  nieipsum  non  novi^ 
nisi  mendaciiltn.  Quomam  tu  e$  Deu$  $akuan$  mm» 


185  ENARRATIO  IN 

«r  f#  nM^ntd  Ma  iU :  naqae  «Bim  dtmitsiis  a  le  de 
panutiso  {Gen.  in,  25)»  et  id  toBginquam  r^ioiiem 
per^rinaiut  {Ime.  xv,  15)»  per  meiptom  redire  pot- 
sttm,  nisi  occiirras  erraiiti ;  nam  reditos  meus  toto 
tracttt  lemporis  saecttiaris  miterieordiam  toam  tus-; 
tiniiii, 

6.  [v€rt.  6.]  Remimicere  mitera^num  tuarum^  £)o« 
»111« :  remittisoere  operum  miserieordi»  tuse,  Do- 
mine,  quia  lanquam  ol)litum  te  liomiues  pulant.  Et 
^jtna  muericoTdim  iwe  a  eaeuU  $uia :  et  boc  remini- 
scere,  quia  misericordia  tu»  a  saecolo  suni.  Nun- 
quam  enim  sine  illis  fuisti,  qui  etiam  peccanlem 
bomioem  vanitati  quldem,  sed  in  spe  subjecisti,  et 
loi  tantisque  ereaturat  ta»  consolationibus  noo  dese- 
niisti. 

7.  [oert.  7.]  DeUcta  ju»eiUuti$  mem  et  i§naran^ 
mea  ne  memineri$ :  delicta  confidentis  audaci»  mem 
et  ignoraniiae  meae  ne  ad  vindictam  reserves,  sed 
lanquam  exddant  tibi.  Secundmn  mieericordiam  tuam 
memar  eeto  meif  Deu$  :  memor  esto  quidem  mei,  non 
secoiidum  iram  qua  ego  dignus  sum,  sed  secundum 
misericordiam  tuain  quae  tc  digna  esL  Prapter  bonUa" 
tem  iMmn,  Domine :  non  propier  meritum  ineumi  sed 
propier  l)onitaiem  tuam,  Domine« 

8.  \ver$»  8.]  Dulci$  et  rectue  Dominu$ :  dulcis  est 
Dominos,  quaadoquidem  et  peccanies  et  impios  iu 
miseratut  est,  ut  omnia  priora  donarit;  sed  etiam 
reclus  est  Dominus,  qui  post  misericordiam  vbca- 
tloiiis  et  veniae»  qus  habet  gratiam  sine  meritis,  di- 
gna  ultimo  judicio  merita  reqoirel.  Propter  hoc  k" 
§em  eiatuet  deUmiuenUbue  in  via :  quia  inisericordiam 
praerogavit  ut  perduceret  in  viam. 

9.  [«ers.  9.]  Diriget  mite$  injudieio  :  diriget  mites, 
nee  perturbabit  in  judicio  eos  qui  sequunlur  volun- 
taiem  ejus,  nec  ei  resistendo  pracponunt  suam.  Do- 
eehit  maniuetoe  via$  $ua$  :  docebit  vias  suas,  non  eos 
qoi  pnecarrere  volunt,  quasi  seipsos  melius  regero 
possiot;  sed  eot  qui  non  erigunt^  cervicem,  neque 
recaldlrant,  eum  eit  jugum  iene  imponltur  et  sar- 
cina  levis  {Matth.  xi,  50). 

10.  [wrs.  iO.]  Uimer$a!viaDondiumi$ericordiaet 
ueritaa  (a).  Quas  autein  vias  doeebit  eos,  nisi  mise- 
rioordiam  qua  placabilis,  etveritalem  qua  incorru- 
pttts  est?  Qttorom  unum  praebuit  donando  peccata, 
alleram  merita  judicando.  Et  ideo  universse  vix  Do- 
aiini,  dao  adventus  Filii  Dei,  unus  miseraniis,  alter 
jodicaniis.  Pervenlt  ergo  ad  eum  teiiens  vias  ejus, 
qui  nnllis  meriiis  sois  se  liberatum  videns,  deponit 
soperbiam,  et  deinccps  cavet  examinantis  severita- 
tem,  qni  clementinm  tubvenientis  experius  esu  Re- 
qmi^entibui  te$tamentum  eju$  et  teeUmonia  ^u$  :  intel- 
ligunt  eiiim  Dominum  misericordem  primo  adventu, 
et  secbndo  judicem,  qui  mites  et  mansucti  requirunt 
tC5tamentum  ejus,  cum  sanguine  suo  nos  in  novam 
vitnm  redemit;  et  in  Prnphetis  atque  Evangelislts 
lcsliinonia  cjos. 

*  m  oonibos  ttMlris  Mss.,  roiijiiiil. 

(o)  fclem  vers.  iOtracuturln|tqar.  Psai.u»o.  9;  avui, 

—  »,n  8> 


PSALHUM  JJLVf.  186 

11.  [ven.  11.]  Prapier  namen  teauu,  Domiitf,  pro- 
fntiaberi$  peecaio  mea;  nmltum  e$t  enim:  non  solum 
peccata  mea  donasti,  quas  antequam  crederem  ad- 
misi ;  sed  et  peccato  meo,  quod  muitum  est,  quia  et 
in  via  non  deest  offensio,  sacrificio  contribulati  spi- 
rittts  propitiaberis. 

12.  [ver$.  13.1  Quie  e$t  homo,qui  timeat  Dom-^ 
num?  unde  incipit  venire  ad  sapientiam.  Zi^ii  ^tO' 
tuei  ^  ei  in  ma  quam  eteffit :  legem  sUUiet  ei  in  via 
quam  lUier  apprehendit ,  ne  impiine  Jam  peceet* 

43.  [  ver$,  13.  ]  Anima  eju$  in  boni$  demarabitur^  H 
eemen  eju$  hmredilate  poseidebit  terram  :  et  opus  ejus 
luereditatem  soiidam  instaurati  corporis  possidebit.  < 

14.  [  ver$,  14.  ]  Firmamentum  e$t  Dominu$  timen- 
tium  eum  :  infirmorum  videtur  esse  timor,  sad  nrma- 
mentum  est  Dominus  timcniium  eum.  Et  nomen  Do- 
mini  quod  glorificatum  est  per  orbem  terrarum,  finnat 
timentes  eum.  Et  te$tamentum  ipsiue  ut  numi[e$utur 
iUi$  :  et  fadt  ut  testamentum  ipsius  manifestetur 
iliis ,  quia  baereditas  Ghristi  gentes  sunt ,  ct  termini 
lerrae. 

15.  [ver$,  15.]  OeuU  md  $emper  ad  Dominum; 
quia  ipee  evetlet  de  taqueo  pede$  meo$  (a) :  nec  limeam 
pericula  tcrrena  ,  dum  terram  non  intueor ;  quoniam 
ilie  quem  intueor ,  evellct  de  laqueo  pedes  meos. 

16.  [  ver$.  16.  ]  Re$pice  in  me ,  et  mi$erere  md ; 
quoniam  unicui  et  pauper  $um  ego  :  quoniam  unicus 
populns ,  unicx  Ecclesiae  tuse  servans  humiiitatem  , 
quam  nulla  scliismala  vei  baereses  tenent. 

17.  [ver$.  17.]  Tribulationee  cordi$meimultipticatm 
iunt :  tribulationes  cordis  mei  alNindante  iniquitale  et 
refrigescenle  cliaritate  multiplicatae  sunt.  De  neceist» 
lult^tit  mei$  educ  me  :  quoniam  baec  tolerare  miiii  ne- 
cesse  eJt ,  ut  perseverans  usque  in  finein  salvus  sim 
( Mauh.  X,  2^ ),  de  necessitatibus  meis  educ  me.    . 

18.[pert.  18.]  Yidehumilitatemmeamet  laborem  meum : 
vide  humilitatem  meam ,  qua  nunquam  me  jactantia 
jostitix  ab  unitate  abrumpo ;  et  laborem  meum,  quo 
indiscipiinatos  mihi  commixtos  suffero.  Et  remitte 
onmia  peccaia  mea  :  et  his  sacrificiis  propitiatns  re- 
mitte  peccala  mea,  non  illa  tantum  jtiventutis  et  igno- 
rantiae  mea;  antequam  crederem ,  sed  eliam  ista  quae 
jam  ex  fide  vivens  per  infirinitatem  vei  vitae  hujus  ca- 
liginem  admilto. 

19.  [vers.  19.]  Retpice  ininuco$  tneot,  quoniam 
muttiplicati  tunt  :  non  solum  enim  foris ,  sed  etiaih 
in  ipsa  intus  Ecclesi»  commiinione  uon  desunt. 
Et  odio  iniquo  oderunt  me :  et  oderunt  me  diiigen- 
tem  se. 

20.  [vers.  20.  ]  Cmtodi  animam  meaniy  et  erueme  : 
custodi  aniniam  meam ,  nc  dccliner  *  ad  imitatio- 
nem  eorum ;  ct  eruc  nic  a  perplexitate,  qua  inihi  mi- 
scentur.  Non  confundar ,  quoniam  iperavi  in  le  :  non 
confundar  si  forte  insurgunt  adversum  me ;  quoniam 
non  in  me ,  sed  in  le  speravi. 

21.  [  veri.  21.  ]  Innocentee  et  recti  adheuerunt  mihi^ 

,    « Edd.,  iUawt.  Ai  Mss.,  tuauu  :  joxu  Lxx,  namothelihei. 
*  Rdd.,  decUnem.  Hss.,  decUner, 
(«)  i>e  boc  vers.  15  vide  Bnar.  %  Paal.  xxxi,  n.  21  > 


487 


S.  AUCaiSTINI  EPISGOPI 


18S 


quofdam  mtlnui  ie »  Domne  :  innocentes  et  recii  non 
pneseiitia  corporall  miscentur  tantam ,  sicnt  mali » 
sed  consensione  cordis  in  ipsa  innoceniia  et  reciita- 
dine  adbserent  milii ;  quoniam  non  defeci,  ut  imitarer 
maios ;  sed  sustinui  le ,  exspeclans  ventilaiionem  ul' 
timse  messis  tuse. 

^.  f  vert.  ^.  ]  Redlmey  Deui,  lerael  ex  omnibui  tH* 
Ma^onibus  ejui ;  redimo ,  Deus ,  populdm  toum  , 
qnem  prscparasti  ad  yisionem  tuam ,  ex  tributaiioni'- 
bus  ejus,  non  tantum  quas  foris,  sed  etiam  quas  intus 
tolerat. 

Ili  PS^ILMUM  X^V 
ENARRATiO  1. 
lp$i  Dmfid. 

i.[vers.  i,]  IdsI  David ,  non  medialori  iiomini 
Chrislp  Jesu ,  scd  omnl  EcclesiK  |am  perfecte  in 
Chrisio  stabililac  %  attrilmi  potest. 

i.  Judica  me  ,  Domine ,  quoniam  ego  in  innocentla 
mea  ambulavi ;  jiidica  me,  Doraine,  quoniam  posi  mi- 
sericordinin  quam  tu  mihi  pr^cro^asti,  innocenlix 
meae  liabco  aliqMod  merltum  ,  cujus  viam  cuslodivi. 
Et  in  Domino  sperans  non  movebor  *  :  nec  tamcn 
cliam  sic  in  me ,  sed  in  Domino  sperans.  permanebo 
in  eo. 

3.  [  vers.  %  3.  ]  Proba  me ,  Domine ,  et  tenta  me : 
ne  qtiid  lamep  occultorum  meorum  me  lateat ,  proba 
me ,  Domine  ,  el  lenta  mc;  noliim  me  faciens ,  non 
tibi  qnem  nihil  latet ,  sed  mihl  nlque  hominibus.  Ure 
renesnieos  et  eor  meupi :  adhibc  medicinale  purgato- 
rium ,  qu^si  i^nem  ,  delectationibus  ct  cogltaiionibus 
mcis,  Quoniam  misericordia  tua  anle  ocutos  meos  est  : 
anoninm  ne  illo  i^ne  consumar,  non  merila  n]^a  ,  sed 
misericordia  tua  ,  qua  me  nd  lalem  vilam  perduxistl , 
ante  oculos  meps  est.  Et  complacui  in  verilale  tua  : 
et  quia  displicuit  mihi  meum  mendncium ,  compln- 
cuit  autem  veriias  f^a ,  pjacui  eliam  ipse  cum  illa  ct 
ijj^illa. 

A![pers.  4.]  Non  sedi  cujfi  concilio  vanitalis  :  non 
elegi  apponere  cor  meum  liis  qui  providere  connntur, 
ai^emadmodum,  quod  fieri  non  polest ,  reruin  irans- 
eunliuniij  [^crfruillone  •  beali  slnl.  Et  cum  iniqua  ge- 
rentibus  non  mtroibo  :  et  quia  ipsa  causa  cst  omnium 
ini<^uitaium,  ideocum  iniqua  ^eren^ibus  abscondiiam 
cpnscienllam  noii  Iiabcbo. 

§.  [vers.  5.]  Odiq  habui  congregationem  maligno^ 
rum  :  ut  aulem  veniatur  ad  ipsum  concilium  vanitalis, 
congregationes  nialignorum  fmnt,  quas  odio  babul. 
Ei  cum  j>p«>  nqn  sedebq  :  el  idep  cum  tali  cqncilio , 
CUQ1  impiis  npn  ^edcbo ,  id  est ,  placitum  non  collo- 
cai^o.  El  cnm  impiis  rton  sedebo. 

6.  {vers,  Q.  ]  Lavabo  in  innocentibus  *  manus  mcas : 
munda  faciam  inlj,cr  innocenies  opera  mea ;  lavabo 

*  M».  prope  omnes  fernnt,  sed  homhd...  stabUUo. 

*  sic  editio  lx>v.  M  Er.  et  sepiem  Wss.,  nm  infirmbor. 

*  Edd.,  perfunctione.  Sed  melius  allquol  Mss.,  perfru' 
cUone.  .   . 

« Rdd.,  Mer  jnnoeetues.  Hss.,  m  umocentsbus.  GraBC  irX}^, 
gn  athdois. 


inter  innocentes  mami8meM,qiiibitf  ampleiabor  suIh 
limia  tua.  Bt  eireumdabo  attare  tuum,  Domine. 

7.  [vers.  7.  |  Ui  audiam  vqeem  laudis  tum  :  ut  di* 
scamquemadmodum  te  kudem.  Et  enarrem  universa 
mirabiUa  tua  :  et  cum  didicero ,  exponam  omnia  mi- 
rabiliaiua.  >  ~  ^ 

8.  [  vers.  8.  ]  Dqmine ,  diled  deeqjfem  donrns  tme  : 
Ecclesise  tuoc.  El  tqcum  habitationis  gtorias  tum  : 
qbi  habitans  glorificaris. 

9.  [vers.  9.]  Ne  perdas  curn  impiis  qnimam  nieam  : 
ne  ergo  simul  perdas  cum  his  qui  te  oderunt,  animani 
meam  ,  quas  dilexit  decorem  dom.ijis  tuae.  Et  cum  viria 
sanguinum  vitam  meam :  et  cum  his  qui  proxlmum  ode- 
runt.  Nam  duobus  prxceplis  decoratur  domus  tua. 

10.  [vers.  40.]  /n  quorum  numibus iniquitates  sunt : 
ne  ilaque  me  pcrdas  ciim  impiis  et  cu^  yiris  sangui- 
Dum  ,  quorum  opera  iniqun  sunt.  Dextera  eorum  re« 
pteta  est  muneribus  :  et  qiiod  eis  ad  obtinendam  salu- 
tem  a&lernam  datum  est ,  ad  acciplenda  hujus  sxculi 
munera  converterunt,  cxisUmantes  quaestum  esse  pie» 
talem  ( I  Tim.  vi,  5 ). 

ii.  [vers,  ii.|  Ego  autem  in  innocentia  mea  ambu^ 
[avi :  redime  me ,  et  miserere  mei  :  valeai  ipihi  ad  per- 
fectionem  liberalionis ,  tanlum  pretium  sanguinis 
Domini  mei ;  ei  in  periculis  hujus  vjtae,  pisericordia 
tua  non  deserat  me. 

ii.  [vers.  i%\  Pes  meus  stetit  in  rectitudine  :  dile- 
ctio  mea  non  recessii  a  justitla  tua.  In  Ecctesiis  bene* 
dicam  te ,  Domine :  non  occultabo  eis  quos  vocastf 
benedictionem  tuam ,  Domine ;  anoniam  dilectiooi 
tuae  subinfero  proximi  dileclionem. 

EN4PRATI0  U. 

i.  Paulus  apostoIu$  cm  legqietur,  audivit  t^hi^ 
cum  Sanctilas  V.cslfa :  Sieift  ef(,  inqia.it,  Vjcritas  in  Jesu^ 
dcponere  '  ti[9|  fc^ndut^  prior^ni  convef^lionm  veU" 
tem  IfiQminem ,  e^  gui  corrun^p\\ifx  Hcundmi^  eojfpifi'' 
sceniiqs  decegtiq^s ;  renqvauvi\ii  qufem  sfg^u  ifiefUif 
vestrce ,  et  i^duite  poiium  ^^^^^^  g^i  jS^^^^i^!  ^P^ 
creatus  est  in  justitia  et  sanctitate  vefilati^  (Vphjss.  iv,  2^- 
dl).^tuealiq.ui^afI|iU'aj:ciurde(HQ^^nd9iiiie^e9liquaai 
^ubsumliam  ,  (]^wajdi(V\o(j|pi9  $c  qfsp^li^t  tunic^;  ^ui^ 
aliquid  forinsc^  aGci|i^q^du;}|^ »  qi/ijO^Qdo  accjj^i  all- 
quod  yestimeuti^m ,  q^\  |M9'^^"^  ^^^'^  tunicai^  et 
$umcns  a|teram ;  et  9f(rn)Ii$  ist^  intellectus  noa  p,er- 
Viitterejt  homincs  ^ene  in  se  inti^  fpiri^v|uiliter  quct^ 
prxcipjiebat  Apo^tolu^  :  ^.c^lt^  csjl,  pt  expos^li  qui<l 
^el  exui  vetejrem  l\{^lnea;i,,  ei  i^^dui  niovi^m.  Cxtera 
fLnim  liecLiouis  ipsius  a/i  eumdcngi  io(eUecium  perii- 
9,ent.  Ait  quippe  qiia^i  dicen^i :  Et  qoomodo me exu- 
utu^  sum  velerem ,  ^ut  qupn^odo  ifjdujl^r^  novuw  ? 
An  ip^e  tertius  hom^  6U.m  depos^iurus  Teterem  ho- 
fninem ,  quem  habui ,  et  accepiurus  novum ,  quem 
nou  babui;  ut  tres  homines  |nielligantur,  et  sit  in 
^edio  qjui  deponii  veterem  hominem  ,  et  accipit  no« 
vum  ?  nc  ergo  quisquam  lali  carnali  cogitatione  impe^ 
ditus ,  minus  faceret  quod  *  jubetur ,  et  non  faciens 

i  Er.  et  Lov.,  deponiu.  ki  Api.  «iltts.»  deffonetre* 
*m^fqufim.UUg^tqwHL 


189  ENABSlATIOIfi 

excnnret  ae  ^e  q)^uritate  l^ionis ,  dipit  in  oonse- 
quentibui  :  Quajfrovter  deffonentes  mendadum ,  loqui' 
mmi  venlateni.  )EX  ecce  iioc  est  depqnere  veterem 
bomineiu,  et  induere  novam  :  Quajfropter,  deponentei 
mendadum^  loqtfimim  veritalem,  unu$qm$que  eum 
proximo  tup :  quia  t^mui  invicem  membra  (Kp/!rei.iY,  25). 

2.  Ne  autem  quisqiiai^  vesirum  iu  cogitet,  fratres^ 
cum  dirisiiano  loquendam  veri(a(em  et  ciim  pagan<^ 
iDeiMlacium.  Cujbi  proximo  tuo  loquere*  Proximus 
tuos  ille  est ,  qi|i  ^ecum  natus  est  ex  Adam  et  Eva. 
Onipf^  proxjmi  surous  conditionc  terrenae  naiivilatis ; 
led  aliter  fratirea  il)^  S|^  ccclestis  haereditatis.  Proxi- 
muBDloiim  jjebei  piftijre  omnem  bopninem,  et  aptequani 
tii  ebristianiis.  Noq  enim  nosti  qijid  sit  apud  Deum» 
qoomodo  illon^  prxs^v^rii  Peus  ignoras.  ij^llquando 
qaem  irrides  adorantem  lapides,  convertitur,  et  ad" 
^rai  DeoiD,  (kNr^sse  religlpiiius  quam  tn,  qui  ^una  paulo 
aolo  jrridelias.  ^qqt  ergp  proximi  nostri  latentes  iq 
his  bominibos ,  qui  pondum  sunt  in  Ecdesia;  et  sunt 
toDge  a  nobis  laf.<?i)ies  In  Ecclesia.  Ideoque  qui  non 
scimqs  fui^a ,  unumquemque  proximom  habeamus , 
qpii  solom  condiiione  morialitaiis  humanaB ,  qua  in 
bapc  V^rf  JV  cadj^n)  aprtc  devenimus ;  sed  etiam  spe 
i}liu9  bsRreidiiaUs ,  quia  nqn  sciipus  quid  fuiurui  ^ii 
qui  fviodo  nf biJ  est. 

3-  Ergo  attei)4iio  caejtefa  ip  ifidi^,en|)o  novun»  bo- 
minem  et  exoendo  veterem.  Depanemei,  ipquit,  men" 
4flf»ait  ioquimini  ti^tatem  ^putqfdifuf  pum  promm 
mu>  ;  fg^  WVf*  if^vicem  n^i^ra,  Jrquimini ;  et  no« 
fye  peceare.  Si  pfopferea  irasceris  senrp  tuo  quia  pec- 
^Tit ;  iie  et  Mi  ipse  pecces,  irascere  tibi.  Sol  non  oc" 
tidai  smper  iraemidiam  ve$tram  (/H<f.,  26) :  inlel- 
Ugitorqpidemaecundum  wempvis,  fraife^;  qiiiaetsl  ex 
qwa  humapa  ponififione  e^  piirniipte  mortaIita(ii|y 
qiiaili  pprtan^ttf,  sujirepil  ira  ^liristiapo,  oon  debet 
^io  leoeri  ft  fieri  pridi^na.  ^jice  illaf|i  de  corde  an- 
leqaiun  occidai  lux  ista  yisibilis,  n§  te  dcserat  U% 
iila  inTislbiUs.  Sed  e(  aiiter  bf^ne  iptelJigiiur,  quia  e»( 
Doster  aol  justitiae  yeritas  Ghristips  :  npn  isie  sol  qiii 
adora^ir  ^  f^9g^i|is  et  Ifaniclisis,  (^t  videtur  e^am  « 
peccaloribus ;  jsed  llle  alfMS  cjyjus  Teritfie  humnpa 
o;itura  iliustratur,  a(|  quem  gapdent  A%cli,  liQminuii) 
aotem  infirmatae  *  acies  cordis  eis|  trepidant  .sub 
radifs  ejos,  ad  eiim  tameff  conlemplandfim  per  man- 
4)ala  puiyaniur.  pum  ciDeperit  iste  sol  in  bomine  ha- 
bitare  per  (Idem,  noi^  tan^um  in  le  yaleat  iracundia 
4|oae  io  ie  naacitnr,  vt  0^14^^  soper  iracundiam  tuam, 
id  esl,  deaerat  phrisM^  mentein  tu^m ;  quia  non  vult 
baliiUy»  (4^iaii||i  com  iracundia  tua.  Yidetor  enin) 
quasi  ips^  a  te  oci^d^Fe,  q^ m  tq  ab  ipso  occidas : 
qjoia  ura  cum  Inyi^terayerit,  pdiom  fu ;  Qiiin  f^riiim 
foerit  o#ijipf  b^vBk  bpmiciija  es.  Ojinm  «»<»»  ^vi  oiUi 
fratremiuumf  homieida  ett  {IJoan.  ni,  45),  sicutdiclt 
ioaon^  apostolus.  benf  jpee  dici^  quia  or^in»  qui 
adii  fratrem  tuum^  in  tenebrii  numet  (id.  ii,  9) :  et  non 
mirom  sj  iOe  in  lenebris  manet,  a  quo  occidit  sol. 

4.  Ad  boo  ione  etiam  pertinet  qiiod  audistis  in 


sii  vetmeed.  OMrfo.  Mldd., 


^S^UIUlf  XXV.  ij^ 

Eyangelio  :  Pf^f/i^jffi^  W^ni^  <«  §lmPf  4  ^^ 
miebat  ^^  (t«^.  tih,  ^).  ^ylgaiipifi;  ei^  ff^f 
quoijdam  stagq^m,  et  vem^s  ^  projp^ae  ncai  deaunt : 
tentatippibus  quotidif nis  bMiOS  saecq^  fifppe  oppi^ur 
oostrum  nfvigii^.  Unde  auiem  fit,  nisi  qqii^  4ormi| 
fesi^?  $j  non  dormijret  in  le  Jesus,  leqipesj^^  isiaa 
noo  patereris ;  sed  tranquilliiatf^  bakiere^  iptefius* 
convigilante  iecuiK||  ^eso.  Quid  iest  ^uiem,  Aurmil 
fesus?  ^ides  tM9t  q^ae  esi  de  ^esq,  oliiiformiyit.  %r* 
gunt  procellae  s^agiii  biuus,  vides  malos  Qor^e,  bp« 
uos  laborare;  tcniaiio  est,  frucius  e$i.  E.t  d^it^ 
anima  tua :  0  Deiis,  ipsa  es^  ju§(iiia  t\ia,  ui  niali 
floreaoi,  tK>ni  labofent?  Dicis  ^eo:  Ipsa  eatjustiMa 
tua?  Et  beus  tibi :  Ipsa  cst  fides  tua  ?  Hxc  ^nim  liU 
promisi  ?  ad  boc  chrisiianus  facf^us  es,  ut  io  4>^0 
isto  florer^?  torqueris*,  quia  hic  «lali  floreol,  q\fk 
cum  diabolo  ppsi^  tprqqebvniiAr?  3cd  onde  hoe 
dicis?  nnde  fluciibus  slagoi  et  tempeatate  turbarisl 
Quia  dormit  Jcsua,  id  esl,  quta  fides  lua  qaae  eai  de 
Jesu,  sopiia  est  in  corde  tuo.  Quii)  facis  ut  libereris) 
ExciiaJcsum,  et  dic,  JfapiM^.pervniu  (IMd.,  34). 
Move^i  enim  incerta  aiagni :  perimmi.  Evigiiabit  iUe» 
id  esi,  rediel  ^d  |e  fid^  tua ;  et  ad||uvante  itto,  eoa- 
sidpral^s  in  aoima  tua,  quia  qpae  daiiiur  modo  malia, 
noo  pum  iliis  perseverabunt :  aut  eoim  Yiventes  ooe 
4^erunt,  aut  a  morientibos  <)eseruBUir ;  tibi  auiena 
quod  promiiiiiwr,  maoebil  in  aeleniom.  llUs  quod 
teinporalit^r  copcedilur,  ciio  to||iiur«  Floruil  enim  ul 
Qos  feiii.  Omois  enim  caro  fenum :  aniit  feattro,  e| 
flos  decidii :  vcrbum  aiiiem  Dooimi  manel  in  xter- 
num  (I$ai.  %$^  6,  S)*  Pone  ergo  doraum  ad  id  quod 
cadil,  et  iaciem  ad  iilud  quod  manet.  Evigilaote 
Cbristo  jam  tempesias  jlla  non  qo^tiet  cor  tuum,  noo 
opplebunt  flucius  navim  tuam ;  quia  fldee  toa  impe< 
rat  veotis  el  fluctibua,  et  tranaiet  periculum.  Ad  hoe 
eoim  pertinet,  fratrea,  totum  id  (piod  dicit  Aposto- 
lus,  de  exoendo  veierem  hominem.  irMdwint,  et  no* 
Ute  peeeare :  $ol  nou  ocddat  mper  hracundiam  ue^ 
$lram :  nequ$  locum  deii$  diabolte :  vetus  ergo  dabal 
locum,  noTus  noo  del.  Out  furabaiur^  jam  nou  furetur 
(Ephe$,  lY,  26-28) :  vetus  ergo  forabalur,  novoa  noo 
furelur.  Ipee  homo  esl,  unus  bomo  esl :  Adaoi  erat, 
Giirisius  sil  :vetua  erat,  novus  sil;  et  caeiera  quap 
ibi  sequuntnr. 

'  K.  Sed  Psalmom  videanuis  paulo  diligeotitts,  qoia 
eom  quisque  prolecerit  in  Ecdesia,  oecease  est  pa* 
tiatur  malos  in  Ecclesia.  Sed  noo  eos  cognoscit  qui 
talisest;  quanquam  multi  mali  murinurent  adveraua 
malos,  quomodo  foeiiius  unus  sanus  fert  duos  aegro- 
loa,  quam  duo  «groti  se  invioem  auigulos.  Itaque  hoe 
pra^cipimus,  fratres»  Area  esl  ficclesia  bojiis  tem» 
poris  :  saepe  diximos,  saepe  dictmus,  Et  paleam  faabel 
et  firumentum.  Nemo  quaeral  exire  toiam  paleam,  nisi 
lempore  ventilationis.  Nemo  ante  tempos  ventilaiio* 
ois  deserat  aream,  qoaai  dum  oon  volt  pali  peoeato* 


*  Tredecim  Mbs.,  U  duMm. 

*  sic  Er.  et  IIS8.  At  Lov.,  ut  in  $(BcuIo  i$to  florere$y  et  m 
futuro  po$tea  m  infemo  muerrime  tarqueretief  ^  me 


-y 


»91  S.  AUGUSTINI 

res :  ne  pneter  amm  ioTentus,  prius  ab  avibuB 
coiligatur,  quam  ingrediatur  in  borreum.  Quomodo  . 
autem  hoc,  fratres»  dicamus  attendite.  Grana  cum 
eoeperint  Iriturari,  inler  paleas  jam  se  non  tangunt ; 
ita  quasi  se  non  noverunt,  quia  inlcroedit  palea.  Et 
quicumque  longius  altendit  aream,  paleam  solam 
putat :  nisi  diligentius  inluealur,  nisi  manum  porri- 
gat,  nisi  spiritu  oris,  id  esi,  flatu  purgante  discernat, 
difDciie  pervcnit  ad  discrelionem  granorum.  Ergo 
aliquando  et  ipsa  grana  iia  sunt,  quasi  sejuncta  ab 
invieem,  et  non  se  tangenlia,  ut  putet  unusquisquc 
eum  profecerit,  quod  solus  sit.  Hsrc  cogitaiio,  fralres, 
Eliani  tenlavit,  lantum  virum  (111  Reg,  xix,  10) ;  et 
dixit  ad  Deum,  sicut  etiam  Apostoius  commemorat : 
Prophetas  tuos  occiderunt,  aliaria  tua  suffoderunt^  et 
ego  remansi  solus,  et  quarunt  animain  meam.  Sed  quid 
dicit  iUi  responsum  divinum  ?  Reliqui  mhi  septem  miUia 
virarumf  qui  non  cunavernnt  genua  anteRaal  (Rom,  xi, 
3€l4).  Non  dizit  ei:  Habes  alios  duos  aut  tres  similes 
tibi.  Noli,  inquit,  putare  te  solum.  Alia,  inquit,  se- 
ptem  miltia  sunty  et  solum  te  putas !  llaque  hoc  brc- 
Titer  praecipimus,  ut  dicere  cosperam.  Intendat  me- 
cum  frateraa  Sanctitas  Vestra,  et  adsit  misericordia 
l>ei  in  cordibus  nostris,  ut  sic  a  vobis  intelligatur,  ut 
fructificet,  ei  in  vobis  operetur.  Audite  breviler :  Quis- 
quis  adhuc  malus  est,  non  pulet  neminem  bonum 
esse  :  quisquis  bonus  est,  non  putet  se  solum  bonum 
esse.  Tenelis  hoc?  Ecce  repeto,  videte  quia  dico : 
Quisquis  malns  est,  intcrrogans  conscienliam  suam, 
et  male  sibi  renunlians,  non  arbitreiur  neminem  bu- 
num  esse  :  quisquis  bonus  est,  non  arbitretur  so  so- 
lum  bonum  esse;  et  non  limeat  bonus  in  com- 
nixtione  malorum,  quia  veniet  tempus  ut  inde  se- 
gregeiur.  Ad  hoc  enini  hodie  canlavimus,  Ne  perdas 
eum  impHs  auimam  meanif  et  cum  viris  sanguinum  vi- 
tmn  meam,  Quid  enim  est,  Ne  cum  impiis  perdas  ?  Ne 
simul  perdas.  Quare  limet  ne  simul  perdat?  Video 
enim  dictum  Deo,  quia  modo  simui  nos  paieris,  quos 
pateris  simul,  noli  perdere  siinul.  Et  hoc  habet  tolus 
psalmns,  quem  volo  breviter  cum  Sanciitate  Veslra 
eonsiderare,  quia  brevis  est. 

6.  [vers.  1.]  Judica  me,  Domine  :molesta  vota  et 
quasi  periculosa  oput*  sibi,  ut  judicetur.  Quid  est 
judicari  quod  oplat  ?  Disccrni  se  optat  a  malis.  Alio 
loco  evidenicr  dicit  de  ipso  judicio  discrelionis  :  /u- 
dica  me,  Domincj  et  discerne  eausam  meam  de  gente 
non  sancta  {PsaL  xui,  i).  Ostendit  quid  dixerii,  /u- 
dica :  ne  tanquam  sine  judicio  (quia  inodo  et  boni  et 
niali  inlrant  in  Ecclesiam)  ct  boni  et  mali  eant  in 
ignem  setcrnum.  Judica  me,  Domine.  Quarc?  Quo- 
niam  ego  in  innocentia  mea  ambulaviy  et  in  Domino 
sperans  non  movebor.  Quid  est,  in  Domino  sperans? 
llle  enim  titubat  inter  malos,  qoi  non  in  Doniino 
spCrat;  hinc  factum  est  ut  schismaU  flerenl(a). 
)  Trepidavenint  inter  maios,  cum  ipsi  pcjorcs  essent, 
ei  quasi  nollent  esse  boni  inler  malos.  0  si  frumenia 
csseni,  usque  ad  tempus  ventilationis  paleam  in  area 

*  Plerique  Hss.,  orol.  . .  ^. 

<a)  GoQtra  Oonatistas. 


EPISCOPI  102 

tolerarent.  Sed  quia  palea  erant,  flavit  ventus  ante 
ipsam  ventilationem,  et  rapuit  de  area  paleam,  et 
projecit  iu  spinas.  Et  palea  quidem  inde  projecta  est : 
sed  numquid  quod  remansit  frumentum  solum  est? 
Non  volat  anie  veniilaiionem  nisi  palea,  remanei  au- 
tcm  cl  frumentum  et  palea ;  venlilabitur  vero  palca 
cum  veneril  tempus  ventilationis.  Hoc  dixit  iste  : 
Jn  innocenlia  mea  ambulavi^  et  in  Domino  speram  non 
movebor,  Si  cnim  speravero  in  homine,  visurus  sum 
foriasse  ipsum  hominem  aliquando  male  viventcni, 
nec  eas  vias  lcnentem,  quas  vel  didlcit  vel  docet  i» 
Ecclesia  bonas,  sed  quas  diabolo  docente  sectatiis 
est ;  et  quia  spes  mea  in  homine  erit,  titubante  ho- 
mine  titubabit  spes  mea,  et  cadente  hoinine  cadet 
spcs  mea  :  quia  vcro  in  Domino  spero ,  non  mo- 
vebor. 

7.  \yeTs,  2.]  Sequitur,  Proba  me,  Dorwiney  et  tenta 
me ;  ure  renes  meos  et  cor  meum.  Quid  est,  ure  rencs 
meos  et  cor  meum?  Ure  dcleclationes  meas,  ure  cogi- 
taiioncs  meas  (cor  pro  cogitalionibus,  renes  pro  de- 
lectationibus  posuit)  ne  aliqnid  mali  cogitem,  ne 
aliquid  mali  me  delcctet.  Undc  autem  ures  reiies 
meos?  Igne  verbi  tui.  Unde  ures  cor  meum?  Calore 
spiritus  tui.  De  quo  calore  alibi  dicitur  :  Et  non  est 
qui  se  abscondat  a  calore  ejus{Psal,  xvin,  7)  :  et  de 
quo  igne  Dominus  dicit :  Ignem  veni  mittere  in  ter- 
ram  {Luc,  xii,  i9). 

8.  [vers.  3.]  Ergo  sequltor,  Quoniam  misericordia 
tua  ante  oculos  meos  esl ,  et  complacvi  in  veritate  tua : 
hoc  est,  non  in  hoinine  complacui,  sed  intus  compla- 
cui  tibi,  ubi  tu  vides ;  et  non  timeo  si  displiceam  ubi 
homines  vident,  siciit  ait  Aposiolus,  Opus  autem 
suum  probet  unusquisquey  et  tunc  in  semeHpso  tanlum 
habebit  gloriam,  et  non  m  altero  (Gat,  vi,  4). 

9.  [vers.  4,5.]  Non  sedi,  inquit,  cum  concilio  va- 
nilaiis.  Hoc  quid  cst ,  Non  sedi ,  intcndat  Sanctitas 
Vestra.  Quomodo  videt  Deus,  dicil  non  sedi,  Aliquando 
non  es  in  conctlio,  et  ibi  sedes.  Verbi  gratla,  in  ihca- 
tro  non  sedes ,  sed  cogilas  theatrica ,  conlra  qnac 
dictum  est,  Vre  renes  meos :  ibi  setles  corde ,  qoam- 
vis  non  sis  ibi  corpore.  Gontingat  autem  ut  tenearis 
ab  aliquo,  et  ibi  colligeris,  aut  aliquod  officium  pium 
faciat  te  ibi  sedere.  Quomodo  potest  hoc  evcnirc  ? 
Conlingit  ex  ofOcio  pietatis  ut  servo  Dei  sil  necessitas 
in  amphitheatro  esse ;  liberare  volebat  nescio  quem 
gladialorein,  fieri  posset  ut  sederei,  et  exspeciarct 
doncc  ille  exiret  quem  liberare  cupiebat.  Ecce  nou 
sedit  in  concilio  vanitatis ,  quamvis  illic  corpore  se- 
dere  videretur.  Quid  est  sedere  ?  Consentire  cum  his 
qui  ibi  sedent :  quod  si  pnesens  non  feceris ,  non  ibl 
sedisti :  si  absens  feceris,  sedisti  ibi.  Et  cum  iniqua 
gereniibus  non  introibo  (a).  Odio  kabui  congregationem 

\ 

«• 

(a)  Noa  commemorat  id  quod  forte  nonnisi  post  contigit 
in  carthag.  oollatioae ,  ubi  Donatistae  sedere  cum  catholicis 
nolueruDt ,  dicentes  consessum  cum  impiis  prohiberi  hoc 
psalmo.  Quibus  responsum  fuit ,  ipsos  ergo ,  quia  siroul  in-  ! 
gressierant,  peocasse in Ulud,  Btcwn  imtfuagerentikisnon 
mtroibo.  PsakDumque  de  ingressu  et  consessn  spirituaU ,  ' 
DOD  de  corporaii  agere  moMlratum  est.  vide  lib.  adi  Do- 
natiataa  poat  GoUat.,  c  5. 


m  ENARRATIO  IN 

wnMiignarum.  Yidelis  qiiia  inlus  esl.  Etcum  imjnis  non 
udebo. 

10.  [ven.  6.]  Latfabo  in  mnoeen^fnu  manui  mea$ : 
DOD  aqoa  isu  vtsibili.  Lavas  manus,  quando  pie  co- 
fiUs  de  operibos  tnis ,  e(  innocenter  *  coram  oculis 
Dei  :  qoia  est  el  allare  coram  ocalis  Dei,  qno  ingres- 
■QS  esl  sacerdoft,  qoi  pro  nobis  se  primns  obtulit. 
Bsl  eoeleste  altare,  et  non  amplectilar  illud  altare, 
lusi  qni  lavst  manus  in  innoceniibus.  Nam  niulti 
alure  hoc  tangunt  indigni,  et  tolerat  Deos  pati  inju- 
riaiii  ad  lempos  sacramenta  soa.  Sed  numquid ,  fra- 
tres  niel,  qoomodo  sont  parietes  isti ,  sic  erit  Jerosa- 
leni  ooalestis?  Non  qoomodo  reciperis  com  malis 
intra  parieles  istoe  ecclesise,  Ita  recipieris  cum  malis 
in  sinoiD  Abrahae  :  non  ergo  timesis,  lava  manus.  Et 
drcumdmto  altme  Domini  :  obi  ofTers  vota  Domino, 
ubi  precesfondis,  ubi  conscientla  loa  pora  esl,  obl 
dicis  Deo  qoi  sis ;  et  si  aliqoid  est  in  te  forle  quod 
displieeal  Deo ,  corat  ille  coi  confileris.  Lava  ergo  in 
^noooeDtlbos  manus  tuas,  et  circumda  altare  Domint, 
at  sodias  vocem  laudis. 

I  i .  [Mff .  7. }  Hoc  enim  scquilur,  Ut  autHam  vocem 
Uoidis^  ei  enarrem  umvena  mirabilia  tua,  Qoid  esl, 
Ut  auSam  wocem  lauditf  Ul  intelligam,  iuquit.  Hoc 
esl  enim  audire  coram  Deo,  non  qoomodo  sonos 
IsioSy  qoos  molii  aodiont,  et  molti  non  audiont, 
QoDai  Disltl  ad  nos  aodienles  sonl,  et  ad  Deom  surdl 
SQBt  I  Qoam  nmlti  babenies  aures ,  non  babent  ilias 
aores  de  qoibus  dicit  Jesos  :  Qid  habet  auret  audiendi^ 
amdiai  {Maith,  xui,  9)  I  Ergo  qoid  est  aodire  vocero 
hodiis?  Dicam  si  potero,  adjovante  misericordia  Do- 
mloi,  el  oraiionibos  vestris.  Aodire  vooem  iaudis, 
esl  intelligere  intus ,  quia  quidquid  in  te  mali  esl  de 
peecalis,  tnom  est ;  qoidquid  bonl  in  jusilficationibus, 
Dei  esl.  Ila  aodi  voeem  iaudis,  ul  non  te  laodes  el 
qiiando  bonos  es  :  nam  laodando  te  bonom ,  fis  ma« 
his;  honom  enim  te  fecerat  humilitas,  malum  le  facll 
soperhia.  Gooversus  eras  ol  iilominareris»  et  conver- 
sione  loa  facios  es  iominosus ,  facios  illostratos  con- 
versi<me.  Sed  qoo*?  nomqoid  ad  le?  Si  ad  te  con- 
versos  posses  illominari ,  nunquam  posses  tenebrarii 
qala  tecom  semper  esses.  Quare  illuminaius  es?  Qula 
convenisti  te  ad  aliud  quod  tu  non  eras.  Quid  est 
aluid  qood  lu  non  eras  ?  Deos  lomen  esi.  Non  enim 
lo  lomen  eras ,  quia  peccator  eras.  Dicit  cnim  Apo* 
siolus  eis  quos  vull  aodire  vocem  laodis :  Fui$U$  enim 
aliquando  teMbrm^  nun€  autem  iux  {Ephe$*  v,  8).  Quid 
esl,  ¥m$A$  aliquaudo  tenebrm ,  nisl  veteres  homines  ? 
Nnne  auUm  lux :  non  sine  cansa  lux  estis,  qui  fuislis 
janadudQm  tenebne,  nisi '  quia  illuminati  estis.  Noli 
putare  lcipsom  esse  locem  :  illa  est  luz,  qux  illumi- 
nai  omnem  hominem  venientem  in  hunc  mundum 
{Joan.  1, 9);  lu  auiem  per  teipsum,  per  malam  volun- 
lalem,  per  averslonem  tuam  tenebratos  eras,  modo 
luces.  Scd  sobjecit  statim ,  ne  superbirenl  illi  quibos 
dictuffl  esty  Nune  autem  iux^  et  addidit,  m  Domino. 


PSALMUM  XXV.  194 

Sic  enim  ait,  Fui$ti$  aliquando  tenekrm  ^  nunc  auiem 
iux  in  Dondno.  Ergo  si  praeter  Domlnom ,  nec  lox  : 
si  autem  ideo  lux,  quia  in  Domlno ;  quid  habes  qood ' 
Don  accepisii?  Si  aulem  accepisli,  quid  gloriarit 
quasi  non  acceperis  ?  Hoc  enim  Ipse  Apostolos  dixit 
alio  loco  homlnibos  superbientibus,  et  volentibds  sibi 
tribuere  quod  Dei  est,  el  de  bono  sic  gloriari  quasi 
de  suo,  hoc  eis  dicit :  Quid  enim  habe$  quod  non  aue- 
phtif  Si  autem  aecepisti^  quid  gtoriarie  quam  non  aece- 
peri$  (1  Cor.  iv,  7)  ?  Qui  dedlt  bomili,  aofert  soperbo : 
quia  qoi  dedil,  poiest  auFerrc.  Ad  hoc  enim  perlinel, 
fraires ,  si  tamen  exposui  quod  volul ,  ezposui  aolem 
quantum  potui,  etsi  non  quantum  volui,  ad  lioc  per- 
tinet  quod  ait,  Lavabo  in  innoceniibue  manMi  mea$ ,  ei 
drcumdabo  altare  tuum^  Dottdnef  ut  autUam  voeem 
iaudie  twe :  id  est,  ex  ipso  bono  meo  non  de  mo 
praesumam ,  sed  de  le  qui  dedisti,  ne  laodari  veluD' 
de  me  in  me,  sed  de  le  in  te.  Ideo  seqoitor ;  Ut  a«« 
diam  vocem  Umdi$  tum,  et  enarrem  univerea  ndrabidet 
tua  :  non  mea,  sed  lua. 

42.  [vers.  8, 9.  ]  Et  {am  videte,  fralres,  videleama- 
torem  illum  Dei  de  Deo  prtesumeniem,  positom  loler' 
roalos,  roganiem  Deom  ut  noii  comperdalur  eom 
maiis ,  quia  non  errat  Deus  in  judicando.  Tu  enim 
com  videris  lioniines  in  unum  locom  intrasse ,  polas 
ejosdem  mcriti  esse  :  Deus  aulem  non  fallilur,  noll 
timere.  Tu  judicanle  venio  diseernis  paleam  a  liro- 
menlo  :  vcntum  vis  flare  tibi ,  et  tu  non  es  ventos, 
sed  optas  libi  flare  veniom  :  ei  com  ventilabro  olrum- 
que  excusseris,  ventus  leve  tollit,  grave  manel.  Quae- 
ris  ^  ergo  venlom  ad  judicandam  aream.  Nomqoid 
Deus  quxrit  aiierom  qol  secom  jodicel ,  ne  perdal 
cum  malis  bonos  ?  Non  itaque  limeas ;  secoros  esto 
honus,  etiam  in  medio  malorum ;  et  dic  quse  aodlSy 
Domine,  diiexi  decorem  domu$  tum.  Domus  Dei, 
Ecclesia  esl ;  adhuc  habel  malos ,  sed  decor  domos 
Dei  in  bonis  est ,  in  sanclis  est :  ipsom  decorem  do* 
mos  IU3C  dilexi.  Et  locum  habitationi$  glarim  tesr. 
Quid  est  hoc  ?  Et  hoc  dicam,  ad  iilum  sensom  per^ 
linet  sobobscorom  aliqoaniom  :  adjovel  me  Dominos^ 
et  inteniio  cordis  vesiri  ab  eodem  Domino  inspirau. 
Qoid  ait,  locum  habitationi$  glorim  tum  f  Dixil  prios» 
decorem  domu$  tum :  et  exponit  qoid  sil  deoor  domos 
Dei,  Locti«,  inqoit,  hubitalioni$  gtorim  tum.  Non  soffl- 
cit  dicere,  Locus  babilalionis  Dei ,  sed ,  Locos  habl* 
lationis  gloriae  Dei.  Qo»  est  gloria  Dei?  De  qoa 
paulo  anle  dicebam,  ul  et  qui  fit  honns,  non  in  se, 
sed  in  Domino  giorictor  {Id.  i,  51).  Omnes  enim  pec- 
caverunt,  el  egenl  gloria  Dei  (jRom.  ni,  S3  )•  In  qoi- 
bos  ergo  sic  habilat  Dominas,  ot  el  de  bonis  suis  ipse 
glorificelur,  ul  non  sibi  velinl  Iribuere,  et  qoati  pro- 
prium  vindicare  qnod  ab  illo  acoeperanl,  ipsi  perti- 
nent  ad  decorem  domos  Dei.  Nec  discerni  lUosvellel 
Scripiura,  nisi  quia  sunt  quidam  qui  douom  Dei  ha- 
bent  quidem ,  et  nolont  in  Deo  gloriari ,  sed  in  se  : 
habent  qoidem  donom  Dei,  sed  non  perlinenl  ad  de- 


•Br.elqnbK|iiell8S.,<iimN»M«i.    .^       .  - 
*$b$ml,Aied^*fSedaquofnumqmdaUfsiaie,elit. 
'BU  ^More,  mit  0100,  eie.  Abesi,  ^e,  a  ws. 


1  EdiUo  Am.  Quando  ergo  venitur  adjudicandum  aream; 
numquid  Deut,  etc.  Er.  Quoiuio  ergo  venU.  AiUaa.  oom  M>v.p 
Quaarie  ergo  ventumy  eUK 


S.  AtJGDStl^tl  EPlSCOPl  m 

Qui  enim  pertinent  ad  decorem      qoem  prolata  fuerlt,  et  sl  jam  e^ringi  non  poibst^ 


195 

CQrem  domos  Del 
domusDei,  in  qutbus  habitat  gloria  Dei,  ipsi  sunt 
locos  babitaiionis  giorisB  Dei.  In  quibus  aatem  habitat 
gloria  Dei ,  nisi  qui  sic  gloriantur ,  ut  non  in  se ,  sed 
in  Domino  glorienturf  Ergo  quia  dileii  decorem 
domus  tuae,  id  est,  omnes  qui  ibi  sunt  et  gloriam 
luam  quxrunt ;  sed  ct  non  praesumpsi  in  homlne ,  et 
non  consensi  impiis,  et  non  introibo,  et  non  sedebo 
in  congregaiione  eorum ;  quia  ita  fui  in  Ecclesia  Dei, 
quid  mibi  rcirlbues?  Sequiiur  quid  respondcamus : 
194  eomperdai  cum  imfriis  animam  meam^  el  cum  virii 
um^tnufit  vitam  meam» 

15.  [veri.  iO-li.]  In  quorum  matdbue  iniqmlatei 
•Mftl»  dexlera  eorum  repleta  e$l  muneribus  :  munera 
non  solum  pecunia  est ,  non  solum  aurom  et  argen- 
tom ,  non  solum  exeuia  ^  suiit ;  ueque  omnes  qui 
aocipiont  ea ,  accipiunt  munera.  Aliquando  enim  ac- 
«ipimitur  ab  Ecolesia.  Quod  dioo,  Petrus  accepiti 
Dominns  accepit,  loculos  babuiti  ea  quse  mittebantur 
Jodas  aitfercbat.  Sed  quid  est  accipere  munera? 
Propter  munera  laudare  '  hominem ,  adolari  homlnl, 
palpareblandiendo,  judicare  contra  veriuiem  propter 
munera.  Propter  qux  munera  ?  Non  solum  propter 
avrum  et  argenturo  et  hujusmodl  aliquid ,  aed  etiam 
pHpiet  taudem  qoi  judicat  male,  munos  accipit^  et 
iniilius  qoo  nihil  inanios.  Patoit  enim  illi  mnnos  ad 
^cclpiendum  jodicium  lingoie  alienai ,  et  perdidit  ju- 
dicium  conscletiti»  suae.  Ergo  in  qworum  manibui 
MqHHtatei  nmt  ^  dextera  eorum  repleta  e$t  muneribne* 
Tldetisi  fralres;  quia  coram  Deo  sunti  et  in  quorum 
Mnibus  non  sttnt  iniqoitales,  nec  dextera  eorom 
repleia  «st  mnneribos,  utictue  eofam  Deo,  et  non 
poisoni  nisi  Dto  dicere »  Tu  scis  :  non  podsunt  nisi 
iHi  dicere  :  Ne  eomperdae  cum  impiii  animam  meam^ 
a  cuth  birii  ^nguittuni  viiam  hteam ;  qui  solus  potest 
vldere^  qula  non  accipiont  munera.  Yerbi  causai 
contingll  ot  dub  hnmines  habeant  causam  apud  sef 
wm  Dei;  nemo  rilfti  snam  ju^tam  diclt  causam ;  tiam 
si  iniqtiaili  putaret  causam  suam  ,  jodicem  non  qns^ 
reret.  Et  iiie  se  putat  |ustam  caiisam  habcre,  et  ille« 
Tehtnnt  ad  jadicem.  Ahteqoam  proferatur  sententiai 
•nbo  dicont :  Ampiectlmur  judicium  tuom ;  quidquid 
indieaverls,  absit  ut  respoamus.  Quid  et  tu  dicis  ? 
Judiiea  quidviSi  lantum  judica  :  prorsos  si  in  aliquo 
repngmivero,  anathema  sim.  Ambo  amant  judicem 
aniequam  judicet.  Cum  autem  dicta  fuerit  senicntiai 
contra  unum  erit ;  et  neuier  eerum  scit  contra  quera 
Ifatora  est.  Ille  ergo  M  ulriSque  plaeere  voluerit,  acci- 
pit  mmnn  iabdbm  hominom»  Sed  actepto  munere 
ifdo,  tldete  quod  mbnus  amittat.  Accipit  quod  sonat» 
€t  transli :  perdil  qtod  dfcitur,  et  nompiam  transit. 
VMmn  Dei  teniper  fliclttlr,  nonquam  transit :  ▼er« 
bdm  kominit  mox  m  dictum  fuerit,  tninait.  Tenet 
IHania,  dlmlttU  Solida.  Si  aolen  Deum  intueatur, 
t»rota(^rus  est  sententlam  eohtra  omimi  eomidenito' 
Deo,  sob  qoo  jodice  illam  profert.  llle  autem  contra 

^  Edd.,  teiia,  Atonmeltss.,  exMa. 

*  in  Hss.,  adutare. 

•  Nonnulii  odd.,  cmuidermte. 


quia  tenetur  jure  forte  non  ecclesiaetico ,  sed  prtn- 
cipum  sxculi,  qui  tantum  (a)  detuleruht  Ecclesi»,  ul 
quidquid  in  ea  judicatum  fuerit,  dissolvi  iion  possit  \ 
si  ergo  eflringi  non  potest,  jam  non  vult  intueri  se# 
et  ^  cxcos  oculos  dirigit  in  judicem ,  detrahit  quan- 
tumpoiest.  Placereilli,  inquit,  voluit ,  diviti  faviti 
aui  aliquid  ab  illo  accepit,  aut  timuit  illum  offendere. 
Accusat  quasi  accepta  slnt  munera.  Si  autem  pauper 
habuerit  contra  divitem,  et  pro  paupere  fuerit  judi- 
catum ;  dicit  item  dives,  Accepit  munera.  Qos  mu- 
nera  a  paupcre  ?  Vidit ,  inquit ,  panperem  \  et  ne 
reprehenderetur  qood  contra  paoperem  fecerit,  op- 
pressit  josiitiain',  et  protulit  contra  veriiatem  senten- 
tiam.  Guffl  ergo  necesse  sit  ut  hoc  dicatnr,  videte 
non  posse  dici  ab  his  qui  munera  non  acdpiunt,  nisi 
coram  oculis  Dei,  qui  solus  videt  qois  accipiat,  ei 
quis  non  accipiat :  Ego  autem  in  innocenlia  mea  amb»' 
lavi^  reHme  me^  d  miierere  mei :  pee  meui  aelit  m 
reetitudine.  Goncussus  sum  quid^  undique  scandalie 
et  tenlationibus  reprchcndentium  jodichim  bnmana 
temeritate  * :  sed  pei  meus  itetit  in  rectitudine,  Qiiare 
autem  in  rectitudine  ?  Quia  superlus  dixeral :  £i  iit 
Domino  iperam  non  movebor. 

4i.  Quid  ergb  conclndit?  /r  Eecle^  benedkam  fe, 
Domine,  Id  cSt,  In  Ecclesiis  noB  me  benedicim,  quagi 
eertns  de  hbminibus ,  sed  te  bencdleam  in  d|M^ibiti 
nteiSi  Hoe  est  enim  benedioere  Dehm  ih  ficcleoits  i 
firatret,  sic  vivere  ut  per  rooreS  ebjoeque  benedMtQr 
Detts.  Nani  qui  lienedictl  Dominum  lingua ,  et  faelis 
maledtbit,  nmi  in  Ecdesils  benedidt  Dominum.  Lin«< 
gua  protie  omnes  benedieunt,  sed  noa  omnes  facils. 
Quidam  vnee  behedicttiH «  qiiidam  moribos.  In  qoo^ 
fom  aolem  «loribua  non  invenitor  quod  aiont,  iieiuni 
blaspbemari  Debmj  ot  iill  qol  nmidum  liitrant  Eecle- 
liant ,  qoatlivis  amisnt  peecaia  tnk ,  el  ideo  iiolint 
etse  christianii  laBAen  eicoBenl  ae  per  roalos,  oi 
Mandianior  slbi,  sediicentes  ael^os;  ei  dioanl :  Qoid 
milii  persoadet  «t  Gliristianos  8im?£kofraudein  a 
chrisliano  passus  sum ^  et  nunquam  fsbi ;  ftrisom  miiy 
JuriVlt  ehristiannsv  et  egd  nunquam;  fit  com  ista  dl« 
bunt,  impediuntur  a  salute  :  ut  hihli  ela  ph)Sit;  noii 
quldcm  4ued  jam  bonl  iMni,  seH  quod  medioeriier 
mali.  Quomodo  enim  iiihll  prodesi  aperire  ocoloa,  si 
sll  quisqne  in  tenebris  :  iia  nihil  prbdest  esse  in  luce» 
U  clausi  sunl  oculi.  Iia  et  paganus  quidem  ( ui  de 
lllls  potitts  loquamur  velut  bene  riv«n(ibus  )pateitii* 
bus  oculls  m  in  tenebris ;  quia  non  a{^noseit  lecem 
suam  Dominum  :  ehriMiaiius  auiem  maie  rivens,  in 


( Aliquot  Biss..  m;(/.  ^  , 

•  Ijov.  ,  judido  huMohee  M^M.  Aln.  kr.  et  ite., 

fvuiidtm  kmme  §emeriM»^  sed  haud  dubie  legendom, 

hunuma  temeritate. 

. .  ((^  Exstat  ea  de  re  Constantioi  lex  inlheedosianooodloe, 
Ub.  16,  tlt.  db  episcopaH  jttdiao ,  daU  ad  Ablaviuin  pr^f^ 
ctum  Prstorio ,  qua  sancit  imperator,  ut  c  Sententiae  E[4* 
csooponim  qoolil)et  gen^e  prolat«,  iovK^t«  iiemper 
t  inoovmpasque  aarveatur  ^  utque  omncs  cit^  ^m  vel 
c  praeterk)  Jore  vel  lavili  tractajuur«  kpisoopcMimAsenle»» 
c  tiia  terminatSy  perpetuo  stabilitatis  jure  niiiieatBh  a 


Iltr  ENAftMAflO  IN 

luqe  iiiliifd  <3E  ii^hilf  M,  i6<i  cTausis  oculis.  Male 
tiTeiidO  eriiiA  videfd'  hdii  Vut(  6um,  m  cujds  nomine 
tanqoaid^Cageusi  estfn  (umiue  consiiiuiuSy  nulla  visione 
Teri  rumTDts  afflmatus. 


kN  rsALittJif  ttyi 

Rf ARRATIO  I. 

/|9tt  Dtffridf  wriu$i[H(nH  tkdtttwt» 

.  1. 1 *^<-  ^'\  ^iro  Chrisli  loquilur,  eum  accedit  ad 
fidem.  t>ominu$  iUuminalio  mea  et  talutam  meut^  quem 
ltme6o  f  Dominus  mihi  et  noiitiam  sui  et  saluiem  da- 
bity  quis  me  auferet  ei?  Dominut  prolector  vit<B  mew^ 
a  quo  irepidabo  f  Dominus  repellet  omoes  impettts  et 
iJisidias  hosiis  meiy  a  nullo  trepidabo. 

2.  {vm.  i.]  Dim  appropinquant  tuper  me  nocenletf 
ut  edani  camet  meat :  dum  acceduni  ad  cognoscen- 
dum  me  nocentes,  et  insultandiim»  ut  se  mihi  praefe- 
rant  mutanti  ^  me  m  melius ;  ut  maledico  dente  non 
me  consumant ,  sed  polius  carnaiia  desideria  mea. 
Qtct  trihiUmt  me  inimici  nm  :  non  solum  qui  nie  tri« 
bulant  amico  animo  reprehendentes,  et  a  proposito 
reToeare  volentes,  sed  eiiam  ioimici  mei.  Ipti  infir' 
mati  tunt,  et  ceciderunt :  dum  ergo  id  agunl  sludio  de« 
fendendi  seolentiam  suam  » infirnii  facli  sunl  ad  cre- 
denda  meliota ;  e(  verbuih  salulis ,  per  quod  iacio 
^uod  eU  displicefy  6disse  coeperunl. 

3.  [vert.  o.]  Si  contitlant  advertum  me  catlra ,  non 
Hmehit  cor  meum  :  adversus  ihe  aotem  si  contradicen- 
CuiA  ton^pirans  muTtiludfo  consistat,  non  limebil  cor 
meuffl,  6t  ih  ebrum  paries  transfugiam.  Si  insurgal 
tn  ine  ieltu^^  m  hite  ego  iperabo  :  si  exsurgat  iii  me 
persecutto  bujus  sdeculi,  in  bac,  quam  cogito  petiiio« 
Aem,  figam  sp^m  meam. 

4.  [vert.  4.]  Vnam  petii  a  Domino,  hahc  requiram : 
unam  eiiim  petitionem  pclil  a  Doniino,  banc  requi- 
fam.  ifi  inhabiiem  in  domo  Domini  omnet  diet  vitcB 
mhe:  ut  quamdiu  in  hac  vi^a  surh,  nullae  adversiiates 
tne  excfudant  de  humcro  eorum  qui  uniiaiem  et  ve- 
ntatett  dominrc»  fidei  per  orbem  lerrarum  tenent. 
Ut  conlempler  delectalidnent  bomiht :  eo  (ine  scilicet, 
«  Ht  Meftt¥lftfnm\  aipp«i*6at  rtrf  M  species  dele^U- 
MRs,  ffaOim  tsiti^  ad  fecieAi  eontempler.  Et  protegar 
umpMn  ^ui  i  et  absorpt^  mbrfe  fn  victoriam,  hn- 
nonafNatft  induii^,  tmttt»  temi^Tom  ejus. 

5.  {Mh.  91]  Qnoniaiti  8b$tandii  me  irt  tabetndtulo 
tuohiMi  mildrtiiit  nttohiin  :  qdohfam  ab^eondit  nik 
m  di^(iifiiifiatiohe  hkcafnaiti  Terbi  sul  in  tempot^e  leh- 

\  fltielblMl,  4<il5u«  mohalls  vila  m^  subjacet.  ProtexU 
Me  H  aUetftufffd  taiirnaeuH  ad  :  pi^oteiit  me,  corde 
MMteib  fttf  Justttiatii  {Hm.  i,  itfj. 

6.  \i(Shi.  •.]  In  pitra  txaUavit  fhe :  et  uf  mahifesium 
cMH  iMt  «tf  islUmi,  quod  ci^^didl ,  bi  sua  ft^m!- 
M9  '  MBR  tiHilifere  dimif^nilotiem  meutiir,  Et  rtunc  ecct 


siUHM.  Atedd., 

>^lr.6tll68.AtM;T., 


I^ALrftlM  XlVI.  i^ 

exaUavit  caput  meum  tuper  iimicot  meot :  quid  mihi 
servat  in  flnem  ,  quando  et  nunc  cum  corpus  mor- 
tuumestpropterpeccatum  {Rom.  vn^toy»8entioeeo0 
meiitem  meam  servire  legi  Dei  ^  nec  duci  captivam 
8ub  rebellanlelege  peccati  (id.  vi^,  22,  etc.jl  Circui' 
vi ,  et  immolavi  in  tabemaeuh  ejut  hottiamjubiiatiomt : 
consideravi  orbem  credentem  in  Gbristum ;  et  in  eo 
quod  pro  nobis  temporaliter  Deus  humiiuitus  est» 
gaudens  laudavi  eum  :  lali  enim  bostia  delectatur. 
Cantabo  et  ptallam  Dondno :  corde  atqiie  opere  heta* 
bor  in  Domino. 

7.  [vert.  7.]  Exaudi,  Donune^  voeem  meom,  qua 
clamavi  ad  /e:eiaudi,  Domine,  vocem  interiorem^ 
quam  in  aures  tua»  forti  intentione  direxi.  Miterere 
tnei  ^  et  exaudi  me :  miserere  mei ,  et  exaudi  me 
inea. 

8.  [vert.  8.]  Tibi  dixit  cor  meum :  Quastivi  vultum 
tuum.  Non  enim  hoVhfnlbus  ine  ostentavi ;  sed  in  se- 
creto  ubi  solus  audis  ^  tlbi  dixit  cor  meum  :  Quaesivl 
non  a  te  aliquod  extra  le  pnrmium,  sed  vultum  tuum. 
fiiUuni  tuum ,  DomiAe ,  requiram :  hulc  inquisitioni 
per^everanler  inslabo;  non  enim  vile  afiquid,  sed 
VuUum  luum,  Aomine,  requiram ,  ut  graiis  le  dili* 
garo,  quia  preiiosius  aliquid  non  invenio. 

9.  [vert.  9.]  Ne  avertat  viilium  tuum  a  me  :  ut  in- 
tcniam  quod  qusero.  Ne  declinet  in  ira  a  tervo  tuo  : 
ne  te  qliserens ,  in  aliud  incurram.  Quid  enim  hae 
pidena  gravius  araanti  et  qua^renli  veriiatem  vultus 
iui  i  Adjuior  meut  etto :  quando  hanc  ihveniam ,  nisi 
(u  adjuves?  t^e  dereiinquat  me,  neque  detpiciat  me^ 
Deut  talutarit  metit :  neque  contemnas  quod  moriaIi8 
a!lerndin  audet  inquirere;  tu  enim  Deus  sanas  pla- 
gam  peccati  mei. 

10.  [vert,  10.]  Quoniam  pater  meut  et  mater  mea 
derdiquerunt  me;quoniam  regnum  saeculi  hiyus  et 
civiias  sa^culi  hiijus,  ex  quibus  temporaiiter  et  mor- 
taliter  naius  sum,  dereliquerunt  me  quaerentem  te, 
et  despieientem  quse  promittebaniy  cum  id  quod 
quaero  dare  non  possenL  Dominut  autem  attumput 
me :  Dominus  aulem,  qui  potest  ipse  dare  mihi  80» 
as^umpsit  me. 

11.  [vert.  11.]  Legem  mihi  conttitue^  Domine^  in 
via  tua :  ad  te  igilur  tendenti ,  et  tantam  professio- 
nem  perveniendi  ad  sapienliam  a  limore  incboahti  ^ 
iegem  mihi  constilue,  bomine»  in  via  tua,  ne  aber- 
rantem  disciplina  lua  deserat.  Et  dirige  me  in  temita 
recta  propter  inimicot  meot :  et  dirige  me  in  recliiu- 
Jine  angustiariim  ejus ;  non  ehim  inchoare  sufftcit , 
cum  inimici,  donec  perveniatur,  non  quiescant. 

12.  [vert.  12.]  Ne  iradiderit  me  in  animat  tribuian-- 
tium  me  :  ne  sinas  tribulantes  me  satiari  de  maiis 
IheliS.  Quoifim  fmrr^Derm  imf»  («ilef  Hdqtd :  quo- 
nUn  ifisurrexerunt  in  me  liilsa  de  nia  dicentes,  ad 
imovenduim  hi  tMtHHAnnt  me  m  ttf,  4ttasf  gloriam 
9h  hOBinibttS  quaeram.  Ei  meniila  ett  ini^fuUat  it6i. 

^  Edd.  et  pterique  iUsi^  el  ad  iiBiUadprbtMnm 
tdendt  ad  tapientuun  a  wnare  inchoantt.  Nosjuxta  i 
Mk»  eiUmUmprofettionempervemettdifeU^ 


199  S.  AUGOSHNl 

luque  iniquius  roendacio  ftuo  delectaia  est.  Nam  me 
iion  moTit,  cui  ei  hoc  promissa  est  merces  major  in 
coclis. 

15.  [ver$.  13.]  Credo  videre  bona  Domirn^  in  terra 
vtveniium  :  ct  quoniam  haec  prior  passus  esi  Dominus 
mcus ;  si  ego  quoque  linguas  morientium  *  conte- 
mnam  (Os  enim  quod  meniilur  occidit  animam  [Sap, 
],  II]),  credo  videre  bona  Domini  in  terra  viventium, 
ul)i  nullus  est  falsiuti  locus. 

1-1.  [ver$.  U.]  Suitine  Dominum,  viriUter  age  :  ei 
conforutur  cortuum^  et  stMliite  Dominum.  Sed  quando 
istud  erit?  Arduum  est  mortali,  tardum  est  amanti : 
sed  audi  non  fallacem  vocem  dicentis  :  Suttine  D^midr 
mim.  Tolcra  ustionem  renum  virititer,  et  ustionem 
eordis  fortiter  :  non  tibi  negatum  putes,  quod  non- 
dum  accipis.  Ne  desperatione  deficias,  vide  quia  di- 
ctum  est :  Su$i\ne  Dominum. 

ENARRATIO  II. 

SBKHO  iD  PLnEM. 

i.  Dominus  Deus  noster  alloquens  et  consolans  nos, 
profecto  quos  respicit  ex  justo  judicio  suo  in  sudore 
vultusnostri  panem  manducare  {Gen.  lu,  19),  ex  no- 
bis  nobis  loqui  dignatur,  ut  ostendat  quia  non  solum 
€8t  conditor  noster,  sed  et  habitator.  Voces  isi» 
Psalmi,  quas  audivimus,  et  ex  parte  cnntavimus,  si 
dicamus  quod  nostrae  sint,  verendum  est  qaemad- 
modum  verum  dicamus  :  sunt  enim  voces  magis 
Spirilus  Dei  quam  nostr.ts.  Rursum  si  dicamus  nostras 
non  cssc,  profecto  mentim;  nr.  Non  enim  est  gemitus 
nisi  laborantlum  :  aut  oninis  ista  vox,  qnsR  hic  sonuit, 
piena  doioris  et  lacrymanim,  potest  esse  ejus  qui 
nunquam  potest  esse  miser.  Dominus  ergo  miseri- 
cors,  nos  miseri :  misericors  loqui  dignatus  miseris, 
dignatur  etiam  uti  in  ipsis  voce  miserorum.  Iia  utnim- 
que  verum  est,  et  nostram  esse  vocem,  et  nostram 
non  esse ;  et  Spiritus  Dei  esse  vocem,  et  ipsius  non 
esse.  Spiritus  Dei  vbx  est,  quia  ista  nisi  illo  inspi- 
rante  non  diceremus  :  ipsius  auicm  non  est,  quia  ille 
nec  miser  est,  nec  laborat.  Istne  autem  voces  misero« 
rnm  et  laborantium  sunt.  Rursus  nostrac  sunt,  quia 
voces  sunt  indicantes  miscriaro  nostram  :  item  non 
sunt  nostrae ,  quia  ex  dono  ejus  vel  gemere  mere- 
mur. 

S.  [vert.  1.]  Psalmus  David  priuequam  Unhretur. 
Hoc  habet  titulus  Psalmi  *  :  P$almu$  David  priu$quam 
Hniretur,  hoe  est,  priusquam  ungeretur.  Unctus  est 
enim  ille  ut  rex  (I  Reg.  xvi,  1$).  Et  solus  *  tunc  un- 
gebatur  rex,  et  saccrdos  :  duae  istae  illo  tempore 
unctsc  person».  In  duabus  personis  praefigurabatur 


1  Edilio  Lov.,  $ic  ego  quoque :  disseDtientibos  caeteris  li- 
bris.  Etmox  cuai  edttioae  Rr.  habebtt,  Unguae  menHen- 
tiftm.  sed  verios  msr.,  morienUmnj  qua  voce  per  antithe- 
aiin  ad  vtMHtnan,  usos  fiiisse  Augustiaas  iatelUgiUir  ex 
jllis  verbis  :  0$  enim  quod  mentUur  occidit  ammani. 

*  la  Edd.  deerant  hsec  verba,  vet  gemere  meremwr* 
p$aimu$  Damd  wiu$quam  Uniretur.  Hoe  habet  tUulue 
P$akni  :  quae  uadecim  Mss.  auctoritate  restituuatnr. 

'  sic  vatlc  oodex,  et  guinque  Galiic  Mss.  Edd.  vero  fe« 
rebant:  vnemesitenimwe  ut  rex^  $aeerdo$.  Tune  im- 
fretotttr,  etc 


EPISGOPI  MO 

futurus  unus  rex  et  saeerdos,  utroque  nranere  unus 
Cbristus,  et  ideo  Christus  a  chrismate.  Non  aolnin 
autem  eaput  nostrum  unctura  est,  sed  et  corpus  cjos 
nos  ipsi.  Rex  antem  est,  quia  nos  regit  et  ducit ;  sa- 
cerdo6,quia  pro  nobis  incerpellat  ( Rom.  vui,  34).  E 
qnidem  soius  ille  sacerdos  talis  extitit,  at  ipae 
esset  etiam  sacrificium.  Sacrificiiun  obtolit  Deo  non 
aliud  quam  seipsum.  Non  enim  inveniret  prxter  ae 
mundissimam  rationalem  vicUmam,  taDquamagnttS 
immaculains  fuso  sangnine  suo  redimens  nos,  een- 
corporans  nos  sibi,  raciens  nos  membra  sna,  nt  in  Ulo 
et  nos  Christus  essemus.  Ideo  ad  omnes  Qirbtianoc 
pertinet  nnctio  :  prioribus  autem  Veleris  TesUmenti 
temporibus  ad  duas  solas  pcrsonas  pertinebat.  Inde 
auiem  apparet  Christi  corpus  nos  esse,  quia  omnes 
nngimur  :  et  omnes  in  illo  et  Christi  et  Christus  su- 
mos,  qula  quodammodo  totus  Christus  caput  et  cor- 
pus  est.  Unctio  ista  perficiet  nos  spiriluaiiter  in  iila 
vita,  quae  nobis  promittitur.  Est  autem  h»c  vox  desi- 
derantis  illam  vium;est  vox  quiedam  desiderantis 
gratiam  Dei,  quae  in  nobis  in  fine  perficietur  :  ideo 
dictum  est,  Priuiqitam  Uniretur.  Ungimur  enim  modo 
in  sacramenio,  et  sacramento  ipso  prsbfigoratiir  quid- 
dam  quod  futuri  sumus.  Et  illud  nescio  quid  futurum 
ineffabile  desiderare  debemos,  et  in  sacramento  ge- 
mere,  ut  in  ca  re  gaudeamus  quae  sacramento  prs- 
monstraiur. 

3.  Ecce  quid  dicit :  Domnue  iUuminatio  tnea^  et  m- 
lutari$  meu$^  quem  timebof  ille  me  illuminal,  recedant 
tenebrae ;  ille  nie  salvat,  recedal  infirmitas ;  ambulans 
in  lumine  firmus,  quem  timebo?  Nouenim  talem  sa* 
luiem  dat  Dcus,  quae  ab  aliquo  possit  extorqueri  ;  ant 
tale  lumen  est,  quod  ab  aliquo  possit  obtenebrari.  Do- 
minus  illuminans,  nos  iUuminati ;  Dominus  salvans, 
nos  salvati :  si  ergo  ille  illuminans,  nos  iiiuminati ;  et 
ille  salvans,  nos  salvaii ;  prxter  ipsum  nos  tenebr» 
et  infirmitas.  Ilabentes  auiem  in  ipso  spem  certam  et 
fixam  el  vcram,  quem  timebimus  ?  Dominus  illumi* 
natio  tua,'t)dminus'salutaris  tuus.  Inveni  jiotentio- 
rero,  et  tiroe.  Ad  polentissimum  omnium,  ad  omnipo- 
teniem,  sic  perlineo,  ut  et  illuminet  me,  et  salvet 
me,  nec  timeo  aliquem  prxter  ipsum.  Dominu$  pro- 
tector  vita  mees^  a  quo  trepidabo  ? 

4.  [ver$.  2.]  Dum  appropinquant  euper  me  nocenteSf 
ut  edant  carnee  mea$  :  qui  tribulant  me  inimici  ma.  ipei 
infirmati  $unty  et  ceciderunt.  Itaque  ego  quid  timebo» 
aut  quem  tiroebo?  ego  quem  trepidabo,  aut  quid  ire- 
pidabo?Qui  me  persequunlur,  ipsi  infirmantur,  ipsi 
caduni.  Quare  aulem  persequuntur?  Dt  edant  camee 
mea$.  Qux  sunt  carnes  roe»  ?  Camales  affectus.mei. 
Sseviant  persequendo,  nihil  in  me  moritur  nisi  mor- 
tale.  Erit  in  meaiiquid,  quo  persecutor  pervenirenon 
possii,  ubi  habilat  *  Deus  meus.  Manducent  carnes 
meas  :  finitis  camibus  spiritus  ero,  et  spiritualis.  Et 
quidem  untam  salutem  mihi  promittit  Dominus  menai 
ut  etiam  modo  ista  caro  mortalis,  quas  videliir  per« 


Regius  et  vaUc  Mas.,  mhMta$. 


M 

mlui '  mambus  perseqiientium,  non  pereat  in  aeter' 
vum;  sed  quod  demonstralum  est  in  capite  meo  re- 
SQilgentev  boc  omnia  membra  sperent.  Quem  timeat 
anima  mea,  quam  itibabilat  Dens  ?  Quem  iimeat  caro 
mea,  com  coimpiibile  hoe  induerit  incorruplioncm  ? 
Vuliis  nofise  quia  cames  illi  manducant,  qui  nos  per- 
sequnntor,  nec  ipsi  autem  cami  noslrae  meluendum 
est  ?  SemmaUir  eorfm  ammaie,  surget  eorjm$  $jnn- 
uaie  (I  Car.  XT,  U).  QuanU  autem  fiducia  debet  esse 
10  eo  <pii  nOTit  dicere  :  Domnue  iUumnatio  mea^  el 
9dniark  tMVf,  quem  timebof  Domtnue  proteetor  vitm 
«M,  a  qua  trepidabo  f  Protegitur  imperator  scutatis , 
et  non  tlmet;  proteisitor  a  mortalibus  mortalis,  et 
lecuras  est :  prol^itur  mortalis  ab  immortali,  et  ti- 
mebit  et  trepidabit? 

5.  [oers.  5.]  QnanU  autem  iiducia  debeat  esse  in 
eo  qni  isu  dicit,  audite  :  Si  eottristant  advenum  me 
eastra,  nan  tiaMt  eor  meum.  Castra  muniu  sunt,  scd 
quid  nionitins  Deo  ?  5t  exeurgat  in  me  beUum.  Quld 
mibi  ladt  bellum?  Potest  mihi  auferre  spem  meam  ? 
polest  mtiii  auferre  quod  dal  Omnipotens  ?  Sicut  non 
Tinoitur  qni  dat,  sic  non  aufertur  quod  dat.  Si  auferri 
potest  datum,  vincitur  daior.  Ergo  nec  ipsa  qux  tem- 
poraliter  accipimos,  auferre  nobis  qoisquam  potest , 
fraires  mei,  nisi  solus  ille  qui  dedit.  Spiritualia  quae 
donat,  non  auferet,  nisi  lu  dimiseris ' :  camalia  vero 
el  lenponlia  ipse  aofert ;  quia  et  quisquis  alius  au- 
fert,  ipso  denanie  potesutem,  aufert.  Novimus  boc, 
d  legimus  in  libro  Job,  qoia  nec  iile  qui  videtur  quasi 
niaximam  bai>ere  potesutem  ad  lempos  diabqlus,  po- 
tesl  aliqoid  nisi  permiasus  (Job  i).  Accepit  poiesu- 
tem  in  inflma,  et  amisit  maxima  et  somma.  Et  non 
est  isia  potesUs  irati,  sed  pceoa  damnati.  Nec  ipse 
eigo  poiest  habere  aliquam  potesUtem,  nisi  permis- 
sos.  £i  in  ilio  libro  babes  quem  commemoravi,  et  in 
Evangeiio  Dominos  dicit :  Hae  nocU  paetukml  mu- 
wu^  ul  voe  cribraret  *  eieut  Crtiicitm,  et  ego  rogavi  pro 
u,  Petre,  ne  defieiat  fide»  tua  (Lue.  xxn,  31).  Permit- 
titor  aotem  aot  ad  poenam  nostram,  aot  ad  prol>atio- 
nem.  Ergo  quia  nobis  nemo  potest  auferre  quod  dat 
Deos,  non  timeamus  nisi  Deom  :  quidqutd  aiiod  fre- 
moerit,  qoidquidaliud-superbierit  adversus  nos,non 
timeat  cor  nosimm. 

6.  [ver$.  i.]  Si  exeurgat  m  me  bellum,  tn  kae  ego 
eperabo.  In  qoa  ?  Unm,  inqoit,  pelii  a  Donuno.  Femi* 
Bino  genere  appeilavit  quoddam  beneiicium,  tanquam 
diceret,  Unam  petitionem.  Et  quomodo  soiemus  io- 
qoeotesdicere,  verbi  gratia,  Duas  habes ;  non  dictmus 
Doo.hocmoreloqoeodiusa  estScriptura :  l/fiam,inquit, 
peiif  a  Domtfio,  hane  reqmram.  Videamus  quid  petit 
qoi  nihil  timet.  Magna  securitas  cordis.  Vultis  niliii 
limere?  Hancunam  pelite,  qoam  unam  petitqui  nihii 
timet,  aut  qoam  petit  ot  nibit  timcat?  Unam^  inqnit, 
peUi  a  DonmOt  hanc  requiram.  Hoc  bic  agitur  ab  eis 
qoi  bene  ambolant.  Quid  est  hoc  ?  qux  esl  illa  una? 
iJt  inhabitem  in  domo  Domini  omnes  dies  vitce  mew. 


*  Qolnqae  Mas.,  perimL 

*  Trcs  Mss.,  mn  tu  deserueris.  Alii  doo,  m»  tu  desmes 
seaseren.  -^- 

*  Qoatoor  &!S5.,  ut  vos  vexaret.  Alii  decem,  vexare  vos.    ^,j 

SAlfCr.   AUOTTST.  IV. 


ENARRATiO  IN  PSALMUM  XXVI.  fiOi 

Hxc  est  una  :  domus  enim  ea  dicitur  ubi  ssmper  ma- 
nebimus.  In  ista  peregrinatione  dicitur  domos,  sed 
proprie  tabernaculum  appellatur  :  tal)ernaculuni  per« 
egrlnantium,  ct  quodanunodo  militantium,  e(  adversos 
hoslem  pugnantium  est.  Quando  ergo  tabemaculum 
est  in  hac  vit^,  manifestom  est  quia  est  et  hostis  : 
nam  simul  babere  tabernacula,  hoc  est  esse  contO' 
bernales  ;  et  nostis  hoc  nomen  esse  militantiiim.  Ergo 
hic  tabemaculum,  ibi  domus.  Sed  et  boc  tabernacu« 
ium  interdom  per  almsionem  vicinitatisdiciturdomus, 
et  domus  aliquando  secundum  eumdem  modum  dici^ 
tur  tabernaculum  :  proprie  tamen  illa  domuSy  hoc 
tabernaculum. 

7.  Quid  autem  acturi  simus  in  iila  domo,  hal)es 
evidenter  expressisse  alium  psalmum  :  Beali  qui  habi- 
tant  in  domo  tua^  in  seecula  scBculorum  laudabunt  U 
(Ptal.  Lxxxiii,  5).  Hac  isle,  si  dicendum  est,  cupiditate 
ardens,  et  aniore  isto  aestuans,  desiderat  omnes  diea 
vit»  suas  in  domo  Domini  habitare  :  in  domo  Doroini 
omnes  dies  viiae  suae,  non  quasi  finiendos,  sed  aeter- 
nos.  Sic  enim  dicuntur  dies,  quomodo  anni,  de  quibos 
dictum  est,  et  anni  tui  non  deficient  (P$al.  ci ,  28). 
Nam  dies  vllce  xternae  unus  dies  est  sine  occasu.  Hoc 
ergo  dixit  ad  Dominum,  Goncupivi  *  hanc,  Unam  pe- 
tii,  Hanc  requiram.  Et  quasi  diceremus  ei,  Et  quid 
ibi  raclurus  es  ?  quae  ibi  deleclatio  lua  ?  quod  avoca- 
mentum  cordis?  qu<e  illae  delicis',  unde  gaudia  sup- 
pelent?  Non  enim  ibi  perdurabis,  nisi  felix  eris. 
Felicitas  autem  illa  unde  succedei  ?  Habemus  eiiim 
hic  felicitaies  diversas  generis  humani,  et  miserquis- 
que  dicitur  qoando  iili  sublrabitur  quod  amat.  Amant 
ergo  homines  diversas  res  ;  et  quando  quisque  quod 
amat  habere  videtur,  felix  vocatur.  Vere  autem  felix 
est,  non  si  id  habeat  quod  amat ;  sed  si  id  amet  quod 
amandum  esi.  Multi  enim  niiseri  magis  habendo  quod 
amant,  quam  carendo  :  amando  enim  rcs  noxias  mi- 
seri,  habendo  sunt  miseriores.  Et  propiiius  Deus , 
cum  maie  amamus,  negat  quod  amamus  :  iratua 
autem  dat  amanii  quod  male  amat.  Ilabes  evidenter 
dicentem  Apostolum  :  Tradidit  iUos  Deus  in  eoneu' 
piscentiam  cordis  eorum  (Rom.  i,  24).  Dedltergo  quod 
amabant,  sed  damnando.  Habcs  rur^um  negantem 
petitum  :  Propter  quod  ter  Dominum  rogavi^  inquit,  ut 
aufenet  eum  a  me  (stimulum  videlicetcamis),  et  dixit 
mihi  :  Sufidt  tibi  gratia  mea ;  nam  virtus  in  tn/irmi- 
tate  perficitur  (II  Cor.  xii,  8  et  9).  Ecce  illos  dedft  in 
concupiscentiam  cordis  eonim ;  Paulo  apostolo  nega- 
vit  quod  oravit :  iilis  dedit  ad  damnationem  ,  huio 
negavit  ad  sanitatem.  Cum  autem  id  ainamus  quod 
Tolt  Deus  ut  ameinus,  procul  dubio  daturus  est  nobis. 
Hacc  est  illa  ona,  quai^  debet  amari,  ut  habitemus  in 
domo  Domini  per  omncs  dies  vitai  nostrsc. 

8.  Et  qoia  in  islis  terrenis  babilationibus,  divcrsis 
deliciis  et  volnptatibus  homlncs  oblectaninr,  cl  unus- 
quisque  in  ea  vult  domo  habiiare ,  ubi  noo  habeal 
quod  offendat  animum,  et  habeat  mulu  qu»  dele- 
ctent;  si  aulem  subtrabantur  ea  qux  deleclabant» 
volt  homo  ondecumque  migrare :  interrogemus  qoasi 
t  Doo  Mss.  yatic.  et  Reg.,  a  Dombu)  eoneupivi. 

{Sept.J 


€uriosiu$,  ct  ilicat  iate,  quidnos  ipsi,  quid  acturusesl 
m  Hla  doipo,  uW  cupit  et  oput,  desiderat  et  lioc  unum 
peiit  a  Domino,  habiiare  in  ea  omnes  dies  viue  su«. 
Quid  ibi  agis,  quaeso  te?  quid  est  quod  desideras? 
Audi  quid :  Ui  contempier  deUctalionm  Dmini.  Ecce 
quod  mo,  ecce  quare  volo  babilare  in  domo  Domini 
per  omnes  dies  vii«  meae.  Habel  ibi  magnum  specla- 
culum,  deiectationem  ipsius  Domini  conlemplari.  Vult 
finila  nocle  sua  haerere  in  luce  ipsius.  Tunc  enim  erit 
mane  nosirum  nocle  iransacla :  unde  alio  loco  psal- 
mus  dicil :  Mane  asiabo  tibi,  et  contemplabor  ( PwL 
V,  5).  Modo  i(Jeo  non  contemplor,  quia  cecidi :  lunc 
aslabo,  et  contemplabor.  Haec  vox  humana  est.  Gecidit 
enim  homo,  ei  non  milleretur  qui  erigeret,  nisi  ceci- 
dissemus.  Nos  cecidimus,  ille  descendit.  Ule  ascendil, 
nos  levamur :  quia  nemo  ascendit ,  nisi  qui  descendit 
{Joan.  Hi,  15).  Qui  rui^  levatur ;  qui  descendil,  ascen- 
dit  *.  El  non  ideo  desperemus,  quia  ille  solus  ascendit. 
Leval  enim  nos,  ad  quos  cadenles  descendii :  et  sta- 
bimus,  et  conlemplabimur ,  et  magna  delectatione 
perfruemur.  Ecce  dixi  hoc,  et  ewlamastis  desiderio 
ciyusdam  speciei  noudum  visae.  Excedai  cor  veslrum 
omnia  usiuia,  et  excedat  inlentio  universas  cogila- 
tiones  veslras  solerones  ex  carne,  educlas  a  sensibua 
carnis,  et  imaginantes  nescio  quae  phantasmata  *.  To- 
tum  ab  ani(no  rejicile,  quidquid  occurrerit  negate : 
cognosciic  infirmiiatem  cordis  vesiri,  et  quia  vel  oc- 
currit  *  quod  cogitare  possetis,  dicite  :  Non  est  iliud ; 
non  enim  si  illud  esset,  milii  jam  occurrisset.  Ita 
desiderabitis  quoddam  bonum.  Quale  bonum?  Omnis 
boni  bonum,  unde  omne  bonuiq,  bonum  cui  non  ad- 
dilur  quid  sit  ipsum  bonum.  Dicitur  eDim  bonus  homo, 
ct  bonus  ager,  et  bona  domus,  et  lifinnm  animal,  et 
bona  arbor,  et  bonum  corpus,  et  bqna  anima  :  ad- 
junxisti,  quoties  dixisti,  Bopum.  Es(  bqn\im  simples, 
ipsum  bonum  quo  cui^cta  si^at  hooa,  ip^upn  boovm  ex 
quo  cuncta  sunt  bona  :  ipsa  est  delectatio  Domini ; 
hanc  contemplabimur.  Jam  videie,  fratres,  si  ^os  de- 
lectant  bona  ista  quae  appellantur  bona,  si  nos  Hf^e- 
(^tant  bona  quae  non  sunt  pter  se  bpna  (oi^ni^  en^n 
mutabilia  non  sunt  per  se  bona),  qualis  erit  coolem- 
platio  incommutabilis'boni,  a:ierni,  s^per  eodem 
modo  manenlis?  Quandoquidem  ists^  q^ae  dicqmur 
bona,  nullo  pacto  nos  deleciarent,  nisi  esseat  b^uaa ; 
tffic  alio  pacto  essent  bona,  nisi  ab  illo  eaaent  qui 
ai94)Uci(er  bonus  est. 

9.  Ecce  quare  habitare  volo,  inquit,  in  dovio  Do- 
mini  p,er  on^nes  dies  vitx  meae.  Dixl  vobis  quare  :  Ut 
contenipler  delectaUov^m  Domini.  Ut  ;^iU^  Sieinper 
(iontempler»  et  nulla  molestia  me  contiuga^  coniem- 
plantem,  nulla  sifggestio  avertat,  nuUa  i^ifprat  alicu- 
jus  potentia,  nullum  inimicum  patiar  ia  coiUempIan- 
do,  et  perfruar  deliciis  secnrus,  ipso  Domino  Deo 


•  naecverfoa,  QidruU^  letatur;  oid  deteendUy  auendit. 
omiasa  ftienmt  a  Lov.  Bxhlbentnr  m  nosiris  Mss.  et  apod 
Er. 

*  sic  omnes  prope  Mss.  At  Edd. ,  onrnia  ma  :  qui  et  pau- 
lo  post  habebant.  et  imaginatas  nescio  quo  phantasmate. 

^  Edd.,  et  qmqM  occurrerit.  Miss.,  et  quia  vel  occurrit, 
elc. 


3.  AUGDSTJIO  EPISCDPI  «tl 

meo,  quid  fiet  mihi?  Proteget  me.  Non  solam  ergo 
coniemplari  volo  delectationem  Domini,  ait,  sed  etiam 
protegi  ternplum  ejus.  Ot  templum  suum  me  protegat, 
ero  templum  ejus,  et  protegar  ab  eo.  Niimquid  tate  est 
templum  Dei,  qualia  templa  siyit  simuUcrorum  ?  Si- 
mulacra  genlium  templis  suis  proteguntur  :  Dominus 
Deus  uosler  templufn  suum  proteget,  ^t  sectirus  ero. 
Conicmplabor  ad  delectationem,  et  proiegf^r  ad  salu- 
tem,  Quam  erit  illa  conteniplatio  perfecta,  Um  ista 
perfecia  protectio ;  et  quam  illiid  perfectnm  g^iudium 
conteinpiandi,  ^m  perCecta  eiiam  incorruptip  «^nita- 
tia.  Ad  ista  d^o  verb^  qi)a^  dixK,  amtempUr  delecuttiq- 
nen^  Damtftt,  et  protegar  temp(tm  ejus,  p^lineot  ilia 
duo  undc  Psalmus  c€^p\i^  Pominus  Ulwnintuio  tam,  ^ 
salutaris  titetu,  quem  timebo?  Quia  contemplabfir  de- 
ieclationeip  Poo^ini,  illuminatio  moii  est :  ^uia  prote- 
get  me  templum  suum,  salutaris  meua  est. 

iO.  [vers.  5.]  Quare  autem  nohis  .|ioc  praestat  in 

finem?  QM»niam  obscqudit  me  m  4a^emfwiifo  ntQ^  «i 

die  malontm  mmum.  Erit  ergp  mihi  in  deqno  hahiui- 

lio  per  oiqne#  dies  vita)  «oeaB,  ad  hoc  pt  ooBteiopler 

dekctatioiiem  Doipifii,  et,prQtegar  tmpluiii  ejoa.  Ut 

.  autem  illfic  perveQi^m,  imde  mihi  pcomitto?.fiiiontain 

t^scf^ndit  me  in  tabermnculo  «in>,  m  cfo  maionim  nm* 

ncm.  Tunc  non  eru|il  dies  qialorQm  meonim,  aed  vi- 

dit  m  ia  diebus  ^  malorum  meociMii.  Qui  ergo  me 

.'opge  poifijtuin  miserieordiier  cespeut,  aeemii  poai- 

Uu)p  quomado  beabit  *t  Propterea  ergo  Mn  iropQden- 

I  m  u^am  illam  petivi ;  nac  mihi  dixii  cor  meum  : 

Qiijd  p<^  *,  aut  a  quo  petis?  Au^es  enim  a  Deo  ali- 

fluid  petere,  peccalor  inique  ?  aodes  sperare  aliqnam 

oontemplatiMiem  Dei  le  hahitunuD,  iuBiuie,  imau»- 

d^  corde  ?  Audeo,  inqttil,  Bon  de  me,  aed  dc  ipsitts  de- 

lOQiatioQe;  nan  de  mea  pra^samptione,  aed  de  iilios 

pign^ire.  Qoi  tanlom  pignus  dedit  peregrinanti,  dese- 

ret  penreniett^m?  Qiwtiiam  iAuomdH  mjs  im  Wkema- 

^  t^lo  tiftf,  m  die  mtdmtm  meomm.  ficoe  dies  malorum 

'  nostMTum,  Vita  isia  eal.  Dies  malorom  aliter  babeBt 

,  Mipil,  tfiier  lideles.  Nam  eiiam  eredenles,  sed  adhuc 

'  peregrinaiueg  a  Domioo  (QtMniiliii  enim  sumsts  in  ftoc 

I  eorpare^  peregrinmur  a  Domino  [  II  Cor.  ▼,  6  ],  hoc 

'  Ifostolua  dixii),  si  dies  melonmi  non  agunl,  unde  vox 

Domhiicae  orationis,  Libera  nos  a  mak  {Mattk.  vi,  iS), 

Ki  Don  sumus  in  diebus  roaloFam  ?  sed  longe  discre- 

Ihis  dies  maloram  agunl  qiii  adhuc  non  crediderunt : 

nec  ipaos  ille  despexit.  Elenim  dirisius  pro  impiis 

Bwtuus  est  (JRom,  ▼,  6).  Audeat  erfo  praesumere 

anuna  humana,  et  unam  illam  peiere ;  secura  habebil, 

aocura  poBsidebit.  Taatum  dieola  est  iOBda,  pukhra 

qoomodo  folgebil!  Quaniam  alseoHdii  me  in  tabema' 

cuh  suo^  in  die  malorum  meorum :  ffroteaH  me  in  abscon' 

tUto  taternacuH  sui.  Qm4  est  ahsconditum  labemaculi 

ipsius?  quid  est  hoc?  Multa  enim  quasi  membra  la- 

bemaculi  forinsecus  videntnr.  Et  est  quasi  adytum, 

qnod  dicitnr  penetraie  secretom  {Bebr,  ix,  9),  inte- 


*■  sic  melioris  nolse  Mss.  At  edd.,  sed  videt  me  moie 
m  diebusj  etc. 

*  Edd.,  quomodo  nan  iUuminabit  f  Quidam  autem  Iifi8.t 
qumodo  ueatnt  ? 

>  vatic.  Bis.,  quid  peUs,  quis  pefii,  a  quo  peHs  ? 


i05  ENARRATIO  IN 

lias  implP.Et  quid  est  hoc?  qnod  solus  sacerdos 
intrabat.  Et  forte  Ipso  sacerdos  est  abscondilum  ta- 
bernaculi  Dei.  Accepit  enioi  de  islo  tabcrnacuto  ear- 
neni,  et  fecit  nobis  abscondituni  tabernaculi  * :  ul  ta- 
bemaculain  ejus  alia  membra  ipsius  crcdentes  in  eum 
siBt,  absconditum  autem  tabemaculi  ipsc  sit.  Mortui 
cstfs,  ait  Apostolus»  et  pita  vesira  absconditu  est 
I  CArtslo  in  Deo  (Coloss,  iii,  5). 

11.  [vers,  6.]  An  vis  nosse  quia  inde  dicitt  Petra 
Bempe  esl  Cbristus  (I  Cor,  x,  4).  Audite  quid  sequitur : 
Qaoniam  abscondil  me  in  tabernaeuh  suo^  m  die  maio^ 
rmm  meorum  :  fnrotexit  me  in  abscondito  tabernacuti  sui, 
Qaaerel>as  quid  sit  abscondituro  tabemaculi,  audi  quod 
sequitur  :  In  petra  exaltavit  me.  Ergo  in  Ghristo  exal- 
taTii  me.  Quia  in  pulvere  bumiiiasti  te,  in  petra  exaU 
tavil  te.  Sed  Ghrislus  sursum  est,  tu  autem  adhuc 
deorsttm.  Audi  sequentia  :  Et  nunc  exaltavit  caput 
meum  super  inimicos  meos.  Et  itunc,  antequam  venlam 
ad  ilfam  domum,  ubi  volo  habiiare  per  omnes  dies 
vitae  mex,  aniequam  veniam  ad  illam  conlempidtio- 
oem  Domini,  Et  nunc  ^caltavit  caput  meum  super  tnt- 
micoi  meos,  Adhuc  patior  inimicos  corporis  Christi, 
adhnc  non  sum  exaltatus  super  iniroicos ;  sed  caput 
meum  exaltavit  super  inimicos  meos.  Jam  caput  no- 
stmm  Cbristus  in  coelo  esi,  adhuc  inimici  nosiri  pos- 
sunt  in  nos  sxvire :  nondum  sumos  exaltatl  super  \\^ 
los ;  sed  caput  nostram  jam  ibi  est.  Unde  hoc  dixit : 
SaalTy  Saale^  quid  me  persequeris  {Act.  ix,  4)?  Se  dixit 
in  Dobis  esse  hic  deorsuin :  ergo  et  nos  in  illo  sumus 
tbi  sursam,  quia  el  nunc  exaltavit  caput  meum  super  im* 
ukas  meos,  Ecce  quale  pignus  habemus,  unde  et  nos 
fde  et  spe  et  charilaie  cum  capite  nosiro  sumus  in 
coelo  in  xiemum  :  quia  et  ipsum  divinitate,  bonitate, 
uniiate  nobiscum  est  in  terra  usque  in  consummaiio* 
oem  saeculi  (Matth.  xxvni,  20). 

12.  Ctrcitmm,  et  immotavi  in  tabernacuto  ejus  ho- 
s6am  jubitationis  :  immolamus  hosiiam  jubilationis, 
inmolamus  hostiam  Ixiitiae,  hostiam  gratulationis, 
hostiam  gratiaram  actionis,  qaae  verbis  explicdr!  noa 
poiesL  Immolamns  autem,  ubi?  In  ipso  taberoacuio 
iJDSy  ifi  sancta  Ecclesia.  Quid  ergo  imniolamus? 
Abimdantissimum  el  inenarrabile  gaudium,  nullis  ver- 
bis,  Toce  inefliabili'.  Haec  est  hostia  jubilationis. 
Undequxsiu,  unde  inventa  est?  Circumeuudo,  Ctr- 
emmrai^  ioqiut,  et  immolavi  in  tabemacub  ejus  hosUam 
fMUidoms.  Circumcat  animus  tuus  per  luiiversasi 
creaturaro  :  undique  tibi  damal^it  creatura  :  Deus  m^ 
fedc.  Qyidqaid  te  delectarit  in  arte  ^,  artificem  com* 
nendat;  magisque  si  circumeas  universa,  considera^ 
tio  conciipit  artificis  iaudem.  Vides  coelos,  magna 
opera  Dei  sunt.  Vides  terram,  Deus  fecit  seminuoi 
nameroij»  dlversitates  germinnm,  muititudinw 


^  Edd.y  bUerioris  (empU.  Plerique  autem  mss.,  interius 


*  iia  Bonnfli  Um.  At  Br.,  et  fecit  nos  abscon^^um  taber^ 
Lov.|  et  fecU  nobis  absconditum  tabemacutum 

M9. 

»  sic  Rr,  et  liss.  ai  Lov.,  nulla  voce  ejJMle. 

^  fierique  Mss.,  tit  parte ;  et  paulo  post :  magisque  si  cir- 

■Mm  mtBerd  canadermo^  eic. 


9«f 


PSALMUM  XXVI. 

malium.  Circumi  adbuc  coelos  usque  ad  terram,  nihil 
relinquas:  undique  tibi  omnia  resonant  condMoram; 
et  ipsae  species  crealuraram.  voces  sont  qnaBdan 
creatorem  laudaniium.  Quis  aniem  eTpticet  oiliv^tsam* 
creaiurara  ?  quis  fflam  expWcet  laudibost  qois  digne 
laudet  coelum  et  lerram,  mare,  et  omnia  qn«  in  efs' 
sunt?  Et  ista  quidem  visibilis.  Quis  digne  laodet  An- 
gclos,  Sedes,  Dominationes,  Principatus,  et  Potesta-* 
tes?  Quis  digne  laudet  hoc  ipsom  quod  in  nobis  vi-* 
get,  vegetans  corpos,  movens  membra,  sensos  exse« 
rens*,  et  memoria  tara  miilta  complectens,  intellcctii 
tam  multa  discemens,  quls  dlgne  laudet?  At  si  fn 
istis  creaturis  Dei  sic  faborat  homamis  sermo,  in 
creatore  quid  agit,  nisi  sola  resteC  sermone  dedeienie 
jubilatfo?  Cireumivi^  et  immotavi  in  tabemaculo  ejui 
hostiam  jubilationis, 

15.  Est  et  alius  sensus,  qui  mihi  videtur  ad  con- 
textionem  Psalmi  magis  pertinere.  Quia  enlm  dixerat 
In  petra  se  exaltatum,  quod  est  Christus ;  et  caput 
suum  exaltatum  super  inimicos  soos,  quod  est  Chri- 
stus  :  etiam  se,  qui  in  petra  exaltatus  est,  in  eodem 
eapite  suo  exaltatum  intelligi  voluit  soper  inimicos 
suos,  referens  lioc  ad  honorem  Ecclesia»,  ciii  cessit 
inimicoram  persecuiio  :  et  quia  hoc  per  i)dem  orbis 
terraram  factum  est,  Circumivi,  inquil,  elimmolaviin 
labernaeuto  ejus  hosiiam  jubitationis  :  id  est,  conside- 
ravi  fidem  orbis  lerrarum,  in  qua  exaltatum  est  ca- 
put  meum,  super  eos  qui  me  persequebantur ;  et  fn 
ipso  caberaaculo  ejus,  id  est  in  Ecclesia  toto  orbe  dif^ 
fosa,  inefrabiliter  laudavi  Dominum. 

H.  [vers.  7.]  Cantabo  et  psallam  Domino  :  securi 
erimus,  et  securi  canUbimus,  el  securi  psallemiis, 
cum  contemplablraurdelecutionem  Domini,  et  prote- 
gemur  templum  ejus,  in  illa  incorrupiione,  quando 
absorbebitur  mors  in  vicloriam  (I  Cor.  xv,  54).  Modo 
quid?  Quia  jam  dicta  suntgaudia  ilia,  quxbabeblmus, 
cum  acceperimus  iliamunam  petitionem.  Modo  quid? 
Exaudif  Dondne^  vocem  meam :  gemamos  modo,  ore- 
mus  modo.  Gemitus  non  est  nlsi  miserorum,  oratio 
non  est  nisi  indlgentium.  Transiet  oratio,  succedet 
laudatio ;  transiet  fletus,  succedet  gaudium.  Interlm 
modo,  quando  in  diebus  malorum  nosirorum  sumus, 
non  cesset  oratio  nostra  ad  Deum,  a  quo  unam  illam 
petamus;  et  ab  ipsa  petitione  non  desinamus»  donec 
ad  eam  illo  donante  ac  perdncente  perveoiamua. 
Exaudi^  Domiiie^  vocem  meam^  qua  clamaviadte;  smm 
terere  m«,  et  exaudi  me :  unam  illam  pelit,  um  di« 
rogaiis,  flens,  gemens,  non  petit  nisi  iinara.  FinivU 
omnes  cupidiutes,  remansit  illa  ona  quam  pciiu 

15.  [vers.  8.]  Audi  quia  hanc  petit :  Tibi  dixii  cor 
meum,  Qwesivi  vuitum  tuum.  Hoc  est  crgo  qqod  paulo 
ante  dixit :  Vt  contempler  delectationem  Domtm.  Tibi 
diaitcor  memn,  QwBtivi  vultum  tuum.  Si  gaudium  no^ 
sirum  in  isto  aole  esset,  non  cor  nostrum  dicere^ 
Qumvi  vultum  tuum;  sed  oculi  corporis  nostri.  Cor 
nostram  cui  dicit,  Quasshn  vnttum  tnum,  nisi  ei  qui 
pertlnet  ad  oculnra  confls?  Locein  isiam  quxrunt 
ocuU  carnis,  lucem  illain  quaerunt  oculi  cordis.  Sed 

I  sicin  Hss.  AtlQEdd.,  Mniifea;«rcm. 


M7 


S.  AOGUSTiNI  EPISGOPl 


MS 


^ift  iUam  laCMn»  quae  ▼id6tur  oculis  cordis,  videre  : 
qaiaipea  laiDeua  est.  Deu$  enim  lux  esi,  ait  JoanDes, 
HUnihm  ineononmu  uIUb{\  Joan.  i,  5).  Vis  ergo  vi- 
dere  ilUtm  Ittcem?  Munda  oculum,  unde  videtur :  Beati 
mmmundoeorde^  qma  ipuDeumvidebunt(Matth.  v,8). 
i  16.  [wr«.  9.]  Tiin  dixU  eor  meum^  Qucuhi  vulium 
fWim,  vutium  tuum^  Domine,  requiram :  unam  pelli  a  Do- 
mino,  hancrequiram,  vulluum  luum,  Non  avertaefaciem 
iuam  a  tue.  Quomodo  se  fixit  in  isiauna  petilione  !  Vis 
impetrarc?  AUud  noli  peiere  :  uni  suffice,  quia  una 
Ubi  suniciel.  Tibi  disnl  eor  meum,  Queenvi  vttlium  luum ; 
tultum  itf«m,  Domne^  reqmrom  Ne  avertoi  faeiem 
iuam  a  mc:  ne  deeHnes  in  ira  a  mvo  tuo.  Magni- 
fice,  niliil  dici  divinius  potest.  Sentiunt  boc  qui  vere 
amaiii.  Alius  vellel  beatiis  et  immorulis  esse  in  fais, 
quas  diligit,  lerrenaruiii  concupisceniiarum  volupta- 
libus  :  el  forte  propierea  Deum  colerei,  et  oraret,  ut 
diu  bic  vivcret  in  deliciis  suis,  et  non  ab  eo  aliquid 
periret  quod  terrena  possidet  cupidiias,  nec  aurum, 
nec  argeniuin,  nec  si  quid  prxdiorum  oblectaret  ocu- 
los  ejus,  nec  amici  morerentur,  nec  filii,  nec  conjui, 
necclientes  ;  in  bis  deliciis  vellet  semper  vivere.  Sed 
qiiia  uon  poiest  semper,  novit  enim  se  mortalem ; 
forte  sad  lioc  colit  Deum,  et  ad  hoc  oratDeuro,  et  ad 
hoc  gemit  Deo,  ut  ista  illi  omnia  usque  in  sencclu- 
lem '  suppe(ant.  Et  si  diceret  ei  Deus,  Ecce  facio  le 
In  his  iminorulem ;  pro  magno  bono  acciperet,  et 
exsuUaiione  gaudiorum  gratulatus  non  se  caperet. 
Non  vult  bac  isie,  qui  unam  petiit  a  Domino.  Sed  quid 
vuU  ?  Gontemplari  delectationem  Dommi  per  omnes 
dies  vita;  susd.  Rursusque  alius  qui  hoc  modo  et  hac 
causa  coleret  Deum,  si  illa  sibi  temporalia  adessent, 
iratum  Deiim  non  timeret,  nisi  ne  illud  auferret.  Iste 
uon  propter  hoc  timel  iralum ;  qnandoquidem  et  de 
Inimicis  suis  dixit,  Ut  cdant  cames  meas.  Undc  timet 
iraium  ?  Ne  auferat  quod  amavit.  Quid  amavit  ?  Yul- 
lum  tuuro.  Ideo  hanc  puUl  iram  Domini,  si  averiat 
ab  illo  vullum  suum.  Doniine,  ne  declines  in  ira  a 
eervo  iuo,  Posset  illi  forle  responderi  hoc  inodo  : 
Quid  times,  nc  declinet  a  te  in  ira?  Magis  si  a  te  de- 
clinaverit  iii  ira,  non  in  te  vindicabil  :  si  incurras  in 
lllum  iratum ,  vindicabit  in  te.  OpU  ergo  poUus  ut 
declinet  a  te  in  ira.  Non,  inquit.  Novit  enim  quid  de- 
siderat  *.  Ira  ejus  non  est  nisi  aversio  vultus  ejus. 
Quid  si  lc  faciet  In  deliciis  istis  et  volupiate  gaudio- 
rum  terrenorum  ImroorUlcm  ?  Respondet  amator  U- 
lls  .  Nolo ;  quidquid  mihi  pr jeter  illum  est,  diilce  non 
est :  quidquid  mihi  vull  dare  Dominus  meus,  auferat 
lotuni,  et  se  uiihi  del.  Ne  declines  in  ira  a  $ervo  tuo. 
Forle  ab  aliqnibus  declinat,  non  in  ira ;  quomodo  a 
quibusdain  qui  illi  dicunt :  Averte  fadem  tuam  a  pec- 
eatismeii  (PM/.L,il).Quando  apeccatistuisavertitfii- 
eiein  suam,  non  in  ira  a  le  declinat.  A  verut  ergo  faciem 
•oam  a  peocatistuis:  sed  non  averut  faciem  suam  a  (e. 
17.  Adjuior  meu$  e$lOj  ne  derelinquai  me.  Ccce 

*  iSdd.,iif9iie  m  finem.  At  iias.,  tit  eeneautem. 

*  Lov.,  ul  dectmet  a  te  in  ira.  non  accedat,  (^id  vovit 
enim  f  quid  de$iderat  .^Er ,  ut  dectinet  a  teinira,  in  ira 
mm  aeeedat,  Quid  novit  enim  ?  Mss.  vero  quidam :  uf  decti^ 
netate  inira,  non  inira.  ^/uid  novit  enimf  Alii  demimi 
«am  lecUonem  exhibent,  quam  in  textu  dunus. 


enim  in  via  sum ;  petivi  a  te  unam,  habiure  In  domo 
lua  per  omues  dies  vit»  meae,  contemplari  delecutio- 
nem  tuam,  protegl  templum  tuum^;  banc  pelivi 
onam  :  sed  ut  ad  illam  pervenlam,  in  via  sum.  Forte 
dices  mihi :  Nitere  *,  ambuU  ;  liberom  arbttrium 
tibi  dedi,  volunutis  tuae  es ;  prosequere  viam,  qu:ere 
pacem  et  sequere  eam  (P$al.  xxxiii,  i5) ;  noli  a  via 
declinare,  noii  ibi  remanere,  iioli  reuro  respicere ;  per- 
severa  in  ambulando,  quoniam  qui  perseveraverit 
Qsque  in  fiiiem,  hic  salvus  erit  (Mauh.  x,  22,  ei  xxiv, 
13).  Jam  tu  accepto  libero  arbitrio,  qiiasi  praesumis 
unde  ambules  (a)  :  noli  de  le  praesumere ;  si  le  dere- 
Uquerit,  in  ipsa  via  deficies,  cadcs,  aberrabis,  remane- 
bis.  Dic  ergo  illi :  Volunutem  quidem  iiberam  mihi 
dedisU,  scd  sine  te  nihil  est  mihi  conatus  meus  : 
Adjuior  meu$  e$io^  ne  derelinqua$  me;  neque  de$pcia$ 
mCf  Deu$  $alutari$  meu$.  Tu  enim  adjuvas  qui  condi* 
disli,  tu  non  deseris  qui  creasli. 

18.  [ver$,  10.]  Quoniam  pater  meu$  et  maler  mea 
dereliquerunt  me.  Fecit  se  parvuUim  Deo  :  ipsum  fecit 
patrem,  ipsum  fecii  matrem.  Paiercst,  quia  condidit, 
qoia  vocat,  quia  jubet,  quia  regit :  mater,  quia  fovet, 
qoia  nutrit,  quia  lacut,  quia  continet.  Pater  meu$  et 
maler  mea  dereliquerunt  me;  Dominu$  autem  a$$ump$U 
me,  et  regendum  et  nutriendum.  Mortalesparentes  ge- 
nuerunt,  fiiti  successerunt,  morules  morUlibos,  et  ad 
hoc  naU  sunt  qui  soccederent,  ut  qoi  genoerunt  de- 
cederent :  noif  decedet  qui  me  creavii,  ego  ab  illo 
non  recedaro.  Paier  meu$  et  mater  mea  dereUquerunt 
me  :  Dominu$  autem  a$$ump$it  me.  Exceptis  etiam  il  > 
lis  duobus  parentibus,  de  quoruro  carne  naii  sumus, 
patre  roasculo,  et  matre  femina,  unquam  Adam  et 
Eva ;  exceptis  IUis  duobus  parenlibus,  habemus  hic 
alium  patrero,  et  aliam  matrem,  vel  poUus  habuimus. 
Pater  secandum  saeculum  diabolus  est,  et  fuit  nobis 
paler  curo  essemos  infideles  ;  nam  infidelibus  dicU 
Dominos  :  Vo$  a  patre  diabolo  e$ii$  (Joan.  viu,  H).  Si 
ille  pater  omniom  impiorom,  qoi  operaior  in  filiis 
diflidentiae  (Ephe$.  ii,2),  mater  qoa^  est?  Estqoaedam 
civius,  qux  Babylonia  dicitur  :  civius  isU,  socielas 
est  omnium  perditorom  ab  oriente  osqoe  in  occiden- 
tem ;  ipsa  habet  regnum  terrenum.  Secundum  hanc 
eiviutero  respoblica  (h)  qoaedaro  dicitor,  quaro  modo 
videtis  senescere  et  mliiui :  haM:  prima  fuit  maier 
Dostra,  inhac  naU  sumns.  Gognovimusaliom  patrero, 
Deuro ;  reliquiroos  diabolom.  Qoando  enim  aodet  ac* 
eedere  ad  eos,  quos  ille  soscepit  qui  superat  omnia? 
Cogtioviroos  aliam  matrem,  Jerusalem  cc&lestem,  quae 
est  sancta  Ecclesia,  cujus  portio  peregrlnator  in  terra : 
reliquimos  Rabyloniam.  Fatermeu$  et  matermeade' 
reUquerunt  m€:non  habent  jaro  qood  mihi  praestent; 
qoia  et  qoando  mihi  prxsure  videbantur,  to  praesu- 
bas,  et  illis  impuUbam. 


*  Edd.,  prpteai  a  templo  tuo.  At  Mss.,  protegi  templum 
taum :  ooncinQius  ad  superioia. 

*  sic  tres  msb.  Alii  quiQque.  utere.  Bdd.,  vero,  ut  trem. 

(a)  Resi)icit  forte  ad  Pelagii  erroi*em,  invectum  in  Aiii- 
caman.  411. 

(b)  Romanam  rempublicam  notat,  seQescenieffi  veiuU 
ac  defiaentem  a  lemDore  vastatae  italiae  an.  400  et  cauiaa 
Urbisaiu4ia 


M  ENARRATIOIN 

i9«  k  ffm  eiite  eliaai  Mciiidmi  muiidam  isimn 
pnesltfnr  liomiiii,  Bisi  a  Deo f  A«t  qutdl  aufortor  lio- 
mtni ,  Bisl  ille  JQSseiit ,  aut  permiserit ,  qpii  donavitT 
Sed  polMit  Tam  Iwmiiiet,  qoodhoe  dsmonetpraestent, 
qooo  adorant;  et  aitqiiaiido  dieunt  sibi :  D&i%  ad  fium 
slenam  «eeessarins  esl,  ad  iliam  vitam  spiritoalem; 
polesutes  autem  istm  dei>ent  a  nobis  coli ,  propter 
ista  temporaiia.  Oinanius  generis  liumani  1  Pius  amas 
eas  res  propter  quas  islos  vis  colere  :  profecto  plos 
liabes  istos  colere ,  ut  non  dicam  plus ,  certe  Tel 
taniom.  Non  Tuit  autem  Deus  coli  cum  iilis ,  nec 
si  ipse  eolaiur  mullo  aropiitts,  et  iili  multo  minus. 
QuJd  erf  o,  inquies,  et  istt  non  sunt  necessarii  ad  bsc  f 
Non.  Sedtimendum  est  ne  iralinoceant.  Non  nocebunt 
nisi  ilk  permittat.  Isti  semper  babent  yolunUiem  no» 
eendi,  nec  sl  placeBtor,  nec  si  rogentur,  desinunt  no- 
cere  ▼elle :  hoc  enim  madevoienti»  illonim  proprium 
esL  Ergo  quid  iacies  eos  colendo,  nisi  ut  ilium  offen* 
das ,  qiio  ofllenso  in  istorum  potesUtem  daberis  * :  ut 
qui  tibi  nihil  possent  faeere  itlo  placato,  faciant  quid- 
qukl  Toimit  iilo  iralo.  £t  ul  noveris  quam  frustra  istos 
oolas,  quaai  propter  temporalia  quisquis  haM:  cogilas : 
qoi  colunt  Neptunum ,  iion  iiaufragaverunt ; 
qni  blaspbemant  Neptunum ,  ad  poritim 
aon  perveoerantt  orones  mulieres  coienles  Junonem, 
benepeperemnl;  aut  omnes  blaspbemantes  Junonem, 
male  pepereruntf  Hioc  inteiiigat  Gkariias  Vestrat 
inanes  esee  bomines,  qoi  istos  volunt  colere  vel  pro- 
pter  isu  terrena.  Nam  si  propler  isu  terrena  eoiendi 
cssent ,  soli  cultores  iliorum  lerrenis  oniuibus  abun- 
darenu  Qood  quidem  si  esset,  Aigere  nos  Ulia  dona  el 
aaam  petere  a  Domino  deberemns.  Hoc  accedit,  quio 
ei  isu  ille  dat,  qui  offenditur  cum  isti  coiuntur.  E^o 
rdinquat  nos  pater  noster>  et  mater  nostra :  relinquat 
diabolus,  relinquat  Babylon  civilas  :  Doininus  nos  sus* 
cipiat  coosoiandos  temporaiibu8,beatlfican4ossternis. 
Ommtec  paier  mmu  et  mUer  mea  dereiiquerunt  me  ; 
Dmmmts  oMtem  miimpsil  me. 

^.  [vers.  11. 1  Jam  ergo  assumptus  est  a  Do- 
mino,deserU  itla  civiute  et  rectore  ejus  diabolo, 
qnia  rector  iropionim  dialiolus  est,  rector  mundi  lene» 
brarum  banim.  Quanim  tenebrarumf  Peccalorum, 
infideliom.  Unde  jam  credentibus  dicit  Apostolus : 
Fnijftt  aiiquando  teMbtm ,  nunc  aatem.  iux  in  Domina 
(Efhet,  ▼.  8).  Ergo  jam  suscepii  ab  itlo,  quid  dicamusf 
Legem  mt/ii  comtitne ,  Dondne ,  t a  via  tua^  Ausus  es 
petere  legemf  Quid  si  tibidicat  :  Implebis  legemf  si 
dedeio  legem,  impiebis  eam.  Non  ^nderet  petere,  nisl 
primodiceret :  Dommu$mUem$u$cepit  me.  Nun  auderet 
petm,  nisi  primo  diceret :  Adjuior  meu$  e$to.  Ergo  si  tu 
adjovas,  si  tu  suscipis,  da  iegem  :  Legem  mtAi  coneti^ 
tme^  Dcmine^  in  matua.  Ergo  legem  mihi  constitue  in 
Christo  tuo.  Ipsa  enim  via  iocuu  est  nobis ,  et  dixit : 
Ego  $mn  ma^  ver\ta$  et  vHa  (Joan.  xiv ,  6).  LeJL  in 
Cbristo»  lex  cum  misericordia  est.  ipsa  est  sapientia» 
de  qva  scriptum  est :  Legem  autem  et  mi$ericordiam 


ft  Theoderic  eodez,  tn  i$torwn  poie$taiem  iaberi$.  plures 
tfiiliss.,  in  %storuMpote$uae  iuiberi$. 


PSAUIUM  XX¥I.  m 

m  itiijfiia  porui  {Rrov.  luiv  M).  Kl  si  oflmd^  aH» 
quid  iii  lege ,  ille  qui  pro  te  Aidit  sanguinem  suom, 
confltenti  ignoscit  tibi :  to  tuitom  viam  noli  desere- 
re;  dic  illi ,  Susoeptor  meus  esio ,  Et  dM§e  ma  im 
$emita  reela  propter  ininneoe  meo$.  Legem  da ,  sed  na 
auferas  misericordiam;  qui  dixit  in  alio  psalom :  l^om 
el  mioericerdiam  daidt ,  qui  iegem  dedU  (P$ai.  Lxtun , 
S).  Ergo,  Legem  ndki  eoneHtue ,  l^emjiw ,  tn  vm  lim ,  / 
boc  ad  pneceptom  peninet :  ad  misericordiam  quid  i 
pertinetf  Et  dirige  me,  Inquit,  tn  femtta  reeta^  proput 
inimieoe  meo$, 

31.  [ver$.  i2.]  Ne  tradideri$  me  in  amma$  lrthi(aii- 
ftwn  ma  :  id  est,  ne  consentiam  tribulaniibos  me.  Si  ' 
enim  consenseris  tribulanti  te  in  animam  ipsins,  qw^  * 
dammodo  non  devorabit  camem ,  sed  volonute  per* 
Tcrsa  aaimam  toam  manducabit.  Ne  tradiderie  me  a$ 
amma$  iribuianiimn  me.  Trade,  si  bocplacet,  in  manot 
tribulantiom.  Dizerunt  enim  hoc  illi  mariyres,  et  tra- 
didit  suos  in  manus  tribulaniinm.  Sed  qnid  iradidHf 
Garnem.  Qood  dicitur  in  libro  Job,  Terra  tradita  eet 
in  manue  impH  {Job  ix,  S4) :  caro  tradiia  ent  in  ma- 
nus  perseeutoris.  Netradideri$  me^  non  carnem  meam, 
sed  me.  Anima  libi  loquor ,  mens  tibi  loquor ;  noo 
dico ,  Noli  iradere  carneni  meam  in  manus  tribulan- 
Uum  me ;  sed ,  iVoli  me  tradere  in  anima$  tribulantium 
me.  Et  quomodo  tradnntur  bomines  in  animas  iribo» 
lantium  sef  Quoniam  inemrexerutu  in  me  le$te$  imqm. 
Jam  quia  testes  iniqui  sunt,  et  roulu  mala  in  me  di* 
cunt,  et  in  multis  mihi  detrabunt;  si  traditus  fuero  in 
animas  eorum,  mentiar  et  ego ,  et  ero  socios  eorum , 
non  particeps  veriutis  tu»,  sed  comparticeps  menda- 
cii  adyersus  te  :  Ex$urrexerunt  ndhi  ie$te$  iniqui ;  ei 
mentita  e$t  imquiiae  »bi,  Sibi ,  non  mihi :  sibi  seroper 
roeniialur,  roibi  autem  non  mentiatur.  Si  tradideris  me 
in  animas  tribulantium  me  ,  id  est ,  si  consensero 
voluntatibos  eorom ;  jam  non  sibi  meniita  erlt 
iniqoius  ,  sed  et  mibi :  si  aotem  smviant  quantom 
volueriut,  et  conentur  impedire  cursos  meos ,  noo 
Umen  tu  me  des  in  aniroas  eorum;  oon  consentiendo 
volunUiibus  eoruro ,  remanebo  ego ,  et  permanelK)  io 
veriuieiua,  etmenlieturimquiUs,nonmihi,  sed  sibi. 

2i.  [ver$.  13.]  Redit  ad  illain  unam  post  ista  pe- 
ricula ,  post  labores ,  post  diCficuluies ,  mter  roanim 
persequenlium  et  iribulanlium  sestuans,  anbeians» 
laborans ,  et  firmus  et  ccrtus  iiio  soscipiente  ,  iUo 
jnvante,  iiio  duceule,  ilio  regeute.  Tamen  post  ilium 
circuitum  et  jubiiationero,  eisulunsgaudio,  etgemens 
in  iaboribus ,  suspiravit  ad  extremum,  et  ait :  Credo 
videre  bona  Dondni  in  terra  viventium»  0  iKUia  Domiol 
duicia  ,  immortalia ,  incomparabiiia ,  sempilerna ,  in« 
commuubilia !  Et  quando  vos  videbo ,  bona  Doroinil 
Credo  videre ,  sed  non  in  terra  morientiom.  Gredo 
mdere  bona  Domini  in  terra  mventium,  Eruet  me  Do^ 
minos  a  terra  morieotiBm ,  qui  propter  me  dlgnaloo 
est  suscipere  terrammorientium ,  et  mori  iuter  manoi 
morientium;  eruet  me  Dominus  de  terra  morienliam  t 
Credo  videre  bona  Domini  in  terra  viventium,  Sospi* 
rans  dixit,  laborans  dtxil ,  pericIiUns  dixit  inier 
gnam  turlKiro  lenUlionum  :  |cd  Umen  speraos 


M 


s.  ADGoavmr  EPiscon 


4t  niserieordlft  c|u8»  eui  diiit :  Leyem  mUn  caiuHtm, 


n.  [ftfi.  iL  ]  Et  quidl  ille  dicit,  qiu  legem  iUi 
iOMtilvitT  Attiiainus  etvooem  Domitti  desuper  exiior- 
Untis  noe«  eonMlanlie  noe;  ilUus  vocem,  quem  liaiie- 
MS  |Nro  potre  et  natre  qui  nos  dereliquerunt,  iUinB 
.iFocem  audiMDoft»  Audivitenim  gemitus  noftlroft,  vidit 
ftUftpirift  Dostra ,  iotuituft  eet  desideriom  noBtrom  ,  ot 
unam  peiitionem  nostram ,  unam  pofttulationem  per 
•dvocatum  Glirislum  lilienter  aceepil ;  et  donec  per- 
ftgamus  istam  peregrinationem»  qua  dilaturus  est ,  »on 
ablaturuft  quod  prooHsit ,  dixil  nobis  :  SuMine  Dwfn" 
wm.  Non  sustinebis  floendaeem,  non  eum  qui  poterU 
lallif  non  eum  qui  non  est  inventurus  quod  det.  Omnip 
potens  promisHy  certus  promisU,  verax  promisU, 
Susline  Dommm ,  tmliter  age.  NoU  dissolvi :  ne  sis 
inler  eos  quibus  dicitur,  Vm  lie  qm  perdidenmt 
tusdnenUam(Eecli.  n,  16)  1  Su$tine  Donnnum,  omnibus 
nobis  diciuir ,  et  uni  homini  diciiur.  Unus  sumus  m 
Cbrisio,  corpus  Giirisli  sumus ,  qui  nnam  illam  desi- 
deramus,  qui  unam  illam  petimus,  qui  In  illis  diebus 
malorum  noslrorom  ingemiseimus ,  qni  credunns  nos 
videre  booa  Domini  in  terra  viventium ;  nobis  omni- 
bu8,qui  unus  in  uno  sumus,  dicitur,  Suetine  DomfmMt, 
piHUter  age;  et  etmfwtetwr  car  tuum^  et  suetiM  Dmni* 
nrnn.  Quid  aliud  Ubi  dical,  quam  ut  boc  repeut  quod 
audisti?iSiiilfM  l^omtmim,  «trtiti€r  age.  Ergo  qui  per- 
didU  sostinentiam,  elTeminalus  est,  perdidit  vigorem. 
Uoc  viri,  hoc  femin»  audiant,  quM  in  uno  viro  vir  et 
femma.  Talis  in  Ghristo  nec  masculus  nee  femioa 
esl  {Galat.  in ,  28).  Suttine  Daminum^  «trUilsr  age ;  et 
€0nfortetur  car  tuum ,  et  euetine  Daminunu  SusUnendo 
Dominum  habebis  eum ,  habebis  fuem  susUnebis. 
Aliud  desidera ,  si  nujuSy  si  meUus,  sl  suavius  inve* 
Heris. 

IN  PaALHIJM  XXVn 

ENARRATIO. 
^  Ipeiui^DaM. 

I.  f  vers.  I,  %.]  Ipsiuft  mediatorift  vox  est ,  mann 
fortift  In  eonfteln  passionis.  Qqae  aulem  videlur  op- 
iM^e  mimicis,  non  malevolentiae  votom  est ,  sed  enun- 
tiatio  pQBo»  illorum  :  sicut  in  EvangeUo  dvitaUbus  in 
qoibuft  miracula  oum  feclsset,  neque  credidissent  el, 
•on  malevolentia  optat  quae  dicU,  sed  quid  eis  Immi- 
■entprmdicit  (Maiuk.  xi,  20). 

9.  Ad  te^  Domine',  ctamavi ,  Deu$  meue  ne  tileae  a 
iift :  ad  le ,  Donune ,  clamavi ,  Deus  meus  ne  separes 
«nltalem  Verbi  tui  ab  eo  quod  homo  sum.  Nequando 
^leat  a  me  :  et  ero  stmHie  deecendmt^e  in  laeum  : 
«X  eo  onim  qood  seternitas  Verbi  toi  aon  iniermUtiC 
iMifo  ftft  mibi',  Al  ut  non  sim  laiis  homo  quales  sunl 
omteri » qoi  nasconMir  in  prelundam  miseriam  sftMmN 
iM^nSy  nbi  unqiam  sileas,  noo  eognosciior  Verbum 
,  £0cmtdi '  ooeem  dej^ecadoMs  men?,  dum  oro  ad 


*  Sic  Has.  juTta  LXX.  At  Lov.,  Psalmus  ipsi  Dasid. 
^  Sic  poliores  Mss.  omisso  post  Exaudi  verbo  DonunCf 
— -  ^    1 1  utx.  [ARiwdti  Domme]. 


le;dumeaMioi 

dnm  cmciiigor,  ad  eomm  sakte»,  qfii  ftfftdenow  floac 

teaiqklum  sanclom  toofta. 

3.  [ftsrs.  50^sjtfmilir)ftUft*M»^aMoCftril«s«i|. 
mam  meam^  et  eum  apormMua  ndqsdHamn  ne  perdae 
mo  •  enm  kte  ^w  te^mtninr  paeem  eum  pfoamno  soo» 
Gum  his  qoi  mihi  dicunt  :  Scimiis  quia  a  Deo  f«nM 
tmi9J«t«r  ( Joan.  m,  2 ).  Maia  oMmn  in  oeriikm  nie : 
■ftta  aulem  loquuntnr  in  eordibus  suis» 

4.  [vers,  4.1  Da  idts  saamdiim  opera  ipsorum  :  da 
IUIb  secondum  opera  ipsomm,  quia  hoc  joslum  est. 
£l  sentndnm  maliffnilatem  afeetaiionum  *  fptomm  : 
mala  enhn  affeetanies ,  bona  invenire  non  possunt. 
Seeundmn  opera  mmttwm  eonim  da  ^s  :  qnamvfs  aRis 
ad  salniem  valeat  qood  feoerant,  seenndum  opm  fa* 
men  volunlalom  iUoraro  da  eis.  Redie  retrWutionem 
oorum  ipsis  :  quia  pro  verilaie  quam  aodiebanl ,  vota- 
erant  fallaciam  relribuere;  fallacia  ipsorum  ipBos  fiil- 
lat. 

5.  [oers.  5.]  Ommiom  non  imeUeaerunt  ln  opera  Do^ 
mini  :  et  unde  manlfestum  eat  hoe  oift  aceidlSBo?  Hine 
seiiicet,  ^onuim  non  haelUaerunt  in  opera  Dombd :  kstt 
Ipsa  nimiram  jam  retribotio  foit ,  ui  qnem  malevoto 
onimo  hominem  tenlaveranl,  non  eognoscerenl  Deom 
qoo  *  consilio  incamaluni  Pater  mislu  Bt  in  opera  mo- 
ntitmi  ejus :  nec  moverentnr  ipsis  viftiMliboft  operiboft, 
quae  porrecla  sunt  nsque  ad  ocntoft  eoram.  DeMmes 
tllos,  et  non  eetHIUMs  eoe  :  nlhll  mlhi  noeeant,  sed 
nee  conantes  rarsus  advetsus  Eccleslam  meam  erfi» 
gere  machinas  aliquid  valeant. 

6.  Benedietns  Dominus ,  ^nidm  esaudloit  boeem  de- 
preeationis  mem. 

7*  \vers.  7.]  IKmilntis  adjulor  meus  et  proteetar  meus : 
Dominus  adjuvans  unia  patienlem ,  et  fanmortaHtate 
protegens  resurgentem.  /n  ipso  speraeit  cor  meum^ 
ot  adfutus  sum.  Et  reftoruU  earo  mea  :id  est,  ei  rosnr- 
texil  caro  mea.  Et  e»  ifoluntate  mea  eanfllebor  iUi :  un- 
de  jam  consumpto  mortis  metu,  non  timoris  neoessi' 
tate  sub  Lege ,  sed  ffbera  volontale  cum  Lege  confi* 
tebuntor  illl ,  qnl  credunt  in  me ;  in  quibus  qnia  ego 
ftum,  ego  eonfliebor. 

8.  [vers.  8.]  ihminus  fortitwdo  plekis  tum :  non  illa 
pkibft  ignorans  Jnstitiam  Dd ,  et  suam  volens  consti- 
loere  {Rom.  x»  5).  Non  enim  per  se  fortem  se  pntavlt ; 
qnia  Dominus  forliludo  plefois  su»,  in  hnjus  vttae  dif- 
icullallbus  cum  diabolo  dimicantis.  Et  proteetor  saln-' 
iarium  Ckristi  tui  est :  ut  eam  salvam  fiiciam  per  Chri- 
fttnm  suum,  posl  fbrtitudinem  beOlcam,  immortalttate 
pacis  ad  ultininm  protegat. 

9.  [vers.  9.]  Satvum  fae  popuium  tuum  ^,  eH  benedie 
hetredUaiem  tuam.  Interpello  igitur ,  postqoam  i^flo- 
rait  caro  mea ,  quia  dixisti,  Postula  a  me,  et  dato  iibi 
gemes  hteredltatem  tuam  {Fsal.  ir,  8) ;  Saloum  fae  p6pu^ 
btm  tuMm ,  et  benedie  hareditatem  tuam  :  qula  omma 
mea  tna  sunt  (Jorni.  xvii,  (0).  Et  rege  illos  ,  et  extolU 

*  Edd.,  tradas.  MeUos  aliquol  Mss.,  trahas. 
>  Sic  melioris  notae  Mss.  [a/TectioRiim.] 

•  Er.  el  Lov.,  quem.  fkot  ex  Mss.,  quo. 

«'Bdd.,  fmvn,  Domine.  vox,  DemtR^,  abest  a  mn.  oC  a 

LXX. 


M  ENARRATIO IM 

UtH  uMqfiu  m  meMJbm :  et  re(e  iUos  in  hac  (eiQ{K)raU 
liMk,  ei  ia  «iiernam  buic  toUe  iUofi. 

m  PSAUIDM  xxym 

RfARfiATIO; 

Piatmtu  ipsi  bmid ,  cdniummattohis 
tabemaculi. 

1.  [wiu.  i,  %]  Psalmus  ip»i  medialori  roanu  forti, 
perlectioais  Eccleai»  in  lioc  saeculoi  ubi  adversus 
diaMum  uinporaliter  mUilaiur. 

%  Propheu  loquitur  :  Afferle  Domino,  $lii  Dei^  af- 
ferU  Domm  filio»  arieium :  afferfe  Domino  vosmetip- 
m,  fnos  per  EvangeUum  duces  gregum  Apostoli  ge- 
imeniiit.  AfferU  Domino  gloriam  el  honorem ;  per  opera 
veaira  fiominus  glorificelur  et  lionoretur.  Afferu  Do- 
mmo  ghriam  noftitnt  ejus :  gloriose  per  orbem  iunoie- 
QCat*  Adorate  Dominwn  in  aula  sancla  ^ui  :  adorale 
Ooninum  in  dilatato  et  sanciificalo  corde  vestro ;  vos 
«lin  esiis  regium  sanctum  habitaculum  ejus. 

3.  [9€n.  3»]  Vox  Donmi  iuper  aquai :  vox  Ghrisli 
mper  populos.  Deus  mqjeHoiie  intonuit :  Deus  maje- 
statis  de  mibe  carnis  terribUiler  pceaiteotiara  pncdi- 
eavii.  Domimu  mper  aifuas  muluu :  ipse  Dominus  Je- 
fU8  pofltea  quam  vocem  emisit  super  populos ,  e( 
perlorrait  eos,  convertit  in  se,  et  habitavit  in  eis. 

4.  [9€ni,  4.]  Vox  Domm  m  virtuU :  voz^Domini  jam 
m  ipsis»  poteBies  faciens  eos.  Vox  Dotnim  in  magni' 
femtia :  vox  Domini  magna  faciens  iu  eis. 

5»  [vers,  5.]  Vox  Domini  conterem  eedroe  :  vox  Do« 
coalrilioiie  cordis  humUians  soperbos.  Conterei^ 
i  eedroe  Libani :  conteret  per  pcsnilentiam  Do- 
Bi«is  elalos  nitore  larreii»  nobUitatis ,  cum  ad  eos 
eoMfuadeiidos  ignobilia  tujius  mundi  elegerit  (I  Car.  i, 
SS> » iii  «piibQs  osleodat  diviotlalem  sifam. 

6.  [mr$*  6.]  £l  anmmnuei  eae  tmiquam  mtulum  Li^a* 
uL  fii  impmata  soperba  ceisitiidine  iUorum,  doponet 
ess  ad  imilAiieiiem  humUitalis  sue ,  qui  laAquam  vi- 

i  pst  jpsam  hi^ua  swculi  oobilila.tem  ad  victimam 
»  eot :  Aitiienmt  enim  regee  Urrm ,  et  principee 
ni  uuum  admsue  Dsmimtm  et  advenue 
Clvietum  s/us  (Fsni.  ii»  ft)<  Bt  dUeoim  aeut  fiUm  Hm- 
eamkm  :  luun  el  ipse  dilccliis  atque  unieus  Fatri 
eihiaiihrii  se  uobiliisis  sua;  el  AmAus  esl  homo,  sicut 
iUis  Judmoram  igoorsotium  joslitiam  Dei  (JRom.  x«  3) 
ei  soperbo  jocioatlom  lODqosni  siogolarem  jusliliam 

7.  [«sfK?.]  VaxIhmMprtmidmdiklUmmmmigrd^ 
Yox  Domlsi  per  ardorem  eooeilatissisMim  perseqooo- 
liom  se  shie  nili  soo  kosiooe  Iraosmmlis,  vel  div^ 
denils  fnroRlem  Iroooodiam  persecmorum  soorum , 
ot  alil  dicereot,  Nmnqoid  forte  ipse  esl  Ghsislus ;  alU , 
PoB,  sod  sedoeit  popolom  (Josif.  m^  iS) :  aU|oe  ila 
praMidentis  iosooom  toaiollom  eonoo ,  ol  aUos  m' 
ehoriiotem  sosm  Ir^loeret ,  alios  lo  maUlia  eoruoi 
folioqiiorel. 

t.  {iwrs.  $.]  Vw  Dmitd  emmmamuie  eoUtudinem : 
tox  Domioi  eoesmoventis  ad  fidem  Gentes  quondom 
slDe  spe  el sioo  Deo  io  hoc  muodo  {Ephee.  ii ,  12) ; 


PSAUUIK  XXIX.  SI4 

ubinullu&propbeta,  nulius  verbi  Dei  praedicator»  veN 
oU  nuHus  bomo  habitaverat.  Et  commovebit  Dominus 
deeertum  Cadei :  et  tunc  celebrari  faciet  Dominus  san- 
ctum  verbum  Scripiurarum  suarum ,  quod  a  Judaeis 
non  inleUigenlibus  dessrebaiur. 

9.  [ven.  9.]  Vox  Domini  perficientii  cervoi  :  vox 
enim  Domini  primo  perficit  superalores  et  repulsores 
venenosarum  linguarum.  Et  revelabit  iiivai  ;  et  tunc 
eis  revdabit  opacitates  divinorum  libroruui  et  um- 
bracula  niysteriorum ,  ubi  cum  liberlale  pascantur. 
Et  in  templo  ejui  unuiquiique  dicit  gloriam  :  et  in  Ec« 
clesia  ejus  omnis  in  spem  a;ternam  rcgeneratus  laudat 
Dcum  pro  suo  quisque  dono ,  quod  a  sancto  Spirllu 
accepit. 

iO.  [ven.  10.]  Dominui  diluvium  inhabitat :  Do- 
minus  ergo  primum  inhabitat  diluviiim  hujus  saecidl 
in  sanctis  suis  ,  tanquam  in  arca  ,  ita  in  Ecclesia  cu- 
stoditis.  Et  iedebit  Dominui  rex  in  tetermm  :  el  deindo 
sedebit  regnans  in  eis  in  xternum. 

11.  [vers.  11.]  Donnnus  virtuteni  poputo  iuo  dabit  : 
quia  Dominus  virtutem  populo  suo  contra  hujiis  mundi 
procellas  et  turbines  dimicanti  dabit,  quia  pacem  iUis 
in  hoc  mundo  non  promisit.  Dominui  benedicet  popu- 
lum  iuum  in  paee :  et  idcm  Dominus  benedicet  popu- 
lum  suum,  in  seipso  ilU  pacem  praesians ;  quoulam,  in- 
quil,  Pacemmeam  dovobii,  pacemmeamreUnquovobis 
(Joun.  XIV,  27). 

IN  PSALMUM  XXIX 
EfiARAATIO  L 

/n  finem  Piatmui  Cantici  dedieationii  domui  ipsi  Davld. 
i.  [vers,  1.]  In  finem  Psalmus  laetiii;e  resurrectib- 
nis  atque  in  immortalem  slatum  mutationis  atque  iu- 
novationis  corporis ,  non  tantiim  Domini ,  sed  etiam 
totius  Ecciesiae.  Nam  in  superiori  psalmo  tabcrnacu- 
lum  consummatum  est,  ubi  babilanius  belii  tempore : 
nunc  auiem  domqs  dedicatur,  qua;  in  sempilerna  pa- 
ce  permauebit. 

2.  [ven.  2.]  Christus  itaque  tolus  loquilur  :  Exal" 
tabo  te^  Domine^  quoniam  suscepisli  me  :  sublimitateni 
tuam  laudabo,  Domine ,  quoniam  susccpisli  me.  Nec 
jucundasii  inimicos  meos  super  me :  nec  eos  qui  toiies 
variis  per  orbem  perseculionibus  me  opprimere  co- 
nati  sunt ,  jucundasti  siiper  me. 

3.  [ven.  3.]  Domine  Deui  meus^  clamavi  ad  te,  ei 
eanasii  me :  Doiniue  Deus  meus  ,  clamavl  ad  te ,  et 
corpus  mortalitaie  saucium  et  sDgruui  jam  non  gero.    * 

4.  [  ven,  L  ]  Domine ,  reduxUti  ab  inferii  animam 
meam ,  satvum  fecisti  me  a  descendentibus  in  iacum  : 
salvum  fecisti  me  a  condilione  prodmdjc  cxcilatis, 
atqiie  infimi  limi  corruptibilis  caroia« 

5.  [  ven.  5.  ]  Pialiite  Domino  iancti  ejui :  exsul* 
tal  PropbeU  futura  ista   cernens,  et  dicit*,  Pia(^ 

^  lite  Domino  iancti  ejui.  Et  con/itemini  memoriiv  wo- 
ctitatii  ejus  :  el  coniitemiui  ei  quod  sancUtaUs,  que 
vos  sanciificavit,  non  est  oblitus,  cum  totum  hoc  me* 
diuni  tempus  dcsiderio  vestro  longum  esset. 

*•  Mss.niagnocoQsaiso,&c»(Ael,..eldiatf. 


MS 


8.  AUGUSTINl  EPISCOPI 


tw 


6«  [  vers.  6*  ]  Quomam  tra  in  tndiffnadme  ^us :  qao- 
niam  vindicatit  in  vos  primum  peccalum»  quod  morto 
solvislis.  Et  vita  tn  voluntate  eju$  :et  vitam  aetemam, 
ad  quam  redire  nullis  vestris  viribus  posselis ,  qiiia 
voluit  dedit.  Vespere  demaraHtwr  fletus  (a) :  vespere 
coepity  ubi  sapientiae  lumen  recessit  a  peccante  ho- 
mine,  quando  morte  damnalus  est ;  ab  ipso  vespere 
moras  habebit  flelus ,  quamdiu  in  laboribus  et  tenta« 
tionibus  populus  Dei  exspectat  diem  Domini.  Et  in  ma- 
tutinum  exeuJMio :  usque  in  matutinum,  qqo  exsulta- 
tio  resurrect)onis  futura  est,  quse  in  matutina  Domini 
resurrectione  pracfloruit. 

7.  [  vers.  7.  ]  Ego  autem  dun  in  abundamia  mea^ 
Non  movebor  iri  celemum :  ego  autem  ille  populus, 
qui  ab  iniiio  loquebar,  dixi  in  mea  abuodantia,  jam 
nullam  patiens  egesiatem  :  Non  movebor  in  ceter' 
num. 

8.  [  vers.  8.]  Domine,  in  voluntate  tua  jfr<BStitisti  di- 
cori  meo  virtutem  :  sed  hanc  abundantiam,  Domine , 
non  cx  me  mihi  esse,  sed  in  voluntale  tua  pracstitisse 
te  decori  meo  virtutem  ex  eo  didici ,  Averiisti  autem  ^ 
faciem  tuam  a  me ,  et  faclus  sum  conturbaius ;  quod 
avertisti  aiiquando  a  peccante  faciem  tuam,  et  factus 
som  conturbatus ,  recedente  a  me  illuminatione  no- 
titiae  tuae. 

9.  [  vers.  9.  ]Ad  te^  Domine,  clamabo ,  et  ad  Deum 
meum  deprecabor  :  quod  tempus  oonturbalionis  et  ml- 
serix  mex  recolcns ,  et  tanquam  in  eo  constitutus , 
audio  vocem  primogeniti  tui,  capitis  mei  pro  me  mo- 
rituri,  ot  dicentis :  Ad  te^  Dandne^  clamabo^  et  ad  Dernn 
meum  deprecabor. 

10.  [  vers.  10.  ]  Quee  utHitas  m  sangmne  meo ,  dum 
descendo  in  corruptionem  f  quae  utilitas  in  effusione 
sanguinismei,dum  descendo  in  corruplionem  ?  iVttfit- 
quid  confitebitur  iibi  putvis  f  Si  enim  non  statim  resur- 
rexcro,  corruptumque  Tuerit  corpus  meum ,  numquid 
confilebitur  tibi  puMs ,  id  est  turba  impiorum  ,  quani 
mea  resurrectione  justificabo  ?  Aut  annHntiabit  veri" 
tatem  luam  f  aul  annuntiabit  ad  salutem  caeterorum 
veritatem  tuam? 

ii.  [vers.  \\.]Audivit  Dondnus  ^  ei  nusertus  est 
miki;  Dominus  factus  est  adjutor  meus  :  nec  dedlt 
sanctum  suum  videre  corruptionem  (  Psal.  xv,  10 ). 

i2.  [  vers.  iS.  ]  Convertisti  planctum  meum  in  gaU' 
dium  mifd :  quem  primogenitum  a  mortuis  consecuta 
Ecclesia,  nunc  in  dedicatione  domus  tuae  dico,  Con" 
vertisti  planctum  meum  in  gaudium  mihi.  Consddisti 
saceum  meum ,  et  prmdnsdsU  me  loBtitia  :  conscidisti 
velamentum  peccatorum  meorum ,  tristitiam  mortali* 
tatis  meae;et  cinxisti  me  stola  prima,  immortali 
laetltia. 

15.  [  vers*  13.  ]  IJt  caniet  tibi  gloria  mea ,  et  non 
tompiungar  :  ut  jam  non  plangat,  sed  cantet  tibi ,  non 
hnmililas,  sed  gloria  mca,  quia  jam  ex  humilitate 
exalusti  me;  ct  non  compungar  conscientia  peccati, 
timorc  mortis,  timorejudicii.  Domine  Deus  meus^  in 
mternum  confitebor  tibi :  et  hxcesl  gloria  mea,  Domine 

»  Sic  Mss.  plerique  juxta  LXX.  yvertisH  fadenq. 

(a)  Dc  bacparto^vers.  0  vidc  Enar.  2Psal.  lvu«  n.  10. 


Dens  meus,  nt  in  aetemum  oonfitear  tiM »  qnod  niU 
mihi  ex  me,  sed  omnia  bona  ex  te,  qui  ea  Dens  omnia 
in  omnlbtts  ( I  Car.  xv,  28. ) 

ENARRATIO  II. 

SBBHO  AD  POPULDH. 

1.  Hoc  eerte  cantavimus  :  Exaitabo  le,  Donune, 
qnomam  suscepisti  me ,  nee  jucundasli  ininUoos  meoa 
super  me.  Si  noverimus  de  Scripturis  sanctis  qui  sint 
inimici  nostri,  cognoscimus  hnjus  cantici  veritatem : 
si  autem  nos  fallat  carnis  prudentia,  nt  non  cognosca^ 
mus  adversus  quos  nobis  sitcolluctatio,  io  ipso  psalmi 
hujus  exordio  invenimus  quaestionem ,  quam  solvera 
non  possumus.  Gujus  entm  putamus  voeem  esse  lau- 
dantis  D^um  et  gra  tias  agentis  et  exsultantis  atque  dt- 
centis  :  Exallabo  te^  Domine,  guoniam  suscefMti  m^, 
nec  jucundasti  inimicos  meo$  super  me  f  Primo  ipsnm 
Dominnm  consideremus,  qui  secondum  id  quod  homo 
esse  dignatus  esi,  potuit  sibi  per  praecedentem  prophe* 
liam  non  incongrue  verba  ista  coaptare  :  ex  quo  emrn 
homo  ,  ex  hoc  et  infirmus ;  ex  quo  inflrmus ,  ex  hoe 
et  orans.  Nam  quod  modo  audiviums ,  cum  Evange- 
lium  legeretur,  quemadmodum  eliam  in  desertum 
secesserit  a  discipulis  suis ,  quo  eum  sunt  conseeuti , 
et  invenerunt  eum  :  secedens  autem  ibi  arabat ,  el 
dictum  est  a  discipulis  qui  eom  Invenemnt ,  Queenmi 
te  homines;  at  ille  respondit ;  Eamus  et  m  alia  loca  a^ 
que  castella  prcedicare ;  ad  hoc  emm  vem  ( Mard  i,  95, 
37,  38 ).  Si  divtnitatem  Domini  nostri  Jesu  Christi 
consideres,  quis  orat?  ad  qoem  orat?qnare  orat? 
Orat  Deus?  orat  ad  aequalem  ?  Cansam  autem  orandi 
quamhabet,  semper  beatos,  semper  omntpotens  » 
semper  incommutabih's,  aetemns,  et  Patri  coaetemns? 
Intuentes  ergo  quod  per  Joannem,quasi  per  quarodam 
nubem  suam,  ipse  intonuit,  diccns  :  In  prindpio  erai 
Yerbum^  et  Verbum  erat  apud  Demn^  et  Deut  erat  Ker- 
bum ,  hoe  erat  in  jprindpio  apud  Deum  :  omsdm  per 
ipsum  facta  sunt^  et  sineipso  faeium  est  mkU  :  quod  fsh 
etum  est  in  iHovita  est  \  et  titaeraikixhomiHumy  ei  lus 
in  tenebris  iucet^  ei  tenebrm  eam  non  eomprehondmruni 
{Joan,  1,1-5):  huc  nsqne  dicentes,  non  invenimus 
orationem ,  nec  cansam  orandi ,  nec  locum  orandi , 
nec  aflectum  orandi.  Sed  quoniam  paulo  post  didt, 
Et  Verbum  caro  faetum  esty  et  habiimni  m  nobis  {Ihid*^ 
ii ) ;  habes  majestatem  ad  qoam  ores ,  habes  hima- 
niiaiem  quae  pm  le  oret.  Nam  hoc  dieUim  esi  ah 
Apostolo,  etiam  posl  resurrectioiiem  Domioi  noslri 
Jesu  Christi :  Qui  sedei ,  inqult ,  ad  dexteram  Des,  qui 
eUaminterpeUai  pro  nobis  {  Rom.  viii,  54 ).  Quare  in- 
lerpeiiai  pro  nobis?  Quia  mediator  esse  dignatus  est. 
Quid  est  mediatorem  e&se  inter  Deum  el  homioet 
( 1  Tim.  u ,  5  )  ?  Non  inter  Patrem  et  homines «  sed 
inter  Deum  et  homines.  (^uid  est  Deus  ?  Pater  et  Filins 
el  Spiritus  sanclns.  Qutd  sunt  homines?  PoccaLores» 
impii ,  inortales.  Inter  illam  Triiiitatem  et  hoininum 
infirmitatem  et  iniquitatem,  mediator  factus  est  homo,  ' 
non  iniquus,  sed  tamen  infirrous;  ut  ex  eo  quod  non  ' 
iniquus ,  jungeret  te  Deo ;  ex  eo  qood  infirmus,  pro- 
pinquaret  tibi  :  atque  ita  ,   ut  Inter  hominem  el 

«  Edd,,  M  t</o  viM  eroi.  Aotiquiares  Mss.,  i«to  esr. 


VI  ENARRATIO IN 

Doom  roediator  exisleret ,  VirHm  cmro  faetvm  eu^ 
'A  est»  Verbooi  homo  factam  est.  Nomine  enim  cernie 
«ppellali  suoi  homines.  Inde  est :  Et  mddU  mnk  earo 
ioluiare  Dei  { Lue.  lu ,  6 ).  Omnis  caro  dictum  esi , 
omnes  homines.  Et  Apostolus  :  Non  e$t  nobh  coUucUh 
tio  odvemu  eamem  el  eangmnem  (id  est  adversus  lio- 
niines) ,  §ed  adnerme  jrnncipee  et  fM)Ustale$  et  rectoree 
mHHdi  tenebrarum  harum  (  Ephee»  yi  ,  12  ) :  de  quibos 
in  coBsequeniibos»  si  Dominns  adjuverit ,  loquemur. 
Pertinet  euim  isU  distinctio  ad  exposilionem  Psalmi» 
qaem  in  nomine  Domini  suscepimus  enodare  Sancii« 
taii  Veetrs.  Tamen  ad  hoc  dixi  haec  exempla,  ut  no- 
Tcritis  camem  appellaios  esse  homlnes ;  ut  quod 
dictum  est,  Et  Verbum  caro  [actum  est^  intelligatis 
dlctnm,  et  Yerbum  homo  factum  est. 

2.  Neque  sine  causa  hoc  dixi.  Noverit  Sanctitae 
Vesira  raisse  quamdam  hasresim ,  vel  adhuc  fortassis 
baberi  reliquias  quorumdam  qui  dicti  sunt  ApoUina- 
rist».  Aliqui  enim  ipsorum  dixerunt  bominem,  quem 
soscepil  Sapiemia  Dei  (  et  io  quo  expressit  perso- 
nam  siiam,  iion  sicut  in  caeteris  ^  bominibus,  scd  sicut 
dictom  est  in  psalmo ,  Vnmt  te  Deuij  Deu»  tuu»  oteo 
amttatioms  prce  participibu»  tui$  [  P$at.  xliv»  S  ]  , 
id  est  amplios  quam  parlicipes  tuos  :  ne  puletor 
iic  ODCtns  Ghristus  quomodo  cseteri  bomines  , 
qnomodo  csleri  justi ,  quomodo  Patriarcbre  ,  Pro* 
phetSy  Apostoli,  et  Martyres  ,  et  quidquid  ma- 
gnom  est  in  genere  humano.  Quando  quidem  iiibii 
majus  exsiitit  in  genere  bumano  quam  Joannes  Da- 
ptista ;  nec  in  natis  mulierum  exsurrexit  [  Matth» 
XI,  ii  ].  Si  quaeris  exceliontiam  bommis,  Joannes  Ba- 
ptbu  est.  Cui  autem  Joannes  se  dicit  non  esse  di- 
gnum  corrigiam  calceamenti  solvere  [  Jforci  i,  7  ] , 
qoiderat  ilie  nisi  amplius  qoam  caeteri  homines? 
Etiam  in  ipso  liomine  ampiios  qoam  caeteri  homines. 
Nam  secoadum  Deum,  et  secundum  divinitatem ,  et 
seccondom  id  qood  in  principio  erat  Verbom,  et  Yer- 
bom  erat  apod  Deum ,  et  Deus  erat  Verbum  ,  soper 
omnem  creatoram  sequalis  est  Patri :  sed  agimus  de 
bomine.  Forte  putet  qoispiam  vestrum,  rratres ,  quia 
homo  tlle  susceptus  a  Sapientia  Dei ,  aequalis  erat 
caeteris  horoinibus.  Si  in  tuis  membris  multuin  distat 
ioter  capot  et  cxjLera  membra  :  certe  omnia  meinbra 
faciont  corpus  unum  ,  miillum  tamen  interest  inter 
capot  et  caetera  membra.  Etenim  in  cxteris  membris 
Don  sentis  nisl  tactu  ;  tangendo  sentis  in  caeteris 
Bembris  :  in  capile  autem  et  vides ,  et  audis ,  et 
ollacis,  et  gusUs,  et  Ungis.  Si  unU  excellentia  est 
capitis  ad  membra  caetera ,  qoanta  excellentia  est 
capitls  Dnivers»  Ecclesiae,  id  est  illios  hominis,  qoem 
voloit  Deos  inediatorem  esse  inter  Deum  et  bomi- 
ocs?  ),  ergo  illi  bxTCtici  dixerunt,  homincm  illum , 
quem  suscepit  Yerbom ,  cum  Yerbum  caro  factum 
€st ,  non  habuisse  menlem  bumanam ,  sed  Untum 
aoimam  siiie  iiitclligentia  humana  fuisse.  Homo  enim 
videtis  unde  constat  :  ex  anima  et  corpore.  Sed  ipsa 
anima  humana  habet  aliquid  quod  non  habeiit  animae 

*  ua  Gatian.  codex.  Alii  vero  Mss.,  non  $icut  cceterie  hth 
fmmb$9.  Bdd.,  nan$ie«ice8teto$  homhm. 


PSALMUM  XXIX. 


M« 


peeororo.  Nam  et  peeova  inifflan  kabent,  oi  amoMH 
lia  vocantur  :  non  enim  vocarentor  animaiia  nisi  ab 
anima ;  et  videmus  qoia  et  ipsa  vivoiU^  Sed  quid  ha- 
bet  amplius  homo,  onde  factus  est  ad  imaginem  Dei? 
Quia  intelligit  et  sapit,  qoia  discernit  bonum  a  malo  : 
in  hoc  factus  est  ad  imaginem  et  simiiitudinem  Dei. 
Habet  ergo  aliquid  quod  non  habent  pecora.  Et  qoia 
contemnit  in  se  quo  melior  est  pecoribus;  perimit  ui 
se  vel  deterit  ^  et  qoodammodo  obsolefacit  imaginem 
Dei,  nt  dicator  Uhbos  :  Nolite  e$u  mcut  equu$  et  mu^ 
lu$ ,  quibue  non  e$t  inteltectue  (  P$at.  xxxi ,  9  ).  Illi 
igitur  bseretici  dixeront  Dominom  nostrum  Jesom 
Cbnstum  non  haboisse  mentem  humanam ,  et  illod 
quod  >oyixd>  Grxci  dicont,  nos  dicimos  rationale, 
unde  homo  ratiocinatur,  quod  non  habeni  caetera 
animalia.  Sed  quid  dicunt?  Ipsom  Yerbom  Dei ,  hoc 
erat  in  ilio  bomine  pro  mente.  Exclosi  sont  isli ,  re« 
spuit  illos  cathoilca  iides,  et  baeresim  fecerunt.'Gon- 
firmatom  est  in  catholica  fide ,  hominem  illom  qoem 
soscepit  Sapientia  Dei ,  nibil  minus  hafouisso  quam 
caGteri  homines ,  qoantum  pertinet  ad  integritatem 
naturae  :  quantnm  autem  ad  excellentiam  persooae, 
aiiud  quam  caeteri  bomines.  Nam  caeteri  homines 
possunt  dici  participes  Yerbi  Dei,  babentes  Yerbom 
Del,  nuiius  autcm  eorum  potest  dici  Yerbom  Dei,  qood 
dictus  est  ille,  cum  dicium  cst,  Verbum  caro  factum  e$t* 

5.  Non  defuerunt  eiiam  aiii  quidam  ex  ipso  errore 
venientes,  qui  non  soUim  mentem  dicerent  non  lia- 
buisse  illum  hominem,  medialorem  Gliristum  inler 
Deum  et  boinines ,  sed  nec  animam  :  sed  Untum  di- 
xerunt,  Yerbum  et  caro  erat,  et  anima  ibi  oon  erat 
humana ,  mens  ibi  non  erat  homana.  Hoc  dixeruat. 
Sed  quid  erat?  Yerbum  et  caro.  Et  islos  respoit  Ec- 
ciesia  cathoiica ,  et  expellit  eos  ab  ovibos ,  et  a  siw« 
piici  et  vera  fide :  et  confirmatom  est»  qoenadmodom 
dixi,  hominem  illom  mediatorem  liabiiisse  omnia  ho- 
minis,  praetor  peccatom.  Si  enim  molu  gessil  se- 
condom  corpos,  ex  qoo  ioteliigamas  qoia  habuii 
corpos  non  in  mendacio,  sed  in  veriute  :  ol- 
puU,  qoomodo  intelligimos  quia  haboil  oorpQS  ?  Am* 
bulavit ,  sedit ,  dormivit,  compreheosus  est,  flagella- 
tus  est,  colaphizalus  est,  crocifixus  est,  mortoos  est, 
Tolle  corpos,  nihil  horom  fieri  potuit.  Quomodo  ergo 
ex  Iiis  indiciis  cogiioscimos  in  Evaogelio  qoia  verum 
corpus  habult,  slcut  et  ipse  etiam  poet  resurreciio* 
nem  dixit :  Palpate^  et  wdete,  qma  $^ritM$  carn^i  U 
o$$a  non  habet^  $icut  me  videtie  habere  {Lue*  xxiv,  59) : 
quomodo  ex  his  rebus,  ex  his  operibus  credimus  el 
inteiiigimus  el  novimus  qoia  corpos  baboit  Dominos 
Jesns,  sic  et  ex  qnibosdam  aliis  officiis  natoralibos 
qoia  haboit  animam.  Esurire,  sitire,  animae  suot  isia  : 
tolle  animam ,  corpus  haec  exaoime  non  poterit.  Sed 
si  falsa  dicunt  ista  fuisse,  faisa  eront  et  illa  quae  da 
oorpore  creduntur  :  si  aotem  ex  eo  verum  coipoSt 
quia  vera  officia  corporis;  ex  eo  vera  anima,  quia 
vera  officia  animje. 

4.  Quid  ergo?  Qaoniam  Dominus  factos  est  infir* 

•  sic  Mss.  At  edd.,  quod  melm  e$t  pecoribu$ ,  perhmtin 
$eveide$erit. 


t.  A€6UfttM  fePlBCOPI 


mm  pN)fler  M^ «  biiM  4|ri  awH» ;  ilan  UM  compMs 
INNiniv  E«eiilm  or eMUni  ea ,  \M  oreator  tuM.  Nec  il- 
lnm  bomlnem  tiM  eofiforu,  gula  propier  te  homo  Deue 
ttioe»  ec  YerlNim  Filins  Del :  sed  iltiiffl  hodiiiiem  tibi 
pra^AsraSt  fanqttam  mediatorem,  Deum  aiilem  aupra 
omnem  creaturam  t  el  sie  inlelligaa,  qoia  qui  homo  fa» 
cloa  eit  propter  te,  non  inoongrue  orat  pro  te.  9i  ergo 
non  inoongrue  orat  pro  te,  non  fncongrue  potoit  et  iata 
vertia  diccre  propter  te  t  Exaliabo  te,  Domine,  guo* 
tdam  iUieepUH  me,  nee  jueundasH  Mmieoe  meot  super 
me.  Sed  isla  Yctta,  si  non  intelligamus  inimicos, 
falaa  erunt,  ipatmi  Dominum  Jeaum  Gbrifttum  cogi- 
untea.  Quomodo  enim  ▼emm  eaf ,  si  Christus  Domi- 
n«8  loquitur,  ExaUabo  te^  IMh,bit,  quomm  euscepitti 
mefEx  persona  hominis,  es  persona  inflrmkaiis,  ei 
persona  camis ,  quomodo  yerum  est :  quandoquidem 
jucundati  sunt  tnimid  ejus  soper  eum,  quando  illom 
cmciflxerunt,  tennerunt  eum,  et  flagellayerant,  et  co- 
laphiaayemnt ,  dicentes  ,  Prophedxa  nobie ,  Chriite 
{Matth.  tvn,  66,  eic.)  ?  Ista  jucunditas  eomm  quasi 
cogit  nos  putare  fatsum  esse  quod  dictnm  est,  Nec 
jucutidoBti  inindcos  meo$  tuper  me,  Deinde  cum  in 
cruce  penderet,  et  transiiiant  yel  stabant,  et  aitcnde- 
bant,  ef  caput  moyebant,  et  dfcebant,  Eece  FiliusDei, 
aHot  eabos  fecH,  mpsumnonpoiest,  descendai  decruce^ 
et  eredinm  in  em  {Id.  xxyii,  42);  dicentes  ista 
nonnc  jucondabantur  super  eum?  \}b\  est  ergo  ista 
yox,  Esultn^  fe,  Dcfnmke,  quoniam  suscepisti  me,  nee 
jHeunddstiimmicos  meos  super  me? 

5.  Portasse  non  est  ista  yoi  Domini  nostrl  Jesu 
Ghrtsti,  sed  *  ipeiu»  hominis,  sed  uniyersss  lCcclesi» 
popofl  «Mstiani :  q«ra  emnis  homo  in  Ghristo  onus 
homo  est,  et  unitas  Chrlstlanorom  unus  homo.  For* 
ttisse  ipse  honio,  idest,  unitas  Ghrlstianoram  ipsa  d1* 
cit :  Et^iiUfO  te^  Bomine^  quoniam  suscepisli  me,  nee 
jueundas^  inimieds  meos  rntper  me.  Quomodo  ei  boc 
yemm  esl  de  lllis?  Mon  sunt  compreheosi  Apostoii, 
noit  sont  easi,  wm  afnt  flagellati ,  non  sunt  oeelsi, 
Don  #unt  craciflx! ,  non  sunt  incensi  yiyi,  nen  ad  be« 
atlas  pugnayerant,  quormn  memorias  celebfamas? 
Quando  aufem  ista  ihis  faclebant  homlnes,  nonne  ju* 
cnndabanmr  super  eos?  Quomodo  ergo  poiest  et  po- 
piihis  ehristiamis  dicere :  EtaHdlfote^  Domine,  quoniam 
sUscepisii  me,  nee  jueundasii  htimieot  meos  super  me  f 

f^,  \vers.  t.]  InieHigemos  hoc ,  si  yideamus  priroo 
tKulum  Paalml.  Habelenim  :  /n  finem  Psalmus  Can" 
Hci  dedieoHonis  domus  tpsi  Daeid,  In  hoc  tilulo  est 
omnis  spes ,  et  uniyersum  sacramentum  dissol- 
ytmds  hojos  qu^sllonis.Dedicalriturdomusaliqaando, 
qnae  modo  fabricatur.  Modo  enim  fabr icatnr  domns, 
id  est  Ecclesia,  pestea  dcdicabitor.  In  dedicatione 
apparebK  gloria  populi  christiani,  quas  modo  latet. 
tteyiant  modo  iDimlci ,  humiKent ,  feciant  non  qvid* 
qnld  yohmt,  sed  qoidquid  desciper  perroiuuntur.  Non 
enim  quidqoid  passi  ab  iahificla  fuerinms,  inimicis 
deputandum  est,  et  non  Domino  Deo  nosfro.  Quand» 
quklem  in  ipoo  suo  eiemplo  «fte^liior  demonatravit. 


qiiando  nobis  deslikpef  permitttt  *  homines  Moeefg; 
oon  yolontatem  nocendi  desuper  dari,  sed  pofeaulems 
Unusqnisqtie  enim  malus  apiid  se  habet  yolimiatetti 
nooendi  ;  nt  aufem  posait  nocere;  noil  haliet  hi  po« 
testate.  Ut  telit,  jam  reua  est :  ut  po6sit,ocen1ta  dis* 
pensatione  proyidemiai  Del  iir  aKum  permitfltnr  ad 
pmnam,  In  alium  permiftiiur  ad  probafSonem ,  In 
alhim  permitiitur  ad  coronam.  Ad  potmam ,  qnomodo 
permlssi  sunt  AxihiptXoi,  hf  est  allenlf^na!,  capcre  po' 
puluro  Israel,  quia  peccayemnt  in  DCdm  (iudit.  x,  7, 
etx\\\,  1,  etc).  Ad  probath)nem  nuiem  permissos  esi 
dlabolus  in  Job  (  Job  r,  19) :  probatns  est  Job,  con* 
fusus  est  diabolos.  Ad  cm^onnm  yero  permlssl  sunt 
persecoiores  In  mari^es  :  occisi  sunt  martyres , 
quasi  yicisse  se  arbitMtl  stmf  persecutores ;  illi  io  ma- 
nifesto  fklso  triumphamnt,  itli  in  occulto  yere  coronati 
sunt.  Ei|[o  in  qticin  permlttltur,  occ\tlt9e  dispensailo- 
nis  est  proyldentise  De! :  ut  autem  yelit  nocere,  ipsius 
hominis  est ;  non  enim  continuo  qucm  yult  occidit. 

7.  Itaque  Ipse  Domhuis  judcx  yivoram  et  mortuo- 
rum,  stans  ante  hominem  judicem,  prxbens  nobis 
homilitatis  et  patientiae  documentum,  non  yictus,  sed 
militl  pugnandl  exemplum  demonstrans,  minnntl  ju- 
dld  ,  tnmenti  superbia ,  et  dicenfl ,  ffeteis  quia  pote* 
staiem  habeo  dimittendi  et  oeeidendi  te  f  abstulil  tjptmm 
inflantis,  et  tanquam  reddens  exsufflatlonem  qoa  de- 
tumesceret,  Non  haberetf  inquii,  tn  me  potesiaiem, 
nid  data  tibi  ettet  detuper  [Joan.  xix,  10, 11).  Et  Job 
(nempe  diabolus  occidlt  fllios  ipsius,  diabolus  fulit 
omncm  sfubstanfiam  ipsius),  cl  itle  quid?  DonHnusde-' 
dii ,  Dominus  abttutit ;  ticut  Domino  placuU  ita  faetum 
ett^  tit  nomen  Domini  benedictum  (  Job  i,  21).  Non 
triomphet  inimicus,  quia  ipse  recit :  Noyi  ego,  inquit, 
a  qno  sit  permissus  *  diabolo  tribu«ltur  nocendi  vo- 
luntas ,  Domino  mco  probandi  potestas.  In  ipso  yul- 
nere  corporis  accedit  uxor  reficta ,  sicut  Eva ,  adju- 
trix  diaboll,  non  consolatrix  maritl;  tentat,  ctdicit  in- 
tcr  multas  increpafiones :  Dic  atiquod  eerbum  in  Deum, 
et  morere  (Id.  n,  9).  Et  itte  Adam  in  slercore  cautior, 
quam  Adam  in  paradiso ;  nam  Adam  in  paradiso  consen- 
slt  mulieri,  ut  de  paradlsoemitteretiir;  Adamin  ster- 
core  respuit  muliercm,  uiad  paradisum  adnutteretur. 
(2uid  ergo  iite  Adam  in  stcrcore,  parturiens  immortali- 
tatem  intrinsecus,  vermibusfluesccns  extrinsecus,  quid 
alt  muticri?  Tanquam  una  ex  intipientibus  mulieribut  Uh 
cuta  et.  Si  bona  percepimut  de  manu  Domini,  mala  non 
tuttinebimut  ( Ibid.,  10)?  Iterum  et  ille  manum  Do- 
mini  dixit  in  s^,  quod  cum  diabolus  percusscrat: 
quia  non  attendcbat   quis  percuteret,  sed  quis  per- 
mitteret.  Namque    et  ipse  diabolus  eamdam  poie- 
statem,  quam  sibi  votebat  dari,manum  Domini  appel- 
lavit :  nam  objiciens  crimen  justo  viro,  cui  Dominus 
perhibebat  testimonium,  ait  Deo :  Numquid  gratit  Job 
eotit  Dominum  f  nonne  tu  tattatti  eum  ac  domum  ejue, 
universamque  subttantiam  ejut  per  drcuitumf  Operlbus 
manuum  ejut  benedixittiy  et  pottessio  ejus  crevit  in 
terra  :  tanta  bona  Uli  dedistif  propterea  te  eotit;  sed 


*mwss.  Atedd,fidetiiptiuthamm. 


Aliquot 


■I  mtiiUTio  iir 

MMI  NMMMI  iMMIy  ot  U^HI^  Olflllif  ^Mf  MMl  tjjUi  ^  fllil 

«I  faekm  imm  bmMmrk  m  {M.  i,  9-11 ) .  Qtiid  esl, 
«iiit  MNMm  iiMmv  cvn  ifte  teHct  railtere?  Sed  qnte 
ipse  non  poeset  mitim  mannm  suam,  ipnra  polesta- 
lem  fHOi  iMepH  a  ReOi  maiM»  Del  appelliYiu 
8«  Q»i  ergo,  fratm,  quia  taoM  inimici  in  Ciirl«- 
feeerwii ;  et  «milia^nmt ,  cl  Jucmulati  snnt 
*  «oftY  8e<l  quamlo  apparabit  quia  non  suiit  jo- 
ewMlaiiT  Qwin4o  iili  oonAindentur,  illi  exsultabunt  in 
adfanui  Doailni  Dei  noatri ,  enm  veiierft  ferens  In 
manu  retribulioneay  damnationem  impiis,  regnum  j»- 
|lis;  aedetatem  eum  diabolo  iniquia,  soeietatem  eum 
CMatoidelilMa.  Quandoergo  hoe  oalenderit,  qunndo 
siabont  josti  in  magnn  eonstantia  (de  Scripturis  dieo, 
aaeofdamini  leeiioiiem  da  libro  Sapienii»  :  Tune  <m- 
laml  i«ifi  M  maormi  «anslattlM  Mdwwm$'0o$  q^d  s$  on- 
^«fasanml ;  Uti  autmi  dktnt  inter  h  pcBmtentei,  H  prm 
mt§mtim  $pmim  ffmunm :  Qidd  nokii  profmi  mpeHfia^ 
U  dmtianan  jactmUla  ^M  coimUk  nok$t  trantiervnt 
mm  omnm  iUa  tmqmm  mntra;  et  qiiid  dicent  de  ju- 
iiia?  QHoinada  «ffmpiilall  «rnil  raler  /l/lof  D«l,  et  inier 
i  $on  iUarmn  e$i  [Sap.Y,  i,  el».] ?>, tunc  etit  de- 
i  doania ,  ipift  HMdo  in  triliuUnioiilbus  fabrica^- 
tar;  toBC  recla  dioet  popalm  ilie  :  EsaMo  te ,  Do^ 
I  MSMpiaii  ma,  me  fuewidaeH  immkoe 
I  MfMT  ma.  Vm  eiyo  erit  toi  isu  in  populo  Del, 
qm  populua  aoodo  angustatnr,  modo  tribulatur,  tantis 
,  lantis  SMndatta,  tantis  InMMlionibus, 
.  Bmc  torHMUU  animl  noa  Motit  in  Ec- 
\  qui  no»  profieit,  puiat  anim  quia  pax  mt :  sed 
incipiat  profieere,  et  toae  videblt  in  qaa  preaanra  sit; 
fnia  CNB  araviBsel  berba»  et  fhwtum  feeisset,  tune 
appanMnmt  ot  aiMMa  (JfoiiA.  xiii,  S6) ;  et  qui  appo- 
ml  saieotiaM,  apponit  ddorom  {Eeete,  i,  ig).  Proft* 
cia^  «t  Tldahil  nbi  ait :  axislat  fiructus,  et  appareimnt 
xiMnio.  Vox  ?«MiM  Mt  per  Apostolum ,  deleri  noo 
pelaal  ab  initio  usque  ad  flnem  :  Sed  e$  amnm  tfuk  wh 
katif  ioqml»  pis  mmre  m  ChtrtatOf  pereeeutHmem  patlmh 
Isr.  Makgm  muam,  komlmm  ei  eeduetoree  profiekni  Ai 
fR9M»ipsim«i/M€ialiasiitm^«mmillMlel(]l  7Mi. 
mf  li,  fS).  Si  unde  sunt  Mrba  illa  pMhni,  Suedm 
,  ei  cemforietwr  eor  tmimy  et  Mt- 
I  {Nuk  iifi,  14)?  Parum  erai  semirt, 
t  jPaaiiiimiit  nlai  repeierct :  ne  forie  sosfltieret 
Sf  Iridoov  quatfidHOr  et  manerei  preMora  et  iri" 
bolatio;  ideo  addidit,  fnriliier  age;  addidil,  et  eonfor* 
lawr  oar  Mims*  £t  qoia  ab  inkio  asqiic  in  finem-  sic 
aril»  qiMd  habal  saMenila  ia  capite,  hoc  habet  In  flne, 
Trwiaeoni  Ista  qua»  te  premunt, 
soiihMSy  01  emerget  andorem  :  sieca*- 
flcbis*  Modo  aolem  geinamos 
,  sicnt  didt  Job^  Nomie  tentaiie  eet 
tefmm{iekmri)1 
fraiMS,  anteqnam  ^Mbt  dlM  dodiMtSo- 
vidMmM  qoia  jam  dedicawm  est  Mpot 
jam  AmM  eat  dedicalio  donws  m  Mpke» 
dedieaiio  fundamenti.  Capot  Mrawn  est, 
deenom :  ne  forie  pMpierM  molodh» 
9 


PSAUini  xm.  m 

tius,  as^endlt  lo  emlum,  sedet  ad  dextsMm  Pairia. 
8ed  puto  nes  non  orrMM.  ApMtolus  enim  dixit :  Fnh* 
4aiN#iiiom  emm  aUmt  nemo  poUet  ponore,  prmter  M  ^aeif 
pofimm  e$i,  qmd  ett  Jeme  CM$tm  :  n  qoie  mdem  m- 
pereidi/imiferit  mpra  fundamentum  koe^  awrum,  ar|iff« 
tmn,  iapidee  preUo$o$,  Qui  bene  ylfunt,  qol  Deom 
honorant  et  laudani,  qui  patientd»  Mni  in  tribalallm 
nibm,  qui  dcsiderant  patriam,  tpsi  andMMnt  aiirum, 
argentom,  lapides  pretiosM  :  qnt  autem  amant  adhne 
smcuhiria,  et  negotlis  terrenis  impliMti  Mnt,  eldedffll 
iunt  rincuKs  quibusdam  et  affecltbus  caraii,  domibUi 
iuis,  conjugibus,  poMcssionibus,  et  lamen  obrisfhmi 
sutil,  ita  ut  cor  eorom  non  recedai  a  Ghflsio,  e(  nihll 
pnuponant  Cbristo,  quomodo  m  mdificando  nihli  pra^ 
poniiur  fundamenio;  «diflMni  qoidem  ipsl  Igna,  fO" 
mim,  stipulam  :  sed  qnld  seeuins  est?  Vmu$eu)u$qm 
opm  quate  eU  ifm$  probahit :  ignis  tribulationiset  ten- 
tationis.  Iste  ignis  multos  martyres  hic  probavit,  omne 
autem  geuM  bomanum  probot  in  line.  Intenti  stint 
nwrtyres  qoi  baberent  ista  smcnUria.  Qoam  miilti 
divitos  jdi  Mnaiorm  pawl  suntl  i£dificabant  tamen 
quidam  eorum  ligna,  fenum,  slipulam  in  afrectibos 
Mmaliiim  et  sftcularium  cttrarum  :  sed  tamen  qota 
ChristHm  rundamentum  habcbant  super  quod  ledfflca- 
bani,  arsit  fenum,  et  ipsl  remansemnt  in  flmdamento. 
Bic  dioit  ApMtoIos  :  Si  cujue  opu$  man$erit^  mereedem 
aoeiplH  :  et  nlhil  perdet;  quia  quod  amsflt,  hoe  ith 
veniet.  Quid  ergo  ilHs  feoit  ignia  tribulatlonis?  Pro- 
bavil  CM.  S$  cuiu$  opm  permamerk ,  mereodem  aeei^ 
piei :  $i  cujus  opu$  arterit,  daninum  patietur ;  ip$e  aUiem 
ealmu  eril,  $ie  tammqmm  per  itfmm  (I  Cor.  m,  If-f  5). 
8ed  alind  est  igne  non  iiedl ,  aliud  per  ignem  salvarf; 
Et  unde  ?  Propier  fundamentum.  Non  recedat  eitno  da 
eorde  fundamentum.  Noli  soper  fenom  ponere  fMK 
danlentum ,  hoe  est,  noli  anteponere  femnn  fonda* 
HiMto,  ol  femmi  babMt  prhnom  lecum  in  cerde  too, 
et  aecondum  ChriaHM :  seif  si  Jam  non  potesl  ntai  esse 
ibi.  lenom ,  yel  primom  loeum  ibi  habeat  CbriitQa,  et 
tenom  secondum. 

10.  Bifo  fundamenlum  Mt  ChrisiM.  Quomodo  dhf^ 
dedicatoffl  Mt  caput  nostrum,  ipsom  capdt  est  Amdar* 
mentum.  Sed  fundamentum  deorram  solet  ease»  eaput 
nutero  Mrsmn.  hitelllgat  flmiclliai  Yestra  qoid  dksM»^ 
fsHaasis  expticabo  in  nomine  ChrisH.  PondeM  fjm¥^ 
na  suNi.  Pmidui  enlm  esi  hvpefna  quhlam  cujoaqoe 
rei  9  velut  cenantls  ad  lecum  suum  :  hoe  est  pondos. 
Pers  hipklem  mano ,  paterii  pondus ;  prendt  inannm 
loam ,  quia  hxnm  suum  qottrit.  El  vls  tMere  qold 
quMrat?  Subtvabe  manum ,  venil  ad  lerram ,  qnlMdt 
tn  terra  :  pervenii  quo  lendebat,  inyenit  loeum  suom. 
Pondus  ergo  illud  motwi  erat  quasi  sponUneus ,  itffe 
anima,  sine  seOra.  Sont  alia  qoH!  sursum  fersui  pe- 
tunt  locnm.  Namqoe  si  aqnam  raHtM  soper  offeom , 
poodere  suo  In  fana  iMdlt.  Loenm  enbn  somn  qmo* 
rit ,  ordinari  qnssrit :  quia  prafeter  ordlnem  est  sqOi 
iopeioleom.  Doiiee  ergo  feniat  ad  or^oem  snonl, 
faiqoietM  moius  Mt,  donec  leneat  loeam  ionm.  Con- 
IM,  oleum  fnnde  anb  aqM,  verbi  grafla,  qnemodnKM 
'  4nm  ii  Mi  oleicadM  hi  aqoam,  fai  abyssom,  fai  marO| 


m  s 

et  fringaiiir»  non  se  patiiur  oleum  8id>ter.  Quomodo 
aqua  super  oteuni  mitsa,  poiidere  ad  ima  locum  auum 
quxrit :  sic  oiewn  subter  aqnam  fusum ,  pondere  ad 
summa  locum  auum  qiuerit.  Si  ergo  ila  est ,  fralres , 
quo  lendii  ignis  et  aqoa?  Ignis  sursum  ferlur,  locum 
suum  qnaerit;  et  aqua  locum  suum  quxrit  pondere 
suo.  Lapis  ima  petii,  el  lignum,  et  column»,  ei  lerra, 
unde  aediflcaniur  isl»  domus :  de  illo  ergo  sunt  genere 
rerum ,  qu»  pondere  sno  deorsum  ferunlur.  M anife- 
Btum  est  ergo  ideo  deorsum  accipere  fundamentum « 
quia  pondere  suo  deorsum  Tcrsus  ferunlur;  et  nisi  sit 
qaod  sttstineat,  loium  cadit,  quia  lolum  ad  terram 
ireigil.  Rebus  ergo  ad  ima  lendentibus  in  imo  ponitur 
fundamentum  :  Ecclesia  vero  Dei  in  imo  posita  ten- 
dit  in  ccelum.  Fundamenlum  ergo  nostrum  ibi  posi* 
tnm  est,  Dominus  nosler  Jesus  Gbristus  sedens  ad 
dexleram  Pairis.  Si  ergo  inlellexit  Sanctitas  Yestra , 
qnia  jam  dedicaium  est  fundamentum  nostrum ,  au« 
diamus  bre?iler  Psalmum,  et  decurramus. 

li.  [ven.  2.]  ExaUabo  te,  Ihmne^  quoniam  siisce- 
piili  me,  neejueundasU  inimicoi  meo$  $uper  n^.  Quos 
inimicos?  Jud.eos?  In  dedicatione  fundamenii  ipsam 
dedicalionem  inielligamus  domus  futurae.  Quod  enim 
dicitur  modo  ex  persona  fundamenli,  tunc  dicelur  ex 
persona  universae  domns.  Quos  ergo  inimicos?  Ju- 
daeos,  au  polius  diabolum  ei  angelos  ejus,  qui  confusi 
discesserunt ,  postquam  Dominus  resurrexit?  Prxpo- 
aitiis  mortis  doluit  viciam  mortem.  Et  nan  jucunda$H 
inintteo$  meo$  super  me :  quia  teneri  apud  inferos  non 
pbtui. 

12.  [oeri.  3.]  Domine  Deu$  meiM,  clamaoi  ad  te^ei 
eanoiti  me :  oravit  in  monte  Dominiis  anle  passionem 
{MaUh,  XXVI,  59);  sanavit  euni.  Quem  sanavit,  qul 
nunquam  «grolavit,  Verbum  Deum,  Verbum  divini- 
tatem?  Non,  sed  mortem  carnis  porlabat,  vulnus 
tuum  porubat,  sanaturus  te  de  vulnere  tuo.  Sanala 
est  aulem  caro.  Quando?  tum  resurrexit.  Audi  Apo- 
atoluns  vide  veram  sanilaiem  :  Abeorpta  ei/,  ait,  mors 
in  mctoriam,  (Jbi  esf,  mor$^  aeuleue  tuus  f  ubi  e$t,  mor$f 
cantenUo  tua{\  Cor.  xt,  54) ?  Ergo  exaiiatio  illa  no- 
sirae  tunc  erit  vocis,  Ghrisii  modo  cst  exaliatio. 

15.  [ver$.  i,]  Domine ,  reduxisti  ab  inferie  animam 
meam.  Non  opus  est  ut  exponatur.  Salvrnn  fecieii  ma 
a  deeeendenUbus  in  laeum*  Qui  sunt  qui  descendunt  in 
lacum?  Omnes  peccatores  niergenies  in  profundum  : 
laciis  est  enim  profunditas  saeculi.  Quae  est  ista  pro- 
fonditas  saecuii  ?  Abundantia  luxuriae  et  nequitis :  qd 
er%o  libidittibus  sese  immergunt  et  terrenis  desideriis, 
deseendunt  in  lacum.  Tales  Ghristum  persecuti  sunt. 
Sed  quid  didt?  Salvum  fecieti  me  a  de$eendentibu$  in 


44.  [ver$,  5.]  P$allite  Domino^  eancH  eju$  :  quia  re- 
snrrexit  caput  vestrum,  hoe  speraie  membra  csclera, 
quod  videtis  in  capite ;  boc  sperate  membra ,  quod 
credidisiis  in  capile.  Proverbium  est  anliquum  et  ve* 
rum  :  Ubi  caput ,  et  csetera  membra.  Gbrislus  in  cm- 
ium  ascendii,  quo  nos  secuturi  sumus  :  non  remansit 
apud  iiiferos ,  resurrexit ,  jam  non  moritur ;  cum  ro- 
^rexerimus  et  nos,  jam  uon  moriemur.  Has  erf» 


ADGOSHNI EPISCOPI  tti 

promisslones  habenles ,  PeaiBu  Damhto^  smdi  e^ : 
et  can/itemini  memorim  $aMetiiaii$  efue.  Quid  est,  eanfb' 
temini  memorimf  Obliti  enim  eratia  eum,  sed  ipse  vos 
non  est  oblitus. 

i5.  [ver$.  6.]  Quaniam  tra  in  indifnadane  ejue^  H 
vita  m  voiuntate  ejue.  Ira  In  indignatione  peccatori : 
Qua  die  ederitie^  morte  moriemim{Gen.  ii,  17).  Tellge- 
runt,  mortui  sunt,  dimissi  de  paradiso,  quiatra  m  in 
dignatione  ^u$ :  sed  non  sine  spe,  quia  mta  in  voiun- 
tate  eju$.  Quid  est,  in  vohmtate  ^$  ?  Non  in  viribus 
nostris,  non  in  merilis  nostris :  sed  quia  voluit,  sa^» 
vos  nos  fecit;  non  qiiia  digni  cramus.  Quo  est  eniif 
peccator  dignus,  nisi  supplicio?  Vllam  dedlt.  Et  A 
impiis  vium  donavit,  quid  servat  Odelibus  ? 

i6.  Veepere  dmarabitur  fletue.  Nolile  tiraere, 
quia  dixerat  nobis,  PeaUite;  et  liic  gemitus  est  :iii 
psallendo  exsuiiatio,  in  orando  gemitus.  Geme  de 
praeseiitiiws,  psalle  de  futuris  :  ora  de  re,  psalle  de 
spe.  Veepere  demorabitur  fletue.  Quid  esi,  Veapere  dO' 
nwrabitur  fietue  f  Vespera  fit  quando  sol  occidit.  Occi- 
dit  sol  ab  bomine,  id  est  lux  ilia  justitiae,  praesentla 
Dei.  Ideo  qoando  expubws  est  Adam,  quid  dictum 
est  in  Genesi?  Gum  deambularet  Deos  In  paradtso; 
ad  vesperam  deambulabat  Deus  :  jam  ilie  pecealor 
texerat.se  intra  iignum,  nolebat  videre  iadem  Dei  (IdL 
ui,8),  adquamgaudere  consueverat  t  ocoiderai  illisol 
justitiae,  non  gaudebat  ad  praesenilam  Dei.  Inde  ia* 
choala  est  omnis  viu  ista  mortalis.  Veapere  denmm* 
bitur  /leiu$.  Diu  eris  in  fletu,  o  genus  hQmamim : 
nasceris  enim  de  Adam,  et  sic  est  factum  ;  et  nos  ex 
Adam  sumus,  et  quotquot  crearuut  Aiios,  et  ereaturi 
sunt,  ex  Adam  sunt,  ex  quo  et  Ipsi  creaci  sunt. 
Vespere  demorabitur  fletue :  et  in  matutinum  exemtieaia  : 
quando  c<eperit  oriri  lidelibus  lux,  quse  oceiderat 
peccaloribus.  Nam  idco  et  Domiims  JesiK  Ghrlstss  in 
matutino  resurrexitde  sepukro  (JfeiiA.  xxviir,  I), 
ut  quod  dedlcavit  in  fundamenlo,  hoc  promitieret 
domui.  In  Domino  ^ostro  vespera  fuit,  qua  sepultus 
esl ;  et  matutinum,  quo  resurrexit,  tertio  die  :  sepul* 
tus  es  et  lu  vespere  in  paradiso,  et  resumxisti  ter- 
tio  die.  Quomodo  tertio  die  ?  Si  saeculum  cogitef » 
unus  dies  est  ante  Legem,  secundus  sub  Lege,  ter- 
tius  sub  Gratia.  Quod  triduo  illo  oaiendit  capvt  tuom, 
hoc  Iriduo  ssculi  osienditur  in  te.  Quaodo?  In  matu- 
tino  sperandum  est,  laeiandum  esl;  aed  perferendott 
est  modo,  et  gemendum. 

17.  [ver$.  7.]  Ego  autem  Ssi  tn  mes  akmUamim  : 
Non  movebor  in  miemum.  In  qua  abundantia  dixit  ho» 
mo  :  Non  movebor  in  mtemmnf  Inlelligiiiius,  fratres^ 
personam  humilis  hominis.  Qula  hic  habet  abundMi* 
liam  ?  Nemo.  Abundantia  horainis  qnm  est  ?  iCrumim, 
calamitas.  Sed  diviies  habent  abundMiliamf  PlfW 
egent  quanto  plus  habent ;  deaideriia  vaslanlur,  co|ii- 
diutibus  dissipantur,  timoribus  cruciantnr,  tristitia 
conUbescunt :  quae  if lis  abundanlia  ?  AbundaMia  erai, 
qnaiido  consiitutus  est  homo  In  paradiso,  quando  nihil 
deerat  iili,  quando  Deo  fruebaiiir :  sed  dixit,  Non  mama* 
bor  ifi  mternum.  Quomodo  dixit,  Non  movebor  m  eetmr^ 
nMR^Quandoiib^BleraodivittCaiiUfr»^  oritiatQnqimtit 


»  ENARRATK)  IN 

J» :  OBm  De»  dkmt,  Qkm  AedeHih,  marumwk' 
mt» ;  et  diabolus,  Non  morte  moriemim  (Gen,  iii,  4  el 
5).  Credeas  ef|;o  illi  lalit  suadenti  dixit :  Nan  move- 
bor  tn  tfteiJiNM» 

18.  [««rv.  8,  9.]  Sed  quia  yamm  dixerat  Dominus» 
iiood  abhliinis  essel  superbo  quod  dederat  iiuintli 
quMido  emii  erearit;  sequitur,  et  dicil:  Domiii^,  in 
^obmiaie  tua  frmtUtieli  deeari  mea  virtuiem :  id  est, 
quia  noii  ez  me  bonns  eram  et  fortis,  sed  ez  te  eram 
el  pulcber  et  fortis ;  decori  meo  Tirlutem  praestiieras, 
ex  voluntale  tua,  qua  me  feceras.  Et  ui  ostenderes 
niibi,  quia  ex  ▼olantate  tua  hoe  eram,  Avertieti  fth 
ekm  MM  m  ma^  ei  faetne  tum  canturbatue,  Avertit 
ergo  liMuem  ab  ilio  quem  emisit  foras  de  paradiso 
(iM.,  25).  Jam  bic  positus,  clamel,  et  dicat :  Ad  te 
ikmme^  etaaaaka^  et  ad  Deum  meum  deprecabor.  In  pa- 
radisonoB  cbmabas,  sed  laudabas;  non  gemebas, 
aed  froebaris  :  fiMris  poeitos  geroe,  et  clama.  Propin- 
qoat  iribBianti,  qni  deseruitsuperbientem.  Deueenim 
euperbia  reauHt,  humUibue  amtem  dat  fratiam{Jaeabi 
IV,  €).  Ad  u^  Danme^  clamabo,  et  ad  Daum  meum  da^ 


19.  {eere.  10.]  Jam  ex  persona  Dominl  boc  sequi- 
mr,  ipsinsfuiidameBti  nostri :  Qum  uHlitas  in  Mtt^i- 
umea^  dum  deeeenda  in  corruptionem?  Quid  ergo 
orat?  Ut  resurgat.  Si  enim  descendero,  inquit,  in 
eorrvpiionem,  si  aic  Aierit  corrupu  caro  mea,  qno- 
Bodo  c»leronim  bomlnum  ut  in  ilne  resurgat, 
ulqnd  fndi  sanguinem?  Si  enim  non  roodo  resurgam, 
Marint  annuiitiabo,  neminem  ioerabor  ;  nt  autem 
alicQi  annonllem  mirabilia  tua,  laudes  tuas,  vitam 
xtemam.  eisnrgai  caro  mea,  non  eat  in  cormptlo- 
aon.  Nan  si  ierit  quoBMNio  caiteronun^hominum, 
qw  utilitas  in  sanguine  meo?  Numquid  eonfitebitur 
dbi  |nMs,  Ml  amumtiabit  veritatem  tuam  ?  Gonfessio 
gemiiia  est,  aot  peccati,  aut  laudis.  Quando  nobis 
naie  est,  in  tribalationibns  eonfiteamHr  peccata  no- 
sira;  quando  nobis  bene  est,  in  exsuiiatione  Jostitiie 
cenliteanHir  laudem  Deo :  slne  confessione  tamen  non 


89.  [aere.  II].  ^sdini  Dommiii,  h  nuiertue  eet  meL 
Qnoroodo?  Atlendite  ^  ad  dedicationem  domus.  An- 
divit,  et  niserttts  est.  Domfntit  faclue  e$t  adjutor 


91«.  [asn.  12].  Audi  jam  ipsam  resarrectlonem  : 
CMaottfli  jilinirlKm  meum m  gaudmmndhi,  eomcidiiH 
ioeeum  meum^  et  aednxieti  me  tattitia.  Quis  est  saccus  ? 
Mortaiiiag.  Saceua  de  caprts  conficitur  et  de  hcedis, 
ei  capr»  ei  hoedi  inter  peecatores  ponuntur  (ifa/M. 
xxT,  n).  Dominna  de  nnmero  nostro  saccum  solum 
aeeepii,  non  aasompsit  meritum  saoci.  Meritum  sacci, 
peecatiim  est :  saecus  ille*,  mortalitas  est.  Assumpsit 
propter  te  morlaliutem,  qui  merhum  mortis  non  ha- 
beliat.  Meritum  enlm  mortis  iile  habet  qui  peccat : 
iUe  antem  qni  non  peccavlt,  non  habuit  meritum 
laeci.  Alio  loco  ipsios  est  vox  dicentis  :  Ego  autem 

JJdA.  Qmmoda  ?  altendU  ad  dedieationem ,  elc  At  mm. 
•Aliqnollfes.,  i/ft. 


PSALMUM  XXX.  ^ 

eum  mitn  moleaA  eaent,  induebam  me  dUeio  {PsaL 
xxxiv,  15).  Quid  est  hoc,  induebam  me  eiticio  ?  Hoe 
opponebam  persequcntibus,  quod  habeo  de  cilicio. 
Uthominem  illum  puiarent,  abscondit  se  ab  ocutU 
perseqncntlnm ;  qufa  Indignl  erant  persccutores  qul 
viderent  indutum  («)  cilicio.  Ergo,  eon$cidi$ti  eaccum 
meum^  et  cinanili  meimtitia. 

M.  [ver$,  15.]  Vt  cantet  tibi  gloria  mea,  et  non 
compungar.  Quod  in  capiteest,  hoc  in  corpore.  Quid 
est,  iton  compungar  ?  Jam  non  moriar.  Compunclus 
esl  enim  cum  in  cruce  penderei,  lancea  percussqs 
esl  {Joan.  xix ,  54).  Gaput  ergo  nosirum  dicil,  iVott 
eompungar,  jam  non  moriar.  Nos  autem  quid  dicimus 
propter  dedicationem  domus?Non  nos  compungal 
consdentla  stimulis  peccaiorum.  Dimitteniur  enim 
omnia,ettunc  liberi  erimus.  Ut  caniet  li6i,inquit, 
gloria  mea,  non  bumilitas.  Si  nosira,  et  Ghristi :  qula 
corpiis  Ghrislinos.  Quare?Qoia  quamvis  Christus 
sedeat  in  co&lo,  dictorus  est  quibusdam  :  Eeunvi,  ei 
dedi$ti$  miM  manducare  {Matth.  xxv,  35).  Et  ibi  est, 
et  bic  :  ibi  in  se,  liic  in  nobis.  Quid  ergo  ait?  Ui 
cantettibi  gloriamea,  et  non  eompungar.  Gemit  libi 
bumilitas  mea,  canubil  tibl  gloria  mea.  Jam  in  flne  : 
Domine  Deu$  meas,  in  mtemum  con/itebor  tibi.  Quid 
est,  in  astemum  confitebor  tibi  ?  In  alernum  laudabo  te, 
quia  diximus  esse  confessionem  et  in  laudibus ,  non 
tantum  in  peccatis.  Conftiere  ergo  modo  quod  tu  fe- 
cisti  in  Deum ,  et  confiteberis  quid  tibi  fecerit  Deus. 
Quid  fecisti?  Peccata.  Quid  Deus?  Confilenti  iniqui- 
tatem  tuam  dimittit  tibi  peccata  lua ,  ut  ei  poslea 
laudes  ipsius  confitens  in  aeternum ,  non  compunga- 
ris  peccato. 


IN  PSALMUM  XXX 

ENARRATiO  1. 

In  finem,  P$almu$  ipd  Damd  ecetam. 

\.[ver$.  I.]  In  finem  Psalmus  ipsi  Davld  ,  media- 

Ua\  manu  forti  in  persecuiionibus.  Nam  el  ecsUsis, 

quseaddita  est  titulo,  excessum  mentis  significat , 

quas  fit  vel  pavore,  vei  aliqua  rerelatione.  Sed  inhoc 

psalmo  pavor  maxime  apparet  perturbati  populi  Dei 

persecutione  omnium  gentlum,  ei  defectu  » per  or- 

bem  fidei.  Sed  prior  loquitur  ipse  medlator :  deinde 

redemptus  sanguine  ipsius  populus  gratias  agit :  ad 

extremum  perturbatus  diu  loquilur,  quod  ad  ecsu- 

sim  pertinet :  Propheta  vero  ipsius  pcrsoiia  bis  in- 

terponitur,  prope  finem,  et  In  fine. 

4.  [ver$.^.]  In  te,  Domine,  $peravi,  non  confundar  in 
mtemum  :in  te  Domine  speravi,  nunquam  confundar, 
dum  lanquam  homini  simili  caeteris  Insuliabitur.  /ji 
pMitia  tua  erueme^et  exime  me :  ei  in  tuajustitia 
erue  me  de  fovea  mortis ,  et  exime  me  de  numero 
eorum. 

5.  [ver$.  5.]  Inclina  ad  me  aurem  tuam  :  humilem 
me  exaudi,  proximus  mihi.  Auelera  ut  eximae  me :  ne 
differas  in  finem  saeculi ,  sicut  oronlum  cre^eptium 

i  8le  WB.  At  edd.,  el  derecltfi. 
{aifone^nkiinduium. 


W  S.  AUGDSTOit  BPiSQOn 

milii,  $6cregalionem  meam  a  peccalonbas.  £iio  miki     om  wm  amtwhaiB  tm :  «i  iMlm 

in  Deum  fromorm  ;.protector  Deus  miM  esto.  £l     fa est« 

li.  [  wfi.  li.  J  SnyMT  •mM  iNimtet  mm  fM» 
ium  opjyrobrium,  Inimici  mei  sant  obnms  iiil<|iii ;  et 
lamen  pto  sceleritaa  «ris  uaqulead  eaiillftsaioiiem  lor- 
qnentur  :  superavi  erfjo  opprobrmm  eomm ,  oojas 
«oofessionem  non  asors  «equiuir,  sed  erneiatiis  inse* 
quitnr.  Et  fncims  uteU  fdmmm :  nimiiim  lioe  visum 
csi  eis  qui  jam  propinquatNHM  eognoseerete  ot  lenere 
ildem  qusm  leneo.  Et  timor  nmi»  mm :  et  ipsis  ootis 
jneis  exemplo  borribilis  tribuhiionis  moae  limorem 
iacussi.  Qui  videbam  ma,  ftwif  fii^aiil  a  me  i 
niam  non  intelligebanl  Mlerioiem  et  in 
•pem  meam»  in  exleriora  et  TlsibiUa  fbfsmBt  a 
me. 

13.  [ven.  13.  ]  OMidis  iafn,lsn^«M  wtfilnni  m 
cwrde  :  et  obliti  snnt  ine,  lanqiMMa  aNinnHS  sim  a 
4iorde  ipsonuB.  Facim  tum  mwqnnm  tm  pmMmm  : 
visus  sua  mihl  periisse  usihus  l)k>amBi«  visnnft  in  bns 
«Bculo,  etiieaiiittC8iiucriiadciis,e«mnnMMSliMfinl 
aggregari  HMbi. 

14.  [veri.  H.]Quomam  audivivituperadotmmmmt^ 
iarum  aeeolenlium  i»  drwiHu :  quooiani  audtin  fku- 
peranlesine  aanlMis  in  persgnnataene  bq^nslem 
juxta  me,  sequenles  ek«uiium  leniporuB,  et  meenm 
in  pairiam  «temam  iedn«  recasames.  INmi  eanffru* 
^entm  ipd  sima/  aivmemm  me^mi  ecdfMnml  enimsw 
niMm  eantUimti  mma  :  ut  eonseMliret  eis  anima  mea, 
qme  morie  pesaei  de  potesiate  iMonnn  faeHe  eKira, 
eioogitaverunft  ceMsllinm ,  q«o  nee  mori  me 
aefls. 

15.[e0rs.  l&]£9omilmi  m  u 
flm  :  Tu  u  Bem  wteue :  nen  enim  mntama  ea^  «I 
Mon  saivmn  faeias  qui  emendm. 

16.  [  aeri.  16.  ]  ineMNJto  mif  sartesmeir  :  in  pe« 
lestate  nm  seiit  seriea  me».  Non  enim  ullmn  viim 
merilam,^que4snniferBa  impieisilefenerisbamani 
me  peiaalroamelegisii  ad  mhiiem  :  ei  si  eaiapnd  le 
ImsIos  ei  ocoalms  erdo  elceiieiiis  mes,  «go  inmcn 
quem  hoc  latet,  ad  tunicam  Domini  mei  sorte  perf» 
nt(  isett. XIX,  %A ),Ermevm  de  mmMm  Inimieerwn 
meorMm,  d  a  peneifumMm%  me. 

17.[  vmn.  17.  ]  Jikumm  fadem  mmn  empmr  mmnm 

Ittnm :  iiotum  fac  hominilms  qui  non  putanl  nse  ad 

10  peMinore,  aupcrmeesse  intendentem  teiemtnam, 

tihB  scnpiie.  &iii«m  mm  fm  im  imm  nrim* 


in  dmum  re[ug\i ,  ut  ialvum  nu  (aeut»  :  el 
domos,  qao  refugicns  salvus  fiaoi. 

i.  [  vm.  4.]  Quia  [ortHudo  mead  ri/^a^ium  msnm 
es  tu  :  quia  fortitudo  mea  sd  tolersQdos  persecuiores 
meos,  et  refugium  meuro  ad  reiinquendos  lu  inibies. 
Et  propter  nometi  tuum  dux  mti^i  erie^  et  enutrie$  mte : 
ct  ut  per  nie  innotescas  oranibus  geatibus,  per  oinnia 
scquar  voluntaiero  tuaro,  et  paulatim  roihi  aggrcgatis 
sanctis  adimplebis  corpus  roeuro,  et  periectam  statu* 
raro  moaro. 

5.  [  ven.  5.  ]  Educm  me  de  nmdputa  i$ta,  qum 
pccullaverunt  mihi :  eduoes  ine  de  insidiis  istis,  quss 
ooculiaverunt  roihi.  Quaniam  iu  ee  protect^  meu$* 

6.  [  ver$.  6.  ]  In  manue  tuae  commendo  ejnritum 
meum  :  potc$iaii  tu»  cooiroendo  spirituro  roeuro,  ctto 
rcceplurus.  Redemisti  mi,  Oomine  Detu  fenlolii.  Di* 
cat  et  populus  rederoptuspassione  DominiBui,  et  1;«* 
tps  dariiicaiione  capitis  sui  :  Aedimii^i  mi,  Domine 
Peu»  veritatii. 

7.  [  ver$.  7.  ]  Odieti  observantee  vanitatem  mpanMk 
cue  :  odisti  observantes  *  lalsaro  beatiludiuem  s«culi. 
Ego  autem  in  Domino  $peravi* 

8.  [  ver$»  &].  Exsultabo,  et  jucundabor  in  tua  miseri^ 
(ordia  :  qusc  roe  non  falUt.  Quia  re$pexi$ti  humiUtU' 
tem  meam :  qua  roe  vanitali  in  spe  subjecisli.  Saluam 
fedsti  de  neceedtatibus  animam  meam  :  salvam  ieoisti 
de  necessltatibus  tirooris  aniroam  mcaro,  ut  tibi  dia^ 
ritatcliberaserviat. 

9.  [  vers,  0.  ]  Nec  coucludstime  ia  utanai  immid; 
ncc  conclusisti  me,  ut  non  haberem  adituro  respiran* 
di  in  liberiatem,  et  darer  in  sempiternam  potestatem 
diaboli,  cupidiiate  bujus  vit»  illaqueantis,  et  morle 
lerrentis.  Statuisti  in  loco  spatioso  pedes  meos :  resur- 
rectione  cognita  Doroini  niei  et  mea  promissa  mihi, 
spatiatur  j^maiMiis  in  latiludlncm  Ubermiis  ab  an- 
gustiis  tinnorls  educta  chariusroea. 

10.  [  vers.  10.]  Miserere  met,  Domine^  quammm  In* 
huior.  Sed  quae  est  ista  insperata  persoipieniiam  cnh 
delitas,  roagnum  mihi  pavorero  incutiens  f  if iierei^ 
mej,  Domine,  Non  enim  de  mortelamterreor,  sed  de 
cruciaiibus  atque  lormeulis.  Couturbatus  eal  ta  tre 
oculus  meus  :  babcbaro  oculuro  iu  te»  quo  nqn  n^ 
desereres;  iratus  es,etconiurbasli  eum.^ 
et  venter  meus :  in  eadero  ira  contorbau 
roea,  et  roerooria  qua  lenebaro  quid  pro  me  perttt- 
lerit,  et  quid  mihi  promiserit  Deus  roeus. 

11.  [  ven.  11.  ]  Quoniam  de[ecit  in  doiore  vHa  ntea : 
quoniamvita  mea  estconfiieri  te,  seddefecitiodo- 
lore,  curo  dixlsset  iniroicus  :  Torqueantur  donec  ne- 
gent.  Et  anni  mei  in  gemiiibus  :  teropora  qux  ago  in 
boc  sxculo,  non  roibi  roorte  auferunUur,  sed  mancnly 
atque  in  gemitibussunl.  Infirmatus  esi  in  egeetatemgor 
meu$  :  egeosanitate  hujus  corporla,  nee  parcltnr  eru- 
ciatibus ;  egeo  resoluiione  corporis,  et  parcitur  mor- 
11 :  et  in  hac  egestale  iofirmata  cst  fiducia  roca.  Et 

*  in  phvflMis  Mss.y  $perante$. 


Ig.  [  sen.  Ig.  ]  Domdmmj  mon  comfiusdmr, 
imvocmd  ie  :  Domiae,  «0»  erabcBeam  in 
■hIh,  ex  eo quod  leinveeaei.  fimfcmcawf  knpH^ d dm^ 
^«MiifarmiNfemma.-eKvbcecaBl  pminsqMi  iapidm 
invecanl,  et  ambris  soeiennif  • 

19.  [  ven.  19.  ]  ITifto  eflkiantur  tabia  doh>$a :  nofa 
fadens  popults  sacramenta  in  me  tua,  facobstupesce- 
re  labfa  fingentium  tfe  me  faha.  Quce  lotfuuntur  adver^ 
su$  juitum  iniqmtatem^  in  sttperbia  et  contemptu  :  qnte 
loquunliir  adversus  Cbrislum  iniquilatem,  superbicn- 
Ms,  et  contemnemes  tanqnam  homlnem  cmcifi- 
xuro. 


#»  ENAiWATJO  IN 

SO.  [  nm.  S^  Sl« }  Qtwm  mm^  mnMiMdo  dulfe' 
Anuiiic,  J)oiHms :  jexc]9tm^  bic  PrQpheta  iBln  cer- 
lim,  ei  loiraiii  ^uam  muKid  modiscopiosa  est  dulce- 
do  (ua,  Domln^  Qwtm  QiHondimi  timeniibu9  te :  ^iiaqi 
eos  qnM  emeodaa,  muUiim  amas;  sed  nedi^luta 
fKcnriuift  negllgttitius  agapW  abacoiidis  ab  M  dul- 
fedioem  amoris  tui«  quibus  utile  esi  limere.te.  P^r- 
^mit  ^«iii|6tisiii  u  :  perfecisti  autem  banc  duloe- 
diuem  speniDtibas  iii  le ;  upn  euim  subirahis  eis  quod  ^ 
vque  i|i  fifiem  pfir»eyer$inter  exspecunt.  In  f^tnipp- 
0i  fiUarum  (lonUmn  :  non  pqim  \9^^  filios  hominum» 
jam  wm  ff^undam  Mm^  sed  s^unidkim  fiiium  ho« 
Hiieis  YiTemet,  jl4iAMu/ef  40«  in  obpcfinil^io  vuUu$  /lii, 
fnam  sedem  perpetuam  «enres  iu  sibMMuidico  noUti(e 
tms  apefiintibus  in  to»  A  ppntnr^eiiaiie  Aoinittiim ;  ut 
inm  wpltam  iHiniaQam  GamnRhatiimem  piitMiniur, 

%i.  PMdpm  ^as  im^i^qpil^-liii»»  a  coiiir<Mifi|J99ie 
AifiwniM :  aed  liic  imim  dwm  eis  maledieje  lingvae 
•hsieapiiiit  dioentes,  Quis  hoc  novi^,  dutquisiode 
faeit  7  pnileges  eoa  in  tabemacnla  fidm  earum  rerum, 
quas  Dpmieus  pvo  pohis  Uvmporalitor  gesiit  ei  per- 
talit 

89^.  [  wm*  f).  ]  JangifaMM  Pminmf  qwmiam  vh- 

l>emiimi,  {tuoniam  post  emeoiiatiQnem 
I  pemeciitioniimj  oiembu$  mirahiiem  fe- 
mt«Maencea4iam  Mmm  m  Wbem  terrarum,  in  cir- 
euitu  aqDietaiis  bwmamp. 

K.[m$.Vi.]S4mififBi  4e  ^moii  m^  :  ppde  jfle 
popeloa  itemm  lo^iens,  ait :  £gq  dUi  in  pa?we  w^, 
eun  hernbililer  gepites  in  me  ^i^vjrent.  Pr^tm 
mmm  fnmmc^tUmm  Imm :  J9m  enim  fi  ro^,respi- 
,  IM|ii  me  ista  amerea.  i4eo  ^^audi^i^  lHmmef 
\ mr^lt  w»  cUmrm^i^  :  ideo  ii¥>- 
d|am  fMneiiaemeRdatieei,  et  oa^ndens  me  pertinere 
edeaMm4«em,  «taediali»  ^milie,  vo^em  oratiopis 
ma»,  euna4ism  ex  iiibuiatievie  nimis  ii\iei|d^em« 
^  M.  [  «ars«  M.  ]  MigMe  Bmmmn  omna  ioncii  ejm : 
hmmm  iiere m  Pt^fkm^  iM  cenieas ,  et  dicit :  {>t- 
Mmm  nawiiiwi»  mi^pm^m^  **  «iKmiam  miiadfim 
re^mm  S^mifin».  %>9^t^  si  imm  ^'^  ^ws  erit, 
i«:eaief  ei  impius  ^  pfJBelnml  (I  P^r.  ly,  iS )  ? 
Afefflitaal  Mf  fm  (ifcni|rfw>K  ii»m/f  eMfker^^  ^  c^ 
wimhuet *m .w m^mgli copyf^tur,  <|uiamuluim 
snperlnont. 

^•[m^e^V^l^irililffr  ggile^/et  conforUlwr  cor 

|estawm«'^">P  3i<ie  derecilone  operanies,  ut  tem- 

PWe  proprie  ipi^tis.  Omui§  ^i  speraii^  in  Domino : 

id.mk  qnieu9i  ^te  limelis  vel  colitis,  sperate  in 

DomiM). 

ENAfVRATlOn. 


I  J,  a^T^S  ?AV](.Q    POSJ  NATALC;if    AP08T0L0RUH 

Djsy,  ex  p.  3. 
De  ifriw^ipio  Psalmi, 
4.  [  irers.  1.  ]  P.s%]imi  hujus  quem  modo  csntavimns, 
k  possujiui^  secreta  rimemur,  et  inde  sermo- 
I  euculptum  j^eddamus  aui^ibus  etmenlibus  vestris. 
Tilnius  (yi^  e^t :  in  finmt  P.^mus  ipei  David  ccsta- 
^Alipoiims.,ms^ 


mLNUIf  XXX.  JSIf 

m.  In  finm  quidsit,  novimus,  si  Qiri^tum  pc vimus ; 
dicit  enim  Aposloius :  Finie  mm  leiit  Christut  adji^ 
§titim  mni  credenti  (  Rom.  x,  4  ).  Finis  nqn  consu- 
mens,  sed  perficiens  :  duobus  enini  modis  didmus 
flnem ;  vel  quo  fit  ut  non  sit  quod  eral,  vel  qno  At  ut 
perfeolum  sit  quod  inchoatom  era(,  Ergo  iii  finm , ' 
in  Christum. 

2.  Pealmus  David  e^stasis.  VQrbumecfesii.gnecnm, 
latine,  quantum  datur  ioteiligi^  verbo  unoezponi  po- 
tesi,  si  dicatur  ezcessps  :  ezccftsn»  autem  mentis 
liroprie  solet  ecstasis  dici.  Ifk  excesau  v^ro  mentis 
duo  intelligunlur ;  aut  pavor^  autintentio  ad  superna, 
ita  ni  quodam  modo  de  memoria  labantur  inferna  : 
io  luic  ecstasi  fuerunt  omnos  Sfincii,  quibus  arcana 
|ki  mundum  istum  excedentia  rev^lata  sunt.  De  lioc 
.menUs  ezcessu,  idest  ecstasi,  Pauluscum  loqueretur, 
seipsum  insiuuans,  ait :  Sive  enim  mente  excessimus 
.DeOt  me  temperantes  ^um^s  vobis,  cliaritas  enim  C/ut- 
4li  covipclUl  «04  ( 11  Cqt.  V,  13 ).  Hoc  est,  si  ea  tan- 
ium  agere  veliemus,  otea  tantum  contemplari  quxmen- 
tis  excessu  intuemur,  vobiscum  npn  essemus,  sed  09- 
scnms  in  supernis,  tanquam  contemptis  vobis :  et 
.quando  nos  ad  illa  snperiora  ct  interiora  infirmo  * 
passu  sequercmiui,  nisi  rursus  compcllente  nos  cha- 
rilatc  Gbribti  (qui  cum  in  forma  Dei  esset,  non  rapU 
nam  arbitraius  est  esse  aequ^lis  Dco,  sed  semetipsum 
ezinanivit  formam  servi  accipiens  [Philipp.  11, 6] }, 
JAOS  consideraremns  esse  servos»  et  non  Ingrati  ei  a 
i|U0  accepimus  attiora.  proplor  eos  qui  infirmi  sunt 
non.^oatemncremus  inreriora,  et  temperaremus  nos 
.ftis  qui  non  possunt  nobiscum  videre  sublimia  ?  Hoc 
0rgo  ait,  Sive  mente  excessimw  Deo :  ille  enim  videt 
quod  nos  videmusin  iqentis  ezcessu  *,  ille  solus  reve- 
Jatseeretasua.  Quippe  ille  bocloquitur,  qui  se  dicit 
^eptum  esse  et  ablatum  in  tertium  coelum,  et  audi- 
«isse  ineffabilia  verba,  quae  non  licet  homini  loqui : 
tautus  autem  fuit  ille  mentis  ezcessus,  ut  diceret : 
Sive  iu  corpore,  sive  exlra  corpus,  nescio,  Deus  ecit 
{ U  Ccir<zu,  2  ).  Crgo  si  hunc  excessum  roenlis,  id 
est  hunc  ccstasim ,  significai  titulus  psalml  hujus, 
m^gua  profectQ  et  alta  qudsdam  sperare  dcbemusdi- 
Cllivrmn  etuu  qui  condidii  Psalmum,  id  est  Prophetam, 
imo  vcro  per  Propbetam  Spiritum  sanctum. 

3.  Si  Ycro  kQac  ecsta^is  pavor  intelligendus  est,  ne- 
qofi  Uuic  signiflcationi  verbi  deerit  h  ijus  psalmi  con- 
.textus ;  videtur  enim  4e  passione  Ic«uluru5  esse ,  in 
.^H?  I^vor  est.  Sed  cu|us  pavor  est ,  utrum  Chrtsti, 
q^ia  diiUt,  i.u  finem,  et  intelligimus  finem  Christum? 
an  forl^e  UOsXer  pavgr?  Numquid  enim  possumus  pa« 
vgirem  hejue  m^ell^ere  in  Chrislo  propinquante  pas- 
^one«  quji  propter  eagi  veneratt  cum  venfssetad 
quod  veoerai,  numquid  p^vebat  moriturus  ?  Si  pror- 
SU3  ita  homoessety  vtDeus  nonesset,  maglsgan- 
deret  resiurecturus ,  ^uam  pavcret  mofiturus  ?  Ve- 
rumtamen  quia  dignalus  est  assnmere  formam  servi, 
et  in  ea  nos  vcstire  se  ;  qui  non  est  dedignatus  assu- 

^  Tresilss.,/iirmo. 

*  Ra  Er.  cui  Mss.  suffiraganmr.  At  Lov. :  lUe  enbn  videi 
qmd  nos  wdemus^  qui  fi/Sri  honmem  in  nmtis  excesfmt 
cuncedHi  iUe  sokB,  e|c. 


S5i  S.  AtGUSTINI  EPISCOPI 

mere  no6  in  se,  non  est  dedignatns  transfigurare  nos 

in  sc ,  cl  loqui  verbis  noslris ,  ul  ct  nos  loqueremnr 

verbis  ipsius.  Haec  enim  mira  commutatio  fiacta  est, 

et  divina  sunt  peracta  commercia^  mutatio  rcrum 

cclcbrata  in  hoc  mundo  a  ncgotiatore  coelesli :  venit 

acclpere  conlomclias,  dare  honores;  venithaurire 

dolou^cm,  dare  salutcm;  venit  sobire  mortem,  dare 

vitam.  Morilurus  crgo  ex  eo  quod  noslrum  habebat, 

non  in  se,  scdin  nobis  pavebat;  quia  et  hoc  dixit, 

tristcm  csse  animam  suam  usque  ad  mortem  (Maith. 

XXVI ,  58) ,  et  ulique  nos  ipsi  orancs  cum  illo.  Nam 

sine  iilo ,  nos  nihil ;  In  illo  auiem ,  ipse  Chrislus  et 

nos.  Quare?  Quia  totus  Chrisius  capul  ct  corpus. 

Capul  il!e  salvalor  corporis ,  qui  jam  ascendit  in  cce- 

Inm ;  corpu»  autcm  Ecclesia ,  qu»  laborat  in  terra 

[Ephes.  V,  23).  Hoc  autem  corpus  nisi  conncxione 

charilatis  adhacrerct  capiti  suo ,  ut  unus  fierel  ex  ca- 

piie  et  corpore,  non  dc  cobIo  quemdam  persecuiorem 

corripiensdiceret,  Saute,  Saule.quidmepersequerit 

{Act.  IX,  4)  ?  quando  cum  jam  in  coelo  sedentem  nul- 

lus  homo  tangcbat,  quomodo  eum  Saulus  in  lerra 

saeviens  adversus  Chrislianos  aliquo  modo  injuria 

percellebat'?  Non  ait,  Quid  sanctos  meos,  quid  servos 

roeos?  sed,  quid  me  persequeriSf  hoc  est,  quid  membra 

mca  ?  caput  pro  membris  clamabat,  et  membra  in  se 

caput  transligurabai.  Voccm  namque  pedis  suscipit 

lingua.  Quando  forte  in  lurba  conirilus  pes  dolet, 

clamat  lingua  ,  Calcas  me ;  non  cnim  ait ,  Calcas  pe- 

dem  meum ,  sed  se  dixit  calcari,  quam  nemo  tetigit : 

sed  pes  qui  calcatus  est ,  a  lingua  non  separatus  esl. 

Ergo  eliam  sic  non  incongrue  intelligiiur  ecsiasls, 

pavor.  Quid  enim  dicam  ,  fratres?  Si  nullus  omnino 

pavor  esset  passuris ,  dicerelur  ipsi  Pclro  quod  aodi- 

vimiis  natali  Apostolorum  die ,  quando  ei  Dominus- 

praedixit  futuram  suam  passionem  :  Cum  e$ses  junior^ 

cingebas  te^  el  ibas  quo  volebas ;  cum  autem  semor  facius 

fueris,  atter  te  dnget,  et  ducei  quo  tu  non  vis  f  Hoc  an- 

tem,  inquit,  dixit  ngnificans  qua  morte  moreretur  {Joan. 

XXI,  18)?  Ergo  si  Petrus  apostolns  tania  pcrfeciione 

quo  nollct  iit  nolens  (nolens  mortuus  esi,  sed  volens 

coronaius  est  *) ,  quld  mirum  si  est  aliquis  pavor  in 

passione  etiam  justorum ,  etiam  sanctomm  ?  Pavor 

estex  humana  infirmiute,  spes  ex  divina  promis- 

sione.  Quod  paves  tuum  est ,  quod  spcras  donum 

Dei  cst  in  te.  Et  mclius  in  pavore  tuo  agnoscis  te, 

ut  in  liberationc  tua  glorifices  qui  fecit  te.  Paveat 

humana  infirmius  ,  non  in  eo  pavore  deficil  divina 

misericordia.  Denique  pavens  iste  Inde  coepil :  /«  l«, 

Domine ,  speravi ,  non  confundar  m  mternum.  Yidetis 

quia  el  pavel,  el  sperat :  vidctis  quia  pavor  iste  non 

6St  sine  spe.  Etiam  si  est  aliqua  in  humano  corde 

fontnrbatio,  non  recedil  divina  consolatio. 

i.  Loquilur  hic  ergo  Christus  in  Propheia  ;  audeo 
dicere ;  Chrisius  loquitur.  Diclurus  cst  quaedam  in 
hoc  psalmo,  quae  quasi  Christo  videanlur  non  posse 

»  km.  et  Er. :  Ergo  ri  Petrus  apostotus,  tanta  persecuHone 
auo  noUet  ductrn  est,  etvoiens  noiens  mortuus  est.Jfy.f 


quo  wAtet  ttl  mtens.  sed  emeDdandum  sic,  quonoUettu, 
Wfkas  nolens  mortuus  est,  sed^  etc 


congrq^re ,  llli  excellentlae  capiUs  notlri ,  maximeqiie 
illi  Verbo  quod  in  principio  erat  Deus  apud  Deum : 
nec  ei  in  forma  scrvi  fortasse  videbuntur  quaedam 
hic  verba  congruere ,  quam  formam  senri  suscepit 
ex  virgine ;  et  umenChristus  loquitor,  quia  in  mem- 
bris  Christi  Christus.  fit  ut  noveritis  ,  quia  unus  di- 
citur  Christus  capnt  et  corpus  suum ;  ipse  dicit  cum 
de  conjugio  loquerelur  :  Erunt  duo  tn  eameuna  :  igi' 
turjam  non  duo,  sed  una  caro  (Matth.  xix ,  5,  6).  Sed 
forle  hoc  dicat  de  quocumque  conjogio  ?  Audi  aposlO' 
lum  Paulum  :  Et  erunt  duo ,  inquit ,  in  eame  una  : 
tacramenium  hoc  magnum  eif,  ego  autem  dicoin  Christo 
et  in  Eecleria  {Ephes.  v,  51 ,  52)  ?  Fit  ergo  tanquam 
ex  duobus  una  quaedam  persona ,  ex  capiie  et  cor- 
pore ,  ex  sponso  et  sponsa.  Nam  uniiatem  person» 
hujus  miram  et  excellentem,  commendat  etiam  baias 
propheia  :  nam  loquens  etiam  in  eo  Christos  In  pro- 
phetia  ait :  Sicut  sponto  alHgavit  mhl  mitram ,  et  eicut 
eponsam  omavit  me  amamento  (Ism.  lxi,  10).  Se  dixit 
sponsum ,  se  sponsaro  :  quare  se  sponsum ,  se  spon- 
sam  ,  nisi  quia  erunt  duo  in  came  una  ?  Si  duo  in 
carne  una,  cur  non  duo  in  voce  una  ?  Loquatur  ergo 
Christus ,  qnia  in  Christo  loqnitur  Eoclesia ,  el  in 
Ecclesia  loquitor  Christus ;  et  corpus  in  capite,  ei  ca* 
put  in  corpore.  Audi  Apostolum  hoc  ipsom  eviden- 
tius  exprimeniem  :  Sicut  enim  corpus  unum  eal  et 
membra  habet  multa^  omnia  autem  membra  corparit  cum 
rint  multa,  unum  ett  corputf  ric  et  Chritttst  (I  Car.  xn, 
12).  Loquens  de  membris  Cbristi,  hoc  est  de  fideli- 
bus,  non  ait ,  sic  et  membra  Christi ;  sed  lolum  hoc 
quod  dixit ,  Christum  appellavit.  Sicul  enim  corpus 
unum,  et  membra  habetmulta,  omniaautem  memlMra 
corporis  curo  sint  muiu ,  unum  est  corpus ;  bIc  et 
Cbristus  membra  mulu  p  unum  eorpus.  Ergo  simul 
omnesnoscum  capite  nostro  Christo,  siDe  ca|Hte 
nostro  nihil  valentes.  Quare?  Qula  noscum  eapite 
nostro  vitis  :  sine  capite  nostro,  quod  abdt,  sarmenU 
praecisa,  non  alicui  operi  agrlcolarum ,  sed  igni  un- 
tummodo  destinau.  Meo  et  ipse  in  Evangdio :  Ego 
tum  vitit ,  vot  ettit  patndtet ,  Fater  meut  agricoia  ett ; 
ct :  Sineme,  inquit,  mhit  potettU  faeere  (Joan.  xv, 
5).  Domine ,  si  sine  te  nihil ,  tolum  in  le.  Etenim 
quidquid  ille  operatur  per  nos,  nos  videmur  operari. 
Potest  ille  mulium  et  totum  sine  nobis ,  nos  nihil 
sine  ipso. 

5.  [vert.  2.]  Ergo  in  quacumque  ecsusi  loquatur» 
sive  pavore,  sive  excessu  meiitis,  congruunt  q[uad 
dicuntur.  Dicamus  in  Christi  corpore,  dicamus  omnes 
quasi  unus ,  quia  omnes  uniUs,  dicamus  :  /n  le,  Do- 
mine ,  tperavi ,  nan  confundar  in  eetemum.  Illam ,  in- 
quit,  coiifusionem  perhorresco,  qu«  est  in  aeiernum. 
Nam  eslquaedam  confusio  lemporaUs  ulilis,  perlorbalio 
animi  respicientis  peccau  sua,  respectione  horrentis, 
horrore  erubescenlis,  crubescenlia  corrigentis ;  uiide, 
dicit  ct  Apostolus  :  Quam  emm  gioriam  habuitUs  tune 
in  his,  in  quibus  nunc  erubetcitit  {Rom.  vi ,  21)  ?  Ergo 
erubcscere  illos  dicit  jam  fldelcs,  non  de  praesenii- 
bus  donis,  sed  de  praeteritis  peccatis.  Hanc  confasio- 
non  formidet  christianus  :  imo  si  hanc  nou  to- 


m  ENARIUTIOIN 

bueril,  «lernam  liabehU.  Qw  est  aBierna  conftisioT 
Quaodo  Get  iUud  quod  dlclufn  esi^  Et  traducaa  eoi 
exadvmo  imqwtate$  eorum  {Sap,  iv,  20).  El  fiel  tni' 
dacenilbus  e\  adverso  iniquilatlbus  omnis  grex  ma- 
lus  ad  siuistrain,  tanquam  hoedis  ab  ovibus  separatis; 
et  aodient ,  Ite  in  ignem  aiternum,  qui  paratui  e$t  dia^ 
belo  etangeiis  ejus.  Quaerunt  quare?  Esuritfi  enimt  et 
Mttdedi$tis  nuhi  manducare  (Matth.  xiy,  41).  Con- 
temnebaut  lunc  quando  esurlenti  Ghristo  non  dabant 
ctbuin  f  qunndo  siiienU  non  dabant  potum »  quando 
nuduni  uon  vestiebant ,  peregrinum  non  suscipiebant, 
a?grotantein  uon  visitabant,  tunc  contemnebant :  cum 
coeperint  ilils  ista  euumerari ,  confnndentur ,  et  haec 
confusio  in  xternum  erit.  Hanc  timens  iste  qui  pavet, 
vel  cujuft  ad  Deum  est  ineniis  excessus ,  lioc  rogat, 
In  Uy  Dondne^  eperam,  non  eonfundar  in  eflemum* 

6.  Et  in  tua  juetitia  erue  me ,  et  exime  me :  nam  sl 
alleDdas  ad  juslitiam  meam,  damnasme.  /it  tuaju- 
ttUia  erue  me.   Est  enim  justitla  Dei ,  qoae  et  nostra 
fit,  cum  donaiur  nobis.  Ideo  aiitem  Dei  jostitia  dici- 
lur ,  ne  homo  se  putel  a  seipso  babere  justitiam.  Sic 
eoim  dicit  apostoius  Pauliis  :  Credeuti  in  eum  qui 
justificat  impium  ( quid  esl ,  qui  jusiificat  impium  ? 
qui  cx  impio  facit  justum )  deputatur  fidee  ejus  ad  ju- 
tiiHam  (liom,  iv ,  5).  Judaei  vero  quia  sais  vlribus  so 
putabant  Implere  posse  justitiam ,  offenderunt  in  hi- 
pidem  offcnsionis  (  Hom.  iz,  32 )  et  petram  scandaU, 
et  gratiam  Christi  non  agnoverunt.  Acceperont  enua 
Legem  qua  fierent  rei,  non  qua  llberarentur  a  reatu. 
Deiiiqoe  quid  de  illis  Apostolus  dlcil  1  Tatimonium 
emm  perkibeo  f7/ii  quod  Jteium  Dd  kabent ,  ud  tt*n  «#• 
cundum  ideniiam.  Quid  est  quod  dixit,  Zelum  Dei  Aa- 
beut  Jadxiy  $ed  non  secundum  $€ientiam  ?  AuQi  quid 
sit,  non  secundum  scientiam  :  ignorante$  entm  Dei 
iusAtiam  el  $uam  vol€nte$  eon$tituere,  ju$tUim  Dei  non 
wm  eubjecti  (Id.  x,  2,  3).  Si  ergo  idco  non  secundum 
scientlam  zelum  Dei  babent»  quia  Ignoraiit  Dei  justi- 
liaro  ct  volunt  suam  constltuere,  quasi  ex  seipsls  ja« 
sii  liant ;  ideo  graliam  Dei  non  cugnoverunt,  quia 
gratis  salvari  noluerunt.  Quis  est  qui  salvatur  gratis? 
In  quo  non  invcnit  Salvator  quod  coronet,  sed  quod 
daranet ;   non  invcnit  merlta  bonorum,  sed  invenit 
merita  suppliciorum.  Si  agai  tanqiiain  veraciter  ex 
rq^la  Legis  proposila,  damnandusest  peccator.  Hac 
regula  si  ageret,  qucm  iiberaret  ?  Omnes  peccatores 
invenit :  solus  slne  peccato  venii,  qui  nos  peccatores 
ioveitit.  iioc  ait  Apostoius  :  Omne$  enim  peecaverunt , 
et  egent  gioria  Dei  (id.  iu,  23).  Quid  est,  egent  gioria 
Dei?  Utipse  Uberet,  non  tu  :  quia  tu  te  Uberare  non 
potes,  indiges  liberatore.  Quid  est  quod  te  jactas? 
Qoid  est  quod  de  L,ege  et  justiiia  praesumis?  N(»n 
vides  quid  intiis  confligat  in  te,  de  te,  adversus  te  ? 
Non  audis  pugnaniem,  et  confitentem,  et  adjutoriom 
m  pogna  desiderantem  ?  Non  aadis  athletam  Domini 
ao  agonotbela  petentem  adjutoriuin  pugnae  suae  ?  Non 
enim  sic  ie  exspecUt  Deus  cerianicm ,  quomodo  te 
exspecut  ediiop,  si  forte  pugnes  in  amphitbeatro : 
iUe  tibi  praemium  dare  potest  si  viceris,  adjuvare  le 
pericUtantem  oon  potest.  Non  sic  exspectat  Deuf • 
Saiict.  AueusT.  lY. 


PSALMUM  XIX.  01 

yide  ergo,  atlonde  eum  f ul  dicit :  (W^fruior  «liiii 
legi  Dei  $ecundum  interiorem  hominem^  Meo  autern 
aiiam  legem  in  meinbri$  mei$  repugnantem  legi  mentiM 
mew,  et  eaptioum  me  ducentem  in  lege  peccati,  quee  e$i 
tn  membrie  md$.  Mi$er  ego  homOf  qui$  me  iiberabit  da 
corpore  mortie  huju$  ?  Gratia  Dei  perJe$um  Chri$ttin$ 
Dotninum  no$trum  (Rom.  vii,  «2-25  ).  Quare  gratiat 
Quia  graiis  daiur.  Quare  gratis  datur?  Quia  meriu 
tua  non  praecesserunt,  sed  beneficia  Dei  te  praevene- 
runt.  Illi  ergo  glorla  qui  nos  liberat.  Omne$  enim  pec- 
caverunt,  et  egentgloria  Dei.  In  U  ergo,  Doiuine,  epe^ 
raw,  non  in  me  :  rion  eonfundar  in  eeumum,  quia  fai 
eo  spero  qul  non  confundit  *.  In  tua  ju$tuia  erue  me, 
et  exime  m£  :q\m  non  invcnisti  in  me  jusiiiiam  meam, 
erue  me  in  tua ;  hoc  est,  lilud  me  eruat  quod  me  ju- 
stiflcat,  quod  ex  impio  plum  fiiclt,  quod  ex  inlquo 
justum,  quod  ex  c»co  videotem,  quod  ex  cadenld 
surgentem,  quod  ex  flente  gaudentem.  Hoc  me  li- 
beral,  non  ego.  In  juetUia  tua  erue  me,  et  exime  me. 
7.  [ver$.  3.]  Inelina  admeaurem  turnn:  fecilhoc  Deng. 
quando  Ipsum  Christumad  nos  misit.  Ulumad  nos  misiC 
qul  inclinatocapite  digito  scribebat  In  terra  (Joan.  viii, 
6),  quando el  adultera  muUer  offerebatur  puiiienda.UUs 
auicm  inclinaveratse  ad  lerram,  id  est,  Deus  ad  ho- 
minem,  cui  dictum  est,  Terra  e$,  et  in  terram  ihia 
(Gen.  m,  |9).  Non  enim  quasl  corporaiibus  locls 
Deusad  nos  inclinat  aurem  suam,  autiuembris  Istis 
corporeis  determinatis  finitus  est.  Omnino  nibil  ho- 
rom  cogiient  buinana  phanUsmala.  Veritas  est  Deus. 
Verius  nec  quadra  est.  nec   rolunda,  nec  longa. 
Ubique  pnesens  est,  si^rdls  oculus  ad  eam  pateat. 
IncUnat  umen  aurem  suam  ad  nos  Deus  misericor- 
diam  deponens  super  nos.  Quas  major  misericordia, 
^  quam  ut  Unicum  suum  daret  nobi$,non  vivere  nobia« 
'  cum,  sed   mori  pro  nobis?  IncHna  ad  me  aurem 
tuam. 

8.  Aceeiera  ut  eximae  me:  exauditur  enim  m  hoc, 
cum  diclt,  Aceelera.  Ad  hoe  enim  posilum  cst  ver- 
bum ,  ut  hoc  tolum  quod  nobis  dio  vldeiur  quamdiu 
volviiur  saeculum,  Intelligas  punctum  esse.  Non  est 
diu  quod  babet  extreinum.  Ab  Adam  usque  ad  ho^ 
dlernam  diem  peractum  est,  et  multo  uUque  plua 
peractum  est  quam  resiat  perageiidum.  Si  adhue 
vlveret  Adam,  el  hndie  moreretur;  quid  ei  prod- 
csset  Umdiu  esse,  Umdiu  vixisse?  Ergo  celeritas 
ha;c  quare  ?  Quia  transvolant  tempora  :  et  quod  tibi 
lardum  esl,  in  oculis  Dei  bieve  est.  Jam  banc  ciieri- 
Utem  isle  InteUexerat  in  ecsiasi.  Aecelera  ut  eadmaa 
me.  E$to  tttihi  in  Deum  protectorem  et  in  domum  refugii^ 
ut  $aivum  me  faciae.  Domus  refugii  tu  mlhi  esto,  Deug 
protector,  domus  refugli.  Aliquando  enim  periclitor, 
el  volo  tugere:  quo  fugio?  ad  quem  locum  tutus 
rugio?ad  quem  montem?  ad  quam  speluncam?ad 
quaj  lecu  muniu  ?  Quam  arcem  teneam  ?  quibuff 
muris  ambiar?  Quocuinque  iero,  sequorine.Quldquid 
enim  vis  potes  fugere,  homo,  pra^ter  conscienttam 
tuam.  Intra  in  domum  luam,  requiesce  in  lecto  too, 
intra  in  interiora  :  Interius  habere  nUiil  potos,  qoo 

*  vMtgie  wm^^  quimeo  eperat.noneonfkndktir. 

(Huit.J 


8.  AVGDSTffll  £M8C(»i 


frt^as  tf  eortttienfti  toto,  «  w)*»t  le  peccala  lua. 

^ia  vero  dlilt :  Accelert  ut  eximas  me ,  el  in  lua 

justieia  enie  mcdtHiiniltas  peccala  mea,  ci  seditlces 

in  me  JtislHiam  littm :  tu  mihi  eris  domns  refugii,  ad 

te  confugio.  Nam  a  te  quo  fugiam?  Irascitur  tibi  . 

Deus,  quo  fogies?  Audi  qnid  dicat  in  a«o  psalmo, 

timcnsiramDei:  Qiii)  iboaspirHutuo,  ei  quo  a  facietua 

fugiam  f  Si  oMurAeto  in  coilum,  iu  ibi  es  :  «  descendero 

in  infemum,  ada  (Psal.  cxxxTin,  7,  8).  Quocumque 

•iero,  ibi  le  invenlo.  Et  si  irasceris,  uliorem  le  invenio; 

8i  piacatus  es,  adjoiorem.  Nihil  mihi  ergo  reslat,  nisi 

'ad  tc  fbgere,  non  a  te.  Dt  evadas  hominem  dominum 

quicnmque  servus  es,  fugis  inea  loca  ubi  non  cst  do- 

minus  luus : nl eVadasftcum,  fuge ad Dominum. T^am 

'non  est  quo  fuglasDetim.  Praesto sunt  omnia  et  nuda 

•©mnipoienlis  octiTis.Tu  crgo  mihi,  inquit,  esto  dOmus 

'refugii.  Nam  si  salvns  non  fuero,  quomodo  fugio? 

Sana  me,  el  ftigio  ad  re.  'Nam  si  me  non  sanas,  am- 

'bulare  non  possiim,  fugcre  quomodo  poiero?  Quo 

^fret,  quo  fugeret,  si  atobulare  non  possei,  scmivivus 

^  hi  via,  sauciauis  vntneHbus  lalronum  ?  Quem  if ansiens 

•gacerdos  praterlil,  transtens  Levita  praiteriit,  trans- 

iens  Samaritanus  misfefams  est  (Luc.  x,  30) ,  id  est 

'Ipse  Domhios,  ^ii   ikiiseratus  est  genus  humanum. 

'Samarites  enlm  Custds  hiierpretatur.   Kt  quis  nos 

cusiodir,  si  ille*deSerii?  Mferilo,  cum  Judaci  coiivi- 

ciantes  dicerenl,  Tfonne  verum  dicimus,  quia  Samari" 

*tanu8  M,  et  dt^onium  habes  (  Joan.  viu,  48  )?uniim 

re^puit,  allerum  amplexus  est :  Ego,  inquii ,  drnio- 

'niumnonhabeo:n6n  d1tit,Non  snm  Samariianus : 

sic  inieliigi  volens rioStrum  seesse  coslodem.  Misera- 

tus  crgo  accessit,  curavit,  ad  stabulum  perduxil,  im- 

•pleviicirca  eum  misericordlam  :  ilie  jam  potesl  am- 

hulare,  poiestet^njgere.  Qnofugerct  nisi  ad  Deum, 

•ribi  fecit  sibi  domxim  refdgii? 

9.  [vers.  A.]  Qma  foriiiudomea  et  refugium  meum  e$ 
n.etpropternortten  luum  ttux  mihi  eris,  et  enutries 
me  :  non  propter  merilum  meum ,  sed  prppter  nomen 
tuum,  ul  tu  glorificcris,  non  quia  cgo  dignus  snm; 
ihfx  mihi  eris,  ne  aberrem  a  le;  et  enutries  me,  ut 
^alidus  sim  ad  manducandum  escara,  qua  pascis  An- 
*gcio5.  Hicenim  lacte  nos  nutrivit,  qui  nobis  coelesiem 

■  cibum  promisit ;  et  usus  est  maiema  misericordia. 
'Sicnienim  maierlactans  eamdem  escani,  cuisumendae 
'  idoneus  infans  non  est .  per  carnem  irajicit,  el  lac  in- 
"fiindit  (hoc  enim  accipit  parvulus  quod  acceplurus 

erai  ad  mensam,  sed  quod  per  carncin  trajicilur, 
*congmit  parvulo);  sic  Dominus  snpientiam  suam  nt 
'lacnobis  facerct,  came  indulus  venit  ad  nos.  Ergo 

corpus  Chrisli  loquiiur,  Et  enutries  me. 

10.  {vers.  5.]  Educes  me  de  mnscipula  ista ,  quam 
'rtccullaterunt  miki.  Jam'passio  significalur,  Educes 
'mede  mseifmla  isia,  quam  occuttavemnt  mihi.  Nec 
«-sola  iila  passio  est,  qua  passns  est  Dominns  noster 
^lesus  Ghristus  :  mnseipnlam  suam  diabolns  tetcndit 
*^8que  1n  finem.  Et  vae  ilii ,  qoi  in  illam  muscipulam 
•cadit  :  cadit  autem  omnts  qui  non  sperat  in  Deum  ; 
*qBi  iion  diclv  Vln  te,  Domxne^  speraHy  non  confundar 


-ftM 


Exte^  e^t  et  parata  mnadptilh  Intmlci.  Posuit  In 
nrasdptila  errorem  et  terrorem :  errorem  quo  illiciat, 
lerrorem  quo 'frangat,  et  rapiat.'Tu  claudejannam 
cupiditatis  contra  errorem  ;  tu  clande  januam  timoris 
contra  terrorem,  et  educeris  de  muscipula.  Hujusmodi 
imgnaB  exemplum  ipselibi  Imperatortnns,  qui  propter 
le  etiam  tentari  dignatos  est,  in  se  demonstravit.  Et 
primo  teniatus  est  iUecebris;  qnia  tentata  est  in  illo 
janna  copiditatis ,  quando  eum  tentavit  diabolus  dt- 
cens  :  Dic  tapidibus  istis  ut  panes  fiant.  Adora  me ,  et 
ddbo  tlblregtia  ista.  Mitte  te  deorsum^  qma  scriptum 
esl :  Quia  AngeHs  sfuis  mandamt  de  te,  et  in  manibus 
ttiUenl  tCf  ne  qnando  offendas  ad  lapidem  pedem  tnum 
{Mntth.  IV,  '4,  9,  6).  Omnis  hxc  itlecebra  cupiditatem 
tentat  ^  At  nbi  clausam  jannam  mvenit  cupiditatis 
in  eo  qui  tentihntnr  pro  nobis,  conveftit  se  ad  ten- 
tandam  januam  timoris,  et  prseparavit  illi  passionem. 
Deriiqne  hoc  tlicit  Evangelista  :  Et  eonsummatu  tenta- 
'ff one,  diabolus  recessit  ab  eo  ad  tmpus  {Luc.  iv,  *{5  ). 
Quid  est,  ad  («mpttsfTanquaroredituraset  teniaturus 
' jannam  timoris,  quia  clansam  invenit  januam  cu|Hdi- 
taiis.  Totum  ergo  corpus  Christi  tenlatur  usque  in 
^ncm.  Fratres  mci,  quando  jussnm  est  nescio  quid 
contra  Christianos  mali,  simul  impingebatur  *  hoccor- 
pns,  totum  impingebatur  :  iinde  dictnm  erat  fn  psat- 
mo  il^anqudmcumulusarencBimputsus  snm  ut  caderem^ 
ecDotfdrtus  suscepii  me  (Psai.  cxvir,  13).  At  ubi  flniu 
soni  illa  qute  totum  corpns  impingebant  ut  caderct , 
•tXBpit   tentaiio  csse  per    partes.  Teniator  corpns 
Gbristi,  una  Ecclesia  non  paiitur  persecutionem,  alia 
patitnr.  Non  paiitur  furorcni  imperaloris,  sed  patitar 
'fdrorem  mali  popnli.  Quantne  vastationes  a  ptebibus? 
Quanta  mala  ingesta  suntEcciesixamalis  christianis, 
ab  eis  qu!  capti  in  illo  reliaculo  ,  tam  mnltiplicati 
suni,  ul  premerent  navcs  [Luc.  v,  7)  in  piscatione  illa 
Domini  ante  passionem  ?  Non  ergo  desunt  pressnne 
tentatioiiis.  Nemo  sibi-dicat :  Noii  cst  tempns  tenta- 
tionis.  Qui  sibi  boc  diclt,  pacem  sibi  promitlit :  qui 
sibi  pacem  promiltit,  secunis  invadilur.  Totnm  ergo 
corpiis  Cliristi  dicat :  Ednces  me  de  muscipuia  ista , 
quam  occuttavemnt  mihi :  qnia  eductum  est  et  caput 
nostmm  de  mnscipula,  quain  abscondemnf  iltr,  qnitms 
modo  dicebatnr  in  Evangelio,  quia  dicluri  erant :  Bic 
est  hasres,  vemte  occidamns  eum,  et  noslra  eril  kmredi- 
tas.  Ei  *ln  se  senlentiam  dixerunt  inierrogaii :  Quid 
fhciel   itle  paterfamiiias  cotonis  matis?  Miiios  male 
perdety  et  vineam  suanvlocaMt  o(ff«  agricolis.  Quid,et 
itlvffd  non  legistis  :  Lapidem  quem  reproba»etunt  «rft/i- 
tdntes,  hic  (actus  est  in  cttput  *antiuii  f  Quod  eat  enim, 
•  reprobaverunt  edilicanies ;  boc  ait,  Ejeeenmi  exlra  m- 
neam,etocciderunl(Matth.  xii,  38.12).  •  Ergo  emteis 
est  et  iHe.  Caput  nostrem  sursom  «st,  tibernm  «st. 
HxT«itti«5  illi  per  dileetionem,  nt  nwyos  posiea  con- 
■  glviiiiemttr  eiper  immortalitatem ;  tt  dicaaros  •mnes : 

i  sic  plures  Mss.  At  Er..  omnia  *^ Jlf^^^^^^^S^ 
ittmniaumi.  lov.  (mmiahiBcper  sUeetbros  csifiaiiMm 

^^d.,  impingebaturin  hoe  cany«».  iwposWo  m  abeat 
.ApterisqueMSB. 


«7  ENARRATIO  IN 

Biuem  «10  rfs  iiim<lpdbii(fl,  qum  oceukmfinmi  mUd; 

il.  [wrs.  6.]  AwHmihis  ▼•cem  Domini,  qtniin  dl- 
xitifi«ruQe  :  In  mmmi  luas  eammiendawfHritnm  meum, 
Cetie  emm  verba  ^tts  in  f)vMi|>«lio  4e  isto  peahno  co- 
gnosdmus,  if6Uin  iiic  locuium  fuisse  non  dobitemus. 
Ilat)es  boc  in  Evangelio ,  dixit ,  /n  manus  tua$  com- 
mendo  $pmtum  meum  (ijuc.  xxin,  46) :  el  inclma$o  ea- 
nu  tradidii  ofriritum  {Joan.  xix,  50).  Non  sine  CMisa 
Toluit  verbn  bojus  psolml  sua  esse,  nisi  ut  ic  admo- 
ne?et  se  kwoHim  esse  in  hec  psaimo.  Ipsum  bic 
^re;  cof ita  qnonmlo  in  ilio  psilmo  se  qoaeri  voloit 
pro  snoeeptione  •matutina  :  Foderunt  mamu  meat  et 
fodee  wmOy  dinunmaueruut  omnia  oeea  mea ;  ipti  vero 
eonmderaaerunt  et  cenepexerunt  me^  di»i$erunt  $iln  w- 
oAmenm  moa ,  £t  -ewper  vestem  meam  mieerunt  oortem 
{Pmd.  xs,  47-11^) :  ut  te  admooeret  in  se  boc  esse 
cemplelom,  in  voce eoa  posiiit  eaputlpsiospstbni,. 
fim,  Dm$  meu$,  utqM  medmU^uitH  (iM.,  2)  ?  Et 
taraen  vocen  eorporls  in  se  Inuwligmnul ;  non  eoim 
Voicom  sinmfMer  aliquando  dtreliquit.  iM«iitsit 
Mf,  Domku,  Deu$veritaii$  :  faoiens  qood^promislstiy 
non  rallaiis  in  pallieitiitione  toa,  1>eos  veriiatis. 

12.  [ver$.  7.]  Misfi  ob$er$ante$  vanUatom  iuper- 
vacue.Qms  observat  vanitatemT  Qui  limendo  mori 
moriiar  :  timendo  enimmori  mentrtor,  etmoritur 
aBieqoam  moriaior,  qui  ideonientlebator  ot  vlveret. 
Heniiri  vis,  ne  moriaris :  et  mentiris ,  et  mofleriB ;  et 
eom  viias  imam  meriem  qoam  dMKerve  poleris,  ao- 
ierre  non  poieris,  inoidis  hi  tAoas,  ut  prios  In  anlma, 
poslea  in  corpore  moriatis.  Unde  boc ,  nisl  oboervan- 
dovanifatem?Qniaduleisest  tlbi  transiens  dies,quia 
dolcia  sont  tibi  transvolantia  tempora,  onde  nibil  te- 
nes,  et  Insuper  lo  teneris.  Odtsli  oh$ervttnte$  vanitatem 
tupermteue.  Ego  autem ,  qoi  non  observo  vanilalera, 
ta  Domxno  $permri,  Spems'  if^  pocunia,  observaa  vani- 
talem :  speras  in  honore  et  sdbtitniiale  aliqQa  potesta- 
IbbunHHMe,  observas  vanitatem  ,:  speras  in  aliqoo 
amieo  potente,  'Observas  vanitatem.  In  bis  onmibos 
cam  speras,  aut  tu  exspiras,  ei-ea  bic  dimittis;  «ut 
comvtvis,  omnia  perennt,  et  in  spe  toa  deiciA.  Hanc 
vanitatem  eommemorat  Isaias  dicens  :'Ommi  earo  ^« 
aam,  et  omm$  glaria  eju$  quati  fiot  feni :  aruit  fenum^ 
et  fo$  ^u$  deeidit;  verbum  autem  Domini  manet  in 
«rrrmmt  (Isdt.  xl,  68).  Ego  aotem,  non  qoomodo 
llli  qol  sperant  in  vanitate,  et  qui  obserfant  vanila- 
'iem ;  sed  in  Demnio  speravi,  qoi  non  est  vamtas. 

•15.  \ver$.%»]  Ex$uUakOf  et  jucmMbor  in  tua  mtie- 
ncardta  :  non  In  mea  Justitia.  Quia  re$pexi$ti  kumiii- 
tmem  meem^  $alvam  feeieU  de  nece$$iMi§u$  animmn 
meam :  nee  eoneimietiine  in  manu$  inimici,  Qwe  sont 
seeeosiiaies,  onde  volomos  salvam  tteri  animam  no- 
stram  ?  Qois  eas  enumeret?  quis  di^ne  exaggerel?  qois 
cangroe  vitaodas  fbgiendasqoe  commendet?  PruBoin 
gcnerehomano  dora  neeessilas,  neseire  eor  alterios, 
«mie.sentire  ptemBque  4e  araico^lldeli,  bene  senlire 
plenimqae  de  amico  inftdeli.  0  dura  necessitas  I  El 
qoid-fieis  meorda  faiapicias?  Hfuem  oeolum  ^afferSy 
infinna  el  piaBgen4a»lMilMHl|ftl,qNidiMs  uUidm 


bodie  oor  fralris  loi?f(on  babes  qoid  fiuiias.  Alia  ma- 
}or  neeessitas,  nec  tuom  vides  qoate  erit  eras.  Qold 
jam  dicam  de  necessitalibos  ipsius  morUlitalis?  Mori 
necesse  est,  et  nemo  vuit.  Nemo  vult  quod  necesoe 
est.  Nemo  voit,  quod  erit  velit  nolit.-Dura  necessiUs 
nolle  quod  iion  potest  evitari.  Nam  si  fleri  posset, 
nolteinus  iiliqoe  mori ;  et  effici  qnod  Angdi  velie 
mus,  sed  eemmutaiioneqmdam,  non  morte,  oieo 
dicit  ApootohM  :  /Edifieationemkakenun  ex  Deo,  do- 
mum  wm  manufaotam^  eetemam  in  ecetti.  Etemm  in  koe 
ingemiurimut^  kabitireuittm  noetmm  quod  de  cmlo  eet^ 
euperindui  cupiente$;  $i  tamen  intittti^  et  non  nudi  inve- 
niamur,  Etenim  qui  $umu$  in  hac  habitatione,  ingend- 
$cimu$  graralif  i(i  qno  nolumut  extpoliari^  $ed  tuperve- 
$tiri,  ut  abiorbeatur  mortale  a  vita  {\l  Cor,  v,  1-4). 
Volnmus  pervcnire  ad  regnum  Dei,  sed  per  monem 
nolumus  :  et  tamen  dicit  tlbi  neces^iias,  Hac  venies. 
Rac  venire  dubitas  homo,  cum  hac  ad  te  veneril 
Deus?  Quae  suni  eiiam  necessiiaies  vlncendarum  ve- 
tustlssimarum  cupiditatum ,  et  annosarum  malarum 
consueiudinum  ?  Vincere  consuetudinem,  dura  pu- 
gna,  nosti.  Vides  quain  maie  facias,  quam  detestabl- 
liier,  quam  inreliciter ;  et  facis  tamen  :  fccisti  hcrr, 
facturus  es  hodie.  Si  sic  tibi  displicet  cum  disputo, 
quomodo  displicet  tibi  cum  cogitas?  El  tamen  factu- 
rus  es  hoc.  Unde  raperis?  quis  te  captivum  trahii? 
An  illa  lex  in  membris  tuis  repugnans  legi  meniis 
tu%?  Clama  ergo  :  InfeUx  ego  komo,  quit  me  tiberabit 
de  corpore  morti»  hujut  f  Gratia  Dei  per  Jetum  Chritmm 
Donrinum  nostrum  {Rom,  vii,  23);  et  impletur  in  te 
quod  modo  diximus ,  Ego  autetn  in  Domino  eperavi : 
ex$ultabo^  et  jucundabor  in  tua  mitericordia ;  quia  re- 
tpexistihumiUtatcmmeam,  talvam  fecitti  de  necet^tad* 
but  animam  meam,  (Jnde  enim  fhcla  est  saha  de  ne- 
cessitatibus  anima  tua,  nisi  quia  respecta  est  humilitas 
tua?  Nisi  prius  liuiniliareris,  non  te  exaudiret,  qui  te  a 
necessiialibus  liberarei.  Ilumiliaius  estqoi  dixit :  In- 
felix  ego  homo,  quit  me  liberabit  de  corpore  mortit  kih 
Jut?  Non  sunt  humiliati,  qui  ignorantet  DdjutdHam^ 
et  tuam  votentet  conttituere^  juttktim  Dd  non  tutit  gut  - 
Jecli  {Id,  X,  3)? 

14.  [vert,  9.]  Nec  conclutitti  me  in  manut  inimici  : 
non  vicini  tui,  non  compossessoris  tui,  non  ejos  cum 
quo  mililasii  el  eum  laesisti ,  aut  forte  in  toa  dvitMe 
injuriam  ei  fecisti ;  isii  enim  tales  sunt  pro  qoibos 
orare  debemus.  Alium  habemus  Inimiciim,  diabolimi, 
serpentem  aiitiquum.  Omnes  morientes,  si  bene  mo- 
riamur,  ab  ejus  manibus  ilberamur.-Quicumqoeenlm 
male  moriuniur  iii  suis  iniquitatibus ,  in  ejus  nianus 
concluduniur,  ut  cum  illo  in  flne  damnentur.  Ltberat 
ergo  iios  Doniiiius  Deus  noster  de  mami  iriimksi  no- 
siri :  illeenim  nos  per  cuphiitates  nostras  villt  capere. 
Cupiditates  autem  nostrae  quando  vaiid»  sunt,  et 
quando  eis  servimus,  necessitateo  vocantor.  Libe- 
rante  autem  Deo  animam  nostram  de  necesshaliboa 
nosiris ,  quid  erit  quod  in  nobia  teneat  loiBiiais »  «I 
OQndiMlafnur,fn.manus  ^us.? 

4S.  Siataislt  in$patioeopede$meo$.  CerteaogWla 
Tia  est  {Matth.  yii,  14) :  labonuili,afignm  m,  «manti 


^^  S.  AUGOSTINI  EPISCOPI 

VM  est.  E:idcm  qusfi  angusU  esl,  laia  fil.  /n  ipadoio, 

Uici%  po»«i«ii  ped«  m€oi,  ne  anguslaii  pedes  mei 

iretti  in  se,  el  incurrcndo  in  se  dejicerenl  ine.  Ergo 

quid  ait,  Posmti  in  tpatioso  pedet  nieoi?  Plane  fecisli 

inilii  facilem  jusliliam,  qu»  roihi  erat  aliquando  dif- 

ficilis  •  Uoc  esi.  Pomisti  in  spatioso  pedes  meos. 

16.  [ver$,  10,  II.]  Miserere  »10,  Domne,  quomam 
tribulor, conlwbatM esl  %n  ira oeulus meut.anima  mea, 
et  venter  meut.  Quoniam  defeeU  in  dolore  mta  mea,  ei 
emm  md  ««  gem^bue.  Sufflcial  Charitati  Vestr a .  adr 
juvanle  Domino  foriassis  Implebimus  debitum,  ut  ct 
Psalmo  peraclo  proflciscamur  (a). 

SEMfO  II. 

De  medio  ejusdem  Ptalm. 
1.  Ad  reliqua  Psalmi  nostra  rerertatur  Inlentio,  ct 
nos  ipsos  agnoscamusinverbis  Propheta.  Quoniam  si 
nos  inspexeriraus  in  tempore  iribulationis,   gaudc- 
bimus  in  tcmporc    reiribulionis.    Commendaveraro 
Charitaii  Vesira,  cum  primas  partes  hujus  psalrai 
exponerem  (6),  quod  Christus  loquatur;  ct  quo^ 
modo  sit  accipiendus   Chrisius    toius   cum  capite 
et  corpore,  non  lacueram  :  lestimoniis  etiam  Scriplu- 
rarum,  quantum  mihi  videiur,  satis  idoneis  luculen- 
tisque  firmaveram ;  ila  ut  omnino  dubilari  non  possct 
Christum  csse  caput  el  corpus,  sponsum  et  sponsam, 
Fiiium  Dei  et  Ecclesiam ,  Filium  Dei  faclum  filium 
hominis  propter  nos.  ut  filios  hominum  facerct  filios 
Dei  •  atquc  iia  csscnt  duo  in  carne  una  in  sacramento 
magno,  qui  agnoscuntur  in  Prophctis  duo  in  voce 
una.  Gratulatio  supcrius  cxprcssa  cst  ipsius  diccniis : 
RapeMtii  liumilitatem  meam,  talvam  fedtli  de  neeet- 
iUatibus  animam  meam,  nee  conciutisa  me  in  manut 
immici.  ttaiuitti  in  (oco  tpalioto  pedes  meot :  gralula- 
lio  est  libcrati  hominis  a  tribulatione ,  llbcratorum 
membrorum  CbrisU  ab  afflictione  et  insidiis.  Et  rur- 
8U8  dicit :  Miterore  m«t,  Domine,  quoniam  trtbutor.lti 
Iribulalione  uiiquc  angusUa  est :  quomodo  crgo,  Po- 
tuitti  in spatioso  pedes  meosfSi  adhuc  tribulatur,  quo- 
modo  sunt  in  spaiioso  pcdes!  An  forie  una  quidem 
vox  csl ,  quia  unura  quidcm  corpus ;  scd  in  aliquibus 
menibris  spatium  sentiiur,  in  aliquibus  angusiia ,  id 
est,  alii  seiiiiunt  faciliiaiem  juslitiaj,  alii  laborant  in 
iribulatione?  Nam  si  non  alia  merobra  illud,  alia  illud 
paierenlur,  non  diceret  Aposlolus  :  Si  patitur  unum 
membrum,  compa/tttnlwr  omnia  membra;  et  si  gbrtfica^ 
Mr  mittm  membrum,  congaudent  omnia  numbra  (l  Cor. 
XII    ae).  Aliqu»  Ecclesiae ,  verbi  graiia .  pacem  ha- 
bcnV  aliquae  in  tribulalione  sunt :  in  istis  qua  paccm 
habciit,  in  spalioso  sunt  pcdes ;  illae  quaj  in  tribula- 
lione  sunl,  angusUas  paliuntur :  scd  cl  istos  contri- 
gtat  iilorum  iribttlaUo,ct  illos  pax  istorum  consolatur. 
Sic  est  enim  unum  corpus,  ut  non  sit  discissio;  non 
autem  facit  discisaionem  nisi  disscnsio.  Cbaritas  au- 
tem  couipagcm  facit,  compagcs  complccUtur  uniu- 
tem,  uniiaa  servat  chariutem,  charitos  pcrvcnit  ad 


tN 

dariutcm.  Dicalergo  cx  quibiiadam  membris:  Ifi- 
tereremeiy  Dowine,  quommm  triMor;  amixrbatut 
ett  in  ira  oculut  m«tt,  ontma  mea  et  vmiter  meut» 

2.  Qucerimus  unde  siLista  tribuiaUo ,  quoniam  ii- 
beratus  paulo  ante  gaudere  vtddbatur ,  )ustilia  qua- 
dam  infusa  sibi  largiler  dono  Dci ,  el  indc  facto  spa- 
tio  pedibus  siiis  in  laUtudine  chariUtia«  Undc  crgo 
et  ista   cxisUt  tribuiatio,  nisi   forte  ex  illo  quod 
Dominus  dicit :  Qiioiiwm  abundabit  imquitat ,  refrige- 
tcet   charUat  multorum  (Mattk.  xxiv ,  14)  t  Primo 
enim  commendau    pauciUle  sanctorom,  lanquam 
missis  reUbus ,  moUiplicaU  est  Ecdesia ,  et  capii 
sunt  innumerabiies ,  de  quibus  praedictum  erat.  Aii- 
nttRltavt  et  locutut  sum,  nmltipHcati  tunt  wper  mvM- 
rum  {PtaL  xxxix,  6) ;  qoi  eUam  navigia  premer^l, 
ctrctia  rumpcreul ,  aicut  est  positum  in  ilia  prima 
piscationc  {Luc.  v,6)  anie  passionem  Domini.  Ex  his 
igitur  multiludiiiibus  cxaggeraU  sunt,  quibiis  per 
Pascha  sic  referciuntor  eccleaifle ,  ut  lurbas  ipsonim 
parietom  recuset  angoatia.  Qoomodo  aotem  non  uri- 
buleuir  isle  de  hac  molUtodine ,  quando  videt  ipsos 
implcre  Uieatra  et  amphiUieatra ,  qui  pauio  antc  ec- 
clesias  implevcrunt?  ipsos  in  neqoitiis,  qoi  pauie 
ante  in  laudibos  Dei?  i|M08  blasphemarc  Deum,  qui 
respoodebant,  AmcD  DeoTPermaneat,  doret,  uoa 
deficiat  eliam  in  mulUtudiiie  copiosa  iniquorum,  quia 
ncc  granum  deficit  in  moUitudine  palcaruin,  quo 
usque  post  vcnUlatioaem  mitUUir  in  horrcon» ,  et  iW 
sil  in  socicUte  sanctorom ,  nc  UirbulenU  aliqiud  pul- 
veris  patiauir.  Perdoret  ergo ,  qoU  et  Domiiios  cum 
dixisset,  ettoniam  abundatnt  imquitat,  refngeuet  eber 
rUatmttltorum;ne  pranunliata  isU  abundantia  ini- 
quiuUs  labarent  nuUreoUiue  pedcs  nostri ,  conUnao 
subjecit,  quod  ftdelcs  erigeret,  quod  consolaretttr 
aMioefirmaret,dicens:  Qttt  perteveranerit  ueque  in  fr 
nem,  bic  salvut  erit  (MaUh.  xxiv,  43). 

3.  Aitende  iuque  isuim,  quantom  mihi  videtur,  in 
hac  iribulaUone  consUtutum.  Qoando  quidem  posUos 
in  iribulationc  quasi  dolere  deberet  (Uribulaiio  euioi 
doiorein  habet  congruum),  iratum  se  dicit  in  tribula- 
tione,  et  aU  :  ^t«er«re   mei,    Domine ,  quomem 
tnbulor ,  co«lttr*altt«  ett  m  tra  ocnlut  meut.  Si  tri- 
bularis,  quare  ira^erisT  IrasciUir  isU  aUenis  pec- 
catis.  Quisnonirascalur,  videns  homlnes  confitenU» 
ore  Deum.  ocgautes  moribusT  Quis  non  irascauir, 
videns  honiines  saeculo  vcrbis  ,  ct  non  factis  rciiun- 
tianlesT  Quis  est  qui  non  irascalur ,  videns  fraues  in- 
Mdiantcs  frairibus ,  fidem  non  scrvantes  osculo  quod 
infigunt  in  '  sacramcutis  Dei  T  Et  qois  enuBicret  om- 
nia,  quibus  irascitur  corpus  ChrisU ,  quod  inlus  vivit 
de*  spiritu  ChrisU.quod  gemU  Unquam  granum  inwr 
paleasT  Vix  enim  apparent  isU  qul  sic  gemont,  qoi 
aic  irascuuUir :  qoomodo  vix  apparent  grana,  quando 
area  triUiraUir.  Qui  nescit  quant»  spica  missa  sunt, 
puut  u>uim  paleam  esse :  et  ex  hoc  qood  tolum  palea 

puuiur ,  inde  magna  maasa  purgabiUir.  In  Wtergo 


(a\  Hinc  InteUiKere  est  primnm  isUun,  duosque  sufcoe- 
J^^iTta  x«^  iractatus  habius  in  peregrmo  ioco 
fuisae  exira  Hipponensem  FxxteUam. 

(b)  u supeitore  sermone,  n.  3et  seqq. 


i  sic  &.  et  quamofdecim  hbs.  Ai  in  Lov«  ood. 
ticnla.  m. 
iBr.eiLov.,iN.Aliqootllis^^ 


U\  ENARRATIO  IN 

Don  apparenUlNis  ei  gementibas  irascitur ,  qui  dicit 
aljo  loco :  ZWnt  domns  twB  comedii  me  (Piai.  Lxviii, 
10).  Dicil  et  tlibi  quando  quidem  videt  multos  mala 
bcicnleSy  Twdium  delinuil  me  a  ptccaUfriim$  reli»- 
queniibus  tegem  tuam  {Psal.  cxvni,  55).  Dicitet  alio 
loco,  Vidi  ineensatos^  et  tabescebam  (Ibid.^  158). 

4.  Ilxc  autom  ira,  metuendum  est,  ne  taiita  sit,  ul 
iik  odium  verlatur.  Ira  enim  nondum  eat  odium : 
Daro  misceris  filio,  non  odisti  filium ;  ci  servas  haere- 
^iUlem,  qui  te  sentit  iralum ;  et  ad  hoe  irasccris »  ne 
periht  quod  servaveris,  male  vivens '  moribus  pravis. 
Ergo  Ira  nondum  est  odium  :  nondum  odimus  eos 
qoibus  irasdmur;  sed  ista  ira  si  manserit,  et  non 
dlo  evulsa  fuerit ,  crescit  et  fit  odinm.  Ideo  ut  recens 
iia  eveUatur.etln  odium  nonconvertalur,  hoc  nosdo- 
cet  Scriptttra,  dic^ns :  Nonoccidat  $ot  super  iraeundiam 
feMirmn  (Ephet.  iv ,  26).  Invenis  autem  aiiquando 
Cntremodlam  liabentem,etrcprehendit  irascentem : 
iD  illo  est  odium ,  et  in  alio  culpai  iram ;  ipse  habet 
irabem  in  oculo  suo,  et  reprehendit  fesiucam  in  oculo 
fniris  sui  (Matth.  vii,  5).  Scd  fcstuca  ista  et  siircu- 
las,  nisi  ciio  cvellatur ,  trabes  futurn  est.  Non  ergo 
lil,  Eisiinctus  esi  oculus  meus  prx  ira ;  sed  turba- 
tHs :  nam  ai  exstinguitur,  jam  odium  esi,  non  ira.  Et 
Tjde  quia  exstinctus  est.  Ilinc  ait  Joannes  :  Qus  odit 
(Tatrem  snum ,  m  tenebris  est  usque  adhuc  (I  Joan.  n, 
II).  Aiiti^tiain  ergo  eatur  in  tenebras,  coniurbatur 
oculus  iii  ira  :  sed  cavenduw  est ,  nc  ira  vertatur  in 
odium ,  ei  oculus  cxstiiiguatur  *.  Iste  ergo  dicit : 
Twbatns  est  prm  ira  oculus  meut ,  anima  nua  et  venter 
meus ;  boc  est,  turbatn  sunt  interiora  mca.  VeiUrem 
pro  interioribus  posuit.  Aliquando  enim  iuiquis  et 
pcnersis  et  a  l^e  dcvianiibus  et  male  vivcntibus 
insci  licet,  clamare  non  licet.  Gum  irascimur  et  cla- 
marc  non  possumus,  interiora  nostra  turbantur.  Tanta 
cst  eoim  aliquando  perversilas,  ut  nec  corripl  possit. 

5.  [rers,  i  1 .]  Quomam  defecit  in  dolore  vita  mea^  et 
enm  mei  in  gemitibiis.  Defecit ,  inquit ,  in  dotore  vitu 
mea.  Dicit  Aposloliis  :  Nunc  vivimus,  ri  vos  statls  in 
Dondno{l  Thess.  iir,  8).  Quicumqiie  perfecti  sunt  ex 
Evangelio  el  gratia  Dei ,  non  hic  vlvunt  nisi  propier 
alios ;  nam  vita  eorum  in  hoc  sxculo ,  eis  jam  non 
e&t  necessaria.  Sed  qu<n  dispeiisaiio  eorum  aliis  ne- 
cessaria  cst ,  fii  in  cis  quod  ait  idem  Aposlolus  : 
Concupiscentiam  habens  dissolvi ,  ^  esse  cum  Christo ; 
multo  enim  magis  optimum :  manere  autem  in  eame 
uecessarium  propter  vos  {PhiVtpp,  i ,  25,  24).  Quando 
aiiem  videt  homo  ex  dispensatione  sua,  ex  laboribus 
Mis ,  ex  prscdicaiione  sua ,  non  proKccre  homines, 
iaGrmaiiir  iii  egcslate  viia  hominis.  Vere  miserabiiis 
cgestas  et  fames  :  quandoqnideni  eos  quos  Domino 
lacramur,  quodammodo  manducat  Ecclesia.  Quid  cst 

<  in  onHiibiis  Hss.,  emidens. 

'  Exki.  Er.  ei  Lov.  posl^a^fngualur^luecinterponunt: 
Boc  autem  aninmdvertat  unmquuque  qui  in  pace^  hoc  esi, 
qmmchristOf  qui  paeemDeicammendarUtVOcaiusesijelin 
cmug  natmiate  stanma  pax  per  ymgelum  nunliata  est  nomt- 
lAus  :  ti  pro  oHqtta  parva  vei  magna  causa  in  odium  pro- 
ruperit^  nuUam  societatem  cum  pace,  hoc  eU  chfiebo^  hor 
bere  poterit^  msi  per  dignam  emendationem  pcenUaitia. 
Sequiiur  ergo  iste,  et  (Seit^  Turbalust  etc.  Hinc  nos  ea 
vert^tegpungimns,  qniod  abslnt  a  aootris  omBibps  m»    • 


PSALHUM  XXX. 


241 


Dianducat  ?  In  corpos  suum  trajicit :  quidqnid  enim 
manducamus,  in  corpus  nostrum  irajicimus.  Hoe 
agit  Ecclesia  per  sanctos  :  esurit  quos  lucrari  vult,  et 
quos  lucrala  fuerit  aliquo  modo,  nianducat  quodain* 
modo.  Cujus  persoiiam  gcrcbat  Petriis ,  quando  ei  de 
coelo  suhmissus  est  discus  plenus  omuibos  animali- 
bus  quadrupedibus ,  serpentibus ,  et  volaiilibiis :  qni- 
bus  generibus  omnes  gentes  signiBcantur.  PnvXigiira- 
bat  Dominus  Ecclesiam,  quod  omnes  gentes  era^ 
transvoratura ,  et  in  corpus  suum  conversura ;  ct  a.« 
Pclro ,  Macta ,  et  manduea  {Act.  x ,  43).  0  Ecclesia , 
(hocestPetre,  quia  super  hanc  petram  aediOcabo  Ee- 
clesiam  meam  [Matth.  xvi,  18]),  maeta^  et  manduca: 
prius  macta ,  et  sic  manduca ;  occide  quod  sunt ,  et 
foc  quod  es.  Gum  ergo  praedicatur  Evangelium ,  et 
videt  qui  pncdical  non  proficere  homines,  quare  non 
clamet :  Quotuam  defecit  in  dotore  vita  mea ,  e<  amd 
md  m  gemitibtu :  Infirmattu  est  in  egestau  vigor  meut^ 
et  ossa  mea  conturbata  sunt?  Aniii  nostri  isii ,  quos 
hic  ducimus,  in  gemitibus  sunt.  UndeTQuia  abunda- 
vit  iniquiias,  refrigescit  charitas  multorum.  In  gemi- 
tibus ,  non  in  claris  vocibus  :  quando  videt  Ecclesla 
multos  in  perversum  ire,  gemitus  suos  dovorat  apud 
se,  ut  dicat  Deo,  Gemittu  meus  non  est  abseonditus  a 
te  {Psal.  xxxvu,  10) :  in  alio  psalmo  dicitur,  sed 
coiigruit  hulc;  et  hoc  est '  dicere ,  Gemitus  meus, 
etsi  abscondiius  est  ab  hominibus,a  te  non  est  abs- 
condittts.  Inprmaitts  eti  in  egesiate  vigor  nms^  H 
•iia  mea  conturbata  tuni :  de  hac  egestaie  supra  dixl- 
mus :  ossa  vero  fortes  intelliguntur  Ecclesis ,  qni 
etlam  sl  non  conturbantur  persecutionibus  alienorumy 
conturbantur  tainen  iniquitatibus  fratrum. 

6.  [vers.  12.]  Super  omnes  immicos  meos  factus 
sum  opprobritun,  et  vicini*  meis  nindum^  et  timor  notie 
mds.  Super  omnes  initnicos  meos  facttis  sum  oppro» 
briuttt :  qui  sunt  inimici  Ecclesiae  T  Pagani,  Judxi  T 
Omnibus  pejiis  vivunt  mali  christi.'^ui.  Vis  videre 
qunm  omnibus  pejus  vivant  inali  christiani  ?  De  tali- 
bus  dicit  prophela  Ezechiel,  quia  comparantur  sar- 
meniis  inutilibus  {Ezech,  xv,  2).  PonePaganos  ligna 
esse  silvatica  exlra  Ecclesinin,  adhuc  potest  inde 
fieri  aliquid  ;  quomodo  de  lignis  fabrilibus  esi  lignum 
fabro  aptum,  ct  si  adhuc  nodosum  et  curvuin  et  cor- 
ticosum,  tamen  quod  doleiur,  ascielur,  deplanetur, 
et  possit  venire  ad  aliquani  fabricam  usus  humani :' 
de  sarmenlis  autem  praecisis  fabri  nihll  facere  pos- 
suni;  jgnis  ea  solus  exspeclat.  Aiiendite,  fratres. 
Gum  silvaiico  ligno  uhique  praeponatur  sarmentum 
manens  in  vite,  quia  sarmentum  dat  fructum ,  illud 
ligiinm  non  dat  fructnm  :  praeciso  tnmen  sarmenio 
de  viie  si  compareiur  lignitm  silvaiicum ,  intelligitur 
esse  melius ;  quia  de  illo  faber  aliquid  facere  potesi ; 
hoc  aiitcm  non  quxrit,  nisi  qui  foco  minislrat.  Atten- 
dciis  iiaque  inuUitudinem  male  viventium  in  Flcclesin, 
Super  omnest  inquit,  tntiiitcos  meos  factus  eum  oppro* 
brium.  Pejus,  inquit,  vivunt  roali  in  sacramentls 
meis,  quam  qui  ad  illa  nunquam  aceesserunt.  Latine 

^  Br.  et  Lov.,  Mrf  csngnat  Mc  et  Aoc  ific^re.  ClBtigavimis 
adH». 


2^ 


S.  AUGUSTINl^  EPISCOPf 


m' 


aperte  m  non  dtoimis ,  Tel  quando  psatinum  expo- 
Dimus  ?  Et  si  aliis  forte  temporibus  dicere  non  aude- 
mus ,  saltem  necessHas  exponendi  habeat  libertatem 
corripiendi.  Super  omnes,  inqiiit,  Intmjcot  meos  factut 
9um  opffrobrium,  De  talibus  dictt  apostolus  Petrus: 
Facta  iunt  tUh  posteriora  deleriora  prioribus  :  meliue 
enim  eral  ilHs  non  cognotcere  viam  juitilice,  quam 
cogno8eentibu$  retrorsum  reflecH  a  tradito  nbi  sancto 
mandato,  Cum  dicit,  Melius  erat  Ulis  non  cognoscere 
mam  justitias ;  nonne  judicavit  meliores  esse  inimicos 
foris  positos,  quam  intus  male  viventes,  quibus  pre- 
mitur  et  gravalur  Ecclesia?  Melius,  inquit,  iUis  [ueral 
non  cognoscere  viam  justitiof ,  quam  cognoscentibtu 
retrorsum  refleeti  a  tradito  sibi  sancto  mandato.  Deni- 
que  vidr  quam  horribili  rei  eos  comparavit :  Contiu" 
gU  iUis  res  veri  proverbii ,  Canis  reversus  ad  suum 
vomitum  {W  Peir.  ii,  20-22).  Islis  ilaque  talibus  cum 
siiii  plenx  Ecclesi»,  nonne  veraciter  illic  dicunt 
pauci ,  imo  ex  paucorum  voce  ipsa  Ecclesia  :  Super 
omne$  inindcoi  meos  factus  sum  opprobrium  ,  el  vicinit 
meis  nimiumf  et  timor  notis  meisf  Vicinis  meis  nimium 
opprobrium  factus  sum,  id  cst ,  qui  mihi  jam  appro- 
pinqnabant  ut  crederent  :  hoc  est,  vicinl  mei  ni- 
mium  deterriti  sunt,  mala  vita  maiorum  et  falsorum 
christianorum.  Quam  muitos  enim  putalis,  fratres 
mei,  velle  esse  christianosy  sed  oiTendi  malis  mo* 
ribus  christianonim  ?  Ipsi  sunt  vicini  qui  jam  ap- 
propinquabant ,  et  nhnium  opprobrium  ilJis  visi 
sumus. 

7.  \itemversA^.]  Timor  factus  tum  notis  meis.  Quid' 
tsfm  tfmendum  ?  Timor,  inquit,  factus  $um  notts  meis. 
Quid  tam  timendum,  quam  cum  videt  homo  mullos 
roale  viventes,  et  de  quibus  bene  sperabatur  in 
multis  malefactis  inventos?  Timet  netales  sint  omnes 
quos  putabat  bonos ,  et  veniunt  in  susplcionem  ma- 
lam  prope  omnes  boni.  Qualis  vir  ?  quomodo  cecidit  ? 
quomodo  inventus  est  in  illa  turpilndine,  in  illo  sce- 
lere,  in  illo  facto  malo?  putas  non  tales  sunt  omnes? 
Hoc  est  timor  notis  md«,  ut  et  ipsis  quibus  noti  su- 
mus,  plerumque  in  dubium  veniamus.  Et  nisi  tecon- 
soletur  quod  es,  si  aliquid  es,  non  credis  esse  alterum 
talem.  Consolatur  hominem  qualiscumque  conscien- 
tia,  ut  dicat  sibi  homo  qui  bene  vivit :  0  tu  qui  modo 
Tereris  ne  tales  sint  omnes,  lu  taiis  es?  Respondet 
eonscientia  :  Non  sum.  Ergo  si  talis  non  es,  solus  es? 
Yide  ne  pejor  sit  ista  superbia ,  quam  illa  nequitia. 
Noli  solum  te  dicere.  Nam  et  Elias  aliquando  taedio 
multitudinis  impiorum  ait :  Prophetas  tuos  occiderunt^ 
altaria  tua  suffoderunt^  et  ego  relictus  sum  solus^  et 
queerunt  animam  meam,  Sed  quid  didt  UU  responsum 
divinum  f  Retiqui  mihi  septem  milUa  virorum ,  qui  non 
curvaoerunt  genua  ante  Baal  (III  Reg.  xix,  10  ;  Rom. 
XI,  5,  4).  Ergo,  fratres,  inler  haec  scandala  unum  est 
remedium  ,  ne  male  sentias  de  fratre  tuo.  Humililer  ^ 
esto  qnod  Tis  eum  esse ,  et  non  putabls  eum  esse 
quod  non  es.  Sed  tamen  sit  etiam  timor  notis,  etiam 
eipertiB. 

8.  [vers.  15.]  QfiifaMfmm^  (orqt.fUgeruni  a  me. 
» slcEr.  etiiii.  M  Lo?.,  kmUk. 


Ignoscendimi  esset  si  f6ras  fngfssent  a  me  qol  non  ?i- 
debant  me  :  etiam  qui  videbant  me,  foras  fugerunt  a 
me.Sedsi  qui  me  non  videbanl,  foras  fugemnt  a*  me 
(nec  dicendum  est,  foras  fugerunt ;  quia  intus  non  Tuc- 
runt :  si  intus  enim  fuissent,  vidisscnt  me ,  Id  est , 
cognovissent  corpus  Christi,  cognovissent  membra 
Christi,  cognovisscnt  unitatem  Christi) :  illud  est  ina- 
gis  gemenduin ,  illud  omnino  inlol^rablle»  quia  mnlti 
qui  viderunt  me,  foras  fugerunt  a  me,  id  est ,  qui 
cognovcntnt  quid  es^et  Ecclesia ,  exierunt  foras,  ct 
haercses  et  schismata  contra  Ecclesiam  fecerunt.  Hodie 
hominem  invenis,  verbi  gratia,  nalum  in  parte  Donati, 
nescit  quid  sil  Ecclesi:),  ubi  natus  est  tenet :  non  illt 
evellis  consuetudinem  quam  suxit  cum  lacte  nutricis. 
IUum  ,  illum  da  qui  volvitur  quotidre  in  Scripturis , 
qui  legit,  qui  pnedicat :  itane  landem  non  ibi  videt , 
Postula  a  me,  el  dabo  tUn  Gentes  hesreditatem  tuam,  et 
posseteionem  tuam  terminos  terrm  (Psal.  u,  8)  ?  non  ibi 
videt,  Commemorabuntufy  et  convertentur  ad  Dominum 
universi  fines  terra,  et  adorabunt  in  contpeclu  ejut  uri- 
versw  patriw  genlium  {PtaL  xxi,  28)  ?  Si  vides  ibi  to- 
tius  orbis  unitaiem,  quid  foras  fugis,  ut  non  solum 
ipse  patiaris,  verum  et  aliis  facias  caecitatero  ?  Qui  vt- 
debanl  me^  id  est,  qui  noverant  quid  sit  Ecclesia,  qui 
eam  ih  Scripturis  intuebantur,  foras  fUgerunt  a  me. 
Potatis  enim,  fratres  niei,  quia  illi  onines  qui  fecenint 
haereses  per  loca  et  partes,  non  noverant  in  Scriptu- 
ris  Dei,  quia  Ecclesia  non  est  praedicta  \  nisi  toto 
terrarum  orbe  diffusa  ?  Yere  dico  Chariiati  Vestrx  : 
Cerle  omnes  chrisiiani  sumus ,  vcl  christiani  omnes 
dicimur,  et  omnes  Christi  signo  signamur  :  obscurius 
dixerunt  Prophetx  de  Christo,  quam  de  Ecclesia  ; 
puto  propterea  quia  videbant  in  Spiritu  ,  contra  Ec- 
desiam  homines  facturos  esse  particulas,  et  de  Chri- 
sto  non  tantam  lifem  habituros,  de  Ecclesia  magnas 
contentiones  eicitaturos.  Ideo  illud  unde  majores 
lites  futurte  erant,  planius  prxdictum  et  apertius  pro- 
phetatum  est,  ut  ad  judicium  illis  valeat  qui  viderunt, 
et  foras  fugerunt. 

9.  Exempli  gratia  unum  commemorabo.  Abraham 
pater  noster  fuit,  non  propter  propaginem  cariiis,  sed 
propter  imitationem  fidei  :  jostus  et  placcns  Deo,  per 
fidem  suscepit  filiuro  sibi  promissum  Isaac  de  Sara 
sterili  uxore  sua  in  seneciute  sua  (Gen.  xxi,  2) : 
jussus  est  immoiare  Deo  eumdem  filiom,  nec  dubita- 
vit,  nec  disceptavit,  nec  de  jussu  Dei  disputavit,  nec 
malum  putavit  quod  jubere  oplimus  poluit ;  duxit  fi- 
lium  suum  ad  immolandum,  imposuit  ei  ligna  sacrifi- 
cii,  pervenitad  locum,  erexit  dexteram  ot  percuteret, 
eo  prohibente  deposuit,  quo  jubenie  levaverat  (/i/, 
xxii,  5) ;  qui  obtemperaverat  ut  feriret,  obtemperavit 
ut  parceret ;  ubique  obediens ,  nusquam  timidus  :  ut 
tamen  implerclur  sacrificium ,  et  sine  sangoine  non 
discederetur,  inventus  est  aries  hsrens  in  vepre  cor- 
nibus,  ipse  imroolatoB  esi,  peraetum  est  sacrificium. 
Quaere  quid  sit :  figura  est  Cbristi  involola  sacramen- 
ti».  Dofiiqoe  ot  videator  diseoUior ,  m  videator  peiw 
Ir^ctatur ,  ut  qjuod  Involutum  est  evolvator.  I^iac 

^UA.^imdkm.)im^vmm.,prMm. 


845  ENARRATIO  IN 

tanqnain  (lUos  amcos  dilectns  flgnran)  habens  Fili! 
Dei,  portans  ligna  sibi,  quomodo  Christus  cracem 
poruvit  [Joan.  xix,  47).  nie  poslremo  ipse  aries  Chri- 
stum  significavit.  Quid  est  enim  hxrere  comibus, 
nisi  quodain  modo  crucifigit  Figura  est  ista  de 
Christo.  Continuo  prsBdicanda  erat  Ecclesia,  praenun- 
liato  capite  praenuntiandum  erat  et  corpus  :  coepit 
Spiriius  Dei,  coepit  Deus  adAbraham  prxdicare  velle 
Ecclcsiam,  et  tulit  (iguram.  Christum  figurate  prnc- 
dicabat ,  Ecclesiam  aperte  praedicavit ;  ait  enim  ad 
Abraham  :  Quoniam  obaudhti  vocem  meam,  e(  non  pe^ 
percisti  fHio  luo  diiecto  propter  me,  benedicens  benedi" 
cam  fe,  ei  implcndo  implebo  temen  tuum  sicut  stellas 
emli,  et  sicut  arenmn  maris^  et  benedicentur  in  temine 
tuo  omnes  gentes  terroe  (Gen,  xxn,  16).  Etpenc  ubique 
Cbrislus  aliquo  involucro  sacramenti  pra^dicatus  est 
a  Propheiis^  Ecclcsin  aperle  :  ut  viderent  illam  et  qui 
fotari  erant  conlra  illam ,  et  iropleretur  in  eis  isia 
nequiiia  «pam  prxdixit  Psalmus,  Qui  videbant  me  , 
[oras  fugermU  ame,  Ex  nobis  exierunt,  scd  noii  erant 
ex  Dobis  (1  Joan,  ii,  19)  :  hoc  apostolus  Joannes  de 
illis  dixiU 

10.  {fer$.  X^,\  Oblitus  sum,  tanquam  mortuus  a 
corde,  Oblitus  siim ,  in  oblivionem  veni,  oblili  sunt 
me  illi  qui  viderunt  me  :  obliti  sunt  me,  et  sic  me 
oblili  suntj  tanqpam  mortuus  fuerim  a  corde  ipsorum. 
Obiiius  sum ,  tanquam  mortuus  a  corde  :  factus  sum 
tanquam  vflg  perditum,  Quid  est  hoc,  factus  sum  tan^ 
quam  vas  perditum  ?  Laborabat  iste,  et  nulli  proderat : 
Tidit  se  Tas  esse»  el  nulli  prodesse,  ct  se  tanquam 
vas  Berdiiam  dicit. 

11.  [vers.  14.]  Quoniam  audivi  mtuperationem  mul- 
tmtm  iu  acco^ntium  circuitu  :  mulli  accolunt  in  cir- 
CQitn  meo,  et  reprehendunt  me  quotidie.  Quanta 
maU  dicunC  in  malos  christianos,  quac  maledicia  per- 
veniuol  ad  omnes  Chrislianos  !•  Numquid  enim  dicit , 
qui  maledicity  aut  qui  reprehendit  Christianos,  Ecce 
quae  faclunt  non  boui  christiani  ?  Sed  ,  Ecce  quoe  fa- 
ciimi  Glu:i$tiani  :  non  separat ,  non  discernit.  Illi  ta- 
meo  ij|la  diqunt,  qui  accolunt  in  circuilu,  id  est,  cir- 
cameont,  et  non  intrant.  Quare  circumcunt,  et  non 
intnint?  Quia  rotam  lemporis  amant  :  non  intrant  ad 
f eritatem,  quia  non  amant  aeternitaiem ;  temporalibus 
dediti  tanquam  rotpe  constricti,  de  quibus  alibi  dici- 
tur,  Pone  principes  eorum  ut  rotam  (Psai.  lxxxii,  U); 
a  alibl,  /r  cireuitu  impii  ambulanl  (Psal.  xi,  9).  Dum 
cangregar.eniur  ipsi  simul  adversum  me^  ut  acciperent 

meam  consiliati  sunt,  Qiiid  est,  ut  acciperent 
I  meam  consiliati  suni?  Ul  consentirem  pravita- 
libuseorujn.  lilis  enim  qui  maledicunt,  etnon  intrant, 
panim  esl  quia  non  intrant ;  et  ejicere  hinc  volunt 
vituperando.  Si  ejecerunt  te  de  Ecclesia,  acccperunt 
auimam  toam»  id  cst,  tenuerunt  consensionem  tuam; 
ei  eris  in  circuitu ,  non  in  mansione. 

12.  [ven.  15.]  Ego  autem  ,  inter  h;ec  opprobria  , 
inier  haec  scand^la ,  in^er  haec  mala  ,  inier  istas  se- 
dsictiones,  foria  iniquitates ,  et  perversitates  intus, 
eam  attenderem  homines  justos  el  quaererem ,  et 
deessent  qaos  iiiilarer ,  qukl  htA  f  qiiod  cohitOum 


P5ALMDM  XII.  248 

inrep^l Bgo autim ,  <fi U  tpmM,  Dmin$.  mO,  aaltt- 
brius ,  nthii seenrios* TolebtsiniiurL  nesoio  qptgija  ^ 
inteniflti  iHam  not  bonum  :  iollc  kmiaiipim»  han^ 
Allnm  qaaesisli ,  nesoio  q»id  disptiouil :  lerflmn  qiiaa^ 
sisti ,  ei  ipse  non  ptaeni^ :  ira«qiiidqiiia  et  iU^.el.  ille 
displicuit,  ei  to  pepibi8?-Tolle  ab  boniine  spero»  q/aia 
maledictus  omnis  qui  spem  suam  pontt  ia.  homAipe 
(Jerem,  xvn,  5).  Sf  tllondio  adbuc  honioem,.  el 
eum  qun^ris  imitari ,  et'  ex  iUo  pMdeiOy  ad|itta  liclo 
vis  nutriri ;  et  fles  mafmnoilirepliia-,  quales  dtevoNDr 
pueri  qul  din  sugunt ,  qtiod  nMi  deeel.  Elenim  hi^ 
utl ,  tanquam  per  eapiHmi  Tollei  sibi  cibmn  tnifiei  » 
hoc  idcm  est  per  hominem  vfveN»  Uoneos  esto  adi 
mensam ,  inde  cape  und^^  iHe  eepil ,  aut  forlt«e  oon 
cepit.  Forte  ufiliter  et  tn  mahnn.in€idisti ,  qnem  bo» 
num  puiasti ,  ut  in  ubere  qnaei  maiemo  aniarltudi<' 
nem  invenires,  et  ea  ofensione  repellereris,  ei  td 
cibnm  ▼alidiorem  inirltareriB.  reeimii  enim  boe  nu* 
trices  mammothreptis ,  nt  aliqna  anan  ponant  In  pe* 
pillis  suis ,  quibus  olTensi  parvnli  ab  iibere  resiUant , 
etad  mensam  inhient.  Ergodicat;  Ego  autem  inle 
speravi ,  Domine ,  dixi :  Tti  es  Deus  meu$.  Tu  es  Dens 
meus  :  recedat  Donatus,  recednl  Caeoilianug;  nee 
ille ,  nec  iste  Deus  mens  est.  Non  ad  hominis  nomen 
ambiilo ,  Christi  nomen  leneo.  Ipsnm  Paulnm  aodi 
dlcentem  :  Numquid  Paulue  pro  vobis  crudfixus  ett » 
aut  in  nomine  PauU  bapHiuti  estis  (I  Cor.  i,  1S)T  Per- 
irem  si*  eesem  de  parte  Pauli ;  quomodo  non  pereo 
sl  fuero  de  parte  Donati  T  ProrBVS  recedant  homana 
nomlna,  hnnhina  erimina ,  bumana  llgmenta.  in  le, 
Bomine ,  iperam :  dim ,  Tu  es  BeuM  meus,  Non  bomo 
quisquam ,  sed  tu  es  Deos  neus.  Unns  delleit ,  UBOft 
proflcit :  Deus  meiis  non  defloit ,  neque  profieit ;  nec 
habet  qno  proficiat  perfectus,.  nec  habet  unde  deieim 
aeternus.  Dixi  Bomino :  Deus  meu$e$  Mi. 

f  5.  [vers,  {%.]  In  manibu»  tuU  serles  mem  :  non  in 
manibus  hominum,  sed  inmanibus  tuis.  Quaesonllstn 
aortesT  quare  sortesT  Audito  nomine  sortiBm,  non  d^- 
mus  sortilegos  quierere.  Sors  enim  non  aliquid  mali  esi: 
aed  res  est  in  dubitatione  buiAana  divinam  indiean» 
foluntatem.  Nam  etsortes  misemnt  Apostoli,  quando 
Jndas  tradito  Domino  periit,  et,  aicot  de  illo  scriplom 
est  9  AbHt  fn  hcum  mmm  :  coepit  qnasri  qnis  in  locnm 
ejus  ordhiaretur,  eleeti  sunt  duo  Jndicio  humano,  el 
dectus  de  duobus  onus  judicio  dhrino  :  de  duobos 
consultiis  est  Deus ,  qnemnam  ipsomm  esse  Teliet , 
et  cecidit  sors  iuper  MatiMam  (Act,  v^  26).  Qoid  igitnr 
est  y  In  manibus  tvis  sortes  mtm  f  Sortes  dlxit ,  quan* 
tum  ego  exisiimo,  gratiain  qua  salvi  facti  sumus^ 
Quare  sortis  nomine  appellat  gratiam  Dei  ?  Quia  in 
sorte  non  est  electio ,  sed  Toluntas  Dei.  Nam  nbi  d^ 
citur,Isle  facit,  iste  non  ftitlt,  meriu  considerantur; 
et  tibl  merita  considerantur ,  electio  est ,  nen  sors : 
quando  autem  Dens  nulla  merita  noatra  invenit,  sorte 
Toluntatis  sux  nos  sahos  feclt,  quia  volnit ,  non  qnia 
digni  ftiimus.  Haec  est  sors.  Nerito  tunica  illa  Domini 
desuper  texta  (Joan,  xix ,  29) ,  quae  signlflcat  cbari- 
tatis  aetemitaiem ,  cum  difidi  a  persecutorfbos  non 
posset  f  sors  soper  eam  mliM  oot ;  $A  qanm  pervenit , 


2U7  S.  AUGUSTINI 

edB  AigAlAcavit  (pii  TldeBtiir  ad  sortem  pemnire 
Mnctoniin.  GraHa^altnfaeti  atis  perfidm^  ail  apo- 
atolus  Ptiiilos,  GratiasaM  faeti  eMH$  per  fidem ,  et  hoc 
nottexvobi${^\de  soriein)»el  hocnon  exvobii;  sed 
Dd  donum  esi.  Noii  ex  operihu  (qvasi  tos  benefeceri- 
tis ,  ni  ad  iioc  accedere  digni  esseiis),  non  ex  operilms , 
ne  fofte  qw$  extoUatur.  Jpsius  emm  sumus  figmentum , 
ereaU  tit  Chrisio  Jesu in  operibus  bonis  (Ephes.  u  ,  8- 
iO).  Hm  quodam  modo  sors  occulu  est  voluntas  Dei ; 
iii  bumano  genere  sors  est ,  sors  venieirs  de  Dei  oc- 
culta  Tolantate ,  apud  quem  Bon  est  iniquius  (ftotti. 
IX  ,  14) :  non  enim  ille  personas  accipit,  sed  occuiia  i 
illius  jnstitla  tibi  sors  est. 

44.  Altendat  iuque  Charitas  Vestra,  videie  hoc 
ipsum  quemadmodum  flrmetur  ab  apostolo  Petro. 
Curo  Simon  ille  magns  baptizalus  a  Philippo  adbxre- 
ret  ei ,  credens  miraculis  divinis  factis  in  conspectu 
800 ;  venerunt  Apostoli  ad  Samariam ,  ubi  crediderat 
eiiam  et  ipse  magus ,  et  ubi  Tuit  baptizatus,  et  impo- 
suerunl  Apostoli  inanus  homiaibus  baptizalis ,  et  ac- 
reperunt  Spiritum  sanctom ,  et  coeperunt  linguis  lo- 
qni.  Admiratiisest  liie,  etobstiipefaclus  lanto  divino 
miraculo,  quod  ad  impositionem  humanarum  manuum 
vcnit  Spirilus  sanctus ,  et  implevit  homines ;  et  desi- 
deravit  islam ,  non  graliam ,  sed  poteniiam ;  non 
unde  libcraretiir ,  sed  nnde  exloUerelur  ;  at  ubi  de- 
aideravit  hoc,  et implevit  superbia  cor  ejus,  et  diabo- 
)icn  impietas  et  ce*situdo  dejicieiida  ,  aii  Apostoiis  : 
Quantam  vultis  peconiam  a  me  accipere,  ut  et  ad 
luearum  imposilionem  manuum  accipiant  homines 
Spirilum  sanclum  ?  Qui  qnaerebat  saecularia ,  qui  in 
circttitu  accolebat ,  pecunla  piitavit  posse  se  emore 
donnm  Dei.  Qui  se  pulavit  pecunia  comparare  Spiri- 
tum  sanctom ,  etiam  Apostolos  avaros  arbilratus  est, 
aicut  erat  ip<ie  impius  et  superbus.  Continuo  Petrus  : 
Pecunia  tua,  inquit,  tecum  $it  in  perditionem^  quia 
existimasti  donum  Dei  pecunia  eomparari,  Non  est  tibi 
Mors  neque  pars  in  fide  hac  {Act.  viii ,  43-41) ;  id  est , 
nou  pertines  ad  istam  graiiam ,  quam  gratis  omnes 
accipimos ,  quia  pecunia  te  putas  emere  quod  gratls 
daiur.  Ex  eo  auiem  quod  graiis  datur ,  sors  vocatur : 
Non  est  tibi  sors  neque  pars  in  fide  hac,  Ista  dixi ,  ne 
expavesceremus  quod  ail ,  /n  manibus  tuis  sortes  mete. 
Qii»  sunt  enim  sortes  ?  Haercdiias  Ecclesiai.  Quousqiie 
cst  haereditas  Ecclesia^?  inter  quos  fines  '?  Usque  ad 
omnes  fines  :  dabo  tibi  gcntes  baereditatem  tunm ,  et 
possessionein  tuam  ilnes  terrae  {PsaL  n ,  8).  Non 
niihi  ergo  promittat  bomo  nescio  quam  pariiculam  : 
Peus  mens ,  Jn  manibus  tuissortes  meee.  Jam  sufliciat 
Charitaii  Vesirae  :  quod  rcstat ,  in  nomine  Domini 
crastina  dic  ipso  adjuvanle  reddemus. 
SERMO  ui, 

■AfilTOS  PROXIMA  DIE  POST  SUPERIOEEIf  SEEIfORBM. 

De  fine  ejusdem  Psalnti. 
4.  Quod  de  Psalmo  resiat,  imde  duos  jam  sermo- 
neshabuimus,  aliquanto  estamplius  quamiertia  pars, 
et  videmus  nobis  hodie  debitum  esse  complendum. 
Unde  peto  Charitatem  Vestram ,  ut  libenter  habeatis 
,    *iiH.Beg.etvatJc.,i4bie». 


EIMSCOPI  .    243 

nos  in  verbis  cjus  planioribos  non  immorarl ,  ut  ea 
nos  teneant ,  quorumest  necessilas  cxponendi.  Multa 
enim  sunt  animis  rtdelium  sponte  occurrentia,  mnha 
quae  brevi  admonitione  opus  habenl :  quaedam  vero , 
et  ea  rariora  ,  quibus  insudandum  est,  ut  possint  in- 
telligi.  Ut  ergo  tempus  sufticiat  viribus  et  nostris  et 
vestris,  videle  quam  aperta  sunt  haec;  et  nobiscnm 
potius  agnoscite ,  et  in  his  nobiscum  Deum  laudate : 
et  si  orat  Psalmus ,  orate ;  et  si  gemil ,  gemite ;  ei  sl 
gratulatur,  gaudete ;  et  si  sperat,  sperate;  et  si  ti- 
mel,  timeie.  Omniaenim  quae  hic  conscripta  suni , 
speciilum  nostrum  sunt. 

2.  [vers.  46.]  Erue  nie  de  manibus  inimicorum  meo- 
rum ,  et  a  persequentibus  me  :  dicamus  hoc ,  et  nnus- 
quisque  de  inimicis  suisdicat  hoc ;  bonum  est  enim , 
et  orare  debemus  ut  nos  Deus  eruat  de  manibus  ini- 
miconim  nosirorum.  Sed  intclligendi  sunt  inimid, 
pro  quibus  orandum  sit ,  et  conlra  quos  orandum  sit. 
Inimici  homines,  qualescumquc  fuerint,  non  sunt 
odio  habendi ;  ne  cum  odil  malus  quem  patiiur  ma- 
lum ,  sint  duo  mali.  Diligat  bonus  et  quem  patitur 
malum ,  ut  vel  unus  sit  malus.  Illi  inimici  sunt  contra 
qiios  orandum  est,  diabolus  et  angeli  ejos  :  ipsi  no- 
bis  invident  regnum  coeloruin  ,  ipsi  nolunt  ut  ascen- 
damus  unde  illi  dejecti  sunt  :  ab  his  oremus  erui 
animam  noslram.  Nam  etquando  advcrsum  nos  lio- 
mines  incilantur,  vasa  ipsornm  fiunt.  Proimle  P.iulus 
apostolus  admonens  nos  quam  cauti  esse  contra  ini- 
micos  debeamus,  ait  servis  Dei  qui  Iribuhtiones 
patiebanlur,  utique  seditionibus ,  improbilntlhus  , 
inimiciliis  liominum  :  Non  est  vobis  coltuctatio  adver- 
sus  carnem  et  sanguinem ,  id  est ,  non  adversus  homi- 
ncs ,  sed  adversus  principes  et  poteslates  et  rectores 
mundi{Ephes.  vi ,  12).  Cujus  mundi?coeli  et  terrae  ? 
Absit.  Hujus  mundi  recior  non  cst  nisi  Creator.  Sed 
quem  dicit  mundum  ?  Amatores  mundi.  Denique 
addit ,  et  exponil,  Quod  dico  mundi ,  tenebrarum  ha- 
ntm,  Quarum  utique  tenebrnrum  ,  nlsi  inOdelium  ct 
impiorum  ?  Nam  ex  impiis  et  infidelibus  cum  essent 
facti  pii  ei  Odeles,  sic  eos  alloquilur  idem  aposiolus  , 
Ftitsfti  ^ntiti  aliquando  tenebras ,  nunc  autem  luxin  Do- 
mino  {Jd.  v ,  8).  Adversus  spiritualia,  inquit ,  ncqui- 
tix  in  coelestibus  ,  adversus  diabolum  et  ejus  angelos 
diinicatis  {Id,  vi ,  12) :  hostes  vestros  non  videtls ,  h 
vincilis.  Erue  me  de  manibus  inimicorum  meorum  ;  el 
a  perseqtienttbus  me, 

5.  [vers.  17.]  Jllustra  faciem  tuam  super  servum, 
tuum ,  salvum  me  fac  in  tua  ndsericordia.  Superius  di- 
cebamus(a) ,  si  meminit  hestemae  disputationis  Cha- 
ritas  Veslra ,  quicumque  affuisiis ,  quoniam  illi  msk'- 
xime  persequuntnr  Ecclesiam  qui  christiani  nc4unt 
bene  viverc.  Per  hos  enim  opprobriuni  habet  Eccle- 
sia ,  et  ab  his  inimicitias  susiinel :  quando  corripiiin- 
tur,  quandomale  vivere  non  permilluntur,  quando 
cumeisvel  verboagiiur,  ipsi  mala  in  suis  cordtbus 
meditantur ,  et  erumpendi  occasionem  requinint.  In* 
ter  hos  est  gemens  Iste ,  et  si  volumus  nos  sumus  ; 
qnonlam  plurcs  sunt  ipsi,  et  inter  multitodinem  eo* 

(a)  ui  fioperiori  semioiie,  n.  S  et  seqq. 


w 


ENARRATIO  IN  PSALMUH  XXI. 


SM 


nuDvix  appmntboni.finqmin  grana  in  area»  4e 
fBibasUipen  pnrgatis  horrea  replenda  snnt  Domini 
{MBtih.  Bi ,  12;  Lue.  iii,  il).  Ergo  inter  iios gemens 
igle  ail :  JUutira  fmdem  tuam  tuper  $ervum  tmun.  Gon- 
fittio  cnim  qasdan  pntatur ,  cnm  omnes  Chrisliani 
dicutttur,  et  qni  bene  Yivunt,  et  qui  male  vivunC, 
OBines  ttBO  cliarnetere  signantttr,omnesad  unum  al- 
tare  accediDt,  omnes  eodem  iKiptismo  abluuntor,  om- 
nes  eamdem  orationem  dominlcam  proferunt »  omnes 
iisdem  mysteriis  celebrandis  intersunt,  Quando  dis- 
cemuntiir  qui  gemant ,  et  pro  '  quibus  gematur,  nisi 
ilioslret  ille  faciero  suam  super  servmn  sunm  ?  Quid 
estergo,  iltuttra  fadem  tuam  iuper  tertumtuum? 
Appareat  qiiia  |)ertineo  ad  te ,  nec  sic  dicat  et  chri- 
stianos  iaipiusquia  perlinet  ad  le,  ne  sine  causa  tibi 
inalio  psnlmo  dixerim  :  Judica  me,  Deus^  et  ditcerhe 
causam  mtam  de  gente  nan  $ancta  (PsaL  xui ,  l^. 
Quod  ibi  dixit ,  Disceme  cautam  meam ;  Iioc  dicit  liic, 
lllutra  faciem  tuam  tuper  sertum  tuum,  Et  tamen  ne 
eiipse  superbiat,  et  quasi  se  jusiiflcare  videatur , 
adjungit ,  etail ,  Satvum  me  fac  in  tua  misericordia : 
boc  cst ,  non  in  mea  justitia ,  non  in  meis  meritis , 
ted  in  tua  udsericardia ;  non  quia  ego  sum  dignus,  sed 
qaia  ta  misericors  es.  Noli  me  audire  secundum  judi- 
ciariam  severitatcm ,  sed  secundum  mi.sericordissi  • 
inaro  bonitalem.  Satvum  me  fnc  in  tua  misericofdia. 

4.  [vers.  18.]  Domme^nonconfnndar,  quoniam  tnro- 
eavi  te  :  magnam  causam  dixil,  Non  confundar,  quo* 
mam  imocaoi  le.  Vis  ut  confundatur  qui  invocavit  te? 
¥is  ut  dicatur :  Ubi  est  de  quo  praesumpsil?  Quis  au* 
lcm  eiiam  ipsorum  impiorum  non  invocai  Deum? 
Msi  ergo  proprio  niodo  quodam  dicerct,  Invocavi  te , 
qni  non  possit  communis  esse  cura  multis,  nuilo  mo- 
do  de  bac  invocalioiie  tantam  mercedera  auderet  cxi- 
gcrc.  Responderet  enim  illi  Deus  quodammodo  in  co- 
^taiione,  ct  dicerct  :  Quid  a  me  pctis  ui  non  confun- 
daris?  Quare?  Quia  invocasti  me?  Nonne  quotidie 
bomines ,  ut  impleant  forte  adulteria  qu3e  concupi- 
ficuiit,  invocant  me?  nonne  quotidie  bomines,  ut  mo- 
riantur  illi  a  quibus  exspectaiil  baireditaleni ,  invo- 
cant  me?  nonne  qootidie  homines  qui  fraudem  cogi- 
Unt,  uteam  prospero  exiiu  complcant,  invocantme? 
Qoid  ergo  est  quod  pro  magna  mercede  exigis,  ut  di- 
cas  :  iVoH  canfundar^quoniam  invocavi  te?  Invocant 
quidem  illi ,  sed  non  invocant  te.  Invocas  Denm , 
qoando  in  tc  vocas  Deum.  Hoc  est  enim  illum  invoca- 
re,  illom  in  te  vocare,  qnodam  modo  eum  in  domum 
cordistui  invitare.  Non  autero  auderes  tantum  patrem 
familias  invitare,  nisi  nosses  ei  liabiiaculum  praepa- 
rare.  Si  eniin  tibi  dical  Deus  :  Ecce  invocasti  me,  ve- 
nio  ad  te,quo  intrabo  ?  Tantas  sordes  conscientia!  luse 
sustinebo  ?  Si  servum  meum  in  domum  tuam  invita* 
rcs,  nonne  prius  eam  mundare  curares  ?  Invocas  me 
in  cor  tuum  ,  et  plenom  est  rapinis.  Quo  invocalur 
Deas  plenum  est  blasphemiis,  plenum  est  adulieriis  , 
plenum  est  fraudibus,  plenum  est  malis  concupiscen- 
I  tiis,  et  invocas  me !  De  talibus  denique  quid  ait  alio 
loco  psahnus  ?  floimnum  n^n  invocaverunt  {Psal.  xiii , 

*Um.tuqMu$. 


6,  et  ui,  6).  Et  utiqoe  invocavenint,  nec  Umen  inTOcn- 
verunt.  Breviler  dico,  quoniam  nau  est  qocstio,  at 
Untam  mercedem  exigat  homo  atlegans  unnm  roeri- 
tum ,  dieendo ,  quia  imfocan  te;  cum  videamus  a  tam 
multis  malis  invocari  Deiim ,  naU  est  qnaestio  :  unde 
non  transeundum  est.  Dico  ergo  breviter  homini  ava« 
ro :  Invocas  Deum  ?  Quare  invocas  Deum  ?  Ul  det  mi- 
hl  lncruin.  Lucmm  ergoinvocas,  non  Deum.  Quia  hoc 
lucrum  quod  concupiscis,  non  potes  habere  per  ser- 
vum  tuum,  non  potes  habere  per  colonura  toum,  per 
clientem  tuum ,  per  amicum  tuum ,  per  satellitem 
tuum ;  invocas  Demn,  ministrum  liicri  tni  facis  Deum: 
viluit  libi  Deus.  Yis  invocare  Dcum?  Gratis  invoca» 
Avare,  an  parum  est  tibi ,  si  te  impleat  ipse  Deus? 
Dens  si  ad  te  veniat  sine  auro  et  argento,  non  vis  il- 
Iiim  7  Quid  ergo  tibi  de  bis  quae  fecit  Deus  suHficit,  cui 
Deus  ipse  non  sufficit?  Merito  ergo  rogat  iste,  Nan 
confundar^  quoniam  invocavi  te.  Invocate  Dominnro , 
fraires ,  si  non  vultis  confundi.  Gonfusionem  raim 
qunmdam  timet  isle,  de  qua  in  superioribus  Psalmi 
loculus  est :  In  te,  Domine,  speravif  non  confundax  in 
(Btemum.  Nam  ut  sciatis  quia  istam  confusionero  ti- 
met ,  quid  addidit ,  cum  dixisset ,  J^Ton  confundar  in 
mtemum,  quoniam  invocavi  te  ?  Erubetcanl  tmpit,  et  dt' 
ducantuf  in.infemum :  confusione  utique  illa  in  aeteruum. 
5.  [vers.  i9.]  Muta  efficiantur  labia  dolosa^  qwB  lo- 
quuntur  adversus  juslum  iniqHitatemt  in  superbia  ei  cofi- 
temptu,  Jttstus  iste  Christus  esl :  multa  labia  loquun- 
tur  adversus  cum  iniquiutem  in  superbia  et  conlem- 
ptu.  Quare  in  superbia  et  coiitemptu  ?  Qiiia  contem«  ^ 
ptibilis  superbis  apparoil,  qui  um  humilis  venit.  Non 
vis  ut  contemnatur  ab  cis  qui  honorcs  amant,  ille  qui 
tantas  conlumelias  accepii?  Non  vis  iit  conlemnatur 
ab  his  qui  pro  magno  habent  islam  viiaro,  ille  qui 
morluus  est?  Non  vis  ut  conlemnatur  ab  eis  qui  quasi 
damnalionis  mortem  crucis  *  turpem  puUnt,  ilie  qui 
crucifixus  cst  ?  Non  vis  ut  conlemnatur  a  divitibus, 
ille  qui  pauperem  vitam  gessit  in  mundo,  cum  esset 
creator  mundi?  Omnia  isla  quae  amant  liomines,  quia 
noliiit  illa  habere  Chrisius ,  ut  non  habendo  ostende- 
ret  contemnenda,  non  quia  in  potesute  non  habait 
possidenda ;  omnes  qui  amant  haec ,  conlemnunt  il- 
lum.  Et  quicumque  voluerit  servorum  ejiis  sequi  vesti- 
gia  ipsius,  ut  ambulet  et  ipsc  in  ea  bumilitate,  in  qot 
didkit  ambulasse  Dominum  suum,  contemnilur  in 
Chrislo  quasi  membrum  Cbristl :  et  cum  caput  et 
membra  conteronuntur,  toius  ipse  Christiis  contemni- 
tnr,  qoia  totus  ipse  justus  esl  caput  et  corpus.  Et  ne- 
cesse  est  ut  contemnaiur  totus  ipse  Cbristus  a  super- 
biset  impiis,  ut  flal  illis  qitod^dicitur  :  MutaeficiaH" 
tur  labia  dolosa ,  qtice  toquuntur  adversut  juttum  iiti- 
quitatem,  in  superbia  et  contemptu,  Quando  efficientur 
muu  lahia  ista?  In  hoc  saecnlo?  Nunqoam*.  Quoli- 
die  clamant  contra  Cbrisiianos,  maxirae  bumiles; 
qaoiidie  blasplicmant,  quoiidie  latrant :  aiigent  linguis 
auis  poenas,  quibus  apud  inferos  sitiant,  et  aqu£  stU- 


1  vox,  cruciSf  non  reperilur  in  Mss. 

*  corb.  iis.  a  secunaa  manu  kabet,  m  hac  sasculo  m* 


lam  aiiMi  WM'd6sider0ia«  Ntti  ^v%^  nuQC>naa^  cO(- 
ciaiiiur  labu  isu>ruro.  Se4:qMando?  Qvandotradiiceot 
eoa  ex  adverBo  inktttimeft  eonim  ,  sicul  diciiur  iii  li* 
bro  Sopienli»  :  Tune  uaburU.juiUAn  magn»ccttstantia 
adaersut  eos  qui  s€\  an^uUiverHnl.  Tunc  dicenlilU  :  Hi 
§nnt  quos  aliqtianda  habuitnus  in  risum  et  insiniUUudi* 
nemimprofisrii»  Q^amodo  compulati  tunt  inter  fUiosDd^ 
et  ittier  sanctos  sars  iliorum  est?  N.os  iusensati^  vUam 
itbr^m  mtimabamus  insaniam  {Sufi*  v,  1-5).  lunc  ef* 
ficieniur  labia  eorum  mula ,  qui  loquuniur  adversus 
justmn  iniquitatem,  in  superbia  et  in  contemptu.  Uo- 
daenimdicufilDobi^ :  UbiestDeu&v«8ter?Quidcoli- 
tis?  Quid  videiis?  Crediiis,  et  iaboraiis  :  certam  ert 
quod  laboraii^,  ii>certum  est  quod  speratia.  Quaodo 
Tcnerit  ceriuin  quod  speFamus,  mutaefficientur  labia 
doiosa. 

6.  [vers.  20.]  Proinde  vide  quidsequitur,  quia  muu 
efBcientur  labiadolosa,  quae  loquuntur  adversnftju* 
stum  iniquitatem,  in  superbia  et  coutemptu.  Attendit 
isle  qut  sic  gemit,  vidit  bona  Dei  intus  in  spiritUf  vi- 
dili  hM  hoM  quos  in  occulto  videntur,  sed  ab  impiis 
non  videntur.  Vidit  eos  propterea  loqui  adversus  ju« 
stMniniqiiiialem  in  superbia  ei contemptu^  qaia  booa 
hujQs  saMQlt  videre  noruiu,  bona  autero  fuiuri  saBCuIi 
nec  cogitare  aciunt.  Sed  at  commendaret  ipsa  bona 
futwi  MBCuii  liominibus,  quos  jnbct  tolerare,  non 
auMre  pnesentia,  exdamavit  etaddidit :  Quam  muUa 
multitudo  dulcedittis  tum^  Domine!  Hie  boroo  iinpius 
si  dicat :  Ubi  est  ista  moltitudo  dulcedinis?  Respon- 
debo :  Quomodo  tibi  ostendam  multitudinem  hiijus 
dulcediais,  qiii  palatum  de  febre  iniquitatis  perdidi- 
sti  ?  Mel  si  non  iios«a<),  quam  bene  saperet  m%n  els^ 
maves,  nisi  gostasses.  Falatum  eordis  non  habesad 
haBG  bona  gustanda;  quid  tibi  faciam?  Qaomedo 
ostendam?  Non  est  cui  (a)  dicere  :  Gustate^  et  mdete 
quottiam  suavie  esi  Bonnnus  { Psat.  xxxin,  9).  QiMf» 
muila  nmititudo  dutcedinis  tWBj  Domitte^  quam  abseon^ 
diesi  timentibus  te!  Qtiid  est  abscondisli  ilKs?  Senra- 
sli  iiiis,  Hon  negasii,  ut  soli  ad  eam  perveniant  (bo- 
nani  eslr  enim  quod  jnsiis  et  impfis  non  potest  esse 
cemmone);  ut  limendo  perveniani.  Quamdiu  enim 
adhuc  tioMni,  nondam  et  ipsi  pervenerunt :  sed  cre* 
dmlt  se  perventuros,  eta  timore  incipiam.  Nihii  enim 
doteius  est  immortalitate  sapienii» ,  sed  initittm  sa- 
piemio!  Itmor  Domini  (  Prov.  i,  7 ;  Psai,  ox,  10  ). 
Quam  abscondisti  timentibus  te, 

J.  Perfedsti  antem  sperantibus  m  te  m  conspeeht  fi^ 
liorum  /wminum,  Non,  Perfccisti  in  conspectn  fiKorum 
homimim  ;  sed  ,  sperantibus  in  te  in  conspectn  fHiomm 
hondnum  :  id  cst,  eis  perfecisti  dulcedinem  luam,  qiii 
:perQnt  rn  te  in  conspectu  filiorum  bominum.  Quo- 
modo  dicit  Dominus  :  Qui  me  negaverit  coram  homi^ 
nibuSf  negabo  et  ego  itlum  coram  Patre  meo  {Matlh»  x, 
33).  Ergo  si  speras  In  Domino ,  coram  hominibus 
spera  :  ne  fortc  abscondns  ipsam  spem  tuam  in  eorde 
tno,  et  timeas  conflteri,  cum  tibi  pro  crimrne  ohjicia* 
tur  quia  christianus  es.  Gui  aulem  modo  objicitur  quia 
ehristianus  est?  Tam  pauci  non  cbristiani  remanse- 

(a)  Sobaud.,poMtni. 


fiPiSGOfi  2MI 

ruot,  ut  eis  magis  ohjidttlBnquja  cMaiiHii  non  flonl, 
quam  ipsi  audeant'  aliifaihuet  objioeM  quia  ^^ristian» 
suni.  Tamen  dioo  vehis ,  fratres  mei,  indpe,  qoicum- 
que  me  audis,  vivere  quomodo  efaristiaaus,  ei  vide  si 
non  Ubi  objioiaior  et  a  chrisiianis,  sed  nomine,  noa 
vita».  non  moribus.  Nemo  sentit  nisi  qui  expertos  est. 
Ergointende,  intaere  quod  audis.  Vis  vlverent  chri. 
stianus?  vis  sequi  vesiigia  Domini  toi?  Objieiaiur 
tiW,  erubescis,  et  erubeseendo  dimiitts.  Viam  perdi-  \ 
disti.  Yideris  tibi  eorde  credidisse  ad  jvstitiam ,  sed 
perdidisli ;  ore  confessio  fit  ad  salotem  (Rom.  x,  10). 
Siergovisambulare  Wam  Domini,  etiam  in  conspe- 
ctu  hominum  spera  in  Deam,  id  est,  noli  erubescere 
de  spe  tua.  Quomodo  vivit  in  eoide  tuo,  sie  habitet  in 
orc  luo  :  qiiia  non  sine  eausa  signom  suum  Cauistas 
in  fronie  nobis  figi  voluil,  tanquam  in  sede  pudoris» 
ne  Gbrisii^opprobria  christianus  erabescat.  Hoc  ergo 
in  conspecto  hominom  si  feceris ,  si  inde  coram  ho- 
minibus  non  erubneris,  si  in  conspectu  filionim  homi* 
num  nec  ore  nec  faetisChristum  negaveris ;  spera  tibi 
perfici  dulcedlnem  Dei. 

8.  [vers.  2f .  ]  Quid  sequiturf  Abscondes  eos  in 
abscondito  vuttus  tm.  Qualis  est  loeus  iste?  Non  dixis, 
Abscondes  eos  in  coelo  tuo  :  non  dixit,  Abscondes 
eos  in  paradiso  :  non  dixit,  Absosodes  eos  in  sino 
Abrahae.  MuUis  enhn  fidelibos  (a)  loca  fotnra  sancio- 
nim  in  Scriptnris  sanctis  posiu  sunt.  Vilescat  toluni 
quidquid  pReter  Deum  est.  Qor  nos  tuetur  in  loo» 
vibB  huJMs,  ipse  post  Istam  vitam  sit  h)cus  noster: 
quia  et  isie  psalmus  hoc  et  ait  superi^s  :  £sie  mhi 
in  Deum  protectorenf,  et  m  dowmn  refugn.  Ergo  eri- 
mus  in  vultit  Dei  abscondiii.  Qms  stnus  est  in  facie 
Dei,  a  me  exspeetatis  audire?  Purgaie  cor,  ul  ipse 
ilhimiiiel,  et  quem  invocaiis  inlret.  Bsto  domos  ejus, 
et  erit  domus  foa :  habitet  in  le,  et  tu  habitabis  in 
eo.  Sfi  eum  in  hoc  saecoio  exceperis  corde  too,  ille 
post  hoe  saectthim  exeipiet  te  voilu  suo.  Abuondee, 
inqnit,  eos.  Ubi  ?  /n  abscondlito  vulins  tui.  A  rofilttr- 
6arton^  ^iniim  ;  ibi  enmi  non  cotHurbantur,  eura 
absconduntor ;  in  abscondilo  voltus  tui  non  conttir- 
bantur.  Putas  est  qulsquam  itst  feltx  in  hoc  mundo, 
ut  cnm  coeperiiaudtre  opproliria  Ifominom,  propieren 
qood  Ghrislo  servtt,  fiigiaf  adDeom  corde,  el  incipiat 
spem  habere  in  dulcedine  ipsfos,  ei  a  eontorbatione 
hominum,  a  qoibus  audit  opprobria,  intret  in  valtam 
Dei  cnm  conscieniia  soaf  Iitfrat  plane,  sed  sl  habeat 
com  quo  Inirct,  id  est,  si  non  stt  onerosa  ipsa  con- 
scientla,  si  non  tlll  fiiciat  sarcinam  grandem,  ad  an- 
gnstam  jannam.  Abscondes  ergo  eos  in  abscondito  tuitvs 
tuij  a  contnrbtttione  hominnm.  Proteges  eos  in  taberna^ 
culo  tuOf  a  contradktione  tingttarum.  AKquando  abscon- 
des  eos  in  abscondito  vulins  tni,  a  conlurbaiione  ho- 
minum ;  ul  prorsus  in  eis  conitH^batio  horaanfl  deincepn 
esse  non  possit :  sed  interim  cum  peregrinantur  in 
hoc  sxcolo,  quia  muHas  pationtor  littguas  contradi- 
centes  qui  tibi  servhint,  qoid  eis  facis?  Proteges  eoe 
in  tabernaculo  tuo.  Quod  est  tabernaculom  ?  E^lesia 
hojos  temporis  ;    labernaeolom  ideo  dicitttr,  quin 

(a)  Forte,  nomiRihii, 


teS  ENARRATK)  FN  FSALMUM  XXX. 

idlmc  in  bac  cm^peregrliiatQr.  Tdberiiacalum  enim 

habiuculum  esi  milltum  'm  expeditlone  posiiorum. 

Ipsa  dicuutur  tabemacuta.  K>omus  non  est  tabemaeu* 

lum.  Pugna  in«  exlMitlliie  peveBrinus ;  ut  salvus 

(actns  in  tabernaculo,  gtoriosus  recif  iaris  in  domum. 

Erit  enim  in  ccbIo  domns  lua  a^terna,  si  modo  bene 

in  hoc  tabemaculo  vixeris.  £rgo  iu  hoc  tabernacuio 

proteges  eos  a  contradictlone  HngiMram.  Contradn 

cunt  ItngQ»  mulCae ;  diversfe  haerescs»  diversa  selfti- 

smata  personani;  linguae  mullae  contradicunt  verael 

doctrinas :  tu  eurre  ad  tabernacnhim  Dei,  Ecdesiam 

catholieam  tene,  a  reguhi  teritatis  noli  discedere,  et 

prolegevis  in  ta!)erMicnlo  a   contradiciione  lingua- 

mm. 

9.  \vm.  3S.}AniMKMii«  Domhm,  quoniammirifka' 
mi  mitericordiam  iuam  in  civilate  circumtianUm.  QusSf 
«st  eivilas  chrttmstantioe?  In  una  Judsca  populus  Dei 
erat  positus,  quasi  in  medie  mundo,  ubi  dicebantur 
bades  Deo,  eique  saeritcia  offerebantur,  ubi  prophe- 
tia  non  cessalnt  eunendo  futQra,  quos  modo  videmus 
impleri :  isce  popvlus  quasi  in  medio  gentium  erat. 
Aitendit  propheia  isle,  et  vidit  fbtaram  Eodesiam 
Det  10  ottnlbvs  gentlbiis  :  et  qufia  omnes  genles  cii^ 
eum  undlqne  erant,  quae  in  medfo  ponebant  unam 
gentem  JudSBDrm;  Ims  uiMlfque  cireumsiantes  gentes 
appeliavft  ci¥Nalem  eireumstantfae.  Miriflcastiqnidem, 
Domine,  miiericordtam  tuam  in  eivilale  Jerusalem ; 
ibi  pissas  est  Ghristns,  ibi  resurrexii,  ibi  ascendit 
in  onl«»,  Ibi  mulia  miraMiia  fecii :  sed  major  laus 
Uia  ess,  q«in  miritteasti'  misericordiara  tuaro  in  civi* 
Uloeireiiaastanilae,  id  est,  in  omnMras  gentibus  dif- 
fiidisii  miserisordiam  loai».  Nec  «nguentaim  tiium  in 
iUa  jMusalim,  qnssi  in>  vaso  tennisti;  sed  Unquam 
confcawmse,  «nguentum  per  mundum  diffnsuni  est, 
Qt  impleretur  quod  dititop  in  Scripturis  sanstis: 
€a§mmmn  e§mm  %H  nomen  iwm  (Csnl.  i,  2).  Bt  ila 
mirilisasilmisericsrdiBm  tnsm  in  ciTJtats  civeumstaft^ 
tia.  Asosndii  enim  in  coilnffl,  sedet  ad  dsUesaaa 
Patris,  pssi  deesm  dies  misil  Spirtinni  sanciuim'  ( AcM)e 
implecaiSHnt  Sfiritu  sanclo  discipuU,  cmperiini  prasdw 
cars  inagnntis  ChrisU;  lapidaii,  occisi,  fligail  auiH 
(14,  vni)«  Bl  cuni  inde  Unquam  ei  unoloeo  fugareiH 
tur,  qnuei  Hgna  ardentia  igiie  divino»  toUim  siivam' 
roondi  accensaro  fervore  Spiritns  et  Inmiae  veriUiis. 
implmisfnnl :  et  nnriAcsvii  DominnB  misericordiam 
soam  in  mitaie  ciroomstanliae^ 

ta*  {sin.  90.]  E§o  dixi  in  eeoiMn  mea :  reoorda- 
roisitiuilnm  Psaiini,  eece  esi  iila  ecstasis.  Videls 
quii  diesi  t  Kgodiou ,  inquit,  in  §e$ta§i  mea:  Proje' 
€tu$  emn  a  faeie  oeulorum  tuorum.  In  pavore  meo  diii, 
hocest,  dlai  m  ecitoii  mMK  Vidri  se  paveotem  intus 
nescio  qua  tribnlalisne  msgns,  sicut  non  desunt : 
aiiendit  cor  suom  pavidum  ei  trepidum,  el  aii  :  Pro* 
jeetue  tmm  a  fame  ocmkrwm  tumim.  Si  in  facie  tua  es* 
sem,  non  sic  timerem ;  si  roe  aitenderes,  non  sic  tre- 
pidnnm.  Sod  qooniani  dioii  in  alio  psaimo,  Si  dice- 
ham,  moiui  tu  pei  meut^  tmericordta  tuap  Dcmne^ 
adjmabai  me  {Piol.  xgui,  18);  continuo  ei  hic  ait: 
/deo  exaudiai  voem  oraiwmi  meee,  Quia  conftssus 


sum,  quiadixl,  PTojectuieumafiacitoeutorum  tuorum; 
quia  non  superbus  exsiiti,  sed  cor  meum  acciisavi, 
et  in  tribulaiione  mea  tiluhans  ad  le  exclamavi : 
exaudistl  orationem  m(*am.  Implctum  est  ergo  quod 
commendavi  de  illo  psalmo.  Quod  enim  est,  Ego 
dixi  in  eatasi  mea  :  Projeetui  ium  a  fade  oeulorum 
iuorum;  hoc  est  in  illo  psalmo,  Si  dicebam^  Moius  esi 
pei  meui,  Et  quod  est  in  illo,  Misericordia  tua,  Do- 
mine,  adjuvabat  me ;  hoc  csl  in  isto,  Ideo  exaudiiti,  Do- 
mine,  vocem  orationii  mew,  Altende  illud  In  Petro  : 
videt  Doniiiium  ambulantem  in  aquis,  puiai  phanin- 
sma.  Exclamat  Dominns,  Ego  sum,  noli  limere.  Con- 
fldii  Pelrus,  ei  dicit,  Si  tu  es,  jube  me  venire  ad  te 
snper  aquas  :  hinc  probo  si  tu  es,  si  in  verbo  tuo  po^ 
tuero  quod  tu  potes.  Ait  ille,  Veni.  Et  *  verbum  ju- 
bentis  facla  est  potestas  audientis.  Veni,  inquii.  Ei 
descendil :  coepit  ire,  ibat  intrepidus ,  tanquam  in 
illo  sperans  :  videns  auiem  ventum  validum,  timult. 
Ego  diai  in  ecsiasi  mea  :  Projectui  ium  a  facie  oculo* 
rum  tuorum.  Et  cum  coepisset  mergi,  clamavit,  Do- 
niine,  pereo.  £t  Jesus  porrigens  ei  manum,  levavit 
eum  dicens,  Modicx  fidei,  quare  dubitasti  {Malth. 
XIV,  26-52)?  Dixi  ergo  in  pavore  meo,  Projeeiui  iutn 
a  farie  ocutorum  tnorum  :  et  tanquam  jam  perirc  inci- 
pienlis  in  mari,  exaudiiti^  Donnne,  vocem  orationii 
mew,  Exaudiiti  autem,  cum  ciamarm  ad  te.  Glamor 
ad  Deuni  non  esl  voce,  scd  corde.  Mulii  silentes  la- 
bils,  corde  clamaverunt :  multi  ore  strepentes,  corde 
averso  niliil  impelrare  poluerunt.  Si  ergo  clamas, 
clama  intus,  ubi  audit  Deus.  Guin  clamarem,  Inquit, 
ad  te,  exaudisli  voccm  ornlionis  meae. 

ii.  \yers.  24.]  Jam  ergo  expertus  quid  nos  horta« 
tur?  DtV/^tr^  Dominfim,  omnee  iancti  ejui.  Tanquam 
dicerct,  Credite  mihi,  cgo  sum  expertus;  habui  iri- 
bulationes ;  mvocavl,  et  non  sum  deceptus ;  speravi 
in  Deum,  et  non  sum  conlusus  :  cogiiatlones  meas 
illuminavit,  trepidalionem  meam  firmavit.  Diligiie 
Dominum^  omnee  saneti  ejui  :  id  cst,  vos  *  dlligtte  Do- 
minom,  qut  non  diligitls  mundum,  hoc  est,  omnee 
iancH  ejtti.  Nam  cui  dico  ut  diligat  Dominnm,  qui 
adhuc  dillgit  amphitliealrum  ?  Cui  dico  ut  diligat  Do- 
minUm,  qui  adhuc  diligit  niimnm,  qui  adhuc  dHigit 
paiitomimum  (a),  qui  adhuc  diligit  vinolenliam,  qhi 
adhuc  dlligit  pompas  saecutl,  et  vanitates  omnes,  et 
insanias  mendaces?  Cni  dico  :  Disce  non  diligere,  ut 
discas  diligere ;  avertere,  ut  convertaris;  funde,  ut 
implearis.  Diligite  Dommum,  omnei  sanctiejus, 

i2.  Quomam  veritatm  requiret  Dominui,  Nostis 
quia  modo  mulii  malefici'  videntur;  nostis  quia  modo 
in  suis  vanitatibus  extolluntur  :  veritaiem  requiret 
Dominus.  Et  retribuet  Ins  qui  abundanter  faeiuni  guper* 
biam.  Ferte  donec  efferatis,  toleraie  donec  careatis  : 
necesse  est  enfm  ut  Dominus  veritatem  requirens, 

<  Lov.,  Et  od  verbimi.  At  Er.  et  M».  oarent  particula, 
od. 

« Mss.,  id  e^,  im  ditigUe,  eic. 

s  NOQnulII  ex  anUquioribus  Mss.,  mulu  numficei  vtden' 
iur. 

(a)  PammimQii  saKaUMr,  oui  moi  es  et  affectns  qnoalihe( 
gestn  expriinebai.  vfcie  Ub.  f  de  Docuina  Ctitm., «.  28. 


SW  S.  AUGUSTINI 

relribunt  his  qoi  abundanter  facinnt  superbiam.  Jam 
diciurus  es  :  Quando  reiribuet  ?  Qnando  vnli.  Quia 
reiribuet  ceriiis  sis ;  de  retribntione  non  dubites»  de 
tcmpore  non  audeas  Deo  dare  coiisilium.  Prorsus  ve* 
ritatern  rcqniret,  et  retribuet  his  qui  abundanter  fa* 
Giuiit  superbiam.  Aliquibus  et  hic  retribuet,  et  vidi- 
mus  ct  didicimus  quia  retribuit.  Etenim  quando 
humiliaiilurqui  Deum  timcnt,  si  fortein  aliqua  digni- 
tate  hujus  sxculi  rcruiserant,  humiliati  non  cecide- 
runly  quia  Dcuin  dc  corde  non  cxcluserunt :  aliitndo 
ipsorum  Deus  est.  Humiliatus  videbalur  Job  perdita 
subslaniia  sua,  perditis  filiis  suis,  perditis  qune  serva- 
bat,  perdilis  quibusservabat;  remansitsine  hxreditate, 
et,quod  est  trisiius,  sinehsprcde  (Job  i)  ;remansitadso- 
lam  uxorem,  nonsunm  consolatricem,  sed  dial)oli  po- 
tius  adjutricem  (/(/.  n,9) :  humiliatus  videbatur;  vide 
si  miser  factus  esl,  vide  si  non  erat  in  abscondito  vultus 
Dei.  Nudus^  ait,  exii  deutero  matm  mem,  nudut  revertar 
in  terram  :  Dominui  dedit ,  Dominus  abstulit ;  sicut 
Domino  piacuit,  ita  facium  e$t :  sit  nomen  Domini  he- 
nedictum{ld,i,^\).  Ist»  gemmae  laiidis  Dei  unde 
snnt?  Videte  foris  pauperem,  intus  divitem.  Istae 
gemmtc  laudis  Dei  cxirentde  ejusore,  nisi  thesaurum 
haberet  in  corde  ?  Qui  divites  esse  vultis,  tales  divi- 
iias  concupiscite,  quas  nec  in  naufragio  potestis  amit- 
tere.  Ergo  tales  quando  bnmiliantur,  nolite  eos  pn- 
tare  miseros.  lilrratis,  non  sciiis  quid  intus  habeant. 
Ex  voliis  conjiciiis,  qui  mundum  diligitis,  quia  vos 
cuin  lalia  pcrdilis,  miseri  remanetis.  Prorsus  noliie 
hoc  puiare ;  habent  iiitus  quo  gaudcant.  Interior  cst 
dominator  eorum,  interior  est  pastor  et  consolator 
ipsorum.  Ipsi  sunt  qui  inalc  cadunt,  qui  spem  suam 
in  hoc  sxculo  ponunt.  Auferlur  quod  nitebal  foris, 
niliil  remanet  intus  nisi  fnmus  maiae  conscientiae. 
Unde  se  consolentur  non  habent,  non  habentquo  fo- 
ras  cxeant,  non  liabent  quo  intro  redeant,  deserti 
pompa  sa^.culari,  inanes  gratia  spirituali,  vere  bumi- 
rtanlur.  Et  multis  facit  Deus  isu  in  isto  tempore,  sed 
non  omnibus.  Si  enim  nemini  faceret,  quasi  non  vi- 
derctur  vigilare  divina  providentia  :  si  omnibus  face- 
ret,  non  servnretur  divina  patientia.  Tu  tamen,  chri- 
stiane,  tolerare  didicisti,  non  vindictam  retribuere. 
Yindicari  vis,  christiane?  Nondum  vindicattis  est 
Ghristus.  An  tii  passuscsimprobum,  et  ille  non  pas- 
sus  cst  ?  Noiine  prior  pro  te  passus  est,  qui  non  ha- 
bebat  quare  paleretur?  Nam  in  (e  tribulatio  fornax 
aurificis  est  (si  tamen  aurum  sis,  et  non  palea),  ut  sor- 
dibus  careas,  non  in  cincrcm  convert.nris. 
13.  \yers.  25.]  Diligile  Dominum,  omnes  sanctiejns: 
^  fiiomam  veritatem  requiret  Dominusj  et  retribuet  his 
'  qui  abundanter  fadunt  superbiam»  Sed  quando  retri- 
buet  ?  0  si  niodo  reiribuerei !  modo  eos  volcbam  vi- 
dere  humiliatos  alque  prostratos.  Andite  quid  sequi- 
tur  :  Viritiler  agite.  Nolite  lassas  manus  in  tribulatio- 
nibus  dimittere  ,  non  iiutent  geniia  vestra.  Viriliter 
agite ,  et  eonfortetur  eor  vestrum  :  ad  perpetienda  ei 
toleranda  omnia  mala  bujus  sxculi  confortetur  cor 
testrum.  Sed  qui  sunt  quibus  haec  dictt  Proplieta  : 
^anriiiteragU^ ,  et  etmfortekir  cor  ve$trum  t  numqiiid  hts 


EPISGOPI 


M 


qui  diligtint  mundum?  Non.  Sed  quibns  dlcit,  an- 
dite  :  Omnes  qui  speratis  in  Damme. 

IN  P8ALHUM  XXXI 

ENARRATIO  I. 
Jpn  David  inteUigeniim. 

i.  [vers.  i.]  Ipsi  David  intelUgentiae ,  qoa  intenigi- 
tnr  non  meritis  operuro ,  sed  gratia  Dd  iiominem  libe- 
rari ,  confitentem  peccata  sua, 

2.  [vers,  2.]  Beati  quarum  remissm  euni  itdquiiates , 
et  quorum  tecta  sunt  peccala  :  et  quorum  peocata  in 
oblivionem  diicta  sunt.  Beatus  vir  cm  ntm  imjpuiavit 
Dominus  peccatum  ,  nec  est  in  ore  ejus  doius  :  nec  in 
ore  sno  habet  osteniationeni  justitite » eom  consclentia 
ejus  peccails  plena  est. 

5.  [vers.  5.]  Quoniam  taciit,  inveieraoerunitosiamea: 
quoniam  non  protuli  ore  confessionem  ad  salutem 
(Aom.  X,  iO) ,  omnis  firmius  mea  in  infirmitale  con- 
senuit.  A  clamando  me  iota  die :  cnro  essem  impius 
atque  blasphemus ,  clamando  contra  Deum ,  qoasl 
defendens  ct  excusans  peccata  mea. 

4.  [vers.  i,]  Quoniam  die  ac  nocie  ffra»ata  esi  super 
me  manus  tua  :  quoniam  continua  afllictione  flageilo- 
rum  tuorum ,  Coiivmiia  iiuit  in  cmimna  mea  ',  i^um 
configeretur  sfrina.  Miser  (actus  suro  eof  noacendo  ni- 
seriam  meam  ,  componctus  mala  conscientia. 

5.  [vers.  «'>  ]  (a)  Peccatum  meum  cognovi ,  ei  m/iiKj- 
tiam  meam  non  operui :  id  est ,  injustiiiam  roeam  non 
occultavi.  JHxi :  Pronuntiabo  adversum  me  injusiiiiam 
meam  Domino.  Dixi  :  PronuntiabOy  non  adTersom 
Deum  ,  sicut  in  clamore  impielalis  qoando  tacui,  sed 
adversum  me  injustitiam  meam  Domino.  Ei  tu  renM" 
iti  imfrietatem  cordis  mei :  audiens  vooem  confessionis 
in  corde ,  antequam  voce  proferretur. 

6.  [vers.  6.]  Pro  kae  orabit  ad  te  omnis  saneiMe  in 
iempore  opportuno  :  pro  liac  impietale  cordis  ad  te 
orabit  omnis  sanctus.  Non  enim  meritis  sols  sancti 
erunt,  sed  opportunilate  temporis,  hoc  est  in  advento 
ejus  qoi  nos  a  peccatis  redemit.  VerumiammuidUmfio 
aquarum  muilarum ,  ad  eum  non  appropinquiAuni  :  ve- 
rumtamen  nemo  arbitreiur ,  cum  repente  flnig  vene- 
rit,  sicut  in  diebus  Noe,  remanere  confcssionis  io* 
cum ,  per  qnam  propinquetur  ad  Deum. 

7.  [vers,  7.]  Tii  mihi  es  refugium  a  preeouirm  quee 
drcumdedit  me  :  tu  mihi  es  refugium  a  pressora  peo- 
catorum ,  quae  circumdedit  cor  meum.  Exeutiaiiomoat 
redime  me  a  circumdantibus  HM  ;  in  te  mibi  est  gau» 
dium ,  redime  me  ab  ea  tristitia ,  quam  mibi  peeeala 
mea  factunt. 

8.  [vers.  8.]  (6)  Respon^io  Dei :  Jnieileetum  dako 
iibi ,  et  statuam  te  invia  hac  qua  gradieris  *.  Intelle- 
ctum  dabo  tibi  post  confessionem ,  ul  non  reccdas  a 
via  qua  ingredieris ,  ne  tuae  poleslalis  esse  velis.  Ob- 


^  Plerique  Mss.  omisso  fHM,  oooslanter  habent  in  esrum' 
mint,  sec.  lxx. 

.  *  Mss.  in  bac  et  in  Knarr.  seq.,  ingredieris, 
Ui\  Diapsalma. 


«7 

prmak^  mp§f  U 
mani  dileciioiieiii 

9.  [wrt.  9.]  Ho^  em  dcui  igmu  «I  nmlui »  ^- 
bui  noH  €it  miilketui.  Meo  seipfti  regere  Tolttnt.  Et 
vox  Prophet»  :  in  fnm  H  c&mo  maxiUai  ionm  emir 
ttringe,  Ergo  fac  illis  Deus,  qnod  fit  equoet  mulo» 
ut  pcents  eoftoogM  ferre  regioieii  tiittni,  ^iit  noii  fn'0' 
^n^umU  ad  te, 

iO.  [Mff.  10.]  MuUa  fiageUa  pmealarii :  multttm 
fbgellalHr ,  qui  non  coiifileos  Deo  peccsu  sua ,  se- 
ipsttin  sibi  rectoren  esse  tuH.  Sperantm  auum  m  Do» 
mmo  niarieordm  ekemndabU  :  qui  aulem  sperat  ia 
Domiao » el  ei  se  subdil  regendum »  misericordia  cir- 


II.  [vm.  II.]  Icrteiiitiil  in  Demm^  «f  exnakau , 
fnsii :  bstamini»  et  exsuliaie,  jusii»  noo  in  iroUs,  sed 
in  Domino.  Ri  f  (oriaimni ,  omnm  reeti  c&rde  :  et  in  eo 
gloriamlni  omnes,  qui  inteliexislis  rectom  esseiili 
subdi ,  ut  caBteris  pneferaniini. 

ENARRATIO  II. 

SCEMO  AD  PLKBBIi. 

I.  Psahnas  '  gratiae  Dei  et  justificationis  nostrae 

nttllis  praBcedenUbus  lueriiis  nostris,  sed  praeveniente 

nos  misericordia  Domini  Dei  nostri,  commendatusma- 

xime  ore  aposioiico»  sicut  praecedens  bunc  psatmum 

leetio  omnlbus  intiiiiavit,  a  noslra  tenuiute  susce- 

ptus  esl  Cttni  Vestra  Charitate  tracundus.  Unde  pri- 

infirmiutem  meam  oralionibus  vestris  com- 

sicat  dicit  Apostolus»  ut  delur  mUd  armo  in 

aperihne  orii  mei  {Ephn.  ti»  19) ,  sic  loqul  vobis, 

qoemadmodum  et  mibl  dicere  periculosum  non  sii»  et 

virtNS  aodire  saluUre  siu  Auceps  eoim  animns  buma- 

nus ,  et  flttctttaiis  iiiter  oonfessionem  infirmiutis  el 

attdaciam  praesuroptionis ,  plerumque  hinc  atque  inde 

contiindilur ,  et  iu  impeiiitur  ut  ei  in  quainlibet  par- 

lera  cadere  pracipitium  sil.  Si  enim  se  infirmiuti 

propriae  omni  ex  parte  .donaverit ,  et  in  banc  cogiu- 

tionem  se  ioclinaverit»  ut  dicat»  quia  misericordia 

Dei  omnlbus  peccaioribus ,  in  quibuslibet  peccatis 

perseverantibus ,  Untum  credentibus  quia  Deus  libe  • 

ralt  Deus  igiioscit»  iu  in  fine  parau  cst  ui  nemo  per- 

eat  fidelium  ioiquorum ;  id  esi,  nemo  pereat  eorum 

qni  sibi  dicunt ,  Quidvis  faciam ,  quibusiibel  facino- 

ribus  et  flagitiis  inquiiier,  quaoluinlibet  peccem,  li- 

beral  iiie  Deus  misericordia  sua,  qnia  credidi  iu  eum. 

Qui  ergo  dicit  neuiinem  perire  (alium,  cogiutione 

mala  ineliiiaiur  iu  linpuniuiem  peccaiorum ;  et  Deus 

ille  jttstus ,  cui  caiiUtQr  misericordia  el  judicium 

(Pm/.  g  ,  I) ,  non  soU  niisericordia,  sed  et  judicium» 

invenit  bominem  maie  de  se  praesumentem »  et  ad  iii- 

leriium  suom  miscricordia  Dei  abutentem  ,  ei  iie- 

ce»e  esl  nt  damnet.  Talis  iuque  cogiutio  prxcipiut 

hominem  :  qua  quisqtte  (erritttS ' ,  si  se  in  audaciam 

quamdam  praesumptionis  erexerit,  et  de  suis  viribus 

justitiaque  praesumpserit »  et  proposueril  animo  un- 


*  HoicsermoDi  tllnlus  fai  Reg.  Ms.  praeftxus iste  est :  /n- 
eipkde  PtatmotricetimoitfuMui  eermo  m  iguinta  fertOf 
mbarH^  Rendtuta. 


BNARRATK)  04  FSALMDM  XKXI.  «58 

iu isperte iMiam fir-     plere  jusiitiam»  et  moia qoas praBdpiiBlv in  Lego 
iu  facore  ut  in  nullo  oflluidaty  atque  in  potesute  sua 
se  habere  vitam  suam ,  ut  omnino  nusquam  labaiur^ 
nosquam  deficiat ,  nusquam  (itubet »  nusquam  caligetp 
sibique  hoc  tribuat»  et  potenutui  volunuiis  suae  : 
eUam  si  forte  impleverit  omnia  quae  jusU  videntur  co« 
ram  ocuiis  bominum  ,  ita  ut  niliil  inveniatur  in  viu 
ejus ,  quod  possit  reprebendi  ab  bomiiiibus » ipsam 
praesumptioiiem    jacutionemque   superbiae  damoal 
Deus.  Quid  Igitur  fit,  si  se  homo  justificaveril ,  et  do 
Justitia  sua  pra^sumpserit  ?  Gadit.  Si  consideraiis  el 
cogiUns  inttrmiutem  suam  et  praesumeus  de  miseri- 
cordia  Dei ,  neglexerit  vium  suam  mundare  a  pecca- 
tis  Sttis ,  et  se  omni  gttrgite  flagitioruni  demerserit ;  et 
ipse  cadit.  Praesumptio  de  jusUtia ,  quasi  dexiera  esl : 
cogitatio  impuniutis  peccatorum ,  qua&i  sinistra  esl. 
Audiamus  '  vocem  Dei  diceotem  nobis  :  Ne  declinei 
itt  dexleram  aut  itnMlram  (Prov.  iv»  27).  Ne  praestt- 
mas  ad  regnum  de  justitia  lua,  ne  pncsumas  aid  peo* 
canduffl  de  misericordia  Dei.  Ab  utroque  te  revocal 
prsceptum  divinum  ;  et  ab  illa  altitudinet  et  ab  isU 
profundiute.  Illuc    si  ascenderis,  praecipiuberis ; 
hac  si  lapsus  fueris ,  demcrgeris.  Ne ,  inquit »  declmei 
in  dexteram  aut  simj/ram.  lUrum  dico  quod  breviter 
flxum  omncs  aniino  (eneatis :  Ne  prjesumas  ad  re- 
gnum  de  justitia  tua ,  ne  pnesumas  ad  peecandttm  de 
misericordia  Dci.  Respondebis  :  Qiiid  ergo  faciam  T 
Psalmtts  iste  docetuos  :  qoo  perlecto  atqoe  tractato» 
arbitror  adjuvante  misericordiaDomini,  visurosBOS 
Tiam  vel  ubi  jam  ambulemus ,  vel  qnam  lenere  de- 
beamus*  Unusquisqtte  pro  modttlo  suo  audiat ;  et  sio- 
ttl  sibi  conscius  fuerit ,  iu  vel  doleal  corrigendus » 
▼el  gaudeal  approbandus.  Si  se  deviasse  invenerit , 
redeat  ut  \m  via  arobulel :  si  se  in  via  mvenerit,  am- 
bulet  ut  perveuiat.  Nemo  sil  superbus  extra  viam  » 
Dcmo  piger  iii  via. 

2.  Uunc  autem  psalmum  ad  eam  gratiam  pertmere, 
qua  christiani  sumus,  tesutus  esl  aposlolus  Pau- 
lus  :  unde  ipsam  lectionem  vobis  legi  voluimus. 
Uoc  dixit  Apesioius,  cum  commendaret  justitiam  qua 
ex  flde  est ,  adversus  eos  qui  gloriantur  de  justitUi 
quae  esl  ex  operibus,  hoc  ait :  Quid  ergo  dicemui  in^ 
vemae  Abraham  pairem  nourum  eecundum  camem  f  Si 
enim  Abraliam  ex  operibus  juiUficatu*  «a/,  halfet  glO' 
rimH  t  eed  non  ad  Deum  {Hom.  iv,  1, 2).  AverUt  ipsa 
Deus  a  nobis  Ulem  gloriam,  et  illud  potius  audia- 
mus  :  Qui  ghriatur^  inDomino  glorielur  (1  Cor.  i,  Sl). 
Multi  enim  gloriantur  de  operibus,  et  iiivenis  muitos 
paganos  propterea  iioile  fleri  christiaiios ,  quia  qoasi 
sufficiunl  sibi  de  bona  viu  sua.  Bene  vivere  opos  eil, 
ait :  quid  mlhi  praecepturus  est  Christus?  Utbene  vi- 
vam?  Jam  bene  vivo  :  quid  mihi  necessariiis  est 
Cbristus  ?  NuUum  homicidium «  Dullum  furtum,  nul- 
lam  rapinam  facio,  res  alienas  non  concnpisco»  nollo 
aduiierio  conuminor.  Nam  inveniatttr  aliquid  in  vita 
mea  quod  reprehoDdatur,  ei  qui  reprehenderit  facial 
christianum.  Habel  gloriam,  sed  non  ad  Deum.  Noa 
autem  sic  pater  noster  Abrahanu  flaeo  eaim  sottloii- 


'  EULfqua  qmequi  larretwr,  Al  pluresiiss.|  Isrriliis. 


^  Alk|Wl  MSStfiHldMMIS* 


'S.MIOt»Blin«NKKIM 


^  ScrlflmB  *adihoe<vik'iiil6nfloiieBi  nostnim  diii- 
gere.  'Qofei  «Dhn^faiainnr,  et  ipsa  esi  fldes  nostrade 
•ancto  Patri&felia ,  qui  plaeuit  Deo ,  ut  dicamus  enm 
Bt  noverimus  ad  8«uiii  habere  glorhnn ,  ait  Aposio- 
his  :  Gerte  noiumest  nobisetmanifestum,  quia  Abra- 
ham  ad^Deum  habet  gtorlam  :  ai  si  ex  operibus  justi- 
'flcaius est  Abraham, habet gloriam,  sed  non  ad  Deum : 
ml  Deum  autem  habeigloriam;  non  ergoex  operibus 
'jvsliicaius  esi.  Si  ergo  non  ei  operihus  jusiiricaius 
€St  Abraliam,  unde  jualificaius  est  1  Sequitor,  ei  dicit 
^vnde  :  fisid  Mim  Scriptwa  dicit  ?  id  est,  Unde  dicit 
'Ikriptufa  justiicatnn  Abraliam  tCredidil  aulem  Abra" 
iham  D0O,  eirepuummi  e$t  Uii  ad  juititiam  (Rom.  iv,  5; 
'Gen.iT,  6).  Ergo  ex  fide  josiiflcaius  esi  Abrabam. 

3.  Jam  qoi  audit ,  non  ex  operibus,  sed  ex  ^4e ; 
i9bservei  illam  voraginem,  de  qoa  ioeotus  sum :  Vkles 
ergo,  quia  ex  flde,  non  ex  operibas  justificatus  est 
'Abi&bam;'fsiaiam  ergoquidquid  volo,  quiaetsi  bona 
^era  non  habuero,  et  tantum  credidero  in  Deum , 
^epntator  mihi  ad  justiiiam.  Si  dixii  et  decrevit,1a- 
psus  itemersus  est :  si  'adhuc  cogitat  eifluciuat,  peri- 
tlitatiir.  Scripiura  autem  Dei  venisque  intellectus, 
nonsolnm  peridtuntem  a  pericuk)  liberat,  sed  etde- 
mersuma  profuiido  elevat.  Respondeo  ergo  tanquam 
«ontra  Apostolum,  ei  dico  de  ipso  Abraham ,  quod 
inTeniiimsetiamtn  Epistola  a4terius  apostoli,  qui  vo- 
tebat  eorrigere  homines,  quimale  intetieit^ni  isium 
«f»ostolum.  Jaeobus  enioi  in  Episiola  sua,  contra  eos 
«qoi  nolebant  bene  opcrari  de  sola  fide  praesumemes, 
'ipsln  Abrahx  opcra  commendavit,  rujus  Paulus 
'fidem  :  et  non  sum  sibi  adversi  Apostoli.  Dieii  autem 
"Opda^omnibiis  notom ,  Abraham  filiom  suum  inmlo- 
'landum  'i^o  obtulit  {Jacobi  11,  il).  Magnum  opos, 

sed  ex  fide.  Laodo  soperaedificationem  operis, 
"fied  video  fidei  fondamentum  :  laudo  frucium  boni 
operis ,  sed  in  fide  agnosco  radicem.  Si  autem  hoc 
^ipneter  fidem  reoiam  faceret  Abraham,  nihil  illi  prod- 
«sset  qiMieeumque  iilod  opus  essei.  Rorsum  si  sic 
tenoret  fldem  Abraham,  ui  cum  ei  Deus  imperaret 
•f^fferre  sibi  immolanduin  filium  suum ,  diceret  apud 
>femetipsiim,  Non  faoio,  et  tamen  credoquia  me 
'dtiam  eontemneittem  jussa  sua  liberat  Deus;  fides 
aiiio  operibos  mortua  esset ,  et  tanquam  radix  sine 
fructu  sterilis  aiqiie  arida  remaneret. 

4.  Quid  ergo  ?  Dcbemus  nolia  opera  prsepoflere 
'Mei,  id  est  ut  anle  fidem  ,  quisquam  dicalur  bene 

operatus  ?  Ea  enim  ipsa  opera  quse  diconiur  ante 

'fldem,  quamvis  videanlur  hominibus  laiidabilia,  ma- 

Bia  suni.  Ita  mihi  videntur  esse,  ut  m^gnse  vires  et 

«mvus  celerrimus  praeter  viam.  Nemo  ergo  compulei 

^liona  opera  soa  «aiiie  fidem  j  ubi  fides  non  erat ,  bo- 

^fiom  opus  HOii  erat.  Boniim  enim  opus  inleniio  facit, 

-iotentionem  fides  dhigit.  Non  vaMe  •attendas  quid 

•  homofafHit,  aed^qoid  cum  fecit  aspieiat,  quo  lacerios 

'Optim»  gubemationis  -dirigat.  'Fac  eoim  hominem 

Msptime  yabewwrenavim ,  •(et^perdtdiMe  qao  tendit; 

^^idtiwleti^ia'arteasoiiemii|>time  tenet ,  optime  mo- 

i^, 'dit*proMm  flueiibKs,  oaw  ne  latera  ^  infligan- 

•  plerique  nas.,  laltru 


iar;<tantis  ett  whm ,  «t idoienipMal  BMrim  iiqo  vc^ 
lit,  aique  unde  velii:  et  dioatv  ei^Caqneqnois;  ct 
dicat,  Nescio  :  aut  «non  dicat,.Ne8eio;:saddieat,  Ad 
illoffl  portom  eo,  nec  in  portum,  aedin  saxa  fostinet? 
ifonne  istc  qoanto  stbi  videtor  lo  navi  gabemanda 
agtiior  et  efficacior,  taiito  pericolosios  eam  sic  gu« 
i)emat,  ot  adnaiifragium  properaodo^^efducat?  Talis 
esl  et  qui  optime  currii  praeter  viam.  Nonne  ergo  erai 
melius  eitoienibiiius,  ut  esset  gubernator  ille  ali- 
quanio  invalidior,  ot  cum  labere  et  aliqua  difVlcoltate 
gubernacula  rogeret,  et  tamen  reeiom  debitomque 
cursum  ieneret;  rursumqve  •Hi^  pigritts  eUam  et  im- 
becillios,  4amen.iD  via  amb«laret,  quamppaMer  viam 
forliler  correrei?  Opiimos  ergo  ille  qui-et  viam  leHet, 
et  bene  ibi  «mbulat :  sequeniis  amlem  qi«i,  qoi  etel 
«liquantum  claudicat ,  non  omnino  irt  er^et,  adt  re- 
maneat  *,  sed  progreditur  ctsi  paulaiim.  Fortasse 
enim  sperandum  est,  eum  quo  tendit  eliam  tardios 
pervenlurum. 

5.  Ergo,  fraires,  ^.fide  juslificatus  est  Abraham  : 
sed  si  fidem  opera  nou  prxcesserunt ,  iamen  secula 
sunt.  Numquid  enim  fides  tua  sterilis  erit?  Si  sterilis 
non  es,  sterilis  non  esi  ipsa.  Aliquid  mali  credidistl, 
•ei  igne  maliti»  luaj  radicem  tuae  fidei  concremasii. 
Tene  crgo  fidem  operaiurus.  Sed  dicis ,  Non  hoc  ait 
apestolus  I^ulns.  hno  hoc ait  Paulus  apostolos  :  *Fide9, 
inqtiil,  quas  per  dileetionem  operatur  {Gal.  y,t);  cl 
alio  ioco  :  Ptenitudo  ergo  iegit^  eharitag  (Rdm.  xiii, 
*iO);  et  alio  loco  :  Omfiis  enim  lex  in  rmo  termone  fm- 
pietur,  in  eo  quod  seriptum  est :  Ditlges  proximum  tuum 
ianquamteipsum  (Ga/v,  U).  Vide  si  non  ^TiItteopc- 
rari  qui  dicit :  Non  aduiteralfis,  Non  homicidium  fa- 
eieSf  Non  concupisces,et  si  quod  est  aiiud  mandattan^  in 
hoc  sermonerecapitHlatur  :  DiRges  proamum  tuum  faiH 
quam  teipsvm  :  dilecHo  proxirhi  matum  non  operatur  : 
Plenitudo  autem  legis ,  eharitas  { Rom.  xiii,  0,  fO ). 
Numquid  cliaritas  permitiii  alrquid  mali  te  facere  ei 
qiiem  diHgis?  Sed  ffirte  tantummodo  mali  nihil  faois, 
non  eliam  aliquid  boni.  E^one  "  Chariias  permitlii 
te  non  prxstare  qnidqoid  potes  ei  qiiem  diligis  ? 
Nonne  illa  est  charitas  quae  orat  etiam  pro  inimicis  ? 
Ergo  deserit  amicum ,  qui  bcne  optat  inimico?  itaque 
si  fldes  sine  dilcctione  sit ,  sine  opere  erit.  Ne  autem 
multa  cogiies  de  opere  fidei ,  adde  illi  spem  et  dlle- 
etionem,  et  iioli  cogiuire  quid  opereris.  Ipsa  dilectio 
vacare  non  potesi.  Quid  enim  de  qooquam  homine 
etiam  niale  operatnr,  nisi  amor  ?  Da  mihi  vacantem 
amoreni  ei  nihll  operaiiiem.  Flagilia,  adulteria,  fa- 
cinora,  homicidia,' hixurlas  omnes,  nonne  amor  ope- 
ratur?  Purga  ergo  ainorem  tuom  :  aqoam  fluentcm  In 
cloacam,  convcrte  ad  horium  :  quales  impelus  hahe- 
bat  A^  mundum,  tales  habeatad  artifieem  mondi.  Nunr 
vobis  dicitur  rNtbil  ametis?  Abait.  Pigri,  mortni,*de- 
'lestandi,  miseri  eritis,  si  nttiil  ametis.  Amate,  sed 
quid  ameiis  videte.  Amor-  Dei,  amor  proximi ,  chari- 
tas  dicitur  :  amor  mundi,  amor  hojus  a.Tcali ,  copidi- 
tas  dicitur.  Copidiias  refrenetor,  cbaritas  excitetur. 

,  1  sic  aliquot  Mss.  Alii  vm,  omntKO  itf  hasreau  &kL,  m- 
mno  errat,  aut  remanet. 
«lUMfis.  Ai edd., <£yyoiiMp. 


S6I  iOfARRATIO  IN 

lj>sa^ei\iai^chfurita8beiie  operftnlisdateispembonae 
con^ci^iiB.  Spem  enioi  gerit  l>ona  conscieniia  :  quo- 
modo  mala  conscieotia  tota  io  desperatione  est» 
sic  bona  couscientia  lota  in  spe.  £t  erunt  tria  haec, 
de  quibus  dicit  Apostolus ,  Fides^  Spe$,  Chariias  ( i 
Ccr.  xiii,  13).  Et  alio  loco  ipaa  tria,  sed  pro  spe  bo- 
mun  conscientiam  posuit  :  Fim  emm  pracepti  e$t , 
dixit.  Quid  est  flnis  praecepii  ?  Quo  perficiunlur  pne- 
cepta»  non  quo  consumuntur.  Aliter  enim  dicimus » 
Finitus  est  cibus;  aliter  dicimus ,  Finita  est  tunica 
quae  texebatur  :  flniliur  cibus  ut  non  sit ;  finitur  tu- 
Dica  otperfecta  sii :  et  hic  finis  dicitur,  et  tbi.  Non 
ergo  hic  finero  pneeepti  dixit,  quo  quasi  pereant  pne- 
ccpta ;  sed  quo  perficiantur,  et  consummentur,  non 
consumantur.  Fiois  ergo  propter  (a)  iria  ilia  :  Futtf , 
iiiqait,  preecepti  e$t  ehariUu  de  corde  puro,  ei  contcien- 
tia  bona^  et  fide  non  fieta  (I  Tim.  i,  5).  Pro  spebo- 
oam  conscientiam  posuit.  Ille  enim  sperat,  qui  bonam 
Gonscientiam  gerit.  Quem  vero  pungit  mala  conscien- 
tia,  reirahit  se  a  spe,  et  non  sibi  sperat  nisi  damna- 
tionem.  Ut  ergo  speret  regnum ,  babeat  bonam  coo-* 
Kientiam  ;  et  ut  babeat  bonam  conscientiam,  credat, 
et  opereiur.  Quodcredit  fidei  esi,  qnod  operator  cha- 
rilatis  est.  Ulo  ergo  loco  a  fide  coepit  Aposiolns,  Ff- 
deSf  Spee,  ChariUu :  alio  loco  ab  ipsa  cbaritale  ccepit, 
Charitas  de  eorde  puro^  et  conscientia  bona^  et  fidenon 
peta.  Modo  nos  a  medio  coepimus,  ab  ipsa  conscieo* 
tia  et  spe.  Qui  vult,  inquam,  habere  bonam  spem, 
habeat  bonam  conscientiam ;  ul  autem  habeat  bonam 
conscientiam ,  credai,  ei  operelur.  A  niedio  imus  ad 
iniiium  et  finem  :  credat ,  et  operetur.  Quod  credit, 
fidei  esl :  quod  operatur,  charitatis  est. 

6.  Quomodo  ergo  diclt  Aposlolus  justificari  homi- 
nem,  sine  opcribus  ex  fide(Aom.  in,  28);cum  aiio 
loco  dicat  :  Fidee  quce  per  dileciionem  operatur  (Gal, 
T,  6)?  Non  ergo  Jacobum  aposiolum  Paulo,  sed  ipsum 
Paulum  ipsi  Paulo  opponamus,  et  dicamus  ei :  Hac 
oos  quodammodo  permluis  impune  peccare,  cum 
dicis,  Arbtlramur  jusiificari  hominem  per  fidem  sine 
Operibus  :  et  hac  dicis,  Fides  quas  per  dilectionem  ope- 
raiur,  Quomodo  hac  qunsi  sccurus  fio,  si  operatus 
Don  fuero  :  hac  nulcm  nec  spem,  nec  ipsani  fidem 
vidciir  liaberc  bonam,  nisi  opcratus  fuero  per  dile- 
Clioneni?  Teipsuni  audio,  Apostole.  Cerle  fidem  mibi 
hlc  sine  operibus  vis  commendare  :  opus  aulem  fidei 
dilectio  csl ;  quie  ditectio  vacare  non  polest,  nisi  et 
mali  iiihil  opereiur,  et  quidquid  poiest  boni  operclur. 
Qnid  enim  facit  dilectio?  Declinaamalo^  et  fae  bonum 
{Psal.  XXXVI,  57).  lianc  ergo  fidem  sine  operibus 
commendas;  et  alio  loco  dicis  :  Etsi  fidem  habeam, 
ila  ut  montes  tramferam^  charitalem  autem  non  habeam^ 
tdhil  milu  prodesi  (i  Cor. xiu,  2).  Ergo  si  nihil  prod- 
est  fldes  sine  charitate ,  charilas  autem  ubi  fuerit 
becesse  est  ut  opereiur,  fides  ipsa  per  dilcctionem 
operator.  Quomodo  ergo  justiricabilur  homo  per  fi- 
dem  sine  operibus?  Respondet  ipse  Apostolus  :  Pro- 
pterea  hoc  libidixi,  o  hoino,  ne  quasi  deoperibus  tuis 
praesumere  videreris,  et  merito  operum  Uiorum  te 

(a)  Porte,  pracepU. 


f^AlMm  ILXth 

accepi&se  fidei  gratiam .  Moli  ,eigo  jpnMumcre  .de 
operibusante  fidem.  Noveris  quia,peccatorem  te  fides 
invenit,  etsi  te  fides  data  fecit  justum,  impium  inve- 
nit  quem  faceret  justum.  Credentif  inquit,  m  eum  <pd 
juslificat  tmptum,  deputatur  fides  ejus  afijustiliam  (Rom. 
IV,  5).  Si  justiflcatur  impius,  ex  impio  fil  jusius  :  si 
ex  impio  justus  fil,  qux  sunt  opera  impiomm?  Jactet 
etiam  Impius  opera  sua,  et  dicat :  Do  pauperibus, 
oihll  alicui  aufero,  non  uxorem  allenam  concuptscOy 
non  qucmquam  occido,  nuUi  fraudem  facio,  deposl- 
tum  apud  me  iiullo  tesle  reprssenio;  h.TC  omnia 
dicat !  quaTO  uirum  pius  sit,  an  inapius.  Et  quomodo 
som  impius,  inquil,  ista  faciens?  Quomodo  illi,  de 
quibus  diclum  esl  :  Et  servierunt  creaturte  potiusquam 
Creatori,  qui  est  benedictus  in  sascula  (Id.  i,  i5).  Quo- 
modo  es  impius?  Qiiid  si  de  his  omnibus'  lionis  ope« 
ribos,  aut  illud  speras  quod  sperandum  est,  sed  ooo 
ab  illo  a  quo  sperandum  est;  aut  hoc  speras,  quod 
sperandum  non  est,  etiam  ab  illo  a  quo  aetema 
▼ita  speranda  esi?  Pro  bonis  operibus  sperasti  ter- 
renam  quamdam  felicitatem,  impius  es.  Non  est  ista 
merces  fidei.  Cara  res  esi  fides,  vili  illam  addi- 
xisiiMmpiusergo  cs,  et  nulla  sunt  isia  opera  tua. 
'Moveas  iicet  in  bonis  opcribus  lacertos,  et  videaris 
oavim  oplime  gubernare,  in  saxa  festinas.  Quid  si 
quod  sperandum  est  speras»  id  est  vium  aeternam» 
sed  non  a  Domino  Deo  per  Jesum  Ghristum,  per 
quem  solum  daiur  vita  aeterna ;  sed  putas  te  ad  vitam 
jeternam  posse  pervenire  per  militiam  coeli,  per  so- 
lem  et  lunam,per  poieslates  aeris,  ei  maris,  etterrae, 
et  sidemm  ?  Impius  es.  Crede  in  eum  qui  justificat 
unpiuffl,  ut  possint  et  bona  opera  tua  esse  opera 
buna.  Nam  nec  bona  illa  appellaverim,  quamdiu  non 
de  radice  bona  procedunt.  Quid  est  hoc?  Aul  vham 
temporalem  ab  seterno  Deo  speras,  aut  vitam  xter- 
nam  a  dsemonibus  speras :  in  qualibet  parte  impius  es. 
Corrige  fldem,dirige  fldem*,  dirige  viam  :  etsi  babes 
bonos  pedes,  ambula  jam  secums,  curre,  viam  tenes : 
quanlo  melius  cucurreris,  tanlo  facilius  pervenies. 
Sed  forle  claudicas  aliquanlum.  Salicm  a  via  noli 
recedere ;  elsi  lardius,  pervenlurus  es  :  noli  rema- 
nere,  noli  retro  converti,  noli  deviare. 

7.  Quid  ergo?  Qui  sunt  beali?  Non  in  quibus  non 
invcncrit  Deus  pcccalum  :  nam  in  omnibus  invenit. 
Omnes  enini  poccaveruni,  ei  egenl  gloria  Dei  (/d.  iii, 
%).  Si  ergo  in  omnibus  peccau  inveniuniur,  renia- 
net  ut  non  sint  beali,  nisi  quorum  remissa  sunt  pec- 
cata.  Hoc  ergo  Apostolus  sic  commcndavit :  Credidit 
Abraham  Deo,  et  reputatum  est  ei  ad  justitiam.  Et  ei 
qui  operaiur  (id  cst,  de  operibus  prajsumii,  et  eorum 
meritosibi  dicit  datam  esse  grallam  fidei),  n^cesnon 
imputatur  secundum  gratiam,  sed  seeundum  debitum 
{Id.  IV,  5, 4).  Quid  est  hoc,  nisi  quod*  merces  noslra 
gratia  vocalor?  Si  gratia  esl,  graiis  datur.  Quid  esi, 
graiis  dator?  Gratis  consut.  Nihll  boni  fecisti ,  et 

*  Bdd.,  Eccequomodoesimpim.AbeaifiSOce,;kMa&.  sed 
ex  us  duo  babeut  «e  :  Quomodo  es  pius,  qui  de  Ids  mnm^ 
hu,  eto. 

*  Pleriqiieaiss.,  adduacisA, 

*  io  MBs.  deest,  dingefidim, 

^  Mas.  Vatic.  neg.  et  Golb.,  Quid  est  hoc!  ittrces  notinu 


SftS  S,  AUGDSHNl 

(hlur  tibi  remissio  p6ccau>ruin .  Attenduntur  opera 
tua,  et  iinreniuntur  omnia  mala.  Si  quod  dcbeturillis 
operibus,  Deua  redderet,  utique  damnaret  :  SUpeo- 
dium  enim  peccati  mors  {Rom,  ti,  23).  Malis  operi- 
bus  quid  debetur^nistdaronatio?  Bonisquid  dcbeiur? 
Regnum  eoelorum.  To  aulein  in  malis  operibus  in- 
venlus  cs  :  si  reddalur  tibi  quod  debelur,  punicndus 
es.  Quid  ergo  fit?  Non  tibi  Deiis  rcddit  debiiam 
poenam,  sed  donat  indebilam  graliam.  Debebat 
vindiclam,  dat  iiidulgentiam.  Incipis  crgo  esse  in 
fide  per  iudulgentiam;  jam  fides  iila  assumpu  spe  et 
dileclione  incipit  bene  operari  :  sed  iiec  tunc  gto- 
rieris,  et  extoUas  te  :  memeiilo  a  quo  in  via  posltus 
sis;  memenio  quia  et  sanis  pedibus  et  velocibus  er- 
rabas ;  meniento  quia  etsi  languebas,  et  in  via  semi- 
vivus  jacebas,  levatus  es  in  jumentum,  et  perductus 
in  stabulum  (Luc,  x,  30).  Ei  autem,  inquit,  qui  opera- 
tur,  merces  non  imfnUatwr  secundum  gratiam,  sed  u- 
cundum  debitum.  Si  vts  esse  alienus  a  gralia,  jacU 
merila  tua.  IUe  autem  vidct  quid  sit  in  te,  et  novit 
quid  cui  *debeat.  Ei  vero  qut  non  operatur,  quld?Ecce 
pone  aliquem  impium  peccaiorem,  non  operaiur. 
Quid  autem?  Credit  autem'  in  eum  qui  juslificat  im- 
pium.  Eix  eo  enim  quia  non  operalur  bene,  impius 
est :  eisi  bona  videatur  facere,  tamen,  quia  sine  flde, 
nec  boiia  vocanda  sunl.  Credenii  autem  in  eum  qui  ju- 
stificat  tmpiufii,  deputatur  fides  ejus  ad  justiliam ;  sicut 
^el  Damd  dtcil,  beatitudinem  hominiSf  cui  Deus  accepto 
fert  justitiam  sine  operibus  {Rom.  iv,  5,  6).  Justitiam 
autem  quam  ?  Fidei,  quam  bona  opera  non  praices- 
serunt,  sed  quam  bona  opera  consequuiitur. 

8.  Iniendite  ergo  vos  :  alioquiu  male  intelligendo 
projicitis  vos  in  illam  voraginem  impuiie  pcccandi  : 
et  ego  liber  sum,  sicut  ipse  Apostolus  ab  omnibus 
raale  intelligentibus  liber  fuit.  Libenter  eniin  male 
intellexerunt,  ne  bona  opera  sequerenlur.  Noliie  esse 
de  numero  talium,  fratres.  Diciiur  in  quodam  psaimo, 
de  quodam.homine  tali,  id  est  de  tali  genere,  quasi 
de  uno :  Noluil,  inquil,  inlelligere  ut  bene  ageret  {Psal. 
XXXV,  4).  Non  dictum  est,  Noii  potuit  intelligere.  Vos 
ergo  oportet  ut  velitis  inieiligere,  ut  bene  agatis.  Intel- 
leclusenim  vobis  non  dceritmanifestus.Quis  estma- 
nifestus  intellecius  ?  Neino  jaciet  bona  opera  sua  ante 
fidem,  nemo  sit  piger  iii  boiiis  operibus  accepta  fide. 
Dat  Deus  ergo  indulgcntiain  oninibus  impiis^  et  eos 
justificat  ex  fide. 

9.  [vers.  1,2.]  Beati  *  quorum  remissoB  suni  iniqui" 
tates^  et  quorum  tecta  sunt  peccata.  Beatus  vir  cui  non 
imputavit  Dominus  peccalum,  nec  est  in  ore  ejus  dolus, 
Jam  Psalinus  incipit,  et  incipil  intellectus.  intellectus 
ergo  vd  inteliigeniia  ipsa  est,  ut  noveris  nec  jacure 
te  debere  de  meritis  tuis,  nec  praesumere  de  impuni- 
tate  peccati.  Psalmi  enim  titulus  iu  est :  Huic  David 
inteUectus.  Intelligentice''  vocatur  psalmus  iste.  Prima 

^  Forte,  et  cui,  vel,  cuique.  M. 

*  Porte  pro,  autem,  le^enduin,  tamen.    M. 

*  Sic  in  Mss.  saperion  praefalioai  prozime  oonjuagiuir 
altera  isUuec  Psaloii  31  ezposilio.  At  in  prius  ediCis  ab  Er.  et 
Ldv.  Aierathoclooo  interpouU  Eoarr.  1,  quam  habes  su* 
pra,  mL  2SS6. 

'^  Hsec  verba,  HuU  Damd  fttUUeetus^  edd.  omnes  ha- 


EMSGOPI  SM 

ergo  intelligentia,  ut  te  noreris  peceatorem.  Gonse- 
quens  inteiligentia  est,  ut  cum  ex  Qde  per  dilectioncm 
bene  coeperis  operari,  ne  hoc  viribus  tuis,  sed  grntise 
Dei  depuUveris.  lu  non  erit  dolus  iii  corde  tuo,  lioc 
estin  ore  inieriore  tuo;  nec  aliud  in  labiis  h.il)ebis. 
aliiid  in  cogiUlione.  Non  eris  de  illis  Pharis:ris,  de 
quibus  diciuin  est :  Simites  estis  monunteniis  dealbutis ;  a 
foris  qu\dem  apparetis  hominibus  jusli,inlus  autem  pleni 
esiisdolo  et  iniqmtale  {Matth.  xxin,  27).  Qiii  ergo  cum 
sit  iniquDS  jtistum  se  prapteiKlii,  noniic  dolosus  est? 
Non  ille  Nathanacl  est ,  de  quo  Domiiius  dicit  :  Ecee 
vere  Israeiita  in  quo  dolus  non  est?  Unde  autem  in  illo 
Nathanaele  doius  noii  erat?  Cum  esses,  in^juit,  sub 
arbore  fiei, vdi te {Joan. i, 47, 48). Siib  arborc fici  erat, 
subconditionecarnis  erat.  Sisubcoiiditionecarnis  erat, 
quia  impielate  propaginis  lencbaiur;  siib  illa  arboren- 
ci  emt,  in  qua  gemKiir  iii  alio  psaiino  :  Ecce  enim  in 
iniquitate  conceptus  <um  (P<a/.L,  7).  Sed  viditeuin  ille 
qui  venit  cum  grntia.  Quid  cst,  Yiditeum?  Misertus 
est  ejus.  Ergohomiiiem  sine  dolo  sic  commendat, 
ut  gratiam  siiain  in  illo  cominendet.  Cnm  esses  sub 
arbore  fid,  vidi  te.  Vidite,  quidmagnum  est,  nisi  inlel- 
ligasaliquo  niodadictum?  Quid  niagnum  est  vidcre 
hominem  sub  arborc  fici?Si  non  vidisset  sub  ista  ficu 
genus  huinanum  Christus,  aot  arescereinus  omnino, 
aut,  qoomodo  Pbarissei,  iii  quibus  dolus  erat,  id 
est,  justificabant  se  verbis,  factis  auicin  iiiali  crant, 
folia  sola  invenirciitur  in  nobis,  non  fructus.  Nain  ulcm 
arborein  fici  quandoviditChrislus,  maledixit,etaruit. 
Video,  inquit,sola  foiia,idest  sola  vcrba,  absque  fru- 
ctu :  Arescal  ( Jf a(//t.xxi,i9),  inqiiit,  ut  iiec  folia  liabcat. 
Utquid  et  verba  tolIit?Arbor  arida  enim  nec  folia 
potest  baberc.  Sic  ergo  erant  Judxi,  Pharisxi  arbor 
illa  erant ;  verba  liabebant,  facia  noii  habebant  :  ex 
sententia  Domini  aridiutem  meruerunt.  Videat  ergo 
nos  Christus  sub  arborc  ficl :  vidcut  iii  carne  nostra 
etiam  fructuin  boniopcris,  ne  ejiis  uialedictioneares- 
camus.Et  quia  lottiin  graiiic  ejus  iinputatur,non  meritis 
nostris,  BeaU  quorum  remissof  sunt  iniquitates,  et  quo* 
rum  tecta  suut  peccaia ,  non  in  quibus  non  sunt  in- 
venU  jieccata,  sed  quorum  lecia  sunt  peccau.  Cooperta 
suiit  peccata,  tecu  suni,  aboliu  suni.  Si  texit  peccata 
Deus,  noluit  advertere;  si  noluit  advertere,  noluit 
animadvcrierc ;  si  noluitanimadverlere,  noluit  punire; 
si  noluit  punire,  noluit  agnoscere,  maluit  ignoscere. 
Beati  quorum  remissce  sunt  iniquitates,  et  quorum  lecta 
sunt  peccata.  Ncc  sic  iuieliigatis  quod  dixit,  peccata 
cooperu  sunt,  quasi  ibi  sint  et  vivant.  Tecu  ergo 
peecata  quare  dixit?  Ut  non  vidercntur.  Quid  eniiii 
eral  Dci  videre  pcccala,  oisi  puiiirc  pcccaU?  Ut  no- 
veris  qiiia  hoc  esi  Dei  vidcre  pec&iU,  quod  punire 
pcccatn,  quid  ei  dicihir?  Averle  [aciem  tuam  a  peccalis 
meis  {PsaL  l,  ii).  Pcccata  cr^o  tua  non  videat,  ut  te 
videat.  Quomodo  te  vidcal?  Quoinodo  Nalhanaelem, 
Cum  esses  sub  arbore  fici,  vidi  te.  Uiubra  fici  non  iiupo- 
divit  oculos  inisericordia!  Dei. 
10.  Nec  est  in  ore  ejus  dolus,  Al  vero  qui  nolunt 

beot ;  et  prosequimtur,  inteUtgentia  vocatur,  etc  At  ^m^ 
verbis  illis  omissis,  feruoty  tntetUgentiw  vocatur. 


^  ENARHATIO  LN 

contiteri  pecc&ia ,  laboranl  sine  cansa  in  defieDsione 
jieccflioruin  suoniin.  Et  qtianlo  laborant  in  dcfen- 
bioiie  peccaioniin  suonim  jaclantes  meriia  sui ,  non 
vtdeiilcs  iniqiiitttes  suns ,  UhiIo  pltis  robtir  eonini  et 
foriiiiido  deficit.  Ille  enim  fortis  est,  qni  non  in  se, 
seil  io  Deo  fortis  esl.  Propier  ilhidv  ter  Dontitium  ro- 
ifati  ul  aKferret  eum  a  me;  el  dmi  ntiki  :  Sufieit  tibi 
§ratia  tnea,  Gratta  mea ,  «Hxit ;  non ,  Virlos  la.i.  Suf' 
pcit ,  111  ;ttit ,  iiki  tjralin  mea ;  nam  virtus  in  infirmitale 
perficUur,  Undc  :>lio  loco  i|v8e  ail :  Qnando  infirmor^ 
tunc  forits  $um  ( II  Cor.  xii .  8-10).  Ergo  qui  vult  for- 
tis  cssc ,  veltH  pRrsiimens  de  se ,  et  jactans  nierita 
sun,  qiialiacumque  illa  sint,  erit  similis  Pharis^oo 
illi,  qiii  quod  a  Deose  dicebataocepisse,  superbe  ia«> 
mcn  jaciabal :  Gratias,  Inqiiit ,  tibi,  Atteiidile ,  fraires 
roei ,  qanle  getiiis  su[)erl>ix  commcndet  Detis  :  vere 
quale  polest  subintrnrc  juslo  liomini ,  qiiale  potesi 
sobreperc  etiain  bonne  spei  viro.  Gratia$libi^  dicebat* 
Ergocum  dicelial,  Oratia»  tibi^  faiebaturab  illo  se  ao- 
ccpisscquod  habeliauQuid  enim  habesquoil  iion  acco 
pisii  (1  Cor.  IV,  7)?  Ergo,  Cratias  tibi  ago,  dixil;  Grati  t$ 
tibi  ago^  quia  ttou  mm  sfcK/  ca^teri  liomine$,  ra}ftore$ , 
iujusti ,  adulteri ,  $icut  et  Publieanu^  i$te,  Unde  ergo 
supcrlms?Nonquia  de  bonissuis  Dco  gratias  agebai» 
sed  qiiia  super  alterura  se  dc  ipsts  bonis  extollebat. 

il.  Aiieiidite,  fratres  :  nam  onde  cceperii  dicere 
simililudincm  ipsam  Dominos,  cvaDgclisia  pnrniiblL 
Cum  cnim  Christus  dixisset,  Putae  venien$  Filius  ko^ 
mim$  inveniet  fdem  in  terra  f  ct  ne  exisierent  qiiidam 
h.ereiicl,  qui  allcndenics  et  putanles  qnasi  lapsani 
Ifttuin  nitindum,  omncs  enim  h:creiici  in  pancis  et  iil 
partesunt,  jnclareutsc,  quod  in  ipsisremansit  quod  de 
loio  miindo  perierit;  ibi  stntim  uIm  ait  Donninu.«,  PutoB 
teuien$  Fiiiu$  homini$  intfeniet  fidem  in  terra?  subjoeit 
Evangelistaetail :  Bixitautemetadquo$dam,  quinbijw^ 
$tividebanturt  et  $pernebant  cceteroe^  $lmiliittdinem  hanc : 
Quidam  Phari$mu$  ei  ¥ublicanu$  venerHnt  in  templum 
*   orare ,  et  crtera  qua^  nosUs.  PhnHsnciis  crgo  ille  di« 
ceb:n ,  Gratia$  tibi  ago.  Sed  unde  superbusT  Qiiia 
spenicbatca^tcroe.  Unde  probas?  In  ipsis  vcrbis.  Qno^ 
modo?  Phariscus  ,  inquii,  ille  '  coniempsit  de  longe 
staiitem ,  ciii  l^eus  coiifitcntl  propinquabat.  Pubiica-' 
Nns,  inqiiit ,  de  'onginquo  $labat  :  sed  Dens  ad  illum 
dc  Innginquo  m  ti  siabal  7  Qtiarc  Deiis  ah  illo  de  lon- 
ginquo   non  sl:>bal?  Quia  nlio  loco  dicilur  :  Prope 
ui  Dominu$hi$  *\d  obtriveruut  cor  {P$al,  xixiii,  19). 
Yidele  si  Ptibli<  anus  isie  obtrivent  cor,  et  ibi  vide* 
biiis  quia  propcest  Dominus  his  qui  obtriverunt  cor. 
Publicanu$  aulem  de  longinquo  $tabat^  et  neque  volebai 
ideeelum  oculo$  $uo$  levare^  $ed  percutiebat  pectti$$unm, 
Tunsio  pectoris,  obtritio  cordis-  Quid  diccbat  tundens 
pcctus?  Deu$  propUiu$  e$to  mt/it  peecatoH»  Et  quid  sen- 
lenti»  Dominus '?  Amen  dico  vobi$,  de$cendit  ju$ti/ica-' 
tu$  de  Utnplo  Publicanu$  ille^  )nagi$  quatn  ille  Phari» 
tffiK.  Quare  ?  Hoc  est  judiciuin  Dei.  Tfon  $nm  $icui. 
Publicanu$  i^te^  non  $um  ucttt  cmteri  homine$^  injuui , 
raptorei ,  aduUeri  :  jejuno  bi$  in  $abbato ,  decima$  do 

> » li<iiioi  Mss. :  ovomodo  et  Publicanmn  i4e  contetnpsU,  etc. 
«  Fiki.:  f r  quuiscnteniia  Donwd,  ai  Mas.:  Et  quid  $emiib' 

IW  ^OWJIIM. 

Sanct.  August.  IV, 


PSALMUM  XXXI.  o-Mi 

•mniumqumpowdeo,  llle  non  aodet  adccelum  lcvarti 
ocnlossiio»,  aitendit  eonscientiam  suam,  longe  slai, 
et  justillcaiusest  magis  qiiaro  il!e  Phariswus.  Quare  • 
K4»go  le.  Domine,  expone  nobls  hane  Jiisiitiam  tuam, 
exp^ine  nobis  a!qttitatcm  juris  tui.  Exponit  Deus  re- 
gulam  legis  sux  K  ViiUis  audire  qiinrc?  Quia  omni$ 
qut  $e  exaUat,  humiiiabitur  ;  et  qu»  $e  kMmHiat,  eicalla^. 
bitur  {Luc.  xYin,  8-U). 

12.  Inteiidat  crgo  Cbaritas  Vesira.  ftlxlmus  iioii 
aii^um  fiitsse  ocolos  ad  coeiumlevare  Publicanum. 
QuareroBlum  non  attendebat?Quia  se  aitendebat.  8e 
aii  ndebat,  ut  priino  sibi  dfsplicerei ,  et  sic  Deo  pl i . 
ceret.  To  autcn  jactas  le,  erecia  cervice  es.  Ait 
D4»minus  superbo,  Non  vls  ad  teattelidere?  rgo  ai- 
tendo.  Vis  autem  ut  non  attendam?  tu  aitende.  tdeo 
Publicanus  non  aiidcbat  ociilos  ad  coelum  leVare;  qnia 
scipsum  in;ucbatur,  conscientiam  suam  piiniebat : 
ipse  sibi  judex  erat,  ut  ille  intercedeiet ;  ipse  ptiniel 
bat ,  ut  ille  lihcmrcl ;  ipae  accusabat ,  ui  iUe  defen- 
derel.  Adeo  dciendit  enm ,  quia  dixit  pro  ipso  sen- 
leniiam  De$cendU  ju$tifieaiu$  PubiicaHu$  Ifte  magi$ 
-  quam  iUe  Pitari$aw$:  quiaomnk  qui  $e  eMtai,  kmmtia^ 
^Uur;  et  qui  $e  kundliat,  exallabUur.  Attendlt  se,  inqoit 
et  nolui  egoaueiidere :  audivi  dicenlero ,  Averte  ocuiJi 
tw$  a  peccaa$  mei$.  Qtiis  est  eiiim  qiti  illud  dixit  nisl 
gtiietiam  lllud  dixit,  Oiioniaifi  iniquitniem  meum  ego 
agnouo  {P$aL  t,  5,  II)?  Iiaque,  fratitjs  mei,  erat  et 
Pbansajus  ille  pcccatur.  Non  enim  qda  dicebat,  iVon 
$mn  eicut  cmteri  hotmnee,  injuui,  rapioree ,  aduiteri; 
nequequia  jejuiiabai  bis  in  sahbato ;  ne(|ue  quia  decl- 
mas  dabat ;  non  crat  peccator.  Quod  si  sine  ullia 
peccatis  esset,  ipsa  superbia  gnimlc  criinen  erat:  ct 
umen  ecce  ilia  omnia  dicebai.  Quis  landem  slne  pecy 
cato?  Quis  gloriabitur  castum  se  habere  cor,  aut  qiils 
gloriabitur  mundum  se  ease  a  peecaiii  {Prov.  xx,  »)? 
liabebat  eigo  iile  peccata;  sed  perversusiot  neseiens 
quo  venisset,  crat  tanquam  in  statioiie  medtd  cu- 
randus,  et  sana  membra  ostendebat,  voinera  tege- 
bat.  Deus  legat  vulnera  ;  noli  tu.  Nam  si  tu  teger# 
volueris  erubesceos ,  medicus  non  eurabit.  Medicua 
tegat,  et  curet;  emplastro  eniro  tegit.  Sob  tegffliixi 
medici  sanatur  vulnus»  sub  tegmine  vuloerati  cela« 
tur  vulnus.  Cui  ceias  ?  Qui  novit  oinnia. 

ii.[  ver$.  3,  6.]  itaque  hic,  fraires,  videte  quld  di« 
xit :  Qttoniam  iacui^  inveteraverunl  o$$a  mea^  a  tia^ 
mando  me  tota  die.  Quid  est  hoc?  Qnasi  contrariuw 
videlur,  Qiiontam  tocni,  inveieraverunt  o$$a  meaactih 
mando.  Si  a  ciamando,  qiiomodo  taeuit?  Tacuitqiiid- . 
dam ,  non  tacuit  quiddam  :  Ucuit  unde  proftccret » 
noQ  tacuii  unde  delicerct;  Ucuit  coiifessiomsm,  cla« 
mnTii  prxsuinptionem.  Tacui  eniin  dixit,  noii  sum 
confessui.  Ibi  oportebat  ut  loqtieretur ;  Ucerat  me« 
riu  sua,  ciamaret  peccata  sua  :  nunc  autem  perrerse 
Ucuit  pcccaui  Ma ,  claiiiavit  meriu  ssia.  Et  quid  iUj 
conligit?  Inveteiuverunt  ossa  ejci.  Intcndire  quia  it 
clamaret  pcccau  sua.  et  Uoeret  mcriU  sua,  Innovii. 
rentur  ossaejus,  id  csiwtutes  ejus  :  esset  robust'tsf 

*  Plerique  Mss.:  BrponU  04  reguln  teqis  euee, 
•oinnes  |rope  ll8s.,Mes<  Hrtu$cjk$  roburia  e$set  in 
jHmnno, 

(Neuf.) 


5f,7  s.  AUGi.siiiMi  irrscon 

knronimo,  quia  invenireUir  in  se  iuftrmus.  Bloilo 
auiein  quia  in  se  voluil  esse  (iniuis  ,  faelns  est  infir- 
mxs,  cl  inveieraverunt  ossa  cjiis.  Remansit  in  vcta- 
siale,  qui  noluil  confitendo  aniare  uovilalem.  Qui 
ciiim  fiunt  novi,  noslis ,  fratres  :  quta ,  Oeati  qHorum 
remiuie  sunt  ittiquitalei ,  et  guortttn  lecia  iunt  pcccata, 
Noloit  istc  sibi  dimiili  iniquitatcs ,  eiaggeravit ,  de- 
rcndit  illas,  jactavii  mcrita  sua.  £rgo  qiioniam  tncuil 
a  confcssionc,  inveteraveri^nt  ossa  ejus.  A  clamundo 
me  tola  die.  Quid  est,  A  clamando  me  loia  die?  Pcrsc- 
Tcrando  in  dcfcnsione  peceatorum  siiorum.  Et  lamcn 
videle  qualis  sit^  qoia  agnoscit  se.  Elrit  cnim  modo 
intellfgenlia  :  iiiliil  prartcr  se  rcspiciet,  cH  dispritelnt 
sibi ,  quia  agnoscit  se.  Hodo  audielis  ^  ut  snneiriini. 

14.  Beatus  vircui  non  imfmlavit  Dominiu  peccatum, 
vec  cit  in  ore  ejus  dolus.  Quomam  lacMf  iuveteraverunt 
o$$a  mea,  a  clamando  me  tota  die*  QuoniamAie  ac  noct^ 
gravata  e$t  super  me  manus  tua*  Qitid  csl,  graVata  est 
snper  me  manus  tua  ?  Magiia  rcs ,,  fralres.  Respiciie 
iliain  scntcntiam  reclam  *  inier  duos ,  Pliarisxum  et 
PuIiHcanum.  Quid  diclum  est  de  Ptiarisaio?  Qiioniam 
Iininiliatiir.  Quid  dictum  cst  de  Publicano?  Qifontam 
exallatur.  Qimre  ille  hiimiliatur?  QOia  elattavit  sc. 
Quare  isto  exaltatur?  Qula  linmiliavft  se.  Ergo  ut 
exaltantem  se  humiliet  Deiis,  gravaisuper  illu«n  mti- 
i4um.  Noluit  liomiliari  confessione  iniquitatis  suie , 
bumiliatus  est  pondcre  maniis  Dei.  Quando  ille  p^^r- 
ferretmanum  gravem  homiliantis?  Quam  levlsruit 
manus  sublevanlis  (a)\  Et  in  illo  fortis,  et  in  illo 
forlis  :  fortis  ad  iiluin  premendum ,  fortis  ad  illura 
sublevandum. 

15«  Ergo,  Quouiam  dte  ac  noete  gravata  est  iHtper 
me  manus  tua :  concersus  sum  in  wrumna  mea ,  dum 
configeretur  sfnna.  £x  ipsa  aggravationo  manus  lux , 
ex  ipsa  bumiiiatione  conVersiis  sum  in  aerumna  mea, 
fiicius  som  miscr,  confix:!  est  mihi  spina,  compuncla 
cst  cotiscientia  mea.  Qnid  facium  est  cum  conftgere- 
tiir  spina?  Datus  est  ci  scnsiis  doloris ,  invenit  intir- 
miiatcm  su.im.  Et  illc  qiii  t:icuerat  confcssionem  pcc« 
eati  sui ,  ut  damando  in  derensione  peccati  suiinve- 
terasceretvirtuscjus,  id  est,ossa  ejus  convertereniuf 
in  Tetttstalem,  modo  qiiid  fecit  confix.i  S])i!ia  ?  Pecca- 
twn  meum  cognovi.  Ergo  jam  cognoscit.  Si  iUe  cogno- 
acii,  ilie  ignoscii.  Audiic  quid  sequilnr  :  viJetc  si  non 
ipse  dicit,  Pectatum  meum  cognovi ,  et  injustitiam 
meam  non  operui.  Iloc  Jam  dudutn  dicebam  :  Noll 
operire  tu,  etoperlt  Deus.  Beati  quorum  remlssm  sunt 
iHtquitateSf  et  quorum  tecta  sunt  petcata.  Qui  tegunt 
peccata  ,  niidantur  :  iste  auletn  hudavit,  nt  cooperi- 
retur.  iniquiuitem  meam  no*i  opefui.  Quid  cst ,  non 
operuil  Jam  dudum  tacuerain  :  modo  quidt  Dixi. 
Qttiddam  contrarium  illi  tacitumilali.  Dixi.  Qiiid  di- 
liSli  ?  Prvnsmtialto  adversum  me  injuHitiam  meam  Do- 
mino;  ettu  dimisisti  impittatem  cordis  mei.  Dixi.  Quid 
dixisti  ?  Non  jam  pronuntiat ,  promittit  se  pronuutia- 
turum;etillejarodimittit.  Aticndiie,  fratres;  ma- 
fna  ret :  dixit ,  Pronuntiabo :  non  dixit ,  Pronuntia\  i, 

1  vorteleg.,<<iclam. 


et  Iti  diinisisti ;  dixil,  Promintltibo  ei  tu  diijtimti  :  qtit:i 
eo  ipso  quod  dixit ,  Pronuntiubo,  ostonditquia  non- 
dtim  ore  prononiiaverat ,  sed  corde  pronuiitiuverat. 
IIoc  ipsum  dicats  PromintiabOy  pronuntiare  est  : 
ideo  el  lu  dinnsisti  imjnetatem  cordis  md,  Confcs.^:») 
ergo  mea  nd  os  nondum  venerat ;  dixcram  enim , 
Pronuntiabo  cniversum  me :  verumtamen  Deus  audivit 
vocem  conris  mei.  Vox  mca  in  orc  nondiim  erai,  sed 
aoris  Dei  j:mi  in  corde  c>at.  Tii  dimisisti  impietaiem 
cordismei;  qiiia  dixi,  Pronuniiabo, 

16.  Sed  non  su(rect.Tat  :  iion  '  dixit ,  Pronuntiubo 
injustitiam  meam  Domino  :  non  sine  caftsa  dixlt,  Pro- 
nuniiabo  adversum  me  :  et  hoc  liileresN  Multi  enm 
pronu:)'tiant  iniquit:itero  soani,  sed  advcrsus  i|SuiA 
Dominum  Dcum  :  qiiando  invcnitinlur  in  pcccatis  di- 
tsont,  Deus  lioc  yoluit.  Si  etrfm  homo  dtcat,  N«»n  f.M-i: 
aui,  Hoc  fa<?lnm  qiiod  argttis  nbn  est  peccalum  :  non 
pronuiiliat  ncc  advetsuro  se|'ncc  adverslis  Deum.  Si 
dict,  Prorsus  foci,  et  peccatuin  csi,^ed  Di^us  lioc  vih 
iuit,  quid  ego  feci?  Iloc  est  proniinli:ire  advcrsis 
Dcuin.  Foi  te  dicalts  ,  Ncmo  hoc  dicit  :  quis  est  qui 
dicat ,  Deus  lioc  voluit?  Mulli  et  hoc  dicnnt  :  sed  ct 
qui  hoc  iiOn  dicnnt ,  quid  aliiid  dicunt ,  qul  dicu::l , 
Fatiun  milii  fctit ,  stellas  mex  feccriint?  iia  jain  pct 
circttitum  ad  Dcum  voluitt  pcrvonirc.  Pir  circuiiuni 
volunt  pervenire  ad  Deum  accus.miluni ,  (|ui  noluiit 
de  compendio  Vcnire  ad  Dcum  placandum,  el  dicniit  # 
Falummihi  fecit.  Quid  est  fttum^SlelloR  mca»  fere- 
riint.  Quid  sunt  stelLc  ?  Ccrtc  isl»  qu:is  in  ca:Io  c  n- 
splcimus.  Et  quis  cas  fecit?  Dcus.  Qiiis  cas  ordinavFt? 
Dens.  Ergo  vides  quod  voluisii  dicere ,  Dcos  fcctt  iH 
petcarem.  Ita  ifle  injustos ,  tu  Jtisius  :  quia  nisi  iile 
fccisset,  tu  non  peccasses.  tolle  istas  cxtusaiioncs  tt 
peccatis  :  memcnlo  iilius  psalini  :  Ne  declhm  cor 
meum  in  verba  maligna  ad  excusandas  exctisa.iones  in 
peccatis ,  cwn  hominibus  opwantibtts  iniiguilatefn.  Al 
enim  magni  vfri  suiit,  qui  defcndunt  peccata  sna$ 
magni  sunt  et  qiii  nuincrant  sivlern ,  et  qol  conipu- 
taiit  stellas  et  lempora ,  et  dicunt  (|nis  quandft  vcl 
peccet  vel  bene  vivat,  el  quando  Mars  faciat  homici- 
dam,  ct  Venus  adulicrain  :  magni ,  d(»cii  viri ,  et  ele- 
cti  vidcntur  in  hoc  sxculo.  Sed  quid  ait  in  psalniof 
Ne  declines  cor  meum  in  verha  mula ,  eum  homimbus 
operantibus  iniqmtatem ,  et  non  contnmnicabo  cum  eie- 
etis  corum  {Psal.  cxl  ,  4  ).  Dicont  illi  electos  et  do- 
ctos  numenitores  sideruin ,  dicant  illi  sapientes  eos 
qiii  qonsi  digcnint  in  digilis  fala  '  huinana ,  el  de- 
scribunt  dc  slellis  morcs  huinanos.  Cum  libero  arbi* 
liio  me  creavit  Deus  :  si  peccavi ,  ego  peccavi  :  m 
nou  solum  pronunlieni  iiihiuitatem  meam  Domtno  , 
sedadversum  mc,  non  adversiis  cuin.  Ego  dixi,  Do- 
mine ,  misertre  mei :  clam.it  a»gcr  ad  incdicnni ,  Kgo 
dixi.  Qiiare,  Ego  dixif  Sufllccrel,  dixi :  Ego  cum  ein- 
phasi  dictum  est ;  Ego,  ego,  nitn  fatum,  non  fortuna, 
non  diabolas ;  quta  iiec  ipsc  coegit ,  sed  ego  persu.n* 
denti  conscnsi :  Ego  dixt,  Domine,  miserere  mei^  sana 
animam  meam,  quomam  peccavi  tibi  {Psal.  Xh,  5).  Sio 


a)  Forte,  Quam  gravis  fuit  manus  huntUianils,  tam  tevis 


(fl)  Fori 
Jril,  etc. 


*  Porte  leg.:  sed  mmsnpcerat  quod  dixU. 
*AJiqooi  ):&s.,  fucta* 


m  ENABRATIO  IN 

el  hicslatuil»  (et  propofloit,  tHM :  Fronunttabo  adter' 
mm  me  hnqmiatm  meam  Donmo ,  el  iu  remwtti  im' 
pidatem  cordi$  mW. 

17.  [uers,  6.]  Pro  kac  orabii  ad  te  dmui$  ianctm, 
iu  lempore  oftportuno^  Quo  temporet  Pro  kac.  l'i*o 
f)oa  liac?  Prc»  tmi^ietaie.  Pro  qua?  Pro  ipsH  veiiia  pec- 
talorum.  Fro  hae  orabii  ad  te  onms  sanctus^  in  teni' 
pore  oppariuno.  liid«*.  orabit  ad  le  omnis  satictus,  quia 
dinisisU  peecata.  N:kro  si  non  dimitieres  plsccaia,  noii 
^t  sahttus  qUi  ad  ie  orarel^  Pro  Itaic  orctU  ad  te 
mmds  $auctu$  ^  m  iempore  opportuno  :  quando  manife- 
stabiiiir  Novmn  T<^stamenlum ,  qnando  manifesiabi- 
lar  graiia  Cbristi,  quod  est  (empus  opportiinum.  Cuit 
autem  venii  plenitudo  iemporiSf  mieit  Deu$  Filium 
toam ,  foc^iciii  eA  muiiere,  id  esi  ei  fcmina ;  indiscreie 
eaun  TOcibant  boc  Aniiqni ,  fmum  $ub  Lege ,  ut  eo$ 
^  $ub  Le§e  trmt,  tiedimerei  (Ca/.  iv^  4»  5).  tlnde  re- 
dtnieret?  A  diabolo^  a  perdiaone,  a  peccaiis  suis,  ab 
ro  cni  se  Tcndiderakit.  Vi  eos  qui  sub  Lege  erani  redi» 
iherei,  Sub  Lege  enim  erant  ^  qiiia  pt^mebat  cos  Lcx. 
Gindtiio  eds  premebat,  coiivibcendo  dc  reatu,  nOn 
salvando.  £i  qiiidem  maia  probibebat :  sed  qUia  illi 
vires  Bah  babebsint  peir  seipsos  jttsiiGcandi  se ,  cla- 
ninndum  erat  ad  iliim ,  quomodo  clamabat  qui  capfi- 
Vos  dacebaior  sob  lege  peccati  :  Miier  ego  komo , 
|Ntf  mel^Mbiide  corpore  morlie  kuju$  (^om.  vii^ 
33,24)?  Erant  omniis  homfties  sub  Lege,  non  in 
tipge  :  jam  illa  deprim^nte^  ilia  de  reatu  conviticenie. 
Demonsiravii  cniiii  peccatum  Lex  :  illa  &iil  spinam  ^ 
Hla  fecit  cor  compungi ;  ipsa  admonuit  ut  reum  se 
qiiisque  cogniisceret,  et  pro  venia  damai^Ot  ad  Deum. 
Pfo  kae  orabii  ad  te  omms  sanctus ,  in  iempore  oppor^ 
tuno.  Ergo  dicebam  de  lempore  opportuno  :  Cmir  ve« 
mt  pUiUtMo  iemporis ,  misit  Deus  Fiiium  suum^  Itcm 
dicii  Apostolos  :  Tempore  acceptabili  ei  ptacito  exnu* 
din  te^  et  in  die$aiuti$  adju^i  ie.  Et  qiiia  boc  de  omni- 
bus  Christianis  (a)  prxdictum  efat  a  Prnphela ,  sub^ 
{ccii  Apostolus  :  kcce  nunc  tempus  acceptabiie,  ecte 
unuc  dies  sabuis  (II  Cor.  yi ,  2).  Fro  hae  orabit  ad  te 
imnis  smictus,  in  iempore  opportuno, 

18.  Verumtamm  in  dilu^  aquarum  multarum ,  ad 
eum  non  apptoj^nquabuni.  Ad  eum  :  ad  quein  ?  Ad 
Dcum.  Solct  eniin  personam  intiUr^ :  quomodo  est, 
Domitti  e$i  «a/ui,  ei  super  populum  tuum  benedictio 
tua  {Psai.  III,  0).  Non  ditit  j  Domini  dst  salus » ei  su- 
per  populum  ejus  bcnedictio  ^jiis  :  aut,  Domine  ,  tua 
est  salus ,  et  soper  populum  tuum  benedictio  tua  : 
scd  com  inciperet ,  Domtiti  e$i  $alus  ^  non  ad  ilioin , 
sed  de  ilio  dieens;  ibi  cotiversus  cst  ad  iilum ,  et  ait , 
Et  sup€r  populum  iunm  benedictio  iua.  Sic  et  liic  cum 
audis  priino  ad  ie^  deinde  ad  eum^  ne  putes  alium 
«Sdse ;  Pro  hac  orabit  ad  te  omnis  $anctus ,  tit  iempore 
&pporttmo.  YerUmtamen  in  diluvio  atluarum  muttarum  4 
ad  eum  itOit  appropinquabuni.  Qoid  est  ^  tn  dilwiio 
aquarum  mutiarum  t  Qui  natanl  in  diluvlo  aquarum 
inultamm,  non  appropinquant  ad  Deum.  Quid  est  di« 
lovluHi  aqiiarum  niultanjm?  Multiplicitas  Tariarum 
doctrinaruin.  Liteiidite ^  fraires.  Miiilu:  aqiisD  suut  va- 

(a)  Forte«  lempoibus. 


PSALMUM  XXIL  21^ 

riai.doctrinae.  Docirina  Dci  lina  cst ,  non  sunt  multaB 
aqu:c,  sed  una  aqua,  sive  sacramenti  baptisini,  sivii 
doclrin»  saiularis.  De  ipsa  doctrioa  qua  irrigamur 
peir  Spiritiim  sanclum ,  dicilur  :  Bibe  aquam  de  tuie 
vasSs^  ei  ie  puteorum  tuorum  fontibus  {Prov.  v^  15). 
Ad  islos  fontes  non  accedunt  iinpii ,  sed  ipi^^dentes  in 
^Qiia  qui  justiflcat  impium  {Rom.  iv,  5),  j:im  JustiAcati 
ileceduiit.  Alix  aquas  multx ,  mult;c  ductnnas  inqoi« 
nani  animas  hominum ,  quod  paulo  ante  dicebam. 
Alia  doctrina  est ,  Falum  mihi  fecit.  Alia  doCirina , 
Casiis  mihi  fecii ,  fortiina  fecit.  Si  casibuj  cegunttit 
hoinines ,  nulla  provideniia  aliquid  geritur  :  ct  Ipsa 
doctrina  est.  Alius  dixit ,  bist  gens  coiiiraria  tenebra- 
rum ,  qu»  rebellavii  advcrsus  Deom ,  ipsa  facit  pcc- 
care  homines.  In  hoc  diluVio  aquarUm  muliarum  ad 
Deum  non  appropinquabubt.  Quae  cSt  iUa  aqua  ^  iila 
vera  qwc  mandl  de  intimo  fOiite  puras  venae  veritatis? 
Qux  illa  aqua  cst,  fratres,  nisi  qiiae  dodst  conntcri 
Domino?  Qux  est  illa  aqua,  nisi  qux  docet,  Bonnm 
eU  confiteri  Domino  {Psal.  xci,  2)?  Qux  esl  illa  aqua , 
nisiquas  docei  hanc  vocem,  Dfjci,  Pronuntiabo  adver- 
$um  me  injustiiiam  meam  bomino  :  et ,  £90  dixi ,  Do^ 
«fne,  miserere  mei^  sana  animam  meimi,  quoniam  pee- 
taui  tibi?  Ila»c  aqua  cnnfessionis  peccatorum ,  ha;c 
aqua  hiimilialionis  cOrdis^  luec  aqua  vitae  *  salut:iris , 
abjicicnlis  se,  nihil  de  sc  prxsuincntis,  nihil  su.x  po- 
tenlias  superbe  tribueiitis;  Ilsec  aqua  in  nuilis  alieiii- 
geiiaruin  iibris  est ,  non  in  epicureis ,  non  iu  stuicis , 
non  in  maniciixtsi  non  iu  platoiiicis.  Ubicumque  ciiam 
inveniuniur  optima  prxcepla  inorUin  et  discipliiia:  v 
httmiiitas  tamen  isUl  noU  inveiiilur.  Via  iiumililaiis 
hujiis  aliunde  *  manat :  a  Chrtsto  venii.  Uxc  vla  ab 
illo  est^  qui  cum  esseialtus,  humilis  venit.  Quid  cnim 
aiiud  docttit  humiliando  se^  factiis  obcdiens  usqoe  ad 
mortero  j  mortem  autem  crucis  {PhiUpp.  11,  8)?  Quid 
aiiod  docuit  solvendo  qiiod  nondebeliat,  ot  nos  a  de- 
bilo  iiberarel?  Quid  aliud  docuit  baptizaius  qdi  pecca- 
tum  nOn  fecii^  crucifitus  qui  reaiotii  non  habebatt 
Quid  aliud  docuit ,  nisi  hanc  humili:atem  ?  Non  iin« 
nicrilo  ait  :  Ego  sum  via  et  teritas  ei  vita  {Joan.  xiv, 
6).  In  hilc  ergo  humiliuie  propin(|uatur  ad  Dcum , 
quia  prope  est  Dominus  his  qui  oblriveruni  cor  (Psai. 
xtxtti ,  49).  In  dlluvio  autem  aquarum  mullariiin  ei- 
tOllentium  se  advCrsus  Deuin ,  et  docentiuin  superbas 
impietates,  ad  I>eum  nOn  appropiiiquabuiit. 

19.  [vets.  •'.1  Tu  auiem  quid ,  qni  eliam  jnsiificatd^ 
es,  ititer  medias  illas  aquas  es?  Undique^  fratres  mei, 
etiam  t\im  confitemur  peccata  .  perstrepunt  cii-c^  nns 
aquae  illae  diluvii.  Non  siimus  in  ipso  diluvio,  sed  cir- 
cumdamur  ab  ipso  diiuvio.  Premuiit  nos ,  sed  noti  op« 
primuiit  t  urgeiit  iios ,  sed  noii  dciniirgunt.  Quid  efgo 
tu  facies ,  quia  in  medio  diluvio  es,  ambuhns  in  ho; 
saH^uIo  ?  Num  enim  nbn  audit  lales  dociores,  non  itv 
dit  lalcs  soperhos,  aut  non  ex  verbis  eorum  qoolidia- 
nHs  paiilur  in  cordc  soo  pers^cotiones  ?  Quid  ergo  di- 
cni  iste  jam  Justificatus  ei  prxsomens  dc  Deo ,  qui 


*  In  omnihus  prope 

•  sic  uss.  Al  Edd.  4 
itotar. 


Mss.,  itor. 

cum  negaute  ifrticuh,  atiunde  noi 


)7t  s  AUGUSTiNi  Em<:ori 

eirciiuidalur  diluvio  islo?  Tu  mUd  €$  refugiam  a  pret' 
surn  quoB  clrcumdedit  me.  Rerugiant  illi ,  vel  ad  dcos 
8iios,  vel.ad  da>inones  suos,  vel  ad  vires  siias ,  vel  ad 
de^eiisioiiein  poccalortim  suorum  :  miiii  in  isto  dilu- 
\io  iiun  csl  refugium  nisi  lu ,  a  prcssura  qux  circum- 
dcdii  ine. 

-  20.  Exsuliatio  tn^,  redime  me,  Si  jam  exsnltas, 
quid  vis  redinii  ?  Exsultaiio  mca,  redime  me.  Audio 
vocemgaudii,  Exsullaiio  mea :  audio  geiiiiliim,  licdime 
tite.  Gaudes,  ei  geniis.  Ila,  iiiqiiii,  cl  gaiideo,  elgeino: 
gatideo  in  spi»,  geino  adhuc  ui  re.  Exsultatlo  mea,  re- 
dime  me,  Spe  gaudentes ,  ail  Aposlohis.  Ergo  recle , 
ExsuUatio  mea ,  redime  me.  Uiide  redime  me?  Scqui- 
lur,  Jn  inbulalione  patientes  (liom.  xii,  H).  Exsulia^ 
tlo  mea,  redime  me,  Jain  jusliliealiis  eral  el  Apostolus : 
ct  (iiii*l  nil?  Non  solum,  inquil,  sed  etiam  nos  ipsipri' 
mitias  iwbenies  Spiritus ,  et  ipsi  in  nobismetipm  inge- 
Miscimns.  IJnde  rediwe  m^?  Qiiia  ipii  in  nobismetipsis 
ingewiscimus ,  adoptionem  exspectantes ,  redemptionem 
corporis  nostri,  Eccc  ergounde  redime  me;  quia  adliitc 
es.^^pectamus  in  iioUis  ingciiiisceiiles  rcdemplionem 
corporis  nostri.  Unde  crgo  exsullatio  meaf  Ibi  sequi- 
tur  idein  aposlolus,  el  dicit,  Spe  enim  salvi  facti 
sumus  :  spes  autem  quoi  videtur,  non  est  spes.  Quod  enim 
videt  quis,  quid  tperat  ?  Si  autem  quod  non  wdemus 
sjyeramns,  per  j>atientiam  exsptctamus  {Id.  viii,  25-25). 
Si  speras,  gaudes ;  si  per  patientiani  exspeclas,  adlnic 
g<^niis :  non  cnim  opus  est  palieiitia,  iibi  nihil  mali 
perpeleris.  Tolcraniia  qii»  diciinr,  patieiitia  qu:c  di- 
ciliir,  sustinentia  qn:n»  dicitiir,  longaniniilas  qiia;  dici- 
Uir,  non  est  nisi  in  malis.  Ubi  prcmeris,  ibj  *  aiigiistia 
ost.  Ergo  si  pcr  palientlam  exspectamiis,  adbuc  dici- 
mus,  Redime  me  a  pressura  qure  circumdedit  nie : 
quiii  vero  spe  salvi  Tacti  siimus,  simul  ulruinque  dici- 
inns,  Exsullaiio  mea,  redime  me. 

21.  [  vers.  8.]  Respondelur :  InteHettum  dnbo  tiln. 
Ipsc  e-t  psalmus  iniclligentia;.  InteHecium  dubo  libi,  et 
slaluam  te  in  tia  liaCy  qua  gradieris.  Quid  csl,  statnam 
te  in  via  liac^  qua  gradieris  ?  Non  ul  ba>re:is  ibi,  sed  nt 
ab  ea  iion  aberrcs.  Dabo  iiitclleciiim,  ut  cognosca^  te 
Bcmper,  etseinper  gaudeas  in  spe  ad  Dcum ;  donec  ad 
lllain  patriam  perveniiis,  ubijnn  iioii  s|ies,  sed  res 
crit.  Obfirmabo  super  te  oculos  meos  :  non  a  tc  aiife- 
riin  oculos  meos,  qnia  cl  tu  non  anfcres  a  ine  ociilos 
luos.  Jam  jiisliKciitus,  jain  post  reniissioiieni  poccato- 
rum  leva  oculos  tuos  ad  Dcum.  Pntrucrai  eiiim  cor 
luum  eum  esset  in  tcrra.  Non  giaiis  aiidis,  Sursuin 
cor,  ne  putrcat.  Ergct  et  tu  leva  jain  oculos  tuos 
scmper  in  Deum,  ut  firinel  suikt  te  oculos  snos.  Sed 
qiiid  limes  ne  cum  h:ibes  oculos  ad  Deuin  ,  offeiidas , 
ne  non  respicias  ante  te,  et  forte  incurras  in  laqueuni? 
Noli  tiinere  :  ibi  eiiim  sunt  oculi  ipsius,  qnos  obflrinat 
supcr  te ;  Nolite,  inquit,  <o//tda'  esse  {MattH.  vi,  51); 
rt  apostoltis  Pelrus  :  Omnem  sollicitudinem  vesiram 
super  illum  miltilej  quia  itti  cura  esl  de  vobis  (I  Petr, 
V,  7).  Krgo  obfirmabo  super  te  ocutos  meos.  Tu  crgo 
oculos  tuos  in  lllutn  cnge,  el  noii  tinicbis,  ut  dixi,  iic 


m 


*  Rcg.  ei  v«tlc.  Mss.,  nonestnmin  malis^  ubi  prmeris. 
utia*igustiaest. 


in  laqueiun  incurras.  Aiidi  alinm  psalmum  :  Oat&  mei 
semper  ad  Dominum.  Et  quusi  dicarclur  illi :  Quid  agts 
de  pedibus  itiis,  cum  non  aiite  te  aitendis?  Quonimn 
ipse,  inqiiit,  etjW/«(  de  laqueo  pedes  tneos  {PsaL  xxiv, 
IKv,  Obfirmabo  super  te  oculos  meos^ 

22  [  vers.  9.]  Promisii  huic  et  totellectum  ct  pro« 
tectioiiein  suain  :  convertii  se  ad  snperbos  defenden- 
les  poccata  sui,  ct  ost.Mulii  iiohis  quid  sit  iiitelloctiw, 
Solite  esse  sicut  equus  et  mutus^  guibus  non  esl  iutel* 
iectus.  Equus  et  ina!(i!$  crecla  oervite  siinU  Nmi  stint 
equus  el  inulus ,  sieut  ille  bos  qui  agnovii  poascsso- 
rcm  .•iuum »  et  asiniis  pricsepe  domiiii  soi  {isai.  i ,  5). 
Noliie  esse  »cut  equus  et  mutuSy  quibus  non  esi  intellectus. 
Quid  eniin  patiiintur  tales?  In  fireno  et  camo  maxilla9 
eorum  constringe^  qui  non  appropinquant  ad  te.  Equns 
cl  iiiulus  vis  esse,  vis  non  Jiabere  se.^sorem  ?  Con^lrin* 
gf.*tui-  os  tiiuin  cl  maxillx  Uias  in  freiio  et  camo :  ipsum 
os  ttium  coiisiriiigetur,  quo  jactas  mcriia  tua,  ct  lares 
peccata  tiia.  MaxHlas  eorum  eonslringe,  qui  non  appro- 
pinqnaut  ad  te  hiimiliando  se« 

23.  [  vers,  iO.]  Mutta  ftageila  peceatoris.  Non  est 
miriim  si  adhibito  freno  sequuntur  Aage!la.  Iiidoini- 
tuin  enim  aniinal  esse  cupiebat,  domaiur  freno  et 
ilageUo  :  ai(|ae  uiinam  perdonieiur !  Verendttin  esl 
cniin  ne  uiiuiuin  rcsislendo,  iiidomitiim  ^  reJinqiti 
mercaUir,  el  ire  in  suam  vagain  liccntiam,  ut  di^atur 
de  illo:  Prodiet  lanquam  ex  adipe  iniquitas  eorum 
{Psal.  Lxxii ,  7) :  sicul  de  illis,  quibus  miMlo  sunt  iin- 
punila  pcccaUi.  Erg<»  cuin  flagullatur,  corrigainr,  do- 
metiir;  qiiia  et  isie  sic  se  dixit  edomiuim.  Eiinnai 
ct  uiulum  se  dixeral,  quoniam  iacuit :  sed  unde  diimi- 
tus  est?  Fiageliis.  Conversus  sum ,  iiiquit ,  in  wrummi 
mea,  dum  configeretur  spim.  Sive  fl  igella  dicas ,  sive 
stiinulos  dicas,  doinat  Deus  juinenium  cui  ui^idct : 
quia  jumenio  expcdit  tit  insideatiir.  Non  euiui  dcfali' 
gaius  Deus  ambulaiido  podibus ,  insidct  junienlo.  Aiit 
vero  non  plenum  inysterii  est,  qiind  asollus  adductus 
est  Domiiio  {Matth.  xxi,  7)?  Poptilits  mitis  ei  man- 
siietus  |)ortans  bene  Doniiimui,  aselliis  cst,>ciie.idil 
iii  Jerusaleiii.  Diriget  enim  mites  in  judicio^  MCiJtdicii 
alius  psalinus ,  docebit  mansuetos  vias  suas  {  Psat* 
XXIV,  9).  Quos  mansuetos  ?  Non  crigentes  cerYie-m 
adversus  doinitorem  suum,  p:itientes  (kigella  et  frc* 
num :  poalea  sic  doiniti,  ul  sine  fliigello  amhuleiit,  ci 
sine  frono  et  camo  viam  leiieaiit.  Si  carticris  isiose»» 
sore,  tu  cades,  non  iile.  Multa  flfigetia  peceatorit : 
speraniem  aulem  in  Domiuo  missricordia  drcumdabiti 
Quomodo  est  refugiom  a  prcssura  ?  Qiiem  primo  cir- 
cumdat  prcssiira  ,  postca  circuindat  mtS4*ricor<ii:i : 
quoiiiain  misericordiatn  d:ibft ,  qni  l(*gem  d«>dh  (Ps<i/. 
Lxxxin ,  8) ;  li*gcin  in  flagellis ,  inisoricordiain  iii  c  >n. 
solatioiiibiis.  Sperantem  autem  in  Domino  misericordia 
circumdabit. 

24.  [vers.  il.]  Ergo  quid  concluditur?  Loftamim 
in  Domino^  et  exsuUate  justk,  0  qui  Iscianiinl  in  vobis  1 
0  iinpii ,  o  superbl ,  qui  laetamini  in  vobis  :  ]:iin  crc- 
detites  in  eum  qui  justifical  impium ,  dcptiteiiir  nrfe^ 
vesira  ad  juslitiam  {Rom.  iv,  5).  Leetamim  in  Dommo\ 


*  la  mulU«  \lss.,  resistendo  domilori. 


«3 


ENARRATIO  l!M  I^SALMIM  XX Xl. 


274 


et  exnUtate  }h$U,  El  exmUaie^  sttbatidi,  in  Doiiiiiio. 
Quare?  Qtiia  jaui  jiuui.  UnUe  jii^U?Non  mcriiis  ve* 
ftfris ,  scd  gratin  illius.  Uiide  jiisti  ?  Quia  jiislUic.li. 

K.  Kt  ^iprtamini  omn^s  recti  cerde.  Qiiiii  i  sl ,  rtcti 
eorde?  Non  rcsislcnles  Dco.  Iiitfndal  Cbnntas  \eslr», 
el  iiilelligUe  rectuui  cor.  DreyiliT  dico,  sed  taiHcrl 
maxime  commoudanilum :  Dt'o  ainem  graiias ,  quod 
in  Hue  est,  itihivreal  sensilius  vestris.  Inter  rcctuui 
eor,  el  |iravuui  cor  hoc  inlercst :  quisqais  boino  quid- 
quid  pniitur  pra^ler  ▼oluutalcin  ,  afnictiones ,  maTo- 
Tes,  labores,  luimiliailiones ,  non  tribuii  nisi  volniilaii 
D«'i  jusUR,  non  iiii  daiis  iitsipienliaro ,  quod  quasi 
uoscial  qnid  agai,  quia  laleni  flngcllal ,  ct  talibus  par- 
citripse  e.^t  rectiis  cordo :  pcrversi  autem  corde  stint, 
et  pravi  el  distorti,  qui  oinnia  qua;  patiunlur  maln  , 
iuit|ue  se  pati  diciint,  danlos  illi  iniqttiiatctn,  pcr 
cujus  voluniatem  patHintur ;  aiii  qitia  nnn  ei  audent 
dare  iiiiquitaiem,  aitreruni  ei  guiiernaifonem.  Qiiia 
ij}se;inquit,  nonpotest  racereiniqinim,  iiiiquiim  atitem 
est  ut  ego  pniiar,  ei  ille  non  pniialur ;  concedo  enim  ut 
sini  peccator ,  certe  sout  pejores  qui  laUaninr ,  ei  ego 
iribulor :  quia  ergo  boc  iiiiquuin  csl,  ut  eiiain  |:ejores 
me  laDlrniur,  et  ego  tribuler,  qni  aut  justiis,  aut  nil- 
nus  peccator  qoum  illi  sum,  et  cerium  est  apud  me 
boc  esise  injustum ,  ei  cerinm  est  apud  me  qui:i  Deus 
non  faeit  injusium ;  Detis  non  gubernal  res  biimanas, 
iiec  cura  esi  illi  de  noitis.  F.rgo  pravi  cordc,  Id  est 
distorti  corde,  ires  balicnt  senientias.  Aut,  Non  est 
Deiis :  dixit  enim  stultus  in  corde  suo,  Non  est  Deiis 
{PuU.  XHi,i).  Et  fuit  dictum  de  dilovio  \\\o{n): 
uou  defuit  lalis  dociriaa  philosophorum,  non  defoe- 
nint  qui  dicereot  non  esse.  Denm,  qii!  gubernat 
anmia  et  condidii  omnla;  sed  esse  malios  dens  vacantes 
slbi  prrter  mnndum,  noncnrantes  isla.  Ergoaiit,  Non 
est  Deiis :  boc  dicit  iinpius,  coi  displicet  quidquld  illi 
aecidtl  practer  Toluntatem,  et  nlteri  non  accidit  cui  se 
prapponit :  aiit,  Injiistiis  Deus  esi,  cui  ista  placent ,  et 
qoi  hxc  facit :  aut ,  Non  gubernat  Deus  res  bnmaitas, 
oce  cora  esi  iUlde  omiiibas  ^  1n  istis  tribus  senientlis 
oMigna  impieias,  nut  negare  Deum,  aut  dicere  in- 
loetuni,  anl  auferre  illi  gubcrnatlonem  rerom.  Qiiare 
liocT  Quia  distortus  est  corde.  Reclus  esi  Dens,  et 
ideo  distorlum  cor '  illi  non  acquiescit.  Qiiod  in  alio 
psalnio  est,  Quam  bonu$  Deus  ttrael,  reelis  corde  !  Ei 
qnm  laAeni  liabebal  ipse  aiiquando  sententiain  ',  Otio- 
modo  eeieit  Detn^  aut  si  est  tcientia  Attissimo  ?  ideo  ib! 
sialijeeit :  Md  autem  pene  moti  eunt  pedes  (Fsal»  txxiT, 
i^  II9  2)*  Qiiomodo  distortum  ligiium  ,  etsi  ponas  iii 
pavimento  aDqiiali,  non  c<>ll6caiar,  non  compaginaiur, 
ncc  adjungitnr,  seiniper  agitntar  ei  nutat ;  non  qnia 
iiisrquale  est  abi  posul^ii,  sed  quia  distortum  cst  quod 
pMiibli:  ha  et  cor  iuum  qiiamdia  pravum  est  cl 
diskioriom,  non  poiest  colliniari  rectitudini  Dei,  et  non 
poiesl  in  ilio  eollocari  ut  bxreot  ilii,  et  nai  ^  Qui 

*  vatic  Ms.,  de  tuuninitm. 

*  Mss.  omiilunt,  cor :  el  pcriiiue  Iia1)ent,  dislorto  iUi. 

^  ikc  itss.  At  Edd.,  aliiiumdo  de  se.  setitentLim.  tit- 
gnians» ' 

*  Gdd.,  et  fud  rectmn.  Abest,  rectum,  a.sics 
(42)  su|'rj,  u.  18. 


adhwret  Domino^  vnus  spiritusest  (1  Cor.  vi,  17),  Ideo 
recii  corde  §ioriamim  dixit.  Qiioiiiotlo  recti  corde  g|o- 
riantur?  Audite  gloriationem  ips  runi :  Non  solum 
autem^  dicit  ApostoUis,  sed  et  gtorinmur  in  tribuiniioni-' 
bus.  Nain  non  est  magnuin  gloriari  in  gaudiis,  gloriart 
in  Ixtiliis  :  reclus  cordo  eliain  in  tribnlaiione  gloria- 
tiir.  Et  aiidi  qoomodo  gloriatur  in  tribiilatione ;  qula 
non  rrustra  quisqunin ,  uou  supervacno :  vide  rectuin 
cor,  Scientes,  iuqiiit ,  quia  iribHlatio  lyttientiam  opera- 
<«r,  palieniia  auiem  probationem,  probatio  verospem  , 
spes  autem  non  confn&dil,  quia  charitas  Dei  diffuea  est 
in  cordibus  nostris  pcr  Spiritum  sanctum  qui  dattu  est 
uobis  {Hom.  v,  3-S). 

36.  Sic.estergo  rcctumcor,  fratrcs.  Cuiciimqiie 
aliqiiid  accidit,  dieat :  Domtnus  dedii,  Doiiiinus  abs« 
lulii.  Ecce  rectum  cor  :  Sieut  Domino  plncuit,  tta 
(aciuin  est  :  sit  nomen  Domiiii  benediciuin  ( Job 
1,  21).  Qiiis  abs!u!ti?  quiil  ubUitru?  cni  abstulii? 
qtiando  abstulit?  Sit  iiomi*n  r>oinini  benediciuin. 
iCt  non  dixit  ,  Dominus  dcdit ,  diabolus  alistalit. 
Iniendat  ergo  Ghariias  Vesira,  iie  forte  dicaiis :  llu*c 
roihi  diabolus  fecit.  Prorsiis  ad  Deuin  tiiuui  refcr  fla- 
gellum  iuum,  quia  nec  diabolus  libi  aliiiuid  facii,  nisi 
ille  perffiiiiat  qiii  desuper  liabei  poiestatein ,  aut  nd 
poenam,  aut  ad  disclpiinam  :  ad  poenam  impii,  ad  di- 
scipliuain  filii.  Flagollai  aulem  oiiincm  filium  qucui 
recipit  {Heb.  xii,  6).  Nec  te  slne  flagello  spores  fiitii  - 
rum,  iiisi  forte  cogiias  cxbxrednri.  Fi.igellai  omiiein 
filium  qnem  recipit.  Iiane  omnetii  ?  Ubi  te  volebas 
absooiidere?  Omncm  :  et  nullus  cxreptus,  nuUussine 
flagello  cril.  Quid?  ad  omnetn?  Vis  audire  qiiani 
omnem  ?  Eiiam  Uiiicus  sine  peccalo,  non  tameu  siiie 
flagello.  Unde  ipse  Unicus  portans  inflrmitatem  tuam, 
et  prxfigurans  in  se  personam  tuam ,  tanquam  cnput 
gestans  pcrsonam  etiain  corporis  sui,  cum  appropin- 
qaaret  passioni,  ei  iiomine  quem  gerebat  conlrisiattis 
est,  ui  te  Ixiincarei ;  contristaius  est ,  ui  le  conso!a- 
reinr.  Poiuii  emm  utique  sino  tristilia  esse  Domiiius, 
iturusad  passionem.  Si  potuit  miles,  non  potuit  im« 
perator?Qiiomodo  potuii  niiles?  Aitende  Paulum  cx* 
sulianiem,  propin(|uantem  passioni  :  Ego  autemjain^ 
iuquit,  tmmo/or,  et  tempus  resolutionis  mem  insiat,  Bo» 
num  certamen  certavi,  cursum  consummavi^  fidem  ser^ 
%evi:  de  ecelero  snperestmihi  eorona  jastitiai,  qtiam  mihi 
Domiuus  reddet  in  ilta  diejustusjudex.  Non  solum  autem 
mihi,  sed  el  omnibus  qui  diligunt  adventum  ejus  (II  Tim, 
iv,  6  8).  Vidcte  quemadmodum  cxsuUat,  venttirus  ad 
passionem.  Ergo  gaudet  coronandus  :  contrtstatur 
conmatiiiHis.  Quid  Igiiur  portnbat?  Infirmitatem  qao- 
ruindam,  qui  venlente  iribulatinne  vel  roorte  contrl- 
staniur.  Sed  vide  quomodo  eos  ducil  in  direciionem  ^ 
oordis.  Ecce  tu  volebas  vivere,  non  volebas  tibi  lit- 
quid  accidere;  sed  Deus  aliud  voiuit :  duaivoiuniaies 
suni ;  sed  voiuutas  tiia  corrigatur  ad  voluiiiatcni  Dei, 
non  voluntis  Dci  detorqoeatur  ad  tttam.  Prava  cst 
cuim  tiia,  regula  est  iila  :  siei  regula,  ut  qnod  pravum 
est,  ad  regulam  corrigaiur.  Vldete  qoomodo  boc  do* 

1 1  liires  Slss.,  directtofte. 


975 

cel  Domiiius  Je6us  Cinistus 

nsque  ad  morletn  :  el,  Pater^  ii  /im  potest,  transeai  a 

me  calix  wfe.  Eccc  ostendit  humanam  Yoluiilalem. 

Scd  viJc  reclum  cor  :  Vertm  non  quod  eqo  volo ,  sed 

qitod  tn  m,  IViter  (Mallh.  xxvi,38,  39).Hoc  ergQ  fac, 

gaudens  in  bis  qu«  libi  accidunt  :  el  si  veneril  dies 

ille  ulilmus,  gaude.  Aul  si  ^ubrepit  bumanas  cujnsdain 

voluntaris  fragililas,  cilo  dirlgatur  in  Deum  ;  ul  sis  iii 

cis  quibus  dicilur,  Gloriandni  omne$  recli  corde. 


S.  AtCUSTINI  EIMSCOPI 
Irisiis  est  anima  mea      kat  autem  cogitationet  popuhrum 


IN  P8ALMUM  XXXU 
ENARRATIO  1. 

1,  [ven.  i.]  ExiuUate  jusH  in  Domino :  eiaultate 
J'i5li,  non  in  vobis,  nou  enim  hoc  tntum  *  cst ;  sed  ia 
Domino.  Reetos  deeei  laudalio  :  ipsi  kiadant  Domi- 
num,  qui  se  subduut  Domliio ;  aliter  enii^  distorti  el 
pravi  sunt. 

St.  [vers.  2.]  ConfltemiHi  Domino  in  ckhara  a  conA- 
lemini  Dominn,  exhibentes  ei  corpora  ve$tra  bosti^m 
vivam  (Bom.  xii,  I).  In  psalieriodecachordo  psallite  ei: 
servlant  membra  veslra  dilecliQni  Dei  et  proximl,  In 
quibus  tria  et  scptem  pnecepu  seryantur. 

3.  [ven,  3.}  Cantate  d  canticum  novum  ;  cantate  ei 
eanlicum  gratiae  fidci,  Bene  cantate  «  m  jHbilatione ; 
bcne  canlate  ei  in  l:«rnia. 

4.  [vers.  4.]  Quoniam  r^tus  est  sermo  Bomini  : 
quoniam  rcctus  est  sermo  Domiiii,  ad  ra^ciendos  vos. 
quod  per  vos  fieii  non  polesiis.  Et  omma  opera  ejus  in 
fide  :  ne  qiii»iuam  ^  meritis  opemm  pervenisse  ad 
lidem  putel,  cum  in  Ipsa  flde  sint  omQJa  opera  quae 
diligit  Deus. 

5«  [vers.  5.]  DiligU  mkericordiam^  et  judicium  :  di- 
ligitenim  robericordiam,  quam  nunc  praerogai;  et 
judicium,  qujO  id  quod  praerogaverlt  exigit.  Misericor^ 
Aa  UQmird  pleha  est  terra  :  pcr  Ofbem  peccata  dimit* 
tuntur  hominlbu^  In  wsericordia  Doniini. 

6.  [vers.  6.]  Yerbo  Bomini  cetdi  fkntati  ^unt :.  non 
«nim  a  scipsis «  sed  Verbo  Domlni  justi  firmati  sunt. 
Et  Spiritu  oris^  ejus  omni^  virius  eoruv^  :  et  sancto  ejus 
Spiritu  omnis  fides  eorum. 

7.  [vers»  7.}  CongregoM  sicut  in,utr,em  aquan  mark : 
eoDgregat  populos  saeculi  in  CQnfes^ionem  roortificati 
peccati,  ne  p^  sup^rbiani  iibere  defluanl.  Ptmens  in 
thestturi^^  ttby$sf^  :  et  ip  *  cis  oc^ulta  s^ua  servat  ad  di- 
vitias. 

8.  [ver$.  &.J  Ti^at  Bominun^  ov^is  terra :  timcat 
omnis  peccator,  ut  peccare  desioat.  M  ipso  autem 
commoiieantur  ;  nec  lerroribus  boodinund  vel  cujus- 
quani  creaturx,  sed  ab  ipso  com.nioye:mVur  p^fm^ici 
inhubilant  orltem. 

9.  [ver,s.  9.]  Quoniam  ip$e  dimt,  ot  facta  tunt :.  ma, 
enim  ea  qu»  timeant,  aljus  aliquis  recit ;  sed  ipse 
dixit,  ct  facla  sunt.  Ipse  mandavitt  etcreattt  tunt:  ipse 
vandavit  Yecbo  suo,  et  creata  sunt. 

10.  [vers.  iO.}  Bominns  dtssipttt  con^tia  gentium  : 
iion  ejus  regnum,  sed.  sua  quaereiiMum  regna.  Repror 

*  m  aUquot  ii8a.,/uiiimi. 

*  1IS8.9  ^  ^  absque  proposiiione,  in. 


276 
beattludincm  icrrc- 
nnm  concnpiscentinm.  Et  reprobat  eon^iia  priticipnm : 
talibus  populis  dominar(quxrentium. 

It.  [vers»  li.]  Consilinm  vero  Bomini  mafiet  in 
0temnm  :  oonsilium  vero  Domliii ,  qtio  l)catuin  nm 
facit  nisi  subdilum  sibi,  manet  in  a^lcmuin.  Cogita- 
tionee  cordis  ejus  in  scecVila  smculorum  :  cogilationes 
saptentia^  cjus  aon  sunl  mutabiies,  aed  inaiicuics  in 
sxcoluro  sxculi. 

t2.  [vers.  li  ]  Beata  gens  eujus  est  Dominus  Beus 
eorum  :  una  gens  biata  est,  pcrtinens  ad  coelesteni 
civitatcm,  quae  sibi  Dominum  nonnlsi  l>cum  simn\ 
elegit.  Populus  quem  elegit  Bominus  in  harecMatem 
tt^f ;  ncque  bxc  a  seipsa,  scd  Del  munere  eleeia  cst, 
ut  possidendo.  eam ,  incultain  ct  nilser^m  csse  iioii 
sinat. 

t3.  [veri.  45.]  Be  coelo  respeaat  Bominus,  vidit 
omnes  fiUos  hominum  :  de  anima  josta  inisericordllcr 
vidit  Domuius  omnes  qui  in  novara  vimm  reii^^sci  vc^- 
lajit. 

14.  [vers.  14.]  De  preeparato  hubitaculo  suo :  de  ba-r 
bitaciilo  susceplionis  humanoe,  qiiod  pncpanivil  sibi. 
Hexpexit  super  onme$  qui  inhaltitant  tertam  ^ :  oiiserl- 
corditcr  vidit  omnes  qui  inhabitant  camcm,  ut  prarsit 
illis  in  regcndo  cos. 

15.  [vfirs.  15.]  Qui  fiaMt  singiltatim  cordtt  eornm  : 
qni  cordibiis  eoruin  dona  propria  spiritualiier  tribuil, 
ut  Qcc  totuii^  corpus  oculus,  nec  totum  auditiis 
(I  Cor.  XII,  47) ;  sed  alius  sic,  alius  auiein  sic  iiiCDr- 
porentur  Cliristo.  Qtfi  intellig/t  onmia  opera  eo^m  { 
apud  ilhim  intellecia  sunt  omnia  opera  eoruni.  • 

16.  [vers.  16.]  Non  $aivu$  fiet  rex  in  muMtudine 
virtutis :  non  sidvus  fiet  qui  carnero  suaro  reglt,  sl  in 
soa  virtate  muliom  praesuropsenl.  Nec  giga$  *  eaivvA 
erit  in  multitudine  virtuU$  iuee  :  nec  qnisquis  militat 
conlfa  consaclndinero  concupiscentiao  sux,  vel  0011- 
tra  diabploin  et  ftngelos  ejus,  salvus  erit,  si  ae  soas 
1^'riiludini  muUom  CQiRmiserlt. 

17.  [ver$.  17.]  Mendax  equu$  ad  $ahtrm  :  fallilor, 
(jl^uisqais  putat  vel  per  lioroines  itiler  bomines  acce- 
ptam  sc  ssdutem  adipiaci,  vel  linpelu  animosltiiis  sn« 
deftr^di  a  perni^e.  in  a^efcinlta  autm  mrtuti$  $um 
non  erit  $ai9U$  *. 

18.  [ver$.  18.]  Eeee  oeuH  Domisd  tuper  meiueniee 
eum  :  qula  si  salatem  quaeris,  ecee  dilectio  DoiiiiBi 
^oper  Itmeiues  eiyn.  Sperante^  euper  mi$eri€ordittm 
eju$  :  et  aperaales  non  \n  virlute  w>  sed  in  miaeri* 
cordia  ejus. 

19.  [ver$.  19.]  fjt  erual'  u  morie  aniimit  oorum^  et 
alat  eo$  tn  fame  ;.  ut  det  eia  allmenliiin  verbi  et  sem« 
pitcriue  veritatiSt  qood  amiseran^  dnm  pnesttfiiunl  in 
iriribics  9uis^  et  ideo  lu^c  ipsas  vin^s  liabent  fame  ja- 
stiiiae. 

20.  [vert.  SQ.]  Amma  n^tra  patien$  erit  Donttno  : 
ut  autem  postea  saginctiir  escis  inoortuptibilibus,  in- 
tcrim  dum  hi^  cst,  anima  noslra,  patiens  erit  Domiiio. 

y  Lov.ii  camem ,  pro  voce  terram;  dissenlicDtibus  Mss. 
ctEr. 


>  In  Mss.  ooDstantcr  scribiuir,  qigans. 
s  Sic  Er.  et  Mss.  ai  lov.,  non  eru'$alu$. 


«77  E.SAHIUTiO  IN  PSALMUM  XXXII. 

Quoniam  odjuAQr  ei  ^t^*ec(or  twsier  exi  :  adjiilor  iio- 
slcr  csi,  dum  comniur  ad  euin ;  ciproicclor,  dnin  rc- 
sisfitnns  adversario. 

21 .  [vers,  21 .]  Qiiia  in  IpiO  lceiabiiHr  cot  noilrum  : 
non  <*nim  in  nobis,  ubi  roagiia  sinc  itlo  inopi:i  est ;  srd 
\i  ipso  laciabilur  cor.  nosinim.  Et  in  uomme  tancta 
eJHi  gperavimus  *• :  et  idco  spcravimus  venturos  nos 
|d  Dniiin,  (|iiia  nobis  :^bscntibus  per  fldem  misit  no- 
men  suiim. 

Si.  [vert.  22.]  tloi  msericordia  (va^  Domine,  tuper 
nos^  ncHt  eporatinm  inle:  R.M  uibericordki  tu:i,  Do- 
niiiic,  sn|>er  nos.;  spes  enbn  non  conruiidit»  quia  spe- 
ravimus  in  te, 

ENA.RHATIO  \L 

SERSIO  I. 

De  prkm  parte  PtabnL 

1.  [ver$.  1«J  Psnlinns  istc  adinonol  nog  cxsultaro 
iii  D«iiiiino.  hiscHbitur  nuiem,  Ipn  Darid.  Qui  ergo 
|iertinent  ad  sacratissiniiim  semen  David,  audi:int  vo- 
ceih  snam^  el^.dicant  voecm  suani,  et  cxsultent  in  Do- 
niinn.  Sic  aiitem  inctpit :  Exxaltaie  justi  in  Dondna^. 
Iiijusii  exsnlfent  iii  sxculo ;  (Inito  s.-cculo,  flniiur  ex^ 
^iilialio  injustoriim.  Exstiltent  autcm  jitstt  in  Do- 
Riiiio ;  qiiia  permanenleDoinino^permanebtt  justoruin 
cxsuliatio.  Exsuliare  aul^  in  Domino  i(a  convenil, 
u(  latidemus  illum  qni  solus  non  babetqitodnobis  dis* 
pliccat ,  et  nemo  lam  mnlia  liabet  qiinc  infldelbus 
displiccni.  Et  breve  pRccepitim  est :  llle  placet  Deo, 
ctii  placet  Deus.  Nec  ieve  pulelia  hoc,  carissimi.  ¥i- 
dctis  eiiim  qiiam  mu!(i  disputenl  conira  Denm,  quam 
mnltiss  dispKceant  opera  ejus.  Cnm  enim  facere  volu- 
erit  conira  voltinlatem  liominum,  qtiia  Domlntiscst, 
el  iiovit  quid  facial,  ncc  lam  attendit  nosiram  volun* 
Uitem  qiiam  mililniem ;  ilii  qoi  mnlimt  swim  volunia^ 
tcm  iinpleri  quam  Dei ,  volunt  ad  suam  voluutalem 
llfclcre  Deum,  non  suani  corrigere  ad  Dciim.  Talibiis 
bnminibus  infidelibus,  impHs,  iiiiqtiis,  quod  pigci  dir 
cere,  sed  tamen  dicain,  nosiis  etiim  quam  verum  dK 
cain.  nicilius  placet  paniomlmus  (o)  quam  Deiis. 

2.  Proptcreftcum ^\iXMX^ExinlkUe}miiin  DonUno: 
qiiia  exBuUar%  in  itto  nisi  laodando  non  pi»8Sumua^ 
enin  aittem  laudamuy,  cui  latiio  magis  phiceffius  qii»ii- 
10  iiiagis  ipse  nobis  placueril ;  Recioe ,  inquil »  docet 
liiudtiih.  Qoi  sonl  recti?  Qui  dirigiiat  cor  socuinkim 
vi^untatem  Dei ;  et  si  oos  perturbal  bumana  rragilitas, 
divioa  eonsolatur  atqttitas :  quaoivis  enbn  corde  jBor« 
lali  privatim  aliqoid  ^velint ,  quod  sun  inlerim  caas» 
vel  negotio ,  vel  pcassenti  neccssiiali  conveniat ;  ubl 
iiiiellexeriiit  et  cognoverint  alind  Deum  velle ,  pnc-> 
ponunt  volontaCem  melioris  voluatati  ttue,  et  vohm* 
lattfm  omnipolentls  volttntati  infirmir  et  volwMatem 
Dci  Toluotati  bommis.  Quantum  enim  Deus  dlstal  ab 
boniiae »  lanturo  voluntas  Dei  a  voluntate  hominis. 
Uiide  gerens  hominem  Christus ,  et  regulara  nobis 
liroponehs,  docens  nos  vivere ,  et  prasstans  nobis  vi- 
vere ,  osteiidit  hominis  quamdam  privatam  volunta- 

*  Sic  Mss.  At  Fdd.  boc  et  proximo  K)co,  sperabumu, 
(o)  ranlomfi}ia5,  videEuar.  Psal.  xx.y,  scrm.  3,  n.  It. 


m 


tcin,.  iii  qn.i  siinm  ngunivit  ct  noslrnm.  qiiia  cnpiit 
nosirum  csi,  et  ad  eiiin,  si.ut  nosiis.  (niiriiiaui  mcm- 
br;i  uliqiie  perlinemus  :  Pater,  inqnii.  «■  fieri  potcst , 
transeai  a  me  calix  i$'e.  Il;cc  bumani  voliiiiias  erat, 
propiium  aliquid  el  tijin»niam  privaiiim  vocns.  Scd 
quiarccium  corde  voUiit  csse  homiiicm  ,  u(  qiiidiiiiid 
in  illo  anqiiaftlum  ciirvnnt  rsset,  ad  illiim  dirigcid 
qui  seniper  est  rfCliis ;  Verum  non  quod  ego  volo,  aii, 
sed  qnodjtt,  Pater[Hmh.  xxvi,  5!)).  Scd  quid  possct 
raali  velle  Cbvistiis?X)«nd  poji(roino  aliiid  posset  vcllc, 
qiiain  Pater?  Quoriim  iina  cst  diviniias ,  non  polcsl 
ese  dispar  volunlas.  Scd  cx  pcrsona  liominis  trans- 
fignrans  in  se  siios,  qtios  in  sc  (ransfljnimvii ,  cum  ait , 
Bwrini,  et  dedtstii  mihi  mnnducnn'  (Id.  x\  v,  55) ;  quos 
iu  se  transflguravit,  oum  furenti  et  snnctos  pcrse«|iienii 
Saulo  clamavii  desHper,  qiiem  nenio  tangehat,  Sauie^ 
Soate,  guid  me  persequens  (Aci.  ix,  4)  ?  osicndit  qnani- 
dam  homiiiis  propriam  volnntaiem  ;  ostcndit  tc ,  ct 
correxit  le.  Ecoe  vlde,  tnquit ,  tc  In  me ;  quia  poie? 
allqiiid  proprium  valle ,  tit  aliud  Deos  vcMt ,  conccdi- 
lur  hoc  liumaiue  rrogiliiaii,  conceditur  homana;  iiifir- 
niitati ;  aliquid  propritim  vcUc,  difliclle  est  ut  non  tibi 
coQtingat :  sed  staiiin  cogita  qni  sit  supra  le;  illiim 
Biipra  le,  te  lufra  ilhim ;  tllMm  crcatorem ,  lecreaitt« 
ram;  illum  domhium,  teserviiin^illumomiiipoteiitem, 
te  inflrmum ,  corrigens  te ,  subjnngensquc  voiuniatl 
ejus,  ac  dieens,  l^mifD  Jtofi  quodego  tolo^  sed  qiuod  tu 
vis.  Paier :  qtiomodo  disjunctus  es  a  Dco,  qiii  jam  boc 
vis  quod  Deus  ?  Erisergo  rcctiis,  ct  tc  decebii  huda- 
tlo ;  quoniam  recios  decet  iaudatio. 

5.  Si  autcm  curvvs  fueris.  laudas  beum  qttaiKlo  libi 
bene  est,  blaspliemas  qttando  tibi  male  est  :  qnod 
qnidem  male  si  jusiom  est,  non  est  male;  jttstom  est 
autcm,  quoniam  ah  Hlo  fit  qiii  injuste  facere  nihil  po- 
tcst :  et  cris  insulsus  pticr  in  domo  palris,  amans  pa- 
trem  si  tiln  blandiatur,  et  odio  babeiis  qiutndo  te  Qa« 
gellat;  quasi  non  ct  bhndioHS  oLflagiillans  hnrodiUieffl 
parct.  Yida.autem  quemadmodum  deceat  ractos  bni- 
datio,  aiidt  vocein  recii  ktudaalis  ex  alio  psalmo  : 
Senedicam  Dondnum in  omniiempere^ semper iaus ejus 
in  ore  meo  (  P^saL  xxxhi  .2)  Qutid  esi ,  iit  oinnt  lem- 
pore ;  hoc  est ,  temper  :  ei  quod  esl,  benedicmu ;  boe 
est ,  iaus  ejue  m  ere  nteo,.  Omni  teropore  et  semper , 
Sive  iu  prosperis  sive  in  adversis.  Nam  si  in  prosperis 
et  non  in  adverf is,  quomodo  oroni  tempore,  qnoinodo 
sempcr?  ct  audivimus.mttltas  multorttm  talos  voees : 
qtiando  illis  proveuil  ali4|ua  fclicitas,  exsoltant »  gaa- 
dent ,  cantant  J)eo,  laudant  Deum ;  non  sunt  impro- 
bandi,  imo  gaudendum  est  illjs,  quia  multi  nec  tunc. 
Scd  isli  qui  jam  Doum  laudare  ex  prosperiiatis  parte 
coDpcrunt,  doccndi  sunt  patrem  ngnoscerect  flagcUnn- 
lem ,  nec  murmuran^  adversus  corrigentis  maninii ;  ne 
scinper  pravi  remanenles  cxhaDredari  mercnntur,  nt 
facii  jam  rccli,  (quid  esl  rccti?  Ut  nibil  i!Iis  displiccai 
quod  fccerit  Deus.)  possint  et  in  adversts  Deom  lnuila« 
re,  el  dicere  :  Dominiis  dedit,  Dominusab:>tulil;  sicut 
Domino  placuit,  ita  facium  est  :  sit  nonicn  Domini 
bcnedictum  (Job  i,  31  )•  Talcs  reclos  decet  luuilatio, 
non  priuto  laudaturos ,  et  ppstea  vitopcratuios. 


SiO 


S.  AUCl]STIM  EPISCGPI 


I       4.  Ergo  jtisli  recli»  exsiiltatc  iii  Doiniuo  :  qiiia  vof 
•'  tlecet  budatio.  Ncino  ilirat :  Q'iis  cgo  jnsiiis ,  aut 
(piando  ego  *  jusios  ?  Nolite  vos  nlijiccre  el  desperare 
de  vobis.  Ilomines  estis,  ad  iinagiiiein  Dei  (m\  estis : 
ijiii  vos  liomines  fccit,  pro  vobis  et  liomo  factus  cst : 
iit  mulii  AIU  ad  h:rreditalcm  scmpiternam  adopiare- 
iitiiii,  sanguis  Unici  pro  volus  effusiise>t.  Si  vos  vobi« 
terren:!  frngiliiale  viluisiis,  cx  pretio  vcstro  vos  ap- 
penditc  :  qnid  mnnducetis,  quid  bibatis,  qiio  subscri-r 
batis  Amen  * ,  dlgne  cogilate.  Numqiiid  boc  vos  mo- 
licmus,  ut  supcrbi  s\\\^^  et  voliis  ai.iqiiam  pcifeciioufm 
audeaiis  arrogare?  Scd  non  iieruiu  ab  omni  jusiiiia 
vos  pularc  dcl>etis  es^ulos  fleri.  Nolo  eiiim  vos  iiiterro* 
g.:irc  de  jiisiitia  vcstra ;  fortnssis  eoim  nenio  vestriim 
\\iM  auiical  re^nderc ,  Jiistus  sum  :  sed  intcrrogo 
vos  de  fide  vcslra^  Suciu  neino  vestruin  audct  dicerc, 
Jusius  sum  ;  sic  nemo  audel  dicere,  FideUs  noii  sum. 
Nondum  quaero  quid  vivas ,  sed  quxro  quid  crcdas. 
Rt^sponsurus  es  credere  te  in  Cliristum.  Non  audisti 
Aposlolum  :  Juilui  ex  fide  mit  ( Rom.  i,  i7 )  ?  Fides 
lua,  justltia.  tua  :  quia  uliqiie  si  crcdis,  cavcs ;  si  au* 
lem  cavcs,  eonans ;  et  conatum  tuum  novii  Dcus ,  ci 
voluntatem  tuam  inspicil ,  et  lucUim  cum  carnc  con« 
^dorat,  el  horialttr  ut  pugnes ,  el  a4juvat  u\  vincas, 
el  cortantem  exspectat  * ,  et  dericientem  sublevat ,  el 
vinccntem  coronai.  Ergo,  ExsuUale  juUi  m  Domino : 
hoc  dixcrim,  Exsiiltaie  fideles  in  Domino,  quia  justus 
fM^  fide  vivit.  Reclot  decet  laudaiio.  Disciie  gratias 
1^0  Deq  ^t  in  prospcritatibus,  et  iii  tribulationibus. 
Discite  habere  in  corde  quod  habet  omuis  bomo  in 
liiigua  :  Quod  vuH  Deus,  Ipsa  lingua  popularis ,  ple- 
nimque  est  doctrina  salularis.  Quis  non  quoiidie  di<? 
cit :  Quod  vuli  Dcus  lioc  agat  ?  £t  recttis  erii  ^  inter 
cos.  qui  exsuiiant  in  Domino,  ei  quos  decet  laudatio : 
qiiales  alloqnilur  conseqnenier  Psalmus ,  el  dicit : 
CoHfitenum  Domino  m  ctthara^  in  ptalterio  decein  chor" 
darum  ptalUte  et/Hoc  enim  eiiam  modo  cantabamusy 
hoc  oi^  COAM>no  exprimenies ,  corda  ▼csira  *  doce- 
hamiis. 

5.  [vere.  A.]  Nonne  hi  egit  inslituilo  in  nomine 
Christi  Yigillanim  istarum  (a),  ui  ex  isto  loco  citha- 
rs  pcllerenlur  ?  Ei  ecce  ips^  jubentur  sonare  :  Con^ 
/S/tmiiii,  inquit,  Donnno  in  eithara^  in  ptalterio  decem 
ehordarum  psalUte  ei.  Nemo  convertat  cor  ad  orgnna 
Iheairict.  Qiiod  ei  jubeiur ,  in  se  habct ,  siciit  alibi 
dieitmr :  in  me  mni  Deu$  vota,  quee  reddam  taudit  tibi 
{P$ai.  LV,  12).  Mcmineruni  qui  pridem  affucruni, 

^  lU  M9.  Ai  fdd.:  Quit  ergo  Jusiut ,  aui  quando  ero 
futtut, 

*  Edd.»  saifcicritoniRl  tamen.  KODnulli  ex  Mas.,  stffr- 
tcnbalis  tantum  :  sed  ei  iis  magna  pars,  subsciibatit 
jmen. ' 

'  Edd.,  Uupeetal.  iias.  vero»  exspectat :  quodeodemsensu 


Am  al>  Augusiino  u  urpatur,  |<ro  observat. 
Aliquoi  llss.:  Boeagatf  et  rectm 


rectut  est :  et  erit  inter  eos^ 
etc.     ' 

•  Plerlquo  Hss.»  nostra  :  forte  non  qi|nus  bcne  cum 
hacce  verbonun  inierpunciione  :  hoc^ore  consono  expri- 
mentet  eorda  nottra^  docebanm. 

(a)  Gonsule  lermonem  3t  I ,  cap.  S,  ubi  hsec  i|}$a.  res  Ui- 
culenllusreferipr ;  eoque  ex  looo,  utf  ei  ex  proxiine  sub- 
sequenti  Rnamiione  n.  9  futelUges  hos  de  xxxu  («ai.iia 
trautaiivi  balNioi  fiiisse  m  coclesia  ubi  Cypriaai  martjrt^ 
tori'Us  jacebaL 


qyando  qiiid  intcrsit  iiitcr  psaltcrium  ct  ciibaram  fa), 
sicut  poluimiis,  scrraoiic  discrcvimus,  et  ad  iutcllcc- 
iumomiiiumperducerc  iiilerim  conati  sumus :  quantuin 
aulem  cflecerimus ,  vidcrini  qui  aiidicrunt.  £t  iiuiic 
noii  importune  repctimus ,  ut  in  ista  divcrsitate  duo- 
rum  instrumcniorum  musicorum,  diversiialem  fario* 
rum  hqmanoriyn  inveniamus ,  significaUm  per  hxc , 
in\plcndam  autem  per  vliam  nostram.  Cithara  *  iigum» 
illud  conctvum  laiiqiiam  iympanum  pendcnte  testu* 
dinc,  cui  liguo  chordat  innituntur,  ut  tactae  resonent : 
non  pJcctrum  dico  quo  iangu:itur ,  scd  lignum  iiiud 
dixi  concavum  ctii  supcrjaccnt,  cui  quodanimodo  in« 
cunibiint,  ut  ex  illo  cum  tangunlur  tremefacta;,  ei  cx 
\\h  concavitate  souum  concipientes ,  mngis  caiiorae 
reddanlur :  hoc  ei-go  lignum  cithara  in  inferiore  pario 
habet,  psaltcrium  in  supcriore.  IIxc  est  di>tinciio. 
Jubemur  autcm  modoconfiieri  incithara ,  ct  psallcre  in 
psalierio  dccem  cbordarum.  Non  dixit  in  citbara  dc- 
ceni  chordarum,  ncquc  In  hoc  psalmo,  neque,  si  non 
fallor,  alicubi.  Lcgani,  ct  considerent  mclius  ei  otio- 
sius  filii  nosti  i  Lcciores  :  lamen  quantum  niibi  videor 
meniinisse,  muliis  locis  invcnimus  psatierium  decem 
chordariim,  cliliaram  deccm  cbordarum  nusquam  mi« 
hi  Icctum  occurrit.  Memeniote  citbaram  ex  iiiferiore 
parte  habere  qiio  sonal,  psalterium  ex  superiore.  Ex 
iufcriure  vila,  id  esi  tcrrena,  habemns  pTO<(peritatein 
ei  adversiiatcin ,  unde  Dcum  laudemus  *  in  ulroquc  , 
ui  scmper  sit  laus  ej"s  in  ore  iiosiro,  ei  boncdicamus 
Dominum  in  oinni  iemporc  {Psal.  xxxiij,  2).  Esl  enini 
quxdam  terrena  prosperius,  esi  quasdam  tcrrcna  ad- 
versitas  :  ex  uiroque  iaiidaudus  esi  Deus ,  m  cithari- 
zemus.  Qu»  csi  terrena  prosperilaa  ?  Cum  sani  sumiis 
secundum  carucm,  cum  abundaui  omtiia  quibus  vivi- 
mus  9  cutti  incolumitas  a»stra  servalur ,  cum  frucliis 
lai^e  provcniiuit ,  cum  solom  suum  oriri  facit  super 
bonos  et  malos,  et  plvii  super  justos  ct  liijustos  {Maiik. 
\\  45).  Uiec  oninia  ad  vitara  terrenam  valent.  Quisqiiis 
inde  non  laudat  Deum,  ingraius  csi.  Numquid  quia  ier- 
rcna,  idco  nou  Dei  sunl?  Aut  ideo  altcr  ea  dare  cogi* 
tandus  esl,  quia  dantiir  ci  malis  ?  Muliiplex  esi  eiiiiu 
misericordia  Dci,  patiens  esi»  longanjmis.  Inde  magis 
significat  qiiid  servei  bouis,  cum  osiendii  quauu  donei 
et  malis.  Adversitaies  auiem,  ex  inferiore  uiique  parte, 
de  fragiiiiaie  generis  huinani,  in  doioribiis,  hi  languo» 
ribus,  iii  preasuris,  in  tribulationibus ,  in  ien(ationi> 
bus.  Ubique  laudei  Deum  qui  ciiliarizat.  Ndu  auciidai 
quia  infeiiora  snnl,  scd  quia  et  rogi  et  gubcrnari  non 
possunt ,  nisi  ab  illa  Sapientia ,  quas  aiiiiigli  a  fiuc 
usque  ad  finem  fortiier,  et  disfionit  onmia  suaviter 
(Snp.  viu,  I).  Non  enim  coelcstia  regit»  ci  terrena 
descrit :  aut  non  ilii  dicilur ,  Quo  abibo  a  spirieu  tuo  » 
et  a  facie  tua  quo  fugiam  ?  Si  atcendcro  in  cahtm ,  Im 
ibi  et;  ti  detcendera  in  vtfetuum^  adet  {Psai.  cxxxviti  , 
7,  8) ?  Ubi  crgo  deeM  (|tti.nusqiiain  iion  Csi?  Eryo  con* 

I  Edd.:  ritharaert  Ugnwn.  Bxpuoge,  ea  :  cuiaseosiua 
loliil,  nec  babetur  in  Uss. 

•  ricri  {ue  Nss.:  Ex  inferiore  vita.exisia  terra  habemut 
unde  neiun  iotidemus^  ei  in  utroque^  ui  seutper,  eic. 

{n)  i^Ueni  cl  cilharx  discriinen.  vid.  Euar.*  in  rs.»l 
xui,  et  '^I  Lxx,  senn.  II,  n.  !1. 


2^1  ENAURATIO  IN  PSALMUM  XXXII. 

fiietc  nomifio  in  cUhara.  Sho  libi  alwiidcl  lcrrenum 

aliquid,  gratlas  age  illi  qui  dedit ;  sive  libi  desit ,  vel 

forle  damno  libi  attferalur,  cilliariza  sccurus.  Non  esl 

cDim  illc  libi  ahlalus  qui  dedit,  quamvis  libi  ablalum 

fiieril  quod  di*dit,  Kliam  sic,  inquain,  cilhariza  secu- 

rus;  ceriug  in  Deo  Uio ,  tauge  chordas  in  corde,  et  dic 

tanqnam  in  ciliiara  in  iufcriore  parie  bene  sonanle  : 

DomiiiHS  dedit,  Douiimis  absJulil ;  sicut  Domiuo  pla- 

eoit ,  ita  faclum  est :  sit  nomcu  Domiui  bcncdictum 

(io*i,«l). 

6:  Jam  vcro  cum  alleMdis  supcriora  dona  Dei,  quid 
lihi  conluieril  prjrceplonim ,  qua  doclrina  coelesii  le 
Imbuent ,  quid  libi  desuper  oi  illius  vcrilalis  fonle 
pni«eperit>,  convericre  cl  ad  pgallerium,  psnlle 
Domiuo  in  psalierio  dccein  chordarum.  Prmcepia 
enim  legis  decem  sunl  :  in  dcccm  pnrccplis  Legis 
halies  psalierium.  Perfecta  rcscst.  Habes  ibi  dilectio- 
Dcm  Dei  in  Iribus,  el  dileciioncm  proxinii  in  scplcm. 
El  ulique  nosli ,  Domino  diceute ,  quia  m  his  duobu$ 
prtecepHs  tola  Lex  pendet  et  Prophetce  ( Matlh.  xxii , 
40).  Dicit  tibi  Deus  dcsupcr,  quia  Domhm  Deu$ 
tuu$^  Dcu$  uim$  e$t :  halies  unam  cliordam.  Non  acclf^ 
f»a$  ffi  vanwm  nomen  Donuni  Dei  tui :  habes  alleram 
cbordnm.  Observa  dieni  sabbali,  non  carnaliler,  tioa 
jtidnicis  deHciis,  qui  otio  abulunlur  ad  ncquiiiam. 
Melins  enim  ulique  loia  die  foderenl ,  quain  lol:i  die 
saharent.  Scd  tu  cogiians  requlem  in  Dco  luo  ct  pro^ 
pter  ipsam  requicm  oinnia  facicns ,  absline  ab  opcre 
aervili.  Omnis  cnim  qui  facil  peccalum  ,  scrvus  est 
pcccaii (Joim.  v»i,34):ei  ulinam  liominls,  cl  non 
peccili !  Ha»c  tria  perlinent  ad  dilectionem  Del,  cu- 
jus  cogita  uniutem,  veritatem  etvolupiatem*.  Estcnim 
qiiaedam  voluplas  in  Domino ,  ubi  vcruni  sabbaluin, 
xepa  ve«|uio8.  Uiide  dicitur :  Deieetare  in  Domino,  et 
dvbil  iUti  petitiones  cardi$  iui  ( P$aL  xiivi »  4 ).  Quis 
eiiim  «c  delecial,  quam  ille  qui  fecii  omnia  qux  dc* 
lcctaMi?ln  bis  iribus  charius  Dei,  in  septem  aKis 
char.tas  proximi ,  ne  facias  alli  quod  pati  non  vis. 
B^nare$  palrem  el  matrem :  quia  vis  te  honorari  a  flliis 
luis.  Non  mtBcheris  :  quia  nec  mcecbari  uxorem  tuaui 
post  le  vi».  Non  pcctite»  :quia  el  ooddi  non  vis. 
fiam  fureri$ :  quia  furtum  pati  uon  vis.  Non  fal* 
$um  tatiinonium  tUca$  :quia  odisli  adversum  le  fal- 
sooi  teatimouium  dicentem.  Non  cancupi$ca$  uxorem 
prosind  tui :  quia  et  tuam  noii  vis  ab  aiio  concupisci. 
iVoa  cancupi$eas  rem  aiiquam  proximi  tui  (  Exod,  xx, 
i-17 ;  Deut.  v ,  6-41 ) :  quia  si  quis  Uwni  concupiscil, 
dlsplicet  tibi.  Converle  ei  in  te  liiiguam,  quaiulo  tibi 
dttpUeciquilibinocel.Hajcomnia  pnccepla  Dci  sunl, 
sapientia  douanle  daia  sunl,  desupcr  S(uianl.  Ta:  ge 
p&alteriura ,  imple  Legeiu ,  quam  Domiuus  Deus  luus 
ncKi  vcnil  solvere,  scd  adimplere  ( lfa«A.  v,  17).. 
lni|4ebis  euim  amore ,  quod  limore  uon  poteras.  Qui 
eului  tiuieiida  iion  facii  male,  mallct  n.core,  si  lice- 
rel.  liaq«»c  clsi  faculias  mm  dalw,  volunlas » lcnclur. . 
Nofi  facio,  inquil.  Quarc?  Quia  liraco.  Noiidum  amas 

1  M«  Reff  et  vatic,  prw  cceterie  dederit. 

«  ^iSSiri';  noia  ii».  At  Edd.,  et  votumatem.  Moxqur, 


«H2 

justiiiam ,  adhuc  senus  es  :  esto  filius.  Scd  ex  boiio 
scrvo  fit  bonus  filius.  liUerim  liincnJo  noli  facere, 
disces  cl  amaudo  non  raccrc.  Est  euim  qiia*dam  pul- 
cbntiido  justiti».  Poeu  i  lc  delcrrcot.  fla')et  jusiilia 
ibrmain  huam,  oculos  qu:rrit,  acccudilainaloressuos. 
Pro  hac  Martyres  sxculiun  calcantcs,  sanguincm  fu- 
derutit.  Quid  amnbant,  qiiando  isiis  omuibus  rcnun- 
tiabant?  Num  cnim  illi  non  erant  amatores?  aut  lioc 
vohis  dicimus,ul  non  amciis?  Qiii  noii  amat,  friguii, 
obriguil.  Amclur,  scd  illa  puIcliritiKlo  qu«  cordis 
ociilos  qua-rit.  Amelur,  sed  ill:i  pulcliritudo  qua»  laii- 
d,»la  jusiitin  inccndil  animos.  Promunt  verba,  eduiil 
voccs ,  undiijue  dicunt ,  Bcne ,  Oplinic.  Quid  vide- 
ruiit?  Ju  Ittiam  vidcrunt,  in  qua  *  pulchcr  cst  ciirvus 
senex.  Non  eiiim  si  piocedat  senex  Jusiiis,  esl  ali(|uid 
iu  ejus  corpore  quod  ameiur ,  cl  t-unen  amalur  ab 
omirihus.  Ibi  amatur,  ubi  non  vidciur ;  imo  ibi  ama- 
tiir ,  uhi  cordc  videtur.  Delcclci  vos  crgo ,  et  rogale 
Dominum  ut  delectet.  Doniinus  cnlin  dabit  suavit;iicin, 
et  lerra  nosfra  dabil  fruclum  suum  {PsaL  l\xxiv, 
15)  :  ut  per  charilatcm  iiupleatis  quod  pcr  timorem 
implerc  diflicile  cst.  Quid  dico  *  dinicile  est?  Non 
potest  adhuc  aflimus  :  inallet  iioii  csse  quod  pnecipi-' 
tur ,  si  ad  facieiiduip  amore  nou  diicilur,  scd  titnore 
Gonrctatur.  Noli  furtum  facerc,  time  gchcnnas  :  mnllct 
non  essc  gcliennas ,  in  quas  millerelur.  Quando  inci» 
pit  amarc  justiliani,  nisi  quaiido  inaKct  furt:i  iiou 
esse,  ctsi  gehenna:  uon  csscnl,  iu  quas  fures  miile- 
reiitur  ?  lloc  est  amare  justitjam. 

7.  Et  ipsa  justitia  qualis  est  ?  quis  illain  pii-git? 
Sapieiilia  Dci  quam  pulchriludiueiii  lial)et?  Pcr  illani 
pulchra  sunl  omiiia,  quae  oculis  placcnl :  ci  videndae, 
compleciendx,  corda  mundanda  sunt.  Iliijiis  nos  ama^ 
torcs  profitemur  :  ipsa  nos  componit,  ut  ei  non  dls- 
pliccamus.  Ei  quando  nos  reprchcndunl  hoinines  in 
his  rebus ,  in  quibus  ei  quam  diliginius  placemus , 
quomodo  parvi  habcmus  rcprchcnsores  nostros,  quo* 
modo  illosconlemuiuius  et  omnino  uihili  pendimus '  ? 
Amalores  lubri<  i  et  dainnabiles  fcminarum ,  quaisdo 
amal.-e  ipsorum  compouunl  illos  secuuilum  oculos 
suos ,  si  ipsis  placcant ,  noii  curant  eos  quihus  diS' 
plicent,  pulaiites  sibi  sufncere  quod  earum  oculis 
plaCGnt,.ad  quasaffcctant :  et  pleriimque  gravlbus  dis- 
plicent ,  imo  seinper  gravibus  displiccnl,  et  meliore 
judicio  nprelicnduntur.  Nou  benc  lonsus  cs,  dicll  vir 
gravis  lascivo  adolcscenii ,  non  tc  dccct  cuin  talihus 
cincinnjs  incedcre.  Nnvii  aulcm  Hle  capillos  illos  pla- 
cere  iiescio  cui :  odit  le  rcpreliciidentein  vcro  jiidicio, 
el  acrvat  iu  se  quod  placei  pcrvero  consilio.  Iniiui- 
cum  te  putal,  quia  turpiludinein  dcmis  * .  Fiigil  ocu- 
los  tuos,  el  omnino  non  cural  qua  regula  juslili.TC  re-* 
prehendatur.  Si  ergo  illi  non  curant  reprehcnsores  ve- 

«  sic  ijlcriciue  acmelioris  nola  Mss.  edd.  vcro,  sedHla  prl- 
chritndo  qua:  laudatur.  JuEtitia  incendil  aninios  :justvia 
accensi  promunt  verba,  edunt  roces.vndiqne  dtctmt .  Am», 
ODtime.  Quid  viderunt  ?  m  quo  pulclicre^curvus  seiwx? 

«  Edd.:  (juod  dico.  n:ss.  vero :  Quid  dtco  ? 

B  lu  ioMss.  M  1a  Fxld.,  quomodo  pran  Inbcmur  apud  re^ 
prchensoyes  mwfros,  qiwmodo  ab  illij  contanmimtr,  d  m- 
ninonfiiiipendiinus. 

*  DuoMss.,  (Ulyjit  Bcaigu  (^'^^Tty  aamna$. 


2g5  8.  AOCLSTINI 

raccs,  ul  $inl  formosi  fallaccs ;  nos  in  his  relms  io 
quibus  piacemus  Bapienliae  Dci,  debemus  curare  irri- 
sores  injusios,  non  liabenles  oculos  nndc  vidoanl 
quod  amamus?  Hxc  cogiunles  rccU  oorde ,  Co/i/f/«- 
mtm  Domino  in  cithara,  «  pMlierio  decem  chord{irwu 
psatlite  «. 

8.  [ver$,  5.]  Cantali  «  caniicum  novum.  Exuiic 
vciuslaiem  :  noslis  canlicum  novum.  Novus  liomo, 
Novum  Teslamenlum,  novum  canlicuoi.  Non.periinet 
iiovum  canlicum  ad  homines  vcleres  i  non  illiid  di- 
scunt  nisi  hoini|»es  novi ,  renovati  per  graliam  ex  ve- 
lusiaie,  ci  pcrlincnles  jam  ad  TcsUwncalum  novum, 
quod  csu  rcgnum  crelorum.  Ei  suspirat  ojnnis  amor 
nosicr,  etcaulal  canlicum  novum.  Cantel  canlicum 
Doyum,non  lingua,  scd  viu.  Canlate  d  caniUwn  no-. 
vnm:bene  caulaUei.  Quxril  unusquisque  quomodo 
canlcl  Dco.  Canto  illi,  sed  noli  male.  Non  vult  of- 
fendi.aures  suas.  Bene..c^nla,  fraier-  Si  alicui  bono 
auditori  musico,  quando  libi  dicitur ,  r>anu  ut  pla- 
ceas  ei,  sine  aliqua  in§lruciionc  musicn  arUs  caniare 
ircpidas  * ,  ne  displiccas  artifici ;  quia  quod  in  teira- 
pcritus  non  agnoscil ,  artifex  rcprchpndit^  quis  offe- 
rat* :  Dco  bene  canlare,sic  judicanii  de  cantore,  sic. 
eiaminan!i  omnia,  sicaudicnii?  Quando  poles  afferre 
tam  clcgans  arlincium  cantandi ,  ut  tam  perfeclis  au- 
ribus  in  nnllo  displiceas?  Ecce  vcluti  niodum  canlandi 
dal  libi  :  noli  qujjcrcrc  vcrba  ,  qnasi  explicare  possis 
unde  Deus  deleclalur.  J«  jubilatione  cane  :  hoc  est 
euim  bene  canere  Deo,  in  jubilaiione  caniare.  Quid 
esi  in  jubii3lione  canere?  Inlelligere,  verbis  cxplicarc 
non  posse  qnod  canilur  corde  • .  Elenim  iHi  qni  can-. 
lani,sive  in  messe,  sive  in  Yinea,  sive.in  aliquo 
operc  fervenii,  cum  cceperint  in  vcrbis  canlicorum 
exsultare  laetitia  ,  veluti  implcii  tanla  Ixtitia ,  ut  cani. 
verbis  cxplicarc  non  po^siiiL,  avertunl-seA  syilabis 
verborum ,  el  eunt  in  sonum  jubilalionis.  Jubilum  * 
sonus  quidam  esl  signilicans  cor  parturire  quod  dicere 
iion  potesl.  Et  qucm  decel  isU  jubilatio ,  nisi  incifj- 
bilem  Deum?  Incffi^bilis  enim  est ,  quem  fari  non  po- 
tes  :  et  si  eum  fari  non  potes ,  et  lacere  non  dcbcs , 
qtiid  resial  nisi  iil  jubilcs ;  ul  gaudcat  cor  sine  verbis, 
cl  immensa  laiitudo  gaudiorum  ineUis  non  habeat  syl- 
labarom  ?  Bene  cantate  ei  in  jubilattone. 

9.  [vm.  4.]  Quoniam  reclus  est  sernio  Domini^  et 
omnia  opcra  ejus  in  (ide.  In  quo  ctiam  displicet  non 
reclis,  rcctus  csl  ille.  El  omma  opera  ejus  in  fide.  Tua 
^int  opera  in  Ode,  quia  justus  ex  fide  vivit  (Rom.  i, 
17),  el  fides  per  dilectionem  operatur  (Gal.  v,  ft) :  tua 
sint  opera  in  flde,  quia  in  Deum  oredcndo  fidelis  cffl- 
ceris.  Upcra  Dei  quomodo  possunt  esse  in  fide,  quasi 
e  Deus  cx  fide  vivat?  Invcnimus  etDeum  fldclcm,  el 
hoc  non  vcrbis  nosiris  dicitur,  Aposlolum  audi :  Pido^ 

>  Sic  aUquot  uss.  Alll,  sl  vis  aliquam  instructianm  nuts^ 
€a',  cic.  vm.  vero  :  si  lis  atiqua  inslructime  mudcw  artis 
cantarey  trepidas  ne,  eic. 

•  In  plei-isque  Mss.,  afferat  Deo, 

>  Edd.,  quod  canitur  ore  Deo,  At  Mss.  aliqol,  q^tod  cam^ 
Utr  neOi  praBtermissa  voce,  ore.  Alii  auiem,  quod  casritnr 
orct  vei,  qw>d  canUur  corde^  noa  addito,  nco,  NonnuIIi 
ellam  loco  verbi,  expticare,  liabeni,  explicari. 

*  vox,  jiiW/i«w,  abcst  ab  onuiibus  Mss. 


EPISCOPI  gg^ 

/m.  iiiqnil,  Deus  qui  vos  non  permitUtt  tetitari  supra 
quam  potestis  ferre,  sed  faciat  cum  tentatione  eiiam  cxi» 
IMW,  ul  possitis  sustincre  (I  Cor.  x,  13).  Audistis  Ode- 
lem  Deum,  audilc  cl  alibi :  Si  lolerabimus,  et  conre- 
gnabimus ;  si  negaverimus ,  ei  ipse  uos  negabit ;  «  nom 
credimus,  ilfe  fiddis  permauel,  ncgare  semeiipsum  non 
pojest  (  H  riwi.  II,  12,  15  ).  Ihibciuus  ergo  cl  fldeleiii 
Dcnm  :  distinguamus  poiius  fidelcm  Deam  a  fideli  ho- 
n.iinc.  Fidilis  homo  est- credens  promitteiili  Dco ;  fl-  . 
dc'i^  Dciisest  cxhibcns  qiiod  promisit  liomiiii.  Teiiea* 
raus  fidclissimum  debitorem,  qnta  tenemiis  miseri-  ^ 
cordissiniiim  promissorem.  Ncquc  oniin  aliquid  ei 
niuiuum  conunodavinius ,  ul  debilorem  teaeamas; 
ciim  ab  illo  habcainus  quidquid  illi  offerimus ,  et  cx 
ill9  sit  qiiidquid  boui  suiniis.  Qiiiuia  bona  >  quibiis 
gaudcmns,  ab  illo  sunt.  Qiiis  enim  cognovit  sensnm 
Domiiii,  aut  quis  consiliariiis  cjiis  fuil;  aiil  quis  prior 
dcdit  ei,  0]t  retribuetur  ilU  ?  Qnouiarai  ex  Ipso,  el  pcr 
ipsuoi,  ct  in  ipso  sunt  omnia  {ttom.  xj,  54-36).  Ergu 
non  ei  aliquid  dedimus ;  eUencraus  debitorcm.  Uiide 
debiiorem?Quiapromissor  est.  Non  dicimus  Deo,  Dot 
niinc,  reddc  quod  acpcpisti ;  scd,,Rcdde  qiiod  proini- 
sisii.  Quoiwtm  rectus  est  semo  Domihi.  Qiiid  csl,  re^ 
ctus  esi  sermo  Domini  ?  Hion  le  fallit.  tueum  iic^i  M- 
Icrc  :  inio  lu  le  noli  fallcre.  Quis  eiiim  fallit  omnia 
scicnlcni  ?  Sed  mcnlila  est  iniquitis  sibi  ( Psat.  xxvi^ 
12).  Quoinam  reciuf  est  Hrmo  Domiui^ei  omnia  op^a 
ejus  in  fidc. 

10.  [iuT«.  5.]  Diligit  misericprdiamjei  jadidum.  fv^ 
ista,  qnin  Aicit.  Intcndile  ipsam  misericordiain  ct  jii- 
diciuin.  Miscricordiac  lcropus  modo  csi,  jo*licii  tempus 
post  erit  Unde  est  miscricordi»  lempus?  Vocal  modo 
avcrsos,  donat  peccaia  conversis  :  patiens  cst  supcr 
peccalorcs  donec  converlantur :  quandocumque  con^ 
vcrsi  Aiorinl,  pKCleriia,obIivisQitur,  fulura  promittit : 
horlatur  pigros,  consolalur  affliclos,  docet  studiosos, 
adjuvat  dimicantes  :  neroiiiera  deserit  laboraniem  el 
exciamantem  *  ad  se  :  donat  unde  sibi  sacrificctur, 
ipse  tribuit  uiide  (dacetur.  Magnum  mlsencordias  lem- 
pus  non  iranseal,  fraires,  non  nos  IraQ^at.  YeiUiiruiii 
Csl  judicium  :  crit  et  lunc  poRnilentia,  sed  jam  inrm* 
ctuosa.  Diceni  intra  se  pcenitentiam  agentes,  et  praoH" 
guslia  spiritus  gmentes^  cehe  ista  scripia  sunt  hi  libro 
SapienliiC,  Qaid  nobis  profrnt  superbia,  ei  ditntitnrmm, 
jactantia  quid  contulit  nobis  f  Transiemnl  omnia  tan* 
quam  umbra  {Sap,  v,  3,  8,  9).  Hodo  dicainus,  Trans- 
eunt  omnia  lanquara  urabra:  Modo  frucluose  dica- 
nius,  Tra^seunt :  ne  tuncdicarausiHfrucluose,  7faii4' 
irnni.  llcc  esl  ergo  tcmpus  raisericordiae ,  eril  «A 
Judidi. 

11.  Ne  putclis  aulein,  fratrcs,  quia  isla  a  se  possunl 
iii  Dco  aliquo  modo  separari.  Yideulur  eiiim  sibi  ali- 
quando  contraria,  ut  qui  misericors  csl,  non  servct 
jndiciiim;  et  qui  judicii  tenax  esl,  obilvisealur  mise' 
ricordiam.  Omnipoiens  est  Deus,  nec  in  misericordia 
amitiit  judicium,  nec  in  judicio  miscricordiam.  Mise^ 

*  Qmncs  pro|>e  msr.  ,  dotm. 

*  \uiic.  »;s.,  el  inhidiitem  ad  se. 


^i 


FNARnATIO  IN 


rctttr  cnitn,  coDbiderat  uiiagincm  siiam,  fragiliLilein 
iiosirain,  errorcm  noslrum,  cxciiaiciu  nosiram,  el 
Tocal :  ei  conversis  ad  se  dopai  pecc^ta,  "on  conver« 
sis  non  donat.  Misericora  est  injusiis?  Numriuid  et  * 
judicluni  amisit,  aut  non  debuit  judicare  intcr  conver* 
80S  el  non  conversos?  An  vobis  jusium  videiur,  ut 
cttnversns  et  nop  couvcrsus  xqualilcr  habeanlur ;  ut 
eo  iitodo  suscipiatur  confitcns  et  luenticns,  humilis  ct 
•opcrbiis?  Ergo  babet  ct  judicium  in  ipsa  miscricor- 
dia.  Uur^us  in  iUo  judkio  habobit  e't  misericordiam, 
in  eos  utiqtie  quibus  dicturus  est :  Efunvt,  et  dedistU 
flpAt  maHducare  (  Moith.  %xy^  35  ).  Eicnim  dicitur  in 
quadam  Epislola  aposlolica :  Judicium  enim  iine  miV 
uricordia  iUi  qui  non  fecil  misericordiam  ( Jacobi  ii, 
45)..  Beati,  iiiquii,  nw«mcorrfM,  ^uoMtom  ipsorum  M/t- 
snebiiur  (Malifi:  v,  7).  Ergo  in  illo  judicio  eril  el  nuT 
scricf»rdLi,  sed  non  sinejudicio.  Si  cnim  non  in  qucni- 
hlKrt,  scd  in  eum  crit  misoricordia,  qui  praTOgavit 
iiiisericordiain  ;  el  ipsa  miscricordia  justa  eril,  quia 
coiirusa  non  erit.  Miscricordia  esl  cerlc  ut  dimillan- 
(ur  peccaia,  misericordla  est  ut  tribualur  vita  xtcrna : 
vide  ibi  judicium,  Dimiltitet  et  dimHfe(ur  vobi$;  date^ 
€t  dabi:ur  vobit  {Luc.  vi^  57,  38).  Ccrtc,  dabilur  vobis^ 
et  dimittetur  voins^  misericordia  esl.  Si  inde  reccssis- 
set  jiidicium  ',  non  diceret :  /n  qua  mensura  mensi 
fueritity  in  ea  remetietur  vobis  (Matth.  vii,  2^ 

i^  Audisti  quemadmodum  exbibcat  Dcus  miseri- 
cordiam  ct  judicium  ;  cxhibe  el  tu  mibcricordiam  ct 
jiidicium.  An  forte  qd  Dcqm  pcrtiiifnt  isia,  ad  bonii- 
nem  non  pcrtincnt?  Si  ad  liomincm  non  pcrtinercnt, 
aon  diccrci  Dominus  Pliarisais  :  Heiiquistis  graviora 
Legis  ,  misericordiam  et  judicium  (  /d.  xxiii,  23 ). 
Ergo  pertment  ad  le  misericordia  et  jiidicium.  Ne 
pcites  qiiod  ad  te  mbericordia  pertincat ,  jiidicium 
autem  iion  ad  te  perlineat.  Aliquando  audis  causam 
inicr  duos»  quorum  duorum  unus  esl  dives,  et  alius 
pupcr ;  et  contingit  ut  paiiper  habeat  caiisam  ma- 
lami  dives  aulem  bonam  :  Jam  si  tu  non  es  eruditus 
iu  regiio  Dci,  videris  tibi  bcne  facere,  si  quasi  paupe- 
rem  roiscratus,  abscondas  et  coulcgas  iniquititem 
^llius,  et  velis  eum  jusiificare,  ut  quasi  causain  bonam 
habere  videalur  :  et  si  reprehensiis  rueris  quod  malo 
judicasti,  quasl  de  misericordia  respondes :  Novi,  et 
ego  scio ;  sed  pauper  eral,  misericordia  ci  debel)atur, 
Qiiomodo  tonuisti  misericordiam,  ct  perJidisti  judi- 
(lum  ?  Ei  quomodo,  inqiiis,  si  tenerem  judicium,  iion 
aroitterem  niisericordiam  ?  Pronuntiarem  advcrsus 
paupercm„  qui  unde  redderet  non  baberet ;  aut  si  ha- 
bcret,  cum  reddidisset  unde  postea  viveret  noii  inve- 
niret?  Ait  ttbt  Dcus  tuus  :  Ne  accipias  personam  pau^ 
peris  in  judicio  {Exod.  xxiii,  3).  Gxlornm  Tacile  est  ut 
adrooneamur  personam  divilis  non  acciperc  ;  lioc 
omnis  bnmo  vidct,  alque  uiinam  sic  oninis  liomq  fa- 
crret !  illud  csi  ubi  f:iHitur,  vcluti  qiii  vult  placcrc 
Dco,  si  perscnam  pauperis  in  judicio  accipiat,  et  dicat 

*  l^  pieriqM  USB.  Alil  v«vp  p^ndoves:  nimrkon  $a  fn 
islos  ?  Ntmtquid  autjudicium.  M  Edd.;  Misericors  est  ef /k- 
Uus.  Ntmufnid  autemjudicium. 
, » Kdd.,  sf  inde  rpfesstsaet  ajudieiQ.  Mas.,  recessissetjudi" 


PSALMUM  XXXII.  m 

Deo  :  Favi  paiiperi.  Imo  tcncros  utnimqiic,  et  miseri* 
cord.i.im  et  judicium.  Primo,  qualem  misericordiam 
fecisti  iii  cum,  cujus  iniquiiati  ravisii?  Eccc  saccello 
pepcrcisti,  Qor  pcrcussisti :  paupcr  iste  iniquus  reroan- 
stt;  et  tanlo  iniquior,  quanto  te  qtiasi  liomineoi  ju* 
sturo  favere  vidit  iniquitati  sux.  A  |e  recessit  injusto 
adjutus,  Dco  remansit  ^  juste  damnaiidus.  Quaiein  mi- 
scricordiam  pncbuisti  ei,  quem  iujiistiim  recisti  ?  Ecce 
cnidelior  inveniris  qiuim  miscrlcordior.  Quid  crgo, 
iiiquis,  facerera  ?  Judicares  primo  secundum  causam» 
arguercs  pnuperera,  flecteres  divitem.  Alius  est  jitdi- 
caudi,  aiius  petendi  locus.  Quando  14  ille  divcs  vide- 
rel  tcuuisse  justitiam,  non  erexisse  iniqui  pauperis 
ccrvicem,  sed  pro  merito  pcccnti  sui  objurgasse  te 
jusle,  nonne  flecterctur  illc  ad  miscricordiam  petente 
te,  qui  lactus  rcddiiiis  erut  judicautc  te?Qu.imvts 
ergo,  fralrcs,  Psalini  plura  rcstent,  consulendum  est 
lanicn  viribus  ct  aiiimx  et  corporis  proplcr  varicta- 
tcm  audieiilium  :  quia  ct  cnm  reflcimur^cx  eodem 
Uilico  veltit  multi  s.ipoie>  nnbis  fiuut,  ad  detergenda 
(listidia :  hxc  vobis  surficiant, 

SBAliO  n. 
De  altera  parte  Psaimi, 

i.  El  in  anuuntiando  el  in  aiidicndo  vorboverila- 
tis,  labor  esl.  Qucm  laborem,  fraires,  sDqtio  animo 
tolcranius,  si  seiitciili.t  dominicai  ct  conditionis  no- 
Btrjc  mcmincrimus.  Abipsoenim  nostri  gcncrisexor" 
dio  audivit  homo,  non  ab  homine  rallace,  ncca  diabolo 
sedtictore,  scd  ab  ipsa  verilate  ex  ore  Dci,  In  sudore 
vultus  tui  edes  panem  luum  (Genes-  iii,  19).  Proiiide  si 
panis  nostcr  cst  vcrbum  Dei,  sudemus  in  uiidiendo, 
ne  moriamur  in  jejiinando.  Psalini  hiijiis  primarum 
parlium  pauci  versus  Vigiliarum  ntipcr  aclaruin  (a) 
solemiiilate  tractati  sunt :  qnod  rcslat  audiamus. 

2.  [vers.  5,  6.]  Ilinc  autem  incipit  pars  qux  rcslat, 
qiiod  modo  cantavimus.  Misericordia  Domini  plena  est 
terra.  Verbo  Domini  coeli  firmati  sunt.  Idipsum  est 
enim,  Sermono  Domiiii  ca^li  solidati  sunt.  Dixerat 
supcriiis,  Bene  canite  ei  in  jubitationet  id  cst,  ineflabi- 
litcr  canite  :  Qtioniam  rectus  est  sermo  Domini^  et 
omnia  opera  eju%  in  fide.  Niliil  promittit  et  non  red- 
dii :  fidelis  ille  factus  est  debitor,  eslo  tu  avariis  ex- 
actor.  Deiiide  cnm  dixissct,  Omnia  opera  ejus  in  fide ; 
adjtiiixit  qiiare  :  Diligit  misericordiam  et  judidum, 
Qui  ergo  misericordiam  diligit,  misoretur.  Qui  autcm 
niiseretur,  potest  promitterc  et  noii  dare,  qui '  posset 
dare  eliamsi  iion  promilteret?  Ergo  qula  diligit  mi- 
sericordiam,  oportct  ut  exliibcat  quod  promiltit :  et 
qiila  diligit  judicium,  oportet  ut  exigat  quod  dcdit. 
Und(!  ipse  Dominus  dicit  cuidam  scrvo  :  Dares  tu  pe* 
cuniam  meam^  ct  ego  veniens  cum  usuris  exigerem  (Lue. 

*  5ic  Hss.  edd.  vero  :  A  te  remanzU  btjusU  adjutusy  a 
Deo  recessUJutte  darmumdus. 

*  plurcs  Mss.,  propler  varietatem  auiiendi^  qua  refici' 
mnry  cnm  ex  eodem  tritico^  etc.  Pra  loi*ea  sennoQem  fiuiunl 
adiiila  clausula,  Conversi  ad  nomhium. 

»  Edd.  Er.  el  Lov.:  QtAautm  miser€lur,THmpote,%t  protnil^ 
tere  el  non  dare;  quia  posset  dare  etimnsi  non  promilterct 
Nos  hic  scquimur  Mss. 

(ji)  la  ccclesia  S.  Cypriani. 


287  S.  AUCISTIM  rPIS€4  W 

xix,  23).  Qiiod  iilco  nionemns,  nl  sciamus  quod  modo 

3«:diviiiiiis.  I|)se  eiiim  divil  alio  loco  in  Evnngclio : 

Ego  non  judico  quemquam :  sermo  quem  loculus  Mtn 

m,  ipsejndicabU  eos  in  novissimo  die  {Joan,  vin,  15; 

x:i,  48).  Ncc  se  exruset,  qnl  andire  noii  vnll  nc  qnasi* 

6il  quod  :ib  illo  exijjaiur.  Idipsnm  enim  cxigiuir,  quia 

iiolnit  accipcre  cnni   d.ireiur.  Aliud  esl  enim  non 

posse^  accipcre,  aliud  noilc  :  illic  cxcusalio  nccessila- 

(is  est,  liic  rcalus  voluniaiis.  Krgo,  omuia  opera  ejns 

in  fide  :  diligil  misericordiam  et  judicium,  Accipile  mi- 

scricordiani,  Cl  tinielc  jndicium  ;  ne  ille  cum  veneril 

«l  exijjat  nos,  sic  nos  exigat  ut  Inancs  dimillat.  Exigit 

enini  ralioncm ;  reddiin  ralione,  donat  ajlcrnilniein; 

Accipile  ergo  niisericordinm,  rrntres,  acciptamus  om- 

nes.  Nenio  noslrum  in  accipirndo  dormiat,  ne  ad 

reddei:diim  maie  •  cxcitelur.  Acclpitc  miscricordiani : 

sic  ad  nos  clamat  Dciis,  lanquani  si  lempore  faniis 

dicerclur,  Acoipile  frumcntum.  Quod  cum  audlres 

teinporc  famis,  profccto  ipso  stimulo  nccessitalis  con- 

citus  curreres ,  versans  tc  hac  atque  illac,  qnxrcres 

tiiide  ncciperca  quod  dictum  est,  Accipite.  Et  cum  inve- 

nires  *,  quando  te  teneres?  quam  moram  intcrpoiie- 

rcs?  Sic  et  nuiiQ  dictum  est,  Accipite  inisericordinm. 

D.iligit  enm  misericordittm  ^ t  ;u(//cmm.  Gum  acccpcris, 

bene  utere;  u(  bonam  raiioncm  reddns,  cum  judi- 

cium  vcnorit  ejus  qui  tibi  modo  prasrog.it  in  ista  fame 

misericordiam. 

3.  [vers,  5.]  Nolo  ergo  inilii  dicas,  Unde  accipio  ? 
quo  eo?  Recordare  quod  cantnsii,  Misericordia  Do- 
niini  plena  est  terra,  Ubi  jam  non  Evangelium  prxdi- 
cntur?  iibi  sermo  Domini  tacet?ubi  salus  cessnt? 
Opus  est  ut  velis  accipere  :  plena  suiit  horrea.  Hicc 
ipsa  plenitudo  et  abundanlia  non  le  venicntcm  cx- 
eppctaverunt,  sed  ad  dormicntern  ipsa  venerunt.  Non 
dicuim  esi,  Surgnnt  gentes,  et  eant  ad  uniim  iocum  : 
scd  aiiHuntiaia  sunt  istn  gculibus  ubi  ornnt,  ut  adiin- 
plertlur exinde prophciia  dicens  :  Adombii  eum  unus- 
quiaque  de  loco  $uo  (Soph.  ii,  11)« 

4.  [vers,  6.]  Misericordia  Domini  plena  e$t  lerra, 
Quid  cocli?  Aiidi  quid  coe!i.  Non  enim  indigcnt  misc- 
ricordia,  ubi  nulla  cst  misiTta.  In  tcrra  alHindat  bo- 
oiiiiis  miseria,  supcrabundat  Domini  iniscricordia  : 
miscria  hominis  plcna  est  icrra,  ct  misericordia  Do- 
mini  plena  est  tcrra.  Cocliergo,  ubi  nulla  est  fniseria, 
auniquid  quia  noii  indigcnt  niisericordia,  non  indigeni 
Domino?  Omnia  indigentDoinino,  et  misera  ct  rdicia. 
Stne  ilio  miser  non  sublevatur,  sine  illo  felix  non 
regitiir  ^.  Ergo,  ne  fortc  de  coelis  quxrercs,  ciim  au- 
dircs,  Misericordia  Donuni  plena  esl  terra,  audi  quia 
Doiiiino  etcceli  indigent ;  Sermone  Domini  coeli  solidati 
iunt.  Nain  non  a  se  sibi  solidamenuim  fuerunt,  ncc 
ipsi  coeli  nrmiuitcm  sibi  propriam  prxstiierunt.  Vcrbo 
Domini  cali  firmati  sunt^  et  Spiritu  ons  ejus  omnis  vjr- 
tus  eorum,  Non  habuerunt  alii|uid  ex  se,  el  lanquam 
supplementum  a  Domino  perccpcrunl.  Spiritu  eniin 


m 


>  in  Edd.,  ne  quasi  non  sit.  Abesiparlicula,  non^  a  xiss, 

*  Er.  et  Lov.,  malum,  At  Am.  et  Mss.,  nuile. 

*  Edd. :  Et  cmi  venires.  ai  pliiros  >!S5.,  inv^niren. 

*  Beg.  cl  vaiic.  Mss.,  sine  Ulo  (dix  non  crigitur.  Alii 
quinqiic  :  siiU!  illo  fctix  eget. 


oris  cjus  noii  pars,  sed  omnis  rirtus  eomm. 

5.  Saiie,  fraircs,  videie  eadcin  oprra  Ptlii  et  Spirf- 
tus  sancti.  Non  enim  iicgligentcr  prRiereundnm  esf , 
propler  quosdam  iniquos  discrelores  et  (urbulentos 
confusores.  (Jtrumquc  enim  male  fit.  Ilonfundnnt  llli, 
ninle  discernendo,  crcaturam  cum  Creaiore  ;  ei  t  um 
siicrcalopSpiritiis  Dcl.  iniercreatiirnscuin  mimenmt. 
Illi  discernunl,  et  confundunt :  confundanlnr,  ut  con- 
veriantur.  Audi  modo  nnuin  opus  Pilii  et  Spifita» 
snncii.  Verbum  cerle  Dcl  Filius  est,  et  Spiritus  oris 
ejiis  Spirilus  sancius  est.  Yerbo  Dominicceli  $olidati 
$unt.  Quid  est  auicm  FoHdatos  esse,  nisi  habere  sta- 
bilem  el  firmam  viriiilcm  ?  Et  S^Hriiu  arh  eju$  omnis 
mtu$  eorttm.  Possel  ct  Sic  dici,  Spirilu  oris  ejiisca*li 
solidail  sun.t,  el  Verbo  Domini  omnls  rirUis  o<»nim. 
Qiiod  e.st  enim  omuis  virtus  eorum,  hoc  cst  sotidati 
sunt.  Hoc  ergo  fncit  Filius  et  Spirilus  sanclus.  Num- 
quid  sine  Palrc  ?  Quis  ergo  facil  p.T  Verbum  suum  c  I 
Spiritum  suum,  nisi  ciijiis  Verbum  est,  et  cuju^  Spi- 
ritus?  Trinitas  ergo  h;ec  uniis  Dcus.  Kunc  adur.t  qiii 
novit  a(Jlorare,  liunc  ubique  habet  qui  •  seconverlerii. 
Non  enirn  qu.TriUir  ab  aversis ;  sed  ipse  vocat  avcr- 
sos,  ul  iinpleat  convcrsos. 

6.  Sanft,  fralres,  exccplis  iUis  coeHs  supcrioribus 
Ignotis  nobis  in  terra  laborantibus,  et  pcr  hnmanas 
conjecuiras  utcumqne  ista  qu.Trentibus ;  exrepiis 
crgo  illis  coelis,  qiii  quomodo  sitit  siipcr  invicem  vel 
qiiot  sint,  vel  qiiilms  modis  distincii  sinl,  quibus  in- 
colis  iinplcli  sint,  qua  disposiiione  rcganuir,  qnomodo 
ibi  unus  quidam  hyinniis  indenciens  concincns  ab 
omjiibus  pnrdicot  Dcma  •,  mnllum  est  ad  nos  inve- 
nirc,  satngimus  inmcn  pervonirc.  Ibi  est  enim  pnlria 
nosira,  quam  loiiga  fortasse  percgrinatione  obliti  sn- 
mus.  Vox  enim  nostra  est  in  illo  psalmo  :  Htu  me, 
quoniam  peregrinalio  mea  longinqua  facta  est  (PsnL 
cxix,  5)!  Ergo  de  illis  coelis  et  mihi  difTicile  est  dis« 
pulare  ,  si  tamon  non  impoftsibilc,  et  vobis  iiiteHi- 
gere.  Ccite  qui  mc  in  his  i*ebus  intellectu  prxvenif, 
fruatur  quQ  pro^cessit,  et  oret  pro  me  ut  seqiiar 
egp.  Inierim  exccptis  illis  coelis,  h.ibeo  de  quibus  liic 
utcumque  disseram,  nobis  proximos  coelos  sanclos 
Dei  Apostolos,  pnirdicatores  vcrbi  veriutis,  per  quos 
ccelos  compliiti  sumus,  ut  per  totum  mundum  segcs 
Eccii^si.ne  pullularct ;  etsi  cum  ziznniis  interim  com- 
munem  bibens  pluviam,  sed  lamen  borrcum  nou  babt- 
tura  commune. 

7.  Eigocum  dictum  essct,  Misericordia  DominipUnn 
est  terra  :  qunsi  quaircres,  Onde  implcta  est  terra 
niisericordia  Domini?  Prius  mi:>si  sunt  c<ieli,  qui  mi- 
aericordiam  Domini  spargercnt  super  terram,  et  lioc 
super  loUim  teirnm.  Nam  vide  quid  de  ipsis  coeiis 
alibi  dicitur :  Cxli  enarrant  gloriam  />^,  et  opera  ma- 
nuum  ejns  annuntiat  firmamentum.  Qaod  eoeU,  hoc 
lirmamentum.  Die$  diei  eructat  verbum,  et  nox  nocti 
annuntiat  scientiam.  Non  cessatur,  non  Incetnr.  Sed 
ubi  praMlicavientm,  ei  quousque  perveneruntf  iVoii 
$unt  loqueUB,  neque  $ermone$,  quorum  non  audiantur 

«  sic  Mss.  At  Edd.,  qm  se  converteiit. 
« Mss.  iicg.  cl  ^aUc,  prKciiietur  veo. 


m 


ENARRATIO  IN  PSALMUM  XXXII. 


MO 


voces  eorunu  Sod  lioc  perlinei  ad  id  4|iiia  omiiiiitn  lin- 
giiis  iiiciHi  suiil  in  uno  ioco  {Act.  i\,  4).  Omniuni  liii- 
gnis  ItMruli,  impleverwU  quod  diclum  esl,  Non  wnt 
loqnelm  netiuB  umones,  tfuorum  non  attdianlur  voccM 
forttm.Scd  qBaero,  ipsa  vox  inoniiiibus  liuguis  quous- 
que  ptTvenerit,  q«3B  iinple^eril.  Aiidi  ergo  qiiod  sequi* 
lur :  inonmeiH  lerram  exiit  Monu%  eorum,  ei hi  fines orbh 
terrw  verba  eomm  {PsaL  xviii»  2-5).  Quorum,  nisi  cojIo- 
ram  qut  enamiit  gloriam  Doi  ?  Ergo  si  iii  oniocm  lcr- 
ram  exitt  sonus  eoruiii,  el  iii  liiies  orliis  icrraB  verba  co- 
niiD«  i|iiid  pnrdicaveritit  nobis,  imlicct  iiobis  qui  illos 
uiiMt.  liidical  p!aiie,  fideliter  indicat :  quia  el  aiite- 
qtiam  fieretil  pra*dixil  futura,  ille  ciijus  omnia  opera 
iii  fide.  Resiirrexil  eiiim  a  mortuis,  ct  contrcct  *ti8 
membris  suls  agnilus  a  *■  discipuiis  buis  ail :  Oporie* 
bai  paii  Chrisium^  et  resurgere  a  mortuis  tertio  die,  et 
yradicari  in  nomine  ejus  posnitenttam  el  remissioneM 
peccaloritm.  Uude,  et  quousque?  Per  omnesgentes^ 
aii,  tiici>^iifffrtt«  ab  Jerusalem  (Lttc.  xxiv,  46,  47). 
Qoain  miscricordtam  vero  oroiies  exspectamus ,  fra- 
tres.  uberiorem  a  Doinino ,  nisi  ut  pecciiu  n^sira 
dtuiitUiitur?  Cum  ergo  ca  sit  mr.gna  mistTicordia 
Dominif  reiDissio  peccalorum,  et  huhC  reinissionein 
peccalorum  pnEd;xit  Domiiius  prxdicari  per  onincs 
gentes,  MisericoriHa  Domini  plena  est  terra.  Uitde  plcna 
esl  terra?  Misericonlia  Domiiii.  Quare?  Quia  ubique 
diiuillil  pcccaia  Dcus,  quia  iiiisit  codIos  qui  terram 
conipliiereut. 

8.  Ci  qiioinodo  ausi  sunt  ipsi  coeli  ire  cum  fiducia, 
cx  liooiiiiibus  iiillrmis  coeli  fieri,  nibi  quta  Verbo  Do- 
mitti  cmli  soHdaii  sunt  f  Unde  eniin  baliereni  t:iulam 
vinutem  oves  inter  liipos,  ni^i  quia  ^ptrfftt  oris  ejus 
omms  vtrltts  eorum?  Ecce^  inquit,  mitto  vos  sicut  oves 
im  medio.  htporum  {Mutth.  x,  Iti).  0  Domine  iiiiseri- 
cordissiine  1  Gerte  lioc  faci>i,  ut  miscricordia  tiia  pleiia 
sil  terra.  Si  ergo  ita  es  iiiisericors,  ut  iiniilcns  lcrram 
inisencordin»  vidc  qiios  mitiis,  vide  (|uo  mittis.  Qtio, 
lnf|imiu,  roittis,  et  quos  mittls  ?  Ovcs  in  medium  lu- 
porum.  Uuiis  lupiissi  iiitttatur  in  picdiuin  iniiunicra- 
biliiiiu  ovium,'  quis  ci  rcsist.t?  Qiiid  iion  conturbat , 
nisi  fiirte  qiiia  ciio  saliator  ?  Naiii  omnia  devorarel. 
Bliiiis  iiifirroos  inlcr  satvos  ?  Millo,  inqiiii,  quia  cocU 
fiitiil,  ut  terram  coinpliianl.  Uiide  coeli  bomines  in* 
firwii?  Scd  Spiritu  oris  ejus  omnis  virtus  eorum,  Ecce 
lupi  leiiebunt  vos,  et  iradenl  vo<,  et  ofTerenl  poiesta- 
libus  propler  nomen  uieuin.  Jam  vos  anuate  vos. 
Yirluie  ve*lra?  Absit.  Nolite  cogiiare  quid  loquamiid  : 
tton  enim  vos  estis  qui  Ipqiumini,  sed  SpirUus  Pulris 
vestri  qui  loquiturin  vobU  {Ibid.  19,  20)  :  quia  Spiritu 
oris  ejus  otiwis  virtus  eorum, 

9.  Facu  sunt  h;ec ;  missi  sunt  Aposloli,  pertulenml 
prcfisuras.  Nuinquid  modo  unlas  ferimus  ut  audiamus 
lio^,  quaAias  illi  ot  seminareut  ban:?  Nun.  Eril  ei*go, 
fralFCS,  infrictuosus  labor  nosier  ?  Non.  Video  coii- 
siifiatioDeffl  vesiram,  sed  et  vos  viJetis  sudorem  n )- 
slriini.  Si  lolerauius,  et  conregnabimus  (II  Ttni.  n  , 
12).  Ecce  facta  suiit  ilia.  Ex  illis  ovibus  mis&is  iii 
mciJium  lupiinim  ti  mtnuuriab  martyrum  eclebraiuus. 

•  xs&^,  agtntns  disctputis  suis. 


Locus  iste,  (luando  niarlyri.s  beaii  (a)  corpus  percus-  ' 
suni  esi,  lupis  plenus  cral :  vicit  lol  lupos  una  ovis 
capta,  et  imple  ii  locum  ovibnsovis  occisa.  Saiviebat 
tunc  inare  in^enlibus  pcrscqueiilluni  fluctibus,  ibal 
in  aridain  silienlem  coelum  Dei.  Modo  aiitem  per  illa 
qiix  illi  pabsi  sniii,  qui  aciem  ruperiinl,  giorificatum 
Cbt  nomeii  Clirisli  :  occiipavit  ctiain  ipsas  potestaies 
ambiilans  super  ca|)ita  tiimentium  gurgitum.  Ei  qiiia 
ista  facla  siint,  modo  eliam  qui  videiit,  iiondum  cre- 
denlcs,  conveniicula  nosira,  cclebralioiics,  s<demni- 
tatcs,  laud.s  jaiii  inanifcsias  et  pubKcas  Dei  nostri , 
putaiis  eos  noii  d<*liTe,  pulatis  non  frcmere  ?  Sed 
nunc  iiiipletur  qu  d  de  illis  dictuin  est  :  Peceaior  vi- 
dtbit^  et  irascetur,  Quid  ergo.  quia  irasceiur  ?  Ne  li- 
roeas,  ovis,  Inpum.  Modo  iniiias  e^irnni  et  fremittig 
non  ibiiealis.  Irascitur  :  sed  quid  setiuitur  ?  Dentibus 
suis  frendet  et  tabescel  {PsaL  c\i,  10). 

10.  [vers,  7-9.)  Quia  ergo  modo  salsa  maris  aqiia  , 
qu:c  reniansit ,  in  Christianos  saivire  uon  aiidet »  oc- 
cnlium  aulem  murinur  rodit '  in  se,  et  inlra  inorta- 
Iciii  pcllem  fremit  conclusa  salsugo ;  vidole  quld  se- 
quitur  :  Congregans  sicut  in  utrem  aquas  maris-  Cum 
ergo  aiitea  iiiarc  libcris  fluctlbus  sicviebat ,  modo  au* 
tcni  inlra  niorialia  peclora  iitclusuui  ainarum  esi,  ille 
fccitqui  in.iiiis  vicit ,  qui  posiiit  luiic  mari  terminos, 
ui  iii  sc  renieantcs  commlniierentnr  fluclns  ejiis.  Ipse 
coiigrDgnvit  veliit  iu  ulrem  aquain  niaris  :  morlalis 
pellis  coniegit  amaram  cogitaiioncm.  Timentes  enim 
pelli  sua;,  inlns  tcnent  quod  nou  audciit  emitiere. 
Nain  cadein  est  amaritudo  :  sic  oderunt ,  sic  dete- 
stanlur.  Sed  qiiod  tunc  aperte  s.t'viebat ,  niinc  occul- 
te  ;  qnid  aliud  dicam  quam  qiiod  dicium  est,  Fren- 
det ,  et  tabeseel  ?  Eat  ei^o  Ecclesia ,  ambiilcl  :  faela 
est  via  ,  strala  {b)  noslra  ab  imperatore  niuniia  est. 
Fervcauius  in  iiineribus  l)onoriim  operiim ,  hoc  esi 
euim  auibniare  nosirum.  Et  si  qiiando  exisluni  lenla- 
tionuni  pressurai  unde  noii  sperabatiir,  jain  congre^a- 
tis  velut  in  ulrcm  aquis  muris ,  inlclligauius  Donii- 
num  facere  boc  ad  disciplinam  ,  ut  excuiiat  a  nobis 
nialc  pra'fidenlem  '  de  tcmporalibus  securilatein  ,  ct 
dirigat  nos  in  rcgnum  snuin  composilo  desideiio. 
QikhI  desiderium  iribulalionibns  hinc  alfjiic  hinccon- 
tundentibus  piodncilur,  ut  simus  canori  auribus  Do- 
niini  lanqiiain  tiibx  dncliles.  Diclum  est  enim  et  boc 
in  Psalinis ,  iit  iii  tnbis  diiciilibus  laudeinus  Denm 
{Psat.  xcvu,  6).  Tuba  duciilis  malleo  prodiicitur ,  ita 
christianum  cor  in  Dcum  pressuraruiu  pl.igis  exien- 
ditiir. 

11.  Memiuerimus  ergo  ,  fratres ,  jam  bis  (einpori- 
bus,  quibiis  congregnia  est  velut  in  uirein  aqna  nia- 
ris,  non  deesse  Dco  undc  proferat  quo  nos  eme::det; 
cuiii  einentlatione  noins  opiis  est.  Ideo  enim  sequirnr  • 
Ponens  in  thesauris  abijssos,  Thcsanros  Deidicitsctre* 
tiim  Dei^  Novit  ille  omt.iuiu  corda,  quid  ad  tcmitui 
profcrat,  unde  proferat;.quantatii  polcslatem  tribuat 

*  Edd.,  rvgit.  At  Mss.,  rodit. 

•  >ic  aliquul  Mss.  KdJ.  vcro,  providentem. 
('/)  i:yi»na:ii.  .       .    .^.. 

(ftjsiraia  dicia  csl  vla  fuVMca  lapidibus,  seu  silu 
munUa. 


191  S.  AlJGl3STlNt  EPISCOM 

maKs  in  bonos ,  ad  judicnndos  qiiiiem  nialos ,  cru- 
dtendos  autem  bonos.  Novil  quomodo  hxc  agat ,  qtii 
t>ouit  in  thesaoris  abyssos.  Fial  ergo  quod  sequiuir  : 
Tvneat  Dominum  omni$  terra.  Non  glortetur  snperba 
Iflctilia  temcraria  exsultaiione ,  dicens  :  J:im  congrc- 
guta  est  velut  in  utrcm  aqiia  inaris ;  quis  niilii  allquia 
bciet?  quis  nocere  audebit?  Nescis  quia  posuit  ille  in 
iliesauris  abyssos ,  nescis  uiide  proferal  quod  opus  esl 
ad  flagellandum  te  pal^r  ttius  ?  Qul  quid^ni  in  discipri- 
mm  iuam  liabet  abyssi  tbi^auros ,  quibus  te  erudiut 
•d  tbesauros  coBlorum.  Ergo  rcdi  ad  timorcm ,  qui 
jam  ibas  in  securitalem.  ExsuUct  torra,  sed  et  litncat. 
fiisuttet :  qiiare  ?  Quia  mlfeericordia  bomiiit  plena  ost 
lcrra.  Timeat :  quare  ?  Quia  sic  congregavit  iii  utrem 
aqoas  maris ,  ut  ponctet  iii  tbesauris  abyssos.  Fit  ergo 
in  illa  quod  alibi  breviler  utrumque  dicilur  :  Senhe 
Domino  in  timore,  et  ex$uUaie  ei  cum  ttemore(PsaL 
iijil). 

it.  fimeat  Donmum  omnii  terra  i  ob  ipso  autetli 
commoveanlur  omnes  (lui  inhabiiant  orbem  terrds,  Non 
ttraeaiit  allerum  pro  illo :  ab  ipso  commoveantur  omnes 
qUi  inhabitant  orbem  ten(B,  Fera  saivit  ?  Deiiin  timo. 
Serpens  insidialur  ?  Deum  lime.  Homo  te  odil?  Denm 
time.  Diabolus  te  Impugnat?  Deiim  linic.  Toia  enim 
crealura  sub  illo  esl  quem  juberis  tiinere.  Quoniam 
ipse  dimt ,  et  facta  sunt ;  ipse  mandavU ,  et  creata  snnt, 
Hoc  in  Psalmo  sequitur.  Cum  enim  dixisset,*i4fr  ipM 
eommoveantur  omnes  qid  inhabilant  orbem  terrcs  :  ne 
convcrteret  se  bomo  ad  timendum  aliquid  aliud ,  et 
aversus  a  timore  Dei,  limeret  pro  illo  aliquain  creatu- 
ram  ,  et  adoraret  quod  Tactum  est,  dimisso  qui  recit; 
conflrmavit  nos  in  timorc  Dei  tanquam  dicens  nobis , 
et  alloqucns  nos  :  Qiiid  formidalurus  es  aliquid  de 
coe'o,  aliquid  de  lerra,  aliquid  de  mari?  Jpsedixit, 
tt  facta  sunt ;  mandavil ,  et  creata  sunt,  Qui  dixil  el 
facta  sunl,  maiidavit  el  crcata  sunt,  cum  jubci  mo- 
ventur ,  cum  jubet  quiescnnt.  Et  malilia  bominum  * 
cupiditatem  nocendi  potesl  habere  propriam  :  polesta- 
lcm  autem  si  ille  non  dat,  non  habel.  Non  est  ehim 
potettas  nisiaDeo  {Rom.  xiii ,  i)  :  dt^riiiitiva  sentcti- 
tia  Aposloli  est.  Non  dixit ,  Non  est  ciipidiias  nisi  a 
Peo.  Est  enim  mala  cupidilas ,  qn.T  non  esi  a  Dco  : 
scd  quia  ipsa  mala  cUpiditas  niilli  nocet ,  si  ille  iion 
permiilat ,  Non  est ,  inquit ,  potezlas  nisi  a  Deo.  Unde 
Deus  homo  stans  anie  hominem  ,  Nonhaberes^  in- 
quil,  in  me  potatatem  ^  nisi  data  fuisset  tibi  desuper 
(Joan.  XIX  ,  {{).  lllc  judicabai ,  ille  docebai :  cum  ju- 
dicabatur  ,  docebat ,  ui  judicarel  quos  docuerat :  Non 
haberes  ,  inquit,  in  me  poteslatem,  nisi  esset  dala  tibi 
desuper.  Quid  boc  ?  Homo  tantum  non  habet  potesia- 
tem  ,  nisi  cum  acceperit  dcsuper  ?  Quid  Ipse  diabolus, 
ausus  esi  vel  unam  oviculam  lollere  viro  sanclo  Job , 
nisi  prius  diceret ,  Mitte  manum  luam ,  lioc  cst ,  da 
potestatem?  Ille  volcbat^  scd  ille  non  sinebat;  qiiando 
•  ille  permisit ,  ille  potuit  :  1.011  ergo  ille  poiuit ,  sed 
qoi  permisit.  Idco  bcne  eruditus  ipsc  Job ,  non  aii , 


i^ 


«  Ff*  cl  IjOv.:  ronqttiescit  et  mali-ia  /loimiiMn,  atpmtlas 
hmninum.  cvpidilalem  nocendi  polest  homo  habere  prO' 
priam.  ^os  bic  Mss.  lectioncm  sul^sliiuimiis. 


siciit  jain  comffleinm-are  vobis  stdcmlis ,  Donriuus  de- 
dit  et  diabfdus  abstutit ;  sed ,  Domnus  didit ,  el  Do^ 
mittus  abstulit  :  sieut  Domino  plaeuit ,  ita  factnm  es. 
(Job  1 ,  II ,  21) ;  non  ,  sicut  diabolo  placuit.  Vidrie 
crgo ,  fratres  mei ,  cum  tanto  laborc  manducantes  sa- 
lubrein  el  ulilem  psincm^  videle  iie  ^uemqoam  liiiicai* 
tis  nisi  Domitiiim.  PraPier  eum  .ne  limeas  alium , 
Scriptura  tibi  dicit.  Proitide  limeat  Dominvm  omnis 
terra ,  qui  posuit  In  tbedaaris  siiis  Hbyssos.  Ab  ipwi 
autcm  commoveantur  omnes  qni  habltanl  oriiem 
terrae.  Quoniam  ip$B  ditdt ,  it  faeta  $unt ;  ipte  mfludfl- 
vit ,  et  creata  siint. 

43.  [vers.  10.]  Sed  jani  cessaverunt  regcs  inali  i 
faCtl  suiit  boni :  cf cdiderdnt  *  el  ipsi  1  signuih  cru<is 
Cbrisli  in  fronlcjjtm  portanl  pretiosios  signum  quali- 
bet  gemma  diadematls  :  illi  qui  saevierunt,  destrucil 
sunt.  Sed  quis  fecil  boc?  Fojle  tu,  utciioMas  te? 
Dontinns  distipat  consilia  gentium  ,  reprobat  aulem  co^ 
gitationes  poputoiitm  ,  et  reprobat  con$Hid  prindputtt. 
Quaiido  dixerunt  :  Tollamus  eos  de  lerra ,  non  crit 
nomen  cbristianum  si  lioc  feccrimus  :  sic  occidaiiiur. 
sic  torqncantur,  talia  ct  talia  illis  infligantur.Diela 
sunt  bscc^  et  Inter  h»c  crevil  Ecclcsia.  KcprobMt 
co(jUtttione$  populorum  ,  et  reprobat  conMiia  prin- 
cipum. 

14.  [ver$.  41.1  Cottsitium  vero  Domilti  manet  in 
aternum,  cogitatione$  cordi$  eju$  ifi  sacuta  $ccutorwn. 
Rppcliiio  sententiae  esl.  Quod  antc  ait  consiUum,  ln»c 
ait  poslca  cogitatione$  cordi$  :  etquod  supra  ait  imohiI 
in  wtemum ,  hoc  ail  postea  tit  $eeeula  $acHtorum.  Re- 
pciitlo ,  confirmatio  cst.  Ne  auiem  putelis  4  fnUrcs  , 
quia  dixil  cogitationes  cardis ,  quasl  scdere  Deum  ,  ct 
cogitare  quid  agat ,  et  cxquirere  consiltum  facienii 
aliquid  vel  non  faciendi.  Tuas  simt  isl»<  0  hoino ,  tar- 
ditatcs  :  uscjue  in  velocilaiem  cnrril  verbum  ejiM. 
Qiiando  potest  mora  essc  cogiialionis  in  tllo  veibo  , 
quod  unum  est ,  cl  oinnia  coinploclitur  ?  Sed  dicaiitur 
cogilaliones  Dei,  ut  iu  iiitellig:is ,  ut  sccimJuro  le 
audeas  erigere  cor  vel  ad  verba  tua  infirmilati  simi- 
lia  :  quia  rCs  rpsa  multum  est  ad  te.  Cogitatione$  c«r- 
di$  eju$  in  $oscuta  $aculorum.  Quas  sunl  cngiiationcs 
cordis  ejus ,  et  quod  esl  consilium  Domini  quod  nia- 
net  In  xternom  ?  Conira  qnod  consilium  ntquid  fre- 
mucrunt  gentes ,  el  populi  niedilatl  siint  in:inia(IW. 
11 ,  1 )  ?  Quando  quldem  Dominus  reprobat  cogiiatio- 
ries  populofurn ,  ct  rcprobat  Consilia  principum.  rii(l« 
igitur  consilium  Domioi  manet  in  xncrnum ,  nisi  ilc 
nobis  ante  prrscivit  el  pKBdestinavit  (Kphe$.  I ,  i)  ? 
Quis  toHit  pricdestinationem  Dei?  Anie  mundlconsti- 
lulionem  vidii  nos,  fecilnos,  emendavit  nos,  niisit 
ad  nos ,  redcmit  nos  :  Imc  ejus  con^llium  maiict  iii 
ailcrmnn  ,  ba&c  cjus  cogltniio  niaiitl  in  sxcula  saecu- 
lornm.  Frcmucrunt  gentes  tunc  aperte  fluctnanics  et 
sxtientes ,  contabescanl  nnnc  tanquam  indosaB  et 
congrcgaiae  in  oircm  :  haboerant  Siberss  audacias , 
habeaiit  truces  et  amaras  cogitationcs.  Quando  pos- 
buntdestruere  quod  ille  cogitavit,  etmaiietinastemuin  ? 
15.  [v€r$,  12.]  Quid  cst  autcm  hoc?  lieata  $eKs 
»  m  Xlssv^  cehservnt. 


m  mxmxm  in  rs 

Quis  esi  qiii  non  lioc  nudito  crigai  sa  ?  Amant  enim 
omiies  licatiiiidinem  c  et  idco  penrersi  »um  liomincs 
qata  mati  volunt  esse ,  miseri  nolunt :  et  ciim  sit  ma« 
lili»  wdividua  comes  niiseria,  isli  perversi  non  so- 
iQmlnan  esse  volunt »  et  mlscri  uolunt  quod  fieri  non 
pdtesl;  sed  ideo  volunt  mali  esse ,  ne  miscri  sini. 
Qvid  cist  boc  quod  diii  :  Ideo  volunt  mali  esse ,  ne 
miserl  sini?  Consrdcitaf^  lioc  pauhi!nm  in  omnibus 
homlnibos  qifi  mala  factnnt ,  beati  scmper  esse  vo- 
liint.  FBrfbm  fiicit :  quxris,  qnare  ?  Propier  famem , 
propter  nec^ssHatem.  Ergolte'itiiSeV  slt,  malus  est ; 
ei  ideo  misertor  est,  qiiia  maliis  cst.  Dcpellcndsc  crgo 
miseria  causa ,  et  acqtiirend»  beaiMdinis  causa ,  fa* 
ciuni  omnes  bomines  quldquid  vd  boni  faciunt  vel 
m.iG  :  semper  ergo  beaii  esse  voUmt.  Si^^C  malc  vi- 
TcnCes ,  sire  benc  viventcs ,  beatl  csse  vo!iiiU  :  et  iion 
^miiigii  omnibus  quod  omnes  csse  volunt.  Onmcs 
enim  beali  csse  volunt ,  non  autem  erunt  nisi  ilK  qni 
fiisti  esse  voliicriiit.  Et  ecce  nescio  qnis  ut  mulc  Taciat 
beaiits  vnlt  cs' e.  Unde  ?  Ex  pcctinia ,  ei  argciKo  ct 
Miro  ,  cx  pncdiis ,  fundis  ^  domibiis  ,  inancipils  ^ 
pompa  s.TCitlJ,  honore  voi&tico  el  perituro.  llabciHlo 
•liquid  volunt  bcifi  esse  :  quacre  ergo  (|uid  liabcas  » 
^i  beatus  stS;  CUm  eniin  beatns  fueris,  mefior  nliqiic 
eris ,  quam  tum  mlser  es.  Fieri  aulem  non  potest  nt 
res  deicrior  tc  faclat  nieliorem.  llomo  cs ,  detcrius  lc 
m  quidquid  cn)iis,  i|uo  bcalds  esse  dt^ideras.  Auniin, 
argeiHnm ,  qujLHbet  torpora ,  quiinis  inhias  acquircn- 
db ,  possidendis ,  frncndis ,  inferiora  snnt  le.  Tu  mc- 
lior  CB  tu  potior  '  es  :  et  utiqiie  vis  mclior  cs.<e 
qiiam  es ,  cnm  bcatus  csse  vis ,  qiiia  miscr  es.  Mclius 
esi  enim  ntique  beatum  esse « qnam  nuspritnu  Vis  esse 
melior  le  :  ct  qincris ,  pcrquiris  per  qiia:  id  Hat ,  dcle- 
rfnra  le.  Quidquid  qu.TSioris  in  lcrra ,  delerius  cst 
t|iiara  lu.  Hoc  omnis  boino  optat  amico  sno  ,  sic  eum 
adjnmt  :  Sic  melior  sis ,  sic  meliorem  le  vtdeamus , 
slc  de  le  meliore  gaudeamus.  Quod  ainico  oplat ,  hoc 
ei  i|>se  vuU.  Accipe  ergo  ftdele  consiiium.  Melior  te 
Tis  esse ,  novl ,  omnes  novimils  ,  omnes  voliimus : 
qii.i*re  qiiod  esl  mdiiis  le ,  nt  inde  efficiaris  inelior  te. 
16*  Intuere  nnne  cvelum  et  tcrram  :  non  tibi  stc 
imlcbra  corpor.i  placeant,  nt  cis  ficri  beatus  vclis.  In 
animo  est  quod  quacris.  Boalus  enlm  esse  vis  :  ipso 
animo  tuo  qnnGrc  quid  sit  melius.  Cum  enlm  duo  sint 
qiiaedaitt  ,  hoc  est ,  aninms  ct  corpns ,  eo  quod  istis 
diiubus  tUud  nielius  sit  qiiod  nniiniis  dicilHr  ,  polest 
cerpas  iuuin  inelius  rieri  per  meliorem  ,  quia  subje- 
€tum  est  corpus  aniino.  Polest  crgo  incliiis  fiori  cor- 
inis  iuum  per  aniinum  luum :  ut  cum  fuerit  jiisiiis 
animus  tuus,  sit  postca  iinmortale  eliatn  corpns  tuunu 
r<fr  animi  enim  illuminationem  mereturcorpus  incor- 
niptionem,  ut  fiat  infcrioris  rcparatio  fier  meliorem. 
Si  ei^ocorporis  tui  bonum  animus  tutis  edt,qnia 
eorpore  tao  melior  esl ;  cum  quxm  bonum  tuum , 
illad  quaere  qnod  melins  est  animo  twu  Qnid  est  au- 
tem  animus  taus?  AUonde.  ne  fortc  contenincns  ani- 
nifim  iuain,  et  puians  ncscio  qnid  cssc  vile  ct  abjcclum. 
viliora  qiiapras  quibus  beuiificctur  aiiimus  lu>is.  In 

•  sic  liovem  Mss.  Alii  octo,  potenlhr,  M  EdJ.,  foiUor, 


wjnm  xixii.  m 

animo  iuo  esi  imngo  Dci ,  mens  hominis  capit  eam 
Accepit  eam,  ct  inctinando  se  ad  peccatum  decolora- 
vit*  eam.  Ipse  ad  eam  vcnit  reformator,  qui  erat  ejus 
ante  formator ;  quia  per  verbum  facta  sunt  omnia,  et 
per  Yerbum  impressa  esi  haec  imago.Yenit  ipsum  Ver- 
bum,  at  audiremus  ab  Apostolo  ,  Refotmaminiin  no* 
viiaie  mentii  vestrw  (Rom.  xit,  2).  Jam  ergo  snporcst, 
ut  quxras  qnid  sit  melius  qiiain  animus  tuus.  Qiitd 
erlt,  obsecro  ,  nisl  Deus  tuus?  Non  invenis  aliud  me- 
lius  animo  tuo ;  quia  cum  fuerit  pcrfccta  natura  tua , 
Angelis  xquabitar.  Jam  supra  non  est  ntsi  Crcalor. 
Erige  le  ad  iiliim ,  noli  dcsperare ,  noli  diccre  , 
Multum  est  ad  me.  Magis  mulium  est  ad  le  liabcre 
forie  aiirum  quod  'quxris.  Aiirnm  ctsi  volueris  , 
fortc  non  habebis;  Dcum  cuin  volueris,  habebis : 
quia  et  antequam  vel^es  venit  ad  te ,  ei  cum  avcra 
TOluntaie  csses  vocivit  le ,  et  cum  conversus  esses 
ierruit  ie »  et  ciim  lerritus  confiiereris  •  consoKv 
ius  est  le.  Istc  qui  libi  prsestitil  omnia ,  istc  qui  fecii 
Cit  esses ,  qui  cum  liis  qui  tccum  suni  eiiam  mnlis 
t)rjestat  solcm,  pr.csiai  pluviam,  pnestat  fractus,  fon- 
tes,  vitnm ,  saliiicm  >  tanias  consolationes ,  servat  libi 
ati(|uid  quod  non  dei  nisi  tibi*  Quid  est  autem  quod 
tibi  scrvat ,  nisi  se?  Pcte  aliud ,  si  meiius  invenci*is : 
sc  tibi  serval  Deus.  Avarc,  quid  inhlas  coeloet  lcrne? 
Melior  est  qui  fccit  coelum  el  terram  :  ipsum  visuMis « 
ipsum  habilurus  *  cs.  Quid  quxris  Ut  tua  sit  illa  vitla, 
et  transiens  per  ill.im  dicis :  Beatus  cajus  est  posscs ' 
sio  ista?  Hoc  dicuut  quam  multi  qui  transeunt  pcr 
illam  :  et  tamen  cum  dixerint,  et  iranseunt  per  illam, 
possunt  caput  .igitare  el  suspirare,  numquid  et  possi- 
dere^  Sonat  cupiditas  ^  sonat  iniquilas  :  sed  non  coH-* 
cupiscas  rcm  proximi  tui  {Deul»  v,  21).  Bcaius  cujiis 
est  illa  villa,  cujus  est  domus  ista^  cujiis  est  ager  iste. 
Compesce  iniquitaiem ,  audi  vcritatem  :  tieata  gem 
cujus  esL  Quid?  Jam  nostis  quid  diciurus  sum.  ErgO 
desiderale  ut  habeatis,  tunc  demum  beati  eriiis. 
IIoc  solo  beali  eritis  t  re  meliore  quam  vos  estis,  me- 
liores  eritis.  Dcus  esi,  inqaaro,  melior  te,  qai  fecit  te. 
Bea'a  gens  eujus  est  Dominus  Deus  eorum.  lloc  ama  , 
hoc  posside ,  hoc  cum  vis  babebis ,  hoc  graiis  ha- 
bebis. 

17.  Beala  gens  cujus  esl  Donunus  Deus  eoruin,  No- 
ster  Dcits !  Cujus  cnim  non  est  Deus  ?  Non  plane  om- 
nium  eadem  modo.  Nbsier  magis,  rroster  qni  viviinus 
de  illo  tanquam  de  pane  nostro.  Ipse  sii  haerediias 
nostra ,  posscssio  nostra.  An  forie  temere  dicimns 
faciendo  nobis  Dcum  possessionem,  ciiin  sil  Doniiniis, 
cum  sit  Cre;itor?Non  esi  isla  tcmeritas  :  affcctuscst 
desiderii ,  ei  dulcedo  spei.  Dicat  anima ,  omnino  se- 
cura  dical :  Dcus  mcus  es  tu;qiii  didtanimse  nostrae: 
Salus  tuaego  sum  (PsaL  xxxiv,  3).  Dicat,  secura  di- 
cat :  non  faciet  injuriam  cum  hoc  dixerit ;  iino  facict 
si  non  dixcrit.  Arbores  volebas  hal)ere  quibus  bcaius 
esscs?  Aiidi  Scripiaram  dicentein  de  sapientia  :  Li* 
gnum  vitee  est  omnibus  possidentibus  eam.  Ecce  posses- 
sionem  nostram  dixit  esse  sapiciiiiam.  Scd  nc  puiet 

<  Ariquot  Hss.,  dedecoropit. 

*  ouinque  M«s.,  conierereis, 

*  Octodecini  Mss. ,  biinturus. 


i96 


S.  AUGUSTIM  EPlSGOPi 


296 


ipsaoi  sapienliain,  quia  posscssionem  toam  dixil  Scri- 
ptura,  ali.'|uiil  esse  quod  sit  le  iuferius ,  sequilur  et 
adjuiigit :  Et  incumbenlibu$  in  eam  velut  in  Dominum , 
tuta  •  (Prov.iii,  18).  Ecce Dominus  luus  faclus  esl  libi 
quasi  Iwculus  :  securus  liomo  incuinbit,  quia  ille  non 
succumbil.  Dic  ergti  securiis,  possessio  lua  est,  pw- 
$icQtttibu9  eam,  Scriplura  dixit,  impfevit  liducia  dubi- 
lalionem  •  luain  :  dic  sccurus  ,  ama  securus  ,  spera 
securus.  Tua  eiiani  illa  vcrba  sinl  in  P^ialmo,  Dominus 
par»  hmreditatis  meoi  (PsaL  xv,  5). 

48.  Ergo  iude  bcaii  erimus ,  Deum  possidendo. 
Quid  crgo?  Nos  possidebimus  eum ,  et  ille  non  nos 
possidebii?  Uiide  crgo  Isaias  :  Donme ,  fH>$side  no$ 
(/wi.  XXVI ,  13,  $ec.  LXX)?  Possidet  ergo ,  cl  possi* 
delur,  el  toium  propltT  nos  Non  enim  quomodo ,  iit 
1108  ex  illo  beaii  simus,  possidetur  a  nobis,  iia  et  ille, 
ut  beatus  sit,pobsidel  nos.  El  possidet.  «t  jwssidetur*, 
non  ob  allud  nibi  ut  nos  bcati  simus.  Posaidcmus  euin, 
et  |K)Ssidet  nos;  quia  coliinus  eum  el  colil  nos.  Colinius 
eum  laiiquam  Dominum  Dcum ,  colil  nos  tanquam 
icrramsuam.  Quia  colimus  eum,  nemo  dubiut ;  quia 
colit  nos ,  quis  nobis  indicai  ?  Ille  qui  ait  :  Ego  $um 
wrt«,  vo '  e$ti$  $armenta,  Pater  meu$  agricoia  e$t  (Joan, 
XV,  1,  5).  Ecce  et  in  isto  psalmo  utnimque  nobis  di- 
cilur ,  utrumc|ue  nobis  indicalur.  Jam  dixil  quia  pos- 
sideinuseum  :  Beata  gen$  cujuse$tDominusDeuseorum* 
Cujus  est  fuadus  istc?  lllius.  Cujus  ille?  Illius  ^  Cu- 
jus  esl  istc?  Dicamus  de  Deo ,  dicamus  cujus  esl.  Et 
quomodo  nobis  solei  responderi,  quando  de  fundis  ct 
de  prxdiis  aliquibus  ami.lis  alque  amoenissimis  qiice- 
rimus':  E»l  quidam  senator,  ei  illiid  aul  illud  vocalur, 
cujus  e^l  isia  possessio :  el  dicimus,  Bealus  ille  homo. 
Sic  si  quseramus  *  Cojus  cst  Dcus  isle?  Esl  quaedam 
iMsala  gcns  cujus  est :  nam  Dominus  Dcus  eorum  est. 
Et  non  sicul  senalor  illc  possidcl  fundum  suum  ,  non 
anlcm  possidetur  a  fando  suo ,  sic  et  Deus  geiitis  hu- 
jus.  Unde  ut  ejus  simus ,  laborare  dcbcmus  :  sed  al- 
lcrutrum  se  possident.  Audistis  quia  gens  possidet 
cum  :  Beata  gent,  cuju$  e$t  Dominu$  Deu$  eorum.  Au- 
diie  quia  cl  ille  jiossidel  illam  :  Populu$  quem  elegit 
Dominu$  in  h<ereditaiem  $ibi.  Beala  gens  posscssioiie 
sua  .  beaia  hierediias  posscssore  suo  ,  populu$  quem 
^fgit  Dominu$  in  tmreditatem  «iW. 

19.  [  ver$.  13.]  De  calo  re$pesUt  Dominu$ ,  vidil 
o»in«  /«10«  hominum  Oinncs  hic  ila  accipc,  ut  geulis  • 
illtiis  omnes  inlelligas  illam  baprediuuem  teneiiles , 
vel  illam  haredilaiem  cxisienles.  HxTedius  est  enim 
Uei  ipsi  omnes.  Et  ipsos  •  omnes  de  c<»lo  respcxit 
Dommus,  d  vidit  eos  ille  qui  ail :  Cum  ewjt  $ub  arbore 
fici,  Mdi  te  (id.  i,  4»).  Vidil  enUn  eum  quia  miseralus 

*  Bdd.,  tn  domo  tuta.  Sed  vertus  aliquot  Mss.,  in  Donww 
tuut^  vel  ul  alii.  in  Vonanum  tula,  juxla  Gra-c.  LXX,  epi 

^"•^c«nuesiB.,Edd.vero,imp/ewi/ldudflii^rem^ 

^^mTct  totum  pr&pter  no$.  ut  emm  no$  ex itUt beaU 
mm$,  tmddetur  a  nobis  :  ut  autenitiU  bectusat  iwn  pj*- 
^dTms.  Lt  voiiidet  et  no$  po$suietur  a  nobi$,  nm  ob 
utiud*  clc. 

*  Mss. :  cuju$  ilte  ?  illius  fttjw*  esi  tste. 
»  Edd.,  geiae$.  Melius  Mss.,  ({enlts. 

«  Plurcs  Mss.,  tpst  omties,  et  ipsias  onme$. 


est  eum.  Unde  iJcruuiquc  rogantes  miserieordiaui  > , 
dicimus  homioi,  Vide  me.  Et  de  illo  qoi  te  contemnii 
quid  dicis  ?  Non  me  vidct.  Est  ergo  quaedam  visio  uii- 
seranlis  * ,  non  visio  punicniis.  Illa  visio  ad  peceau 
aniinadversio  est :  qwx  ille  peccala  uon  vult  videri , 
qui  diclt :  Averte  faciem  tuam  a  peccatie  mei$  {P$ai.  l, 
II).  Qiiod  vull  ignosci,  non  vult  agnosci  :  Averte^  in- 
quit,  faciem  tuam  a  peccati$  mei$.  Cum  ergo  averterii 
f;icicm  suaiu  a  peccatis  luis ,  non  vtdehit  te?  Et  unde 
alibi  dicil :  Ne  averta$  faciem  tuam  a  me  {P$al,  xxvi , 
9)  ?  Ergo  averut  a  peccatis  tuis ,  non  averut  a  te  : 
vldeat  te  i  misereatur  tui ,  subvouLit  tibi.  De  cwio 
respexit  Dominu$,  vidit  omne$  (Hio^  hominum :  pertiuoo- 
tcs  ad  Fiiium  homiiiis. 

SO.  [  V0r$,  14.]  De  prceparato  habitaeuia  $uo  :  qa*td 
sibi  pra^pnravit.  Vidii  nos  de  Apo:>tolis  ,  vidil  nos  do 
prxdicatoribus  verilalis ,  vidit  iios  de  Angelis ,  quos 
ad  nos  iiiisit.  Ilax  omnia  domus  ejug,  b«c  omnia 
habilaculuin  ejus  :  quia  b:L'C  Oiimi»  cceii  qui  enarrant 
gioriam  Dei.  Vidii  omncs  filios  hominwn;  deprcepttrato 
habitaculo  $uo  respcxit  $uper  omue$  qui  habitant  terram, 
tpsi  sunt ,  sui  siini  * ,  geiis  illa  est  beau »  ciijiis  esl 
Dominiis  Dcus  ctiruin ;  populus  iile  est ,  quem  elegil 
Dominus  in  bxredilatcra  sibi :  quia  per  omnes  terras 
est ,  et  non  est  iu  parie.  Re$pexit  $uper  onme$  qui  lui* 
bitanl  terram, 

21.  [  ver$.  15.  ]  Qui  finxit  $ingiiiatim  eorda  eorum* 
Miinii  gr^tix  su;i!,  mauu  misericordi»  suse  finxit  cor« 
da,  )ihsmavit  corda  nostra,  finxit  singiilatim»  singula 
qiixdam  corda  dans  nobis,  ^ua$  Umen  non  diriniaut 
unitatcm.  Quomodo  singillatim  meiiibra  formaU  siint 
omnia,  siugillatim  habent  opera  sua,  ct  tamon  iu  uui-» 
late  corp-Tis  vivunl ;  manus  facit  quod  oculi'8  nou 
facit,  auris  id  valet  quod  necoculus  nec  manusvuiei; 
omiiia  tamen  in  uniiate  operantiir^  et  inanus  et  oculus 
ct  auris  divcrsa  fuciunt,  ncc  sibi  adversaniur  :  sic  et 
in  Chrisli  corpore  singuli  homines ,  (anquam  mein- 
bra  singula  donis  suis  gaudent « quia  ille  qui  clcgil 
populum  in  hxrcdiutem  sibi «  fiiixit  siagillatim  corda 
eoruiii.  Numqwd  enimomne^  apo$toli  ?  nvfuquid  otnnoe 
proplieta'?  uumquid  omuc$  doctore$?  nuniquid  omueo 
dona  itabent  $Qnitaium?  numquid  omne$  Uugui^  ioquun- 
tur?  numquid  omne$  iuterpretantur?  AUi  qmdem  per 
Spiritum  datur  $ermo  $apientiaSy  aiii  $ermo  scientiw,  oUi 
fides  $ectmdum  eumdem  Sptrt.tn/t,  alteri  dona  curationum 
(1  Car.  XII ,  8  ,  9  ,  29 ,  30).  Quare  ?  Quia  Auxit  sin- 
gilliitim  corda  eorum.  Quomodo  aulcm  in  meui- 
bris  nosiris  divcrs:i  sunt  opcra ,  sed  sauitas  una  : 
sic  in  omnibus  membris  Christi  diversa  muiiera  , 
sed  cbariias  una«  Qui  finxit  sivgdlatim  corda  eorutn, 

^2.  Qui  inteiiigit  omnia  opera  eorum.  InleUigii  quid 
est?  Secreiius  ct  inlcrius  videt.  llabcs  iii  psahno  : 
Intellige  cUtnwrem  meum  (Psai*  v,  ?.).  Non  ciiim  qmisi 
vocibus  opus  est,  ut  pcrveiiial  iliquid  ad  aures  Dei. 
Occultuft  visus  iiiietleclus  vocatur.  Expres^us  dixil, 
quam  si  diccret,  Videt  omnia  opera  eorum  :  ne  tutic 

>  Ita  lu  Mss.  Al  In  Edd.,  egentes  ndsericordia, 

•  Edd.,  nmerantis  corais.  vox,  cordis,  abestaMss. 

' sic  Nss.  AL Eda. :  /pst luifl iM, $unt gcn$  itUt beoia. 


W  ENARRATIO  IN  PSALMUM  XXXII 

pdlares  vidcri  opera  ista ,  qiiaiido  et  lii  vides  opus 
lloinints.  Homo  faicliiin  horttinis  moto  ejus  ^  cDrpore 
▼idcl,  Deus  auiein  iii  corde  tldet.  Quia  ergo  iiitiis 
videt,  dictum  est ,  intelligit  omnia  opera  eoram.  Daiit 
duo  pauperibus ;  unus  sibl  mcrccdem  quxrit  coetcG- 
steiti»  alliA  bumanam  laUdcm  :  lu  in  dtiobuB  unam 
rem  vides,  Deus  duas  intclligit ;  intiis  cnim  iulelligit 
ei  ibtus  agnoscit;  fines  ipsorum  videt,  lnteniiones 
ipsas  vidcL  Qiit  inteiUgit  omnia  opera  eorum, 

23.  [  vm.  i6.  ]  Nott  $aivu$  fiel  rex  per  multitudinem 
fnrtutiiiwg.  Ad  Dominom  omiies,  in  Deo  omnes. 
Spes  itfa  *  Deus  sit,  fortitudo  tua  Dcus  sit ,  firmitas 
tna  Deus  sit,  exor^tio  *  tua  ipse  sit,  laus  tua  ipse  sit, 
finis  in  qao  requiescas  ipse  sit,  adjutorium  cum  l:ibo- 
ras  ipse  slt  Audi  vefitaiem  :  Non  saivuB  fiet  tex  per 
multitudinem  virtutii  $ua  :  nee  giga$  $atvu$  erit  in 
unUtitudtnt  fortitudim  $u€B.  Gigas  superbus  aliquis 
^,  esiollens  se  adversus  Deum ,  vclut  quia  ^  cst 
ipse  aiiquid  in  se  et  per  se.  Non  fit  isle  saivus  in 
maltitudtnc  virtiitis  su». 

24.  [ver$.  17, 18.  ]  Sed  eqimm  iiabet  magnum,  for- 
tem,  vaiidum^  vcloeem ;  polest  si  aliquid  Ingruerii» 
cito  iiium  de  periculo  liberare  ?  Non  fallatur ,  audiat 
^uod  aequilur :  Mendax  equu$  ad  $alutem.  InteUexisiia 
quid  dictum  sit :  Mendax  equu$  ad  $alutem  ?  Ntm  libi 
pfooiiiut  equus  tuus  salutem  :  si  tibi  promiseril, 
nieniietur.  Si  enim  Deus  voluerit,  libcraberis  :  sl 
I>eQ5  noluerii,  cadente  equo  altius  cades.  Non  ergo 
putetis  dicium,  Meudax  equu$  ad  M/nKm»  quasi  men* 
dax  justus  ad  saiutem,  quod  velut  justi  ad  salutem 
nseniianiur.  Non  est  enim  scriplum  mquu$ ,  quod  ab 
jrqiiitatedicilur;  sedequu$^  anioiaiquadrupes.  Hoc  grac- 
eus  codcx  indicat  (a).  Et  redarguunuir  mala  jumeiiia, 
bomiiies  qui  sibi  qiueruiit  occasioncs  mendaciiirum  : 
ciim  Scriplura  dical,  0$  quod  mentitur^  ouidit  animam 
{Sap.  ■•  II) ;  el;  Perde$  omne$  qui  ioquuntur  ntemia- 
cfum  [P$aL  v,  7).  Qiiid  est  crgo ,  Mendax  e^u$  ad 
$alutem  ?  Mcniilur  libi  equus  quando  promittit  salu- 
tem.  Nuroquid  eqiios  alicui  loquitur,  et  protniliit 
saluiem  ?  Sed  cum  tu  vides  equum  bene  formatum, 
boiiis  viribus,  magno  eursu  pRcditum,  isia  oninia 
velut  promittunt  tibi  de  illo  salutero  :  scd  fallunt, 
si  0eus  noii  tuetur»  quia  Mendax  equu$  ad  $alutem. 
Equam  accipe  etiam  figurate  qiiamiibet  auipliiudinem 
saecuii  hujus,  quemlibet  boiiorem  in  queni  superbus 
ascendis :  quo  altius  ingrederis»  eo  lo  non  tantum 
celsiorem,  scd  ctiam  lutiorem  )also  pulas.  Quomodo 
euim  le  dejiciat  nescis,  tanto  elisum  gravius»  qu.inio 
subllmitts  rcrebaris.  Mendax  equu$  ad  $aiutem :  in 
ubundantia  aulem  virtuti$  $u(e  non  erit  $alvu$.  Et  undc 
erit  salvus  ?  Non  de  virluie,  tion  de  viribus ,  non  dc 
hotiore ,  nnn  de  gloriat  "on  de  equo.  Et  iinde  ?  Quo 
ii>o?  tlbt  inveniain  unde  &tvus  sim  ?  Non  diu  qu.-c- 
rcre,  noli  ionge.  Ecee  oculi  Donmi  $uper  timeuta 

Ali- 


m 

eum,  Yidetis  quia  ipsi  suiit  quos  ph)spexit  de  habita* 
ciilo  suo.  ^cce  oculi  Domini  $uper  llmente$  eum^  $pe^' 
ranlee  $v'per  mi$ericordiam  ^u$ :  noik  de  meritis  suis; 
non  de  vlrtote,  non  de  fortitudine ,  non  de  equo,  sed 
de  miscribnrdia  ejus. 

25.  \ver$.  19.]  IJt  ernat  a  Atorte  ontMai  eorum^ 
Vilam  «tcrnnm  promittil.  Quid  in  tsta  pcregrina- 
tione  ?  niimquid  deserit  ^  Vide  quid  sequitur  :  Et  alai 
eo$  in  faAii.  Tempiis  Tamis  est  inndo,  (empus  saturi- 
t^lis  post  6rit.  Qui  nos  in  fame  hujits  cOrruptlt>nis 

.non  dcserit,  immbriaics  factos  quomttdo  satiabit? 
Sed  quamdiu  tcmpiis  est  famis ,  toierandnm  ts* ,  du* 
randum  est,  pcrseverandum  esl  usque  in  finem.  Jam 
curreiida  stknt  omnia ,  quia  ei  via  csi  plaiia ,  ct  cogi- 
tandiim  est  qilid  poricinus.  Adhuc  qoldem  spectato- 
res  in  amphitheiitro  fortc  Insaniilni,  et  iil  soie  sedlsni: 
et  nos  si  stamiis,  lamen  in  umbraculo  sumos » et  nti^ 
liora  et  pulchriora  sunt  quae  spectamus  ^  SpevtemlUi 
pulchra,  et  a  pulcbro  speclemur.  Spectemos  nos 
inentc  ea  quae  dicuntur  ih  sensibus  divinanim  Scri*- 
pturaniro,  et  gaudeamus  taii  spcctaculo.  Spectalor 
autem  noster  quis  est  ?  Ecce  ocuH  Domifd  $uper  tunen' 
U$  enm,  $perante$  m  miMerk&irdia  efu$  :  «f  emat  s 
ihmrte  anima$  eorunii  H  aHai  efo$  in  fame. 

26.  [  ver$.  iO.]  Scd  propter  peregrinationis  to!e- 
raniiam  quamdio  fames  est ,  et  exspectamus  In  via 
refici  *,  ne  ^eficiamus ;  quid  nobis  iroponitur  *  ^  vel 
quid  profiteri  debcmiisT  Ammu  ttol/ra  patien$  eftii 
Domino.  Secura  exspectabii  misertCDrditer  proinit- 
tentem ,  miscricordiler  ^  et  veraciter  exhibentem  :  et 
donec  exirtbeat,  quid  ognmus?  Anima  no$tra  patiene 
erit  Domino.  Sed  qiiid ,  si  in  ipsa  patientia  iioti  dura- 
bimas  ?  Imo  plane  dul*abimus  :  Qwi>niam  adjutor  et 
protecti^  no$ier  e$t.  Adjuvat  in  pugna,  proiegit  ab 
xslu,  non  te  deserit,  tolera,  dura.  Qui  persevcraverit 
Us(|uc  in  fincm,  hic  saiviis  erit  {Matth.  xxiv,  13). 

27.  [ver«.  21.]  Et  quld  com  perdnraveris,  tum 
paticns  fucris,  cuni  usque  ad  finekft  perveiieHs^  qnid 
tibi  crit  ?  Qua  merccde  toleras  ?  ulquid  tanUi  dura 
tamdiu  patcris  ?  Oiromiim  ln  ip$o  imtabitur  cor  no- 
sfrtti»,  et  in  nonrine  $anc{i>  ejut  $peravimu$,  Spera  bic, 
ut  Ixteris  ibi  :  esuri  et  siti  bic,  ut  epuleris  ibi. 

2S.  [s«rs.  22.]  Uortatus  est  ad  omniai  implevit 
nos  gaudi<i  spei,  proposuit  nobis  quid  amemus ,  in 
quo  solo  et  de  quo  solo  pra^sumamits  :  post  h;cc  fit 
orailo  brevis  ct  saiabris  :  Fiai  nu$erieordia  /ua»  U^^ 
mine^euper  no$.  Et  qtio  meriU)?  Shtul  $peravimu$ 
in  te.  Fui  <}uibusdam  onerosus ;  seniio  :  quibosdam 
autem  eiiam  cito  terminavi  sermonem ;  et  boc  sen- 
llo  :  ignoscant  infirini  fortioribus»  et  pro  infimi^s 
dcpfccentur  fortioresi  In  uno  corporc  omnia  membra 
simiis,  a  captle  nostro  tegcteinur  :  et  in  illo  spcs 
nostra  csf ,  et  in  illo  forlitudo  nostra  esl.  Non  diibi- 


1  Edd*,  fattum  koaMs  rMu  eiuM  in  carptnre  ridet. 
rt.  Mss.,  mofo  eju$  cofpore. 

*  vetns  oodex  colb. :  jd  Dominum  onmis,  m  i)eo  mnnis 
gpes  ma,  Deu$  sU  fortitudo  tua. 

*  Ui  ploribus  Nss.,  eMlwrtatio. 

*  Aliqootlfss.,  ^m. 

(«|)IP|MI. 

SilNCT.    AUGLST,   IV.  ?J 


<  Omoes  prope  Uss.  oonstanter  babent,  exspeetemu$  : 
necnoQ  i.ostea,  exipectetnur^  exspectacuiOt  eocispecudor  ; 
looo,  tpeciernuri  epeclacuio,  spectator. 

*  Aliquot  1188.,  reficiettiee. 

*  Sic  m  »iss.  Ai  iu  Edd. .  quamdiu  fame$  est,  mperi«mfi| 
in  via  refid,  ne  defictanuu.  qmd  nolfie  imponkf  vet 
quidj  eic. 

«  m  I  luHbus  Mss.  d^est  hic,  mt$ericorditer. 


^  S   ALGlSnNIEMSCOPI 

teiiius  exigere  de  Doinin'»  Dco  iiosiro  njisericordiain ;      ut  resipiscanl « 
^ull  oinnino  cxigi  se.  Non  cnim  Hirbabitur  duin  cxl- 
gitor,  aul  omnino  angusubibir,  quomodo  ille  a  quo 
pclis  quod  non  habel,  aut  quod  parom  li;ibel.  <*t  timcl 
ilare  nc  minus  habeal.  Vis  nosse  quomodo  tibi  eroget 
Pecs  misericordiam  ?  Tu  eroga  chariialem  :  videa- 
intis  si  finis,  dum  erogas.  QuanUi  est  crgo  opulenlia 
in  ipsa  summiute,  si  poiest  Unta  csse  in  imagiiie? 
i9.  Ergo,  fralres,  ad  lianc  maxime  exhorlamlir 
vos  charllatem,  n<m  solum  iii  vos  ipsos,  scd  h\  cos 
ilisn  qui  f»ris  simt,  sive  adliuc  pagani,  iiondum 
crcdcntcs  in  ChrisHim.  sive  divibi  a  tmbis,  nobiscum 
c;«pnl  confilenics  et  a  corpore  separaii  (n).  Doleamus 
illos,  fralres,  tanquam  fralres  noslros.  Yeliut  nonul, 
fritres  iioslri  sunt.  Tuuc  esse  desiiicnt  fralres  iiosifi,. 
si  drsicriiil  diccre,  Paler  notter  (Mallh.  vi,  0).  Dixil  do 
i|uibusdam  prophela  :  ttiM  qui  dheuia  vobh,  Non  iSlU 
(ratrei  uoslri ;  dicite,  Fratret  nostri  e$th  (J$ai.  lxvi,  S< 
tec.  LXX).  Circumspicite  de  quibos  hoc  diccrc  potue^ 
rii :  iiumqiiid  de  Pagani»?  Non»  neque  cnim  diclmtts 
i:o8  fraircs  nostros  secundum  Scripluras  cl  cctlesia- 
siicum  loqucudi  morcm.  Numquid  dc  Judaiis  qiil  in 
<:iiris:um  non  crcdiderunl?  Lcgite  Apostolum ,  cl 
vidcloquia  fralres  quando  dicii  Aposioliis  suic  allquO 
aaditameiito,  non  vuU  iutelligi  nisi  Chrisiianos :  N<m 
Mf  milem  iubjeclug,  inquil ,  frater  aut  soror  m  /m;ii»- 
modi  (\  Cor.  vii ,  15) :  cum  diccret  de  conjugio ,  fra- 
ircm  el  sororem  dixit  chiisiianum  vcl  chrislianam. 
llcm  dicil :  Tii  autent  quid  judicas  (ratrem  tuum, 


300 

et  videam  s6,  quia  noti  lubent  oni- 
niuo  quod  dicant  confrt  teritalein  :  iion  cis  remansil 
nisi  sola  infirniltas  antmositatis .  qux  tanto  e^l  1  tn- 
guidior ,  quanto  l^  NUijores  vires  linbcre  exis(imal) 
pro  infirmis,  pro  carnaliler  sapicmibus,  proaninia- 
libtis  et  carnaHlms^  tamen  pro  fralribus  nostris,  ea- 
dem  sacram^Ma  celebranlibus « eisi  non  nobiscum, 
cadcm  lainen ;  uuum  Amcn  resjpoiidcniibus,  eUi  non 
noblsrtim,  tmum  lamcn  ;  mcdullas  ciiariutis  veslrae 
fuiidaf is  Deo  pio  eis  •.  Aliquid  enim  pro  salute  ipso- 
rum  eg:mus  *  in  coiiciiio ,  quod  explicari  vobis  hodie 
jam  l«mpus  non  sufficit.  Uude  cxhortamur  vos  ut 
alacriorcs  el  iiumerosiores  (audient  cnim  a  vobis 
fratres  nosiri  qui  iiuuc  non  adsunt)  cottvcliiatis  cra- 
fiino  die  ad  basilicam  Tricliarnin ". 


out 
tnquid  spernis  fratrem  tuum  (llom,  xiv,  10)  ?  Et  alio 
loco,  Vos ,  in  |uii ,  iniqmtatem  fa<;itis  el  fraudatis  ^  ei 
hoc  fvalribus  ( I  Cor.  vi,  8).  Isli  ergo  qui  dicimt ,  Non  . 
estis  fratrcs  iiosiri ,  paganos  nos  dicuut.  Idco  enim 
el  rebapiiwre  nos  volunt,  diceiitcs  nos  non  habcre 
qnod  dnnt.  Unde  con«vcqucns  csi  crror  ipsorum ,  ut 
nrg.Mit  nosfraliessuosesse.  Scd  qwnc  nobis  dixil 
proiheta  :  \os  dicite  iUis,  Fratres  nostri  eslis  :  uisi 
quia  nos  iu  cis  ogno.<ciiiius  qiiod  nou  repclimiis? 
Illi  crgo  non  aguoscciido  ba^.lismum  no>irimi,  iiCgaut 
iios  essc  fralrcs  :  no»  auicm  non  repciendo  ipsorum, 
sed  agnoscendo  noslrum ,  dicimui  cis  :  Fratres  nostri 
estis.  Dicoul  illi  :  Quid  n«  s  quxrilis,  qiiid  iios  vullis? 
Respondcamus  :  Fratrcs  noitri  esiii.  Dicant  :  lle  a 
nobis,  non  vobiscum  baliemus  raiiojicm.  Nos  i  rorsus 
▼obiscum  raiioncm  habcmus  :  unum  Christum  confi- 
temiir,  iii  ono  corpore,  sub  ano  capite  csse  debcmus. 
Quid  ergo  me  quxris,  ail,  si  pcrii  ?  Magna  absurdilas 
magna  vcsania.  Quid  me  qiiajris,  si  pcrii?  Quarc 
quarereiu,  nisi  quiapcriisli?  Si  crgo  pcrii,  inquit, 
quomod*)  sum  frater  tuus?  Ut  dicaiur  iiilbi  de  le  : 
Frat^  tutts  mortuus  erat,  et  revixit ;  perierat,  et  invcn- 
itu  est  (Lhc.  XV.  5St).  Adjuramus  ergo  vos,  fratrcs, 
pcr  ipsa  visccra  chariiaiis,  cujiis  Jactc  nutrimur, 
cujuspane  sotidamur,  pcr  Chri.4um  Dominum  no- 
stnmi,  pcr  mansueluainem  cjus,  adjuramus  vos  (tem- 
pus  cst  cniin  ut  impcndamtis  in  cos  magnam  chari- 
iirtcin,  abundanicm  inisericordiam  in  dcprecando 
Doiim  pr«  illis,  ut  alifiuando  dct  illis  scnsum  sobrium, 

(d)  buiiaikius. 


IN  PSALMUM  XXXili 

ENAUHATIO. 
SEnAo  I ,  nAiiiTUS  oie  sabbati. 
De  tiluio  Psalmi. 
i.  Psalmds  iste  nihil  quidem  obscurum  et  quod  cx* 
positore  tndigcat,  videtor  liabere  in  tcxlu  siio  :  liiu- 
lus  autein  ejus  iulcnlos  facii,  ct  pulsaiites  dosidenit* 
Sed  qiicmndmodum  hic  scriptum  csl ,  qiiia  bcaii»  vii' 
^ii  sperat  iii  eum  :  spcremus  omncs  quod  pulsanlibus 
aperturus  est.  Non  eiiiin  horlarctur  nos  01  pnlsare- 
miis,  si  nollet  aperire  pulsanllbus  (Hatth.  Tii ,  7).  Si 
enim  aliqnaiido  conrmgit,  ut  qui  disponebat  ■  scin- 
per  claudcrc ,  txdio  compulsus  ad  manum  pulsanits 
contra  disposiiioncm  suam  surgat  et  aperiat,  iic  diu 
l^ulsantem  paii:itur  (tu€.  xi,  8)  :  quanto  magis  spcr.-i* 
re  doliemus  ciiliis  apcrturom  illuin  qcii  dit :  Pnluae  , 
et  aperietur  vobist  Pulso  ego  nnnc  lulentione  cordls 
ad  Dominum  Dcum.  nt  digiietur  nobis  l«?c  myslcrluin 
revelare  :  pulset  mecum  cl  Charius  Vcstni  inteniio- 
ne  audiendi,  el  humillUle  orandi  pro  nobis.  Est  cnim, 
quod  fatendum  e>l,  arcanum  ct  grandc  myslerium. 

ft.  Sic  cnim  se  linbel  litulus  Psalml :  Psalmus  Da- 
vid,  cum  nmtavit  vuUnm  suum  coram  Abimelech,  et  rfi- 
misit  e«m,  et  abiit.  Qu.Trimus  iii  Scripiuris  secunduin 
res  gestas ,  quas  nobls  de  David  coiiscriptx  sunl , 
quando  sit  factum :  quemadmodum  invcttimus  titulum 
psalmi  :  Ciwn  fugeret  David  a  fatie  Abessaton  filH  sui 
(  Psal.  ui,  i  ).  Lcgimus  cniin  in  Rcgnortim  libris*  el 
iiivenimus  quando  David  fugeret  a  facie  filii  sui  Al)es- 
Falon  (II  Reg.  iv,  \A)  t  ct  verisslmnm  csi,  qtiia  coii- 
tigit,  cl  quod  contigit  scriptum  cst ;  et  quamvis  titulus 
psalmi  in  mysierio  sic  scriptus  sii,  tamen  ductu'*  esi 
de  re  qua  gcsta  cst.  Sic  credo  ct  qucid  hic  6cri|auin 

« Plerlque  Mss.,  respiciant.  , .,   .      r      i    • 

•  HaH5  Tectio  aut  niliilo  lere  diversa  exhibctur  m  |  lens. 
fluc  Mas.  Al  in  Edd.  legilur  sic:  eUi  noit  noW«;iim  eudem, 
Umen  nnum  Awen  respondentibus,  etsinonnobtscum  nwnn 
Mfieni  iwrtamur  meduUas  charilatisvcMrm  fmaaluad  Denm 

'^^qJiiw^  "tes-»  09omiM  in  «w««a.  Alli  mim»o  vao- 
cior«  curo  Edd.  habeat,  eginms.  Loquilur  forte  de  coUa- 
tloiie  com  DonaiisUs.  haliiU  cartbagiiie  an.  ill. 

•  Aliquot  Mss ,  mcilarum.  Alli,  mcularum. 

»  sez  llss.,  dispondehfA.  Etildem  postea ,  cMra  dtspon- 

•  ftiss.,  tcginms  enim  in  negnontns.  «ec  soleBl  adilere. 


ad  osUa  civiuitis  cl  nd  ostin  popla*,  et  saliviR  de«!iirre. 
b:ini  siiper  barUani  cjus.  Uilde  neri  polesl  ui  non  h{)t 
alifpiid  signifiiiarel?  quando  <|urdem  apertc  dictt  Apo- 
Slolus  :  Uaseantem  in  figHra  cbullngebant  ilUs;  scnpt^ 
$unt  autem  propter  nos,  in  quot  finis  smeulorum  obvenU. 
Si  niliil  signiflcat  manna  ,  de  quo  dicil  Aposlohis  : 
Et  cibttm  spiritualem  manducaverunt  :  si  niliil  signifl- 
catqnod  divisum  eslmaie,  el  pcrmcdiiim  ducldipsi 
popuius,  u(  cvaderent  pcrscculionem  Pliaraonis,  ctim 
dical  Aposlolus  :  Noto  ehim  vos  ignorare,  fraires,  quia 
patres  nostriomnes  sub  nube  fuerunt,  et  omnes  in  Moy- 
sen  bapiimi  sunt  in  mbe  et  in  mari :  si  niliil  signlficai 
qnod  pcrciissa  pclra  aqua  prolluxil,  cuin  dicat  Aposto- 


SOl  ENAURATIO  IN  I>SALMUM  XXXHI 

est,  Cum  mutavit  vttltHm  tuvm  coram  Abmelech ,  et  di- 

mi»t  eum,  ei  ^Ht,  scriptum  esse  in  Uegnorum  libris  ^ 

ub'  oihnia  iiobis  scripta  sunl  qune  perlineiit  ad  rosgc- 

lias  David  :  sed  non  invcnimus  hdc,  et  tamen  aiiquid 

invcnimas  iinde  appareat  hoc  esse  tracium.  Nam 

scriptum  est  qiiia  Cum  fugcret  David  perseciitorcm 

Saiil,  coiitulit  se  ad  Achis  regcm  Geth,  id  est  ad  re- 

gem  cnjusdam  gemis  vicince  regno  Judxornm  :  ibi 

latiiabtit ,  ut  peirsecutionem  Saulis  evHaret.  Uccchs 

aalein  eral  gloria  ejUs,  unde  pro  bcnefacto  meruit  in^ 

vidiam  9  qiiando  Goliain  Inierfecit ,  et  itt  una  ptigna 

gloriam  securitatemque  rcgiit  et  regi  et  populo  com-* 

paravit.  Saul  auiem  cum  provocanle  Gotin  .Tsttiarist, 

pro:>tralo  Golia  liostiscsse  coppil  ei,  per  ctijns  mannin  -  lus  :  Petraautem  erat  Christus  (I  Cor.  x,  1! ,  1  4)  :  sf 

^" "'  '  ■"  *"  ~'^^'^  "    *^ '""^      ergo  illa  nilill  signiflcam,  qiiamvis  sinlgesta  :  si  nibil 

denique  signiacant  duo  fllii  Abralix»  naii  sccuiidum 
ordiiiem  nascendi  bominum ,  ei  tamcn  ipsos  duos  0- 
lios  duo  Tej>Umenta  appellat  Apostolns,  Yelns  et  No- 
Tum,  et  dicit :  B^c  suni  duo  Testamenta,  qua  sunt  in 
allegoria  ( GaL  iv ,  2i ) :  si  ergo  illa  nibil  signlficant, 
quae  videlis  auciorilaie  aposiollca  in  myslerio  fulura- 
ruin  reruin  gesta  esse ;  debemns  arbitrari  nihil  signl- 
ficare  eiiam  boc  qaod  vobis  cx  libro  Regnorum  de  David 
l)auloanie  narravi.  Non  ergo  nibil  significal,  et  quod 
nomen  mutaium  est ,  ct  dicluin  esi  rorflm  Abimtlech  *. 
4.  Inlendiie  mecam.  Omnla  enlin  qiix  diii  modo, 
qiiasi  4d  manum  perlinent  pul&aiiti.<»i  nondiim  apcriiim 
est.  tulsavimiis,  cum  Ista  diccremus;  pnlsastis 
cl  vos  cnm  ista  andiretis  :  adhtic  pulscmus  oran- 
do.  ui  Dominus  «periat  ndbis».  Nomiiium  hebnwi- 
rum  habcmus  Inlerpretsltionem  :  non  dcfueruiit  do- 
cii  viri,  qiii  nobis  nomina  ex  liebra;o  In  praecam  lin- 
guam  ,  fet  inde  in  latinam  transforrcnt.  Coiisulcntes 
crgo  noinina  iiia,  inveifimiis  Inicrprciail  Abimelechi 
Pairls  mei  rcgnnm ;  et  inierprciari  Achis,  Qnoinodo 
cst.  ILrc  noinina  ailcndamus,  lndc  inCipil  nobis  ipc- 
riri  pnlsanlibus.  Si  qn.Trls,  Qnid  csl  Acliis?  respon-- 
dctnr.  Qiiomodo  est.  Quomodo  csi,  vcibUin  csi  admi- 
raniis,  et  non  inlelligei.tid  Ahimdlccli,  talris  mei  re- 
gnum  :  David,  Manii  foriis.  In  fignra  Chrisli  David , 
sicut  tiolias  in  Hgura  diaboli :  et  quod  D:«Id  prostra- 
x\i  Goliam,  Christus  esl  qui  occidit  diabolum.  Qiifd 
cst  anteni  Christus  qiii  diabolnm  occidit?  Iluniililas 
occidlt  supcrbianii  Cum  crgfi  Chrisinm  noinlno,  fr:i. 
tres  mei,  maxime  nobis  hninililas  commcndalnr.  Yiain 
enim  nobis  fecil  per  humilitalcm  :  qula  per  snpcr- 
biam  recesseramud  a  Deo,  redirc  ad  eum  nisi  per  hii- 
militalcm  non  pOleramus,  el  qucm  nobis  prxpohcrc- 
mus  ad  imitandum,  non  habebamus.  Omnis  ciiim  inor- 
taliias  bominum  snpcrbia  tnniucral.  Et  si  exlsieret 
aliqnis  hiimilis  vir  in  spirliu,  sicut  eranl  Propbcijc.  Pa- 
triarcha5,dcdignabaturgenushuinanum  imiiarl  hnnii- 
leshomines.  Nc  crgo  dcdignarctur  homo  iniil:»ri  liomi- 
nemhumiIem,Deusf:;Clnscslhninili8,uiTel8icsnperbil 
generis  hnmani  non  dcilignarelur  seqiii  vcsiigia  Dcl. 
8.  Eral  anlem ,  ul  nosiis,  sacrincinm  JiiJ:coriim 
antca  scciinduin  ordincin  Aarou  in  \iciitiiis  pecori^iit, 

*  Er.  el  Loy.,  £i  qnod  hic  dictum  est  coram  ibiinel'cHi 
(i?t  aaouQt)i  tbi  corwn  jchis  :  quod  a  Mss.  al>«s»i. 
»  Ms». j  orundo  ut  (tperias  :  onUaso,  Lonmus  noHsi 


hostcni  necaverat,  ct  invidii  glori»  David  :  inaxiiiie 
(iuia  popnlus  in  exsuliaiionc  constilutus,  ct  choro 
jam  facto  mulieros  caniaverunt  gldriam  DdVid,  qnod 
Saui  percussisset  in  millibus,  el  Duvid  in  denid  milii- 
bus.  Hinc  ille  cOmmolUs  ,  quod  dODperat  habere  nia- 
jorein  gioriam  per  anam  pugiiam  ptior,  et  jam  in  lau- 
dibus  omnium  rcgi  prxponcbittur,  ut  se  hahet  pesil- 
lentia  livoris  et  soperbia  sa^culi,  invidere  cceperat,  ct 
perseqni.  Tunc  ille  se ,  ut  dixi,  contnlerat  ad  rcgem 
Geih,  qui  vocaliatur  Achis.  Snggeslum  est  Aulem  regi 
ipsi,  qnod  ilium  apud  se  haberet,  qui  magnam  glorlam 
haberc  coepcrat  in  popillo  Jud;corum ,  el  dicitim  est 
illi ;  Nonne  iUe  est  Davidt  ctd  chorum  fec(¥unl  mulierHs 
Israelito!,  dicentes  :  Saul  percussil  in  miWbus,  et  Damd 
in  deuis  miUibus  f  bi  aulcm  propter  hanc  gloriam  in- 
tidere  illi  coeperat  Saiil,  nonnc  mctuenduin  erat  Dd- 
vid,  ne  et  iile  rex  ad  qiicin  confn;.;erat ,  vellel  op.  ri- 
inere  eum,  quein  possct  de  vicino  host^m  habcrc,  si 
salvuni  servaret?  Timuit  et  iUum,  et,  sicnt  scriptnm 
est,  mutatit  vulium  suum  cotam  ipsis^  el  n/fectabat,  et 
tympanixnbat  ad  ostia  Civitatii^  et  ferebatur  in  manibus 
fttis,  et  procidebat  ad  ostia  porta,  et  sativa  discurrebant 
iuper  barbam  ejns,  Vidit  ctim  rcx  illc  apiid  qticm  lale- 
bat,  et  ait  snis  :  Vtquid  miht  arrepiiiinm  islum  adduxi^ 
Mtis  f  numquidnnm  intraturns  est  in  donium  nicam  f  Et 
sic  illiim  dimisit  projicieiis  illnni :  ct  reccssit  inde 
David  incolnmiM  pcr  isiain  figiirationein  furoris  (I  Reg. 
xvn,  xvni,  xix,  xxi,  1015;  xxn,  I).  Pro  isia  crgo  i\ 
gnrationc  fnroris  vidclur  *  ad  ipsain  hisibriani  perti- 
iierc  qnod  hic  scripiuin  esi :  Psalmns  Dnvid,  cum  mu'» 
tavit  vuitum  suum  coram  Abimetech  et  dinii^t  eum ,  et 
obiit.  Scd  illc  Achis  crat,  non  Abiinclcch.  Nonien 
eiiiin  solum  non  vidcliir  coiivenire  :  nam  rcs  gcsla 
pptpc  ipsis  vcrhis  pariler  dcsignaia  cst  io  PsoIiniSj 
quibus  8('rip!a  esl  in  negn>iruin  librOi  Ideo  magis  mo- 
r%'n  KOft  dehct  ad  qu^retidnm  sacranientum,  qiiia  no- 
nirn  uiulnldin  cst.  N:im  neqiie  illnd  sinecausa  factiim 
6si  ,qiinin  vis  sit  racluni;sed  qiiia  aliqnid  fignrabat :  iicqtie 
lif>c  siii€i  (i:insa  scriptum  e.xt^  ct  noniine  conimutaio. 
o  Yidfiis  ccrle,  fralrcs,  piofdndltaiem  sacr  mien- 
(nriini.  Si  non  cst  in  niy.Ntcrio  j  quod  a  piicro  Golias 
occibn>  esi;  non  cst  lii  my^tcrio,  qnia  iinmnlaVit  vul- 
ttiin  snuiii,  cl  alTecUiliut,  ct  tynipanizabat,  et  Cadcbat 

*  nare  veri»,  iroista  ergo  fignratione^  omfttnnt  pleriqoe 
llsa.  ct  laakient ;  ysdelur  ergo  ad  ipsasup  etc. 


S.  ALCLSTIM  EPISCOPI  504 

nt)ndum  eral  sacrificUiiii  corp(ii«      lorum  maiiducavh  homo  ( Vtal,  lxxvii  ,  24  ) ;  itl  esl , 


t03 

ct  boc  iM  inyslerio 

cl  saiiguiiiis  Domini,  quod  ftdcles  norunl,  c(  qui 
Evangeiiuni  lcgerunt,  quod  sacrincium  nunc  diffusuin 
Cdl  loio  orbc  lerrarum.  Proponile  ergo  vobis  anlc 
oculos  duo  sacrificia,  el  illud  secundum  ordinem  Aa- 
ron,  et  hoc  secundum  ordinem  Meichisedecb.  Scri- 
ptum  est  enim  :  Juravit  Dombm »  ei  non  pixnslebU 
euni,  tu  e»  $acerdo$  in  wlemum  $eeundum  ordinem  Mel* 
clMcdec  (P$aL  cix,  4).  De  quo  dicitiir  :  Tu  e$  ^acer- 
do$  in  celernum  $ecundum  ordmem  Melclmedec  ?  De 
Dombio  iioslro  iesu  Clirislo.  Qiiis  erat  Melciiisedec  ? 
Re.\  S;ilem.  Salein  civiias  ruil  antea,  ilia  qii»  postea, 
«icnt  docli  prodiderunt ,  Jcriisaicm  dicla  csu  Ergo 
«ntequam  ibi  regnarent  Jiidivi,  ilii  eral  ille  sacerdos 
Mclchisedec,  qui  scribilur  in  Genesi  Sacerdos  Dei 
oxcelsi  {Gen.  xiv,  i8).  Ipse  occurritAbraW,  quando 
liberavil  Lot  de  manu  perscqncnliiim ,  cl  proslravit 
eos  a  quibus  ille  lencl»atur,  el  liberavit  fratrem  :  posl 
liberaiionem  frairis  occtirrit  ei  Melcbiscdec.  Et  tantus 
erntMelchisedec,  a  quo  benediceretur  Abraham.  Pro- 
tulil  panem  et  vinum,  ct  bcnedixil  Abrabam,  et  de- 
dii  ei  decimas  Abrabam.  Videte  quid  protutit,  et* 
quem  benedixit.  Et  dictuni  est  posiea  :  Tu  e$  $acerdc$ 
in  eeiernum  $ecundum  ordinem  Melchi$edec,  David  hrc 
in  Spiritu  (lixil  loitge  posl  Abraham  :  temporibiis  aii- 
lem  Abrah.-e  fuil  Melchisedec.  De  qiio  alio  dicii ,  Tu 
e$  $aeerdo$  in  oslernum  $ecundum  ordinem  Meichisedec^ 
nisi  de  illo  cujus  nostis  sacriiicium  ? 

0.  Sublalum  cst  ergo  sacridcium  Aaron  ,  et  coepit 
esse  sacriAcium  scciindum  orditicm  Melchiscdcc. 
crgo  mutavil  nescio  quis  vuUum  $uum,  Quis  est  islc 
nescio  qnis  ?  Non  sit  nescio  qtiis :  notiis  cst  enim  ' 
Domiiius  noster  Jesus  Chrislus.  In  corporc  et  sanguine 
suo  voluit  esse  salutcm  nostram.  Unde  aulem  conrH 
mendavit  corpus  el  sanguincm  suum  ( Matlh.  xxvi , 
26)?De  humililato  sna.  Nisi  enim  esset  humilis, 
ncc  manducarclur ,  nec  bibcrelur.  Rcspico  altitudi- 
ticin  ipsius  :  In  principio  erat  Verbum ,  et  Verbum  erat 
apud  Deum ,  et  Deu$  erat  Verbum  ( Joan,  l ,  I ).  Eccc 
cibus  seiniiitcrnus  :  sed  manducant  Angeli ,  roandu- 
f-nnt  supcriuc  Yirtuics ,  manducant  coelesles  Spiritus , 
e(  mnndiicantes  snginantur  ,  et  integrum  manet  quod 
cos  satint  ct  ItTtilicat.  Quis  autem  bomo  possel  ad 
ilUtin  cibuin  ?  Unde  cor  lam  idoneum  illi  cibo?  Opor- 
iibnt  crgo  ut  inensa  illa  lactesceret ,  et  ad  parvult^s 
porvenirel.  Unde  aulem  fit  cibus  lac?  undc  cibus  iii 
lac  convcnitui* ,  nisi  per  carncm  trajiciatur  ?  Nam 
mater  hoc  facit.  Qtiod  mnnducat  matcr ,  hoc  ni:mdu- 
cal  infans  :  sed  quia  minus  idoneus  est  infans  ,  qui 
pane  vescalur ,  ipsum  panem  niaier  incarnai ,  el  per 
liuiniiiutem  mammillic  ct  Uictis  succum^  de  ipso 
pane  pascil  infantein.  Quomodo  ei^o  de  ipso  pane 
|tavit  nos  Sapienlia  Dei?  Qnia  Verbm  caro  factum 
c$t ,  et  habilavii  in  nobi$  ( Ibid.  U ).  Vidcle  ergo  hu- 
nrilltatem :  quia  pancm  Angt^Iorum-manducnvit  bomo, 
iil  sciiptuin  esl ,  Vancnt  asli  dedit  ei$ ,  panem  Ange- 

•  slc  plures  Mss.  Ai  Edil  :  fidete  quid  protuUt  ei  qvem 
benedijat,  Kt  dicltnn  est  ei  poUea, 

» Notmutli  I  ro))3e  uotae  vss.,  Qm$  e$t  iste  nescio  qtui  ? 
Mxcio  9'.»  notus.  E$t  eniniy  etc 


Vcrbum  illud  <|no  pascuhtur  Angeli  ftempiieriium  , 
quod  est  aeqiiaie  Patri ,  mandiicavil  bomo  :  quia 
cum  in  forma  Dd  e$$et ,  non  rapinam  arbitratu$  edi 
e$$e  aqualis  Deo.  Saginantur  iJlo  Angeli :  ud  semet- 
ip$um  exinanivit ,  ut  manducaret  pancm  Angelorunli 
homo ,  formam  $ervi  accipien$ ,  i/i  timiliiudinem  homi- 
num  faclu$ ,  et  habitu  inventu$  ut  homo ;  humiliavit  ge 
factu$  obedien$  u$que  ad  mortem ,  mortem  autem  crncti 
( Phiiipp,  II ,  6-8 ) :  ul  jam  de  cruce  commendarcinr 
nohis  caro  et  sanguis  Domini  novum  sacrificium. 
Quia  mutavit  vullum  $uum  coram  Abimelech,  id  esi 
coram  regno  palris.  Regnum  enim  pairis ,  regniim 
erat  Judaeorum.  Ouoraodo  regnurt  palrrs?  RegnuiA 
l)avid  ,  rcgnnm  Abraba».  Nam  regnum  bcl  Palris , 
magis  Ccclesia  qnam  populus  Judo^orum  :  sed  secun-^ 
dum  carnem  regnum  p.ntris  populus  Israel.  Dictnm 
est  eniin  :  Et  dabU  ei  Deu$  $edem  David  pa(ri$  €ju$ 
(  Luc,  ^ ,  SS ).  Dcmonstratur  ergo  secundtim  carnem 
paler  Domini  esse  DaVid  :  sccumlum  diviniUtfem  au- 
tcm  Chrlstus  non  filitis ,  sed  Domihus  David.  Jmlxi 
vero  Chriyium  secundum  carnem  norunl ,  sccunduni 
divinjlalem  non  norunt.  Idco  fccil  illis  quocstionem , 
et  dixil :  Cuju$  filium  e$$e  dicili$  Claistum  ?  Ct  respon- 
derunl :  Ft7ttini  David,  El  Hle :  Quomodo  ergo  David 
in  $piritu  voeat  eum  Dominum,  ubi  ait :  Dixit  Dondnu$ 
bomino  meo »  Sede  ad  dexteram  meam ,  donec  ponark 
omne$  inimico$  tuo$  $ub  pedibu$  tui$  t  Si  ergo  David  in 
$piritu  vocal  eum  Dominum  ,  quomodo  fHiu$  eju$  e$t  ? 
Et  non  potuerunt  illi  respondere  (  Matth.  xxii ,  42-40 ): 
quia  non  noverant  in  Domino  Chrisio,  nisi  (|uod  \U 
debalur  oculis,  non  qnod  corde  intelligebalur.  Si 
autem  intus  haberent  oculos  sicul  habebnnl  foris ,  cx 
coquod  foris  videbant  intclligerenl  filinm  David;ex  co 
quod  intus  inleUigcbant,  intelligercnlDominum  bavid. 
7.  Mutavit  ergo  vultum  $uum  coram  Abimelech, 
Qiiid  csl ,  coram  Abimelech  ?  Coram  regno  patris. 
Quid  cst ,  Coram  regno  pntris  ?  Coram  Judxis.  Ei 
dimisit  eum  ,  et  abiil,  Qucm  dimisit  ?  Ipsum  populum 
Judu^oriim  dimisit ,  et  abiit.  Quxris  niodo  Cbristuin 
apud  Judxos ,  el  non  invenis.  Unde  dimisit  el  ahiit  t 
Quia  mutnvil  vuttum  $uum'.  Hxrentes  *  rnim  illi  sa- 
crificio  sceiinduin  ordincm  Aaron  ,  non  tciincruiit  sa- 
crincinm  secunduin  ordinem  Meicbiscdcc  ( Ilcbr,  vii , 
i  1  );  cl  amiserunt  Cbristum  t  ct  coeperunl  eum  ha- 
licre  Gcnles  ,  quo  non  niiscrat  anie  pr.Tcones.  Nam 
ad  llios  pnrcotics  miscral ,  ipsuin  David  ^  Abraham  , 
I  nac  et  Jacob  ,  Isaiain  ,  Jorcmiam  ,  el  ca*teros  Pro- 
phctjs  niisernt ,  et  pnuci  iiidc  cognovcruiil ,  ct  ip^^i 
pniici  in  coinpnratione  1  crcunliiim  :  nam  muhi  crant. 
Millia  enim  legimiis/tiisse.  Scripium  ciiim  est :  /i*i'/f. 
qttia:  $atva!  fienl  (  Rom,  ix  ,  27  ).  Sed  quxris  niodc 
circunicisus  cliristianos  ,  et  non  uivenis.  Eranl  autem 
de  circumcisione  recenlibus  tcmporibHS  fidci  mnl  a 
millia  chrislinnortim.  Qii:i.Tis  modo ,  cl  non  invciils. 
Blerilo  non  invcnis.  Mutcvit  enim  vultum  suum  euram 
Abimclcch ,  el  dimisit  cum ,  et  abiit.  Et  coram  Achis 
mutavil  vuUum  suuni ,  el  diinisit  cnin  ,  ct  abiit.  Ideo 
>  Mn.,  natvnte$  enim  ilU  nacrifictimu 


105 


ENARRATIO  IM  rSALMOII  XXXtll. 


SM 


eiiim  naUla  sant  nomina  ,  ut  ad  royslerii  stgnificai'> 
lionem  nos  excitarct  niuiatio  nnminum  :  ne  puiire- 
mus  non  narrari  ai^t  commcmorari  in  Scripturis  P>tl- 
niorom  ,  nisi  quod  in  libris  Regnoruni  gestum  inveni- 
lur ,  el  non  ibi  quxreremus  figuras  futuronim  ,  scd 
Uinqiiam  res  gesus  acciperemus.  Cum  ct|;o  nomina 
uiutantur « quid  tibi  dicitur?  Clausum  esl  liic  aliquid ; 
pulS3  •  noli  haerere  in  littera  ;  quia  littera  occidit : 
8cd  desidera  S{>iri(um ;  spiritus  enim  Yivifigtl  ( 11 
Cor.  III.,  6) :  inlellcctus  spirilu^il.is  crcdcnteu  sal- 
Tiim  facit. 

8.  Quomodo  *  ergo.  dimisil  Achis  regem ,  alteii* 
dite  9  fratres.  Achis  dixi  interprelari ,  Qiiomodo  esl. 
Recordamini  Evangelium  :  quando  loquebalur  Domi* 
nus  noster  Jesiis  Christus  de  corpore  suo ,  ait :  NUI 
qwM  mmducaverit  camem  nuam ,  et  biberit  iangutnem 
meum ,  non  habebit  in  $e  vitam :  caro  enim  mea  vere 
esca  ettf  et  tanguis  meu$  vere  polu$  e$t  (  Joan,  Ti ,  54, 
56 ).  El  discipiili  ejus  qni  eum  sequebantor ,  expave- 
runl ,  et  exhorrucrunt  sermonem  ,  et  non  intelligen- 
trs  pulaverunl  nescio  qiiid  durum  dicere  Doininum 
Dosirum  Jesum  Christum ,  quod  carnem  ejus  qoam 
Tidebant  ^manducaluri  ernnl  »  et  sangoinem  bibituri.: 
et  non  poUierunt  tolerarc ,  qiiasi  dicenles ,  Qoomodo 
est  ?  Errnr  enim  ct  ignorantia  el  stiiltitia  iii  persona 
rcgis  Achis.  Ubi  eiiim  dicitur »  Quomodo  est ,  non 
inlelligitur  :  oVi  non  iniolligitur ,  lenebrse  ignorantiae 
snnt.  Erat  ergo  In  illis  regnum  ignorantix ,  qunsi 
res  Achis :  id  est ,  regniim  erroris  eis  dominabaiur. 
fUe  aulem  dicebat,  Ni$i  qui$  mandueaverit  carnem 
meam,  et  biberii  $anguinem  meum.  Quia  mutaverat 
Tolium  suum ,  quasi  furor  isie  et  iusania  videbalur , 
dare  carncm  suam  manducandam  hoininibus ,  el  bl* 
bcndum  sanguinem.  Ideo  quasi  insanos  pul^tus  esi 
Dovid  ,  qoando  diiil  ipse  Achis :  Arrepliiium  hunc 
Bnlhi  adduxislis.  Nonne  videtur  insania ,  Manducate 
carnem  meam,  et  bibiic  sanguinem  meum  ?  Et  dicens , 
Qmcnmque  non  mandufoverit  camem  meam  ^  et  biberit 
$angmnem  meum  ,  non  itabebit  in  $e  vitam ,  quasi  iiis^- 
nire  Tidelun  Sed  regi  Achis  insanire  videlur ,  id  est 
siullis  el  ignorantibus.  Ideo  dimisil  eos.et  abiil :  fugit 
de  corde  conim  intelleclos ,  ne  cum  possinl  coropre- 
heiidere.  El  quid  dixertinl  iili  ?  Quasi ,  Quomodo  est » 
quod  interpreiator  Achis.  Dixenint  enim  :  Quomodfl 
poUat  hie  nobi$  dare  nuindueare  carnem  $iiam  ( Ibid, , 
55)?  Arreptilium  puialKinl  Dominum ,  et  nescire 
quid  loqoeretur  ,  et  insanire.  Ille  autem  qni  novenil 
qaod  dicebat  in  iila  muiatione  vulliis  sui ,  ei  quasi 
furore  el  insania ,  sacramenia.pnedicabaVj  et  aflecu- 
bat  .  ci  lympaniz^ibat  ad  ostia  civitatis. 

9.  Qoxrendom  est  qoid  sit ,  ei  ipsom  affeciabat ,  el 
'  ad  osiia  tympaniiabat.  Non  siiie  causa  dictum  est , 

Proeidebai  ad  o$tia  portw  :,iion  sine  causa  dictum  esl » 

Ei  $aUwB  deeurrebant  $uper  barbam  ^u$ :  non  frustca 

dicu  Bunt.  Mercede  intelligentix  *  diulurnus  sermo 

oiierosas  esse  non  debel.  Nostis ,  fratres ,  Judxos 

ipsos ,  coram  quibus  ille  mutavil  vullum  suom  ,  et 

>  fidd.,  quo.  At  Hss.,  quomodo. 
•  sic  ifes.  Edd.  vero,  non  fhtslra  dicta  itml,  $ed  fndtgeni. 
mtelHienlia.  /^JMfMrfiv  «^».eic. 


dimisil  eos ,  el  abiit ,  liodie  vacare.  Si  illi  qui  Chri« 
sliim  amiserunt ,  quos  diniisil ,  et  abiit ,  habcnt  iiia«* 
nero  vacntionem  ;  nos  hnl)einus  fructnosam  vacaiio- 
nem  ,  ut  intelligamus  Christum  (yii  illos  dimisit ,  et 
venil  ad  nos.  Omnia  non  fruslra  facta  sunt ,  et  in  illo 
furorc  David  ,  quod  dicitur  affectabat^^  et  tgmpamza^ 
bot  ad  o$tia  civitatis ,  el  (erebatur  in  manibu$  lufi ,  et 
procidebat  ad  ostia  portas,  et,  salim  decurrebant  tuper 
barham  eju$.  Al[eclabat  ille :   quid  esl ,  agfectabat  ? 
Affertnm  habebal.  Qnid  est  affectum  habere?Quia 
cooip9ssus  est  infinniialibus  noslris  :  ct  ideo  voluit 
i|isnm  carnem  siisclpcre ,  in  qua  mortem  occideret. 
Compassiis  ergo  nobis ,  affcclasse  dictus  esl.  Ideo 
reprchendit  Aposlolus  eos  qui  duri  sunt  et  sine  affe- 
ciu.  Reprehendens  enim  quosdam  ,  aii :  Sine  affectu , 
$ine  Mi$ericordia  ( Rom.  i ,  51 ).  Ubi  est  affecuis  • 
ibi  misericordla.  Ubi  miscricordia  est  ?  Hiscratus  est 
nos  desuper.  Nam  si  exinanire  se  iiollci ,  mancns  in 
ea  forma  in  qua  xqualis  crat  Patri  sempiiernus . 
semper  nos  in  morte  remansisseinus  :  sed  ot  nos  de 
morte  sempitcrna  liberaret ,  quo  nos  peccalum  su« 
perbiae  perdoxerat ,  humiliavit  se ,  faclus  sobdiiua 
osque  ad  inortem  ,  niortem  aoti^m  crocis.  Ergo  affe- 
clavil  y  qoia  perveiiit  usque  ad  morlem  crucis.  £i 
qooniam  qoi  crucingitiir ,  in  ligno  extenditur ;  ol 
aotem  lympanum  fiai,  caro,  id  csl  coriumy  in 
ligno  exlendilur :  dictum  esl ,  et  tgmpanixabat ,  id  csi 
enicifigebatur ,  In  ligno  extcndebatur.  Affectabat^  Id 
est ,  affectum  iii  nos  hnbebat ,  ut  animam  soam  po- 
nerel  pro  ovibos  suis  ( Joan.  x ,  15  )•  TgmpamsuAoL 
Qiiomodo  ?  Ad  ottia  civUatie.  Qsiiiim  nobis  esl  qood 
aperilur ,  ot  credamns  in  Deum.  Clauseramus  ostia 
eonira  Cbrisiom ,  et  aperneramns  diabolo ;  contni 
Titam  aeteniam  claiisom  eor  h:ibeb:imus  :  ille  auicin 
DomiiiDS  Deos  nostcr ,  quia  dausum  cor  habebamiis 
homines  adTcrsus  Titamxtemam,  iiec  poieramus  vide- 
re  Verbom  qtiod  videni  AngeH,  cruce  aperiebat  corda 
morialiom,  hoc  est ,  tympanizabal  ad  ostia  civitati» 
10.  Et  ferebatur  in  manibus  $ui$.  Hoc  vero,  fratres, 
qoomodo  posset  (teri  in  homine,  quis  intelllgnt?  Qnis 
enim  porlator  in  manibos  sois?  Manibos  aliorum  po- 
tcst  portari  homo,  manibus  siiis  nemo  portatur.  Qiio- 
modo  inlelligatur  in  ipso  David  secundom  lilleram « 
non  invenimus ;  in  Chrislo  auiem  invenimos.  Fereba- 
lur  enim  Christus  in  manibus  suis,  quando  commen- 
dans  ipsom  corpos  suom ,  ait :  Hoe  e$t  eorpu$  meum 
{Mauh.  XXVI,  2G).  Ferebat  eniin  illud  corpus  in  bia- 
nibns  suis'.  Ipsa  est  humilitas  Domini  nostri  Jesu 
Chrisli ,  ipsa  mu1toni>  conimendalur  hominibus.  Ad 
ipsam  nos  horiaiur,  fratres,  ot  vivamiis,  id  esl  homl- 
liiatem  ejos  imitemur :  ul  perculiamus  Goliam,  et  le- 
neniesChristum  viacamos  soperbiam.  Proeidebai  enim 
ad  o$iia  portct,  Quid  esi,  Froeidebatf  Ad  humilNatem 
so  ipsc  dejiciebat«  Qiiid  esl,  ad  oetia  portmf  Ad  in* 
ilinm  Adei,qoosalvi  efficimur.  Nemo  eiiiin  incipii  nisi 
ab  initio  fidei,.sicol  dieilor  iir  Canticb  canticorum  : 
l^ntei,  el  pertraH$ie$  ab  initio  fidd  {Cant.  iv»  8»  $ec^ 

>  vosiri  onmes  usa.,  Ferebai  iWud  in  m(mibu$  niis»  tpM 
e$t  humilila$^  ctc. 


507 

1*%X).  Venlupi  suiims  facie  aJ  facicin ;  sipul  scrlplum 
cst :  E^lecUmmi  ^  filii  Pei  9umu$,  et  nondum  apparuH 
qmd  erimm ;  icimus  qtua  cum  apparuerii,  nmiles  ei  eri- 
ifitt»,  quoniam  videbimus  eum  fficuti  est  (I  Joan.  iii,  2). 
yidebimus :  qiiando?  Cuin  isia  iransierinl.  Audi  eliain 
pjiuluin  aposlolum  :  Yidemus  nunc  per  speculum  in 
eenigmale,  tune  autent  [acie  ad  faciem  (l  Cor.  xiii,  12). 
Antequam  ergo  videamus  facie  ad  faciem  Yerbura,  quod 
Tidcnt  Angeli ,  opus  nobis  est  adhuc  ostiis  porUB  ,^ad 
qoae  procidit  Dominus,  linmiUans  se  iisque  ad  mortem. 
.11.  Quid  est  qiiod  salivte  decurrebant  super  barbam 
ijM  ?  lu  lioc  enim  immutavit  vuUum  suum  coram  Abi- 
tnetech^  yel  Achis,  et  dimisit  eum^  et  abiit,  Non  iiUeili- 
gentes  dimisit.  Ad  quos  abiil?  Ad  Gentes.  Ergo  nos 
Uitelligamiis  quod  ipsi  non  potiicrunu  Decurrebant 
super  barbam  David  salivx  :  quid  sunt  salivaf  Quasi 
verba  iiifantilia  :  saliv»  enim  currupt  infantibus.  Non- 
ne  erant  tnnquani  iufantilia  verba  :  Maiiducate  carnem 
meam,  ct  bibite  sanguinem  meain?  Sed  isu  infaniilia 
verba  legcbant  virlulem  ipsius.  Yirtus  enim  in  barba 
Sntelligilur.  Salivae  Igitur  decurrentes  supcr  barbam 
ejus,  quid  sunt,  nisi  verba  infirma  virtuiem  ejiis  te- 
gentia?  Iiiiellexil,  ut  arbitror,  Sapctiias  Yestra  litu- 
lum  psalmi  hujus.  Si  velimus  jam  Psalmum  exponere, 
liineiidum  est  ne  illa  qux  audis^is  labantur  de  cordi- 
Ltis  vcsiris.  Tiluluin  psalmi  hujus  exposuerimos  in 
nomine  Domini  nostrt  Jesu  Cbrisli :  quojiiam  crasiinus 
^ies  doiniiiicus  est,  et  debemus  vobis  sermonem,  dif- 
fcrainus  iQ  crasiinum,  ut  etiam  Fsalmi  textum  liben- 
|er  audiatis. 

SERHOII,    HABITDS  DIB  DOMINICO. 

1.  Qui  hestemo  die  adfuistis»  non  duhito  quod  loe- 
luineritis  poUicitationis  nostrae.  Temptis  enlro  jam  es^ 
ip  nomine  Domini  debiium  solvere.  Ipse  inspiravii  ut 
proinitteremiui ,  ipse  dabit  ut  solvarous,  seroper  exi- 
slentes  debitores  cliaritatis,.  Ipsa  est  enim  quae  semper 
rcddilur,  et  semper  debelur,  sicut  dicit  Apos^toius  : 
Piemini  quidqnani  debeaiis ,  ni»  ul  i^ticem  t^os  diiigatis 
{llom.  XIII,  8).  Psalmi  hiijus  litulum  heri  exposuimus; 
cujus  exposiiio  cuin  nos  diiirHis.reiinccct,  ejusdem 
psalmi  lexium  exponcndum  distulimus.  Audiamus  er- 
go  quid  Spiritiis  sanclus  per  os  Prophetos  sancti  sui 
dicat  in  islo  sermone  Psalmi,  quod  congruat  tituio 
()ucm  heslerno  die  iractnvimus.  Qui  non  adfuerunt , 
fanquam  *  ^t  hoc  debilum  petunt :  sed  ne  Ibrie  per 
alias  lantas  ropras  *,>  fraudemus  eos  quibus  jam  red- 
deodum  est  quod  dcberaus,  breviicr  commerooratum 
agnoscant,  quanturo  possunt,  qui  hodie  adsunt  et  lieri 
iion  adfuernn^.  Si  qiiid  aulem  coks  movet  qvod  diligen- 
tins  interrogare  debeant,  p.itentes  aures  nos(ras  In- 
venieiit  in  nomine  Chrisii  aliis  temp^iribu^,  ne  ist^ 
occupeulur  *. 

i.  Diximus  scriptuooi  esse  ii\  libro  R^Qprum,  quod 
Uavid  cum  fugeret  Saiil,  laiere  voluii  apud  regcro 

*  Edd.| /amen.  Aliquot  Blss.,  tanquanu 

*  Edd.,  n^  forte  pro  aliis  tantas  nioras  facientesfraudem^is 
m.  Moxque  apttd  Ijov.,  qmbusjank  reddUum  est,  Kos  uiro- 
que  loco  sequirour  Mss. 

*  Er.  et  txjv., ne kdmodo  oecupentwr,  At  Vss|.,  neisia oc' 
0qm/tur,  m,t  ne  i$ta  modo^  elc. 


S.  AUGUSTIM  KPISCOM  5W 

qticindnm  Gcth ,  iiomiue  Xd\iS,  Sed  cum  eloria  ejus 
ibi  fuissct  cororoemorata,  ne  per  livorem  iiem  rex  ad 
quero  coufngerat,  aliqiiid  in  euro  machinarctur,  fiiixit 
Insaniam ,  el  quasi  fiirore  correplus  ,  mutatit  vulium 
suum,  ety  siput  lcgimus,  affectabat,  et  tympanizabat  ad 
oslia  civitalis,  el  ferebatur  in  manibus  iv»,  et  procide* 
bat  ad  ostia  portas.  Et  dixit  rex  Achis  :  Quid  huc  mihi 
adduxislis  istum?  J^umquid  arreptitium  ego  opus  kabeo  ? 
Et  sic  eum  dimisit,  ui  implealur  qtiod  hjc  scripium 
est,  Mulavit  vuUum  suum,  et  dimisit  eum,  et  abiit,  Di- 
roisil  auiero  regero  Achis  :  bic  vero  dictum  est  quod 
mutavit  vultum  suum  cpram  Abimelech^  ei  dimisit  eum^ 
et  abiit,  Diximus  aniem  nomina  routaia  esse,  iit  sacra- 
ipentum  ostenderetur  :  ne  si  idcm  nonien  repetitum 
esset  in  titulo  PsHlmi,  non  nobis  prophetasse  aliqnid 
in  sacrarocnto ,  sed  qiiasi  g^ta  narrasse  videretur. 
Utfiimque  ergo  noroen  roagnum  continet  sacramen- 
tum.  Nam  Achis  interpretatur,  Quomodo  est :  Abimc- 
lech  inierpreiatur,  Patris  mei  regnum.  In  illo  verbo 
quod  dicitur,  Quomodo  cst,  ignorantia  signiricatur, 
ut  verbum  miranlis  et  non  agnoscentis  intelligas  :  in 
isloauiem  quod  dicitiir  Abimelech,  regnum  Judsco- 
rum  signiflcatur.' Ex  Christi  enim  persona  potest  dici, 
Patris  roei  regnum ;  qtiia  pater  ipsins  secundum  car- 
iicm,  David;  et  regnuro  David  erat  in  gente  Judspo- 
rum.  Coram  regno  ergo  patfis  sut  mutavit  vuUttm 
Itfttni,  et  dimisit  eumf  et  abiit;  qiiia  erat  ibi  s.icriflciuni 
secuitdum  ordinem  Aaron ,  ct  postea  ipse  de  corpore 
et  sanguine  siio  institoil  sacrificiiim  secundum  ordi- 
nem  Melchisedep.  Mutavit  ergo  vultum  suum  in  sa« 
cerdotio,  et  dimlsit  gentem  Jqdxorum ,  ei  TCnit  ad 
Gentcs.  Quid  est  ergo,  Affectabat  f  \ffocXu  plcniis  erat. 
QuiJ  eiiiro  taro  plenuro  affectu,  quain  miscricordia 
Domini  nostri  Je^u  Cliristi ,  qui  videns  infirmitatem 
nostram ,  ut  nos  a  senipiterna  morto  liberaret,  tcm- 
poralem  roortcm  cum  tanla  injuria  conlumeliaque  su- 
scepit?  Et  tympaniiabat :  quia  tympanum  non  fit  nisi 
cum  coriuin  in  ligno  extendiiur;  et  lympanlzabai 
David  significans  quod  crucingcndus  esset  Christus. 
Tympanixabat  antem  ad  ostia  civitatis  :  quae  sunt  ostia 
civilatiSf  nisi  corda  noslra  qu:e  chuseramus  contra 
Christum ,  qui  de  lympano  crucis  aperuit  corda  inor- 
ialium?  El  fer^atur  in  mambus  suis  :  quomodo  fere-* 
batur  in  manibus  suis  ?  Quia  cum  commcndaret  ipsiim 
corpus  suuin  ct  sangtiinem  suum,  acccpit  in  manus 
suns  quod  noruni  fideles ;  el  ipsc  so  portabat  quodam 
modo,  cnm  dlccrel  :  Hoc  est  corpus  meum  (Matih, 
XXVI,  26).  Kt  procidebat  ad  ostia  portm  :  id  est,  humi- 
liavit  sc.  Hoc  est  eniin  procidere  usqiie  ad  initium 
fldei  noslra;.  Qstium  cnim  port»  inilium  fidei,  undo 
Inc.pit  Ecclesia,  et  pervenit  usque  ad  speciem ;  ut  cum 
credit  ea  qux  non  videt,  roereatur  perfrui,  cum  facie 
ad  faciem  vidcre  coeperit.  Sic  se  habet  iitulns  Psalmi ; 
brcviter  audivimiis :  audiamus  jam  ipsa  vcrba  aflTc- 
Ctantis  ci  tympanizantis  ad  portam  civiiatis. 

3.  \yers,  2.]  Benedicam.  Dominum  in  anni  tempore^ 

semper  laus  ejus  in  ore  meo,  Dicit  Christas,  dicai  ei 

.  cbristianus;  quia  ei  christianus  in  corpore  Chrisii  esi; 

ei  pfoplerea  Chrisitts^omo ,  ui  pMsei  ctte  chriBiia. 


ENAIiRATIO  IN 

lititiiifeki6,qiiiait\  Bmiedkam  D^m/fiioM.  Qimiido 
keMdicmm  Dommumt  Uuaiido  libi  bcnefacii?  quando 
aboiidaBl  saM^ttlariaf  quaiido  muliuin  abandit  ku^ 
pientl,  olei,  Tini,  aiiri,  argenti,  mani^piorttin,  pecor 
nim»  aaluaqne  isia  morialts  iQTulnerau  et  incormpta 
pejrtisUt^  ea  quas  iiascufitur  creacunt  omnia»  nihil  im'* 
mamra  morte  subtraliilur,  felicilas  loU  abundat  in 
4)oflio,  circiimlliiiint.omnia,  tuiic  beDodieoii  Dohiinum? 
Hon  :  aed  m  omnl  lempore.  Ergo  et  tanc ,  et  quanda 
isia  secQuduia  irinpus  et  secunduro  flagclla  Domiiii 
D«sf  nosiri  turiKiiitur,  auferuniur,  minus  n^scunlur, 
jasn  nau  dllabnnlur.  Fiunt  entm  h»c,  et  inde  sequt* 
iur  penuria,  egestas,  labor«  dolor  el  lenutio.  Sed  tu 
qui  cantasti ,  Benedicam  DominHm  in  omnt  Umpore , 
oemper  knu  ejm  xn  ore  meo^  et  quando  IsU  dat,  bene- 
ilic;  et  quando  IsU  lollit ,  bencdlc.  Quia  ille  dal,  iUt 
loliit :  sed  scipsum  a  henedicente  ae  non  toUU. 

L  Quts  est  antem  qul  bonedicit  Dominum  in  omni 
lempore,  nisi  humilis  cordc?  Ijisam  eiiiin  hniniliu* 
lem  docuit.Doniiiuis  nosier  in  corpure  eH  &iiiguiiie 
fcm  :  qtiia  cnin.  Cf>mnieQdat  corpus  et  sanguinem 
stium,  bumilitatom  siiaro  commeiidat,  in  eo  quod  in 
Ipsa  bisloria  sqriptum  est,  in  illo  quasi  furpre  DaTid, 
quod  pra^tenuisiinus,  Et  Mlivm  deeurrebant  tuper  bttr- 
bam  ejui.  Cuin  le^itretur  Apostoiiis,  audistis  ipsas  sa* 
livas,  sed  deciirrentes  super  barbam.  Dicit  aii«|ui8, 
Qiias  saliTas  audiyimus?  Nonne  modo  lcctus  est  Apo- 
ftlofcis ,  cum  diccfcet :  Judtei  tigna  pelunt ,  et  Greeci 
aapiemUam  quwrunt  f  llodo  icciuin  est  :  No$'  autem 
preedicamne ,  inquit ,  Chrieium  crueifixum  ( Uinc  cnim 
lympnnizabai)  Jndais  quidem  tcandaium^  Gentibut  im- 
toii  tiuUitiam;  ipsit  vero  vocatit  Judteit  et  Crtedt^ 
Ckrittum  Dd  Yirtuiem  H  Dei  Sapientitm  :  qnia  qupd 
atmltum  eti  Dei,  tapientm.  ett  kominibut ;  et  quod  infir- 
fuum  ett  Deif  fortiut  eu  quam  liominet  (I  Cor.  i,  Si- 
26).  Saiivae  cnini  significant  stultiliam ,  salivos  signi- 
ficant  iRflrmluicni.  S(,»d  si.(|aod  stultum  est  Det, 
sapieiilins  est  liomiiiibus ,  el  qnod  iufimium  esl.Dcl, 
foniQsest  qiiam  liomines :  non  taniuam  saliv»  oflen- 
doni,  sed  attende,  quia  snper  barbam  deeurratit. 
Quomodo  eniin  salivis  infirmilas,  sie  barba  virtus 
€8ieiMiitur.  Texit  ergo  virtutem  suam  corpore  inflr«. 
miuiis  suae  :  el  quod  forinsecus  infirmabatqr,  Un- 
qiiam  in  saliva  apparehat;  intiis  autem  divina  virtus 
lanqiiam  barba  tegebatur.  Ergo  humllius  nobis  com* 
mendatitr.  Esio  humilis ,  si  vis  benedicerc  Dominiim 
iti  omni  tempore ,  et  semper  Inus  cjus  sit  In  ore  tuo. 
Qnia  Joh  non  tantum  bencdixit  Dominum,  qnaiido 
alMindabant  illi  omiiia,  quibus  eum  legimus  divilera 
fuisse  et  feticem,  et  pccorc,  et  scrvis,  et  doroo,  fcli- 
cein  flUis,  et  omnibus  rcbus.  Ablata  sunl  omnia  uno 
lempore,  et  implevil  quod  in  hoc  psalmo  scriptom  cst, 
dioens :  Dondnut  dedit,  Donunut  abttuiit ;  ticut  Domino 
fimuii^  ita  faetum  ett :  tit  nomen  Domini  benedicium 
iJob  I,  il ).  Eccc  hahcs  exemplom  henedicentis  Do-. 
niiitam  in  omni  tcmpore. 

5.  [iterf.  5.]  Quare  auiem  l)enedicit  Dominum  liomo 
in  omni  lempore?  Quia  homilis  cst.  Quid  esl  esse 

*  Alfa|ttol  Mfls.,  mtgeiut,  qnijam  dicau  aIIi  noonuUi :  «n- 
fkf/ss.  £f  anitl  ait. 


PSALMUU  XXXIIl.  S)# 

hitmilein?  Nol!e  in  se  hiudari.  Qai  in  se  vult  laudari, 
siiperhus  est.  Qui  superhus  non  esl,  huniiris  est.  Mon 
vis  ergo  esse  supcrbtis?  Ul  possis  csse  humilis,  die 
qiind  dictum  est :  In  Donnno  iandabitur  ai^a  niea; 
andiant  mantueii^  et  iaHentur,  Eigoqui  noO  in  Doniino 
Tolant  laadart,  non  sont  roansacii;  si^d  truces,  aspcri* 
eliti,  superhi.  Jumenta  mansucta  va!i  liaberc  Donit- 
nus :  esto  jomentum  Qomini,  Id  est»  esto  niiinsueius. 
Scdoi  Ule  snper  te,  ipse  rrgit  te  :  noii  tiinere  uo 
offondas,  et  eas  in  prsceps.  Innrniiias  qutdom  tiia 
esi,  sed  attende  qnis  lihi  |ira*sideal.  Pullus  asini  es» 
ii^d  Christuin  porias.  Nam  et  ipse  in  pulloasini  veoll 
ad  civitatem,  et  fuil  il!ud  jumciitnm  mansiicturo* 
Numquid  laudabaliir  jumentu:it  iliiid?  Numqiiid  ju« 
roeoto.dicebatur :  Botanna ,  fiti  Dmd,  binediciut  qui 
tenit  in  nomine  Domim  IMalth.  xxi,  9)?  Asellus  por- 
Uhat :  sed  Ule  qni  porubalur,  a  praeccdeiitihu^  e| 
consequentibiis  laodahatnr.  Et  dice!4it  forte  jumcn- 
tam:in  Domino  iaudabilug^anima  mea;  audiani  man^ 
at^i ,  et  Uetenlur*  NMii<|uain  ilitid  dixii  illc  asinos , 
fratces :  sed  dicat  iliud  |>opuliis  qtii  itiiiuiur  jnmaittum 
lllud ,  si  vult  poriitrc  Dominum  suum.  Irascitin*  fbrto 
populus ,  quia  coniparatur  tScl|o  in  quo  scdil  Donii- 
nus;  et  diccnl  mlhi  aliqui  superhi  et  elaii :  Ecco 
asmos  nos  f«*cit.  Sit  asiuuvDoroini  quisquis  hocdicil; 
ne  sit  equus  et  roulus ,  quibiis  non  cst  iulcilcctus. 
Nostis  enim  psalmiim  ubi  dicitur :  NolHe  ette  ticui 
equut  et  muiut^  quibm  non  eti  inteUectut  {Ptal,  xx\i, 
9).  Eqiius  cniin  ct  miihis  erlgnnt  Gcrviceni  aliquando» 
et  sua  fcrociiaie  escintuut  a  sc  sessoicni,  Domanlni. 
frenis,  camo,  verbcrihus^  doncc  discant  sobcsse,  ei 
porUre  dominuro  sunin.  Tu  auiem  onteqnaiu  freiio 
tnndanlur  o^a  tita,  esio  mansnetus,  et  poria  Doml- 
iium  tuiim  :  uoli  in  lo  vcllc  l.dnlari ,  sed  I.^iiidetur  iUo 
qot  siip^r  te  scdet,  o^  diccs  :  in  Domino  iaudabitur 
anima  mea^  audifint  mantueti^  et  Uetentur.  N;im  quandp 
audiunt  non  nia:-.sotHi ,  11021  kcUnlur,  S4!d  irascuntitr : 
cl  ipsi  sunt  qui  dlctinl  qnod  asinos  eos  fcccrhniis. 
Qni  aulein  niansueti  sunt,  dignentur  aodire  el  esso 
quod  aadiunt, 

C  [rer«.  4-1  BcquUiir,  Mngnificale  Dominum  meeum. 
Quis  cst  istc  (|ui  cxhorintiir  iit  magnificemus  cum  ilhi 
Domiinim?  Qiilsqdis  cst,  fralrcs,  in  corpore  Chrlslf , 
ad  hoc  dohcl  dare  opcrntn  ,  ttt  magitificclur  cnm  lllo 
Dominus.  Ainat  enim  Dnmtiium  qnisquis  cst  ist^.  Et 
quoroodo  illum  ainat?  Ut  non  invideat  coamnlori  sno. 
Quisqtiis  eiiim  amat  carnalitcr ,  neccsse  cst  ut  cnm 
zelo  pesiifero  amet:  si  forle  pro  magno  nndntn  vldere 
poluerit,  quam  pestifcro  amore  desidcravit,  numquld 
vuli  ut  vidcnt  illam  et  alius?  Neccsse  est  nt  zdo  el 
livore  saucielur,  si  et  alius  eam  videril*.  Et  slc  ser- 
vator  caslius,  si  aut  ille  videat  cut  licet,  et  alius  noo 
vidcat,  ant  n^  ipsc.  Non  sic  est  Sapieniia  Dei :  vide- 
bimus  illam  facie  ad  fadem,  ei  omnes  Tidehimus,  et 
nemo*  ihi  zelabit.  Omnibus  se  exliibci,  el  li.tegtra 
esl,  ctcnsu  est  omnihus.  Illi  inuianiur  in  eain,  ct 
ipsa  in  eos  non  muuiur.  Ipsa  est  veriias ,  ipsa  est 

*  pleriqoe  Mas.,  sietaHut  veUt.  supple,  videre. 

*  Ijov.,  £t  nemo  se  ibi  tetabit.  Aliquot  »*iS4  tibi.  Attl,  ibi 
selabit :  omissa  particub  te. 


Hl  S.  AUGUSTINI  EPiSGOM 

Dett».  2<iimqoidalt(|inBdoaiiA»ti»,  fralres,  qood  po- 
mortt  comfnoiari  Deus  noaierT  Su|iereiuiBeiis  omtii- 
;  biis  veritas  eat,  Verbom  Dtef  esl,  Sapieniia  Dei  esi» 
per  qnem  facta  simt  omnia  :  babet  amaiores  siios, 
Sed  qnld  dicit  amator  ifisiost  Magni/Uaie  Dommum 
mseum.  Nolo  solos  magiiificare  Dominum « nolo  solus 
amare,  nolo  sotos  amplecll.  Non  cnim  t\  e||0  am« 
l»lexos  foero,  non  liabei  alios  ol)i  manus  ponat.  Lati- 
lifdo  tanUi  est  in  ip<;a  Sapleniia,  utomnes  anlmas 
amplectaniiir  et  perrruantur.  Et  quid  dtcam,  fmtrest 
Erubeseani  qnl  slo  amant  Deom ,  ut  invldeant  aliis  t 
Anrrgam  pcpdtti  liomlnesamanl,  et  quisquis  amaverit 
niirigam  aut  Tenatorem ,  vult  nt  lotus  popiilos  cum 
illo  amet ;  ct  horlainr,  et  diell :  Amate  mecum  illum 
rRititomimnm,  amnle  illam  meciim  et  illam  turpiiudH 
itom.  Clainai  ille  in  populo,  m  ameiur  ciim  iHo  lur- 
p'iiido3  0l  chrislianus  non  clamai  in  Eoclesia»  ut 
anielur  cum  illo  TcriUis  Dei  I  Exciiate  orgo  in  vobis 
amorem ,  fralres ,  et  clamaie  unicuique  vestrorum  , 
et  dicite  :  MagNifieale  Dominum  mecum,  Sit  in  vobis 
Iste  fer^or.  Quare  vobis  recitaniur  ista ,  et  exponun- 
fur?  St  amaiis  Deum ,  rnpile  omnes  ad  amorem  Del 
qui  Tobis  Junguiilnr ,  et  omnes  qui  sunt  in  domo 
vestra :  si  amatur  a  vobis  corpus  Cbristi,  id  ef»t  unitas 
Eccleslae,  rapiie  cos  ad  frucndom ,  et  dicile :  Uagni- 
fcate  Dominum  mecum, 

7.  [veri.  4.]  Et  exaltemus  nomen  eju$  in  idipsum. 
Qiiid  est,  exakemuM  nomen  ejus  tn  Wpsum  f  Hoc  est , 
iti  unum.  Nam  muUi  eodices  sic  babenl :  Magnificate 
JDomiaum  mecum ,  el  exakemus  nomen  ejus  in  unum, 
Sive  in  idipsum  dicalnr ,  sive  in  unum;  boc  idem  dU 
cUur.  Ergo  rapiie  quos  potestis,  bortando,  portandoS 
rbgando,  dispuUBdo,  rationem  reddendo,  cum  man- 
Biieiudine,  eum  lenltate:rapite  ad  amnrem;  uisi 
m»gnificinl  Dominum,  In  iinum  magniflcent.  Et  pars 
'Donati  videlur  sibi  magniflcare  Dominom  :  quid  eos 
( ffrndit  orbis  terrarum?  Dicamus  illis ,  fratres :  J/«- 
ffnificate  Donwmm  mecum ,  ei  exaltemu^  nomen  ejus  m 
unum.  Quare  in  prxcisione  vuUis  raagniflcare  Domi- 
num  ?  llle  unus  cst,  quare  duos  populos  vuhis  faccre 
.Deo?  Quare  vuUis  dissipare  corpus  Ckrisli  ?  Ccrte 
CDim  ipse  pcndcbal  in  cruce,  quando  lympanizabat : 
ct  cum  pcnderct  In  cruce ,  eroisit  sptriium ;  ei  vcne- 
ruut  illi  qui  eum  suspendcrant ,  et  iiivcnerunl  eum 
emisisse  spiritum,  et  non  ilU  rrcgeniiu  crura  :  latro- 
nibus  autem  adhuc  in  cruce  viventihus  fregerunt 
{ioan.  XIX,  32,  53),  ut  per  ipsum  dQloxem  compendio 
mortis  ab  illo  cruciatu  liberarenlur,  quomodo  solebat 
cruciflsis  fleri.  Ergo  venit  persecuitor,  invcnU  Do- 
miniun  quicte  doposuisse  ^pirituvi ;  qiii^  ipsc  dixit , 
Potestatm  kabeo  por^endi  animm  nieam  (/(/.  x,  18). 
Pro  qiiibus  posuit  ^nimam  suam?  Pro  universa  p!ebe 
bua,  pro  lolo  corpore  suo.  Ycnit  erg<wperscculor,  et 
non  fregit  crura  Cbrisli  :  veuit  Dpnatus  et  disrupit 
Ecclesiam  Christi.  Iiuegrum  corpus  Christi  in  cruce 
inier  inaims  perseciilorum  est,  el  intcr  manus  Cliri- 
siiaporum  pon  est  integrum  corpus  Ecclesiuc.  Claine- 


roos  01^0,  fraires,  eum  g^^mliu  quanimn  posauasus , 
dicenies :  Magmfieate  Dominum  meeum  |  et  exaliemus 
nomen  ejus  m  «num.  Ecclesia  enlm  illis  clamat :  vox 
est  Eccleshe,  ciamans  illisqui  se  pra*ciderunl^.  Uode 
enim  disropii  snnt?  Pcr  superbiam.  Docet  autem 
Christns  humiliuitem,  com  commendat  corpns  ol 
sanguinem  snnm  :  qnod  dixtmus  Sancthail  Veslne  ia 
boc  Psalmi  lextu  agiei  celebrari ,  ubi  commendatnr 
corpus  el  sanguis  Christi,  ublcommeiulalur  bttmilUaa 
Cbrisli,  quam  pro  nobis  snseipere  dignalus  est. 

B.  \9ers.  5.]  inqumm  Daminum,  et  exaudimt  me, 
Ubl  exaudivit  Dominos?  Intus.  Ubi  dal?  intus.  Ib| 
oras,  ibi  exaudiris,  ibi  beatificaris.  Orasti',  exaoditua 
es,  beatificaUia  es;  et  non  acii  qoi  juxia  lestal: 
gestum  est  totom  in  ooculto,  sicui  Dominus  in  Evan* 
gelio  dicil :  intra  m  cubieulum  ruum,  claude  osiium 
tuum,  et  ora  in  oceukOy  et  Fater  tuus  qui  videt  in 
oceulio,  reddet  tiki  {Mauh.  vi»  6).  Dim  ergo  inlras 
cubiculum  tuam ,  intras  cor  toum.  Beaii  qni  gaudeni 
quando  inlr.int  ad  cor  suum ,  et  niliU  mali  ibi  liive- 
niunt.  Aucndat  Smciitas  Vestra :  quomodo  nolunt 
inlrare  domos  suas  qui  habent  nialas  uxores,  quomodo 
exeunt  ad  forum ,  et  gaudent;  coepit  b(»ta  assa,  qua 
intreni  in  domum  suam,  conlrisuntur :  intraturi  sui^i 
enim  ad  Ijcdja ,  ad  murmura ,  ad  amuiritudines,  ad 
eversiones;  quia  non  est  domus  eomposita,  ubi  tnter 
virura  et  uxorem  pax  nulla  est;  et  roelius  illi  est  foria 
eircumire.  Si  ergo  miseri  sunl ,  qui  cum  redeunl  ad 
parietes  soos,  liment  ne  aliquibus  suorum  perturba^ 
lionibus  everlanlur;  quanto  sunt  miseriores,  qui  ad 
conscieniiam  suam  redire  nolunt,  ne  ibi  lilibus  pec* 
eaiorum  everianlur !  Ergo  ut  possis  libens  redire  ad 
Gor  tuum ,  munda  illud  :  beaii  enim  mundi  conle , 
quoniam  ipsl  Deum  vidcbunt  {Id.  v ,  8).  Aufer  iiidc 
cupiditalum  sordes,aufcr  labem  avaritix,  aufer  labem 
supcrstiiionum ,  aufcr  sacrilegia  et  roalas  cogit:i- 
iioncs ;  odia ,  npn  dico  adversus  amicum ,  sed  eiiam 
adversus  inimicum  :  aufer  isla  omuia ;  iiitra  in  oor 
tuum ,  et  gaudehls  ibi.  Cum  U>i  coeperis  gaudere » 
ipsa  mimdilia  cordis  lui  dclecubii  le,  ei  faciet  orare : 
quomodo  si  venias  ad  aliqiiem  locum ,  sileniium  csi 
Uh,  forle  quies  est  ibi,  mundMS  csllocus;  Oremus 
hic,  dicis :  et  deleclat  te  compositio  loci ,  ct  credis 
quod  ibi  le  exaudiat  Deus.  Si  ergo  loci  visibilis  le 
delectat  mimditia ,  quare  te  non  olfcndil  immunditia 
cordis  tui  ?  Intra,  muiida  omnia ,  leva  oculos  tuos  ad 
Deum,  ct  staiim  te  exaudiel.  Clama,  et  dic :  /itgutstvi 
Dondnwn^  et  exaudhit  me;  et  ex  onmibm  triMa' 
tionibtts  meis  eruit  me.  Quare  ?  Quia  cum  fueria  illu- 
miiialus,  cum  capcris  hic  haberc  bonam  conseientiam, 
restant  tribulationcs ,  qiiia  rcstat  aliquid  inftrmiim, 
donec  mors  absorbcatur  iu  viclortam,  et  mortale  lioc 
induat  immorUkliUitem  ( 1  Coj*  xv,  54) :  necesse  esi 
ul  in  boe  saeculo  fl.ngelleri$;  nccesse  est  u|  aliquas 
lenlalionc 8  suggestlonesqiie  patiaris.  Mundabit  Dcus 
omnia,  eruet  te  ab  omni  iribulaiione,  ipsum  iftiacre. 


•  »iss.  qnidam  omilluni,  portmido.  NonuuUi  qjus  loco  ha- 
6(n2i,  operando 


1  Sic  in  Mss.  At  in  Edd.,  prascipUav^runt. 
•  Er.  ei  Lov.,  orastiintuSy  exaudUus  es^  Abest,  Infnsyali 
4m.9tiisa. 


^IS 


ENAnnVTIO  IN 


9.  /ii^'sfM  IHMiilfiirMit  eiexfmdmt  me.  Qui  ergo 
ncB  exaudiuniur,  iion  Dominam  quaerunt.  |iitcnda( 
Sanctitas  Veslra  :  non  dlxil »  Inquisivi  aurum  a  Do- 
mino,  et  exaudivit  mc;  inquisivi  a  Dflinino  scnectu- 
lem,  Qt  exaudivit  me;  inquisivi  a  Domino  hoc  aut 
ilM,  et  exaiidivit  me.  Aliud  est  aiiquid  inquirere  a 
Domino,  altud  ipsum  Dominum  inquirere.  Inquism^ 
iDquit,  D&minum,  et  exaudml  me.  Tu  autem  quando 
orasy  et  dicis,  Oocide  illum  inimicum  meum;  non 
Dominum  inqairis,  scd  quasl  racis  te  judiccm  super 
inimicum  tuum,  et  focis  (a)  qu.neslionarium  Deum 
tttum.  lliide  scis  ne  melior  le  sit  cujus  mortem  quae- 
ris?  Eo  ipso  Ibrte,  quia  ilie  non  quasril  luam.  Ergo 
iioli  aUquid  a  Dominoextra  quxrere,  sed  ipsum  Do« 
mtnnm  qua:ro ,  et  exaudiet  te ,  et  adbiu:  te  loquenle 
dicelt  Ecce  ad$um  (Im.  lxv,  ii).  Quid  esl,  Ecce  ad^ 
eumf  Eccc  praesens  sum,  quid  vis,  qnid  a  me  qai!« 
rts?  Quidquid  libi  dedero,  vilius  est  quam  ego  :  mc^ 
ipsum  habe  S  me  (ruere ,  me  amplectcrc  :  nondum 
poies  totus  *;  ex  fide  continge  me,  et  inbxrebia 
mibi  (boc  tibl  Deus  dicit),  et  cxiera  onera  tua  ego  a 
te  deponani,  ut  lotus  mibi  iRhxreas,  cum  boc  moT' 
tale  tuum  ad  immortalii%tem  convertero  (I  Cor,  xv» 
54) ;  ut  sis  sequaiis  Angelis  meis  (Matlh,  xxii,  30),  el 
semper  videas  liiciem  meam,  et  gaudeas,  et  gaudium 
tunm  nemo  aureret  a  tc  (Jaan.  xvi,  2i) ;  quia  jnqui- 
sisii  Domiiium,  el  exaudivit  le,  et  ex  oiunibus  tribut 
laiioitibus  tuls  eruit  le. 

iO  [vm.  6]  Diximus  (b)  quis  esset  exhortator, 
amator  iUe ,  qui  non  solus  volt  amplecti  quod  amat, 
el  dicit :  Aceedite  ad  eum^  $i  iUuminamim.  Dicil  enim 
qMod  ipse  probavit.  Spiritualis  enlm  quidam  in  cer- 
pore  Cbrtsii ,  vel  etiam  ipse  Domintis  nosier  Jesus 
Chrisii»  seciindum  carnem,  eaput  exborlans  mcnibra 
caetera,  qvid  dicil?  Accedite  ad  eum^  et  illuminamhd» 
Aot  poiias  chrislianus  aliquis  spirilualis  ad  ipsum  Da- 
Bitmm  nosirum  iesiimCiirisiuminvitatut  accedamiis. 
Sed  acce4amu8  ad  eiim,  ei  illuminemur ;  non  qiiomodo 
ad  eum  accesserunt  Judsei,  nt  tcnebrarenlur.  Accesse- 
rniit  eniro  ad  illmn,  ut  cniciflgerent  s  nos  ad  euni  ac- 
cedamns ,  ot  corpus  et  gangirmem  ejus  aceipiamus. 
liU  de  cruciflxo  tenebrali  sunt  t  nos  manducando 
erocifixum  et  bibendo  ilhimiiiamur.  Accedite  ad  eum, 
01  iiUammamim^  ecee  Genlibus  dicitur.  Cruci(isu8 
Cbriatus  inler  Judxos  crat  saevienies  et  videnies, 
Gonles  absentes  erant :  ccce  iUi  accesserunt  qui  in 
tenebrls  erant,  et  qui  non  viderunt  illuminiUi  suni. 
|}nde  accedont  Genies?  Fide  sectindo,  corde  in<- 
hiando,  cbarilate  currendo.  Pedes  tui,  chnriias  tua 
cat.  Diioa  pedes  iiabelo ,  noli  esse  claudiis.  Qui  sunt 
te  pedes?  Duo  praeceiiti  dileoiionis,  Dei  el  proxir 
mi»  Istis  pedibos  curre  ad  Deuin ,  accede  ad  iUum : 

*  In  omnibus  prope  uss.,  habes, 

t  Edd.«  loltiiii.  uss*  iJerique,  toitM. 

{a\  giuesUonarius  ioem  esl  alque  camifex.  t'nae  velus 
«cbollasies  Jttvenat.  sal.  6,  ad  itlud,  «  suiU  quae  lortoribos 
c  anoua  i  nesteal,  i  aonoiau  «  salaiia  quaesUonariis  sive 

•  caroificaios.  >  El  ia  martvi*is  Marciaiue  Aaisn.  5,  legiiur, 
«  iratus  jttdex  Ulibus  diais  Tii-glocm  ueo  dtcaUmt  qu«* 

•  aiiQuarionam  manibus  alapis  casam,  In  ludo  gbidiatorio 
«lossiiloclodi. » 

(6)9opra,n.6. 


PS.4LMUII  XXXIII  511 

qoia  ei  ut  curreres  Ipse  hnrtalus  est,  et  ipse  sonm  lu- 
men  aspersii  sic,  ut  maguifice  et  divine  se  seqiil  pos* 
silis  ^  Et  vii/(us  veetri  non  erubescent.  Accedite^  inquii, 
ad  eum,  et  muminamini :  el  vultus  ve$lri  nen  erubeseent. 
Nun  erubescet  vulius  nisi  superbi.  Quare?  Qiiia  ela- 
IU8  vult  esse ,  et  quando  ruerit  passus  conlumeliam  , 
aut  ignominiam ,  aut  casum  secundum  sxculum ,  aui 
aliquam  alQiciionem,  erubescii.  Scd  noti  timere,  ac- 
cede  ad  eum,  et  non  erubesces.  Quidqiiid  fecerit  libi 
inimicus,  videtur  te  superior  esse  apud  homincs: 
sed  lu  npud  Deiim  siiperior  illo  cs.  Ego  cepi ,  ego  li« 
gavi.ego  inlerfeci.  Quam  superiores  sibi  videntur  qui 
isia  dicunl !  Quam  superiores  videbaniur  sibi  Judacl 
qunndo  Dominum  colaphiznbanl ,  qunndo  spuebant  in 
facicm  ejus,  et  de  canna  iicrculiebant  capul ,  quando 
spinis  coronabant,  quando  lunica  Ignominiosa  circum* 
dabnnt !  Quam  supcriores  eratit  I  Et  itte  videliaiur  in- 
ferior,  quia  procldebat  ad  osiia  portx  :  sed  itle  noi\ 
erubescebai.  Lumen  cnim  erat  verum,  quod  iiluminat 
oinnem  hominem  vcnientem  in  huiic  mundum  (Joan. 
I,  9).  Sicut  ergo  lumen  non  potesi  conrundi,  sic  ct  \U 
luminaium  confundi  non  sinil.  Accedite  ergo  ad  eum, 
et  iUuminamiHi ;  et  vuHus  veslri  non  erubescent, 

11.  {vers,  7,  8.]  Sed  dicil  aliqiiis,  Quomodo  ad  eum 
accedo?  Taiitis  matls,  taniis  peccaiis  oneratus  sum, 
tania  scelera  clamant  de  con^cieniia  mea ,  qiiomodo 
audeo  accedere  ad  Dcum?  Qiiomodo?  Si  humiiiaveris 
te  per  poeuitentiam.  Sed  crubesco,  ais,  poeniientiam 
agere.  Accede  ergo  ad  eum,  el  iHuminaberis,  et  vul- 
lus  tutis  nnn  erubescet.  Si  enitn  limor  crubescendi 
revocat  te  a  posnitenlia,  poenilentia  aulem  fucit  le  ac« 
cedere  ad  Deum :  non  vides  quia  poenam  gestis  in 
vulio,  quia  ideo  erubuil  vullus  luus,  qiioiiiam  non  ac- 
cessit  ad  Deum :  idco  non  accessit,  quia  noii  vult 
agere  pcenlienUam  ?  Siciit  aiiestniur  prophela :  Isle 
inops  clamatit ,  Et  Dominus  exaudivit  cum.  Docet  te 
quomodo  exaudiaris.  Ideo  non  cxaiidiris ,  quia  dives 
es.  Ne  (a)  forle  clamabas,  ei  non  exaudicbaris ,  audi 
quare :  Iste  inops  ctamavit,  et  Dominus  exaudivit  etim. 
Inops  clama ,  et  exaudit  Dominus.  El  quoniodo  cla- 
mabo  inops?  I3l  etsi  habes  nliqnid ,  non  iiide  praesu- 
inas  de  viribus  tuis  :  ul  iiKelligns  le  indigentem ,  ut 
Intelllgas  le  tamdiu  esse  pnnperein,  quamdiu  non  ha- 
bes  illum  qui  facit  le  diviiem.  Quomodo  aulem  Do- 
niinus  exaudivit  eum?  Et  ex  omnibus^  inquil,  tribula» 
tionibus  ejus  salvum  fecit  eum,  Et  quoniodo  salvos 
facit  ab  omnibus  tribiilalionibus?  Immiliet  Angelus 
Domini  in  circuitu  timentium  eum ,  et  eruet  eos,  Sic 
scripium  est,  fratres;  non  quotnodo  liabent  aliqiit 
mendosi  codices,  Immittel  Angclum  Dominusin  cir- 
cuitu  timeniium  eum ,  et  eruet  eos  :  sed  sic ,  Immitle 
Angelus  Domini  in  dreuitu  timeniium  eum,  el  eruet  eos. 
Queni  hic  dixit  Angelum  Doroini,  qui  imniiuet  in  cir-> 
cttitu  limeiiUum  cum,  et  eruet  eos?  Ipse  Doniiiius 
noster  Jesus  Ghristus  in  prophcUa  dictus  est  m.'ignl 
consitii  Angeius,  magni  consilii  nuniius  :  sic  iUum 
dixerunt  Prophetae  (/mi.  ix,  6,  sec.  LXX.)  Ipse  ergp 

*  M85.  magno  coosensu  ferunt :  $^ut  mignifice  et  diane 
secuius  esl,  ES  vuHus  vesirij  eu:. 
(o)  Farte,  Pf.  m. 


5*S 


S.  AUG13STLNI  EriSCOW 


319 


fCgiB^A^bts 


ningni  consilii  Angclus,  Id  esi  minlius,  iminiticl  in 
eos  qui  limenl  Dominunj ,  el  eruet  sos.  ^oli  crgo  ti- 
inere  ne  latcas :  ubicumque  Dominum  limueris,  no^it 
te  iile  Angclus  qui  immillet  in  circuitu,  et  emet  te. 
12.  [vm.  9.]  Aperte  modo  de  ipso  sacramento 
Tult  dicere ,  quo  *  fcrebatur  in  manibus  suis.  6*ii- 
ilate^  el  tideie  quoniam  *  $uavt$  est  Dcmffivs.  Nonne 
aperit  se  *  Psalmus,  et  osiendit  tibi  illam  quasj  tn- 
saniam  et  furorcm  constanlcm » sanam  insaiiiaiii  ct 
sobriam  ebrielatcm  iUtus  David»  ^ui  in  fignni 
quid  Qtiendebal,  ^oando  Mt^pee 
^oEBnMi^  HmmmAo  eit?  ^Bando  diccbai  Domiuus, 
Ifm  ipn  wmdvcaverit  earnem  meam ,  el  biberit  «an-* 
ffuinem  mcum,  non  habebii  in  $e  vilam?  Et  illi  in  qui- 
bus  regnabnl  Acliis,  id  esl,  error  el  ignoranlia,  quid 
dizorunt?  Quomodo  itte  polerit  nobi$  dare  camem 
$uam  manducare  {Joan,  ti,  f)5,  54)  ?  Si  ignoras,  gusta» 
cl  vide  quoninm  suavis  est  Dominits  r  si  autem  non 
inlelligis,  rex  es  Achis.  Immutabil  facicm  suam  Da- 
vid^  ct  rccedet  a  te,  ct  dimitlet  lc,  ct  abibit. 

i  3.  Beatu$  vir  qui  $pcrat  in  eum,  Hoc  quid  cpus  est 
diu  exponi?  Quisquis  non  sperat  in  Domiiio,  misiier 
est.  Quis  esl  qul  non  sperat  in  Domino?  Qui  tn  so 
spcrat.  Aliquando  quod  pejus  est^  fraires  mel,  alten- 
diuu  aliquando  homines  nolunt  spcrare  in  se »  sed  in 
aliis  hominlbus.  Salva  salute  Gaii  Seii,  nihil  roibi  po- 
tes  facere.  £t  forte  loquiiur  de  homine  jam  morttto. 
In  isla  civilate  dicii ,  Salva  saluie  illius »  et  ille  iq^ 
aliis  locis  forle  morluns  est.  Ei  qnam  cito  dicunl  ho- 
roines  hoc :  et  non  dicunt,  Gredo  Deo,  qnia  non  te 
permitirl  noccrc  mibi.  Non  dicunt,  Gredo  Deo  meo, 
quia  elsi  le  permisorii  ad  aliquid  meum ,  ad  animam 
meam  non  tc  pcrmiitet.  Scd  cum  dicunt,  Salva  salato 
illius,  nec  ipsi  voluni  babere  salutem,  et  Ulos  gravant 
pcr  qnos  puLmi  habere  salutem. 

14.  [t^ers.  iO.]  Timete  Dondnum^  omne$$aneU  ejtt$^ 
guia  nihH  deest  limentibu$  eum.  Mulli  enim  proplerca 
iiolunt '  limcre  Doininam »  ne  famem  paliantur.  Di« 
e'tur  illis  :  Nolite  fraudcm  racere.  Et  dicunt :  Unde  me 
piisco?  Non  potest  ars  sine  impostura  esse,  non  polesi 
licgoiinm  essc  sine  fraudc.  Scd  fraudem  pnnit  Deus. 
Time  Deum.  Sed  si  timuero  Deum,  non  babebo  unde 
vlvam.  Timele  Dominum,  omne$  $ancti  ejue^  quoniam 
nihil  dee$t  iimeniibu$  eum.  Gopiam  promittit  trepido,  et 
dubiianii  nc  si  forle  limuerit  Dominum  deserant  illum 
supcrflua.  Pasceb:it  te  Dominus  contemnentcm  se,  et 
dcscrci  tc  timentcm  se?  Atlcnde ,  et  noli  dicere :  lile 
dives  cst,  et  cgo  panper  sum :  ego  timeo  Dominum, 
ille  non  timcndo  quantum  acquisivit ,  et  cgo  limendo 
niidus  sum  I  Yidctc  qiiid  scquilur :  Divite$  eguerunt  el 
esurierunt,  inquirente$  autem  Dominum  non  minueniur 
omni  bono^  Si  ad  litleram  accipias,  videtur  te  laliere. 

*  sic  MSfi.  Edd.  auten,  ^fuod  ferebatur. 

*  Hss.  hic  et  alibi  coosunter  habent :  el  videte  quam 
$unvi$e$t  nominus, 

*  AKquoi  uss.,  Kamte  aperU  ip$e  P$alma$,  Qnldam,  iVOft- 
ne  aperte,  P$alnm$  oetendii. 

^  Ita  Mss.  At  edd.,  quifinurate  sacramentum  Dommctm 
mendebat.  Pauto  post  Edd.  et  Uss.  ferebant,  qwmdo  011 
ndseri  coram  rege  :  sed  ia  duobus  iil>ris  meriio  reposita 
eral  lectlo  qnam  sequimur. 

*  Edd.,  votma.  Melius  vss.,  nolm* 


itespicis  enim  roultos  divili^s  iniquos  ronri  ia  dinUro 
snis,  non  factos  fuisse  pauperos,  cum  vivmi ;  jfite^ 
illos  setiescere,  perdoci  ad  ultimum  vilc  imttrmti§am 
copias  divitiarum  ,  celcbrari  eis  fmiftm  ImmmIs  in 
magnis  eifusionibus..  feBdBCt  mfp$t  t4  sepiilcrum 
divitcm,  qni  cl  imfkuwx  ioleeiis^riieis,  circum* 
llenle '  tmaim  wmnm ;  tl  4tps  in  animo  luo,  si  forie 
s^Pflti  Alifia  «t  feecata  ei  scelcra  ipsius  :  Ego  novi 
fMflla  fanrit  isle  bomo;  ecce  senuit,  mor:uus  e&t 
«ilocto  suo,  deducunt  illum  sui,  pompa  lanla  funcrts 
celebratur  :  ego  novi  qiix  fecerit;  decepit  me  Scri« 
pliira,  et  fefellit,  ubi  audio  et  canto  :  Ditite$  eguerunt 
et  e$urierunt.  Quando  isle  innps  foil?quaiido  esnrivil? 
Jnquirenie$  antem  Dominum  non  minuentur  omni  bono 
{P$al.  xxxni  •  II).  Qitotidie  ad  basilicnro  siirgo,  qtio- 
tidie  geiiuflecto,  quotidie  inquiro  Dominuro,  et  nihil 
lioni  habeo  :  iste  non  inquisivit  Domiiiiim,  et  tnlcr 
laiita  hona  defunclus  est !  Sic  cogilantem  suffocat  b- 
queus  scandali.  Escaro  enini  mortalem  qu;rrit  ia 
terra ,  et  veram  mercedem  non  qnxrit  in  corio ,  el 
mittil  caput  in  laqueum  diaboli ,  constringiinlur  ci 
fauccs ,  et  tenet  diabolus  ad  malefackndum ,  ul  sic 
Smiiotiir  illiiro  divilem ,  quem  videt  in  tanu  copin 
defunctum. 

15.  Noli  ergo  sic  inteHigere.  Et  qpproodo  iutelli* 
gam?  Iii  bonis  spiritualibus.  Sed  ubi  sunL?  Non  viden* 
lur  ocoiis,  sed  corde.  Npn  video  ipsa  boiia.  Videt  illai 
qtii  amat.  Jusiiiiaro  non  video  *.  Non  4$iiim  aqram  est, 
Don  enimargenlumest.  Siaurum  essel,  videres  :  qnit 
lides  est,  non  vides.  Et  si  non  vidcs  ridem^  quare 
amas  scrvuro  fldelero?  Interroga  leipsuin,  qualem 
servnro  diligis.  Forte  habes  servuin  fornMiSttm,  stata- 
rosum,  bcne  coroposiium ;  sed  furem,  neqnaro,  frau- 
dulenlum  :  liabes  autem  alinm  forte  parniro  statura , 
deformem  facie,  eolore  letro ;  sed  fidelem»  parcom, 
sobrium  :  altende,  rogo  tc,  quero  islonim  duorum 
diligis?  Si  oculos  camis  inlcrrogas,  vincit  apod  te 
pulcher  iiijusius ;  si  oculos  cordis,  vincii  deromiis  fi* 
delis.  AMdes  ergo,  qood  vis  iit  exbibeat  tibi  alter,  id 
est  fidem ,  exliibe  illi  et  tu.  Quare  gaudea  adeom  qui 
fidcm  tibi  exhibet,  et  laudas  eum  de  bis  bonls  quas 
non  videniur  nisi  oculo  cordis?  Gnm  replctus  fueris 
spiritualibus  divitiis,  paiiper  cris  *?  Et  ille  dives  idco 
fuit,  quia  habebat  leeium  eborneom ;  et  lu  pauper  et, 
cujiis  coblculum  cordis  plenum  est  tantis  gemmis  vir* 
ttilum,  juslitix,  Teritatis,  cbarilalis,  fidei,  paiienlias 
et  tftlcmntia!  1  Explica  divitias  tuas,  si  habes  illas,  el 
coinpara  diviiiis  divltum.  At  ille  in  mercatu  invenll 
mulas  prcliosas ,  et  emit  eas.  Si  fidem  inteiiires  to* 
nalcm ,  quantum  pro  ilia  dares ,  quam  te  voluit  Deoe 
gratis  babcrc ,  et  Ingratos  es?  Egenl  ergo  illi  diviiee» 
egent :  et,  quod  est  gravius,  pane  egent.  Ne  forte  po» 
lelis ,  quia  auro  egeni  et  ai^enlo ,  qnanqiiam  et  hoc 
egeant.  Quantum  hnbuii  quidam ,  et  quid  eum  salia- 
vit?  Sic  moriniis  est  egens,  quia  plura  volebat  acqui- 

1  sicaliqiiotaiss.  AtEdd.,ctrniii^/lif0tfe. 

*  iQ  Mss.  nonnuUis :  fidei  Uk  qui  ama$  jmtUiam*  Nm 
video  ego.  ^m  emm  aurum  etf ,  eic 

*  lni'lerisqaeHss.,€f  iatitageiimf  irutomf  «r^  fMr 
nm  videntur  ntit  oculo  cordi$f  cum  repieiu$  fuerie^  paupm 
4ii$? 


ENARRATIO  IN  PSAUiUM  XXXIil.  5lt 

Egem  et  pone.  Quare  cgeni  ei     cibmn  (l^ff.iii,10,€lixvi,l).  Sic omnes quxsferant. 


S17 

rere  quam  tenebai. 

pane  ?  Si  non  inlelligis  paiiom ,  iile  dixii  *  :  Ego  Bum 

panU  vfviM,  i^ut  de  cdple  deuendi  {Joan.  vi,  41);  el: 

Beati  qui  esttriunt,  el  siiiuni  juMiam^  quoniam  ifni  sa- 

turabunlur  (Uatlh,  v,  6).  Jnquinntes  aulcm  Dominum 

nan  minuentur  omm  bono.  Sed  qiio  bono  jam  dixiiiiiis. 

16.  [veri.  12.]  Venite,  fitiiy  audteme,  timorem  Do' 
mni  doceho  vo$,  Puialis  *,  Tralres,  quia  ego  dico  :  pu- 
lale  quia  David  dicit,  piilataquia  Apostolusdicit :  imo 
putaie  quia  ipse  Donuuus  noster  Jesiis  Chrisius  dicit: 
Yenite.  filU^  audite  me^  Aiidiamus  llium  simul ,  audile 
iUiim  per  nos  :  docere  enim  vuU^iile  humilis,  ille  tym« 
p:mizans,  ille  affectans,  doecre  nos  vult.  Et  quid  dicit  ? 
VVniYtf ,  /l/ti,  audUe  m^,  timoram  Domini  docebo  vou 
Doc^t  ei^,  praebeamus  aurem,  pracbeamus  cor.  Non 
speriamiis aures  carois,  et cordis cbiadtmus ;  sed  sic- 
ul  ipse  dixit  in  Evimgeiio ,  Qw  habet  auree  audiendi^ 
audiat  (i</.  xi,  15j.  Quis  nolit '  atidire  docentcm  Cbri* 
stum  per  Proplietam  ? 

17.  [vere^  15.]  Qui»  ett  komo  qui  vult  vffom,  et  diii- 
fit  dies  videre  bonoef  Jnlerrngnu  Nonne  omnis  in  vo- 
bis  respoiidci,  Ego?  An  quisquam  esl  in  vobis  qui  non 
diligit  vium,  id  csl,  qui  non  vuU  vitam,  et  non  diiigtt 
dies  videre  botioe?  Nonne  quolidie  boc  inunniiraiis, 
ethocdicilis  :  Quamdiu  isla  paiimiir?  Qtiolidie  pej'*ra 
ei  pejora  ;  apiid  parentes  nostros  fueriiiit  dics  Isetio- 
res,  rnerunt  dies  meliores,  0  si  intcrrogares  ipsos 
pareniee  luos,  similiier  tibi  de  diebus  su|s  inuriiii|« 
rarcni.  Puenint  beati  palrcs  nostri,  nos  miseri  sumus, 
malos  dies  habemns  :  dominatus  esi  ilte,  puiab;iiiiiis 
quia  illo  niortuo  possoi  aliqiiod  rerrigerium  dari ;  de* 
u^riora  venerunt.  0  Deiis ,  ostende  nol)is  dies  \io.m  \ 
Qttis  est  homo^  qui  vult  vilam^  et  diligit  videre  dies  bo^ 
nos?  Nun  btc  quasrat  dies  boi>os.  Boiinm  rcin  qiirrit, 
s^nl  non  iii  regioi»e  ejus  illam  qiuerit*  Qtioinod»  si  ali* 
qiieni  justum  qtiirrcres  iu  ea  p»tria,  ubi  iioii  babilarei, 
d.ceretur  iibi :  Bonitm  viruin  quxris,  magnum  viriim 
quairis,  qiixre  illtim,  sed  noii  bic,  supcrQuo  bic  eiim 
qiL-crb,  nnnquam  euin  invcnturtis  es.  Dies  bonos  qii:c- 
ris ,  simul  eiis  quxrarous «  nolitc  bic.  Sed  liabucrunt 
iilos  paires  oostri.  Falliroini  ;  omnes  hic  iaborave- 
nint.  I^cgite  Scnpturas  :  ideo  voluit  Deus  ut  scribe- 
reiitur,  ut  nos  consolaremur.  Teinporibus  Eliae  rnit 
(ames,  passi  sunt  cam  paires  nostri.  Capiia  jumentor 
ruro  moriuorum  auro  vendebantur ,.  occidoriint  suos, 
et  cMDcdenuii  eos  :  et  duae  mulieres  suituerunt  inier 
se  ui  oecidereiit  filios  suos,  et  manducarent;  ocridU 
una  filiuro  suum,  cl  manducaverunt  eum  ambsc ;  alia 
nolcbat  occidere  filium  suum,  et  exigebat  iila  qnac 
pr|or  ooeiderat  filium  suum ;  et  talis  rixa  venil  anie 
.vgeni,  addttxcrunt  se  ante  regem,  contcndentes  do 
iB|crf<*ctlone  (iliorum  (iV  Reg,  vi,  26-50).  Dc  talibtis 
cibiaavcrtat  Deus  ea  qu;e  legiinu».  Semper  dies  mali 
in  saoculo ,  sed  semper  dies  boni  in  Deo.  ilabuit  dics 
bonos  Abrahajn,  sed  inuis  iii  corde :  h.ibnit  dies  ma- 
los ,  qunndo  •  fame  mutavit  regionem ,  €t  quacrebai 

•  Hfls.,  Si  inielHgas  panem.  lUe  enim  dixtl»  eto. 

*  'Omies  prope  uss.,  putate. 

>  Edd.«  («ds  nmt  audire.  Et  paulo  posi,  nutfroga.  Al 
Hss.  PAjg.  vatlc,  ctc ,  gi*  noiii  «jrfiref...  nkrrfjgc^. 


Paulus  bibttU  dies  bonos ,  qui  dicit  :  in  fame  et  sOi, 
in  frigoft  ei  mtditate  (II  Cor,  xi,  $7)?  Sed  iion  ira- 
scaniur  servi :  ipee  Dominus  noti  liabuit  dies  bonos  iu 
hoc  S(CCuIo ;  contumeBut,  ii^urias ,  crucero ,  et  tanta 
mala  p:itiebaUtr. 

18  [vers,  U.]  Non  ergo  chrufttumis  rourmuret,  vl« 
deat  ctijus  vesligia  scqii.itur.  Sed  si  4tfs  bonos  amai, 
atidiat  docenlcm  et  diccmcm  :  Venite,  /SIS,  «wte  wt, 
timorem  Domini  docebo  vos.  Quid  vis?  Vitam  ei  Attt 
bonos.  Audl,  et  Tac  :  Contine  linguam  tumn  a  malo. 
Fac  illud.  Nolo,  dicil  homo  niiser  :  et  liiigttam  meam 
nolo  coiitiiiere  a  malo,  et  viiam  volo,  et  dies  bonos. 
8i  opcrarius  tuus  tibl  diceret :  Et  vaslo  istam  vineann, 
et  exigo  a  te  mercedem  :  addtixisti  mc  ad  vlneam  ui 
fiijciiem  illam  ei  putem,  concido  omnla  ligna  ulllia, 
pr.Tcidam  ipsa  robora  vitium,  ot  non  hic  habcas  quod 
colligas,  et  ciim  fccero  ista ,  redditunis  cs  mihi  labo- 
reni  nieuro.  Nonne  insaniim  ilbmi  dicercs?  nonne  !!• 
lutn  de  domo  tua  repeileres,  antcquam  mitleret  ma- 
num  ad  falccm?  Talcs  sunt  homines,  qiii  ei  facere 
volunt  mala ,  et  Jurare  mendacium ,  ei  blasphemare 
contra  Deum,  ct  murmurare,  et  fratidem  facere,  ei 
Inebriari,  et  litlgiirc,  ct  adttlterari ,  et  ligaturas  adhi- 
bere,  ct  ire  ad  sortilrgos,  et  dies  bonos  vidore.  Dicitur . 
illi  ;  Non  potes  m:|Ic  facicns  qu.TTcre  bonam  mcrce- 
dem.  Si  tu  injtisius  cs,  itijiisitis  erit  ei  Detis?  Ergo 
qiiid  raciam?  Quid  vis?  Vitam  voio,  dies  bonos  volo. 
Coniine  linguam  tuam  a  tiia/o,  et  labia  tiia  ne  toqnantur 
doliim  :  id  csl,  nulli  rratidem,  nulli  mendacium. 

19.  [rers.  If».]  Scd  qiiid  est,  Declina.a  malo?  Pa- 
rum  est  iiulli  noceus ,  nnllum  occidas ,  non  fureris, 
iioii  adultcres,  noii  fraudem  facias ,  non  falsiim  lesii- 
nioiiiiim  dicas.  Dcclina  a  malo  :  cum  docliiiiivcris, 
dicis  :  Secunis  siim ,  perfeci  omiiia ,  hnbelio  vitam, 
vidcbo  dies  bonos.  Non  solum  declina  a  malo;  scd, 
et  fac  bonum,  Parum  est  ut  non  cxspolies  :  vestt  nu- 
duro.  Si  non  cxspoliavcris,  dccliiiasli  a  mnlo  :  sed  non 
facies  bunuro ,  nisi  curo  peregriniim  stisceperis  in  do- 
nium  tunm.  Ergo  sic  declina  a  ninlo,  ut  facias  botitim. 
Qntere  paeem,  et  sequere  eam.  Noii  tibi  dixit ,  habebis 
hic  paccm  :  qiiaere  illim ,  et  scqiiere  eam.  Qno  iliiim 
sequor?  Quo  pracccssit.  Domlnus  enitn  est  pax  nostra, 
resurrcxit  ct  ascciidit  in  cocium.  Quare  pacem ,  et  se» 
quere  illam  :  quia  et  lu  cum  surrexeris,  hoc  mortale 
muiabitur,  et  amplccieris  paccm,  ubi  tibi  nemo  mo- 
Icstns  erit.  ibi  enim  est  perfecta  pax,  ubi  non  ey.uries. 
Nam  hic  tibi  pacem  facit  panis  :  siibduc  panem ,  ci 
vide  quale  beilum  crii  intrsi  viscera  tua.  Ipsi  jusli  qtio- 
modo  gemunt  hic,  fratrei?  ul  sciatis  qtiia  qua!riiuus 
hic  pacem ,  consieqoeniur  auteni  tn  fine.  Se<l  ex  parte 
hic  habeamos,  ut  ex  toto  illic  habere  mcreamur.  Quid 
esi,  ex  parle?  Conconles  slmus  hic,  diligamiis  proxi- 
miim  quomodo  nos.  Sic  dilige  rralrem  qiioniodo  te- 
Ipsum,  habe  cuni  illo  pnccm.  Scd  non  possnni  nisi 
exisUire  rixae  aliquae ,  quoniodo  inter  fratres  el  inlcr 
sanctos  exstiteninl,  inlcr  Barnabam  el  Pauium  {Act. 
XV,  59) :  sed  non  qux  occidercnt  concordiam,  non 
^ax  inicrtmerenc  charUaiem.  Nam  ci  libi  i|isi  rtsislis 


Slft  &  AUGUSTINI  EPISCOPl 

atiquaodo,  el  lamcn  non  te  odisU.  Oiniiis  euioi  qiiem 

poeniiel  aliquid»  rixaiur  secum.  Peccavit*  redii,  ira* 

sciiur  ftibimelipst  hoc  fc^isse,  ilM  commisisse  ^  R,i« 

xam  ergo  secqm  liabel»  s^d  isia,  ri\a  ad  copcordiam 

tendil.  Vide  qupmodo  secum  nxetur,  el  dical  quidam 

Jusius  :  Quare  tristls  es,  anima  mea^  et  quare  couturba^ 

pu?  Spera  in  Hominum,  quoniam  adhuc  confitebor  iiU 

{PwL  tuii ,  5).  Cqm  dicit  animx  suac ,  f^e  contur^ 

ba$  mei  utfque  iurbabai  illum.  Yolcbai  forte  ipse  pati 

pro  Chrisio,  etanima  ipsius  contristabaiur.  £i  ille  qui 

sciebat  et  dicebat,  Quare  trislis  es^anima  mea^  et  quare 

contutbas  me ;  pacem  adbuc  secum  non  babebat :  sed 

ex  menie  bxrebai  Cbrbio,  ul  sequereior  illum  anim^ 

eju8 ,  et  non  illom  conturbaret.  Ergo  qosrite  pacem» 

fra^rcs.  Dominus.dixit :  Hcec  loquor  vobis  ^ut  in  me  ha» 

beatis  pacem,  Pacem  in  terra  vobis  non  promiUo  {Joan^ 

XVI «  33).  In  i^ta  vila  pax  vera  non  est,  nec  tranquilr 

Jlias.  Gaudiuro  inimorifilil^lis  j^  societas  Angelorum 

promilljiur.  Sed  qnisquis  non  iilam  cum  hic  est  quae- 

sierit,  non  itlani  habebil  cum  venerit. 

2Q..  [  versAO-  \Oculi  Dommiuperjiutos.  Noliergo 
timere^  labora ' :  oculi  Dojnini  super  te  sunt.  Et  aures 
ejusad  preces  ^orui|i.  Quid  vis  ainpUus?  Si  mumiu* 
rantem  servum  in  domo  magna  non  audii^et  pntcrfa* 
milias,  qgererctnr,  et  diceret :  Quanta  liic  paliniur, 
ei  neino  nos  audit !  Numquid  dicis  illud  de  Deo  : 
Quania  patior,  et  nemo  me  aiidii  ?  Si  audirei  me, 
forledicis,  to(lerei  niihi  iribulationem  :  clamo,  ct 
tribulor,  Tanlom  tu  lcne  vias  ejus,  el  quando  iribur 
laris  audii  lc.  Sed  medicus  cst,  adhuc  putre  habes 
nescio  quid.  Clanias  :  scd  adiiuc  secat ;  et  non  lollit 
manum,  nisi  secuerii  quAntum  videiur.  Etenim  me- 
dicus  crudclis  esi  qiii  exaudit  bominem,  ei  parcit 
vulneri  eipulredini,  Hatres  quomodo  fricant  in  bal- 
neisad  salutem  (ilios  ?  Nonne  parvuii  clamanl  inter 
manus  earuni  ?  lllae  ergo  crud^les  sunt,  ut  non  par^ 
canty  nou  cxaudiant  lacrym:is  ?  Non|[\c  pleiiao  sunt 
pieiaie  ?  Eiiamen  clamantpucri,  ei  non  cis  parcilur. 
Sic  et  Dcusnostcr  plenus  esl  chariiale :  sed  ideo  vide- 
tur  non  exaudire,  ut  saneiei  parcat  in  sempiiernum. 

21.  [  vers,  47.  ]  OcuUDomini  super  Justos^  etaures 
ejus  ad  preces  eorum.  Foric  dicunl  mali :  Ergo  securos 
facioroala,  quia  non  super  mesuntocnli  Domini : 
Jam  Deus  ad  jusios  attendit,  me  non  videt,  et  quid*» 
quid  fecero,  sccurus  facio.  Siatim  subjccit  videns  co« 
gitaliones  homiiiuro  Spirilus  sanctus,  ei  aii  :  Oculi 
Domini  siuper  justos^  etaures  ejusadpreceseorum  :  vuU 
Itti  autem  Domini  super  [acientes  mala^  ut  perdat  de 
terra  memoriam  eorum, 

22.  [ver<.  18.  ]  Clamaverunt  justl,  et  Dominus  exau- 
divil  eoSy  et  ex  omnibus  tribulatlonibus  eorum  eruil  eos. 
Jubii  erant  ires  pueri  :  de  cainino  clamaverunt  ad 
Dominum,  el  in  laudihus  eorum  igncs  friguerunt. 
Accederc  et  Ixdere  flainma  non  poiuit  laudantes  Deum 
iunocentes  et  jusios  piieros»  et  eruit  eos  de  flamma 
(  Dan*  ni,  49  ).  Dicil  aliquis,  Ecce  vere  jusii  qui  ex- 
audili  sunl,  sicui  scriplum  esi,  Clamaverunt  justi^  ei 


52Q 

Bondnus  exaudimt  eas^  et  e%  ommbus  tribntaiionibnM 
eorum.  eruit  eot:  ego  auiem  elanuivi,  et  non  me  erult  ; 
autego  non  samjnstus,  autnon  facio  qu»  mihijnbet, 
aot  forte  me  ilte  non  videt.  Noli  tirocre»  Untum  fae 
quod  jtibet ;  et  site  non  eruit^orporaHter,  eraet  f  pi- 
ritualiter.  IHe  enim  qui  tulit  de  flamma  tres  po€ros, 
numquid  tulit  de  flamma  Hachabaeos  ?  Nonne  ilii  in 
ignibus  hymnizabant,  ilE  in  ignibus  exsplrabant 
( II  Mach.Yu  3 )  ?•  Deus  triiim  puerorum,  nonno  ipse 
est  et  Machabaeorum  ?  llios  eruit,  et  illos  non  eruit ; 
imo  ulrosque  eruit:  sed  Ires  pueros  sic  eruit,  ut  et 
carnales  confunderentur  ;  Macbabaios  autem  ideo 
non  stc  eruit)  ut  illi  qut  persequebaniur  In  poeoas 
majores  irenl,  com  pulabant  se  oppressisse  marty- 
res  Dei.  Eruit  Petrum,  quando  venit  ad  illum  ange- 
lus,  cum  esset  in  vinculis,  et  ait  illi,  Surge^  et  esi :  et 
siibito  solttta  sunt  vincula,  et  secutus  est  angelumy  et 
eruit  illum  (  Act,  xii,  7 ).  Nomquid  Pelxus  perdide* 
rai  jusliliam,  quando  non  illum  eruit  de  cruce  ?  Non 
eruii  tunc  ?  Et  eruit  lunc.  An  ideo  diu  vixii,  ut  injo- 
stusfieret^Forte  plus  eum  exaudivit  postea  quam 
prius,  quando  illum  vere  de  omnibus  pressuris  eroit. 
Nam  quando  primum  illum  eruit»  quaiita  ilie  pertulit 
postea  1  llUic  enim  misil  posiea,  ubl  nifail  mali  pati 
poiuisset. 

23.  [  vers.  19, 20.  |  luxta  est-Dominus  fus  qm  obtri^ 
verunt  cor^  et  humiles  spirHu  salvos  faciet.  Allus  est 
Deus,  humilis  sit  christianus.  Si  vult  ut  alius  Deas 
vicinelur  illi,  ille  humilis  sii.  Hagna  mysieria,  fratres. 
Deus  super  omnia  esi :  erigis  te.et  nonillumtangls  : 
iHiniilias  te,  eiipse  ad  te  descendit.  Muiim  tribulatio^ 
nes  justorum.  Numquid  dicit :  Ideo  sint  Christiani 
jiisti,  idco  audiant  verlmm  meum,  oinihil  iribulaiioo 
nis  patianlur  ?  Non  boc  promiitit ;  seddicit :  Multm 
tribukuiones  justomm,  Hagis  si  injusii  sunt,  paucio* 
res  habent  Iribuhitiones ;  si  jusli  sant«  mulias  habeiit. 
Sed  post  paucas  tribiilaiiones  aut  nullas,  illi  venient 
ad  tribulationem  sempitemam,  unde  nunqoam  eruan- 
tur :  jiisti  autem  post  moltas  tribulailones  venieni  ad 
pacem  sempitemam,  ubi  nunquam  aliquid  mali  pa- 
lientur.  MuIhb  tribulatioties  justorum :  et  de  ommku 
his  eruet  eos  Dominus. 

24.  [  vers.  21.  ]  Custodit  Dominns  omismotM  eoncifi, 
Kitum  ex  his  non  conteretnr  (a).  Et  hoc,  fralres,  non 
accipiamus  carnaliter.  Ossa  sunt  flrmamenta  fidelium. 
Quomodoenim  in  caroe  nosira  ossa  fiiciunt  firma*. 
menlum,  sic  in  corde  christiano  fidesfacit  firmamen'* 
iiim.  Paiientia  ergo  qoae  est  in  fide,  ossa  sunt  inte* 
riiis.  Ipsa  sunt  quae  fcangi  non  possunt.  CusioditDO' 
minus  omnia  ossa  eommt  nnum  ex  his  non  conteretwr. 
SideDomino  Dconostrolesu  Ciiristo  dixisset  boc, 
Custodit  Dominus  omnia  ossa  Fiiii  sui,  unum  ex  his 
nonconleretur  :  sicul  eiiam  alio  loeo  pracfiguratar  d« 
illo,  quando  agnus  dictus  est  maciandus  S  et  dictam 
esideillo,  Os  ejus  noH[rangere(Exod.TiuAQ):  imple- 


1  oomes  fere  mss.,  me  koc  fecissef  me  iUud  commUissey 
it  non  dicitur.  nixam  ergo^  etc. 
<  Aliquot  aiss.»  iaboraS'  Alii,  iaborans.  Quidam»  laborem, 


«  sic  plures  Mss.  Ai  Edd.,  quomam  agnus  ductns  esi  mn* 
ctandus» 

(a)  idem  v^rs.  21  traclalw  tai  serm.  i  super  Psal.  nxrr, 
n.  14. 


321  ENARRAtlO  IN 

iiim  esi  in  Dotnino ;  quia  cnm  penderel  in  cmce,  ei- 
•piravit  aniequam  venirent  illi  ad  cnicero,  el  inyene- 
niiil  jam  corpns  cxanimo,  el  nolnerunt  crora  ejus  fran- 
gere,  ut  implereturqnodscriptum  est  (Joan,  xix,  53). 
Sed  promisit  illud  et  cxteris  Ciirislianis :  Dominu$ 
eustodii  omma  oua  eotum,  unum  ex  M$  non  conleretur, 
Ergo  Fraires,  si  viderimus  aliquem  sanctum  iribula- 
liones  pali«  et  forte  yiel  a  medito  sic  secari,  vel  ab 
iliquo  perseCutore  sfc  CTdl,  ut  cjus  ossa  frangantur ; 
Hon  dicamus,  Non  eratjuslus  iste,  nam  Dominuslioc 
fNromisit  justis  suis,  de  quibtis  ail,  Custodit  Domlnug 
omjria  ossa  torum  ,  unum  e»  Mt  non  tonterAur»  VlB 
Tidere  qdia  alia  ossa  dixit,  qux  diximus  firmamenla 
fidei,  id  est  patienliam  et  (oldraniiam  in  omnibos 
tribulationibus  ?  Ipsa  enim  sunl  ossa  quae  non  fran- 
giimur.  Audite,  et  in  ipsa  passione  Domiui  inspicite 
quod  dico.  Dominus  erat  in  medio  cruciAxtts ;  juxta 
illumduolatroneserant:  unus  insUltavit,  alter  cre- 
dtdit ;  unns  damnatos  est,  alter  Justilicaiiisest ;  unus 
babnit  poenam  suam  et  hic  et  in  luturum,  alieri  an- 
tem  dixit  Dominus,  Amen  dico  tibi ,  hodie  mecum  erh 
in  paradito{  Lue.  xxni,  43  )  :  eltamen  illi  qui  vene- 
rant,  Domiiii  ossa  non  fregerunt,  laironum  autem  fi-e- 
genint  (  Joan.  xix,  32  )  :  sic  fracla  stint  iatronis  ossa 
qui  blaspbemavil,  quomodo  latronis  qnicredidit.  Ubi 
tet  ekgo  qnod  diciom  est,  Dominui  custodit  omnia  00- 
9a  eorum^  unum  ex  hit  non  conierelur  f  Ccce  cui  dixit, 
kodit  mecnm  eris  in  paradiso^  non  potuit  omnia  ossa 
ejiis  custodire  ?  Respondel  tibi  Dominus  :  Imo  cnsto- 
diri  ;  nam  firmamentum  fidei  ipsius  fraiigi  non  potuit 
fllis  ictibos  quiboscrura  sont  fracta. 

35.  [  ters.  22,  23.  ]  Mors  peecatorum  peuima»  A(- 
tcndite,  fratres,  propter  *  illa  qaae  dicebamus.  Yere 
magnns  Doroinus,  et  misericordia  (^jus,  vere  *  qui  no- 
bis  dedit  manducare  corpus  suuinin  qiio  lanU  perpes- 
8its  est,  et  saiigiiinem  bibere.  Qtiomodo  rcspicit  ma  - 
la  cogitaiites,  et  dtcemes,  lllc  male  moriuus  est,  a 
bcsiiis  consumptns  est :  non  erat  ille  jusltis,  ideo 
male  periit ;  nam  non  perirel  (a)  ?  Crgo  ille  jostus 
est,  qui  in  domo  sua  el  in  lecio  suo  moritur  ?  Hoc  est 
ergo,  inqnis,  quod  miror,  quia  novi  peccata  et  sceie- 
ra  ipsius,  et  bene  mortuus  e^t,  in  domo  sn:>,  intra 
limiiia  sua,  nulla  pcrcgriiiatioiiis  injuria  ',  ntilla  vel 
in  matura  xlatc.  Audt:  Mors  peccatorum  pessima. 
Qntc  tibi  videlur  bona  mors,  pcssima  est,  si  iiitus  vi- 
deas.  Vidcs  foris  jarcnlcm  iii  lccto,  iiuinquid  vidcs 
iniosraplnm  ad  gdicnnnin  ?  Audile,  fralres,  et  ex 
Evangelio  inspicite,  quid  sit  mors  peccalorum  pessi- 
ma.  Ntimquid  nnn  duo  eraiit  in  islo  sxculo,  dives 
qni  indiiebntiir  pnrpura  e(  bysso,  et  cpulabaiur  quo- 
tidie  splcmlide  ;  alter  pauper  qui  jacebat  ad  janiiam 
ejos  ulccrosus,  et  canes  veniebant  et  linguebant  ul- 
eera  cjus,  ct  desiderabat  salurafi  de  micis  quiR  ca- 
debant  de  meiisa  divilis  ?  Contigit  autem  mori  innpem 
illttro  (jttsiiis  «rat  ille  inops),  el  auferri  ab  Ang elis  in 

«  m  plurimis  Mss.,  «ori  propter, 

>  Am.  et  Fx.,  et  ndsericordia  ejus.  vera^  qui  noms  didU. 
Reg»  pt  Vatic.  Mss.,  vere  qmtms  dedii. 

^  fjd4.,  nulta  peregrinatioms  ir^nria  fmt  iUii  nuHay  etc 
Abcstriri^t72taMss. 

{a)  Subattd.,  m  juUus  esset. 


PSALIIUM  IXXIY.  tm 

sinom  Abrab».  Qoi  vioerat  corpns  AVnd^  jleere  aU  "* 
limen  divitis,  et  non  csse  qui  sepelii^et,  quanta  forle 
diccret  ?  Sic  moriatur  ille  iiiimtcus  meiis,  cl  illd  qui 
me  persequtlUr ,  sic  llittm  videam.  Cxsecratiir '  cor^ 
pus  sputo,  putent  vulnera;et  ilie  in  sinu  Abraba 
requiescit.  Si  chrlsdani  somul,  credamus :  si  non 
crcdimus,  fratres,  nemo  se  fingat  cbKsdailum.  ridea 
nos  perduclt.  QOomddo  illa  dixit  Dominus^  sic  snnt. 
Anverodiciltibi  maiftemaiicns,  el  rerom  eSI ;  dicit 
Christus,  et  falsum  est  ?  Quali  autem  roorle  mortttas 
est  ille  dives  ?  Qiialis  mors  esse  potoit  in  pQrpnra  et 
bysso,  qufllm  Sumptbosa,  qiiam  pompOsa  ?qttae  exse- 
quix  fbneris  ibi  eratit  ?  quantis  aVomatibtos  sepaltnm 
es(  illud  cadaver  ?  C(  tamen  cnm  apud  inferos  in  tor- 
menits  esset,  desideravlt  ex  illiuscontempti  pattperis 
digito  insdllari  aqua*  gultam  ardenti  lin^»  snae,  ne- 
qte  impetravit  (Liw.  xvi,  49-25).  Discite  ergo  qnid 
sil,  Mors  peccatorum  pessima  ,  et  nolite  interrogare 
slratos  pretiosis  vestibus  lectos,  et  carnem  multio 
divitiis  obvolulam,  lamentadonis  pompam  exbiben- 
tes ,  plangentem  li^miliam ,  turbam  obsequentium 
l;>nrccden(em  ac  sequen(em,  cum  corpus  eflertur« 
marmoratas  aura(asque  memorias.  Nam  si  hu!C  iii(er-> 
h)gatis,  resporident  vobis  falsumi  quod  mnltorum  non 
levi(erpeccatoruin,  scd  oninino  sccleratorum  niors 
bptima  est,  qui  sic  plnngi,  sic  condiri,  sic  conlegi, 
sic  efletri ,  sic  sepeliri  mcruerunt.  Sed  interrogate 
Cvangeliiim,  et  Ostendet  fldei  vestrs  in  poenls  ar- 
dentcm  animam  divitis,  qnam  nibiladjuvenmtomnes 
lioiiores  et  obsequia,  quae  mortuo  corpori  ejtts  viven- 
tittm  vanilas  praebuit. 

26.  Sed  quia  inulta  siint  genera  peccatomm ,  et 
non  esse  peccaiorcm  difflcile  est,  aut  forlasse  in  hae 
viln  non  possibile,  subjccit  staiim  cujiis  generis  pec* 
catorum  essei  mors  pessima.  Et  qui  oderunt  justnm , 
Inquit ,  delinquent.  Qttem  jostum  ,  nisi  eum  qoi  justi- 
flcat  iiiiptum  ( liom.  iv,  5 )  ?  queni  justum,  nisi  Domi- 
num  Jesum  Cbristum ,  qui  est  ctiam  propitiatio  pec- 
catorum  nostrorum  ( I  Joan.  11 ,  2 )  ?  Qui  ergo  htmc 
oderunt ,  mortem  pessimam  habent ;  quia  in  peccaiis 
sttis  moriuniur,  qui  per  euro  Deo  nosiro  non  reconci- 
liantiir  :  nedimel  enim  Dominus  animas  servorum  suo^ 
Tum,  Secundum  animam  enim  iiitelligenda  est  roora 
aot  pessima ,  aut  opiima ;  non  secnndum  eorporum 
aut  contnmelias,  aut  bonores  quoa  homioes  vident. 
Et  non  delinquent  omnes  qui  sperant  bi  eum.  iste  esl 
modus  humanas  justitite,  ut  viiamortaiis  qoantttm* 
libct  proflciens ,  qnia  sine  deltcio  esse  non  potesi , 
ni  lioc  non  dclinquat,  diiin  spcrnl  in  eum,  in  qno  est 

remissio  delictorum ,  Amen. 

■  •  -  ■         ■ 

IN  P9ALMUM  XXXIV 

CNARRATIO. 

SERIIO  I  (a)« 

De  prima  parte  Psaimi, 

1.  [rers.  1,  2.]  Psalmum  islum  nobls  a  jobenttbtts 

fratribus  et  coepiscopis  meis  impositom  esse  ad  tra< 

•  Edd.,  Excreatur.  Hcllus  mss.,  Exsecratur* 
(a)  uabilus  tempore  altcujus  coocilU. 


1^^  &,  ALCusrai 

tlandimi^  novcril »  cliariias  veslra.  Vo!ucru.nl  ui  liinc 

omDes  aliquid  audianuis.  Ab  illo  eniin  omnes  auditnus, 

a  quo  parUer  discinius ,  el  in  cujus  scliola  condisci- 

puli  sumus.  Tilulus  ipsiu»  monm  nobis  non  facil; 

brevis  csl  cnim,  et  ad  iiUcIligcndum,  maxiroc  nnlrilis 

in  Ecclesia  Dei,  non  difficilisi  llabct  cnim,  Ipii  David. 

Fsalmus  ergo  ipsi  David  :  David  inlcrprclatur  Forlis 

manu  ,  vel  desidcrabilis.  Psalrous  ergo  mand  forti  et 

dosiderabili,  qui  noslram  moriem  vicit,  qui  nubis  vi- 

tam  promisit :  in  hoc  enim  manu  foriis^  quia  mortem 

nostram  viclt ;  in  hoc dcsidcrabilis,  quia vium xteniam 

promisit.  Quid  eain)  fortius  manu  liac,  qu.x  teligit  locu-* 

lum,  ei  moriuus  rCsurrcxit  {Luc.  vn,  i4)?  quid 

forlius  manu  hac  ,  qux  mundum  vicit ,  noii  forro  ar- 

mata,  sed  ligno  iransllxa  ?  quid  autem  dcsiderabilius 

co,  qiicm  nott  vidCules  mariyres ,  mori  volucruntj  ut 

ad  illum  pcrvcnire  mererentur?  Ergo  Psalmiis  •  illi : 

illi  cor  nostrum ,  illi  lingua  nostra  digna  cantet :  si 

tamen  ipse  dignal)itur  donare  quod  canlet;  Nemo  illi 

cantal  digna ,  nisi  ({ui  ab  illo  acccperit  qimd  caiitarc 

possil.  Deiiiquc  hoc  qiiod  modo  cantanius ,  SpiiiUi 

ejus  dictum  est  per  Prophetam  cjus ,  el  in  cis  vcrbis 

.ubi  nos  agnosciiiius  ct  ipsum.  Nec  injuriam  facimus , 

quia  dicimus  nos  et  ipsum  :  quoniam  cum  esset  in 

,ccbIo,  sic  clamavit ,  Quid  me  pmequeri»  {Acl.  ix,  *)? 

cum  eum  ncmo  tangeret,  ct  nos  In  tcrra  laborarcmus. 

Ergo  vocem  ejus  audlamus,  nunc  corporis*  nunc  ca- 

pltis.  Est  eiiim  |*salinus  isle  invocans  DeUm  contra 

hiimicos  in  tribulationibus  hujus  siiculi  :  et  utique 

ipsc  est  Christus,  Iribulato  tunc  capite.  tribiilato  nuuc 

corpore  :  tamen  per  tribulaliones  omnibus  nicmbris 

fUis  dans  vium  aBtcrnam ,  quam  promiuendo  desidc- 

rabilis  factus  cst« 

i.  Judica,  inquit,  Domtnei  nocenUi  me^  expugna 
mpHgnanies  •  me.  Si  Deus  pio  nobis,  quis  conira  nos 
(JJ«m.  vin,  5!  )?  El  unde  hoc  iioliis  piacslat  Dcus? 
Apprehende,  inqnil,  arma  et  sctt/um,  et  exsurge  in  ad- 
juiorium  mihi,  Magiium  spectaculum  cst,  vidcre  Deuin 
armatuin  pro  te.  El  quod  cjus  scuinin  ?  quae  arma  ? 
Domine,  inquit  alio  loco  bomo  istc  qai  el  hic  loqui'* 
tnr,  tt<  uulo  bonm  volunlalis  iuo!  coronasti  nos  {Psal. 
V,  43).  Arraa  auicin  ejus,  (|uibus  iion  soluni  nos  luu- 
nlal,  ftcd  eiiain  pcrculiai  inimicos,  si  bcne  profcccri- 
nm%i  ei  nos  erimus.  Sicui  enini  iios,  ul  arnicmur,  ab 
illo  habemiis,  sic  ipse  armatur  dc  nobis.  Sed  ipsc  de 
his  armalur  quos  fecit  ,  nos  do  bis  aruianiur  qu;c 
abipso  acccpiinus  quinos  fecit.  Dicith;rcquodain  luco 
arnia  nostra  ApMStolus,  scutuni  (idci ,  et  galcam  sa!u- 
lis,  et  gladium  spiritus, quod  est  vcrbum  Dei  (Ephcs.  vi, 
Iftvt7).  Armavit  nos  talibus  armis,  qualibusaiMlislis, 
Inudahilihiwei  uivicUa,  iii&vycraiiiiiJmclafleiiaidU; 
spiiitualibus  sane  alifii«  nhrisilililras ,  quia  et  hoslcs 
iiivisibilcs  expngnamiis.  Si  vidcs  hosiem  limm  , 
videantur  arma  tua.  Armamurearum  rcrum  fidcquas 
non  vidcmus,  ct  sternimus  hostcs  quos  iion  vidcmiis. 
Ycrnmiamen,  carissinii,  arma  ista  ne  pmelis  sic  csse, 

«  nouies  fere  &lss.,  noverii  eiiam  cttaritas  vestra. 
»  vx.  el  Lov.,  Ergo  p&ailamus  Uli.  M  Am.  el  Mss.,  rm' 
mns. 
•  Fotiores  Ufs.,  expugminta. 


ensGOPi 


Sii 


ut  qiiasi  quod  scutum  C8t ,  scmper  sciituin  sit;  aut 
quod  galca  est,  semper  galea  sit ;  aut  quod  lorica  est, 
seniper  lorica  sit.  In  istis  enim  armis  corporalibtis 
ita  cst,  quanquam  et  de  fcrro  quae  flunt  routari  pos- 
sint ,  ut  ex  gladio  fiat  sccuris  :  tamen  ipsum  Aposto- 
lum  videmus  dixisse  qiiodam  loco ,  loricam  fidci 
( I  7/ies.  V,  8 ),  et  alio  loco  dixisse  scutum  fidei. 
£rgo  ipsa  fides^  ct  lorica  potest  esse  ct  scutum  :  scu- 
tum  est,  quia  tela  inimicorum  excipit  ct  repellit;  lo- 
rica  est ,  quia  interiora  lua  transfigi  iion  siuit.  Ilxc 
arma  iiostra  :  Dei  autem  qux  *  ?  Legimus  qiiodam  in 
loco  :  Erue  ab  impiis  ammam  nieam ,  frameam  tuam 
ab  inimicis  manus  twe  { Psal.  xxi^  21 ).  Quod  superiiis 
dixit ,  ab  impiis ;  hoc  sc(iucnli  versu ,  ab  inimicis 
manus  tuas  :  ct  qiiod  supcriils  dixit  i  animam  meam  ; 
hoc  scquenti  versu  ,  frameam  tuam  ,  id  csl,  gladinm 
luum.  Ergo  rranicam  Dei  dixit  animam  suam  :  Erue^ 
inqiiit ,  ab  impiis  animam  meam ;  id  est ,  ab  iiAmicis 
manus  tuoe  erue  frameam  tuam,  Apprebendls  enini  aiii- 
mam  ineam  ,  ct  dcbellas  inimicos  ineos.  Et  quid  est 
anima  nostra,  qiianivis  splendida,  quamvis  producta^ 
quamvisacuta,  qiiamvis  uncla,  qiiamvis  lucesapicntisc 
et  coruscaiione  '  vlbrata?    Quid  est   Spsa  anioia 
nostra,  aiit  quid  potest,  nisi  Deus  ilUm  tencat  et  pu-^ 
gneide  illa?  Nam  quxlibet  optime  facta  framea  ,  si 
non  haheat  bellatorcm  ,  jacet.  Dixcraroiis  autem  ia 
arniis  nostris,  non  quasi  aliquid  fixum  aCcipi  debcre^ 
ut  qttod  est  res  una  ,  ipsa  aiiud  esse  non  possit :  sic 
et  in  armis  Dci  invenimus.  Ecce  animam  jusii  dixit 
frameam  Dei :  itcrum  dicit  aiiimam  jusii  esse  sedem 
Dei;  animajustl  sedcs  saplentise  (Sap.  v«).  Ergo 
quidquid  vuU ,  facit  de  atnima  nostra.  Cum  in  niamf 
cjus  est,  utalor  ea  quemadhiodum  vult. 

5.  Exsurgat  ergo  (sic  eniin  invocatus  csi)*  apprchcn"» 
d  il  arnia,  exsurgat  in  adjutoriuin  nobis.  Uiide  exsur* 
gat,  alio  locoetiam  dicitur  illi  ip»a  \oce  :  Exsurge^ 
(fnare  obdarmis,  Domine  {PsaL  xLiii ,  23)  ?  Et  quaudo 
ilic  dicitiir  dormirc  ,  nos  doimiinns:et  ([uaudo  ille 
diciiur  (»xsurgcrc  ,  nos  excilamur.  Nam  et  Doininus 
dormiobai  iu  navi;  ct  ideo  fluctuabat  navis,  quia  dor- 
mi«bat  Jesus.  Nain si  illic  vigilarct  Jesiis,  non  fluctua- 
ret  navis.  Navis  lua ,  cor  tunm  :  Jesus  in  mivi ,  (idos 
iu  corde.  Si  mcminisli  fidei  tux  ,  non  fliictuat  cor 
luuin  :  sl  oblilus  cs  fidcin  tiiatn,  dormlt  Chri>ius  i 
obscrva  naufragium.  Ycrunitamen  quod  rcstal  fac , 
nt  si  dorniiorii  excilciur ;  dicas  illi  :  Domiuc,  cxsurgc, 
pcrimus  :  ni  incropel  vcmos ,  «1  fiat  iraniintllitas  iii 
cordc  tiio  ( Jlffl«/i.  viii,  24).  ficcedent  cnini  onmes 
teBtationc»,  aut  certe  nibil  valcbuRt,  qnwMln  ChrL-to> 
ime  est  fM«a  un  ,  vigiisverit  iii  conle  aio.  Exsmrge 
crgo  quid  csf?  Inuolcsce,  apparc^  scntiie.  ExsurgB 
ergo  fii  adjniorium  wihi. 

4.  [vers.  3.]  Effunde  frameam^  et  conelvde    ad» 

versus  eos  qui  me  perscgmmur.  Qui  sunt  qui  te  porse- 

quuntiir  ?  Forte  vicinus  tuus ,  aut  iile  quem  la;&isti , 

'  Sic  Mss.  At  Edd. :  BOfc  arma  noslra  gunt  neif  qued  Ugi* 

mus,  eic.  ,    .     ^ 

*  Edd.,  quamtis  ijce  sapientug  et  afruscattomt  twrata. 
At  vss.,  carusca^ume.  £1  ex  bis  nonuulli :  qiiamxis  iuce  sa* 
pkniim  spiendida,  qmmivis  et  coruy^mum  vibrala 


5i5 


ENAHRATIO  LN  PSAWinM  XXXIV. 


ste 


aut  cui  fccisti  injtiriain,  aul  qui  vull  auferre  res  tuas, 
aot  contra  qucm  phcdicas  veriiaieui ,  aul  cujus  pec« 
catum  obiurgas ,  aut  qucm  male  vivenlem  l)C»e  vl- 
veiido  krdis.  Sunt  qiiidem  el  isti  iiiimici  noslri ,  et 
persequuntttT  pos  :  scd  alios  docemur  iniiuicos  nnsse, 
contra  quos  invisibilitcr  dimicamus,  de  quibus  n09 
a(}moncl  Apo3tolus  dicens  :  A*on  at  nobis  coUuctatio 
odversut  canum  ct  sanguinem,  id  csludvcrsns  lioiuines; 
iion  adversus  eos  quos  tidctis,  sed  adversus  cos  quos 
iifin  videlis ;  adver$u$  pnucipn  et  potestateB  et  rcclorcg 
mnndi  tenebrwrwn  harum  {Eplies.  vi,  i2).  Cum  dicc- 
rci  eiiim  rcctoree  mundi  (diccbat  qiiippc  dc  dial)olo  ct 
angelis  ejus) ,  caYcndum  erat  nc  malc  in:clligc:  cnt 
lioinincs  ,  cl  pulareiit  a  diabolo  et  dxmonibus  cjus 
niundiim  rogi.  Sed  quia  roundus  dicilur  b.-cc  iabrica 
quam  videiiius  ^ ,  ci  in  ];eccaioribus  dicitur  mundus, 
el  in  cis  qni  diligunl  niundum,  de  qnibus  diciuin  cst, 
Et  mmidue  eum  non  cognovit  {Joan.  1«  10);  el  de 
qoibus  dictum  esl,  Totui  mundus  in  mabgno  positus  est 
{IJoan,  y  f  i9);  cxposuit  AposloUis  cnjus  inniidi 
cssent  rectores  i  tenebrarum^  inquit,  harum,  Rcciores 
inundi ,  dico  .  rectorcs  teiicbraruin  bnrum.  Rursus 
cogit  nos  iiitclligere  quid  dixcrit ,  tenebrarmn  harum, 
Quarum  lcnebrarum  reclorcs  siinl  diabolus  ei  angcli 
cjus?  Omnium  iiifldeiium ,  omnium  iniquoiUiu,  de 
quibiis  diclum  est  :  Lux  lucet  t»  tenebris ,  et  tencbra 
eamnon  comprehendenmt  (Joan,  it5).  Dcniqiie  ex 
ipsoruni  nuuiero  crcdenlibus  iiiiiUis ,  quid  dicit  idcm 
apuslolust  Fuistis  enini  aliquando  tenebrce ,  Ni<ric  autem 
liix  in  Domino  {Ephes,  v,  8).  Non  vis  rcgi  a  diabnlo? 
Bligra  ad  liiccm.  Et  undc  migrabis  ad  luccin  ,  nisi  ef- 
ruiidai  ille  frameam  ,  et  eruat  tc  ab  inimicis  luis  ,  ct 
a  persequeiitibtis  te  ?  Quouiotlo  cffundit  rrameam  ? 
(Qiioniam  jnni  nudiviinus  qiiid  sit  framea  ipsiiis  : 
aiiiin.)  eniin  justi  csl.)  Abundeiit  justi «  et  effundilur 
frninea ,  et  coiicludiUir  advcrsus  iniinicos«  Nam  de 
ipsa  effusione  framcx  moncns  Apostolus  ut  jusie  vi- 
vainus ,  in  consequeuti  Mi  :  Ut  adcersarius  revereatur^ 
nilul  habens  de  nobis  dicere  pravum  {Tit,  ii ,  8).  Coii- 
clustim  csl  adversus  euin ,  quia  quod  loquatur  ad- 
vcrsus  sanctos ;  non  potcst  iiivcnire* 

5.  Et  unde  erunt  justi?  Aul  quid  dicunt  inimici  qui 
iios  jicrsequunlur^inviaibilesilli  quid  dicunt  iiiimici? 
isti  nibil?  Haxiine  suggerilur  bumano  cordi  ab  invi- 
sibililcr  cxpugnanlibusiiiimicis',  quia  Deus  tiobisnon 
esi  adjutor  :  ut  requireiitcs  alia  adjutoria,  invcniainur 
invalidi,  et  ab  iiiimicis  ipsis  capianiur.  lloc  crgo  stig- 
gcritur.  Contra  i^tas  voccs  inaxiiue  vigilare  debemus, 
qii»  iu  alio  psalmo  ostctidunUir  :  Blulti  insurgimt  ad- 
virsum  mr,  tfju//t  dicunt  animas  mcm  :  Non  est  salus  illi 
in  Deo  ejus  {Psal,  iii ,  d,  5).  Coiitra  istas  voces  quid 
liic  diciiur?  Dic  anima:  meo!,  Sulus  tua  ego  sum,  Cuin 
dixcris  aiiim;c  mex^  Salus  tuacgo  sum,  juste  \ivcl,  ut 
iieniincm  iii  adjutoriuin  praUcr  te  qiKcrnm. 

6.  [vcn,  i.]  £t  quid  sequitur  ?  Confundanlur  et  re- 

*  Mss.  nostri  omncs  omilUint,  ha;c  fabrica  guam  videnutx, 

*  Plcrique  Mss.,  ai.f  nos  persequuntttr  invidbHesiUi  ?  quid 
Hcnnt  Udmici  hti  Ysiidl  nmadm  suf^rUur  hmmm  cordi 
A  iwdMhter  expugnantibus  inimieiSt  nid  quia  Deu$f  clc. 


vereantur  rcquirenles  animatii  meam  :  ad  boc  cnim 
illam  requiruiit ,  ul  pcrdant.  N.nn  ulinam  bcne  qua»- 
rant !  In  alio  quippe  psalmo  hoc  rejirchendit  in  ho- 
minibus ,  quia  non  erat  qiii  rcquircrct  antmam  ip- 
slus  :  Periit  fuga  ame.et  non  est  qui  requirat  animam 
meani  {Psai.  cxLi ,  S).  Quis  esl  il!e  qui  dicll :  Non  e$t 
quireqniratanimamnieam^l  Numquid  forte  llle  est , 
de  qiio  lanlo  aiile  pra;dictuin  est ,  Foderunt  manu$ 
nua$  et  pedes  mco$ ,  dinUmeraverunt  omnia  o$sti  mea ; 
ipsivero  con$ideraverunt  et  con$pexerunt  me ;  dttieerunt 
$ibi  ve$timenta  mea ,  et  super  vestem  meam  mieentnt 
tortcm  (Psa/.-xxi ,  llf  19)?  Jam  oinnia  isla  aute  ocu- 
loscorum  flcbant,ci  nemo  erat  qot  rcqtiireret  ani- 
mam  ejiis.  Invoccraus  ergo,  frnircs  ,  ut  dicat  aniinas 
nollrx  :  Salus  tua  ego  $um ;  cl  nperint  aurcs  ejus ,  itt 
aiidiat  diccniem  :  Salu$tua  ego  stfm.  Dicii  citiin,  sed 
quidam  ebsurdescunt :  nnde  atidiuiit  potins  pcrsc- 
qucnlcs  inimicos  in  tribulaiioncconstiluti.  Si  altq.tid 
dcest,  si  in  angusto  est  animn^  in  inoiiia  lcmpnra- 
lium,  quxrit  auxilium  plcruinque  a  dxnionibus,  nr- 
reptitios  d.-cmonuta  vull  consulerc ,  sorrllegos  •  qtiaj- 
Mt :  persecutores  illam  bostos  invtsibiles  adicnmt , 
itilraverunt,  exptrgnaveruni ,  captivavcruni,  vicennit 
diccndo  !  iVoii  e$t  $aiu^iUi  in  Deo  /•>«.  ObstirdiHt 
contra  voccin  dicciitem  :  Salu$  tua  cgo  $nm.  Die  ffwi- 
mflp  mcm :  Saiu$  tua  ego  $um ,  ut  confnudantur  et  reve- 
reantur  rcquirentes  animam  meam,  cni  dicis  tti :  S«/iis 
tua  ego  $um.  Aiidiam  dlcentem  milii :  Salus  tua  ego 
$um,  Aliam  salutem  non  requiram  ,  pra-tcr  Doiiiiiitim 
Dcum  ineum.  Dc  creaiura  mibi  salus  suggerilur;  ab 
ipso  ci»t :  et  si  lcvo  oculos  meos  in  inontcs,  uiidc 
veniat  auxilium  mihi;  nou  tatiien  a  inoiiiibiis,  s<jd 
auxiiium  ineum  a  Domino  qui  fecii  coelimi  et  tcrrn^ 
{P$ai.  cxx  ,  i ,  2).  In  ipsis  tcmporalibos  angiisttis 
per  bominem  subvenit  Dcus;  salus  tua  ipse  esl.  Pcr 
angclum  subvcnit  Deus;  sa!us  ttia  ipsc  csi.  Omnia 
illi  subjecta  sunt,  etad  Istdm  quidem  viiam  teinpo- 
ralem  subrenit ,  alii  iiide ,  alii  itidc  :  asternam  viiam 
noii  dat  nisi  de  se.  Eccc  in  atigustiis  con^tilu:o  noii 
subest  quod  qua^ris ,  sed  adest  qttcm  qu:eris.  Et  ilbim 
quxre  qui  decsse  nunquam  polest.  Subtralianlur  qir.c 
dcdtt ;  numquid  stiblrahitur  qtii  dedii?  Iteddauiur 
qnx  dcderat ;  numquid  ipsx  sutit  diviti:u  cum  rcddita 
fuerint  llla  ^  et  non  ille  qui  subiraxcrat  probando ,  et 
reddidit  cottsoIando?ConsoIalur  enim  quando  nnbis 
isla  non  desunt.  Consolatur  laniiuam  in  via,  scd  si 
nos  intellig.amus viam  :  quia  loin  isia  vtia,ci  onmiu 
quibus  uteris  in  bac  vita  ,  sic  tibi  debcnt  esse  tan- 
qnnm  stabulum  viatori ,  non  taiiquanr  dumns  habitia- 
tori.  ftlemento  pcregisse  te  ali(|uid ,  rcsiare  aliquid  : 
divertissc  lc  ad  refeciioncm ,  noii  nd  defeclioncm. 

7.  Siint  qui  dicutit :  Deus  bonus,  magims,  snm- 
rous ,  invisibilis  ,  sciemus  ,  incorniptibilis  $  ^flani 
atcriiam  nobis  daturus  est ,  et  iliam  incorrupCWnem 

1  omnes  prope  Uss.  carent  his  verbis,  Quis  eH  Ule  qvt 
dicxL,  soneht  qni  requiral  ammam  meatn  ?  et  eoniin  \cco 
babek,  id  est  qid  qumrat,  Qiis  est  iUe  qui  erudpgUw  ?  .von 
c$t  qui  dical,  humquid  forte  iUe  est,  etc. 

*  in  anUquis  eodicibus  hic  et  alibi  co^fiMter  Mriplui» 
est,  $o:'tifdgos  :  Bivlaui  vocali  e  hi  o. 


U1 


S.  AUGUSTINI  EPiSCOn 


m 


qnani  ia  resarreciionc  proinisil;  UU  vero  sxGularla 
et  temponlia  ad  dxmoiies  pertinenl ,  et  ad  poteata- 
lea  illas  harum  tcnebranim.  Dicendo  bxc ,  quando 
amore  implicanlur  barum  rerum ,  dimiltunt  Deum  • 
quasi  adquein  ista  non  pertineant;  et  qusenint  ne- 
fandis  sacrificiis,  ac  nescio  quibus  remodiis,  aul 
nescio  qua  bominum  illiciu  persuasione»  providere 
sibi  quod  lemporaie  est ,  vcluli  pecuniam ,  uxorcm  , 
fiiios ,  et  si  qua  sunt  qufle  bumanam  vitam  aut  con* 
soiantur  transeuntem ,  aut  iinpcdiunt  ambtilanlem. 
Gontra  isiam  opLiioncm  divina  providenlia  vigibnle» 
ut  oslcnderet  Deus  ad  se  pertinere  ista  omnia ,  et  in 
sua  esso  potestaie ,  non  solum  seterna  quae  in  futu- 
rum  promisit  ^  verum  eiiam  lcmporalia  qnx  in  lerra 
dat  quibos  volueril ,  cl  quando  volucrit  opportiine , 
sciens  cui  dei ,  cul  non  det ,  tanquam  medicus  roe- 
dicanicnta  ,  sciens  melius  morbuin  spgroti  qnam  ipse 
xgrotiis:ut  ergo  Deus  lioc  oslenderet,  dislribuit 
lempora  Yeieris  ci  Novi  Tesiamenii.  In  Veieri  Te- 
slaineiito  promisslones  sunt  rcrum  lerrenarum  ;  io 
Novo  autcnii  regni  ccelornm.  Pieraque  praecepia 
Deum  colcndi  ei  recie  vivcndi «  ipsa  sunt  ct  ibi  et 
bic  :  sed  quia  promissio  ibl  alia  videlur »  alia  bic  ; 
jubeiitis  imperium  et  obedientia  servientis  eadcm  esl, 
aed  merccs  quasl  non  esl  eadem.  Eienlm  llHs  dictum 
esl,  utaccipiaiis  terram  promiBsionis ,  ut  in  illa  re- 
gnciis ,  ut  inimicos  vestros  siiperelis  t  ut  ab  eis  non 
subjugemini ,  ut  omnia  vobis  abundent  in  bac  lerra  , 
ut  fiiios  procreetis  {Exod.  xxiii ,  25 -31).  ILec  terrena 
promissa  suut,  sed  Umen  figurata.  Fac  aliquos  sic 
illa  accipere  quomodo  proinissa  sunt :  et  vere  multl 
sic  acceperunt.  Nam  dala  esl  terra  filiis  Israel ,  data 
sunl  divitis ,  dati  aunt  fiiii  el  slerilibus  et  aniculis 
rogantibus  Deura,  el  de  ipso  solo  prscsumentibus , 
Gl  alium  sibi  adjulorcm  nec  ad  ista  qtixrcntibus.  Yo- 
cem  Domini  In  corde  audierunt :  Salui  tua  ego  sum. 
Si  ad  aeterna,quare  non  ad  tcmporalia?  Ostendit  hoc 
Deus  in  causa  viri  illius  saiicii  Job  :  quia  et  ipse  dia- 
bolus  aufcrendi  bxc  non  babet  potesUiem ,  nisi  cum 
acce|ierit  a  summa  illa  potesuie*  lavidere  poluil 
sancio ,  nocere  numqiiid  poiuit  ?  Accusare  potuit , 
damnare  numquid  poluii?  Numquid  valuit  ariqtiid 
tollere,  iiuniqiiid  vdunguem,  numquid  vel  capillum 
laedere,  nisi  Dco  dicerei ,  MiUe  tnanum  luam  (Job  i , 
ii)  ?  Quid  est ,  Miite  manum  tuam  f  Da  potesUtein. 
Accepiti  llle  tenuvit ,  ille  tenuius  esl.  TenUtus  ta- 
mcn  viciii  lenUior  victus  cst.  Deus  enim  qui  diabolo 
pemiiserai  ul  illa  tolleret ,  illum  servum  suum  inie* 
lius  non  deserucral ,  et  ad  ipsum  diabolum  superan- 
dum  animam  servi  sui  fnimeam  sibi  feceral.  Quan- 
lum  valel  hoc?  De  homine  dico  ^  Yictus  in  paradiso. 
(Gen.  lu ,  6),  victor  iii  stercore.  Ibi  victus  est  a  dia- 
bbloper  mulierero ,  liic  vtcit  diabolum  el  mulierem. 
LMUiaet^  inquit,  tanquamuna  ex  iniipientibus  mu- 
lieribui.  Si  bana  pereejiimu$  de  manu  Domini^  mala 
quare  non  tmtineamue  {Job  ii ,  iO)  ?  Qiiam  bene.  au- 
dierat :  Salus  tua  ego  $um  ! 
8.  Cimfundantur  et  revereantur  requirente$  animam 
*  Wec  veilMi  De  hamine  dieo^  abxmt  a  Mss.  plerisqne. 


meam,  Rcspice  ad  homities.  Orate^  iuqult ,  pro  litl- 
ffitWs  teiiri$  (Matth.  V ,  4i).  Sed  bic  prophelia  esC. 
Et  quae  figurii  optandi  dicttntur ,  animo  prophcUndi 
explicantur.  Illud  fial  el  lllud  fiat,  nifail  est  aliiid 
quam  hoc  et  boc  fotuhim  ost.  Sic  efgo  audlte  pro« 
phetiam  :  Confundanlur  et  retfereantur  tetluitenl€$  am* 
mam  meaji^.  Qiiid  est,  confundaniur  et  revereantur^ 
Confnndcntur  et  revcrebuntur.  Factum  est  enlra  : 
muhi  salubriiier  confusl  sunt ,  multi  reveritl  a  perse* 
tutione  Gbristi  ad  socieutem  roembrorum  ejus  de- 
tou  pieUtc  iranslerunt :  et  non  fieret  boc ,  nlsi  cod- 
funderenlur  et  reVerc^cniur.  Erg6  bene  illis  opUvil. 
Sed  quia  duo  sunt  genera  eorum  qui  viocnntur  i  duO- 
bus  eiiim  modis  vincuntur ;  aut  ad  hoe  viocuntur  ut 
convertantur  ad  Cbrlstnm ;  aut  ad  hoe  vincuntur  ui 
damnentur  a  GbHsio  :  expUcaia  sunt  et  hicdno  ipsa 
genem ,  obscure  quidem ,  scd  iutellectorem  deside- 
rant.  De  his  qui  coiivertuntur,  acdpe  qnod  dicttim 
est ,  Coiifutldantur  et  revereantur  requirentee  animam 
meam.  Avertantur  retrorsum.  Non  pRccedanl ,  sed  se* 
qiiantur^  non  dent  consilium ,  sed  accipianl.  Nam 
Petrus  praeCedere  vobiil  Domlnum ,  quando  Dominiis 
de  passione  sua  futura  diccret :  consilium  iUi  quasi 
salutis  voliiit  dare ,  consilium  salutis  a^ger  salvatort. 
Et  quid  ait  Domino  de  illa  futura  sua  passione  confif- 
manti?  Absii  a  te^  Domine^  propitius  tibi  esto  ,  fioli 
fi€ti$tud.  Prxcedere  volebat,  ut  Dominussequerelun 
Ei  ille  quid  ?  Redi  retro ,  $alana$  ( Id.  xvi ,  22,  25). 
Pra^cedendo  saUnas  es,  sequendo  discipOlus  erls* 
Hoc  ergo  et  istis ,  Avertantur  reiroreum ,  et  confundan* 
tWj  qui  cogitant  mihi  mala.  Giim  enim  cceperint  re- 
trorsum  scqui ,  jaro  non  cogiiabunt  mala  ^  sed  desidc* 
rabunt  bonai 

9.  [ter$.  S,  6.]  Quid  alli?  Non  enim  omnes  sic 
vincilniur,  ui  converuntur  et  credant :  mulii  in  per- 
tinacia  rcmancnt,  mulii  spirilus  prxccdendi  *  servant 
iii  corde;  ct  si  non  exserunl,  tamen  parturiuni,  et 
ubi  loCum  invenerint,  pariunt.  De  Ulibus  quid  se- 
quitur?  fiant  tanquam  pulvis  ante  faciem  venti.  N<in 
sic  impii,  non  sic,  sed  lanqiiam  putvis  qtiem  projicit 
ve::lus  a  fjcie  terroc  (Psal.  I,  4).  Ycntus  teiiLitio  cst, 
puWis  iiiiqutis.  Quaiido  venerit  lenUtio,  tollitur  pul- 
vis;  nec  sut,  nec  resistit.  i^iant  tanquam  pulvis  ante 
faciem  venii :  et  angelu$  Domini  trkbnlan$  eo$.  Fiat  via 
eoruin  tenebras  et  lubricum,  llorrenda  via.  Tenebras 
solas  quis  non  borreat?  Lubricum  solnm  qiiis  non 
caveai?  In  tcnebris  et  lubrico  qna  is?  ubi  pedem 
figis?  Sunt  ista  duo  roala  magnx  pa&nx  hominum : 
tenebrx,  ignorantia ;  lubricum,  luxiiria.  Fiat  via  eo* 
rum  tenebrcB  et  lubricum  :  et  angelu$  Domini  per$eqnen$ 
eos  :  ut  non  possint  sUre.  Nam  unusquisqae  in  le- 
nebris  el  lubrico  cum  vidcrit  f|ttia  si  pedem  moTcrit, 
labitur,  ct  lux  illi  aiite  pedcs  non  est ;  vel  hoc  forte 
facil,  ut  exspeciet  doitec  luoeal :  sed  ibi  esl  angctus 
Domini  perseqttens  eos.  Ilacc  eis  futura  prai^dixli, 
non  quasi  ul  evcnirent  oplavit.  Qitanqaam  et  Pro- 
pheU  in  spiritu  Dei  sic  ea  dicat,  quomodo  illa  Dciis 

I  m  Mss.  pMbn,  renkendi.  m  aHls,  relinensU. 


99 


ENARBATtO  LN  PSALMUM  XXXIY. 


599 


faclt,  certo  }iidkio,  boiio,  juftid,  sanclo,  traoqaillo, 
•on  perturbatiis  ira ,  non  amaro  zeio,  non  animo 
inimicitiarum  exercendarom ,  sed  jastitia  viliorum 
puniendorum ;  Yerumiamen  proplieiia  eat. 

iO.  [v€0.  If  8.]  Unde  auiem  Unu  mala  ista? 
^o  merito?  Aadi,  quo  merito  :  Quoniam  gratit  abs- 
condenmt  tnifd  muscijmlce  swb  corruplionem.  In  ipao 
capite  nostro  aitendlte,  hoc  receruiii  Judiei,  abs« 
eonderunt  muscipulae  su»  corruptionem.  Cui  abs- 
ooode.rant  muscipulam?  Qui  videbat  corda  abscon- 
deniium.  Sed  taroen  erat  inter  illos  ignoranti  similis 
quasi  falleretur,  curo  iili  in  ^eo  deciperentur,  in  quo 
eum  falli  arbitrabantur.  Ideo  enim  iile  tanquam  fai- 
lebaiur  inter  iilos  vivens,  quia  nos  inter  tales  sic  vi- 
cturi  eramuSy  ut  sine  dubio  faileremur.  Ille  videbat 
traditorem  suum,  et  elegil  ilium  magis  ad  opus  ne- 
cessarium.  lliius  malo  magnum  bonuni  operatus  est : 
et  lamen  inter  duodecim  eiectus  cst,  ne  ipse  duode- 
Darius  tam  exigiius  numerus  esset  sine  malo.  Hoc  ad 
exempiom  nostrae  patienti»,  quoniam  necesse  erat  ut 
inter  malos  viveremus;  necesse  erat  ut  malos,  sive 
scientes,  sive  nescieutes,  toleraremus  :  exempium 
paiientiae  pratbuit  ne  deficias,  cum  coeperis  inter  ma- 
los  vivere.  Et  quia  illa  schola  Christi  in  duodecim 
non  defecit,  quanto  roagis  nos  firmi  esse  debemus, 
cnm  implentur  in  Ecclesia  magna,  quae  de  malonim 
permixtione  praedicta  sunt?  Neque  eiiim  videbat  ipsa 
schola  redditum  semini  Abrahae  quod  erat  promis- 
sum«  et  ipsam  aream  unde  massa  qux  implebit  bor- 
reum,  processura  est.  Quare  igitur  non,  cum  tritu- 
ralur,  in  ea  digne  palea  toleratur,  donec  ultima  ven- 
tiiatione  purgetur?  Hoc  cnim  fuiurum  est  malis  quod 
audistis. 

41.  Sed  umen  quid  faciendum  est?  Gratis  abscon- 
deruni  mihi  corruptionem  musdpulce  suce,  Quid  est, 
gratis  ?  Quibus  nibil  mali  feci,  quibus  uihil  nocui.  Vane 
exprobraverunt  animam  meam,  Quid  est,  vane  ?  Falsa 
dicentes,  nihil  probantes.  Veniat  illis  muscipula^ 
quam  ignorant.  Magnlfica  retributio,  niliil  juslius.  llii 
abscond^uot  muscipulam  ,  ut  ego  ignorarem  :  iilis 
v^iat  muscipula,  quam  ignorant.  Nam  ego  scio  nm- 
sdpulam  ipsorum.  Quae  autem  muscipuia  iliis  ven- 
tura  est?  lila  quam  ignoraut.  Audiamus  ne  forte  di« 
cal  iiiam  :  Vetiiat  iUis  muscipula ,  quam  ignorani. 
Forte  ailam  ilii  absconderunt,  alia  illis  ventura  est? 
Non  :  sed  quid?  Criniculis  peccatorum  suorum  unus- 
quisipie  constringiiur  (Prov.  v,  2i).  Jnde  decipiun- 
tur,.undedecipere  voluerunt.  Inde  illis  nocebitur, 
BiHie  nocere  eonati  sunt.  Sequitur  enim  :  Et  captio 
quam  oceuUaveruni,  comprehendat  illos.  Tanquam  si 
qatsi|uaia  veneni  caiicem  pracparet  aiicui,  et  oblitus 
ebibat ;  et  unquam  si  foveam  fodial  quisquam,  in 
quam  qoisque  inimicns  ejus  in  tenebris  iiiciilal ;  ei 
itie  oblitus  quod  foderat,  arabulans  ea  via  prior  illuc 
cadat.  Proraus,  fratres  mei,  ita  credite,  ita  certi 
estoto  :  ita  si  est  in  vobis  excelientior  ^  prudenticc 
ratio,  videte  atque  perspicite  :  Nemo  malus  non  sibi 
prim  noeet.  Sic  enim  esse  puute  maiitiam,  quomodo 

s  ^tUu  Its^  excellentims. 

Sanct.  Aogust.  IV. 


ignem.  Incendere  vis  aliqaid  :  illud  qnod  admoves, 
prius  ardet,  nisi  ardeat,  non  incendit.  Facula  est, 
banc  faculam  apponis  ut  aliquid  incendat :  numquid 
oon  ipsa  facuia  quam  apponis,  prior  ardet,  ut  aliquid 
possit  incendere?  Malitia  ergo  procedit  ex  te.  et 
quem  prius  vasUt  nisi  te?  Quo  profundiiur  ramuin 
laedit,  ubi  radicem  habet  non  laedit?  Et  quidem  dico, 
quod  malitia  tua  ut  aiieri  non  noceat  fieri  poiest :  nt 
autem  tibi  non  noceat,  fieri  non  potest.  Nam  quid 
nociluni  est  sancto  viro  Job,  dc  quo  prxiocuti  sumus  ? 
Quomodo  in  aiio  psalino  dicilur,  Sicut  novaeuta  acula 
fecisii  dolum  {Psal.  li,  4).  Quid  fit  de  acula  nova- 
cula?  Capilii,  res  superfluai  deciduntur.  Quid  ergo 
facis  ei  quem  vis  nocere?  Si  nequain^  libi  ad  malum 
consentiat  cui  vis  nocerc,  non  malilin  tua  ei  nocitura 
est,  sed  sua  :  si  autem  intus  Ipse  malitia  carcat,  et 
cor  mundum  subdat  iili  voci  dicenti,  Salus  tua  cgo 
sttm,  forinsecus  oppugnas,  interiorem  hominem  non 
expugnas  :  malitia  tamen  tua  ab  inleriore  tuo  proce- 
dit,  te  prius  inanem  reddit.  Tu  putris  es  intus,  unde 
iste  verinis  processit;  inlus  niliil  integnim  dereli- 
quil.  Et  captio  quam  oeciUtaverunt,  compreheudat  eos  : 
et  in  muscipula  incidant  in  ipsa.  Non  quod  pulabas  forie 
paulo  anle  cum  audires,  Veniat  illis  muscipula,  quam 
ignorant,  id  est,  quasi  aliquid  aliiid  ex  occulto  inevl- 
Ubile.  In  qua  ergo?  In  ipsa  iniquiiate*,  quam  mihi 
absconderunt.  Nonne  boc  factum  est  Judceis  ?  Domi- 
nus  eorum  iniquitatem  vicit,  illi  iniquiute  sua  victi 
sunt.  lile  snrrexit  pro  nobis»  ilii  mortui  sunt  iu  se. 

12.  [vers,  9.]  Haec  ergo  malis  nocere  mihi  voienti- 
bus :  inihi  quid?  Anima  aulem  mea  exsultabit  in  Do- 
mino  :  Unquam  in  eo  a  qno  audierit,  Salus  tua  ego 
sum  :  Unquam  non  quxrens  alias  exlrinsecus  divi- 
tias,  Unquamnon  qu^erens  circiiinfluere  voluptatibus 
l)onisque  terrenis ;  sed  conjugein  veruin  graiis  amans, 
non  ab  illo  volens  accipere  quod  delectet,  sed  ipsuin 
solura  sibi  proponens  a  quo  delecietur.  Quid  enim 
melius  Deo  dabitur  mibi '  ?  Amat  me  Deus  :  amat  te 
Deus.  Ecce  proposuit,  pele  quod  vis  (Matih,  vii,  7). 
Si  tibi  Iinperator  diceret,  Pete  quod  vis,  quos  tribu- 
nalus  comiiivasque^  ructares !  Quanta  tibi  propo- 
neres  et  accipienda  et  aliis  largienda !  Deo  tibi  di- 
cente,  Petequod  vis,  quid  petiturus  es?  Excuie  men^ 
tem  tuam,  exsere  avaritiam  tuam,  protende  quantum 
potes,  et  dilaU  cupiditatem  tiiam  :  non  quicumquey 
sed  omnipotens  Deus  dixit,  Peie  quod  vis.  Si  posses- 
sionum  es  amator,  desideraturus  es  totaro  lerram, 
ut  omues  qui  nascuntur,  coloni  tui  aut  servi  tiii  sint. 
Etquid  cum  totam  terram  possederis?  Hare  peiilurus 
es,  io  quo  vivere  tamen  non  poteris.  In  hac  avaritia 
te  pisces  supcrabunt.  Sed  forte  insulas  possidebis. 
Transcende  et  haec»  pete  et  aerem  quamvis  vojare 


*  Edd.,  st  nequtufuam.  neoUus  Golb.  codex,  si  nequam, 

*  Mss. :  m  ipsa  inpuanu  quamy  etc. 

>  ilures  ^ss.:  Quid  emm  meUus  Deo  ?  Dicit  mihi  aUqmSt 
Amat  me,  etc. 

^  Edd.,  comitatugve.  Mss.  veco  plerique,  condtivasque  : 
quod  vocabulum  Comitis  digniuiem  et  graduiii  sonat,  repe- 
nturque  non  raro  in  cod.  Theod.  et  JosUu.  et  apud  Cassiodo- 
rum  in  lib.  variar. 


(OnM.) 


S31 


noii  possis :  pofrige  cupldfuiem  tuam  «sf|iic  atf  c«- 
lom.  dic  luum  e«se  solem,  lunam,  ndUs,  quia  ilto 
qui  fecU  omnia  dixil,  Pele  quod  tis  :  tamcn  mlul  ^ 
veuies  carius,  niliil  invenies  melitis,  quam  ipsum  ^ 
fecii  omnia.  Ipsum  pelc  qiil  fccit,  ct  In  iHo  ctabW* 
habcbis  omnia  qu«  fecil.  Oinnia  cara  wnt,  <|^ 
omnia  pulclira  sunl  :  sed  qufd  Hio  pulcliTlus?  Form 
sunt :  sed  quid  i.lo  foniHS?  Et  nihil  nwgis  viflt  dafC 
Quara  se.  Si  aiiquid  Inveneris  meritts,  peie.  Si  Miwd 
peiieris,  injuriam  facies  illi,  et  dami.um  til)i,  prt«. 
ponendo  illi  quod  fecil,  cum  vdil  seip-^um  tibi  dafe 
qui  fecit.  In  hoc  amore  dixil  ilH  antma  quaedam  : 
Numquid  ipse  e$  pars  mea,  Don^ne  {Psal.  lxxii,  26)? 
id  csl,  lu  es  pars  mea.  Eligant  Sibi  qui  volum  quid 
possideant,  facianlsibi  paries  de  rebus  :  Pars  mea  lu 
cs,  le  mihi  elegi.  Ei  ileram  :  Dotninut  pan  hc^edHa- 
tii  m&e.  Possideal  le.  ut  possideas  illum  :  eris  pr»- 
dium  ipsius,  eris  domus  ipsius.  Possidct  tft  proiH, 
possideiur  ul  prosil.  Wumquid  ut  aliquid  ci  tu  pro- 
sis^  Nam  did  Domno  :  Deus  meus  e$  fa,  quomam  ^- 
porum  meorum  non  eges  (Psal,  xv,  5,  2).  Anima  flti- 
iem  mea  exsuUabU  in  Domino.  Deteciabitur  super 
saluiare  ejas.  Salularc  Del  Christus  est.  Quonlam 
viderunl  oculi  mei  saluiare  luum  {Luc.  ii,  30). 

15.  [vers.  10.]  Omnia  ossa  mea  dieenl  :  Dondne^ 
quis  sinulis  Obi?  Quis  digue  de  his  vcrWs  aliquid  dl- 
cai?  Ego  pulo  tanium  pronuntianda  esse,  nou  expo- 
nenda.  Quid  quaeris  iUud  aut  illud?  Quid  slmile 
Domino  tuo?  Ipsum  habes  anle  le.  Omnia  ossa  mea 
dicent :  Domine,  quis  similis  tibit  Narravcrunl  niihi 
injusti  deleclaiiones,  sed  non  sicut  lex  tua,  Doinine 
(Psal.  cxviu,  85).  Fueruni  perseculores  qui  dicerent : 
AdoraSalurnum,  adora  Mercuriufn,  Non  colo,  inquit, 
idola.  Domine,  quis  similis  tibif  Iffi  OCUlos  habent,  ct 
non  vident;  aures  habent,  et  non  audfunt  {Psd.  cxm, 
5,  6).  Domine,  qms  similis  m,  qui  fecisti  oculum  ad 
videndum,  aurem  ad  audiendum?  Sed  noncolo,  in- 
qait,  idola,  quia  faber  fecil.  Cole  arborem  et  mon- 
iem:  el  hoc  numquid  faber  fecil?  lElhic:  Domirit, 
quis  simHh  tibi?  Terrcna  mihi  ostcnduntur,  tu  tcfrra 
creator  cs.  El  hinc  forle  adveriunt*  ad  superiopem 
creaiuram,  el  dicunl  mihi :  Cole  lunam,  colte  istm 
aolcm,  qui  lucc  sua,  lanquam  magna  fucerna,  dc 
coelo  efficil  diem.  Et  hlc  plane  dico  :  Dominey  qnis  Ji- 
mitU  tibi?  Lunam  et  stellas  tu  fccisli,  solcm  diei  ta 
accendisli,  coelum  lu  composuisli.  Suirt  ttnifta  inv?8i- 
bilia  meliora.  Sed  forle  ei  hic  dicilur  nrthl :  Angete 
cole,  Angelos  adora.  El  hic  dtcam  :  Dmine^  quh  «f- 
mUis  (tH?  El  ipsos  Angetos  tu  crearti.  Sihft  sunl  An- 
geli,  nisi  viicndo  te.  Mellus  est  dum  ipsis  posttidcfe 
le,  quam  ipsos  adorando  cAderc  a  fe, 

ii,  Omnia ossa  meia  dlcem :  Ddmin)e,  quh  tinMsHbif 
0  corpuB  Christi  sancta  Ecclesia,  omnia  ossa  tua  di- 
i^ant :  Dtoidi»,  qtds  dn^Rs MfEi  st «aroefi  persccu- 
liMii  ee&sorant,  ossa  dicant :  Dondne^  quis  similis 
iibi  ?  De  juslis  enim  dirlum  est :  DiHgit  •  D^nus  onmia 
wa eorum^  unumexHlts  non  confrhigehir  {Psal. xxxiii, 

«  Aliquot  Mss.,  avertunt. 
p«iaare»&k>Ss  cusiodit. 


».  AUGOSttM  EPTsoon  m 

21).  Qoan  iwMt  Justls  in  pcracclrtlOM  oiaa  eonfracla 
svnt?  Poatremo,  jailas  cx  fidc  vivit  (£oiii.  i,  17),  el 
Ghrittus  joilifteal  iinpium  {14.  iv,  5).  QaooMKto  aa* 
tcm  jastificil,  ii'»i  credcoiem  d  eonfiisaicift?  Quia 
Conlc  crcMtur  td  josiiiiam,  ors  aoiem  cqprfessle  fit 
ad  Bolofem  {Id.  t,  10).  Crgo  d  iHe  latro,  qioamvis  eK 
hireclaio  dticias  «d  jadieem^  ei  a  iodies  in  erooem, 
tamen  tn  ipsa  cmcc  justificaiascst:  cordeeredidily 
ere  confessas  esl.  Ncqae  cnim  injoslo  c(  non  jam  jn^ 
siifieailo  dkcret  Dominas :  Hodie  meam  erisinpmrth' 
disa  {Lue.  xxni,  49) :  d  tamen  ossa  ejos  confraett 
sairt.  Nam  qoando  x^entam  est  ut  cerpora  depoiicren- 
lur  caosa  hnimncntts  saMati,  inyenias  est  Dwnims 
jam  exanihRis,  ei  non  sont  ossa  ejas  cemminota  {Jaeaiu 
»x,  35).  lili  aotcm  qni  vfvebant^  ai  deponcrentar, 
eoiifracta  eis  soni  a*ira,  ui  boe  delore  ■fortoi  posscnc 
sepeliri.  Nomcioid  iinius  latroiris  qol  pcrscveravtt  im- 
pius  in  cmoe,  conrraeia  sont  oss»,  et  noii  eiiam  illiuo 
qui  covde  eredidii  ad  ja^am>  ore  confessas  esl  ad 
saloiem?  Uhi  csl  ergo  boc  ^mmI  dfctom  est,  Cu^iodH 
Dominua  mnia  ossa  emem,  tmum  e%  his  fion  eonferetnr 
(Pra/.  xxxi^i,  21} ;  ols^  <fuia  ossa  dieant«if>  1n  eorpore 
Domini  omnes  jusii,  llrmf  co^dc,  ffdrtes,  nnllfs  perse- 
coiionfhas  et  lentaiionFbus  cedrtitei  ad  cons^tiendam 
malo?  Et  unde  p09sent  ntM$  tcnlationtbos  cedere, 
nlM  ctfm  persecutin^es  dixerhfrt,  Ecee  ille  deus,  ecee 
qnalis  ffie  detfs :  veniat  lire,  Irga^  tibi !  eece  est  bic 
nescio  quis  io  monte  nisgnui  sacerdos :  forie  ideo 
pao{*er  es,  quia  non  te  iidjuvfft  ffle  deus;  snpplfca  illi, 
et  adjuvat :  forie  idee  a^grotas,  qoia  niinon  sopplicaft; 
Bupplica  illl,  et  convalcsces :  fortc  idee  filios  non  lia* 
bes;  soppKca  ini,  et  babebts.  ffic  vero  si  m  corpore 
Domini  de  ossibus  cst,  repellit  onines  istas  voces,  ec 
dicit :  Dmine,  quis  sintrHs  tibif  Da,  sl  vls  darc,  ct  in 
hac  vita,  quod  qudero :  si  autem  non  vls,  in  csto  vita 
mea,  qnem  seOrper  quaero.  Hlnc  ad  tc  llbcM  fironte 
exeam,  si  alium  adoravcro,  ct  te  olfenderoT  CrasfoHe 
moritarns  som,  qua  fironic  te  Videbo?  Magna  miM'i^ 
torcTia  ipsius,  et  monnlt  nt  bene  vivamos,  et  dle>ii  no* 
\A%  novissimum  mortis  noslras  abscondit,  feic  ncftis  de 
Tbturo  aiiqnid  promittamtn.  Facio  bodie,  et  vlvo :  cras 
non  facio.  Quid  si  te  non  inrenk  cras?  Dic  ergo  inter 
o^sa  Cbrisf! :  Domine^  qiAs  similb  Hlfi?  Omnia  oitaifiee 
dlcent :  Ddndwe,  quis  dmitis  tibtf 

K.  Etuens  inopm  de  tiianu  ftffdofm  tfns^^  ega 
Hum  et  pauperm  a  dirifnmit^us  ifum.  Bdt  nflqacPsal* 
mus  lectus  e$i  Irodle,  hac  usque  tnKAandos  est;  nein 
Ibstrdium  veniant  qux  dicia  sont,  dom  volttmus  ot 
alia  dicere.  &ufficianter|^ohodle  hxt:  Etum  inepm 
Ae  manu  fortiorum  ejus.  Qals  ernens',  nisi  qol  manv 
foirtls  est?  fllc  David  crud  inopcm  de  manitt  foriio* 
rum  ejus.  Fortior  enim  fuerat  diabotos  sd  lcnendmi 
te,  quia  ipse  vicit  cui  coitsensfstl.  Sed  qnid  fteU  roOMi 
fortis?  Nemo  intrat  hi  domum  fortis  tft  vau  c}as  di* 
ripiat,  nisi  prios  alllgaverft  fortem  {Mtath.  sji,  99). 


«  Sic  nonnuUi  Mss.  aIU  aulem,  H^  te.  Qij\dm,nocet  tibL 
Gaeteri  com  Edd.,  m^geltfM, 

*  Meliores  Mss.  juxU  LXX :  forUman  ^us^  et  egenm 
et  pttupermt  elc. 


y55  ENARRATIO IN  PMLMUM  XXXIV 

PHeflMe  tns  saemiittim.%  inagDfificenlissima,  alliga- 

▼it  diulwi«m«  effuMieii^  frameain  ad  concliidondura 

e«m»  «t  er«iai  itmpem  et  egeauiiH  c«i  non  er^i  adftt-* 

U>r  (i'«a/.4in,  iS).  Q«ift€iwn  a^alMr  Ubi,  iini  I>0- 

minits  CHi  dlets:  DdWittiv  ^'«^  m^  ^  redemplor 

mem(PmL  ktih,  15)t  Si  de  tms  vinbw  pr.xMNuere 

v^ohierie,  indft  «aden  ttade  prJMunipaeria :  u  «b  alle-^ 

riiK,  domiciari  vull,  ami  tnrweakeb  ille  erfo  Mitts 

qweMndoa  esi)  qiii  ei  fedemlt,  ol  lilieros  fetil,  et 

sanfittMm  mmm  «i4ios«al«retdedii,  et  aer¥Ooa«a» 

imfies  Iteil. 

aaiDi»  »>  sanToa  oraipaaQnaofosT  somioui 


S5t 


Di  nliqua  fmrU  Pudm. 
1«  M  ftli^  i^salaBi  intendamos  aniaaum,  Doroi^ 
taiiM|«»«tBoaii»  nostrom,  etde  sanilatp  inteUigendi, 
01  de  INMao  tMno  agnidi  depreeonMr.  Qiio  usque  he*- 
aiuniO  dio  disfwtatQm  ait,  credo  mewinisse  Cliarita- 
teai  fesiffani :  om  ifso  loeo  kodio  somainus  exordftum« 
ImoMigimi  onim  ble  vooem  Cliristi;  ▼oeem  sciiiool 
eafilia  el«oi))Oiis  Cluiaa.  GlMisiiim  cum  aodis,  noli 
i|ianBBM  1  aponsa  aepnmro,  -61  imelligo  Biagnom  il» 
Maooaonieaomi :  £riMl  dno  tn  otimf  $ma  {Epkeu  v^ 
51).  8i  ddoin  «amo  ona»  quaro  oon  et  in  roco  unal 
Non  onim  «ontoiionea  captit  hic  pertnilfti,  et  corpus 
non  pedbft:  aart  irtefo  fSxH  oaosa  patiendi  oapiti,  nisi 
ul  coffori  praetoot  eKemphim.  Dominus  enim  vo» 
hinlalo  poasusest,  nos  «ocessitale  :  ille  aiserationo» 
noa  coniiliona.  Proinde  illins  Tohuitaria  passio,  d<^ 
sMi  on  noeessnro  consolatio;  ut  ^odo  talia  forto 
pinpolmioryinUiaaBnir  capot  nostrum,  ut  ejus  exem« 
ptocanunoiilll  4icanins  nobis:  Si  Uie,  quid  nos?  £t 
i|oiiinadanndMm  iUe,  iia  ot  noa.  QttanUunlibet  onim 
Hsqoe  ad  moriom  corporis  ecco* 


dam  poloil :  food  oorpns  nec  ipsum  exsUngoere  po« 
tuil  In  Domino,  quta  lortio  die  resiirrexit.  Quod  in  iilo 
focioni  eai  die  lorliOi,  boc  io  nostro  iu  fine  «leciili. 
Spes  roaurrectionia  noetr»  differcor^  numqoid  aufer*- 
Uir?  CofBoaoonMS  hus  ergo  voces  Cbristi,  oarissimii 
et  seporemos  oas  a  toc ibos  impioruai.  Voces  suni 
antm  eorporis  persecuiioiiem  angustiasque  et  teni»> 
tlones  in  hoc  snculo  patientis.  Sed  ^onium  muiii  liie 
patiunttfr,  et  pro  peoeaiis  et  pro  scoleribus  sois;  ma- 
gna  irlgilantia  discerDoodaoat  caosa,  non  pcena.Sce* 
teratoa-eidm  polest  habcre  martyrls  similem  poBnain, 
sed  nHneii  dissimilem  cansam.  Tres  <rant  io  cruoo 
{Ustc,  ixm,  55),  unns  Salvalor,  alius  saivandus,  alius 
damnnndits :  omniom  por  (paMia,  aed  impar  causa» 

i.  [o^s*  H,  13.]  Dicat  orgo  caput  nostnim :  i»- 
Hirysiloi  iN/#f  fm^,  ^ffigaorotoniiNfrro^atoilni^ 
flesaulem  dicamiis  capitt  noolro :  Domine,  quid  igno» 
nhadf  iiane  to  aliqoid  ignorabae  V  Nonae  ot  iiiterro- 
ganikan  dorda  mivofaa?  oonue  aoruoi  doftos  ante  , 
ffospezefua:?  imnoo  in  oamm  Jnanns  to  scieiis  ded^ 
taa?  nonnc  nt  ab  ois  pnUiroris  vttoras?  Quid  ergo  ' 
tgnofabosf  IgaoratMt  poecaiu»  ;  ei  lioc  pcccatum 
igtiorobaty  tion  qoasi  lioii  fodlcando,  sed  aoo  coia- 
miilendo.  Sunt  bujusmodi  lociilioncs  etiam  quotulia- 
nac,  cum  dicis  de  aliquo,  Non  novit  olarc^  (boc  est, 
.quia  non  &tat:et»  Non  novit  bcneracerc,  qnia  ncn' 


boncfacit.  Non  novit  malefacere,  quia  ooii  mslefaeh. 
Qood  alienum  ost  ab  opere,  alienura  est  a  conscie»* 
tia :  quod  alieiium  est  a  conscientia,  aleoum  videlar 
otascieotia.  Ita  dicitur  Deosnesciro,  quanodoon 
noo  flovii  vitia;  et  tamen  por  artem  fflpdlo  dljodi*» 
caittur  K  H^ie  ergo  nohis  caput  noatfom  imcfroganii- 
htts  ex  ipsins  Evangelii  sui  vorilale  reiiMndoi»  ^m, 
dixcrimus^  i>oniine,  quid  ignonabas?  quid  m  potnioa  ' 
interropri  qood  nosciehas?  Reapwidlet :  loiqoiuiieo 
ignorabam«  de  «niquiutibus  inaemgabor.  ilabos  ni 
Evangeiio,  si  non  me  ciBdis  igoorare  iniqttUrtcs,  qnia 
et  ipsos  iniqHOS  ignoro,  qoii»o$  i«  fmo  diotoms  oum: 
i^on  noiM  fof,  PfMdi(f  4  ««  ^  openmnid  mt^utloian 
{UaHh.  VII,  25).Nuinquid  non  Miverai  qitos  danma- 
bai  ?  oot  pouist  jmsU)  djimnaro^  idai  bonus  oagnitor  •  « 
£t  tamen  boraia  cognitor  mo  «si  monliUB,  dicendo, 
^on  novi  %o% ;  id  est,  non  coapianiin  corpori  meo, 
non  baeretis  regalia  moio :  viita  eatts  * ;  ogo  anicm  aio 
ipsa  sum  ^aa  non  babH  yitiuln,  es  in  qua  qsisquo 
non  discit  nisi  noo  ftccre  viiiuni.  iaM^r^em»  t€i4% 
mkfui^  qm  i§mombam  imerrogabma  mo.  Quid  sic  igiio- 
re)>at  ChristuB,  qnsm  bhiapb«MMra?  Hioc  inlerroga* 
hauir  a  poraeenU>rih«i,  ot  qnio  veram  dixit,  hlasplio- 
maaso  judicatus  ost  (M.  xxvi,  eS).  Sed  a  quckis?  Do 
qnibHB  sequikir»  RewibMebaiU  miJu  vtaia  pr$  beeds,  0 
iterHiiaiem  anhme  mew,  £go  atUili  feoundilatem,  rpoi 
retriboebani  steriliuitem;  ego  viuim,  i|tstmortem; 
cgo  lionurefls,  Ipsi  contumelias :  ego  inrdicinam,  ipsi 
vnlnera ;  et  in  hia  omnibus  qnae  retribuebanl,  uiique 
aterijilas  erat.  Hanc  steriliiatem  in  arbore  maledixit, 
«bi  fructum  cum  quaereret  non  inveoit  {Id.  xxi,  19). 
Folia  erant,  et  flrucUis  non  erant:  verba  erant,  et  fa* 
eu  non  erant.  Vide  in  verhiB  numerosiialeai,  et  in 
fectis  sterilttalera  :  Qui  praedicas  noo  furandoin,  fu* 
tnris;  qui  dtcis  non  aMterandum,  adolteras  {Honu 
n,  il,  22).  Vales  erant  qoi  Cbrisium  qu«  ignorabid 
imornifBbani. 

5.  [feri.^5.]  iS^gfonolemeicmmiAiaioieiliaMiij;  jirfaj 
bmm$aeM9io:et  kwmabaminiajufno  amnmmsnemnm 
tmuiameainainummeumnamferietttr  (a).  Docemttr^ 
dem,fmtres<quio  portinemQS&id  oorpos  Chpifti,fok)  a» 
MnsnDeodnii  Ckrisfti^  Cor.  in,  S7)  :«t  adnHnmir  ^ 
omni  lrU)uiaiionenoatra,ooneogiiaro  qnemadmodmn 
respandonmus  ioiniieis,  sed  quemadmodum  onuido 
Denmpropitipmoa^  et  maKlmefleieiiuaionevincamor; 
deltide,  ut  oitMn  iKi  qui  nco  ponseqnttaOnr^  ad  onnii- 
latem  jusilti»  oonvortantur.  NoUmn  maina^  «dliM 
molios  negolinm  eol  hi  iribtthMlono,  quam  tmcedofo 
«b  00  otrepNo,  qni  foris  est,  et  we  in  infterioianionljf 
Bocretaria  {Matib.  vi, «);  ibi  Deoni  «nvMmo,  .obivno  •; 
fno  videl  gomemem  et  sobfvenieniem ;  illid&tttthionh 
advarsos  onoem  cMpinsocos  iUatam  moieaiiam  ooti^ 
«loudero,  bonriliaro  oeipsuni  in  -^OifeaBiano-peooaiip 
magnificare  et  laudare  Deum,  el  corripienlem  et  con- 
oolaniem*:pror6U9  hooomoi  modo  taoeodam  ost. 

•    *  rleriqoeMss.  :K  dieUnr,  rfe§Mt,  ifaemado  m>9  fm 
Itova  vttta,  et  tamen  twt  fitiem  crwfmta  devikmittr. 

•  ?ic  MSB.  Al  Edfl.,  danmari,  nm  qtaa  malus  coqnoetttur. 

«  sic  Mss.  Al  Eda.,  vitiis  ha'siytis. 

^  Kdd.,  coiisulentem.  Nonnuiii  vero  ^Jss.,  conteimtem,     \ 

{a)  De  eodem  versu  13  tractalur  supra,  col.  223 ,  n.  ^ 


535 

Vcrumlainen  in  corporo  hoc  dixerimus,  id  est  in  no- 
bis :  in  Domino  auiem  nostro  Jesu  Christo  quid  tale 
agnoscimus?  Evangelio  perspecto  et  diligentissime 
perscruUto,  non  invenimus  Dominum  in  aliqua  pas- 
sione  ettrihulaiione  sua  indulsse  se  cilicio.  Jejunasse 
qutdem  eum  legimus  postea  quam  baptizatus  est :  ci- 
licium  ibi  nuUnm  andiYiinus,  nullum  legtmus :  jeju- 
nasse  autem  nondum  Judxis  persequentibus,  sed  dia- 
bolo  ientante(ifaf/A.iT,l).  Nonoo  temporedico  jeju- 
nasseDominum^quando  eum  interrogabantquaeigno- 
rat,  et  quando  retribuebant  mala  pro  bonis,  insectando, 
persequendo,  tenendo,  fiagellando,  vulnerando,  occi- 
dendo ;  sed  tamen  in  his  omnibus,  fratres,  si  aliquan- 
tulum  pia  curiosiiate  levemus  velum,  et  interiora  liu- 
jus  Scripturs  oculo  cordis  intento  rimemur,  inve»!- 
mus  ei  iioc  fecisse  Dominum.  Gllicium  fortasse  appellat 
carnis  sux  mortalitatem.  Quare  cilicium?  Propler  si- 
militudinem  carnis  peccali.  Apostolus  enlm  diclt :  Mi' 
iit  Dem  Fxiitm  ititim  in  mAiUudknm  carm  peuaii^ 
ut  de  pecealo  damnaret  peccalum  in  came  (Ram.  Tin,  3): 
hoc  est,  Filinm  suum  induit  cilicio,  ut  de  cilicio  da- 
mnaret  hoedos.  Non  quia  peccaium  erat,  non  dico  in 
Yerbo  Dei,  sed  nec  in  ipsa  quidem  dico  anima  sancta 
et  mente  hominis,  quem  sibi  ad  unitatem  personas 
Yerbum  Dei  el  Sapientia  coaptaverat;  sed  nec  in  ipso 
corpore  peccatom  ullum  erat,  sed  simililudo  carnis 
peccati  erat  in  Domino ;  quia  mors  non  ^t  nisi  de  pec- 
caio  (Id.  v,  {%),  et  utique  corpus  illud  mortale  erat. 
Nam  nisi  moriale  esset,  non  moreretur ;  si  non  more- 
rotur,  non  resurgerei;  si  non  resurgerel,  exemplura 
vit»  aelernae  nobis  non  deraonslraret.  Ergo  sic  dici- 
lur  mors  peccalum,  qua  facla  esl  peccato,  quomodo 
dicilur  lii%ua  graeca,  lingua  laiina,  non  ipsum  mem- 
brum  carnis,  sed  quod  fit  per  membrum  carnis.  Nam 
lingua  in  membris  nostris  unum  est  de  caeleris,  sicut 
oculi,  nasus,  aures,  et  cxtcra :  lingua  autem  grxca, 
verba  graica  stmt :  non  quia  verba  lingua,  sed  quia 
verba  per  linguam.  Dicis  de  aliqno,  AgnoTi  faciem 
ipsiuSy  de  membro  corporis  loquens :  et  dicis  etiam, 
Agnovi  manum  ipsius  absentis,  non  manum  in  corpo- 
re,  sed  scrtpiuram  quae  lacta  est  per  manum  quaeerat 
ia  corpore.  Sic  ergo  peccatum  Domini»  quod  factum 
est  de  peccato,  quia  inde  camem  assumpsit,  de  massa 
ipsa  quae  mortem  meruerat  ex  peccato.  Eienim  ut  ce* 
ierius  dicam,  Maria*  ex  Adam  morUia  propter  pec- 
eatum,  Adam  mortuus  propter  peccatum,  et  caro  Do- 
minl  ex  Maria  mortui  est  propter  delenda  peocata. 
noc  dliciose  indutt  Dominus :  et  ideonon  est  agnitus, 
quia  sub  cilicio  latitabat.  Cummihi,  inquit,  moleelies' 
Mtil,  induebam  me  dUeio :  id  est,  illi  saeviebant,  ego 
iatebam.  Si  enim  latere  nollel,  necmori  posset,  quan* 
doquidem  uno  tiynporis  puncto  stillam  quamdam  po- 
testatis  sva,  si  vd  *  stilla  dicenda  est,  exseruit,  quando 


•   *  itaLOf.  et  maxima  pars  Mas.  At  Er.,  Martaex  Adan 
mortMa  vropter  peccatum  Jdm,  jtdammortme  est  propter 

'AdammorUm  nropter  pecadum,  etc  nor.,denique,  Marvi 
ex  Adam  prvmOy  ^dam  secundmorm ex  Marw  propUr  de- 
lenda  peccata, 
*  sic  Mss.  At  Gdd.,  vera. 


S.  AUGUSTINI  EPiSCOPI  S5« 

eum  tenere  voluemnt,  et  ad  unam  ejus  inlerrogatio- 
nem,  Quem  quxriiis,  redieninl  omnes  relro  et  ceci- 
derunl  (Joan.  xviii,  4,  6).  Tantam  poiestalem  in  pas* 
sione  non  humiliaret,  nisi  sub  cilicio  laoret. 

i.  Ergo  indu^am  me  ciUcio :  et  kumiUabam  in  jeju^ 
mo  ammam  meam.  Iterum  si  intelleximus  ciliciuni » 
quomodo  intelligimus  jejunium  ?  Manducare  volebat 
Cbristus ,  quando  poma  quierebat  in  arbore,  et  si  iii* 
veniret  manducaret  (Mare.  xi,  13)?  Bibere  velebat 
Cbrlstus,  quando  dixit  mulieri  Samaritanae ,  Da  mihi 
bibere  (Joan.  iv,7),dixit  in  cruce,  Sitio  (Id.  xix,28)? 
Quid  esurivit,  quid  sitivit  CliristttSy  nisi  bona  opera 
nostra?  In  illis  enini  erucifigentibus  et  persequenii- 
bus ,  quia  nulla  bona  opera  invenerat^  jejunabat :  re- 
tribiiebant  enim  sleriiltalem  animaeipsius.  Nam  quale 
jejunium  ipsius  fuit,  qui  vix  invenit  unum  btronem/ 
quem  in  cruce  gustaret?  ApostoU  enim  fogerant,  et 
se  in  turba  absconderant.  Et  ille  Petms  qui  se  usque 
ad  mortem  Domini  perseveraturum  esse  promtseral » 
jam  ter  negavcraljam  fleverat,  et  adbiic  io  turba  la- 
tebat ,  adhuc  timebat  ne  agnosceretur.  Postremo  illo 
Tiso  mortuo,  omnes  de  saiute  ipsa  desperaveruiit : 
quos  desperantes  invenit  post  resurreciionem ,  et 
loculus  cum  eis  invenii  eos  dolentes  et  lugenteSt 
nihii  jam  sperantes.  Nam  et  ita  sunt  quidam  eoram 
cuin  eo  locuti,  cum  diceret :  Quid  loquimini  inier  vo$f 
Illi  enim  de  illo  loquebantur :  Jii  tolue ,  inquiunt ,  pe* 
regrittui  e$  in  lerutaUm^  et  non  eognofneU  qum  feeeruni 
eacerdotee  et  principee  noetri  de  Jeeu  Nmuareno ,  qtA 
erat  potens  in  facUs  et  dictiSf  quomodo  eum  crudfixe'- 
runt  et  occiderunl?  Nos  autem  sperabamus^  quia  ipse 
erat  redempturus  Israel  (Lue.  xxit,  f  8-Sl).  in  magno 
jojimio  Dorainus  remanserat,  nisi  reficeretquos  vora- 
ret.  Nam  refeciteos,  consolatus  est  eos,  confirmavit 
eos,  et  in  corpus  suum  converiit  eos.  Fuit  ergo  et  hoe 
modo  in  jejunio  Dominus  noster. 

5.  Et  oratio  mea^  inquit,  tn  «tmtm  meum  conuerielur, 
In  hoc  plane  versn  magnus  slnus  est,  et  praestet  Do- 
minus  ut  penelrahilis  nobis  flat.  in  sinu  enim  secre- 
tum  agnoscitur.  Et  quidem,  fratres,  et  nos  orare  sic 
l»ene  adrooneihur  in  sina  nostro,  ubi  Deus  Tidet ,  ubi 
Deus  aiidit,  quo  nullus  oculus  humanus  penetral,  quo 
non  videt  nisi  quisubTenil;ubioraTitSusanna,etctim 
ejus  vox  ab  hominibus  non  aodlretur ,  a  Deo  tamen 
audiu  cst  (Dan.  xiii ,  35,  M).  Et  hoc  hene  admone* 
mur  :  sed  in  Domino  neetro  aliqoid  plus  debemus  in- 
telligere,  quia  et  ipse  oraTit.  Et  (luidem  cilicium  ejns 
non  agnoscimus  in  ETangelio  secuiWum  litteram.  Nec 
jejunitim  ejus  tempore  passionis  secuodum  litteram  : 
adeoque  ea  exposuimus  in  allcgoria  et  «militudine 
dicta,  ut  potuimus.  Orationem  Tcro  ejus  et  de  cruco 
audiviiniis :  Deus  meus^  Deus  maw ,  utquid  me  dereU^ 
quisU  (Psal.  xxi,  Sl;  Mattk.  xxtii,  46)?  Sed  et  ibi  ooe 
eramus  ^  Quando  enim  eum  dereliquit  Pater»  a  qu« 
nunquam  discessit?  Legimus  etiam  in  moBte  oraaso 
solum  Jesum ,  legimas  pemocUsse  ia  oratione;  etiam 
snb  lempus  ipsius  passionis  (Id.  xit,  S3;  Luc.  ti,  42) 


i^ll8S.AtEdd., 


»7  ENARRATIO  IN 

in  dmm  ergo  nurnn  coHifMeiur  eroHo  mea.  Nescio 
quid  melias  intelligam  de  Domfno :  interim  nunc  quod 
oceurrit,  fforte  melius  Aliqoid  postea  occurret,  vel 
mlhi»  vel  caiquam  meliori,  m  mum  meum  eonvertetur 
aroHQ  mea,  hoc  intelligo  dictum,  quia  in  sinu  suo  ba* 
bebat  Patrem.  Deos  enim  erat  in  Cliristo  mundum 
recoDcilians  sibi  (II  Cor.T,  49).  In  se  habebatqoerade- 
precaretur :  non  erat  ab  illo  longe,  quia  ipse  dixerat : 
Ego  im  Paire,  et  Pater  in  me  eu  {Joan.  xiv,  iO).  Sed 
qula  orailo  ad  ipsum  niagis  bominem  pertinet :  se- 
CQndura  euim  qnod  Yerbum  est  Ghristus ,  non  orat , 
sedexaudit;  et  non  &ibi  sabveniri  quaerit,  sed  cum 
Patre  omnibus  subvenit :  quid  est ,  Oraih  mea  in  $1- 
iitfmmMmeoiiMrtefttr^nisi,  in  meipso  humanitas,  in 
meipso  interpeilat  divinitatem? 

6.  [vm.  14.]  Sicul  pronmum^  ricui  fralrem  nO'- 
sfnmi,  iia  eomplacebam  :  tanquam  lugens  et  eonirist»' 
fiis,  jto  fmmiiiakar.  kd  corpus  suum  respicit :  jam  nos 
lilc  videamus.  Quando  gaudemus  in  oratione,  quando 
mens  nostra  serenator,  non  prosperitate  sxculi,  sed 
luee  veritaiis  :  qoi  sentit  hanc  lucem,  novit  quod  dico, 
et  videt  blCy  agnoscitque  quod  dictum  est,  Sictti  pro- 
xhBMi,  iicut  fratrem  nostrum^  ita  complacebam.  Sic 
enim  tonc  anima  placet  Deo  ,  non  longe  posita ;  /n 
iUo ,  imiiilt»  «OMmtir  et  eunmt  (Act.  xvn ,  28)  :  quasi 
f  atTi,qoasi  propmquo,  quasi  amlco.  Si  autem  non 
«Bt  lalis,  ut  possit  sic  gaudere,  sic  fulgere  ^ ,  sic  pro* 
pinqQare,  sic  adhaerere,  et  videt  longe  se  inde ;  faciat 
quod  sequitur :  Tmi^aiam  lugene  et  eontri%taiu$^  ita  hu- 
miUabar.  Ut  fralrem  no$trum ,  ita  complacebam ,  pro* 
pinqvaos  dixit :  Vt  tugem  et  contristatu$,  ne  humilia" 
kir,  remotus  et  longe  positus  dixit.  Quid  enim  luget, 
niai  quod  desiderat  et  non  habetf  Et  nonnunquam  in 
UBO  homineutrumquecontingit,  ut  aliquando  propin- 
qoet,  et  aliquando  longe  fiat:  propinqaat  luce  verita- 
lis,  loBge  fit  nubilo  camis.  Neque  enim ,  fratres,  Deo 
qul  ubiqne  est ,  et  nullo  contineiur  ioco,  aut  per  loca 
propinqoamus,  aut  ab  iilo  per  loca  removemur.  Pro- 
plnquare  illi ,  est  slmilem  illi  fieri;  recederc  ab  illo » 
dissimilem  iili  fieri.  Nonne  cum  vides  doas  res  prope 
similes,  dicis,  Propinqoat  haec  IHi  ?  Et  quando  tibidis» 
simllia  demonstrantur,  quamvis  uno  loco  et  plerum- 
qne  iina  manu  teneantur,  dicis,  Longe  est  ha^  species 
ab  ilhi?  Ambas  tenes,  ambas  adjnngis,  et  dicis,  Longc 
est  basc  res  ab  illa :  non  utiqne  loco ,  sed  dissimilitu» 
dine.  Si  ergo  vb  appropinquare,  slmilis  esto :  si  non 
vis  esse  similis ,  longinquabis.  Sed  cum  siroilis  es » 
gaude ;  cum  dissimilis,  geme  :  u(  gemiius  excitet  de« 
sideriom,  imo  desideriom  excitei  gemituroy  et  per  ge- 
mitnm  propinques ,  qui  coeperas  hmginqiiare.  Nonne 
Petrus  proplnquavit,  quando  dixit :  Tu  e$  Chri$tu$  Fi- 
/fvi  Dd  wnf  Et  rursum  idem  Ipse  longe  faclus  est 
dicondo  :  Domine^  ab$it  a  te ,  non  fiet  i$tud.  Denique 
tanqoam  proximus  quid  dixit  propinquanti  ?  Beatu$ 
es,  Simon  Barjona.  Tanquam  ionginquantt  et  dissimili 
quid  dixit :  Redi  retro^  $atana$,  llli  propinquanti :  Non 
'tiln  revelcmt  caro  et  $angui$ ,  inquil ,  $ed  Pater  meu$ 
fui  in  effilts  e$t :  iliius  lux  te  perfudit,  illius  hice  fulges. 

*  e(HLy  fugere.  Melius  Uss.,  lulgere. 


psalmdm  XXXIV. 


S38 


Qnando  autem  longe  factus  contradixit  passioni  Domini 
fulura  pro  salote  nostra  :  Non  $api$^  inquit,  ^n^  Dd 
$unt,  $ed  qwB  $unt  hominum  {Matth.  xvi,  46,47,^  23). 
Merilo  ambas  res  ponens  quidam  in  psalmo  ait :  Bgo 
dixi  in  ec$tan  mea  :  projectue  $um  a  fadeoeulmm  teo- 
rum  {P$aL  xxx,  23).  In  ecstasi  non  diceret,  nisl  pro-J 
pinquaret :  ecstasis  enim  meniis  excessus  est.  Effudit 
super  se  animam  suam ,  et  propinquavii  Deo  :  et  pcr 
quarodam  nubem,  pondusque  carnis  rursus  in  terram 
projectus,  recolens  ubi  fuisset,  et  videns  ubi  esset, 
dixit :  Projectu$  $um  a  fade  oculorum  tuorum.  Ergo, 
Sicut  prosimum ,  $icut  fralrem  noetrum,  ita  comptaee- 
bam,  praRslei  ut  fiat  in  nobis.  Quando  autem  non  fii, 
vci  hoc  flat,  Tanquam  lugene  et  contri$iatu$,  ita  hund^ 
iiabar. 

7.  [ver$.  i5.]  Et  adver$u$  me  ieBUiti$unl  et  conve- 
nerunt,  in  unum.  illi  iaeli,  ego  tristis.  Sed  modo  au- 
divimus  in  Evangelio,  Beali  qui  lugent  {Matth.  v,  5). 
Si  beati  qui  lugent,  niiseri  qui  rident.  Adver$u$  me 
ieelati  $unt  et  convenerunt :  congregata  $unt  in  me  fiar 
geila,  el  ignoraverunt,  Quoniam  quae  ignorabam  inter- 
rc^abant  me,  et  ipsi  ignoraverunt  quem  inierroga- 
rent. 

8.  [wr«.  16.]  (fl)  Tentaverunt  me,  et  $ub$anna»erunt 
me  $ub$annatione.  Id  est,  irriserunt  me,  insuiUve- 
runtmihi :  hoc  capiii,  hoc  corpori.  Allendiie,  fra* 
tres,  ad  gloriam  Ecclesiae,  qnse  nunc  esi;  respicite 
opprobria  ejus  praeteriia,respicite  aliqoando  undique 
fugatos  esse  Gbristianos,  et  ubicumque  inventos,  il- 
lusos,  caesos,  occisos»  bestiis  objectos,  incensos,  las- 
latos  homines  adversus  illos.  Quod  capiti,  hoc  et  cor- 
pori.  Sicut  enim  Domino  In  cruce,  sic  corpori  ipsius  . 
in  omni  illa  quae  jam  facu  est  persecutione  :  nec  de- 
sinunt  etiam  nunc  persecuiiones  ipsornm.  Ubicum- 
que  invenerint  christianum,  solent  insultare,  exagi« 
tare,  irridere,  vocare  hebetem,  insulsum^  nullius  cor- 
dis,  nullius  peritiae.  Quidqaid  volunt  faciant,  Gbri- 
stus  in  coelo  cst :  quidquid  volunt  faciant,  honoravii 
llle  poenam  suam,  jam  crucem  suam  in  omnium  fron^ 
tibus  fixit :  impius  insullare  permiliitur,  sacvire  non 
permitiitur ;  sed  tamen  ex  eo  quod  lingua  promit,  in-  ' 
telligitur  quid  gestelin  corde.  Striderunl  in  me  den^ 
tibu$  suif  • 

^  9.  ]yer$.  47].  Domine,  quando  reepideef  Re$tiiuB 
animam  meam  ab  a$tutii$  eorumf  a  ieombue  unicam 
meam.  Nobis  enim  tardum  est,  et  ex  persona  nostra 
hocdictum  est,  Quando  re$picie$f  id  est,  quando  vi- 
debimus  vindiciamde  bis  qui  nobis  insuhant?  quando 
iilam  viduam  judex  tsedio  victus  exaudilurus  cst 
(Luc,  xvin,  5)?  Yerumtnnicii  judex  nostcr  non  txdio, 
sed  amore  difl*ert  saluieni  nosiram;  rationc,  nou 
iuopia ;  non  quia  non  potesl  et  modo  subvenire,  scd 
ut  numerus  omnium  nostrum  usque  in  fincm  possit 
impIeri^Et  tamen  nos  ex  desiderio  quid  dicimusT 
Donnne^  quando  re$pide$  ?  Re$tilue  animam  nieam  ab 
a$tutii$  eorum  ,  a  leottibu$  unicam  mernn  :  id  est  Ec* 
clesiam  meam  n  saivientibus  poiestatibus. 

(a)  Hic  omiuil  priorem  partem  versiculi  IG,  qiiam  poit 
atlingit  In  Enar,  Psal.  lvii,  a.  20, 


559  S.  AUGUSTINI  EPISCOPI 

iO.  [vert,  i8.J  Denique  vis  nosse  quid  sil  illa  uni- 
«a  T  Lege  seqventf»  r  Vmfilehor  libi^  Domine^  in  Ec- 
eUtia  iN«/fa,  Irt  populo  gram  taudabo  te,  Plane  in  Ec» 
cieUa  flw/M,  wnfUebor  tibi,  m  poputo  gravi  laudabo  te, 
FU  enim  GonfeBsio  in  omni  multiiudine,  sed  non  in 
Mmlbaft  Deus  laudatfir  :  tota  multitudo  audit  confes* 
fionem  nostram,  sed  non  in  omni  roultitudine  laus 
M  est.  In  ista  enim  omnl  multitudine,  id  est  'ln 
Ecetesia,  qu:e  toto  erbe  tcrrnrnm  diffusa  esl,  palea 
est  et  frumentum  :  palea  volat,  frumentiim  nianct; 
•  ideo  in  pofmto  gravi  iandabo  te,  \\\  gravi  populo,  quera 
Tentus  leiitiitiofiis  non  aufcrt,  in  his  Deus  laudatur. 
Nam  in*  palca  blasphematur  semper.  Qnando  palea 
nostra  attenditur,  quid  dicilur?  Ecce  qiiomodo  vi- 
Tunt  Christiani,  ecce  quid  faciunt  Christiani ;  et  fit 
quod  scripluin  est  :  Quoniam  nomen  meum  per  vo$ 
bkttphematwr  m  Oentibus  {hai,  lit,  5;  Rom,  ii,  24). 
Iniqne,  invidc,  aream  ins])icis,  qnl  tolus  in  paYea  es, 
non  tibi  ficile  grana  occurrunt  :  qurcre  et  iiiTe- 
nies  populum  gi-avem,  in  quo  Dominum  laudes. 
Yis  invenire?  Esto  lalis.  Nam  si  non  fiieris  latis,  dif- 
fieile  est  ut  non  omnes  tales  tU)i  videantur  qualis  es  : 
Et  comparantes,  ait  Apostolus,  semetipsos  sibimetipiii 
(II  Cor,  X,  12),  non  intelligunt,  In  populo  gravi  tau» 
dabo  te. 

it.  [vers.  i9-21.]  Non  insultent  mihi  qui  adversan^ 
tnr  mihi  inique :  insultanl  enim  mihi  de  pntea  mea. 
Qui  oderunt  me  gratis  :  hoc  est,  quibus  nihil  nocui. 
Et  annuentes  oculis  :hoc  est,  hypocritae  simulati. 
Quomam  mihi  quidem  pacifice  loquebantur,  Quid  est, 
annuentes  oculis  ?  Pronunliantes  vultu  qood  in  corde 
non  gestant.  Et  annuentes  ocutis  qui  sunt?  Quoniam 
ndhi  qmdem  pacifice  *  loquebantur  :  et  super  iram  do* 
[ose  eogitabant  Et  dilataverunt  in  me  os  suum,  Primo 
annuentes  oculis,  leones  Ilti  quarenies  rapere  et  de- 
TOrare,  primo  blandientes  paciftca  loquehantur,  et 
superiram  dolose  cogitabant.  Quae  pacifica  loque- 
bantar?  Magister,  scimus  quia  nulUus  personam  acd* 
pis,  et  in  veritate  viam  Dei  doces  :  Licet  dare  tributum 
Cmarif  an  non  Hcet  f  Mlhi  quidem  paciflca  loquehan- 
tur.  Quid  ergo?  Eos  tu  non  agnoscebas,  et  fallebant 
te  oculis  annuenles?  Imo  agnoscebat;  ideoait  :  Quid 
metentatis,  hypocritce  \Matth,ii\n,  16-18)?  Postea 
dilataverunt  in  me  os  suum,  clamantes':  Crxicifige^ 
crucifige  l  Dixerunt :  Euge,  euge,  viderunt  ocuti  no- 
stri,  Hoc  jam  insuUando,  Euge ,  euge^  Propheliza  no^ 
6ts,  Christe  {Id,  xwi,  68).  Quomodo  simulata  eratpnx 
Ipsorum,  quando  teiitabant  de  nummo,  sicjam  in- 
fultatoria  laus  eorum.  Dixerunt :  Euge,  euge^  viderunt 
ocuti  nostri :  id  est,  facta  lua,  mirabilia  tua.  Hic  est 
Christus  *  Si  ipse  est  Christus,  descendat  de  cruce^  et 
credimus  et.  Atios  salvos  fecit^  seipsum  salvum  facere 
non  potest  {Id.  xxvii,  42).  Viderunl  ocuti  nostri.  Hoc 
est  totum  quod  se  jactabat,  quod  se  Firinm  Dei  dice- 
tat  {Joan.  xix,  7).  Dominus  autem  patiens  hxrebat 
in  cruce :  non  potentinm  perdiderat,  sed  sapientiam 
demonslrabat.  Quid  enim  illierat  magnum  de  cruce 


SM 

descendere.  qui  po(ni(  poslea  4^  anpulcM  iMPi>|M  ? 
Sed  cessisse  videretur  infuUaaUbni;  i  et  JboQ  oMrie* 
bai,  ut  resurgeos  wib  sie  4»stea4eret,  e&non  ittia,  fa 
magno  sa(Tameiito;  quia  rcsuimli»  ipB\n§  Titom 
novam  signiGcabat,  TiU  «ilom  sm9k  mdim  B#lft  etc» 
non  inimicis. 

12.  [vers.  22.]  ViMisti.  Pomkm,  m  mUm.  f^ 
est,  tu}  siteas  ?  Jndica.  De  judicio  eteium  dkter  q«o« 
dam  looo  :  Tacui,  numquid  smper  taoobo  {J$m  ujr, 
14)  ?  £t  de  dilaliooe  judicii  dicUur  pecMom  ;  Mmc 
fecistif  et  tacui;  susficatus  e$  iniqmtaimt  §Hcd  ero 
tibi  simitis{Psal.  xux,  21).  Quoiaodo  laeol  (|«i  kifui- 
tnr  per  Prophetas,  qui  Loquiiur  ore  siio  m  En^- 
lio,  qui  loqiiitur  pof  Gvangelistas,  gyi  Iftmjtnr  f«r 
nos  quando  verum  dicimus?  Quid  erf^?  gilel  a  )«- 
^icio,  non  a  prxcepto,  non  a  d«ctriM.  Boc  SMlem 
judicium  ipsius  invocat '  quoda^i  m4»  Propbeu,  et 
pradicit:  Vidistif  Domine^nc  tacucm:ki  eO,  fvUi 
Don  silebis,  ()uia  necesseesi  «i  judieea.  jQi«hi^  mc 
discedas  a  me,  Doncc  veniai  judidooi  ne  diaeedM  a 
me,  sicut  promisisti :  Ecco  ego  9obiscHm  um  Mfn^ 
in  consummatiomm  saeuU  {MalUt.  wm,  M). 

15.  [vers.  23.]  Exsurge  Domiue^  ei  intemie  jnrfifio 

meo,  Gui  judicio?  Quia  tribulatua  e««  quia 

et  doluribus  cruciaius  es?  Nomm  mIi  < 

mali  paiiuntur  ?  Cui  judicio?  Ideo  jiwlqft»  ^uja  jsMi 

paleris?  Non  :  $ed  quid^  Judido  mea.  Qmm^  se« 

quitur?  ItUende  judicio  tueo^  Deu^  mesns  «i   ?rmiw 

meus,  in  causam  meam,  Non  in  ptf^Mn  «fnjn^  sod  ia 

causam  meam  :  non  in  id  4«iod  ine«iivi  kabM  latM 

commune»  sed  in  iUud  quqd  be»ti  ^  fix%unlmntm 

patiuntur  propter  juMitiam  (Id.  v,  10).    H«e  enim 

causa  discreta  esl.  Nam  poena  PiaiHifl  wiHnolg  ti  m%- 

lis.  llaque  martyres  non  (acil  p«iw,  «ed  eaiiM«  }jkm 

si  pcena  martyres  iaceret,  onmia  meMlk  iMHyr^ 

plena  essent,  omnea  c^n»  mariyrea   tr«berent» 

omBes  qui  gladio  feriu^ur  coronarentiy.  Ert^diMMP. 

naiur  caus^  Nemo  dicat :  Qni^  \»tt\og  jtwIt 

Quia  ipse  qui  primo  pasaiis  m^  pro  justiiia 

est :  ideo  tnagnom  exceptioom  »ddidit : 

persecutiouem  patiunisur  propier  iusUtiam.  Nam  mnia 

habenies  bonam  caosam  laciunl  imecutiottei» ;  el 

habentes  malam  causam  patiuatur  persecttlioaeia.  Sa 

enim  persecuiio  non  posset  deri  b^  |ioa  dieereiiir 

in  psalmo  :  Dctrahentem  proxim  ino  ocesUie^  imna 

persequebar  {Psal.  c,  5).   {HdmLa,  fratws,  pater  ho* 

nus  ei  justus  nonne  perfie^itiur  iilium  iuMHoMiraf 

Perse^iuitur  vitia  ejus,  non  ifiauni^;  noa  guod  geanii, 

sed  quod  ille  ^iddidii.  Medicus  aempe  qui  ad  sajJMirm 

adbibetur,  nonne  ferro  pLci-umqiie  armatur  t  Sed  eon* 

tra  vulnus^  non  contra  homlnem.  Se^l,  «it  «inel:  «t 

tamen  cum  secat  sgrotuu^  dolet  ille,  elanui,  fft^i- 

stit,  et  si  forte  febre  mentem  perdidcrit,  eiiam  0M^- 

dicum  coidit;  nec  tamen  ille  desisLii  a  salute  xfutiHAu-  ' 

tis',  quod  novit  facit,  iilum  maledicentem,  cof»vi. 

ciantem  non  curat.  Nonne  excitantur  cuAdi  Jethtr*» 

gici,  ne  sommo  gravi  premantur  in  mortem  ?  Ct  boe 


*  Aliquot  li8s.y  padfica, 

A  ^^iatuor  Mss.,  Iioc  mi  ckriam. 


>  Slc  mHiuuIli  Mas.  At  Bdd., 

>  Plures  M8S.,  eroganda. 


vocet. 


^i  ENARRATIQ  IN  PSALMUM  XXXV. 

pn^Qiitiir  a  fillis  sois qiios  carissimos  genverimt ;  cl     "■■■'■'■■ 


U2 


mm  eii  Mmt  tUat,  Msi  feKrii  dornkettii  fttiri  lo»- 
IsBiiis.  Lrtharyci  «leiltiittirf  plwmelki  liganUur ) 
led  tMMv  utri^MMnlun  Nefno  ergo  (licai«  Ptrse-* 
emioneRi  peiiet :  neii  vtiililel  poeeani,  ted  probet 
eaetem;  ■#«!  oaeeam  »qa  prehaverily  nmnereliir 
eem  iiii<fuie<  Ideo  qttam  Tigilamer,  quem  oflime  liie 
temmeiidevil,  Domme^  intcndejuimo  meo,  non  paeie 
Beu$  mtet  ei  Domimu  «itet,   fo  caeiaqi 


!  14.  faeri.  24-S6.]  iudkame^  jftomjnt,  ttftmieiii  jn» 
«iliam  mtem.  Hoc  est,  In  cansam  meam.  Non  seomi- 
dem  pmnammeara,  ted  securuium  jtuiiUam  meem, 
Dmnme  Ikut  meuB ;  id  eti,  sccQndum  hep  me  judica. 

15.  Ei  nwi  Imnitem  in  me  :  iiumici  mei.  Non  dicant 
h  eorde  »uo  :  Enge ,  eu^e,  miima  noUrm;  id  est^ 
Fecimus  qiiod  potvieias ,  oeeiditnut ,  aliefulimus. 
Non  dicant  :  Oelende  tfuh  nM\  fecerom.  iVen 
diimiif :  Abeorbnimus  eum.  Unde  Hti  marlyres  dicunl; 
Nisi  ^ia  Dominus  erut  in  nobts^  fortmse  viuos  absorbuie- 
sent  nos  { PstU.  eYiK»,  I,  5).  Quid  est,  a^Mr^iitMeirt 
ati  ?  In  corpue  siium  irajeei^cnt  Ret.  Hoe  eiiim  a4>- 
torbee,  qued  ia  corpoe  tuum  irajicis.  Vult  le  mundee 
absoriiere  :  lu  a^rftie  miindum,  trajice  ittum  in  cev- 
pes  tuum,  roacta  et  m»nduca.  Quod  Petro  dictum  et|, 
Jfecla  el  manduca  {Aei.  i ,  15) :  occide  in  eis  qiiod 
lunt,  fac  eos  qued  ui  es.  liii  amem  contra  si  liiii  per'- 
tnaseriai  impielalem,  abserberis  ab  eis.  Noii  qiiaodo 
peneqwmlur  le,  ab  fais  absorberis ;  sed  4f«endo  tilii 
persuadent  q«o4  tmii.  Nec  dicant :  abssrbuknus  eimi. 
Tu  abeorbe  «orpm  Paganorum.  Qoare  cerpus  Pege. 
Btrum?  Vuli  le  abeovbere,  fae  illi  queil  vull  libi  i»- 
eere.  ideo  foname  vilvlus  ille  comminuius  in  aqoam 
misstts,  ei  poium  d«lut  eti,  ut  absorberetur  ab  Itrael 
oorpvs  imfiionMi  {Escod.  ixxn,  20).  Erubesceta  et 
ftsereantwf  f«miii,  tfki  ffaiukintur  malis  meis :  induan- 
tur  emtfuehne  et  meeundia :  ul  «os  iUes  absorbeamus 
erubesceniee  et  eonfutes.  Qui  maiigna  loquuntur  ud- 
fermm  ine :  lAI  erubeseant,  M  confnndaniur. 

16.  [uers.  S7,  28.]  Qui<)  tu  Jam  eapul  cum  ] 
bris?  Exsnttenl  ei  leHentur  tpd  vohtnt  juetitiam  i 
qui  haesermt  corpori  meo.  Ei  dkant  umper  :  Magfd^ 
ficetur  Dommue ,  qui  volunl  paeem  servi  ejus.  Et  lingua 
mea  midHabilur  fusthiam  tnam^  tota  die  taudem  tuam. 
Et  cojiis  lingoa  durat  mediiari  iota  die  kradem  Dei  ? 
Ecce  modo  padotongfor  sermo  fecfos  esi,  fhiigamiiri. 
Tota  die  Deum  laiidnre  quis  durat  ?  Suggero  reme- 
dinm,  unde  lota  die  taudes  Dciim,  si  vis.  Quidqoid 
egerts,  bene  age,  et  laudasti  Deufn.  Qtrando  eantas 
bymnum,  landas  Deum  :  nngna  toa  qufd  agft,  i^i 
laudetet  conscientfa  tua?CessasT7  ab  hymno  ean- 
Undo,  discedls  ut  reflciaris  ?  Noli  ioebrtarf,  et  laoda- 
tti  Deum.  Discedls  ut  dormias?  Non  siirpere  ad  ma- 
lefaciendum,  et  laudasti  Deurvi.  Ne^o(iumagi9?noli 
fraiidem  racere,et  laudasfi  Denm.  Agiiim  colis  ?  Noli 
lilem  movere ,  eilaudasli  Deum.  fai  innocentia  ope- 
rum  tuorum  praepara  te '  ad  laudandumDeum  toia  die. 


'  Aliquot 
te,  QU. 


.;  HmoceHtiu^operum  tuonim  prcsparal 


|N  PSAUIDM  XXXV 

tNARHATIO. 

SERUO  HiBlTU^  FORTE  DIE  SABBiTl,  61  n.  19. 

I.  [vers.  %]  Intendal  ChariCas  Vestra  paululuin 
lei^um  ei  mysleria  psalrai  hnjus  ;  el  curramus  eum, 
qiijia  in  mullis  locii  apertus  est :  ubi  autem  obscuri- 
jaiis  necessilas  nos  immorari  cocgerit,  tolerahilis 
fructu  discendi.  Dixit  injuslus  ut  delinquat  in  semet- 
i^so  :  non  esi  titfior  Dei  anle  oculos  ejus.  Non  uiiiim 
Jtominem,  sed  geaius  honiiuum  iniquorum  dicit ,  qui 
sib.i  adversanlur ,  non  inlclligendo  ul  bene  vivAiil ; 
noa  quia  uon  possunt,  sed  quia  nolunt.  Alind  cst 
euim  quando  quisque  conalur  alitiuid  inielligere,  et 
per  inlirmiiatem  carnisnoupotcst,  sicut  dicit  quodaip 
locy  Scripiura  :  Qnia  corpus  quod  cornimpUur  aggra' 
vat  annnam ,  el  deprimit  terrena  inhabitatio  sensum 
nmtUi  cogitantem  (  Sap.  ix,  15)  :  qliud  aulcm  quando 
pei'4iiciosiusagil^dversum  seipsum  cor  Iiumanum,  ut 
^uod  possit  inlelligere,  si  boiia  volimtas  accederet, 
noa  iiiiellig^t,  non  quia  difllciie  est,  sed  quia  volun- 
tas  advcrsa  ^  est.  Boc  a^uiem  fii  dum  amanl  peccaia 
tua«  et  ederunt  pr^eeepid  Det.  Scrmo  enlm  Dci  ad- 
versariiis  tuue  est,  si  lu  aniicus  sis  iniquiiaiis  lune  : 
ti  auiem  tu  a^vcrsa^ius  sis  iniijuitatis  iu9D,  sermo  Dei 
aniicus  Uuis  est,  el  adyersarius  iniqiuiaiis  tua).  SI 
ergo  odisii  iniquitalem  lu^,  iungis  le  sermoni  Dei ; 
et  eriiis  duo  adversus  iHam  perlnaendain,  lu  ei  sermo 
Dei.  Tu  cnim  per  te  ex  virijlM^  iuis  nihU  potes  :  nd- 
juvat  toilie  qiii  iibi  sermoi^effl  misit,  el  viucitur  ini- 
quitas.  Si  tu  illem  edisli ;  ei  Ocus  dimisit,  el  eris  li- 
ber  :  si  aulem  ipseia  diligas ;  conirariuni  est  tibi 
inteUigere  quidquld  conlra  illam  dicitur.  Fac  homi- 
nem  qKerere  quomodo  sit  xquaiis  Fiiius  Patri ;  cre- 
didil,  quaerit  intelligere,  nendum  poi^st.  Magiia  enim 
wesl,  et  viret  majores  desideratnl  possit  capi;  ct 
eel  inflium  fidei  quod  eusiodit  aiiimain  donec  robo- 
neiur.  Lacle  Buurilur  ut  perv<:niet  ad  habitudinem  et 
flrmitetemeiM  soiidioffisi  u^t  po^it  iiiteHigere,  In 
fnmipto  trol  Iferbum^  et  Verbum  erql  apud  Deum,  et 
Dme  «Ml  Yerbum  {Joan.  i,  i  >.  Antequam  hoc  possit, 
witrilot  ii>  fide:  et  eonaiwr  inielligere,  ut  inlcHigat 
qttetttiim  Deas  dedcfit.  Oiumquid  ei  hoc  cum  conaiu 
imellfgil :  Qiied  (tH  fM  uon  vis,  aUi  ne  feceris  ( Tob. 
IV,  16) ;  ul  quia  non  vis  pati  inlquitaiem ;  non  facias 
IniqeiMem;  tfm  neniis  pali  Mum  et  insidias,  non 
Intidleri»  alteri?  Boc  aute«i  cum  om  vis  inielligere, 
toloniaii  tuoe  iribHiior.  Ideo  dixit  injusleu  ,  ul  detin* 
quat  in  semelipso :  piroposuit  deiinqiiere* 

9.  Sed  numquM  ^iii  proponi*  delimmere,  fubUce 
hoc  dicit,  et  non  in  semeiipso?  Quare  iu  semeiipso  ? 
Quia  home  illum  iie«  videt.  Qoid  etfgo,  quie  bomo 
non  Tidet ,  in  ipso  corde,  ubi  tibi  dioii  ul  dermq«at, 
Deus  ibi  non  videi  ?  Videt  ibi  Deue.  Sed  qnid  seqiii- 
tur?  Non  est  timor  Dei  ante  oeutee  egus.  Anie  oeulos 
timer  bominum  est.  Non  aiuietenim  publice  proftberi 
iiiiqtHtaiem,  ne  vel  reprebendatur ,  vei  dAmaetur  ab 
hominibtts.  Discedit  auteat  a  coBtpeetii  liemiiMim : 

<  octo  Mss.,  aversa. 


5^  S.  ABGUSTINl  EPISCOPI 

quo  ?  Ad  fiemeiipsum  :  ducit  se  intro,  et  nemo  illum 
videt :  ubi  medilalur  dolos  et  insidias  el  delicia, 
nemo  tidet.  Possei  nec  ibi  apud  se  mediiari,  si  cogi- 
larelquia  Deus  illum  videt  :  sed  quia  non  esl  tiraor 
Dei  aiiie  oculos  ejus,  cum  discesseril  a  conspeclu  ho- 
niinum  ad  cor  suum,  ibi  quem  timeat?  Numquid  non 
ibi  esi  prxsens  Deus  ?  Sed  non  est  limor  Dei  in  con- 
speclu  ejus. 

3.  [vers.  3.]  Medilalur  ergo  dolos  :  et  seqwtur, 
( Forie  laiet  illum,quia  Deus  ibi  videt?  Eliam  oslen- 
diiur  quod  dicere  coeperam  :  latel  illum,  sed  volen- 
tem;  quiacontrase  fecitnolens  inlelligere. )  Quoniam 
dolose  egit  in  coMpeclu  ejus.  In  cujus  conspeclu  ?  Cu- 
Jus  limor  non  est  ante  oculos  ejus  qui  dolose  cgil.  Vt 
invemrel  iniquitaiem  suam,  et  odisset.  Isle  sic  egit  ul 
uon  inveniret.  Sunt  enim  homines   qui  quasi  co- 
nanlur  quaerere  iniquilaiem  suam,  et  timent  illam 
invenire ;  quia  si  illam  invenerint,  diciiur  illis,  Rece- 
dite  ab  illa  :  hiec  fecisli  antequam  scires,  iniquitatem 
fecisti  cum  esses  in  ignorantia ;  dat  Deus  venitm : 
modo  cognovisti  eam  ;  dimitte  iliam  ui  possii  facile 
ignoranliae  tuae  venia  darl,  et  libera  fronte  dicas  Deo, 
Delicta  juventutis  mecs  et  ignorantice  mem  ne  memineris 
(Psal.  XXIV,  7).  Hac  iliam  quaeril,  hac  limeinein- 
veniai  illam  :  dolose  enim  quaerit.  Non  sciebam  quia 
peccaium  esl,  quando  dicit  homo?  Cum  viderit  quia 
peccalum  est,  et  desUteril  facere  ipsum  peccaium, 
quod  ideo  faciebat,  quia  ignorabat ;  vere  sic  voluil 
nosse  iniquiiatem,  ut  invenirei,  et  odisset.  Nunc  a«- 
tcm  mulli   dolose  agunt,  ul  inveniant  iniquiiaiem 
suam,  id  est,  non  ex  animo  agunt  invenire  ei  odisse. 
Scd  quia  in  ipsa  inquisitione  dolus  esl,  in  invenlrone 
dcfensio  iniquitalis  erit.  Cum  enim  invenerit  iniqui- 
latem,  ccce  jam  manifcstum  est  illi ,  quia  iniquiias 
csi.  Noli  illam  facere,  inquis.  Et  ille  qui  dolose  agc- 
bal  ut  invenircl,  jam  invenil,  el  uon  odil :  quid  enim 
dicil?  Quam  mulii  hocfaciunt,  el  quis  hocnon  facit? 
Ei  numquid  omnes  perditurus  est  Deus  ?  Aut  certe 
boc  dicit :  Si  noliel  Deus  illa  fieri,  vivercnt  homines 
qui  isia  commiltuni?  Vides  quia  dolose  agebas  ad  in- 
vcniendam  iniquiiaiem  luam  ?  Nam  si  non  dolose,  sed 
sinceriler  ageres,  jam  invenisses  ei  odisses :  modo  in- 
venisli  et  defendis  :  dolose  ergo  agebas,  cum  quaere- 

4.  [vers.  4.]  Verbaoris  ejus  mtquttas  et  dolus  :  no- 
tuit  intelligere ,  ul  bene  ageret.  Videlis  quia  volunlati 
illnd  iribuit  :  quia  suni  homines  qui  volunt  intelii- 
gere ,  el  non  possunt ;  sunl  autem  homUies  qul  no- 
flunl  inielligere,  Ideo  non  intelligunl.  J^oluit  intelligere 
ut  bene  ageret. 

5.  [vers.  6.]  Iniquitatem  meditatus  e$l  in  cubili  suo. 
■  Quiddixit,tn  cubili  suo?  Dixit  iujustus^  utdelinquat 

in  semetipso :  quod  dixit  superius ,  in  semettpso ;  lioc 
liic  dixil,  m  cubiU  suo.  Cubilc  nosinim  est  cor  no- 
strum  :  ibi  lumuUum  palimur  maloe  conscientix  :  et 
ibi  requiescimus,  quando  boiia  conscientia  est.  Qui 
amat  cubile  cordis  sui,  aliquid  boni  ibi  agal.  Ibi  est 
cubile,  ubi  nos  Dominus  Jesus  Christus  jubel  orarc  : 
lntr(i  In  cubiculum  itmm,  et  claudc  ostium  tuum,  Quid 


est,  claude  osUum  tuum  f  Noli  talia  exspectare  de  Deo, 
qwe  forinsecus  sunt ;  sed  ea  qoae  intrinsecas  sunt ; 
Et   Pater  tuus,  qui  videt  in  abseondUo^  reddet   tibi 
{^  Matth.  VI,  6).  Quis  est  qui  non  claiidit  ostium?  Qui 
ulia  petit  a  Deo  pro  magno  et  ibi  eonstituit  omnes 
preces  suas,  ul  accipiat  ea  quae  sunt  hujos  saecuU 
bona.  Patet  oslium  tuuin,  turba  videt  cum  oras. 
Quid  est  claudere  ostium  toum  ?  Ut  hoc  petas  a  Deo  « 
quod  solus  Deus  novit  quomodo  tibi  det.  Quid  est  lioc 
propter  quod  claudis  oslium ,  et  petis?  Quod  ociilus 
non  vidii,   nec  auris  audivit ,  nec  In  cor  hominis 
ascendit  ( Isai.  lxiv  ,  4;  l  Cor.  ii,  9 ).  Et  forte  nou 
ascendil  in  ipsum  ciibile  tuum,  id  est  in  cor  tuuin. 
Sed  Deus  novit  quid  tibi  daiurus  esu  Quando  autem 
erii?  Quando  revelabitur  Dominus,  quando  apparebil 
judex.  Quid  enim  manifeslius  quam  quod  dicturus  est 
ad  dexleram  posilis?  Venite,  benedicH  Palris  md  ^ 
percipile  regnum  quod  vobis  paratam  est  ab  origine 
mundi  {Matth.  xxv,  34).    Audient  haec  illi  qui  ad 
sinislram  erunt,  et  gement  infructuosa  pceniteniia 
( Sap.  V,  3 ) ;  quia  cum  ila  viverent,  eam  friictuose 
noluerunt  agere.  Quomodogement?  Quia  non  est  illis 
lociis  con^ectionis.  Audient  autem  el  ipsi :  Ite  in 
ignem  miemum  qui  paratus  est  diabolo  et  angelis  ejus 
( Mailh,  XXV,  41 ).  Isie  est  auditus  malus.  Nam  jusii 
adaudilum  bonum  gaudebunt;  sic  enim  scriptum 
cst  :  In  memoria  wlerna  erit  justus^  ab  auditu  malo 
non  timebit  ( Psal.  cxi,  7 ).  A  quo  auditu  malo  T 
Quem  audituri  sunt  illi,  lie  in  ignem  aternum.  Deus 
ergo  qui  poiesi  supra  qunm  petimus  aut  intelligimiis 
facere  ( Ephes.  iii ,  20 ) ,  occullum  gemitum  nostrum 
quoerit,  ut  in  conspcctu  ejus  placearous,  et  non  nos 
quasi  de  justilia  noslra  ante  homines  jactemus.  Qui 
eiiim  de  jusiitia  sua  placere  vult  hominibus ,  non  eo 
fine  ut  honiines  qui  eum  yident  Deum  laudeni,  sed  ea 
intentioneut  ipse  laudetur,  non  claudit  ostium  contra 
slrepiium  :  quia  patet  ostium  illo  strepitu,  et  non  au- 
dit  Deus  quomodo  audire  vult-  Cubile  ergo  cor  no- 
slrum  laboremus  mundare,  ubi  possit  nobis  bene 
esse.  Novit  Charius  Vestra  quam  mulU  mulli  paliun- 
tur  in  puhlico,  in  foro,  in  jurgiis ,  in  contenlionibus, 
iii  inolestiis  negoliorum  :  quomodo  quisque  fatigatus 
negotiis  foris,  currit  ad  domum  suam  ut  ibi-  requie- 
scat,  et  dat  operam  cito  (Inire  negotia  quae  foris  sunt, 
et  tollere  se  ad  requiem  in  domum  suain.  Ideo  enim 
unusquisque  domum  suam  habet,  quia  ibi  requiescii. 
Si  vero  et  ibi  molestias  paiiatur,  ubi  potest  requie- 
scere  ?  Quid  ergo?  Bonum  esl  ut  vel  in  domo  sua  re- 
quiem  habeal.  Si  autem  paiilur  foris  inimicos,  intus 
forte  malain  uxorem ;  procedil  in   publicum  :  cum 
vult  requiescere  ab  bis  qua»  foris  sunt,  intrat  in  do- 
mum  :  quando  yero  nec  ibi  requiescit,  nec  foris  re- 
quiescit,  ubi  erit  requies  ?  Saliem  in  cubiculo  cordis, 
ut  lolias  te  ad  inleriora  conscicniiae  luae.  Si  ibi  i»ive  - 
nisii  forle  conjugem,  quae  libi  non  faciat  aniaiiiiidi' 
nom,  sapicnliam  Dei ;  cum  ipsa  conjuiigcre,  quicsce 
inlus  in  cubiculo  luo,  non  inde  tc  ejicial  fimius  malaj 
cotiscieiitix.  Al  iHe  ut  meditarelur  dolo?,   illuc  se 
tollcbat,  dc  quo  lorjuiiur  isu  Scriptura,  obi  bonune» 


M5  ENARRATIO  IN 

non  videnl ;  et  talia  ibi  inedilabaUir ,  ut  nec  in  ipso 
corde  requiesceret.  Jniquitaim  meditattu  ett  in  cubiti 

SttO. 

6.  AstitU  omni  vice  non  boncB.  Quid  cst,  aui^tf 
Perseveranler  peccavit.  Unde  et  de  quodnm  pio  ct 
bonodicilur  :  El  in  via  peecatorum  non  stetit  {Psal,  i, 
{),  Quomodo  ilte  non  sletit,  sic  iste  astitil.  Malitiam 
autem  non  odio  habuit,  Ibi  esl  fmis,  ibi  fructus  :  si  non 
potest  non  babere  malitiam,  vel  odcrit  illam.  Cum 
enim  odisti  illam,  vii  libi  subrepit  ut  aliquid  mali  fa- 
cias.  Est  enim  peccaium  in  mortali  corpore  :  sed 
quid  dicit  Aposlolus?  Non  regnet  peccatum  in  vestro 
mortali  corpore,  ad  obediendum  deiideriis  ejus  (Rom. 
Ti,  12).  Qiiando  incipit  non  esse?  Quando  complebi- 
lur  in  nobis  quod  ait  :  Cum  corruptibile  hoc  induerit 
incorruptionem,  et  mortale  hoc  induerit  immortatitatem 
(I  Cor.  XV,  53).  Anlequam  hoc  fiat,  esl  deleclalio 
iniquilaiis  in  corpore;  sed  major  esl  deleciaiio  vo- 
lupiatis  verbi  sapicnliae,  praecepti  Dei.  Vince  peccatum 
et  volunlatem  ejus.  Peccatum  et  iniquitatem  oderis, 
Di  jungas  te  Deo  qui  lecum  illud  oderit.  Jam  con- 
junclus*  menie  legi  Dei,  mente  servis  legi  Dei.  Et  si 
carne  propterca  servis  legi  peccati  {Rom.  vii,  25), 
quia  sunt  in  te  delecutiones  qusedam  cnrnales,  tonc 
nuIlK  eruntquandojam  nonpugnabis.  Aliud  est  non 
pugnare,  ei  esse  in  pace  vera  alque  perpetua ,  aliud 
pugnare  et  vincere ;  aliud  pugnare  ei  vinci ;  aliud  nec 
pugnare,  sed  irahi.  Sunl  cnim  homines  prorsus  qui 
non  pugnant,  qualis  est  iste  de  quo  loquilur  :  cum 
enim  dicit,  Malitiam  non  odio  habuit ;  quomodo  pugiiat 
conira  eam  quam  non  odit  ?  Iste  a  malitia  irabiiur, 
nec  pugnat.  Sunt  autem  qui  pugnare  incipiunt ;  sed 
quia  de  viribus  suis  praesumunt,  ut  ostendat  illts  Deus 
quia  ipse  vincil,  si  se  homo  subjungit  Deo,  et  pu- 
gnanles  vincuntur,  el  cum  quasi  CGeperint  tenere 
jusiiiiam,  fiunl  superbi,  et  elidunlur.  Isti  pugnant, 
ged  vincuniur.  Quis  est  autem  qui  pugnat,  et  non 
vincilur?  Qui  dicit :  Video  atiam  iegem  wi  membriM 
meis  repugnantem  legi  mentis  mece.  Yide  piignantem' : 
sed  non  de  viribus  sois  prsesumit  iste,  ideo  vlctor 
eril.  Quid  enim  sequilur?  Infelix  ego  homo,  quis  me 
liberabit  de  corpore  mortis  hujus  ?  Gratia  Dei  perJesum 
Christum  Dominum  noslrum  (Ronu  vii,  23-25).  Pnc- 
sumit  de  eo  qui  jossit  ut  pugnet,  et  vincit  hostem  ad- 
julus  a  jubente  •.  Isic  auiem  malitiam  non  odio  ha^ 
buit. 

7.  [vers.  6.]  Domine^  in  coelo  misericordia  tua,  et 
veritas  tua  usque  ad  nubes.  Nescio  quam  misericordiam 
ipsius  dicit,  quae  in  cobIo  est.  Est  enim  misericordia 
Domini  et  in  terra.  Habes  scriptum  :  Misericordia  Do^ 
mini  plena  est  terra  (Psal,  xxxii.  5).  De  qua  ergo  roi- 
sericordia  loquilur,  cum  dicil  :  Dotnine^  in  coelo  wt- 
sericordia  fua  ?  Munera  Dei  partim  lemporalia  sunt 

^  neg.  ei  valic.  l^iss.:  Jam  conjimctus  es,  elc. 

•  Posi  verba,  tegi  mentis  mece,  apud  Am.  hahetur  sic  : 
yiderepugnantemlegem  tegimentis  suaitVide  repuqmmtem, 
sednoiij  elc.  .'ii.ud  Er.:  ridel  repugnantem  tegem  legi  mentis 
sttce^  mdet  ropuqnantem,  Apud  Ijov.  :  viae  repugnantem 
ieqi  mentis  suo!,  vide  repugnanlem,  elc.  Quo  loco  Mss.  Reg. 
ct  vauc  secuUsumus.  .  .... 

•  sic  aliquol  Mss.  At  Edd.,  et  lincat  Itostem  adjutus  ab  ad- 
iuvunie. 


PSALMUM  XXXV. 


m 


atqae  terrena,  partim  aetcrna  et  coclestia  :  qui  propicr 
boc  eolil  Deum,  ut  terrena  ista  atque  tcnporalia  ac- 
clpiat,  quae  omnibus  pnesto  sunt,  qoasi  adhoc  uc 
pecus  est ;  iiiitur  qoldem  miscricordia  Dei,  sed  non 
illa  qu»  eicepta  est  S  quae  non  dabitur  nisi  solis 
justis,  sanclis,  bonis.  Qua^  sunt  nunera  quae  omnibas 
abiindant  7  Qui  solem  suum  oriri  facit  super  bonos  et 
malos,  etpluitsuper  justos  et  injustos  (Matth^  v,  iS). 
Quis  non  Iiabet  istain  misericordiam  Dei,  primo  at 
sii,  ut*  discernatur  a  pecoribiis,  ut  rationale  sitaDi- 
mal,  qui  possit  Deum  intelligere,  deindc  frni  ista 
luce,  isto  aere,  pluvla,  fruclibus,  diversitatc  tempo- 
ruro,  solatiis  terrenis,  salotc  corporis,  affcctu  amico- 
rum,  salute  domus  suae  ?  Omnia  isla  bona  sunt^  ct 
Dei  rounera  sunt.  Nc  putctis,  fratres,  quod  allquis  illa 
potcpit  dare,  nisi  unus  Deus.  Quicumque  ergo  non 
exspectant  ista,  nisi  a  Domino,  mullum  interest  inter 
hos  et  eos  qui  illa  quxrunt  aut  a  dsemonibiis,  aut  a 
sortilegis,  aut  a  matbemattcis.  Isti  enim  duobus  mo« 
dis  miseri  suni,  quia  et  lerrena  sola  bona  dcsidcraint, 
et  non  ab  eo  petunt  qui  dat  omnia  bona.  Qui  vcro  isla 
bona  desiderant,  et  in  his  bonis  felices  csse  volunt, 
ct  ista  sola  petiini  a  Deo,  boc  quidem  roeliores  sunt^ 
quia  a  Deo  petunt ;  sed  adhuc  pericliuntur.  Dicit  ali-* 
quis  :  Quarc  periclitantur  ?  Aliquando  enim  considc- 
rantres  bumanas,  etvidenlista  oinniabona  terrenay 
quae  desideranf,  kabere  atque  abundare  impios  et 
iniquos,  et  putant  quia  perdiderunt  roercedem  colendi 
Deuro*  qula  id  quod  mali  habent,  et  ipsi  habent ', 
cum  ipsi  colant  Deumy  quem  non  colont  illi ;  aut  ali* 
quando  ilii  qui  colunt  non  habent,  et  illi  babent  qui 
blasphemant  :  ergo  in  pcriculo  sunt  adhuc. 

8.  Hic  autcro  vere  intellexit  quaro  misericordlaiit 
deprccetor  a  Deo.  Dondne,  in  emio  miserieordia  tna,  ei 
veritas  tua  usque  ad  nubes :  id  est,  miscricordia  quac- 
dam  quam  donas  sanctls  tuis,  coelestis  cst,  non 
terrena  ;  aetema  esi,  tcmporalis  non  est.  Et  qiiomodo 
illaro  potaisti  annontiarebominihus?  Quia  veritas  tua 
usque  ad  nubes.  Nam  quis  possct  nosse  coelesteni 
misericordiam  Dci,  nisi  annuntiaret  Deus  hominibus? 
Quomodoillaro  annuntiavit?  Hittendo  ▼eritatem  suam 
usquc  ad  nubes.  Qo£  suntnubes7Praedicatore8  verbi 
Dei.  Undequodam  locoDeos  iratus  csicuidam  vlneae.* 
luteiligii  cnim,  qiiantam  puto,  Gharitaa  Vcstra,  audi- 
vit  Isaiam  prophetam,  obi  dicil  de  quadam  vinea  : 
Exspectavi  ul  faceret  icvam,  fecit  autem  spinas.  Et  nc 
quis  putaret  de  vinea  isia  visibili  dicere,  sic  condusit: 
Vinea  autem  Domini  Sabaoth^  domus  Jsraelett;  ethonw 
JudUf  novelium  <Hiectum.  Ei^o  ipsam  vineam  incre- 
pabat,  quam  exspectavit  ul  faceret  uvam,  fecit  autcm 
spinas.  Et  quid  ait?  Mandabo  nubibus  meis  ne  pluant 
super  eam.  Iratus  Deus  hoc  dixit :  Mandabo  nubibus 
meis,  pjs  pluant  super  eam  (Jsai.  v,  A,  6,  7)  -  el  vere 
facttnn  est.  Missi  sunt  enim  praedlcatores  Apostoli. 
Sic  habemus  iii  Actibus  Aposioloruro,  quia  aposiolos 

>  Edd.,  quam  exspeetaiurus  est»  Hss.  autem  magiio  oon<« 
seiisu,  excepta  est. 

*  lia  in  Mss.  At  ia  Edd.,  primo  ut  sic  discematur. 

s  Edd,  otil  ipsi  non  habent.  M  vero  Mss.  absqtie  uega- 
Wonef  el  ipsHwbent, 


M7 


8.  iUGU&TJM  SPB€OPI 


m 


PmIm  ^toli  fMKAicare  Jiitei9»  et  Uivenii  ibi  nou 
uwn,  Md  BpUw:  eo^uia  ««im  pro  Urnis  ml» 
mdiku,  el  i«riei(H*«  El  a»4,  ianquatt  implens  quod 
dtcluni  €Bt,  Manfkba  wMhhm  nms  »•  p/»aiii  sup«r 
Mm  ;  iid  vo»  M«i£  eraMuib,  ud  ((vm  respmaii»  vetbum 
JkL,  iue  ccmerSmw  ad  Gentti  (Aci.  xiu,  4^).  Erga 
npkiuni  e«4,  Mand^ko  fiH^ikM  meta  ne  p/vanl  svpar 
£a«i.  l}s(|iie  id  imhce  veriias  veiiil :  ideo  nobis  poiuil 
nuntiart  jmiBericordia  l^i  qu»  in  eoelo  esl,  el  wm  ia 
teffra.  El  revera,  fraires,  nuibes  sunt  praedie^iores 
verbi  veriuiis.  Quaod»  miiialur  per  praedicaiores 
Deo9,  lOinal  per  nul»es.  Quanda  Auracula  fa«it  pet 
pnedicalMres  Beus.,  coruscal  per  uubes,  berret  per 
ttubea,  et  irrignt  per  piuviani.  Praedicaiores  ergo  isti, 
per  qaoft^  prffidicatur  Evaim^eiiiiiii  Dei,  nubes  Dei 
sttikt.  Speremus  eif o  misericordiam,  sed  iilaiu  quo^ 
iu  Gttloesl. 

9.  [vers.  7.}  Juili^  tea  sle«<  montes  Dei :  judicia 
kM  eieut  gbyims  inutia,  Qui  sttfH  monles  Dei  ?  Q«i 
dicli  SHnl  nubes,  ipsi  siiul  et  montes  Dei :  magni 
praedicatorcs^  monles  Dei.  El  quomodo,  qnaikdo  ori- 
lur  so),  pvius  Ittoe  momes  vesiii,  ei  iude  iux  ad  hu- 
miilima  lerranim  desceudil :  sie  quando  venil  Domi- 
nus  uoater  JeStts  ChrisUis,  priusradiavii  i»aU>l«diacm 
Api)4ok>rum,  prios  iiioslravit  iMnies,  el  sic  deseeudil 
lux  ejus  ad  Gonvallem  lerrarum.  Et  ideo  qModam  loco 
dicit  in  psakiko  :  Letam  eeuhs  meos  in  moutes^  unde^ 
temei  ausilmm  miku  %ed  uoli  pulare,  <|isa  ipsi  mon* 
les  liiM  dabuol  auxilium  :  aocipiiunl  enim  quod  denl, 
Hon  de  »10  daal.  Et  si  reonjiseris  ni  mo*tib«s,  noA 
cril  firma  spes  lua  :  si'd  in  ilio  qiii  iliuninai  oMiiites 
spes  tua  et  pt seoamplio  Uta  debel  esse.  AwLiiiM  att- 
lem  wiiel  libi  de  momibiiB,  qoia  Scripturae  per 
momeB  M  ninislratae  suol,  per  inagnos  praedtealo* 
res*  yerilalis  :  ted  noli  in  iliis  figerospem  tuam.  Audi 
quid  dieat  ooftseqnenler  :  Lesa^i  ocuioe  meos  in  mon^ 
Mf ,  mtde  ve^ei  mtsUium  mUts.  Quid  ergo  f  Monles  tibl 
daataiixiKumf  Mon:  Mrii  seqiiaitia  :  AsfflinMi  nwam 
•  Hemiiio,  qm  feeit  eesim  et  krtom  (Pm<.  csx,  i,  St>. 
De  momibus  venii  avxiiiMi,  sed  n«i  a  monlibus.  El 
a  quo?  A  ^omJii#  qyA  feeU  cesimn  ei  tenam.  iuraiil 
m»iiCos  aM,  per  quos  unusquisiiuo  cum  ducevel  na- 
viin,  nafiiragium  faeerel.  Emersefunl  enim  principes 
Iweresum,  ef  moates  eranl.  Ariu»  mons  eral,  Bonalus 
monserat,  Maxiimanus*  modoqnasi  mons  feeluseat. 
Multi  in  isioo  niftntes  aiteHdentc;»,  et  lerram  desido-. 
rantes,  eumde  ftocril)its  volunt  libemri,  ad  saxa  com- 
loutsf  sunt,  et  naufrag[hm)  in  terra  recernnf.  A  talibus 
»nontrbns  non  sedntebalur  iftc  qnf  ait :  in  Domno 
eonfidOf  quomodo  dicitis  animce  meas,  Tranmi^a  m 
monies  sicut  passer  (Feat.  x,  2)  T  Noto  sit  spes  mea  In 
Ario,  nolo  in  Donnto :  Ausalium  menm  a  Domino,  qui 
fccit  ccBlum  et  terram.  Discite  quantum  pricsuniaUs  de 
Dee,  et  qiiantum  tribualis  bomimbus;  quia  maledieliis 

I  *  Mss.  nullo  fere  eicepto :  carnes  ergo  istm  per  qms^  etc. 
^  Edd.,  KastMMaMS.  Sfss.  Beg.  et  vatic.,  muxvhus.  sed 
melius  alii  quindeciio  MS3.,  Maximianus.  l^ise  est  niuMruoi 
de  nouatislarum  sehisinate  diaconus»  q^t  adversua  l^riiiiia- 
aum  fsctos  CarlbagioeBsis  episooiius,  capul  exsiiUt  uaxi- 
mlaoistarum.  consule  Enarr.  ia  Psal.  ^  senn»  % 


omnis  qui  spem  su^niiji^t  in  hoQiJQ^  (/m.9^  iyn« 
li),  Modestissitne  et  humiliter  saoctus  i^postolus  Paulus 
zelans  vere  Ecclesiam,  sed  sponso,  wm  sibi,  et  hor- 
lOAS  illos  qjjandq  voliierunt  dicere,  Ego  ^m  Pauli^ 
ego  Apotlo  ()  Cor.  m,  4) ;  sunn^  persooam  poiiiis  as^ 
sumpsii,  quam  calcaj:e(  et  conteronerel,  ut  Chrisfuia 
glorilicaret :  Numquid  Paulus  pro  voins  crucifixusesi^ 
aul  in  nomine  PauU  baptiMi  estis  (Ibid.  i«  13)  ?  RepeN 
lit  a  se»  sed  ut  miiut  ad  Gbrisuim.  Non  vult  a  spqusa 
amari  pro  sponso  nec  amicum  ^ponsi  K  Amici  enioi 
S|ionsi  Apostoii.  Huic  sponso  et  ille  hqipilis  Joj^nnes, 
qui  puiabatur  Christus»  zelabot.  Uade  ait :  NQn  sum 
ego  Chrisltu,  sed  qui  post  me  venit,  majorme  est,  cujus 
non  eum  tUgnus  corrigiam  caiceamenti  solvere  (Joan. 
1, 20 ;  Jtf arc.i,7).Vcre  quia  lantum  se  humilians,  osten- 
dit  se  non  esse  s|ioosum,  sed  amicum  sponsi ;  et  ideo 
ail  :  Qm  habel  sponsam^  sponsus  est:amicus  auiem 
sponsi,  qui  stat  et  audit  eum^  gaudio  gaudet  propter 
voam  sponsi  (Joan»  iii,  39).  Ei  si  amicus  sponsi  mons 
est,  non  tamen  a  se  babet  lucem  nions  :  sed  audil . 
et  gaudio  gaudet  proptier  vocem  sponsi.  Nos,  inqnit, 
de  ptenUudine  ejus  acccpimus.  De  cujus  plenitudine? 
Illius  qui  erat  lumeu  verum^  quod  illuminat  omnfim  ho- 
tmnan  vementem  inhunc  mundum  (Id.  i,  46,  9).  Huic 
ergo  zelabai  Ecclesiam  et  Aposloius  diceiis  :  Sic  nos 
eoMtimet  liomo  quasi  utiidstros  Cliristi,  et  dispensatores 
mnsteriornm  Dei :  boc  est,  Levavi  ocutos  mcos  in  tJion- 
teSf  und4  veniet  auxilium  mihi.  iic  nos  exisiimet  homo 
quasi  mittistros  Cliristi^  et  dispensatores  mysteriorum 
jPet  (I  Cor.  XV,  i).  Sed  iic  ilerura  spes  tua  figaiur  iii 
moaiJbus  et  non  sit  ia  Deo,  audi  :  Ego  plantavi , 
Apotlo  rigqmt,  sed  Deus  incrementum  dedii  ;  et :  Nequa 
qui  ptantat  est  atiquid^  neque  q^i  rigat^  sed  qui  inere^ 
meniumdat  Deus  (Ibidm  iii»  6, 7).  Jam  ei^o  dixisli : 
Levavi  ocuios  meos  ifi  montes,  unde  veniet  auxilium 
mUu  :  sed  quia  neque  qsti  ptaniat  est  qtiquidy  neque  qui 
ifigat ;  dic :  Ausalium  nneum  a  Domino,  qui  fecii  ceelum 
ei  Utrram :  ei,  Jusiitia  tua  siast  monie&  Dei,  id  est, 
monies  implenlur  juslitla  lua  *• 

iO.  Judida  ipm  sicui  multa  ttlnfssui.  Ab|S8um  dicit 
profunditatem  peccatorum,  quo  quisqoe  pervcniicon- 
(emneudo  Doum ;  sicut  qMod-am  loco  dicit :  Dedit  illos 
Deus  tu  coiMupisc^nitas  cordts  eorum ,  facer^  qum  noa 
conveniMnt.  kiteAdai  Charilas  Yesira.  N.'igoa  res  est, 
magna  res  agiuir.  Quid  est  Iiqc?  Ikdit  iltos  Deus  in 
concupiscentias  cordis  eorum,  facere  quw  non  conveniunl. 
Grgo  si  Dous  illos  dedit  in  poncupiscenlias  cordis  eo- 
ru4n ,  facere  quae  non  conveniunl ,  ideo  faciunt  tania 
iiia  mala?  Quasi  aliqiuis  proponat  quaesiionem  :  Si 
Deus  koc  facit,  ut  faciant  qux  non  conveiiiunt,  quid 
ipsi  feeerunt?  Occuitum  est  quod  audisli  :  Dedit  ittos 
Deus  in  coueupiscentias  cordis  eorum.  Ergo  foit  con- 
cupisceutia,  quam  viucere  noluerunt,  cui  traderenlur 
judicio  Dei.  Sed  ut  digni  babereniur  qui  traderentur  *, 

>  sic  Mss.  At  Kdd.,  sed  pro  andco  sponsi. 

*  Quloque  Uss.,  implent  iustitiam  tuam.  Alfi  tres,  Impfef 
justitia  tua. 

•  ivdiiio  F.r.,  quan  vincere  noluemntnon  cm  traderemwr^ 
judicto  nei ;  sed  qua  digni  Imberentury  qid  traderentuf  m 
concupiseentia^reiiquas-  Fide  quid,  etc  aefragantar  Lor. 
ei  nosuri  Mss. 


m  EN^RRATIO  IN 

^de  quid  de  illis  superius  dixit :  Qui  cum  cognovi$$ent 
Deum^  non  ut  Deum  gtori/icaverunl,  aut  gralias  egerunl : 
ted  evanuerunt  in  cogitationtlnu  suii ,  et  obuuratum  e»t 
insipienM  cor  eorum  Utide?  De  superbia.  Dicente$  enim 
se  e$$e  $ttfnente$ ,  itutti  facti  $unt,  Inde  jam  sequitiir, 
Tradidtt  ittog  Deu^  in  concupi$centias  cordis  eorum 
{Rom.  1,  ?1,  li,  44).  Quia  ergo  fuerunl  siipcrU  el  in- 
grali,  digni  l^abili  suul  qui  Iradcrenlur  in  CQjicupLscen- 
lias  Gordjs  sui ,  ei  facii  sunt  aby^isus  niulta ,  ut  non 
soluiii  peccarent,  sed  atiam  dolose  agercitt,  oe  intel- 
ligerent  iuiciuilatem  suam ,  et  odissent.  Isia  profiin- 
ditasest  nialili;e,  ul  nollent  invcnire  et  odisse.  Scd 
ad  istam  profundil^tera  quomodo  quisque  perveiiit, 
vide  * :  Judicia  Dei  abyssut  niulta,  Sicut  montes  Dei 
jusliiia  ejus,  jqui  per  graiiam  ipsius  ftunt  magni :  sic 
et  perjudicia  ipsius  flunt  in  profundo,  qui  mcrguniur 
In  ultima.  Hac  ergo  delecieni  le  monles,  bac  avertere 
ab  abysso,  et  convertere  ad  id  quod  dicilur  :  Auxilium 
meum  a  Domino,  Sed  unde?  Quiq  levavi  oculoi  meos  in 
montes.  Quid  esi  hoc?  Latine  dicam  :  In  Ecclesia 
Christi  invenis  abyssum ,  invenis  ei  montes ;  invenis 
)hi  pauciores  bojios,  quia  moiitcs  pauci  suni ,  abyssus 
lala  est ,  id  e$t  (a) ,  multos  male  vivcn.les  ab  ira  Dci, 
quia  sic  egeruiU  ut  traderenlur  in  concupisceniias 
cordis  sui,  ut  jam  defendanl  peccata  sua,  ct  non  con- 
tiie^Dtur,  sed  dicant  :  Quare?  qujd  feci?  F.i  ille  idud 
fecit ;  el  ille  boc  fecit.  Jam  eiiam  defendere  volunt 
quod  arguit  sermo  divinus  :  a1)yssu9  est.  Idco  quodam 
loco  ail  Scriplura ,  audi  abyssum  :  Peccator ,  iuquity 
cwn  venerit  in  profundum  maiorum ,  contemnii  {Prov. 
XYiu,  3).  Ecce  judicia  lua  «tcu/  abg$$us  mutta.  Sed 
nondum  es  mou$ ,  noadum  es  abyssus  :  fiige  abys- 
som,  alteode  io  montes ;  sed  nec  remaneas  in  mon- 
libos.  AuxiUuQA  ^oim  tuum  a  DominOy  qui  feeijl  co^ 
luoi  et  tmm* 

11.  [wrs,  &.]  Om^m  ^  jumenta  satvoi  facxe$,  Do- 
«uim;  mut  muUiftlicala  je^t  misericordia  lua^  Dem- 
Quia  diiit,  IU«erioor4i»  Uxa  io  coeito ;  ut  et  in  lerra 
esso  iciamr,  ait,  Bqmu^^  /U  iwuem  $alvoi  /octe^, 
DomUu;  uml^nulitftkaia  esf,  u^isericordia  tua^  Dem» 
MagBa  esi  wseriGordia  tua,  at  nuHiplex  misericordla 
Mia,  Dei»  i€k  hanQ  \las  eihomiaibus  et  jumentis.  Sa- 
lus  eoitti  hawiwiift  a  ^uo?  A  Deo*  Numquid  saius  ju- 
I  a  Oeo  90»  est?  Qui  emm  fecit  homioem, 
k  fiicil  at  iuia^  i  ^u  uiruDtMVie  fccit »  ntrumqu^ 
salTai :  saA  saliis  iwDMUorum  iemporalis  est.  SuiU 
au^Ui  ^i  |Maa«iagMQ.hocpeiWG|t  a  Ueo  quod  dedit  j^- 
mentis.  Muttiplicata  e$t  nti^ericordia  tua,  Deug^^  ui  noQ 
uukum  kummlmi .  m4  et  iumBidAfe  deivr ,  <|uae  datur 
hMinlbiiit  iM  «araalis  et  iemporaiis  saius. 

ift.  Eife  htmJTff  im  habentaUquid  apud  Deum 
I,  fiMid  iumepiaa  «M  mereaiUur ,  ei  quo  ^t^ 
laott  psrveuiwii?  IWmnH  plaae*  £t  ubi  est  quod 
Mhemt  V^  wxm  immMtt^  $uk  tegadne  alarum  tuor 

■  plerique  Mss.,  quomodo  quisque  pervenit  ?  vnde  ?  Ju- 
dicia  /)et,  etc  Et  posiea  noonuiU  ^rosuquuutur  :  stcut 
montes  ffeijudicia  nei ;  qid  per  gratuon  ipsuis  /iunl  mfl- 
jpm,  perjumda  ipsm  fim  in  frufwidQf  quia  meigutdur  in 


(fiL^fOfJ^ti^ 


PSALMim  IXIV.  ^o 

rum  $pcrabunt.  Atlendat  Gharitna  Yestra  dolci$sji|iam 
sentcnliam  :  Homines  et  jumenta  $ai»oi  facie^,  Jam 
dixit  hominee  etjumenta^  deinde  aulem,  filii  iwminum : 
quasi  alii  siiit  homines,  aJii  aulem  filii  bomMmm.  Ali- 
quando  in  Scripluris  fllii  homioum  dicunlur  geiiera- 
liloc  homines ,  aliquando  prpprie  quo^am  mpdo  di- 
cunlur  niii  hominum,  prop^ia  quadam  si^iiificaiioue, 
ul  noii  omnes  boniincs  inielligantur  :  ma^ime  quando 
liabel  djsiinclionem.  Non  cnim  sine  causa  ibi  posilum 
esl ,  Homine$  ct  iumenta  ealvos  facie$ ,  Domine :  flU 
autem  hominum  :  quasi  his  sequeslralis,  cuslodit  se- 
junctos  fllios  homiiium.  StijuQClos  a  q^it^W^?  Npn 
sohim  a  jumentis ,  sed  et  ab  hominil),i|^»  q^i  ^lutem 
jumei^torura  quicrunt  a  Deo,  et  pro  magno  boc  desi- 
derani.  Qui  sunt  er^o  fllii  bomiuum?  Qui  sub  tegmine 
alnrum  ejus  spcranl.  Illi  enim  homincs  cum  jumentis 
gnudent  in  re,  filii  autcm  hoininum  gaudent  in  spe : 
illi  praisenlia  boiia  scclaniur  cum  ju(neiilis,  isti  fulura 
bona  speranl  cum  Angelis.  Quare  ergo  cum  dislio- 
ciione  illi  vocaniur  homiiics,  tt  isti  vocanlur  filii  ho« 
minuin  ?  Nam  ct  quodam  loco  sic  ait  Scriptura  :  Quid 
est  homo  quod  memor  es  ejtu,  aut  plius  homini$  quo* 
niam  visilas  eum  {Psal,  vin ,  5)  ?  Quid  est  homo  qu(Kl 
mcmor  es  ejus?  Memor  cjus  es,  quasi  absenlis ;  filium 
auicm  hominis  visitas  pr:esentein.  Quid  est,  memor 
es  hominis?  Homines  etjwnenta  salvos  facies,  Domine: 
quia  ct  ipsis  malis  das  snlulem ,  cl  ipsis  qui  non  de- 
sidcrant  rcgnum  coeloruni.  Tiietur  enim  illos,  et  non 
illos  do^erit  secundum  modum  suum,  tdnqiiam  pecora 
sua  :  et  non  ilJos  deserit ;  lamen  tanr|uam  absentium 
mcmor  est.  At  vero  qucm  visilat,  filius  hominis  esi; 
et  dicilur  ci :  FHH  autem  hominum  $ub  tegmine  alarum 
tuarum  spcrabunt,  Et  si  vnltis  discernere  ista  duo  ge- 
ncra  hominuniy  dnos  homines  primo  altendite,  Adam 
et  Chrislum.  Audi  Aposlolum  :  Sicut  cnim  in  Adam 
omnes  moriuntur^  sic  et  in  ChristQ  qmnes  vivificabt^ntur 
(l  Cor,  XV,  22).  Nasciniur  de  Adam,  ut  moriamur  :  re- 
surgiinus '  per  Christum,  ut  semper  vivamus.  Quando 
portamus  inuiginem  tcrreni  hominis,  homines  sumus : 
quando  porlamus  imagincm  coelestis  hominis,  filii 
liominum  sumus ;  quia  Clirisliis  f  ilius  hominis  dictus 
esl  {Matih,  VIII,  20,  etc).  Rienim  A.dam  homo  erat, 
sed  filius  hominis  non  erat :  ideo  illi  pertiiient  ad 
Adam  qui  desidcrant  carnalia  bona,  ei  saluXem  istam 
teinporalem.  Hortamur  illos  ut  filii  siut  homioiim,  qui 
siib  tegmine  alarum  ejus  sperent ,  et  misericordiam 
illam  dcsiderent,  qii:e  in  coeJo  esi^  et  quae  annuniiali 
est  pcr  nnbes.  Sed  si  non  po^«(iii^t  adbuc,  inlcrim  vel 
temporalia  bona  uon  desjderent,  nisi  ah  iiuo  Deo  :  sie 
et  in  Yeteri  Testamento  scrviaut  *^  ut  ad  Novum  per* 
vcniant. 

13.  Nam  et  popnlus  ille  terrena  bona  desideravit, 
et  regnum  Jerusaiem ,  subjcctionem  inimicorum  suo- 
rum,  abiindantiam  fructuum,  salutem  propriam,  sa- 
liilem  filiorum  suorum.  Talia  desiderabani,  et  talia 
accipiebaut,  sub  Lege'  custodiebantur.  Desiderabaol 

*  Sic  Ms^.  At  F.dd.,  re^urgemiu, 

*  Afiquot  Mss.,  sic  et  feteri  Testamento  seniant.  Ahi,  sic 
et  in  veteri  Testatnento  servamwr, 

*  Kostri  omaes  Mss.  omiuunt,  sub  lege- 


S8I  &  AlIGUSTtNI  EMSCOM 

a  Deo  bona,  quae  dat  ct  jumentis,  quia  nondum  ad 

illos  Teoeral  Filius  hominis,  ut  essent  Filii  bominum: 

lamen  jam  habebant  nubes  annuntianles  Filium  ho- 

minis.  Yenerunt  ad  illos  Prophetae,  annunliaverunl 

Christnm:et  erant  ibi  quidnm  qni  inlelligebant ,  et 

spem  fuloram  habebant,  ut  acciperent  misericordiam, 

quae  in  coelo  est.  Erant  ibi  qui  nonnisi  carnalia  desi- 

derarent  et  terrenam  ac  temporalem  felicitatem.  Ipsis 

labebantur  pedes  ad  facienda  vel  adoranda  idola. 

Quando  enim  illos  admonebat ,  et  flagellabat  in  his 

omnibus  quibus  deleciabanlur ,  et  auferebat  ea ,  pa- 

tiebantur  famem  ,  bella ,  peslilentias ,  morbos  ,  et 

converlebantur  ad  idola.  Talia  bona  qu»  pro  magno 

a  Dco  desiderare  debebant ,  ab  idolis  desiderabant , 

et  dimiilebant  Deum.  Attendebant  cnim  ipsa  bona, 

quae  quaerehant,  abundare  impiis  et  sceleratis,  et  pu- 

tabant  se  frustra  Deum  colere,  quianon  dabat  merce- 

dem  terrenam.  0  homo !  operarius  es  Dei ;  postea  eat 

tompus  mercedem  accipiendi :  quid  jam  flagitas  roer- 

cedem  antequam  opereris  ?  Si  venerit  operarius  ad 

domum  tuam,  numquid  dabis  mercedem  ante,  nisi 

perfecerit  opera  sua  ?  Nam  perversum  eum  existima- 

bis,  si  dixerit :  Prius  accipiam  mercedem,  et  tunc  ope- 

rabor.  Irasccris.  Quare  autem  irasceris  ?  Quia  non  ha- 

buit  fldem  homini  mendaci.  Quomodo  Deus  non  ira- 

Bcetur,  cum  tufidem  non  habeas  ipsi  veritali?  Quod 

tibi  promisit,  dalurus  est :  non  fallit,  quia  veritas  est 

qui  promisit.  Sed  times  ne  forle  non  habeat  quod 

del  ?  Omnipotens  est.  Noli  timere,  ne  non  sitqui  del ; 

immortalis  est.  Non  limeas,  ne  succcdatur  ei ;  perpe- 

tuus  est :  securus  esio.  Si  vis  In  te  praesumere  tota  die 

operarium  lunm,  crede  et  tu  Deo  tola  vita  tua  ;  quia 

vila  tua  momontum  temporis  est  ad  Deum.  Et  eris, 

quid?  Ff/it  auiem  hominum  *■  »ub  tegmine  alarum  iua- 

rum  sperabuni, 

14.  [  ven.  9.  ]  Jndmabuniur  ab  ubertate  domuM 
tum,  Nescio  quid  nobis  magnum  promittit.  Vult  illud 
dicere,  ei  non  dicil  :  non  potest,  an  nos  •  non  capl- 
mus?  Audeo  dicere,  fratres  mei,  etiam  de  sanclis  lin- 
guis  et  cordibus,  pcr  quas  nobis  veriUs  nunliala  est, 
nec  dici  potest  quod  annuntiahant,  nec  cogitari.  Res 
enim  magna  est  et  inefTabilis :  ei  ipsi  ex  parte  in  a^nig- 
mate  viderunt,  sicul  dicit  Apostoliis  :  Videmiu  nune 
ex  parle  in  asnigmate^  tunc  autem  faciead  faciem  ( I  Cor. 
XIII,  12).  Ecce  in  a»nigmale  viaenies  sic  eruciabant. 
Quales  erimus,  cum  viderimus  facie  ad  faciem  quod  ipsi 
parturiebant  corde,  et  lingua  parere  non  poterant  ut 
caperent  homines  ?  Quae  enim  necessitas  fuerat  ut 
diceret :  Inebriabuntur  ab  ubertate  domm  tuoe  f  Qux- 
sivit  verbum  unde  loqueretur  de  rebus  humanis,  quod 
diceret :  et  quia  vidit  homines  ingurgitantes  se  in  ebrie- 
talc,  accipere  autcm  vinum  immoderaie,  et  mcntem 
perdere ;  vidit  quid  dicerel,  quia  cum  accepia  fuerit 
illa  ineffabilis  Lctitia,  peril  quodanimodo  humana 
inens,  ct  fit  divina,  et  inebrialurab  ubertaie  domus 
Dei.  Unde  et  in  alio  psalmo  dicitur  :  Calixtuus  ine- 

1  iMio  Mss.:  yid  neum  sU  spes  tua,  et  eris  fUius  lioimm. 
FitH  antem  /lomt/tMm,  elc. 
*  Edd. :  Non  potest  ad  id  mtimi»,  non  capbnus.  Concln- 


SSl 

brian»  quam  practarus  est  (Psal.  xxii,  6)!  Hocjan 
calice  inebriati  eraut  Martyres,  quando  ad  passionea 
euntes,  81108  nonagnoscebant.  Quid  tam^  ebriiim,  qotm 
non  agnoscere  uxorem  flenteip,  non  filios,  non  paren- 
tes?  Non  agnoscebant,  non  eo6  ante  oculos  esse  ar- 
bilrabantur.  Noliie  mirari ;  ebrii  crant.  Unde  ebrU 
erant?  Videte :  acceperuni  calicem  unde  inebriarentur. 
Unde  et  ille  gratias  Deo  agit,  dicens  :  Qad  leiribuam 
Domino  pro  omnibus  qwB  retribmt  ndki  }  Calicem 
salutaris  aedpiam ,  et  nomen  Domini  invocabo  ( Psal. 
cxv,  12,  13).  Ergo,  fraires,  simus  filii  bomiimm, 
ct  speremus  sub  tegmine  alarum  ejus,  ei  inebrie- 
mur  ab  ubertale  domus  ejus.  Quomodo  potui  dixi 
et  quomodo  possum  video  ,  et  quomodo  video , 
dicere  non  possum.  Inebriabuntur  ab  ubertale  do- 
mu$  tum  :  et  torrentem  *  voluptatig  lucB  potabis  eo». 
Torrens  dicilur  aqua  veniens  cum  impetu.  Impetus 
erit  misericordioe  Dei ,  ad  irrigandos  et  iiiebrian- 
dos  qui  modo  ponunt  spem  'sub  umbraculo  ala- 
rum  ejus.  Volupias  illa  quae  est?  Quasi  torrens  in- 
ebrians  silientes.  Nodo  ergo  qui  sitlt,  spem  ponat : 
qui  siiit,  haheat  spem,  inebrialus  habebit  rem :  ante- 
quam  habeat  rem,  sitlat  in  spe.  Beati  qui  esuriant 
et  siiiunt  jusiitiam,  quoniam  ipsi  aaturabuntor 
(l/fl//^.  V,  6). 

15.  [  vers,  10.  ]  Quo  ergo  fonte  irrigabcris,  el  unde 
currit  Untus  *  torrens  voluptatis  ejus  ?  Quoniam  apud 
te,  inquit,  fons  vitie.  Quis  est  fons  vit»,  nisi  Chris- 
tus?  Venit  ad  te  in  carne,  ut  irroraret  fauces  luas  si- 
lientes  :  saliabit  sperantem,  qui  irroravit  *  sitientera. 
Quoniam  apud  te  fons  vita  ^ ,  hn  tumine  tuo  videbimus 
lumen,  Hic  aliud  est  fons,  aliud  lumen  :  ibl  non  it-i. 
Quod  enim  est  fons,  boc  est  et  lumen  :  et  quidquid 
vis,  illud  vocas,  quia  non  est  quod  voeas ;  qnia  noit 
potes  congruum  nomen  invenire»  noo  remanet  in  uno 
nomine.  Si  diceres,  quia  lumen  est  solam,  diceretur 
tlbi !  Siiie  causa  ergo  miht  dictum  est  ut  esuriam  ei  si- 
tiam  :  quis  enim  est,  qui  mandueet  lumen  ?  Illud  pla- 
ne  recte  mihi  dictum  est :  BeaU  mundi  ewde^  quomam 
ipH  Deum  videbunt  (  Tbid,^  6,  8 ) :  sl  lumen  est,ocu- 
los  meos  parem.  Para  et  faoces ;  qoia  llfod  quod  lu- 
men  est,  et  fons  cst :  fons,  quia  satiat  sitientes ;  lamen, 
quia  illuminat  csecos.  Hie  aliquando  alibi  himen,  alibi 
fons.  Aliquando  enim  eurmnt  fontes  et  in  tenebris; 
et  aliquando  in  eremo  pateris  solero ,  non  invenis 
fontem :  bic  ergo  possunt  i&u  dao  esse  separata  .  ibi 
non  fatigaberis,  quia  fons  est ;  non  tenebrdieris,  quia 
lumcn  est. 

16.  [vers,  11.]  Prmlende  ndtericordiamiimm  eden^ 
t\bu$  te ,  ei  juititiam  iuam  ki»  qm  reelo  $mU  corde.  Quod 
ssppe  diximus,  quia  illi  sunt  rectl  oorde ,  qui  sequun- 
tur  in  hac  vita  voluntatem  Dei.  \V»lantas  Dei  esi  ali* 
quando  ut  sanus  sis ,  allquando  al  egroles :  si  quan- 
do  sanuses,  dulcis  est  voluntas  Del,  et  qnando  asgro- 
tas,  amara  est  voluntas  Del ;  non  rectocorde  es.  Quare? 


nkNT  eat  mss.  lecUo,  qoam  hic  restituimus. 


>  Sic  melioris  nota;  Blss.  juxta  LXX  [torrente], 
s  phires  Mss.,  tanquam, 
*  sic  plerique  Mss.  At  Edd.,  irrigavit. 
^  Edd. :  Quoniam  apud  te  esl  fons  vitWj  et  in  baniaef  et^ 
lU»  voceS|  eU,  et^  absunt  a  iiBs.  et  a  Grseoo  LXX, 


SB  ENARRATIO  IN  PSALMUM  XXXYI. 

Quia  non  TisyolaiiUitem  (uam  dirigere  ad  yolantatem     Um ;  ut  yenirent  ad 

Dei,  sed  Dei  vis  caryare  ad  luam.  Ula  recta  est,  sed 

to  curyua :  yoluntaa  tua  corrigenda  e&i  ad  illam,  non 

illa  curyanda  eat  ad  te  :  et  reclum  l)al)ebis  cor.  Bene 

est  in  hoc  saeculo,  benedicatur  Deus  qui  consolatur; 

laboratur  in  saeculo ,  benedicatur  Deus  quia  emen- 

dat  et  probat :  et  eris  recto  corde  dicens ,  Benedicam 

DQmmum  in  omrd  temjtore,  $emper  Um$  eju$  in  ore  meo 

{P*ai.  xxxiu.  2). 

i7.  [ver$.  4i.]  Non  vemat  nufd  pe$  euperbia.  Certe 
jam  dixit ,  Sub  umbraculo  alarum  tuarum  sperabunt 
filii  hominum ,  et  Inebriabuntur  ab  ubertate  domus 
tu».  €um  ceeperit  quisque  istofonte  uberius  irrigari , 
cayeat  ne  superbiat.  Non  enim  deerat  ^  Adae  primo 
homini :  sed  yenit  illt  pes  superbi»,  et  moyit  illum 
manus  peccatoris ,  id  est  manus  diaboli  superba  *  • 
Quomodo  ille  qni  eum  sedniit ,  dixit ,  Ponam  eedem 
meam  ad  Aqmlonem  ( l$ai.  xiy ,  13  )  :  sic  illi  persuasit, 
Custate,  et  eriti$  ticut  dH  ( Gen.  ni,  5 ).  Soperbia  ergo 
bpsl  sumus,  ut  ad  istam  mortalitatem  penreniremus. 
Etqnia  nos  superbia  yulneraverat ,  humilitas  focit  sa- 
Dos.  Yenit  bumilis  Dens,  ut  a  tanlo  superbiae  vuinere 
euraret  bominem.  Venit ,  qnia  Yerbuni  caro  factum 
est,  et  habitaYil  in  nobis  {Joan,  i,  14).  Gomprehen- 
sus  ost  a  Judaeis,  insultaium  est  ei.  Audistis  cum 
Evangelium  legeretur,  quid  dixerunt,  et  cui  dixerunt, 
Deemonium  habe$ { Id.vm^  48 ):  et  ille  non  dixit,  Da^mo- 
nium  habetisyos,  quia  vos  in  peccatis  yestris  estis,  et 
diabolus  possidet  corda  vestra.  Non  bocdixit,  quod  si 
diceret ,  yerom  diceret ;  sed  non  erat  tempus  ut  lioe 
diceret ,  ne  non  yeritaiem  prsdicare ,  sed  maledictum 
reddere  videretur.  Dimislt  quod  andivit ,  quasi  non 
audisset.  Medicus  enim  erat ,  et  phreneticum  curare 
yenerat.  Quomodo  medicus  non  curat  quidquid  au- 
diat  a  phYeneticOy  sed  quomodo  conyalescat  et  fiat 
sanus  phreneticus ;  nec  si  et  pugnum  ab  illo  accipiat 
corat ;  llle  flli  facit  nova  vulnera ,  llle  veterem  fe- 
hrem  sanat :  sic  et  Dominus  ad  aegrotum  yenit,  ad 
phretteticom  yenit ,  ut  quidquid  audiret,  quidquid 
passus  esset  eontemneret,  hoc  ipso  eos  docens  humio 
iilatem ,  ut  humllilate  doctl ,  sanarentur  a  superbia ; 
de  qtia  iste  llberarl  depreeator  dicens  :  Non  veniat 
miM  pe$  $$tperbim ;  et  marnu  peccatorie  *  non  moveat  me. 
Si  eniin  yenerit  pes  superbiae ,  movet  maniis  peccato- 
ils.  Qnae  est  manus  peccatorisT  Male  suadentls  ope- 
ntio.  Factos  es  soperbusT  Gito  te  corrumpit»  qui 
nale  suftdet*  Huroilis  flgere^ln  Deo^et  non  yalda 
cores  quld  tlbi  dicatur.  Hinc  est  quod  alibi  dicltur  : 
A^  oreuMs  meii  nnunda  me^etak  aHenie  parce  eervo  tuo 
(Psa/.xyiH,l3,U).  Quidest,  A6ocai/ltf  nMM^iVoM  v«- 
mat  mUd  pe$  iuper^m.  Qmd  est,  Et  ab  aUenie  pwree 
wervo  iu0t  Neque  numue  peeeaiom  maveat  me.  Sem 
qaod  intas  est,  et  non  tiroehls  foris. 

18.  [vere.  i5.]  Qutre  avton  yalde  hoc  tlmesTQuasi 
dieeretar,  /M  eedderma  onmee  <pti  opera$aur  irdtimta' 


»A 
illam  abyssom»  de  qua  dlcium 
est,  Judicia  tua  ticut  aby$9u$  multa;  ut  ad  iiliid  pro- 
fundum  pervenirent,  ubi  peccatores  qui  coutemnunt, 
ceciderunt  *.  Ceciderunt ;  ubi  primo  ceclderuntT  In 
pede  superbiae.  Audite  pedem  superbiae  :  Qui  eum  co^ 
gnovi$$ent  Deum,  non  eicut  Deum  glorifieaverunt.  Venit 
ergo  illis  pes  superbiae,  unde  venerunt  in  profunduni : 
Tradidit  iUo$  Deus  in  eoncupi$centia$  cordie  eorum,  fa- 
cere  quw  non  conveniunt  {Rom.  i,  21,  24).  Radicem 
peocaii,  el  caput  peccaii  timuit  qui  dixit :  Non  veniat 
$nifd  pe$  $uperbiw.  Quare  illum  pedem  dixitT  Quia 
superbiendo  Deum  deseruit,etdiscessjt :  pedem  ipsiiis, 
afieclum  ipsius  dixit.  Non  veniat  im/ii  pet  superbite; 
et  marnu  peccatori$  non  moveat  me :  id  est,  opera  pec- 
catoris  non  me  dimoveant  a  te,  ut  imitari  illa  yelim. 
Quare  autem  contra  superbiam  hoc  dicit,  Ibi  cecide- 
runt  qui  operanlur  iniquitatem?  Quia  •  qui  modo  iniqul 
sunt,  in  superbia  ceciderunt.  Ideo  cum  cautam  face- 
rei  Doroinus  Ecclesiam,  ail :  llla  tuum,  inquit,  obeer- 
vabit  caput,  et  tu  eju$  caUaneum  {Gen.  iii,  15).  Serpeus 
observat  quando  tibi  venial  pes  superbiae,  quando  la- 
baris,  ut  dejiciat ;  tu  autem  caput  ejus  observa  :  ini- 
tium  omnis  peccati  superbia  {Eccli.  x,  15).  Ibi  cedde- 
runt  qui  operantur  ifdquitatem :  expuld  $unt^  nec  po^ 
tuerunt  etare:  pnor  iJIe  qui  in  yeritaie  non  steiil, 
deinde  per  eum  illi  quos  dimisit  Deus  de  paradiso. 
Unde  ille  humilis  qui  non  se  dicit  dignuro  solvere 
corrigiam  calceamenii,  non  est  expulsus,  sed  stat  et 
audit  eum,  et  gaudio  gaudet  propter  vocenl  sponsi 
{Joan.  1, 27 ;  iii,  29),  el  non  propter  suam,  ne  veniat 
ei  pes  superbiae,  et  expellaiur,  nec  possit  stare. 

19.  £t  si  cum  labore  aliquibus  vestrum  taedio  fu^ 
rimus,  finivitnus  Psalroum,  transivit-taedium,  et  gra- 
tulabimur,  quia  Psalmus  totus  expositus  est.  In  medio 
jam  limens  ne  onerarem  vos ,  dimissurus  eram  :  sed 
cogitavi  quia  inientio  nostra  praecideretur,  et  non  sic 
rediretur  ad  dimidium,  quomodo  si  excurreremus  to- 
tum ;  et  malui  vobis  gravis  esse,  quam  re  imperfecu 
reliquias  servare.  De])etur  enim  vobis  etiam  crastinus 
sermo  :  orate  pro  nobis  ut  valeamus  exhibere»  et  af- 
ferte  fauces  esurientes  et  corda  devota. 


IN  PSALMUM  XXXVI 
ENARRATIO  (a). 
sEimo  1  (b). 
De  prima  parte  P$alnd. 

1.  Novissimus  dies  terriblliter  venturus  audilur  eia 
qul  securi  esse  bene  vivendo  nolunt,  et  male  viyere 
diu  volunt.  Uiillter  autem  Deus  latere  voluit  illum 
diem,  ut  semper  sit  paratum  cor  ad  exspectandum 
quod  esse  venturum  scity  et  quando  yenturam  sit 


>  slc  trededm  Mss.  At  Edd.,  ineraJt. 

«  Aliqiiot  Mss..  eitperbi.  Quidam,  aiiperdioii.  MonnuUi  de<* 
nom,  per  superbiam. 

s  plures  Hss.  Juxta  LXX«  peceatorum. 

^  sfc  potiores  nas.  Alti  vero^  tantlti  fiere.  Edd.,  eatage 
Am&/Krt« 


^  PlOres  ifss.,  ubi  peccator  qiA  eontemnkf  ceddit. 

•  Abest,  ^Tiiia,  a  MSB. 

(a)  Hic  sileoiio  praeterire  non  licet  quod  in  S.  FulgenlH 


yiia  Darratur,  cap.  o,  scilicet  cum  ipse  auinio  jam  aule  de» 
crevisset  reaunuare  saecuk),  aliquando  tandem  «  Beati  aup» 
c  gustini  exponenUs  iricesimum  sextum  Psalmum  dis{.uta- 
c  lione  oommoDilus  et  comiiiioctus,  publicare  suum  staiuit 
c  vouim,  mutare  gestiena  bahiuim.  » 
{b)  UabiUis  Carlhagine  cum  difobus  subsecpientibu^. 


tS5  S.  AtCU^TIP^I  Fl^KCOM 

hescTl :  tjA'ia  vero  ftominus  noster  Jesiis  Chrisius  ma- 

gTster  u6bi6  misSus  esl,  eli^im  Filinin  homiiiis  dixil 

nescire  TITumAltem  (Jtarc.  xin,  55),  qiiia  in  magislerlo 

fejus  ttbn  feVMtft  per  eiim  scireiur  a  nobis.  Ncqiie  cuim 

airqnld  scit  Palei' /juod  f^ilius  iiescil  :  cum  1|»sa  scien- 

t!a  Patrts  flla  sit,  ((wx  sapienlia  ejns  osi :  esl  autein 

sdptentia  ejni  Mlus  6jus,  Verbiim  ejft^.  Sed  quia  no- 

bis  scire  noft  pi-oderai,  qutod  qulJem  ille  rioveral,  qul 

nos  doc^r6  Ten^ral,  non  l&mcn  lioc  quod  nobis  nossc 

non  proderat ;  rton  solum  sicul  maglsiep  aliquid  do- 

cuil,  sed  sicut  inngisler  aliquid  non  ^  docoil.  Tanquam 

eriim  magisier  sciebal  et  docere  quod  proderat,  et  npn 

dote^e  ^uod  oberat.  Sic  autem  quodam  genere  locu- 

lioTris  Hescire  PTtius  diciiur  quod  non  docet :  id  est, 

li^scire  iJrTcilur  quod  nescire  nos  facit,  quomodo  quo- 

tidie  Toquimur,  modo  quodam  loculionis,  ut  dixi. 

Lscttttn  enim  diem  dicimus,  quia  Idcios  nos  faclt ;  et 

IrSstem  dlem,  quia  trisles  nos  facit ;  et  frigus  pigrum, 

qut^  t^igros  hos  facit.  Quomodo  contra  dicilur  a  Do- 

mino^Nu^c  cognovi.  Dictum  est  Abrabx  :  Nunc  co* 

gttovi  quod  tmeas  tu  Devtm  (Gen,  xxii,  IS).  lloc  Deus 

noTerat  et  ante  lllam  probaiionem.  Nam  ilTa  probatio 

ideo  facta  esl,  ut  nos  nossemus  quod  Deos  jara  nove- 

.'mt,  et  proptcr  nos  docendos  conscriberclur,  quod 

nnte  dOciitaenlum  ilte  noVerat :  et  ibriassc  et  ipse 

Atrdbart  n6n9um  noveraiqiiasvires  habtTelfidesejus: 

tinusqoisque  ^niiti  S'e  tentatione  tanqiiam  Inlerrogalus 

iigOO«>cit :  sicui  l^eCrus  quas  vires  baberet  fides  cjus 


SS$ 


Utiqae  nesciebat,  ()uando  dixSl  Domlno  :  Tecum  *  sum 
usque  ad  iH6rtem.  Domlhus  autenl  qui  noverat  eum, 
praedixil  ubi  deflceret,'pn£nuniians  illi  inflrmiiatcm 
ejo^,  tafiqitam  tacta  vena  cordis  ejus  ( Luc,  xxii,  53, 
54).  rroin^e  Petrus,  qui  anie  tentationem  prxsompsit 
de  se,  in  tentalione  didicil  se.  Sic  ergo  non  absurde 
({enthntlis  et  patrem  rio^trum  Abrnbam  cognovisse  vi- 
res  fltfet  sox,  ubi  jussus  immolare  unicum  Ollam 
stium,  hon  dUbilaVit  ncc  trepidavil  ei  onerrc  qui  de- 
derat;  quia  quemadmodum  nescivit  unde  daturus  erat 
nondum  n^Uum,  sic  credidit  posse  reparare  immola- 
tum.  Dixit  ergo  Deus,  Nunc  cognovi :  quod  inlclligi- 
mus,  Nunc  coguoscere  te  feci :  secundum  locuiiones 
qim  Ctrmniendavlmus,  ngrum  Fngus,  quod  pigros 
faciat;  et  laeitfin  dieA),  <|uocl  IflL^os  Caciai :  sic  cogno- 
scens,  quod  cogiioseenMs  faciat.  Me  csl  illud  :  Ten- 
tat  vos  Donunus  Deus  vester,  ut  sciat  si  diligilis  euni 
(Deut»  xui,  5).  Dabis  enim  profeclo  Domino  Deo  no- 
stro,  Deo  sumrtio,  t)eo  Veh)  magyiaih  ignoraniiam, 
fiiod  ttUfie  ftSK^rilegmn  cme  initillge^,  •sl  sie  arccepe- 
fis,  TtntHH  «01  Domhm  nt  idat,  tanqiiafti  -ip^  d«  m>* 
Mra  teHtailone  concifM  seienttam,  fii  ^uo  tm  am« 
ifnorafitk^.  Btd  ^uid  es»,  Tenim  vos,  ttt  scktt?  Tcniat 
▼os,  m  seife  vOs  faciat.  Aocipke  ergo  a  contrario  re* 
gulam  inteiligentise ;  ek  qucmadmodum  cum,  Deum 
audiiiS  dicere,  Cognovi^  iiilelligitts,  Cognobccre  vos 
ffecl :  sk  ei  cum  audich  de  Pllio  bominis,  M  eM  de 

*  Sic  Er.  etmalti  Mss.  M  Lov.,  atiquta  non  totum,  Tan- 

*  Edd.,  Tecum  paratui  imn  ttstfue  ad  mortem,  At  Mss.  * 
pleri(|»e  Miiiufit,  iMiraliif  «ami ;  «|^  quidam  reUiieat  wm^ 
nec  babent,  paraUis. 


Clnisio  dici  qund  illum  diera  nesciat,  intelligite  diO 
quod  nescire  faciat.  Qiiid  est  aulem,  nescire  facialY 
Occullel,  ut  nesciatur  quod  nobis  prodi  non  prodesL 
lloc  est  quod  dixi,  magisrrum  bonuni  nosse  quid  prd- 
dat»  nosse  quld  legnt :  sicutqua^dam  eum  legimus  dl- 
siuiisse.  Lnde  inlelligimus  non  omuia  promenda  esse, 
quac  capere  non  possunt  hi  quibus  promuntur.  Dicii 
eiiim  alibi :  Mulia  habeo  vobis  dicere^  sed  non  poteslis 
ilta  portare  modo  {Joan.  xvi,  12).  Dtcit  et  AposloUis  : 
Non  potui  loqui  vobis  quasi  spirituaiibus^  sed  qua$i  car^ 
nalibuSf  quasi  parvulis  in  Christo  tac  vobis  potum  dedi^ 
non  escam  :  neque  enim  poteratis ;  sed  nec  adhuc  qui^ 
dem  potestis  ( I  Cor,  iii,  1 , 2).  Quo  proficil  iste  sermo? 
Ut  quoniam  diem  novissimum  scimus  veutunim,  uti- 
liier  autem  scimus  venturum  et  uliliter  ignoramus 
qiiando  venturus  sit,  paratum  cor  habeamus  bcne  vi- 
vendo ;  et  hou  soIuu  nou  timeamus  veniurum  illum 
diem,  sed  et  amemus.  Dies  quippe  iile  sicut  iiifideli- 
bus  IalM>rem  auget,  sic  tidclibus  ruyl.  Quid  aulem  ho- 
rum  duorum  esse  velis,  aiiicquam  veniat,  nuncest  in 
poteslate;  cum  venerit,  non  erit.  Elige  crgo  cum 
tempus  est :  quia  Deus  quod  misericorditer  occultat, 
misericorditer  diifert. 

2.  Jam  vero  quia  in  quocumque  genere  vitse,  quod 
babct  aliquam  professioncm ,  non  omnes  inveniuntur 
probi,  non  omnes  rcprobi,  ex  hoc  apparet,  quia  de 
quibusdam  boiniiium  generibus ,  quas  per  similitudi- 
nes  in  Ev;uigelio  roodo  proposita  audiviinus,  sic  con- 
cluditirr  :  Unus  aswmetur^  et  unus  relinquetur  (Matth. 
XXIV,  40).  Assumetur  bonus,  reliDquelurmalus.  VideB- 
tur  duo  in  agro;  eadem  professio  est,  sed  non  idem 
cor.  Proressionem  vident  bomines,  cor  novit  Deus. 
Qiiodlibet  ei;go  ager  significet,  Uim  oisumetur^  et 
unus  relinquetur.  Non  quasi  dinidia  pars  asMiroetiir^ 
etdimidia  relinquetur :  sed  genera  bominum  diio  diciL 
£t  si  aliud  eoruni  sit  in  paucis»aliud  in  siukis,  Umu 
assumetury  et  mut  reHnquetur :  iioc  esi,  Jiiioro  gemit 
Shsuroetur,  ct  alteriun  reiinquetur.  Sic  in  lecta,  sic  in 
moleudino.  Exspecuits  foriasse  quid  isla  aiai :  vicJto- 
tis  tecu  esse,  et  similitudiuibus  ^uidtmlara  involiita, 
Pote&t  jnibi  aiiud  videri,  alieri  aliiMl :  sed  eeque  ege 
eo  qiiod  dixero  prxscribo  aileri  ad  roeMeraiB  inteUe- 
Ciuin,  nec  illc  roiki  ad  uirumque  aecipieiidoin,  ai 
ulrumqiie  cum  fide  conenrdat  VideiHiir  Qoifn  wihi « 
flgro  Iflborare  qui  ipracsmrt  lioclesiis ;  aioat  Afnsioliie 
dioit :  Dei  a^-icuUura^  Dei  tedificsmo  4Sti ft  Maiii  et  ar^ 
cliiieciam  se  dioit>  cam  4icit :  Ui  eeipiem  mckiieesm 
fuudametuwn  paMt;«t  agricolaiii,  eufli  dKeilv  J^ 
plankafi,  ApeUo  fi^tiil,  sed  Dem  ihmmeaMm  dem 
<I  Cor,  VI,  a,  10).  hi  moleiMlino  eife  4uas  dixil  ( jroliA. 
«JUY,  44),  non  duos ;  mdo,^iiod  iMoe  %iira4id  ^ 
bes  pertineat :  quia|»fa3|Miai4i  ragiwlt  pldies  MfttiiiMr« 
£4  moleuaina»  jfm»  «aHin  «MMdluli  iai«M ;  q^iisi 
roia  ^daBBi  temporuai  voJviinr,  ei  mnltoteB  amia 
conterit.  Sunt  ergo  qui  de  actionibus  inundi  non  rece- 
dont :  sed  tamefi  et  ibi  aHi  >hene  operaBtur;  alii  tnale  ; 
alii  sibi  amicos  faciunt  de  mammona  iiii({uilaiis,  a  qui  • 
Ims  reclfMairtfrr  \i\  i^\mmfmh  «lerna  ( Luc.  xvi,  9  ), 
quibus  dicitur  :  Esurivi,  et  dedi^tis  mihi  mnducar^  ; 


ist 


«!li  isla  trt!glij(<!nt,  qn^bas  dlcitar  *  ibi :  Esurivr,  et  non 
iedisth  fiiihi  manducan  (Matih.  xxv,  55, 42).  Proiiidc, 
quia  de  his  qai  vcrssmtur  In  negoiTis  ci  operibus  hu- 
jns  infln«,  M  «ligunt  beneheere  indlgentrba»,  alii 
negiigunt :  t^rrquam  de  daabu^  Hi  moTendino  ftna  tn* 
lumetuT^  et  te»A  relintfuetUr.  Lectuifi  atttCiA  posittmi 
arbitror  pro  quiefte :  qflla  strtrt  qdi  ncqnc  ncikynH 
mundi  pali  tolunt,  slcut  surft  tctojngati  hdffihiei  h^- 
bentes  domos,  fbmllias,  flrtos ;  neqofe  aiiqufd  in  Ec- 
clesia  flgani,  sicut  pncposiii  velot  in  agficttltara  labo*- 
ranlefe ;  scd  veflui  ad  haec  hinrmi,  seceduni  ad  oiium, 
et  quieii  esse  diligunt ;  vcloti  memores  hiftrmitadifc 
soae,  non  sc  commiitentesmngt.is  actionibas,  cl  quo- 
dammodo  in  strato  infirmitatis  rogantes  Dcum.  fX 
ipsa  professio  habct  bonios,  habct  ficlos :  protnde  ctiam 
cx  his  «nut  ammetur^  et  vnus  retlnquetur.  Ad  quam- 
camqne  professionem  <e  convew^ris,  para  lc  pali 
ficios  :  niioquln  si  tc  non  paraveris,  Invenies  quod  non 
sperabas,  et  deftcics  aot  periurbabcrls,  Ad  omnia  ergo 
le  patatum  fkctt  qui  tibi  Toqoitnr,  ctim  tempus  est  el 
illi  h>quendi,  nondttm  jadicantfi,  et  tibl  aadiendi,!^on- 
dam  fitistra  pccnitendi.  Est  «ntm  modo  pccnitentki 
Bon  ffustra  :  erit  tunc  Ihisira:  Nnn  eMm  lonc  non 
poBnitebtt  homines  ma!e  tfxisse !  sed  nulio  modo  ITFIs 
jostftfa  Dci  tevocat  qnod  sua  Ihjastiiia  perdidrmnt. 
Justtnn  enfm  est  apnd  Deom,  at  modo  imperiiai  mi- 
S^ricordiam,  lunc  cxerceal  jadkium.  Ideo  nunc  noti 
lacclur.  hti  lacetur?  Arguai  quisque,  mnrmtiret,  si 
ncfft  l>er  toium  ot*bem  haec  Scripiura  reciiatur  at- 
()ue  caniatur ;  si  cessat  etiam  venalis  ferri  per  pa- 
blicum. 

S.  ^eirs.  1,5.]  Sed  revera  hoc  tc  pertarbat  homi- 
nem  chriStianum ,  quia  vldes  male  viventes  felices , 
renmi  hstarum  copia  circumffuefe,  sanos  esse,  super- 
bis  digtiilalibtts  emincve ,  incolumem  haberc  doniurh, 
gaadia  subriim ,  oliSequfa  clientium,  excellentissinias 
poteniias ,  niMl  UrlSte  Inteppeliare  vitam  ipsorum  : 
mores  nequissimos  vldes,  facultates  copiosissimas 
pei^picis;  ct  dtcit  cortuum  nullum  ^sse  divinum  ja- 
dicium,  omrtlaf  c:isibus  ferrt  ct  fortnitis  moiibus  ven- 
llfari.  I^amsi  ftcus,  Irtquis,  reshumanasrespicerei, 
iloretet  illius  iniqultas ,  ^t  mea  timocenita  laboraret  ? 
Oinnls  morbus  animl  habet  1*0  Scripturis  medicamen- 
tnm  «uum  :  qui  ^rgb  sic  tfgrotat ,  ut  isia  dicai  in 
«^Hfe  suo,  bibat  poiioiierii  pSalmi  bujus.  Quid  est? 
Iteriim  Inspiciamu^  quid  dlcebas?  Quid  rficebam,  1n- 
qnis,  nisi  qnod  vides?  Mafi  Roreiit,  bonl  laborant  : 
^'  quomodo  ista  Videt  Deus?  Accipe,  bibe  :  Ipse  tfbi 
banCy  de  quo  ista  Murmuras ,  rempcravii  potioncm  : 
tantnm  ne  recuses  sa1ul)errimum  poeuhim ;  accom- 
ifioda  per  aurem  os  eordis,  et  bibe  qood  audis  :  Noli 
imulari  in  malignteniibns^  neque  egtmnteris  fackntes  Mt- 
qnittttem.  Quonimn  tanqvam  ftenum  tito  ateKent^  ei  sfc- 
ul  4>tera  prati  cito  cadenL  Quod  tilji  longuin  videtur, 
eiio  osl  Deo  :  suhfutige  te  Doo^  ei  ^i  eito  erii»  Quod 
alt /amnmy  hoc  intelf Jglinos  ofera  prati.  Yilia  quasdatn 

*  10  Edd.,  dicetur  Hbi.  Sed  verios  fflss.,  (ttdtur  ibi :  id 
est,  in  Evangelio  quod  oonciom  prxleclum  ftiisse  conuDliA- 
jHiravit  8operiu& 


ENARRAIW  TN  PSALMUM  XXXVI.  m 

suftt ,  et  Baperddinn  «errft  tonettitai «,  aham  r»SceMi 
non  habent.  Proinde  per  liiemimi  vireiit :  ai  obi  anl 
ttmih  fervescere  ecoperil,  areiwent.  H^  «rgo  teni-  ' 
fm  est  hlemis,  glorla  tiia  nomAifii  sppirtW  :  sed  si 
afftaTadii  est  ehiritafls  t«a^  9\m  fmifiamA  aritonnii 
per  Memem ,  transit  frigns,  teni^  (Mi^s,  M  €St}ii- 
Aidl  dies  :  tanc  areseet  vH^)r  fMi ,  tanc  i^ppat«btt 
jtt*ortim  gloria.  Mmui  enim  esHs,  ait  Apostolas : 
qaomodo  vWentyir  arbores  p^  ffiemem ,  qoasi  ari- 
4lae,quasfi  mortuae.  Ergo  quae  spes,  sitnortoi  sanrns? 
Initts  est  Hdrx  :  ubi  ^ix  nostra,  ibi  et  vtia  nosira; 
Ibi  enim  chariias  nostra.  Ei  vita  vestra,  itiqaft,  alN- 
condita  est  eum  Ckristo  in  Deo.  Quando  areScit  qat  sie 
liabet  radlcem?  Qiiantlo  airtein  ettt  ver  nostromt 
qtiando  astas  nostra?  quando  nos  circtMnycsiit  di- 
fnitas  foHoram,  ct  abertJti  fructutim  locopietat? 
qoatido  hoc  erit  ?  Audi  quod  seqallur :  €«m  Ckrism 
«pp«rweri/,  vita  vettra,  fnnc  et  vos  cum  ijm>  apparetlth 
sn  gt&ria  (Coloss.  in,  5,  4).  Qtfid  ergo  modo?  Ntili 
eenmlari  in  matignantibtn^  neque  Ofmulefis  ftseientes  M- 
qnieatem.  Quoniam  tanquam  fcenm  cito  <xreseent^  at  tHO- 
ttt  otera  ptati  cfto  eadent. 

4.  [vers.  S,  4.]  Qftld  ergo  ta  ?  Spera  in  Domhnm 
HK  enim  sperant  ftoti  in  Doniiwam  :  spes  iiloram 
tttorialis,  spes  Iflortfm  caduca,  fragrMs,  volatica,  iraw- 
Biloria,  Inaniserit.  Spera  fn  Dmiinnm.  Ecce  spero, 
^uld  .igo?£:i  fae  bonitatem.  ffofi  madittam ,  qvam 
fespicis  ki  illis  male  floremibus  :  fde  b&nitatem,  et 
kthabita  terram.  Ne  fori«  boniutem^tra  inlM^Hatl^ 
ttcm  teiTJB  facias.  Terra  enim  Dottiini,  Ecctesia  ejus 
«si :  tpsam  rigat,  fpsam  crtit  ille  a^icola  Paier  (Jotm. 
»▼,  i).  Multi  enim  qaasi  etorcent  iMma  opera,  aed 
4aia  noii  inhabitanl  terram,  non  petihieMi  ad  agrieo- 
!am.  Ergo  fec  boniiatetn ,  non  exlra  terram,  §tA  in- 
tiabita  t<^ram.  Et  qoid  hafefebo  ?  Et  paseerh  Iti  4Mm$ 
^tfs.  Quae  sunt  divhios  ejus  terrae  ?  Dtvilke  ejna  Bo- 
tnrmns  ejns  ,  divillae  ^os  DcWs  ejas.  fpo^  «st  ille  e«i 
«citur;  Pars  mta,  i>omine(lHai.  Litii,  86).  I^e 
Ost  ine  de  qao  dicitur :  D&ttdnus  pars  hiHredfMs  mm 
et  catieis  mei  (Psal.  xv,  5).  Reientl  aeMone  eom- 
mendavimus  (a)  eharitati  Vesir»,  ei  i^m  esaepos- 
aessionem  nostram ,  et  nos  esse  posBeBsionem  M. 
Audi  q«ia  divltiae  letr»  bujos  Ipae^et :  vMe  ifM  «e- 
qniior,  Ddectare  in  Domino^  Tanqaam  qme^m^  et 
dixerfs,  Osfende  tnilii  divi«i«s  tern»  illias,  fn  qoa  me 
Jtibes  fiabttai^e ;  Deteetare,  tnqull,  4n  Dmin&^  ei  ^l^ 
Hbi  petitiones  cordk  tni. 

5.  SSgnfatiter  aceipe  petftkmei  eor4H$  tttl.  WseMie 
petitioncs  edtdh  loi  b  p«tHionib«8  cargfsv  diocMe 
quaihtnm  potes.  Hec  trmM  diettmi  cM  9ii  ^foo^ 
psalmo :  l>ei»  cordis  mei.  M  enlm  ieq«iit(fr  ei  dlell : 
Et  pars  mea  De^  meusin  satuia  {F$at.  Mn^  W). 
yatbl  gratia,  c«cus  est  eori^e,  rogai  ai  HlfNfrimeitr. 
Ista  •  roget,  qoia  et  Isia  I^  faeH,  et  fsia  Mos 


tegentia.  aIII  quidam,  tenent^  nam  at* 
kx»,  Ma  rbgei^  habent ,  e$to  ro- 


'   1  Aliquot  liss., 
lom,  etc 

*  Am.  Er.  et  tres  Mss. 
^et.  Alii  Mss.,  i&te  roget- 

(a)  rd  sane  commendavft  suitra,  col.  594  et  2J)5,  suuer 
psalmum  32  sermone  babito  apud  cartbagmem  inbaiimca 


^  5.  AOGWSTINl 

praesut :  sed  rogant  h»c  ctiam  mali.  PeiiUo  liaec 
earnis.  Infirraaiur,  rogat  se  salvum  fieri ;  salvus  fit 
moritorus.  Et  isia  pelilio  carnis  est :  et  si  qua  sunt 
talia.  Petilio  cordis  quae  est?  Sicul  petitio  carnis  esi, 
velle  sibi  reparari  *  oculos,  uiiqoe  ad  videndam  isum 
lucem,  quae  Ulibus  oculis  videri  poiest  :  iu  pelilio 
cordis  ad  aliam  lucem  pertinet.  Beali  enim  mundi 
corde ,  quoniam  ipsi  Deum  videbunt  (Matth.  v,  8). 
Delectare  in  Domtno,  ei  dabii  iibi  petiiionet  cardis  tui. 

6.  [vers.  5,  6.]  Ecce  desidero ,  rogo,  volo  :  egone 
implebo?Non.  Quis  ergo?  Revela  ad  Dominum  viam 
iuamy  ei  spera  in  eum ,  et  ipse  faciet.  ludica  illi  quid 
patiaris,  indica  illi  quid  velis.  Quid  enim  paleris ? 
Caro  concupiscit  adversus  spiritum,  el  spiriius  adversui 
earnem  (Gal.  v,  17).  Quid  ergo  vis  1  Jnfelix  ego  homo, 
quis  me  liberabil  de  corpore  mortis  hujus?  Elquia  ipse 
faciel,  cum  revelaveris  ad  eum  viam  tuam ,  vide  quid 
sequitur  :  Gratia^  Dei  per  Jesum  Christum  Dominum 
nostrum  (Rom,  vii,  24,  25).  Quid  ergo  facturus  est, 
quia  dictuin  esl  :  Revela  ad  Dominum  viam  tuam,  et 
spera  in  eum ,  et  ipse  (aciet :  quid  facict?  Et  educet 
sicut  lumen  justiiiam  iuam.  Modo  enim  abscondiu  est 
juslilia  tua  :  in  fide  res  est,  nondum  in  specie.  Ali- 
quid  credis  ut  facias ,  nondum  vides  quod  credis. 
Cum  auiem  coeperis  videre  quod  credidisli,  educeiur 
in  lumiue*  jusliliatua :  quia  juslitia  lua  erat  fides  tua 
(  Habac.  ii,  4 ).  Justus  euim  ex  fide  vivil  (RomA,  M). 

7.  Ei  educei  velul  lumenjuslitiam  luam,  et  judicium 
luum  sicut  meridiem  :  boc  est  clarum  lumen.  Parum 
erat  dicere ,  ui  lumen.  Lumen  enim  jam  dicimus  et 
cum  albescit ,  lumen  dicimus  et  cum  sol  oritur  :  sed 
nunquam  est  clarior  lux  quam  medio  die.  Non  solum 
ergo  educel  sicut  lumen  justitiam  tuam,  sed  erit  ju- 
dicium  tuum  unquam  meridies.  Modo  enim  judicas 
lequi Cbristum,  hoc  proposuisti,  hoc  elegisti.hoc 
«stiudicium  tuum  :  nemo  libi  ostendit  quod  promi- 
isit :  promissorem  adhuc  tenes ,  exbibitorem  autem 
exspecus :  in  judicio  ergo  tidei  lu»  elcgisii  sequi 
fluodnonvides.  In  abscondilo  est  judicium  tuum, 
adhuc  reprehendiiur  et  irrideiur  ab  infidelibus :  Quid 
credidisti  ?  Quid  libi  Chrislus  promisit  ?  Quia  immor- 
Ulis  eris,  et  dabit  libi  vium  aeternam  ?  ubi  est  hoc? 
.'quandodabit?  quando  fieri  poiest?  Judicas  Umen  tu 
iDagi&sequi  Cbrislum  promitteniem  quod  non  vides, 
quam  impium.  reprehendeolem  credidisse  te  quod 
iMNidum  vides.  Ei  hoc  esl  judicium  tuum  :  et  quale 
sit  judicium  luum  ,  adhuc  non  apparet :  in  islo  sse- 
culo  quasi  nox  esl.  Quando  ergo  educel  judicium 
tuuai  velut  meridiem?  Cum  Chrislus  apparuerii  viu 
DOStra,  tunc  ctvoscum  ipso  apparebitis  in  gloria 
(Colos^  lu,  4).  Cum  vcnerit  judicii  dies,  et  venerlt 
Christus*  et  congregaverii  omnes  gcntes  judicandas, 
quiderit  tunc?  Impius  ubi  abscondet  perfidiam  suam, 
cum  videro  fidem  meam  ?  Ergo  mudo  quid  ?  Angusiiae, 
iribulaiiones  et  lenUliones.  El  beatus  qui  perdural  : 

.   1  sic  Mss.  Al  Edd.,  prceparari. 
*  Quiaque  liss.,  m  tuinen. 

8.  cypriaiii :  qua  hi  dviute  hos  quoque  super  psahnumUd 
lermoues  proimnliatos  tUisse  ialelli^es  vanis  ez  loas. 


EPISOOPl   ■   ■  -  '     ^  SM 

quia  qui  perseveraverit  usque  in  finem,  hie  salvitt 
erit  (IfaifA.  XXIV,  13).  Neccedat  insulutoribus,  no 
eligat  hic  florere  ut  *  ex  arbore  fcenum  flat. 

8.  [vers.  7-9.]  Quid  igitur  debeo  ?  Quid  debeas  audi :  ^ 
Subditus  esto  Domino^  et  obsecra  eam.  Hoc  sit  viU  tua, 
obedire  praeceptis  ejus.  Hoc  est  enim  subditum  illi 
esse,  et  obsecrare,  donec  det  quod  promisit.  Perse- 
veret  bonum  opus,  perseveretetoratio.  Oportetenim 
semper  orare ,  et  non  deficere  ( Luc.  xviii ,  1  )•  la 
quo  appares  subditus?  Faciendo  quod  prxceplt.  Sed 
mercedem  nondum  accipis,  forte  quia  capere  nondum 
potes.  Jam  enim  ille  potest  dare,  sed  tu  non  potes  ac- 
cipere.  Exercere  operibus,  labora  in  viqea  :  finito  die 
pete  mercedem  :  fidelis  est  qui  le  adduxit  ad  viaeam 
(Matth.  XX,  8).  Subditus  esto  Domino^  et  obsecra  eum» 

9.  Ecce  facio ;  subdilus  sum  Domiao,  et  obsecro 
eum.  Sed  quid  tibi  videtur?  Yicinus  iile  ncquam, 
male  agens  et  florens  est ;  furU  ejus ,  adulteria  ejtis, 
rapinas  ejus  ego  novi ;  in  omnibus  elatus,  superbus, 
per  iniquiutem  exaluius  non  medignatur  agnoscere  : 
in  his  quomodo  durabo?  Morbus  ilic  est,  bibe  conira  : 
Ne  subamuleris  eum  qui  prosperatur  in  via  sua.  Pn^ 
speratur,  sed  in  via  sua  :  laboras,  sed  in  via  Dei.  llli 
prosperiUs  in  via  est,  in  perveutione  infelicius  :  libi 
labor  in   via ,  in   perventione  felicius  ;   quoniam 
iter  impiorum  peribit.  Novit  Dominus  iras  justorum , 
et  iter  impiorum  peribit  (Psal.  i,  6).  Has   vias 
ambulas  quas  novit  Dominus ;  et  si  laboras  in  eis, 
non  te  fallunt  *.  Yia  vero  impiorum  felicius  transito- 
ria  :  finita  via,  peracU  est  felicius.  Quare?  Quia  via 
illa  lata  est,  finis  ejus  in  profundum  inferni  perducit. 
Yia  vero  lua  angusU  est,  el  pauci  ingrediuntur  per  eam 
( Maith.  VII,  15, 14) :  sed  ad  quam  latitudinem  perve- 
nianl*  debescogilare.  Nesubasmuleriseumquiproipera^ 
tur  in  via  sua.  Jn  homine  facieiUeiniquitatemf  de^ne  ab 
ira,  et  deretinque  furorem^.  Quid  slomacharis?  Quidper 
iracundiam  et  indignationem  istam  aut  blasphemas , 
aut  pi-ope  blasphemas?  In  homine  faciente  iniquitatem^ 
desine  ab  iVfl,  et  derelinque  furorem.  Nescis  quo  te 
provocet  ira  ista  ?  Dicturus  es  Deo  quia  iniquus  est, 
illuc  pergil.  Ecce  ille  quare  felix  est ,  et  ille  infelix 
est?  Vide  quid  pariat :  offoca  malam  concepiionem. 
Desine  ab  tra,  et  derelinque  indignationem^  ut  jam  resi- 
piscens  dicas  :  Jurbaius  est  pras  ira  oculus  meus 
(Psal.  VI,  8).  Quis  oculus,  nisi  fidei?  Interrogo 
oculum  fidei  tuae :  Credidisti  in  Christum ;  quare  cre- 
didisti?  Quid  tibi  promisit?  Si  feliciiaiem  sseculi  hn- 
jus  tibi  promisit  Christus ,  murmura  adversus  Ghri- 
stum.murmura  adversus  illum,  quando  vides  inflde- 
lem  felicem.  Quid  tibipromisit  felicitiUis?  Quid  nisi 
in  resurrectione  roortuorum?  (}uid  autem  in  liac  viu  ? 
Quod  ipse  :  quod  ipse,  inquam.  An  dedignaris,  serve, 

discipule,  quod  Dominus,  quod  magister  ■  ?  Nonns  ab 

^  Am.  ct  Hss.,  et  ex  arhore<,  etc. 

*  sic  omnes  prope  Mss.  At  Edd.:  Has  vias  ambula,  ^uas 
novit  Dondnus ;  et  si  ambulas  in  eiSt  eic. 

a  Mss.,  pervemal. 

^  NoDQuin  Mss.  ooosianter,  indignaHonem. 

•  Sic  ahquot  Mss.  Edd.  vero  :  Qtod  autem  m  hac  vila  pa- 
teriSj  quod  non  tpse,  m  qute  magis  dedignaris  serve^  dua  - 
jnUe,  quam  Dommt»,  quam  magister  f 


S6t 

ipso  aadis  :  Non  eU  servus  mfiJQr  dotMno  «uo,  et  non 
esi  diuipuiu$$upermag:itrum{Joan,  xiii,  16)  ?  iUepro 
le  dolores  flagella,  opprobria,  crucem,  mortem  pas* 
susest.  Et  quld  horum  justo  debebatur?qoid  noo 
tibi  peecatori  debebator?  Ergo  tcne  directumoculum 
tHum^  ne  turbeliir  pr»  ira  :  lh$ineab  ira^  et  dereHwpie 
wdi^nationmn.  lleiubammUri$uimaiign£facia$:qvAii 
imitaiide  eum  qui  maligoe  (aciendo  floret  ad  lempus* 
Ne  aubmmuleriif  ut  maUgne  (adai.  Quoiuatn  qui  mali- 
gne  agunt^  exlerminGbuntur.  Sed  felicilaiem  eorum  vi* 
deo.  Crede  iili  qui  dicit :  £a;leriiitiia^iiiilitr  :  quia  me- 
liiis  ilie  videt  quam  luv  <:ujus  oculum  turixire  ira  mm 
poiest.  Qnomam  qui  matigna  agmU,  exierminabunliir. 
SuiiineHtei  amlein  IhminuM*  NoR  enim  aliquem  £alia- 
cem,  sed  utique  ipsam  Teritatem  :  non  enim  aliquem 
uiniis  valenUHU,  sed  ulique  omnipotentem.  Swtinen" 
UiamitmDonunum^  ipii  kmreditate  pomdebmU  lerranu 
Quam  lerram ,  nisi  illaro  Jerusalem,  ciyus  amore  qui 
esardesdt,  pervenict  ad  pacem  ? 

10.  [mts.  10.]  Sedquamdiu  peecator  iloret?  qu.im* 
diu  sikitinebo?  Festinas :  cito  erit  quod  tibi  diu  esu 
laflrmitas  facit  diu  videri  quod  cito  est.  Quomodo  iu- 
miiimtur  desideria  xgrotorum?  Nibii  tamdiu,  quam 
ut  eaXix  sitienti  temperetur.  Utiqoe  festuntur  a  suis» 
ne  forleoflendatarinfirmus.  Qoando  fiet?  quando  co- 
quetw?  quaudo  dabilur?  Geleritas  est  in  iilis  qui  tibi 
senriool,  sed  iniirmitas  tua  duitiimum  putat  quod 
cito  agiior.  Ergo  videte  inedicum  noslrum  biaiidien- 
lem  infirmodicenli :  Qu  .mdiu  durabo?  quamdiu  eril? 
£l  adkuepuiiHmtti  etnott  erU  peecator,  iiilcr  pcccalo- 
res  certe  gemis,  de  peccatore  gemis  :  piisiliuiii,  et 
iion  erit.  Ne  forte ,  quia  ttbi  dixi ,  Suitinentei  autem 
Oominum^  ip»  hmreditate  poaidebttnt  terram^  ne  sus- 
tineoUam  istam  iongissimam  putes ;  moiiicum  sos- 
Uue,  oioe  fine  i>ccipies  qiiod  sustines.  Adbuc  pusii- 
lum  ;  uodicum.  Recole  aimos  ab  Adam  usque  in  iio* 
dieraam  diem»  percurre  Scripturas :  heri  pene  ille  do 
pandiso  lapsus  est.  Tot  sxciila  emensa  et  evoluta 
Muuk,  Ubi  suot  prsterita  tempora  ?  Sic  pauca  qtiae  re- 
staat,  ntique  transibunt.  Si  toto  iiio  teinpure  vivercsi 
ex  §00  Adam  de  paradiso  dimissus  est  osque  in  lio- 
diemiim  diem ;  certe  viderus  vium  tuam  non  fuisse 
diulamami  qu»  sic  avolusset.  Uniu&autem  ciijiisqoe 
booiinisYiu  quanta  est?  Adde  qiuintosiibet  annos» 
dne  loogisftimam  senectutem »  quid  est?  Nonne  aura 
est  BaUHioa?  Ergo  longe  «it  dies  jiidicii,  quaudo  erii 
retribotio  inju&tonim  et  justonira  :  tiius  eorte  dies 
Hllimos  loage  alMsee  non  poiest.  Ad  liunc  f e  praepora. 
Qnalis  adm  eiierls  de  bac  viia,  talis  redderis  iili  vi- 
t«e.  Post  vitam  istam  parvam  nondiim  eris  ubi  eruiit 
soncli,  quibas  dicetur  :  Venite^  benedicti  Patrii  mei « 
pgr^piu  regnum  quod  vobii  parainm  at  ah  initio  mnndi 
( Jf 4iflA.  siv,  54 ).  Nondum  ibi  eris,  quis  nescit?  Sed 
^m  poterif  ibi  esee»  ubi  iiium  quondam  ulcerosum 
paopeiem »  diTcs  iHe  saperlMis  et  steriiis  in  mediis 
81115  tormentis  vidit  a  longo  requiescontem  (Lut.  ivi  ^ 
93 ).  1n  illa  ^iiie  positus,  certe  securus  exspectas 
iudici  diem,  ^tiaiulo  recipias  et  cerpus»  qiiaodo  iin» 
UMiieris^  st  aiigfiu  xqueris.  Ergo  qiunium  est  ouod 
Sa^ict.  AiHxrsT.  IV. 


EiNARRATID  IN  PSALMLM  XXXVI.  M 

fcstinamus,  et  dicimus  t  Quando  eat?  Tordum  erii?' 
floc  dicturi  filii  oostri,  et  boc  dicturi  oepoies  nostri  r 
et  cum  singuJi  qnique  sibi  succedentes  bsnc  dieiun 
suiii,  sic  tratisit  quiid  adiinc  pusillutn  futoroffi  esiv 
qttemadmodom  Iransiii  totiiin  quod  jam  practeritom 
esu  0  infirme  I  Adhue  puiiUum »  et  uon  erit  peceu* 
tor. 

ii.  Et queerei  tocnm ejui,  et  non in»eniei.  Oilettdfl •, 
quid  dixit,  tion  erit :  iion  qiiia  ooniino  iion  erit;  sc« 
qiiia  ad  nuilos  usus  esse  polerii.  Si  enim  omnlno  iion 
erit,  nec  torquebitur :  jam  ergo  seeuritas  data  esC 
peccaioH ,  ut  dicat :  Faciam'  quidquid  volo  qoamditt 
vivo,  postea  non  ero.  Noii  erit  qui  doleat,  tion  crit 
qoi  torqoealur?  Et  ubi  esl,  ite  in  ignem  aHernUm.qfd 
paratui  eet  diabolo  if  angetii  ejui  {Mnttk.  xxv  ^  41)  ? 
Sed  forte  nuKsi  in  igticin  Ulum  nou  eruot,  et  coiiio« 
mentur.  Noii  illis  diccretur ,  Ite  in  ignem  wtemum  ; 
quia  non  futiiris  non  esset  astemus.  Ei  lamen  quld 
lllic  futumm  sit  eis,  uimm  omnino  conswmptio^  an 
dolor  et  cmciattts,  non  tieuii  Doinimis  diceiis  :  /M 
erit  ploratui  et  itridor  deniium  (Id.  viii.  li).  Qitomodo 
ergo  plorabunt  et  stridebwit  deniibus,  si  iion  erunt? 
Quomodo  ergo  hic  Adhuc  puiiilmn,  et  non  ^rit  peeea- 
tor,  nisi  qoomodo  in  sequenti  versu  exposoitt  Etqum*^ 
rei  loeum  ejui^  et  non  inveniei?  Qiiid  est.  ioeum  ejmt 
Usum  ejus.  Ilabet  enim  aliqueiii  iisum  peccator?  Ha* 
bei.  ilic  utitur  illo  Deus  ad  probandain  juslum,  c|ao*> 
modo  usus  est  diabolo  ad  probandum  Job ,  quomodo 
usus  est  Juda  ad  tradcndum  Gbrisium;  Esi  ergo  in 
bac  vlia  qiiod  agator  dc  peccatore.  Ilic  est  crgo  locos 
ejus,  quoinodo  esi  in  fornace  aurificis  locus  paleiGi 
Ardet  palea,  ot  anrum  purgetur  :  sic  saivii  im|iius| 
ul  justus  probetur.  Sed  ciim  trvnsierit  tcmpus  pioba- 
tionis  nostrse ,  qiiando  non  erunt  qui  probeiitur .  uoti 
erunt  per  quos  probentur.  Humquid  qiiia  diximus » 
Non  erunt  qui  probentur,  non  enmi  ipsi?  Sed  qiila 
jam  hon  opus  erit  peccatoribus  per  quos  Justi  proben- 
tur :  Et  quara  locum  ejui,  et  non  invemet.  Modo  qusro 
locuin  |)eccaioris,  invenies.  De  peccatore  fecit  Deoft 
flageilum,  deditei  et  faonoremi  dedit  el  et  potesta^ 
tcm.  Aliqiiarido  enini  facithoc;  dat  peccatori  pote« 
stntcm,  Aagellantur  indo  res  buiiianu: ,  emendaotiir 
indepii^  Peccatori  illi  bocreddeturquoddcbeUir :  ei 
taiiien  factiini  est  de  illo  unde  proficiat  ptns ,  uiide 
dcficiat  iinplus.  Quofrei  loeum  ejui^  et  non  inueniu. 

li.  [ven.  II.]  kaniueti  autem  kaarediiate  pMtM* 
bunt  terram.  tcrfa  est  illa  de  qua  s,Tpe  locutl  somus, 
Jerusalcm  sancia ,  quac  liberabitur  de  peregrinaiioiio 
i^ta,  ei  in  aiternum  vivet  cum  Dco  et  de  Deo.  Ergo 
hesreditate  poaidebunt  terram.  Qua  ecutit  delicim 
ipsorum?  Et  detectabuntur  in  muttitudine  pacie,  Delo* 
cteturhicimpltisitlein  muliitudiiie  aori^  In  imiltitoditio 
argenti,  in  multiliidiue  mancipiorom ,  tn  moiiimdMa 
postremo  baiarbm,  rosarmn,  vinolentifl^,  laolissiim>- 
rum  et  luxuriosortim  convivionim '.  if;ec  ost  i 


«  vox,  pti,  abest  a  Mtt.  Paulopost  io  Edd.  eraift roddi^ 
tur  :  cuius  looo  ex  Mas.  repooimos»  raddeiwr. 

•  \M.,  poitrmo  opum  dieenBmm  Ez  usi.  ameoi  quik 
dam,  Gdorwn,  roearum  :  nonmiUI,  oUuaruniu,  rmmmm^: 
alii,  odoriferarumrpiarm :  pluresdofiique,  Mjrwii,  rgm'^ 


m  S.  AUGVSTINI 

(i;i  cui  invideft,  Iste  flos  est  qul  te  delectai?  Nonne 
ctei  semper  sic  essei  plangeiidus  esset?  Qax  erunt 
aiMem  deKcix  tu»?  El  delftclabuntur  in  muUUudine  pth 
cis.  Anrttm  luum  pfli ,  argentum  tuum  pni ,  prxdia 
nm  pax»  yiui  tna  paXt  Deus  tuus  pan.  Quidqvid  dtcsi* 
ileras,  pai  iibi  erix.  Quia  bic  aurum  qiiod  est,  non 
potest  tibi  esse  argentum ;  quod  vinum  est ,  non  po- 
lesl  tibi  esse  panis;  qood  tlbi  Iniest,  non  p'»teste6se 
pmus  :  Deos  tuus  toliim  tibi  eril.  Mandueabis  eum^ 
nc  esurias;  bibes  euin,  ne  silias;  illiiniiiKtbens  ab  eo, 
ne  sis  cxcus;  fulcicris  ab  co,  ne  dcAcias;  possidcbil 
ie  tolum  inicgrum ,  lotus  intrgcr.  Angiisiias  non  ibl 
pntieris  ciim  eo  ciim  quo  totum  possidcs  :  lcturn  lia« 
bcbid,  boiom  eiiUc  habebil;  quia  to  ct  ille  onum  eii- 
tis,  quod  onum  totum  et  ille  babcbil  qiri  vos  possidet. 
11»  nuit  reHquim  homim  paeifico,  Hoc  cantavimus  ! 
qui  versus  longe  quidem  esl  in  isto  {lealmo  ab  his  Ira- 
ciaiis  verstbiis.  Sed  quia  ipsom  canlavimos,  ad  ipsnm 
cbmdcre  dcbi*mus.  Tu  tanium  sccorus  csto ;  eu$todi 
iHHocentiam ,  preiiosa  res  cst.  Furari  vSs  a!iquid, 
eredo,  jil  acqoiras  :  vide  qiio  manum  mitiis,  et  unde 
tollis.  Hac  vis  acqnireret  hac  perdis  :  acquiris  pocu- 
uiam,  pcrdis  iniiocentiam.  Kvigtlct  poiius  cor  luum  : 
qui  volebas  actfuirere  pccuniam  et  perdis  innoccntiam, 
perde  polius  pecuniam  :  CuO^dl  innoientiam ,  et  vide 
direclionem ,  qiiia  dirigct  (e  Dciis,  ut  omnia  qua  cum* 
que  viiii,  vdis  et  tu  :  ipsa  enim  cst  directio.  Nam  si 
10  nolis  quod  Deus  vult,  curvus  cris,  ct  pmviL^s  liia 
Mon  tc  iiermittet  planari  *  recto.  Custodi  crgo  innocen' 
tiam,  tide  direclionem  :  ei  noll  pularc  quia  finiui  isla 
vita,  liniiua  est  liomo;  quia  iunt  reHquite  liondni  paei' 
feo. 

SEBMO  11. 

pe  secunda  parte  Ptalm. 

I.  De  psalmo  isto  ioqiii  Charitali  Vcstrac  ,  el  jiissi 
s-rmiis,  ct  obtemperare  dcbuimus.  Voluil  eniin  Domi'- 
Hus  propier  imbrimn  niniieiaiem  retardare  profc- 
ciionem  iiosiram  ;  ei  iiiiperatiim  est  nobls ,  ne  vaca- 
rei  hic  ei*ga  vos  lingua  nostra,  cnm  cordis  nostri  ne- 
gotiuin  scmper  sitis  * ,  siciit  ct  nos  vesiri.  Commen- 
dnveramus  autern  Jam  volaniatcm  Dci  in  ihto  psalino, 
quid  nos  veltt  doccrc  ,  quid  admoncrc ,  comra  qoid 
eaulos  cssc  ,  ct  quid  tolcrare ,  ct  qoid  sperare.  Duo 
cnim  gencra  hominum ,  jiisloniin  ei  iniquonim ,  in 
hac  terra  et  iii  hac  vita  commixia  sunt.  HabeAi  sln* 
gula  istn  genera  proprias  intctitiones  cordis  sui.  Ge- 
nus  justornm  conator  in  sublimia  per  humilitalcm  : 
geilus  fnit|u<Miiin  pnrpondcrat  ad  infcriora  per  ela- 
Hoticm.  Hoc  cnim  se  deprimit  ut  surgat,  iliod  se  ex- 
tollit  ut  cadat.  Ex  eo  dft  ut  onum  geiius  lolereti  alie- 

fWN.  Mias  forte  ex  poleherrimi  et  celeberrfmi  Campanlae 
p- Qkliuoiniue  vocalKUil  am«eoa  looa  et  fructuosa  pnedia, 
uti  cicero  aocfpere  yidetur  in  oraiione  pro  Calio :  «  Cuius, 
t  alt,  ta  horlos,  domum,  baias,  jure.  suo  libidines  omnium 
t  commearent.  »  Tcstator  vero  liicronvmus  in  lib.  2  coi>t. 
Je¥iiiian.«  c*  9,  palmas  seu  f 'aliflanim  mHa  baias  anpcllari. 
Qoa  porro  suhsequitnr  voi,  roMirtfm,  biic  rorsltau  irrei  sit 
ffo  aitera  propinqua  vooe,  vehiti,  menmrvm, 

«  M«sriqtt6  iias.,  pacori. 

>  cdd,  kMs.  Melius  aliqnol  Kss.,  <Atp» 


EPISCOPI 


K\ 


rum  toiereuir ;  propositnmqne  slt  Jnstis  Ipsos  ellaro 
Iniquos  in  vitam  aeternam  lucniri,  propositum  autcm 
biiquis  rcddere  mala  pro  bonis,  et  cos  qui  sibi  vitam 
aiernam  volont,  si  fieri  potest,  •eliam  viia  temporalf 
pnvare.  ^gre  enfm  feri|  ct  injiislus  jfiBtum,  ct  jostus 
kijustum  :  oneri  sibi  sont.  Nemo  dubiiat  qood  isU 
duo  alterutnim  stbi  oneri  sont,  sed  diversis  tntentio- 
nibus.  Ad  hec  enim  justus  injusio  oneri  est,  qoia  ln«i 
justum  eum  esse  non  vult,  scd  enm  justom  fferi ,  ci 
optat  volis,  et  conator  factis  :  injostus  aulem  sic  odil 
jusiumi  ul  iioiit  eum  esse^  oon  ut  bonum  velil  cssc^ 
ttuanto  enim  fooniis  est,  tanto  magis  onerf  esl  iRiqtii^ 
tati  illitts.  Ei  laborat  qoidem,  ai  fleri  potest,  ut  eiipi 
injustom  Ihciat ;  si  aotCm  noo  polost ,  de  medio  tc>i> 
lai ,  et  a  soo  ts^o  molestiaqoe  remoteat.  Sed  ei  sl 
cum  fecerit  injustirm,  nihilomious  oncH  iiii  erit.  Non 
enim  justus  tantun  in}usio  oneri  esl>  sed  et  doo  inju^ 
sii  vix  se  patiiiniur :  et  quando  se  videniur  diiig(*re» 
eonscicnliam  sibi  dcbeiil ,  non  amicitiam.  Tonc  ntt- 
lem  sccom  coneordant ,  quando  in  perniciem  justi 
oonspirant ,  noii  qoia  se  amani ,  sed  qoia  com  qui 
amandus  erat  simol  oderunt.  Conura  boc  gemw  bc» 
niinom  indieit  nobis  Dominos  Dcus  noster  loleran^ 
tiam  d  affectut»  illiim  charitatis ,  qoem  novimus  in 
Bvangelio ,  pr:ccipiente  nobis  DominO  ei  dicenlc  : 
DiHgm  immicoi  oeetroe,  H  henofadto  td$  qm  odorunt 
00%  (Mattk.  V  i  44).  Sicul  ct  Apootolos  :  Noli  oinci  a- 
malo^  ted  vince  in  bono  malum  (ftemi.  zii,  il).  Cnn« 
tcnde  cum  maio,  sed  de  bonitale.  Ipsa  est  enim  yera 
conteiilioi  vcl  polius  cortamen  salobre,  ot  siibonua 
conlra  maliim ,  non  ot  sini  dno  mali. 

2.  [oers.  12,  13.]  Ergo  ad  Psaimum  respieiie. 
Prim»  partes  jam  Iractabe  sont,  seqoontor  baec.  O^ 
iertabit  peccator  justum ,  et  etridet  super  eum  dentikuo 
suii :  Dondnme  auim  irridebit  eum.  Quem  T  Ulique 
peecatorem  sirideniem  soper  jiistum  dentlboa  aois. 
Unde  aulem  Dominue  irridebit  eum?  Quomam  proepi* 
eit  tiuod  veniet  dies  eju$,  Acerbos  videtor,  eum  miiia- 
lor  joslo  nesciens  horam  siil  crasttnam  :  DeintiHis 
auiem  vidct ,  et  prospicit  diem  ejos.  Qoem  dicns  l^ 
Qoo  reddel  unicuique  secundum  opera  aim  {Mitttk. 
avi ,  27).  Tbcbaurizat  cnini  sibi  iram  in  dte  ir» 
el  revelaiionis  justi  judicii  M  (Aom.  h«  5).  Sed 
Dominiis  prospieit ,  to  aotem  non  prospieis  >  liMlica* 
Tii  iibi  qiii  prospicit  ^  Tu  diem  iojusti  qoo  p<eiiaa 
peusurus  est  ignorabas  :  aed  qui  scit,  non  le  eebvii. 
Non  parva  pars  scientia  est ,  sctenii  eonjungl.  Ule 
habet  oeulos  eognitionts,  tu  foubeioeredulilalis»  Quo4 
vitkt  Deus,  crt^  tu*  Vcniel  enim  dies  injusii,  qncrn 
piospicit  l>cue.  Qui  dies?  Gi^usqne  ▼tndictjc.  IHie^ 
oesse  est  cnim  nt  vindicclur  In  impium  ,  vindi* 
ceior  in  injoslnm ,  sive  eonTeriai  ee ,  sive  iwiti 
»e  convcrlat.  Si  enim  se  eonTeeterii,  hoe*J|iaiiiu 
in  iiio  vindicalur  ;  quod  periil  -  iniqttitas.  Mgnue 
irrisil  DooMnus  prospiciens  dies  iniqooriHn  doertun  , 
&L  Joda  ipadiioris  et  Sauit  persecotoris  (i&d.  t  el  isi)  If 

«  sic  Uss.  At  Edd.,  indicabil  tibi  quas  prospieU.  Ct  paulo 
post :  qnopoenas  passurus  est  ignorabas;  sed  qtd  sctl,  no9 
u  ceiwU. 


t^  ENAnRATIO  1N 

Vnios  aiem  prot|lexit  lul  pomara ,  alterii»  a^  jastl- 
tiam.  Iq  iiirum<|Qe  vliMlicaluiii  eftt :  Ule  es4  f^eheiiiiae 
Iguibus  depu(auis«  iMeeciftttti  vooe  prostiratiM.  Erge 
et  tu  ^uem  paieris  iniquum,  per  octilosfldei  prospice 
eum  Deo  dks  e}us ;  ci  cam  eum  videiis  iii  le  saerleii* 
lem,  ilie  tibt :  Isie  tut  correetos^  moeirai  ^  erit;  »ut 
perseverans,  meeuro  non  erlt. 

5.  [r€r$.  14-16] QuidenlmTInjiistitia  lajnsUlibi 
mMsetfCf  iUiBOAnoeel?  Unde  flcri  potest,  m  Ini- 
qnltas  eftts«  qOis  per  ejus  Indignailenem  <t  odium 
procedU  ad  .aedendum  le,  non  pHus  ipsurti  Vastct  in- 
ius«  ^ikaro  te  teniel  foris?  Tuiim  corpiis  premit  adver- 
lius,  iUiusanimllm  pulre£icil  iniquitas.  N.im  et  quid- 
qutd  im  ie  profert ,  in  lUum  redit.  Ejus  enim  perse- 
euilQ  le  facit  purgatum ,  lUom  reura.  Cul  ergo  pius 
Docet?  Eeee  saeviendo  exspoiiavit  te  :  quis  dainno 
gravioio  percutiiiir,  qui  amitUt  pecuiuami  an  qui 
amiilii  fldero  ?  Noroni  doiere  damiia  isiat  qui  habeiit 
octtlum  ioteriorem.  Muliis  enim  furget  aurum ,  fides 
Hon   fulgei.  Habeni  quippe  oculos  unde  auruin  vi- 
deanl :  unde  fidem  videanl ,  uon  babeiit.  Nam  si  ha- 
bereHi  et  viderent ,  uiique  pius  amarent :  el  latncn 
quando  eis  frangluir  fldcs,  clawant»  invidiam  facionl, 
et  dieunt :  0  fldes  I  ubi  est  fldcs  ?  Amas  eam  ut  exi«- 
gas ;  ama  ui  exiiibeas.  Efgo  quia  oinnes  qui  iierse" 
quuntur  jttstos»  graviore  damno  ferittntulr,  et  graviore 
purnieie  affltctaulur ,  cum  in  eis  vasuiur  ipsc  .ini- 
mos;  seqiiitur,  ei  osiendil  hoc  Psalintts  :  Gladmm 
tduserunl^  pueatareM ,  imendenmi  arcum  ttuim  :  ul  de- 
jkiattt  imopam  A  pavperemt  vt  truddent  rectot  eorde. 
Framea  earum  uiiret  iu  ear  ipeorum.  Facile  est  ut  fra- 
moaejus,  id  est,  gladios  ejus  pervenlat  ad  corpiisUittm, 
sicut  penrenitgladitts  perseeutorum  ad  corpora  mari^- 
nim ;  sed  percusso  corpore »  eor  mansit  illxsttm  :  ii- 
litts  aulem  corqul  gladium  eduxit  in  corpas  justii  non 
plane  mansit  illxsttm.  Hoc  psalmuslsie  testaiur.  Fra- 
inea  eorum  nen  iniret,  dixit,  in  corpus  eorum  :  sed^ 
Frameaeormu  imtrei  in  cor  iptorum.  In  corpore  occidere 
Toluerttoi » in  anima  mOriantttr.  lUos  enim  quorum 
corpora  imerfleere  voluerunt,  securos  Dominus  fecit, 
dieens  eis  :  Notiu  tioiert  eot  qui  eorput  oecidmtt^  ani- 
flMni  auiem  noa  pottunt  oeeULere  {Matth.  x,  28).  Quale 
est  miiein  saevire  gladio,  nec  posse  occidere  nisi  cor» 
pHs  Ininiici,  el  posse  occidere  animsm  suam?  D^si- 
pHini,  contra  se  saavittnt,  insaniunl,  non  se  videni : 
laoquam  si  vellet  aliquis  per  corpus  soom  femim 
irajicere,  ut  conscinderet  lunicam  allerios.  AlieiHiis 
qoo  ^rvenisii »  et  oon  attendis  qua  trajecisti :  UliOs 
conseidisti  Testem,  luam  camem.  CoitsUt  ergo  plos 
essequod  se  laedunt  faiiquii  et  quod  sibi  nocent,  quam 
qaod  sU>i  videntur  nocere  illis  qflos  oderttnt.  Ftantea 
evfo  eorum  intrel  iu  eost  iptorum.  Senientia  Domlni 
esi>  aliter  fler  non  potest.  Et  arcut  eorum  canteratur. 
Qoiii  est  ^  erciM  eorum  eonteratur  ?  Iiisidiae  ipsorum 
fmatfentur.  Sttperios  enim  dixorat :  Cladium  eduxe^ 
fum  peeeaioret ,  tni^ndcnnil  areum  tuum.  Giadii  edo- 
ciionem,  inlelligi  voluil  aperlam  oppugnationem  : 

<  Slc  xs.  At  Edd.,  mais. 


PSALMUH  XXXVI.  3  « 

arcus  aotem  intentionem ,  ocetiltas  ki^idios  lnielligi 
voluii.  Ecce  giadlus  ejus  perimii  eum,  et  disposiUo 
insidianim  ejos  fntstratur.  Quid  est ,  firustrator  !  Ni- 
bil  nocet  jusU>.  Qttdmodo  ergo  niliil  ei  nocnit,  verbi 
ghitiav  qucm  sic  exspoliavit,  cul  tollendd  res  suas  od 
aogiisiias  perdatit?  Habei  qaod  eanlet,  JMimI  esl 
modNrttm  y»t/o  tuper  divitiat  peecalOrmn  nmUeu* 

4.  [em.  17.]  Scd  poienies  suntHiiqui)  et  malln 
fecimit,  et  soppetit  eis  renim  eflecius;  agendi  celerl- 
tas ,  jussionem  obedienlia  sequitor.  Namqnid  semper 
Ste  ?  Qtioiiiam  hraeMa  peecatemm  coHtereniur.  Dra- 
ehia  ergo  eorura ,  polenlla  eorani.  Qnid  faclttnis  ea 
In  gehcnna  ?  An  quod  racit  iHe  dives,  qni  spiid  supe- 
ros  epulabatur,  apud  inferos  torqtiebaiur  {Lue.  xvf , 
19 ,  S4)  ?  Braekia  ergo  sonmi  contermtur.  Confirmai 
autemjuttot  Demimu.  Qitomodo  eos  cbnfirmat?  quid 
els  dlcit?  QtiOd  diciUir  lii  ailn  psalmo  :  Snsilli»  Do- 
mlttiim,  ^riiiier  age^  et  eonfortetur  eOr  tuum,  et  eutline 
Doniimm  {Ptal.  xxvi,  U).  Quid  est  hrO,  SuttiueDo* 
mittwii ;  Ad  lempas  lalioras,  in  «teniura  nnn  labora- 
bis  :  bkevis  esl  molesiia  lua ,  mterna  erit  beatiludo 
Uio  :  ad  modieuiii  doies,  sine  fiile  gniid<  bis.  Sed  inier 
molcsiias  incipis  labi  ?  Proponidir  exempium  ei  pas- 
slonuro  Christi.  Vide  quid  pro  te  penulit,  qnl  qaare 
perferret  non  habebai.  QuanUcumque  patiarls ,  non 
pervenies  ad  illas  insuilationcs,  ad  illa  flagella,  ad  11- 
lam  ignominiosam  Tesiem ,  ad  illam  spiiieam  eoro- 
Baro»  ad  iilam  postremo  chicem  non  pervenies,  quia 
jam  el  de  pmna  generis  bumani  sublaUi  esti  Com 
enim  sub  antiqttls  scelerati  cnieingerenlttr,  mpdo  ntil- 
Itts  cniciflgiior.  Honoraia  est ,  et  flniui.  FlnlUi  est  In 
poeila ,  manet  in  gloria  K  A  loeis  sopplicionlm  feeli 
Uaiksiittm  ad  fronies  imperiiiorum.  Qui  iamam  liono* 
rem  dedit  p«mis  suis»  quid  servat  fldelibas  soisf  Hls 
ergo  rebus,  his  verbis,  his  aUoeutionlbus ,  boc  UH 
exemplo  eonfurmut  juttoe  Dominiu.  Snvlani  qoantam 
voloerilit,  oiqaafitum  permissi  foerint  pbceatoi*es  : 
eonfirmatjuttotDomitmt.  Quidqaid  acciderit  justo, 
volunUiti  divin»  depulet ,  non  potestoti  Inimiei.  S»- 
vire  iile  pOtest :  ferire,  sl  lllenoltterH,  non  pdtest.  Ei 
si  ille  voltterlt  ot  feriat,  novii  suum  qoem^Mimodum 
excipiat :  Quem  emm  diUgk  Dommut ,  eoirriplt  :  fiu- 
gellat  autemomnem  fiUum  (piem  recipit  (Metr,  xn,  6)« 
Quid  sibi  ergo  plaudit  miqous,  qttia  fl;igellum  slbi  do 
iUo  fecit  Pator  moMs?  Illam  assomU  ad  ministeriunt  ^ 
me  erudU  ad  pat^imoniam.  Nee  atlendero  debemoa 
qtlaoiam  permitlai  liyastls,  sed  qoantttm  sertei 
Justis. 

§.  Sed  debemas  oplare  eiiam  Ulis  pef  quos  flagel- 
lamor,  ut  eonvertantor»  ct  flngeUeniur.Sic  enim  suos 
fldeles  erudiebat,  qoi  de  Saulo  flagellum  sibl  fecerat, 
sed  posiea  convertil  et  Sanluin.  Eteum  Ananim  sau- 
cU),  a  qiio  baptixatos  est  Saiilus»  diceret  Domtnus « 
illom  suscipienduin  esse  Saulum,  qoia  vas  esseC  ele- 
ciionls;  respondit  AnaniaSy  timeiis  el  exborrescehi 
audita  fama  Sauli  persecuioris  ;  Domue^  audiw^  ln- 
quit,  ego  de  mro  itto  quantat  perteeutionet  taneth  toit 
fecerit  in  Jerosolyma ,  et  nune  aeeepiit  litietit  vadit  i  ^ 

*  Quii:dedm^.,  ^rotfo. 


m 


MbUumqui  iMekerit  invoeente$  fiowwM  lUHm ,  iralttti  H 
rigH,  et  ad  f^ntifieei  ud4Mat.  El  conlrM  Dominos  : 
Sine,  inqutl»  e§o  UU  oiteudam  qm  iltum  ep^rteat  paA 
pro  nomine  meo  (Act.  ix.  15-16).  ReiWam  illi ,  iiiquil. 
vindicabo  me  de  illo;  ei  fKiiietur  pro  nomine  mco> 
qiii  ssvk  io  nfHneii  mcum.  Erodio  \t\  erudivi  per 
eum  alioB ,  orudi.im  el  Ipsum  per  alios.  F^clum  esi 
lioc,  el  noTimus  qusmta  susiinncrit  Sauius,  mulfO 
ptura  qaam  feceniK  qnasi  avanis  exaclor  cum  usurii 
receptl  guod  dedcrai. 

6.  Sed  vulc  uinim  in  Hlo  imptetttm  sit  qvod  modo 
Psalmus  dicit ,  Conpmat  auiem  jugtoi  Dominui.  Non 
solum,  inquil  Idein  Paulti»»  cum  "nulka  maln  potereiur, 
sed  el  gtorimnur  in  iribulaliombus^  identce-quia  tfiMoHo 
patientiam  operatur^  patientia  probationem  ,  probath 
gpem,  $pesauUm  non  eonfundit^ijuia ckarila$  Dei  diffuoa 
estin  cordibui  no$tri$  per  Spiritum  eanctum,  qui  datrn  est 
uobi$  [Rom.  v,  5-5).  Bcne;  plane  jam  jiislu»-,  jam  con- 
flrmatus.  Quomodo  ergo  Uti  ]am  oon(lrm:ao  nihil  no- 
cebaut  qui  illnm  in^eciabantur,  sic  nec  ipse  illis  qnos 
pcrseqiiebattir.  Confirmat  aulem,  inquit ,  ;iw<o«  i>o- 
minu$.  Audi  alias  voces  confirmali  justi.  finw  no$  «* 
parabit  a  eharitate  Chrlsti  ?  Tribulatio,  an  angn$tia ,  an 
fame$,an  nudita$\  an  per$ectttio  (Id.  viii,  55).  Qno- 
roodo  ha^rebal ,  qui  rebiis  tMibas  non  scparabatnr? 
Conprmat  autem  ju$to$  Donnnu$,  Dcsccnderant  qui- 
dam  pr(»phet«  de  Jerosoiyma,  el  Impleti  Spiritu  san- 
cto  prophetaveniiilcldein  Paulo  qiiod  multa  passiinis 
esset  in  Jerusalcm  :  iia  iil  quidnro  eonim ,  Agabus 
nomine,  soluta  zona  alligarct  se,  qiiemadmodum  so- 
lel  fieri ,  ut  his  iiidictis  rernm  rutnra  demoiistraret 
propheta,  dicens :  Sicut  aWgatum  nte  videtie,  ae  opor- 
tet  alligari  hominem  hune  in  ierosoignds.  Fratres  ao- 
tem  responso  admonitnm  Snulum  ,  jam  Paolum ,  ne 
ae  lantls  periculis  committeret,  co^nint  deterrefe  ^ 
et  monendo  el  rogando  revocare  ne  irct  in  JerosOly- 
mam.  llle  aiitem  qui  jam  in  eorum  numero  erat  de 
quibus  dictum  est »  Con/frifia<  autemjU$to$  Dominu$; 
Quld,  inqnil ,  confii)rgiti$  cor  meum  ?  Non  facio  ani- 
roam  ineain  prctlosam  miliik  Quia  jam  dixcral  cis 
qnos  pnrturieral  in  E^angelio  :  Et  ipie  impendar  pro 
ammabu$  mfru  (UCor.xn,  i5).  Ego  mm,inquit, 
tiOR  $olum  attigari ,  $ed  etiam  moiri  paratu$  $um  pro 
nomine  Domini  Je$u  Chrt$ti  (Act.  xxi,  IM5). 
.  7.  [»«•».  18.]  Confirmat  ergo  ju$to$  Dowmiw.Quo- 
roodo  eos  confirmat?  Novit  Domimu  via$  immacuta" 
torttm.  Qunndo  patiniitur  mala ,  vias  maTas  ambulare 
creduiiliir  ab  ignorantibus ,  ab  his  qui  non  noveruui 
videre  vias  iminaculatorum.  llle  qni  eas  nbvit ,  scit 
pcr<[uam  rcciiun  ducat  mansueios  suos.  Unde  dixil 
iii  alio  psnlmo  :  Diriget  mite$  injudicio,  docebit  man- 
$ueto$  via$  $ua$  (P$al.  xxiv ,  %  Quomodo  pniatis  dc- 
iestaios  homines  transeuntcs  ulccrosum  paiipercin 
jncentem  ante  divitis  januam  (  Luc.  xvi ,  20)  ?  0"'>- 
modo  fbrle  hunc  occlusis  naribiis  conspucbaiil  ?  No- 
verat  autem  Dominus  illi  scrvare  *  paradisum.  Qiio- 
modo  auicm  slbi  optabal  vUam  illius  qui  Imfuebatur 
)>urpiira  etbysso,  et  eptilabatur  quotidie  splendiic? 
«  ta  (4erisqiie  Mss.,  tf rvort. 


S.  AL(;i:STINl  EPISCOPl  SM 

I>ominu8  amem  qui  prespiclebat  dies  iirms,  noverat 
ejas  futnra  tomienta ,  el  sine  fine  lermeiita.  €rf  o » 
Nouit  Dominusumimnt^teidatorum. 

8.  Et  heefedita$  eorum  in  wternum  erH.  Iloe  1»  Aiie 
babemue :  Dominns  numqoid  in  Ade  ?  Domim»  notii 
illa  in  lanta  mnnifestatloiie ,  in  quaata  tfon  po^umiis 
diccro  ,  cum  vel  auiuatl  Angelis  ertmus.  Non  enim 
nobls  tam  manifesta  erimt,  qUxHnniiil  maifireAa, 
qaam  sunt  manifesla  iUi  qui  nec  commdiart  pdlest. 
Tamen  el  de  nebis  qoid  dicium  est  ?  DikeHs&M , 
ftimi;  fitii  D^  $umu$,  et  nondum  apparmt  quod  erinma  : 
$eimu$  ffiUa  cwn  apparumtj  simUes  ei  erimus^  quoniam 
vtdebimus  eum  sicuti  e$t  (I  Joan.  lu.i).  Serveiiir  ergo 
nobis  nescie  quod  duice  spectaeolum  ommno :  el  si 
cogftari  ex  ali^ua  parte  in  autigmate  et  ptr  speeoHim 
potesl ,  dici  tamtsn  tinllp  modo  potest  pidClHilndo  it^ 
lius  dolcedinis ,  qeam  servat  Dcus  limentibos  se*, 
perficil  autcm  speranlibos  in  se  (P$aL  xxx  ,  M).  Jl^ 
luc  pnrantnr  corda  nostra  in  otimibns  viue  hujiis  tri- 
bulationibuS'  ct  tenlationibos.  Noli  mirari ,  qoia  in 
laboribus  parnlls  :  ad  magnum  atiquid  pararis.  Und^ 
Vox  illajnsti  x^onflrmati :  iVoii  sunt  0ondigHeB  pa$a6' 
ne$  huju$  tempori$  ad  fttiufam  gloriam,  qu(k  reo^labiiwt 
in  nobi$  (Rom.  vni,  18).  Qrt?e  crii  fcitura  gforia  nostra, 
nisl  xqwun  Aiigelis,  et  vidcrc  De(!^mtQuantum  pnrst-it 
cxco,  qui  illi  oculos  saitaverit ,  ut  videatlianclueem? 
Cum  saiius  fiictns  fucrit  ille,  nec  invenlt  quid  digituiil 
rcpendat  sanaiori  su(f :  qu  intumlibet  enim  illi  dei,  qoid 
dabit  talc  qunle  ille  pra*stilit?  Ut  plurimum  det,  aonmi 
dabit,  et  multom  auriim  dabit :  ille  lucem  pncsiitit.  Ul 
novcrit  ille  qnia  nijiil  dnt ,  vidcat  in  tenebris  quod 
dat.  Quid  ergo  dabimus  nos  medieo  illi ,  oculos  iiite- 
riores  nostros  sananti ,  ad  videndam  quamdnm  lucem 
aMernnm  ,  qood  est  ipsc  ?  quid  illi  dabimus  ?  Qinera- 
rous,  inveiilamus,  si  possttmtls;  ct  inangustits  Inqutel- 
lioiiis  noslnc  exclamemus  :  Quid  retfibuam  Dondno 
pro  omn'ibu$  qUiJS  retribuit  miAif  Et  quid  invrnil?  Ca- 
iifc^m  $alutari$  aceipiam ,  et  nomcn  Domini  ini^ifbo 
(F$at.  fcxv,  12,  13).  Potesti$,  Inquil,  bibere  cidlcetfk 
tfitem  ego  bibituru$  $um  (Matth.  xx  ,  52)?  Inde  PeHTo  : 
Anm  me?  Pasce  ove$  mea$  (Joan.  xxi  ,17)  :  pro  qui-* 
bus  biberel  calicem  Domini.  Confirmat  autemjt($to$ 
Domimt$.  Novit  Dominu$  via$  immacnlatorum  ,  et  h^- 
redUa$  eorum  in  tttemum  etit. 

9.  [ver$.  19.]  Non  cortfundentur  in  tempore  malo. 
Quid  cst,  Non  confundentur  in  tempore  mato?  fn  die 
tribulationis,  in  die  angostianim  non  confomtct.tur : 
sicut  confunditur  qucin  fallit  spes.  Quis  esl  qui  coo- 
fbnditur?  Qui  dicii :  Ego  quod  sperabam  non  iiiveni. 
Non  Immcrito  :  sperabns  eniin  de  lc;  ant  spcrai>as  de 
homine  amico  :  maledictus  aotcih  qui  spem  suam 
ponlt  in  homine  (Jerem.  xvn ,  5).  Confiindcris,  quia 
fefeHit  te  spcs,  fcfellit  s^es  posiui  in  m<»ndado  :  om- 
nis  eiilm  honio  mendax  (P$al  cxv,  11).  Si  autem  po- 
nas  spem  toam  in  Dco  too ,  non  f<)ufimderis ;  quia 
llle  in  qiio  spem  posnisti ,  falli «  non  polest.  Unde  et 
ille  quem  paiilo  ante  commemoravi.,  iustus  conriniia- 
tus,  posittis  in  tempore  malo ,  in  die  tribttlaiioiHS » 
•  AUqiot  lUiS.,  faUere. 


869 


ENAURATIO  IN 


i|aia  noii  coiiftimlcbaUtr ,  qMaii^  Gloruunurin  (n> 
Maliomctu  9  icieiitu  quomam  IribuUiio  patientiam 
operuluTf  pailentia  probationem  ,  jprobatio  spem  ,  9pe$ 
autem  Mmc<m[undiL  Unde  spes  non  eonrundil?  Qnia 
in  Dco  posiia  esl.ldcQseqnilur ^Quia  charitai  Dd 
iTtf  1^0  Mi  in  cordibus  nostris  per  Spirilum  sanctum 
fvt  dam  ett  fioH|.  Jain  datus  e^t  nobis  Spiritus  saq  • 
clus^  4.uQmod.o .  nos  OsiHit  cujos  tale  i^ignus  tenemus  ? 
A'im  oonfundeniHr  in  tmpore  malq  :  et  in  diebus  famis 
taiurabuttlnr.  Est  enim  qodedam  hic  saturitas  eonim. 
Nam  dtes  lamis,  irits  hujos  sunt :  aliis  esurienlibus , 
illi  saturaniur.  Nam  ille  unde  gloriaretur  dicens, 
(iloriMmur  intrib^lationibus,a  eg^temintus  pptcre- 
tur?  Vi^nlur  foris  a;igusti;e,  sed  inluslaliu»doeraU 

10.  [vm,.  SjO.]  Qaid  aulem  facit  roalns  komo  cutjCk 
coDperit  tribulari?  E^oris  nibil  habct,  ablata  saiit  om- 
nia»  in  conscientia  nulium  solatiuro  est :  non  est  quo 
cxeat,  quiadura  suntKnon  est  quo  inlret ,  quia  mnla 
SDul.  Merito  ei  fil  quod  sequilur  :  Quoniam  peccaiores 
peribunL  Quibus  enim  locus  niisquam  est,  quomodo 
Doa  peribunt  ?  Coiiaolatio  non  est  iii  externls,  non  est 
in  inlerais.  £xtra  sunt  enim  a  nobis,  de  qnibus  con- 
splatio  nttila  est.  Et  universiqui  Deumnon  habcQl» 
peamia ,  amicitbe ,  glorix ,  facQlUtibus  mujidi  sev:- 
f ittnt  *•  t  el  quscumque  bona  sunt  Qorporalia ,  non 
passuQl  conaplaq  imrinsectts»  quomodo  consolaba- 
lor  ille  plenus  sagini^  interjore »  et  de  ipsa  sagina 
nieUBS  :  Domnus  dedit^  Dowinus  abstulitf  meut  Do^ 
I  piacuit,  ita  faetum  est ;  sit  nomen  Domini  benedi^ 
\  (Job.  I,  21).  Ergo  illis  peccatoribus  non  est  lo- 
cus  in  hia  quas  foris  siint ,  quia  ibi  patiunlur  tribula- 
tiones  ' :  conscientia  illos  non  consolatur;  non  esl 
bene  illis  secum ,  quia  bene  esse  cum  malo  non  po«- 
tesl.  Quisquis  autem  malus  est,  roale  sequmest: 
torqueatur  necesse  est  sibi  seipso  tormen|o.  Ipse  est 
eairo  pama  sua » quem  torquet  conscientia  sua.  Fugit 
ab  inlmico  quo  potuerit,,a  se  quo  fugiet? 

il.  lu^quid^nv  ex  parte  Donati  venerat  ad  nos, 
aceosaMis  et  excommunicaius  a  snis,  hic  quxrens 
quod  ihi  perdidcrau  Sed  quia  suscipi  non  potuit ,  nisi 
eo  loco  quo  debuit :  non  enim  dcseruit  illam  parteoi 
quasi  integer  apud  ipsos,  ut  apparpret  eum  noii  ne- 
cesfiluie,  sed  eleciione  f^issp ' ;  quia  ibi  ergo  babere 
noQ  poluitquod  quxrebat,  quaQrebat  aulem  vamin 
elatioaem  et  falsum  l^oj)orem,  et  quia  hic  non  invenit 
quod  ibt  perdidil,  et  ipse  pcriiL  Gemebat  saucius ,  et 
Don  coQsolabatur  :  erant  enim  in  conscieniia  ejus 
aculei  horribiles  taciti.  Teniavimus  conjiol^ri  eum  dQ 
verbo  Dei :  sed  ille  non  erat  dc  sapientibu^  formic^is, 
qwp.  sibi  a^sut^  coUegccun^  undc  hiQme  vivant.  Cum 
enim  res  sunt  tranquillu! ,  lunc  I^Qtno  sibi  colligere 
dcbct  verbuin  Dei,  et  reconderc  in  iiuimis  cordis  snii^ 
quemadmodum  (Kroica  abscondit  in  cavernosis  pcne- 

'  Tres  Mss.:  reetmia^  andcitia^  ^ioriO}  faculttUes  mundi^ 
sens  ei  aueeeumtfue  tfonot  -elc. 

*  Ap«i  Juov^  ubi  cmieeifluia^  Abest  vpx»  ubi^  a  uss.  et 
abnr. 

*  slc  m^orlS  MleMSs.  At  Er.,  eumnan  d^leetaltone^  sed 
naermatefecisu.  Uy.,  em  no^idHec^onef  sed  neccsiiiate 
fecibse. 


PSALMUM  XXITI.  -570 

traIibiisIaborc8a^slalis(Prov.  vi,  6,  et  xx^.  S'>).  Qer 
xstalem  enim  Tacat  hoc  agerc  :  venU  autcni  hieiii^', 
id'.est ,  siipervenit  tribujailo ;  el  nisi  intus  Inveneril 
quod  edai ,  necessc  est  ut  fame  dispereat.  bte  ergo 
sihi  non  collegerat  verbum  Dei ,  snpcrvenit  hicius, 
non,  liic  invenit  quod  q^uo^rchat ,  coiibolari  njsi  inde 
nop  poieratj  de  verho  auiem  pcl  njillo  modo.  tntus 
apud  se  nihil  habchat,  foris  qiiod  qusprebat  noQ  invq- 
nicbat :  ardebat  indignationuiQ.et  dolonim  f;icibus, 
agiubatur  mens  ejus  violcnter,  el  tamdiu  occulte, 
donec  etiam  erumperel  in  quosdam  gcroitus ,  ila  ul 
'  intcr  fratressonarel,  et  se  audiri  nescircl.  Vidrba* 
mus ,  et  dolc^bamus  vchementer,  Deus  scit,  tantam 
pof^nam  anirox,  tant^s  C|*uce$,  Uqtas  gehennas,  Unla 
lormenta.  Quid  plurihus?  Imp^itian?  loci  humtlis,  cui 
81  snpcret,  posset  esse  locus  salubris,  ulis  apparuil, 
ut  eiinm  projiccretur.  Neque  hinc  dcsperare  debe- 
.  mus ,  frntres ,  de  aliis ,  qiii  forte  elegerint  Ycritatem , 
non  seciiti  fuerint  neccssitatem.  Vsque  adeo  enim  ds 
caMcris.desperandun^  non  e5;t ,  ut  ncc  de  isto  despe- 
rem^  quamdiu  vivit.  De  nnllo  cnim  vivente  despc- 
randum  est.  Hoc  ergo,  fratres,  ex  occasione  hac  scii^ 
dcbujt  Charitas  Teslra ,  ne  quis  forte  aliud  vobis  di«* 
cat.  Nam  subdiaconus  corum ,  qui ,  cum  ei  nuliu 
quxstio  ibi  commoveretur,  clegit  caiholicam  pacem 
et  oniiatem,  et  illis  diinissis  vcnit,  venit  revera  sicQl 
eligens  quod  bonum  cst,  non  sicut  repudiatus  a  malis,: 
slc  acceptus  est,  ut  de  ejus  conversione  gaudeamus» 
et  eum  yestris  orationibus  conimendemtis.  Potens 
est  enim  Deus,  qoi  eiim  faciat  etjam  atqqe  cliam  me- 
liorem.  Cxterum  de  nujlp  pronuntiandom  est  in  ali* 
qnampartem,.sive  in  boiiam,.siveinmaIam.  Quamdi» 
enim  bic  vivitur,  crastinus  dles  semper  ignoralur. 
ffon  confundentur  in  tem^re  malo ,  et  in  diebus  famis 
saturabuntur  :  quqniam  peccatores  peribunt, 

i2.  Inimici  autetn  Domini  statim  ut  gloriabuntur  et 
exattabunlur^  depcientes  sicut  fumus  deficient.  Ex  Ipsa 
similUndine  rem  quam  insinuavit ,  agnoscite.  Funius 
,a  loco  ignis  erumpens  in  altum  extoUitur,  et  ip.\a 
elatione  in  globum  magnum  intumescit :  sed  quani.o 
Tucrit  globus  ille  grandior,  tanto  Gt  vanior;  ab  illa 
enim  magniiudine  non  fundat^  elsolidata,  sed  ]>eu- 
dentc  et  innaia,  it  in  auras  atqiie  dilabitur,  nl  videas 
ipsam  ei  ohruissc  magniiudincin.  Qiianto  enim  plu^ 
erectu^  cst,.  quaruo  cxtcntqs,  quanto  difftisus  undique 
iu  majorem  ambitum,  tanto  fil  exilior,  et  deficiens,  el 
iipn  apparens.  Inimici  autem  Domim  stalim  nt  gloria' 
buntwr  et  exaltabuntur,  de/icientes  sicut  fumus  deficieti^, 
De  lalibus  dictum  est :  Sicut  Jannes  et  Hambres  resth 
terunt.Moyti^  sic  et  isti  resislunt.  veritali :  homines  mettte 
corrupdj  reprobi  circa  /idem.UndG  autem  resistunl 
y^riUli,  nisi  iiiflationc  tumoris  sui,  eunles  hi  ventos, 
exlollentes  se  quasi  justos  ct  magnos?  Quid  autem 
de  illis  aii?  Tanquam  de  fumo :  Sed  ultra  non  profi. 
cientj  demenlioJinim  eorum  manifesta  erit  omnibus^  $ici 
ut  et  iUorum  fuit  ( II  Ttrn.  ni ,  8,9).  Imndci  autem 
Dottuni  staiim  ut  gloriabuntur  et  exaltabuntur^  de/iden- 
les  sicul  fumus  defieient. 

13.  [rm.  21.1  I^fn^f'1^^  feceator^  et  non  solvel. 


8T1 


s.  AucusTiNi  ETiscari 


57J 


Aocipit,  ot  non  rcdJct.  QuiJ  noii  reddci?  Gratiamin 
actioncm.  Quid  efiim  t  te  vult  Deus ,  aut  quid  exigit 
Deu8,  nisi  quod  libi  prosit  *?  Et  quanta  accepil  pec- 
catQr,  proquibus  non  soI?ei?  Aecepil  ut  sit,  accepit 
nt  homo  sii^  multumque  intcrsit  inler  ipsum  et  pecos; 
accepit^cofporis  formaro ,  accepU  iii  corpore  distin- 
ctionem  sensuum ,  ad  videndum  oculos ,  ad  audien- 
dum  atires,  ad  odorandum  nares,  ad  gustandnm 
patatum,  ad  coQirccts^ndum  manus ,  s^d  ambulandiim 
pedes,  saiutemqiie  ipsam  corporis.  Sed  adhuc  ista  et 
cum  pccore  habcmus  commnnia  :  accepit  etiam  am- 
pli^s,  id  est  mentem  qnac  possit  iiiteUigere,  qu»  poA- 
$it  capere  veritaiem ,  quae  possit  jiistum  ab  injusto 
discernere,  qu»  possit  indagare,  desiderare  Creato- 
rem ,  laudare  el  inha^rere  illi.  Haec  omnia  tccepit  et 
peccator,  sed  non  bene  vivendo  non  reddit  quod  de« 
bet.  Ergo  feii^atur  peecatoi^,  ei  non  tolvet,  non  reddet 
ei  a  qno  accepit  ^  non  aget  gratiag  :  imo  vero  repen* 
dct  mala  pro  bonis,  blasphemias,  murmur  adversus 
Eienm,  indignaiionem.  Ergo  ille  feneratur,  et  non  so/- 
Ut:Juitus  autem  nuieretttr^  et  commodat.  llle  ergo 
nihil  bi^bet ,  iste  habet.  Videte  egesuiem ,  videte  dir 
vitiaa.  liie  ^ccipit  ^  et  non  solvet :  iste  mlseretnr,  et 
coinmoda^t ;  abundat  iUi.  Qoid  si  pauper  est?  EUam 
Sic  dives  est.  Tu  tantnm  ad  divitias  ejus  pios  oculoi 
Intende.  l\espicis  eniin  arcam  Inaoem^  conscientianx 
Deo  plenam  no^  respicis.  Non  habet  exlrinseeus  Oih 
cultatem,  sed  babet  intrinsecus  charltatem.  De  dn- 
rltate  quanta  erogat,  et  non  ^nitur  I  Etenim  si  habet 
foris  facultatem,  dat  Ipsa  charitas,  sed  ex  eo  quod  ba- 
bet :  s^  amem  non  invenit  foris  qnod  det,  dat  benevo^ 
lenliam,  praesut  consilium,  si  polest;  praestatauxiliuro, 
8(  potest :  ad  extremiim  sl  nec  consiilo  nec  auxilio 
tdjuvar^  potest ,  vel  voto  adjiivat ,  vel  orat  pro  eon- 
tribulalo,  et  forte  magis  ipse  exauditur  quam  qnl 
porrlgit  paiiem.  Habet  semper  unde  det,  cui  plenum 
pectus  e%t  el!%riiaii8.  Ipsa  est  charius,  quae  dicitur  et 
Tolunt^s  bona.  Plus  a  le  Deus  non  exigil,  qu^m  quod 
ilU  intus  dedit.  Yacare  e^im  aon  potest  voluntas 
koiia.  Non  enim  habens  vdunUlem  bonam,  etsl  nnm* 
mu8  tibi  lupersit,  non  parrigi8  panperi :  ipsi  inter  se 
panperes  praesunt  sibl  de  yolupute  b<via,  non  suiu 
inter  se  inrructnosl.  yides  cccnm  4uci  t  vidente : 
quia  nnmmos  no^  habuU  qnos  daret  egens  \  commo- 
dtvit  octtlos  iion  habentl.  Unde  hoe  factnm  est ,  ut 
membrt  sut  ^mn^odtret  ei  qni  non  babet,  ^isi  qnijt 
Intns  Inerat  volunus  bona,  thesauruspaupemm^In 
qno  thctaurQ  dnlcisslmt  requies ,  et  vera  secnritas. 
Ad  ipsnm  amillendum  nec  latro  admittitur,  nec  nau- 
firtgiam  metuitur.  Servtt  secum  quod  intus  habel, 
nodns  evadlt ,  et  pleniis  e^t-  iuMm  ergo  miierervr,  el 
Anvnveiitfl. 

fi.  [««ff.  d2.}  Onofrfam  kenedicenta  «tcm,  bmedir 
m^  poetidehunt  terram :  sicut  (t)  illnm  Jusium,  vere 
•oluro  Justum  et  justiflcantem,  qui  et  panper  hic  fuit, 
^  diTitias  magnas  attulit,  qnibns  laceret  dlTitet  eos 

>  Bdd.»  fremkU ;  vsrius  aUquoi  Mts.,  proii|. 


(a)  Porte,  $cifu^. 


quos  invenii  paupcres.  Ipso  esl  cnim  qiii  Spiritu  san- 
cto  diUvit  Gorda  panperum,  et  exinanitas  anlmas 
confitendo  peccata ,  iinplevit  opulentia  Justitiae ;  qul 
pntuit  diviiem  facere  piscatorem ,  dimittendo  retia 
sua,  quod  habobai  coniemnentem,  qood  non  habchat 
haurientem  {Malth,  iv,  19).  Infirma  enim  mundi  ele- 
git  Deiis ,  ut  confunderel  fortia  (I  Cor,  i,  27).  Et  non 
de  onKore  piscatorem ,  scd  de  piscatore  lucratus  est 
oralorem,  de  piscatore  lucratus  est  senatorem,  de 
piscatore  lucralus  est  imperatorem.  Quoniam  benedi'- 
cenlei  ^nt,  powdekunt  terram  fian^editate :  erunt  ejus 
cohxredes ,  in  terra  illa  vivetiiium  ,  de  qua  dicitur  in 
alio  psalmo  :  Spe$  mea  e$  tUy  portio  mea  in  terra  viven' 
tium  {P$aL  cxLU  6).  Tu  es  ipsa  portio  mca,  inqutt 
Deo,  etnon  dubitavit  Deum  sibl  facere  portionem, 
B^editate  po$^debunt  terram,  Matedieente$autm  eam, 
di$p€rient^  Ul  tuteni  benedictnt  *  qnl  henedicnnt , 
praestitum  esl  eis.  Nam  ventum  est  ad  matedlcentes , 
et  facii  snnt  benedicentes  :  ct  Jam  sic  disperierum 
maledicentcs  eum,  cum  ejus  mnnere  fiicti  sunt  bene- 
dicentes ,  qnem  malo  suo  maledicebant ,  6>no  tutera 
Ipsius  benedicunC. 

15.  [ver$.  93.  ]  Tidete  qnid  sequltur  :  A  Aomiiia 
^e$iu$  komint$  dirigenlur^  et  vlam  ^u»  totet,  Ipse  bo- 
mo  ut  Tclit  viam  Domli^i ,  ab  ipso  Domino  dirigimtur 
grcMus  ejus.  Nam  si  Dominus  non  dirigeret  gressos 
bominis,  um  pravi  ersnt,  nt  semper  per  prava  Irenti 
et  semius  curvas  sequendo  redire  non  possent.  Venit 
tutem  ine,  et  vocavlt,  et  redemit ,  et  sanguinem  tn^ 
dit :  hoc  pretium  dedlt,  liaec  bona  fecit,  et  mak  pat* 
8U8  est.  Attende  quae  fecerit ;  Deus  est :  attende  quaS 
passns  sit;  homo  o^t.  Quis  i^te  Deus  Homo?  Si  tu^  o 
homo ,  non  dimitleres  Deum ,  non  fleret  pro  te  Deut 
homo.  Parum  enim  tibi  erat  ad  remnnerationem  irel 
ad  doQum  ejus,  quia  et  homineni  te  fccit,  nisi  el  homo 
pro  tefleret?lpseestenim  qul  direxlt  gressns  no- 
stros,  ut  viam  ejns  vellemns.  X  Dombto  greiitK  homi^ 
nis  dirigentur^  et  viam  eju$  votet, 

16.  Jam  cum  sequeris  viam  Christi ,  non  tibl  sae* 
culi  prosperitates  promlttas.  Per  dura  ambulavlt,  sed 
magna  promisit.  Sequere.  Noli  untum  ^ttendore  qua 
iturus,  sed  et  quo  ventnms  sls.  Tolerabis  dnrt  tero^ 
poralia,  sed  ad  laeu  pervenies  sempitema,  Si  vls  sih 
stinere  laborem,  attende  mercedem.  Nam  et  opera- 
rius  in  vinea  deficeret ,  nisl  attenderet  quid  aecepta- 
rus  esset.  Cum  antem  attenderis  qnid  sis  acceptums, 
omn^  lihii  erunt  vilia  quae  ptteris,  nec  dignt  «sUmt* 
bis  pm.  quihus  niud  acclpits.  Miraberis  laninm  dari 
pro  untillo  labcgre.  Nam  utlque,  nratrcs ,  pro  aetema 
requie  Itbpr  aeurous.  suhenndus  erat ;  et  etemtni 
fellciutem  accepturns ,  aeter^as  passAnes  susiinere 
deberes  :  sed  si  aetemum  si^tinereslaborem,  qutodo 
venires  ad  aeteroam  felicit^temt  lu  fit,  ut  necessario 
tempora^lis  slt  tribnlatio  iiu ,  qut  flnUa  venias  ad  fe^ 
liciuiem  infiniltm.  ^ed  umei^,  frtV^  ^  posset  csse 
lotiga  tribuiatio  pro  aeteroe  ieliciuie.  Vef bi  eiE»Uai« 
ut  qaonitm  feKelms  nestra  finem  non  htMi^r  ml- 

t  sio  Er.  et  M^.  At  lx)v.»  benediaanturt  miiius  beae- 


57S  ESARnATIO  IN 

scria  noslra  cl  labor  noster  el  (ribuIatioTfes  n6s(rx 
diuturiile  esseat.  Nam  el  si  mille  annonim  essent , 
appende  mtlle  annos  contra  xtcrnilatem  :  quid  appi^n* 
dis  cum  inAniio  quanlumcumque  finitum?  Dccom 
roillia  annorom ,  decies  centeha  millia  ,  si  dicendiirh 
est,  01  miUia  milliom  ,  qux  flnem  habent,  cum  «Ttcr- 
nitate  comparari  non  possunt.  Ruc  accedil,  qiiia  mm 
solpm  temporalem  voluii  laborem  tuum  Deus ,  «cd 
eiiam  bts^vem.  Paucorum  dicruin  est  tota  vita  honii^» 
nis,  etlamsi  laeta  duris  nou  misccrentur ,  qus  pliira 
et  longiora  suiit  certe ,  quam  diira  ;  ct  ideo  breviora 
et  paociora  suia  dura^  ut  durare  pofisinius,  Si  ergo 
per  totam  Titani  suam  liomo  in  laboribus  et  in  xru- 
mnis  esset,  in  doloribus,  in  tormeiitis,  in  carccre ,  in 
plagis,  in  farne  et  siti  omnibus  dicbus,  horis  omnibus, 
per  totam  vitam  suam  usque  ad  aetatem  senectinis, 
paiici  dies  sunl  lota  vita  hominis  :  quo  labore  trans- 
ario,  veniet  regnum  xternuon,  veniet  sine  flne  relici- 
tas  ,  Teniei  aK|Qatiia&  Angelonim  ,  Teriiet  hxrcditas 
Christi,  veniet  cohaeres  Christus.  Pro  quanto  labore 
qoantaoi  mercedcm  acclpimos  I  Veterani  homincs  qni 
bborant  in  militia  ,  et  versantur  inter  vulnera  tot 
annoe»  incipiont  militare  a  juvenlute,  cxcunt  senes ; 
et  ut  liabeant  paocos  dies  quietofl  scnectotis  8uae« 
qoando  eos  jam  ipsa  »13$  incipit  gravare  quos  bella 
non  gravanK  qoanta  dura  tobrant ;  qm  ilinera ,  qoae 
ftigora ,  qyo8  solcs ,  quantas  necessitates ,  qoa^  vuN 
nera,  qojs  peri<*ola !  Et  non  attenduiit  patlentea  hsec 
ooinia ,  nisi  paocos  dies  qiiietos  illos  senectoiis ,  a4 
quos  utrum  pervenianl  nesciunt.  Ergo  a  Domino  ^e^- 
m  hmmm  dirigenlur  ,  ei  viam  eju$  %oUl  Ilinc  dicerc 
OBperaai :  Tiam^hristi^i  vis,  et^vere  christianns  es, 
ipse  eal  enim  christianus  qui  non  aspernatur  viam 
Ghristi ,  sed  vult  viam  Christi  sequi  per  passiones 
ipsius,  noli  per  aMam  viam  velle  ire  quam  per  iliam 
qna  ipse  ivit.  Dura  vidctur ,  sed  ipsa  est  tuia  via  : 
alia  forte  delicias  Habet,  sed  lalronibus  plena^  est.  Et 
fiam  ejus  wUU 

17.  [  9^s.  St4.  ]Cum  eeciderii^  non  eonturkalntwr  f 
quoniam  Bomniu  eonfifmai  fnanum  eju$,  Ecce  qiiid 
est,  Tclie  viam  Christi.  Conlingat  illi  ut  aliquam  tri- 
balaiionem  palialur,  aliquaro  eihoNOrationem,aliquam 
contameliam,'  aliquam  affliciionem,  aliqita  damna ,  et 
eaetera  quficumqiie  abundant^io  vita.i$u  generi  hu- 
mana :  proponit  sibi  Dominum  suum ,  quanta  genera 
tootationam  passus  est :  et  non  cqnturbMtur  cum  eed^ 
derit^  fnta  DoiitiJiiM  eonfirmQ^  manum  eiu$;  qnia  prior 
passDS  est,  Qold  enlm  timebis,  o  homo ,  cnjos  dtrecii 
sont  gressus,  ut  vell^  vijiffl  Dooiinl?  potd  iknebis? 
Do1ortS?nagrffiit!is  est  Cbrisius  {Matth.  xxvii,  26) • 
GoiauiiMlias  tiiuebis  ?  Aodivit,  Dwmoninm  habe$ ,  qui 
dxmoiils  eidodebQt  (ioon.  vnr,  48).  Forto  factio- 
Bem  el  conspirationem  malonim  ?  Gonspiratum  est  ad- 
^rsHff  iffmB  ( /if.  n,  82).  Ron  potes  oslendere  forte 
coBacMotlaiii  luain  bonaot  in  aliqoa  aoeosatione  ,  et. 
▼hn  pateris  qood  advcrsns  le  falsl  testes  aodhintor, 
CoMni  ipsoiD  primom  falsum  testimonium  dixoront , 
non  solom  ante  mortem ,  sed  etiam  posi  rcsurrectio- 
nern  Inducti  !»unt  faisi  testes,  ut  a  judicibus  dainna- 


PSALWIFSI  XXXVl.  S7t 

retur  (tlatih.  xxvi,  60)  :  acccsseruiit  fafei  loslcs  cu 
stodes  ad  sepolciiim.  Resorrexit  llle  cimi  taiiis 
miraculo ;  commota  tcrra  prodidli  Dominum  resur- 
gcntem.  Erat  illic  cl  terra  custodiens  terram ;  sed 
tcrra  durior  mutari  non  poluit.  Nuntiavit  vera  ,  scd 
seducta  est  a/afsa.  Dixerunt  eniin  illi  custodes  Judicis 
qiiaB  viderint ,  et  qiiid  facium  sit :  accepcront  peco- 
niam,  ct  dictum  esl  eis :  Dicite  quod  vohi$  dormientibu$ 
venerunl  dizcipuR  eju$ ,  et  ab$tulerunl  eum  (Id.  xxviii , 
42).  Ec<c  falsi  tt»stes,  ei  contra  resiirgentcm.  Qtianu 
auirin  ca^ciias  iii  falsis  tcstibus ,  qoanta  cascitas ,  fra- 
trcs!  Solciit  hoc  eiiiin  pati  falsi  testes,  otexcxccn-  ^ 
tiir,  et  coiitra  sedicniii  iicscicnies  onde appnr&it  quia 
falsi  suiit  lestes.  Quid  cnim  illi  coutra  se  dixcrunl  ? 
Cum  ddrmiremus,  wntfri«i(dfVipu/«  eju$  ^  H  ab^tule-' 
runt  eum  Q\ud  est  boc?Qiiis  est  qui  dicit  tesilnio- 
nium  ?  Qoi  dorimiebat.  Talibus  cgo  narrantibus  noit 
crcderem  ,  nec  si  somnia  sua  wihi  indicarent.  Stulta 
insania !  si  vigilaba;»,  qiiare  pcrmisisti  ?  si  domiiebas* 
undescisti? 

18.  Sic  cl*  isti  (a)  filii  corum^,  sicut  nicininistis,  ei 
pRclermiltenduin  ex  oecasio»e  non  esL  Tanto  inagis 
enini  debemus  cofflmenwrare  vaiiltatem  eorum,qnanto 
magis  qoasrimos  s;i]utem  eorum.  Ecce  corpus  Clirisli 
patitur  falsostestes^sostiiiet  corpus  quod  prxcessit 
iA  capite.  Non  mirum  est,  et  inodo  non  desout  corpori 
Cbristi  difloso  por.  totora.  orbem  terrarum  qiu  dicant : 
Progenles  Iraditorum.  Falsom  tesfinioii!iim  dkis.  Ibi 
teconvineo  falsum  testem ,  scciiius  pauca  verba.  Tu 
«lihi  dicis :  TrAditor  es.  Ego  tibi  dtco :  Mcndax  cs. 
Sed  tu  traditioneia  meam  niisr|uam  ci  niinquain  pnn 
has  ^ego  mendaciiim  tuum  hic  in  Istis  ipsis  vcrbis  tuis 
modo  profao.  Ccrte  ibi  dixisti ,  quia  iios  acuimtis  gla« 
dios  noHros  :  rocito  gesta  tuorom  Circumcellionum^ 
Certe  (b}  M  dixisti ,  qiiia  prxiomitiis  ablata  :  lecilo 
Gosta ,  ubl  procuratioiiem  a^  exigonda  fecisti.  GerCt 
ibi  dixisti :  Noa  sola  oflcrimus  Evangelia  ;  recilo  tol 
jiMsiones  judicum^  qMfbiis  a  lo  divisos  persccotiis  es : 
r^ioPrecesad  Aposiitamimperaloren>,coidixisti  (r), 
qoia  sok  justitia  apvd  euon  hab^  locum«  An  forto 
aposlasia  Joiianl ,  pars  Evangelii  tibi  videtur?  Ecc« 
ifiendaoem  te  lenea.  Quid  de  me  dixisti  quod  credi 
debeat?  ^tiamst  non  invenirem  nndo  ostenderoin  £il« 
som  tedicere,  sufBcit  ut  ostendam  te  mendacem  csse. 
Qiild  dieis?  Quails  lu ,  tales  et  csBteri  '.  Nare  mcriio 
Idia  verba  omnibui  misisU :  abundare  voluistl  socie* 

^  Hlc  in  Edd.  addUor,  wtque  huc :  qnod  a  HSs.  aT)est. 

*  0c(0Ms8.:0ii<i/Mff,C»ifa/»(ff,  l/itese/^ieltfrf.l^orlo  vo« 
ritts,  Juxla  Ulud  quod  hic  aliquanio  post  leglliir,  n.  20 :  ttoc 
erat  m  regula,  Qmle$  fuerint  cum  qvibu$  nierit  cottatiimiea^ 
iKm,  tate$  fieri  omne$  et  wuHrmm  mamam, 

{a\  Donatistae. 

(*)  Blnc  iifloet  Angostfinnt  hoe  aerinone  rerele«Iam 
soscepisse  Primiani  mandatum  illud,  onjus  memiait  iu  Bveti 
viculo  Gollatlonis  com  Donatistis  die  S,  c  8 ;  sed  expressiua 
Ui  Hfo.  4  contra  Cre8coniam,'eap.  47,  in  Ineo  verba :  «  Onv 
ft  ergoPrloriBnuoanodAoli  magistwiUM^Caffliiiyiiteneisiatw 
«  alia  qose  de  nobls  contume^iose  prosequeoda  manria* 
«  vit,  Nll,  Inqoit,  aofenmi  aiiena,  nos  iatemittiimis  ab- 
«lata. » 

(c)  id  porro  in  Predbos  loliam  ApoMie  ohlalSs  oemftie 
Donatistanim  dixerant  Rogaiianus  et  Pontius,  ex  Kptst. 
105 ,  ad  Donatistas,  n.  9 ,  et  lib.  t  contra  PeliliaauuH  r  i»l 
el  €7. 


tate  Bmdaciuiii  •  ne  M  solui  erubeft^cn»  de  men- 
«lacio. 

i9.  Sed  TaleAt ,  iuqnil ,  in  CaH^ilianum  judici^m 
f^tr^m  no.sirnrum.  Quare  valebil?  Qui:^  episcopi  ju> 
dicavenmt-  Yaieat  ct  in  te,  qqod  Maximianistae  *  judi» 
caverunL  Prius.  enim  quod  credoTOS  nosse,  episcopi 
consenlieiites  cum  Maiimiano  adliu<;  dlacono  ipsius, 
▼enerunt  adCarUiagincm,  aicutse  habeiTrac(atoria\ 
quam  etiam  Geslis  aHigaTerunt»  cum  liiigarent  (a)  d^ 
domo  cnm  procuraiore  illius  {b)  qui  pr»lermiuit  abla? 
la,  Ergo  primo  Traclatoriam  de  lUo  miserunt ,  con« 
i|uerentes  qula  noluit  a4  illos  exire  :  boc  enim  maxi- 
nie  conquesti  sunt.  Yide  qiiomodo  illis  Oeus  reddidit 
Qnod  de  Ca^eiliAno  dii^erunl.  Mira  sli||)ililudo  :  voluit 
Deus  post  tot  annos  revolvere  illis  in  (aciom  quod  gor 
atum  esl,  utomninoundedissiroulent  et  qita  effuglant 
aon  Inveniant.  Ob)itos  se  d^cereot  qu»  gesta  sunt 
^ntc;  non  eos  Deus  ^init  obllviscl :  atque  uilnam  va^ 
leat  eis  ad  saluteip !  Ni^m  misericor^ia  sua  feqil  boe 
Deus ,  sl  considerent  qitid  slt  facium.  Ponite  ergo 
yobis  ante  oculos,  fratres,  unitatem  tuncorbis  terra- 
nim ,  unde  se  Isil  diviserunt  adversus  Gxcilianum  : 
IMMiite  modo  et  partem  Donati,  unde  se  Maximianist» 
diviserunt  adversos  Primianum.  Quod  tunc  illi  Gaeci- 
Ifano,  boc  nunc  isti  fecerunt  Primiano.  Propterca  se 
tt  verlores  Donatislis  dicunt  Maximianistx ,  quia  re- 
vera  facta  majonim  suorum  ipsi  imttati  sunt.  Sic  enim 
erexerunt  Maximianum  adversus  Primianum  ,  qno- 
modo  illl  erexerunt  Majorinum  adversus  Gaecilianum; 
el  sic  questi  sunt  istl  de  Primiano ,  quomodo  illi  de 
Caeciliano.Nam  sl  meminisiis ,  bocdixerunt  llli,  qnod 
f|d  eos  exire  noioerit  GuM^ilianus,  memor  eonscienii» 
80« ;  ille  autem  noverat  lactlonem  eornm  :  sie  et  isti 
ooaqueruntur ,  <||ula  nolutt  ad  illos  exire  Primianus. 
Qttaie  Primiano  conceditur,  nosse  factioiiem  Maxi- 
niianistaram ,  et  Gaeciliano  iion  conceditur  nosse 
fiM^nero  DonalisUrum?  Nondum  erat  ordinatos 
Maxlmianus,  crknlna  dicebantur  de  Primiano  :  venc* 
mnl  episcopi ,  vohiemnt  ut  ad  eos  exiret :  non  est 
cf  resstts ,  sicut  eorum  indicat  Tractatoria  Actis  in- 
aerta.  Non  est  egrebus  :  non  improbo,  iino  et  laudo, 
Sl  aliquam  foctionem  vldisii ,  noii  debuisti  ad  factio* 
ios  procedere,  sed  servare  causam  tuam  meliori 
judlcio  partis  tnx.  Reslabat  enim  magna  pars  Donaii, 
ubl  se  posset  purgare  Priinianus  :  propierea  ad  illos 
qni  jam  lactione  oonsptraverant,  exire  noloit.  Yidcs 
quomodo  laudamus  consilium  tuum  adversus  Maxi* 
iiiianistas  ,  bene  attende  et  causam  G^ciruiai :  non 
vls  ttt  frater ;  quomodo  extraneus ,  sic  judica.  No- 
luistl  exire,  quid  Mbi  dicens  *  ?  Isti  f^ctione  coiispira* 
verunt  contra  salolem  meam ,  corrupti  sunt  adversum. 

•  Bdd.,  MaxMnimditm :  slapie  in  allls  postea  lods  eos- 
§m  securloB  isthie  nombiaat ,  et  borum  pruicipeai  Maxiz 
nMmmiL  suneraddita  nomini  sjtUba.  At  oranes  propc  Mss. 
•oasiaQteramveliaat  jrff4nmianimi  et  iffl«mwim«/«  ;b©c 
iolent  edlti  disseQUre  ia  csteria,  uU  udem  DomuiaBlur, 

^!oAb.  Ns.,  TTMlorla  ;  dteenaenMbua  caeteris  liliris, 
Rdd.  etMss. 

•  ale  Nss.  At  Bdl,  ilJcfAt. 

(a)  Maximvimstfe. 

(b)  Pi^uiiaul. 


6.  AQGUSTINl  EPISCOTI 


579 


me  :  sl  me  illia  commisero,  C:icio  prsRjudicmm  causm 
me^e  :  non  ad  cos  c^ibo,  servelur  causa  niea  lueliori-' 
bus  et  aucioriiate  gravioribus.  Bonum  consilium. 
Qiiid  si  iioc  dt>^(t  Gxcilianus?  Qttanquam  Liborabis 
tu ,  ut  ostendas  (juae  adversus  te  istos  alia  Lucilla 
corruperit,et  (orte  non  inventurus ;  quod jlle  tunc 
nsque  adco  noverat ,  ut  poslea  (a)  Gestis  aperiretur. 
Sed  vidisti  nescio  quid  occuituro,  renuntlatum  est  tibl 
aliquid  metaendum,  Goncedo  timotri  tuo  cauielam 
istam  :  recle  fecisti ,  ad  tales  Kion  procedcre ;  erant 
eiiim  alii  qui  de  te  poterant  jiidicare.  Altente  nunc 
GoH^ilianum  :  tu  tibi  servasti  Niiniidiain  ,  ille  orbem 
terrarum.  Sed  si  valerc  vis  advcrsus  illtim  senlentias 
tunc  Donaiistarum,  valcant  nunc  adversus  te  senten- 
tiae  Maximianistarum  :  episcopi  illum  damnaverunt ; 
cpiscopi  et  te.  Quar^  postea  egistt  cansam  tuam ,  et 
obtinuisti  i^i  Maximianislas ;  slcut  ille  posiea  egit 
cauaam  suam  ^  et  obiinuit  ibi  Donatistas?  Quod  ergo 
tunc  faclum  est,  videiur  ante  oculos  iniro  et  manifc* 
to  exemplo  revolulum ,  talla  M.iximianista8  conqueri 
dc  Primiano,  qualia  omnes  Isii  conquesti  sunt  dc  Qr-» 
ciliano.  Mirum  est ,  fraires  ,  quomodo  movcor,  quo« 
modo  Deo  graiias  ago  :  quia  vere  misericordia  Dei  ad 
istos, 81  sapinnt,  llluminandos  formavit  exemplum. 
Prolnde  si  plncet  paululum ,  fratres ,  qtila  et  boc  no^ 
liis  Deus  in  manus  dedit ,  audite  concilium  Maximia- 
nistarum  (b), 

20.  Sttncliulmis  fratribui  atque  collegh  per  univer^ 
samAfricam, — Tota  unitas  ipsorum  pcr  Afrlcam.  Scd 
bic  cum  illis  est  Catholica  :  in  aliis  auiem  crbis  pnrtl- 
bus  ipsi  non  si^nt  cum  Gatiiolica.  —  Sanetissimis  fra^ 
tribtts  atque  collegis  per  universam  Afncam^  hoc  est^  per 
provinciam  Proconsuknrem^  Numidiam ,  Mauritaniam . 
Byzacenam,  et  Tripolim  constilutis;  ^det  presbyteris 
et  diaconis,  universis  ptebibus,  in  veritate  Evan^dii  no^ 
biscum  militantibus,  Victorinus,  Fortunatus,  Yictoria* 
fitis,  Migginus  \  SaturninuSt  Conslantius,  Candorins^ 
Jnnocentius ,  Creseonius ,  Florentius  *,  Satvius ,  alius 
Salvius,  Donalus^  GeminiuSf  Prwt^atus.  ^  Ipsc  est 
Assurilanus,  quetn  poslca  recepcrunt :  eum  qtii  in  se 
dixit  sentenliam,  recepit  postea.  —  MaximianHi  ^ 
Theodorus,  Anastasius^  Donatianus,  Donatus,  alius  Db» 
natuSf  Pompomus,  Pancratius  ',  Januarhis ,  Secundi- 
fitM,  Pascasius,  CresconijtSf  Rogatianus,  atius  Maxi^ 
mianus^  Benenatus,  Gaianus^  Victorinus,  GuntasittSt 
QuintasiuSf  Feticianus,  —  Iste  est  Mustitaitus  ^  qui 

>  Aliquot  Mss.  coDStanier  hic  et  i^cstea,  Miqgin. 

•  Edd.,  Ftoremimis,  M  omnin  prot>e  nss.,  normilius. 

*  Quiiique  Mss  ^  prancalm  :nec  aliter  liabent  iu  Oiie  Sj* 
nodicae. 

^  slc  Mss.  At  Edd.,  MusHemm. 

(a)  Gesta  iodlbat  apuid  zenophUum  Gonsularem  amtealf 
anno  3%,  quonim  fragmenUi  quaedam  in  3  contra  Cresoo- 
nium  Itb.,  c.  99,  refert :  ubl  videlicet  nnndioarius  Bilvan: 
drien^s  episcopi  diaoonus  prodidit,  eplsoopo&aliosqtte  Lo- 
clllx  |jr£i  otentis  feminx  pecunia  oomiptos  mlsse,  ut  Ma- 
jorinus  oonlra  Grcitiaiium  fieret  CMrtngiaensis  e^iisco* 
L14S.  vkie  Augvstini  ad  Glprium ,  Eleusinm ,  els. ,  «iiisi. 

(b)  Hic  Auffustlnus  epismlam  MailmianislaiM  cabagaun 
aensis  concibi  redtat  breTique  ex(4icat  commaBiatiokK  Ad 
rocum  n.  90  Intelligeotiaro ,  multum  interest  ut  verba  Au- 
gustlni  ab  eplstole  verim  apprime  dlstineoaiMnr^  quod 
profecio  fMiid  obtlnel)it  |ector,  si  auendat  rrlova  roBMUu, 
ut  aiuBi,  cbai^acioribus .  pm^K^rtora  vero  italicis  refsrrj.  m. 


m  ENARRATK)  IN 

adbac  TivU ;  sed  forie  alhts  cst  alioiide.  PMiea  sub- 
soibentes  dicont  el  loca  unde  quisque  crat.  —  Sai- 
tm^  Uiggimu^  Praculus,  LaAnmi^  cf  cmUri  qm  In  cott" 
dUo  Afmd  Cabarnuu  ^  fstmss,  m  Dondno  mternatih 
mlutem.  Nemo  4pu  nefdai^  fratrea  dilecUahmf  do  ta<r 
cerdoHtui  AW,  non  proprim  volunialis^  ud  dhrinee  legU 
impuliu^  lam  m  reoi  $ententiam  dicere ,  guam  innocen'^ 
tibM  inflictam ,  \yTe  ab  ei$  ac  merito  submovere,  Non 
M  enim  periculo  subjflcebiif  quisqws  aut  reo  peperce^ 
ril,  anf  innocenlem  conficere  *  pfrteiuarit ;  manme  eum 
tcriptum  sit  i  c  Jnnocentem  et  iu$tum  non  ocddes ,  et 
pxrgalione  non  purgabis  reum  i  ( Exod.  xx|ii,  7),  hoe 
i^ur  Ediclo  Legis  admoniti,  necesse  nos  fuerat  Prt- 
miani  causam^  qvem  plebs  sancta  Carthagijsensis  Eccle* 
nae  episcofpum  fueral  in  ovile  Det  sortita^  seniorum  lit'^ 
teris  ejusdem  Ecclesiw  postulantibus  ^  audire  atquo 
diseulere  sub  eo,  ut  explanatis  omnibus,  aui  innocenlemf 
^doptabile  fuerak^  purgaremus;  aut  noceniem  certe 
osienderemuM  suis  meriiis  esse  damnatum.  Optatisdmum 
eHiin  nobis  fuit,  ui  ptebs  sancla  Carl/iaginensis  Ecclesia 
eo  se  Igeieiur  episcopo  sublimatamj  qui  in  omnia  sanctus 
ei  in  nuUo  reprehensibilis  haberetur.  Propterea  utique 
tslem  esse  oportei  Domini  sacerdotem^  ui  quod  popuius 
pro  se  apud  Denm  mn  valueritt  ipse  pro  populo  me^ 
reaiur  quod  poposcerit  impetrare :  quia  scriptum  eslf 
i  Si  peccaverii  populusy  orabii  pro  eo  sacerdos ;  n  aU' 
itm  sacerdos  peccaverii^  qnis  oraMt  pro  eo  9  {\  Reg,  ii, 
2d )  t  —  Eliam  Aposioli  scripserunl  plebibus  ul  orat 
renl  pro  se,  et  Apostoli  oraiites  diccbant  :  Dtmta^ 
uifbis  debiia  nostra  {Matth.  vi,  l^);  et  apostolus  Joan* 
n^  dixit  :  Advocaium  liabemus  apud  Palrem  Jesum 
Chrisium  jusium ,  et  ipse  est  exoratio  pro  peccatis  no* 
Uri$  (I  Joan.  11, 1-2).  Sed  illud  de  illo  sacerdote  scri- 
piuoi  estf  quem  isii  non  intelligunt,  ut  admoneretur 
populus  in  propbetia  talem  se  debere  agnoscere  sa- 
eerdotem,  pro  quo  nuilus  posset  orare.  Quis  est  au* 

*  F/litio  Er.,  Cavemam  susis,  Lov.«  cavemas  iusis,  Qua- 
tuor  Ufls.,  cavamasussis,  Tres,  cabarsus.  Duo,  ra^oraiiii. 
Regius  oodex,  cebarsussi.  Octo  alii  io  qulbus  est  valic,  ca- 
barsussi :  forte  pro,  cabarsussim.  Porro  com  coDcilla  Maxi- 
Bbnensium  io  Primianum  doo  Augustinus,  primum  cartlia- 
fliiie,  altenii^  cabarsussi  babitum  oommemoret ;  sunl  qui 
^nc  SyiMxticam  post  Baronium  as^nent  priori  ooOciUo,  ad- 
eoque  totbic  legi  velint,  dod  apua  cabarsussim^  quae  in 
Byaeio  sita  er^t ;  aed  apud  cavemas  Susfs^  locum,  ut  i|  si 
quideni  eoostituere  pro  siia  opioione  coeperunt,  vicinum 
Cartbagini.  At  cerle  prios  illud  ooncilium  Cartboginense, 
teste  Aogui^oo  Iq  4oont.  Crcsconium  tib.,  cc.  0  et  7.  ab  e[)t- 
seopts,  t^ntummodo  €  qi^itragmta  tribus  factum  est  :  qni 
«  noudum  ausl  sunt  ultimnm  praDCipitare  )udicium,  sed  quo> 
•  dam  pr^judicio  coosaloerunt,  ut  Frimiaoo,  si  causse  suae 
t  flderel,  sequenti  celebriori  coDCiUo  rcspoodeodl  seseque 
«  purgaodi  relioqoeretur  locus:  quo  cum  venlre  noluisset, 
«jam  necessario  pulaverimt  esse  damnandum  sine  ulla 
«  SQspemioiie  seqteotifle. »  Sdlicet  io  coadlio  cabarsuasita- 
Bo,  ubl  a  c  ceDtum  vet  amplius  episcopis  perfecte  ple- 
nioaqiie  dafoaatus  est »  Priniianus.  Hsne  autem  synodica 
perfecMipleoioremqne,  uti  patet,  PriroiaDi  damnaiionem 
continei :  onde  eadem  perlecta  Auguslious,  «  Haec  est,  ait, 
«  damoalia  uia. »  Keqoe  ab  episeopis  quadraginta  iribus 
duntazat,  iroo  ooa  taotum  a  qmnquaffinta  tribus  qui  tn  floe 
recenseotor,  edita  eat  :  quaudoquioem  tltam  specure  id 
BKrito  videtar,  quod  infra  legimus,  11.  23  :  cenitun  vet  quoi 
fUerum  qus  damnaveruni  a  parte  Maximiani  i-riouanunu 
Praeterquaaa  qaod  nao  ooMiiom  qol  svnodieafe  amdendae  lo- 
terraeraot  suiaeriptkiaes  recitaits  nihBo  probaat  jnasta" 
ssusj  comUmHusi  randoritis,  et  alu  quidam  episoopi  iu  ejus 
t^ncli  io,  noo  in  flB«  nooilBati. 

•  Er.,  cQnpUri.  Lov.,  confatar.e.  sed  melius  Mss.,  ron/icere. 


PSALMUH  XXXVI.  5;ir 

teoi  pro  quo  nullus  orat,-  nisi  ille  qol  pro  omnibus 
interpellatt  Qoia  ergo  tonc  sacerdotium  erat  Levtti- 
€um,  obi  SBcerdois  Intrabat  in  sancta  \  et  oiferebat 
boslias  pro  populo ;  babebat  autem  Imagkiem,  noo 
teritatem  futuri  cnjusdam  saeerdolis;  lonc  enbn  oi 
ipsi  sacerdotes  peccatores  eranl,  sicot  casteri  iMNoi* 
oes :  volens  Deus  per  propbeiiam  *  admonere  pop»> 
luro ,  jani  taiem  desiderandum  esse  sacerdotem ,  qui 
Interpellaret  pro  omnibus^et  pro  eo  nolius  onroi, 
designans  talero,  adroonuii  el  dixil :  Si  peceaverii  pa^ 
puius^  orabii  pro  ep  sacerdos ;  n  auiem  saurdos  peee^ 
verii^  quis  orabii  pro  eo  l  Itaque,  o  popoiey  toleu  eligo 
saccrdotem,  pro  qoo  non  cogaris  orare,  sed  de  vsjim 
oratione  pro  le  secunis  esse  possis.  Ipse  esl  Domiooo 
noster  Jesus  Gbristus,  uiios  socclrdoB,  umis  roodiatof 
Dei  et  iiominam,  bomo  Cbrislus  iesos  ( I  7tm.  u,  5)« 

—  Scandala  igUur  Prtmtatrt,  ei  ipsius  neqmHa  sings^* 
laris,  mein  se  cosUsle  fudiciwm  provocavU^  ui  horum 
criminum  auetorem  necesse  essei  penitus  amputare :  qui 
reqens  ordinaius^  —  Jam  jam  crimina  ipoius  dicunlor. 

—  Presbgteros  supra  dietm  plebis  ad  eonjuraiionem  imr 
pia  conspiraiionis  impeltens  *,  hoc  ab  eis  velui  pteeena 
fure  posiulavii,  ut  ad  damnandos  quatuor  diaeonos^ 
viros  egregios,  ac  singularibus  meriiis  approbatos^ 
Maximiunum  scUicei^  Rogatianum,  Dottatum^  itemque 
Salgamium  ^,  —  In  his  quatuor  erat  ille  auctor  setii- 
SQiatis,  pnecidens  defrusio  frustum,  el  non  se  doieoB 
ab  iutegritale  praecisuro.  —  incunctauter  ei  pramHt^ 
rm  accommodare  consensum»  —  Hoc  com  iiUs  egll : . 
lili  nolqerunt  ei  promitiere,  sed  lacuerunt :  iik  por 
seipsum  cogiutum  scelns  non  dobitavii  implcro.-» 
Cvjus  itli  mala  prafsumptione  siupefacti^  cum  rem  st/on* 
tio  refellissentf  per  se  eogitaium  seelus  non  dubitavU 
implere,  utque  adeo  ui  in  Maximtanum  dJaoimom,  «i- 
rum,  sicut  omnibus  notum  est^  imtocentem,  rnne  caum^ 
sine  accusatore,  dne  tate,  absentem  ae  leao  etibasuem^ 
sententiam  puiaret  esse  promendam.  —  Videte  oriBseftl  • 

—  Quijam  pridem  clerieos  non  (/isftmJA  furoredmumh 
rei.  Nam  cum  incestos  conira  legem  decreiaque  omsdum 
sacerdotum  communioni  sanctat  adjungereit  cumquo  oIh 
sistente  nwmma  parie  piebis,  etiam  seniorum  nobiiism'' 
morum  Hiteris  conveniretur,  uiperse  corrigeret  quod  ad  > 
miscrat ,  <ica  temeritaie  possessus  emendare  conlmput. 
Bis  itaque  permoti  seniores  EcdesioB  supra  dicim,  ad 

'universum  chorum '  lUteras  legaiosque  nmeruntf  qusbus 
npn  sine  lacrgmis  deprecati  sunt  utadso  ferventsHs  vo* 
niremus,  quo  perpenso  libramine,  inleniaiionibus  *  et^ 
ploratis ,  exisiimatio  Ecciesiie  purgareiur.  Ad  kane 
proinde  cum  secundum  memoratorum  iitteras  vemrO' 
muSf  nota  sua  itie  ratione  fervescens,  adtfenium  nostrum 
peniius  declinavit.  -^  Quid  illi  objiciatur  scitis,  qiiia 
pars  jaiu  DoiiaU  iucesu  facta  est.  lioc  erat  In  regula , 


<  Mss.,  inirabat  et  offerebai  :  nec  babent,  m  sam:fa. 

*  Edd.,  per  prophetam.  verius  Mss.,  per  propheiiam. 

*  AliquutMss.,  ad  cotmmancationem  immce  coiyuratiotds» 
^  la  Edd.,  iteinque  Salgamum  consenttreni.  Ai  in  Mss., 

itemgue  Salqttnman  :  et  a  plerisque  alMst,  conseniii-ent, 
quod  superfjno  additum  niit. 

*  rres  nss.,  ad  universum  ctei^um.  Duo  alii,  tmtatricrm 
rAoronott ;  praetermisso,  ai/. 

^  sic  aUouot  Mss.  Edd.  vcix)  hal>ent,  intentiotiibn». 


STTV 


S.  AUGDSTINI  EPISCOPf 


m 


Quales  Aieriiif  cuni  quibus  fiierii  commamcstum^ 
laies'(ieri  omi^eft  ei  universaro  massaun.  luqaen  to* 
rom  irti  dicuni,  ineesu  est  jmd  pars  UHa  Domti. 
Eseanl  plaoe  fftimidffi,  et  dicam,  Ad  nos  non  perti- 
nei  fti  iUos  inceslos  \  nescio  «fiios,  ad  eommonioncm 
luam  admisisii  :  ol)esee  poluii  tam  longe  positis?  Si 
ergo  YoMs  obesse  non  %  ultisqui  in  Numidia  eslis,  quod. 
€arthagini  fit;  quod  in  Africa  fil,  potuit  okMSSC  univcxso 
orbi  terranun?  Scmper  made  se  defendunt,  inde  st^ 
Mcusant»  el  1108  eicusanl  *.  **-  Advenlum  nottrmm 
pmtu$  dseiinmii.  -^  Quod  iili  qaesti  suat  de  Otd* 
Hano.  -<-  QtU  u$(fueqwique  rebeUi  ammo  ealeilrmu^  im 
mato  pemumsU,  ut  conduela  muldiudino  perdilomm» 
I  ^  Jam  lioc  phis  esl.  Hacc  de  Gaeciliano  non  dixerunt 
iUi :  videt^  quae,. — Atque  impelraiis  oficiali^ue^  6att/t» 
carumjamtas  qbeedieeeni.  —  Ne  intrarenl  epiaeopi.  -^ 
qm  iugredkudi  nokie  alque  a§mdi  solemuia  iulerdice- 
rent  facuUatem,  Heec  $i  efrieeopum  eememt  facere^  ti 
'  Chriedame  Ucet  admitteret  $i  hoc  Evangetia  proteekmeuft 
proket  autjudieet  qmtquit  amator  aut  aeeertor  eet  veriUh 
ti$,  Hoei  emm  nobi$  htfiixit  frater  atiquando  propriu»^ 
quod  nunquam  fae/gret  oHemu. — Qitid  pluribos  (a)?  Dt- 
cuni  mullQ  el  damnsnt  hominem  :  sed  damnationem 
jam  ipsam  legamas.  ^  Decrevimue  omnee  eacerdotet 
Deif  prtOeenteSinritutaneto,  Mmc  emndem  Pffmtammi, 
primo  quod  euper  ttim  epitco.po§  aUot  tubrogarU;  quod 
Ineeetot  eum  tanctormn  eommunione  miseuerrt;  quod 
pretbgterot  ad  eonjura^onemineundameonttringere  per* 
tentark;  quod  Fortunatum  pretbyterum  in  cioaeam  fe- 
corit  miui,  cum  tegrotantibue  baptkmo  $ucourriuet: 
quod  eommunionem  Bemetrio  preibgtero  pemegarit,  ut 
cogeret  fUium  abdicare:  quod  idem  pretbyter  objutga" 
tm  th^  quod  epiteopot  Aospflto  tuteepittet;  quod  tupra 
dieiut  Primianu»  muititudinem  nuterit ,  qum  Chrittia^ 
nornm  domo$  ererleret;  quod  obtetti  tinf  epitcopi  eimul 
et  elerici,  et  po$iea  ab  ijut  $atellUibue  lapidati;  quod 
in  btmHiea  cati  $int  $emore$ ,  quod  indigne  ferrent  ad 
communionem  CUmdianittat  adnntii;  qnod  innoeeniet 
clerieot  putaverii  ette  condemnnndot ;  quod  te  nobit  au' 
diendum  noluerit  exldbere^  cum  batiHcarum  foret  ne 
ingrederemur  muMtudine  et  Offido  •  intercluferit ;  quod 
legalot  a  nobit  ad  te  ntt$$ot  injurio$e  rejecerit ;  quod 
loca  multa^  vi  primo,  dehinc  auctoritate  judiciaria  «siir* 
paverH.  — Prsclermissor  afohitorum  :  cum  Paulus  apo- 
stolos  dicat :  Audet  qui$  veetrum  adver$u$  alium  nego- 
tium  habent  judicari  apud  rnju$to$^et  non  apud  $anclo$ 
(I  Cor.  TT,  1).  Yidete  quale  iliS  crimen  objeccriiii,  quia 
non  apud  episcopos  agere  vololt  de  locis ,  sed  apnd 
judicem.  —  Prmter  alia  iHiciia  ^  ejue  adn^tta,  qum  pree 
honettate  tliH  noitri  tiluimut ,  a  tacerdotali  choro  per- 
petuo  ette  damnatum  :  ne  eo  paipalo ,  Dei  Eccletla  aut 
contagione ,  atii  dHquo  crimine  nmeuletur.  Quod  id* 

*■  Edd. :  siilut  ittcettue  ett  netdo  quot,  etc  Melius  aii- 
q!iot  Uss.,  $i  iUot  tn^^yScUicet  de  quibus  aate  in  bac  Sy- 
nodica  dicium  est. 

*  lu  Edd.:  semper  inde  te  defendunt^  inde  te  excueant,  et 
not  accmant.  Hunc  et  alios  locos  ad  Mss.  emeadamus. 

•  Edd.^  et  ogiciatibut,  Ai  BIss.,  el  offido. 

^  Pierii|ue  Mss*,  iUecebra  ^iu.  NooaaUi  vero,  iUccebrota 
eju$. 
(n)  subaud.,  9,n»  ett* 


iptum  Pauiut  apottolut  exhormtur,  et  admonet :  •  Pr«u 
«fpfimcs  autem  vohit,  fratret ,  h$  Mmte  OmM  n^ffrl 
Jem,  Chritti,  ut  ditcedaiH  ab  omni  fralro  *  inordinaio 
ambulante  »  <li  Thett.  in ,  %).  Aupte  aieo  nmt  tmim- 
moret  pwitatit  Eeeknee,  eomkmbUe  exitdmavimut , 
omnet  tanetot  eontaeerdotet,  et  omnee  elerkot,  H  om* 
iHt  populot  qui  te  chrittian^  mendnenmt,  hac,  nottra 
Traetatoriu  eommpnere ,  ut  omnet.  ejut  commumonem\ 
utpoie  damnatit  diligenti  cUra  horreant.  ffto  mim  4o 
ttto  interiiu  ralionem  reddet ,  qui  hoc  nottrum  deeretum 
non  audiendo  tentaveril  viotare.  Placuit  tane  noMt  eb 
Spiritui  tancto ,  quod  tempu$  lardi$  ad  comertendum 
reeervetw  $ub  eo,  nt  quicumque  eontaeerdatum  vel  clo* 
ricorum  tues  taiutit  immemoret,  a  ^e  damnationit  tu^ 
pra  dicli  /Vtmtmrf,  id  ett ,  a  die  octavo  *  Kekndarum 
Jutiarum  utfue  ad  diem  octuvum  Kaiendarum  Janufh' 
riarum^  minut  a  Primiani  damnati  eonmmnione  reeetoo- 
rinl^  tali  tentenlia  conttringantur.  Lam  qamfuo  tdd  ta 
a  tupra  dictodie  damnationit  HHut,iutra  diem  Patehm 
fMurmab  ejut  eonte^tio  teparaverint ,  non  potte  quem- 
quam  nfsf  per  peenitentiam,  tiquidem  meminarint,  Ee^ 
ctetiee  reformari.  Viclorinut  Munatianenut  epitcopuu 
tubteripti.  Forlunatut  Diongtianentit  •  epitcoput  tub* 
tcripti.  YiclorianutCarcabianentit^  epitcoput  tubtcri-^ 
ptl.  Ftorentiut  ab  Adrumeto  epitfoput  tubtcripm.  Mig^ 
ginut  ab  Etephantaria  •  epitcoput  tubteripti,  JnnocentiU9 
Thebalten$i$  •  epitcoput  tubtcrip^.  Miggin  pro  eoUega 
meo  SaMo Membreuitano^  epiuopo  tubteripti.  Satviua 
Autafen$i$  *  epi$copu$  tub$erip$i.  Donatut  Sabratentia 
epiteoput  tubtcripti.  QemeHui*  a  Tanaba^  ^^epitcopi^a 
tubteripti.  — Ex  ipsis  eoademnaioribas  subseripsit 
et  Prxtextatus  Assuritanus,  et  Felicianus  Ifastitaiins. 
— Proftettatut  Atturitanut  epitcopu$  $idftoripti.  Masri^ 
miannt  Ste^anentit  ^^  epiteoput  tubtcripti,  Jkaiamm 
Camicetenti$  ^*epieeoput  tubteripti.  Donaiut  Fi$ciauei^ 
»t  epitcoput  $ub$eripti.  Theodorue  Utuien^t  epitcoput 
tubtcrip».  Viclorianutjubente  collega  Agnotio  *'  ejnteo- 
po,  tub$crip»i.  Jhnatut  Cebretutunnt  ^^  epitcopiu  tub^ 
tcrip»».  Natalicut  Thelentit  epitcoput  tuburip4.  Bam' 

1  la  Mss.de  estf  fratre :  quam  vocem  non  lUibenter  oml- 
serint  DooaUstae. 

*  Ed.  Lov.  hoc  looo  prxterit,  octavo.  Er.  vero  id  totum 
omilUt,  catendarum  JuUarmn  usque  ad  diem  octavum  ; 
quae  omaia  verba  ia  plerisque  Blss.  reperiuntur ;  sed  ex  iis 
noanuUi  post  ca^endarwn  Juliarum^  sic  habeat :  H  vel 
mora,  ad  diem  octaoum  calendarwn  Janmriarum.  Noa  as- 
sigoatur  aaaus,  qui  forte  erat  Christi  383«  Quippe  Eagaitani 
p^ea  coucUii  seateatia  iiro  Pruniaao  ia  Maximiaaum  et  in 
cabarsassitanam  syaodum  dieta  fuil  die  31  aprilis  aa,  394^ 
ex  Ub.  3  oout.  Q*esooo.,  c  36. 

*  DUO  Msa,,  /?tOIM/«flf€lni». 

^  Lov.,  carbamenm.  Er.  et  aovem  Mss.,  carcaBinensi». 
Duo  Mss.9  carcabenm.  Alii,  carcabianensi».  sic  et^  iq  lib. 
5  ooot.  Crespou.,  c  td. 

■  sic  ia  Mss.  Al  in  Edd.,  BetephanUBruB. 

*  Quinque  Mss.^  ThetbaUtensis, 

'  Ua  ia  atiquot  Mss.  et  io  lib.  3  coot.  Cresooa.»  c  10.  A4 
ia  Edd.  (egebatur  tuc,  Salviano  Pressitano. 

*  Br.,  Ausaventis.  im.,  Ausacenas.  AUquoi  Mss.  «t  ia  lib. 
3  ooat.  creac,  c  i9»  Ausafemit. 

*  Porte,  GenmiMt  ut  supra ,  ooL  376»  sub  biitio  praBseotift 
u.  9(X 

>•  Ee.y  jnathabeie.  Nooautti  Mss.,  a  Tambeie^ 

"  Biss.  aUquot»  sabbaiensis.  QuMam,  sabatends. 

^*  Quatuor  Mas.,  <rflinfffgtoiitiv 

"•Tres  M88«,  Agmmo» 

u  Quinque  Mss. ,  cebretutitanuh  NoouoUi ,  cebetesUd' 


m 


ENARIUTIO  IN  PSALMUM  XXXVI. 


m 


j^WM  M&cntMiui$  0|nic#ptil  iwt0fi|Mt«  PtMctoiiui 
JBf teenil*  ^  #p<jfOfwi  wlftrtjw.  Jmmariw  AqHnmH 
»  *  «^MO|wt  Mtort^.  5eMfiMfKf  iMcondiamn^  * 
j|mi^|m  SHbterlpm.  Pateastm  a  Vie^  Augusii  epU6ofU 
§ah$eiipsi.  Creeo  Cenjuiliaeeimt^ epitcopue  «nfompsi. 
RegaAmue  epieeapue  eubseripti.  Mtmimamit  Ermumi* 
mmh  *  ejpiteofme  tmkteripti.  Beimamt  Tuguiianeiitk  * 
epiteapua  tuheripei.  Mikmmt  e^eeput  tukteripti. 
Gmana$  Tigaaleant  epiteapm  tabscrip^,  Yieterinue 
Leptimagimrie  ^  epiteapm  euhcripeL,  Guniatim  Bene^ 
fenrie  *  ^mepua  tuktaipti,  Qaintatim  Captenrit  ^ 
tjjuscaput  tukteriptL  Fetieiamm  MutiHaaiat  epiteapug 
tuktaipti.  Viciarianm  ea  deiegaiioua  Miggpni  ^*  epiteapi 
mhcripei^  Miggiue  efntaepm  tubtcripri.  Lathme  Mu^ 
pearit  ef^tcopm  tubteripri.  Procuiut  Cirbkanm  **  epa- 
tcopua  tubtcripti*  Donatm  Sabrultntk  epiteopm  prm 
fralre  et  coUega  meo  MarroUo  tubtcripti^Proeuim  Gir^ 
biianuM  pro  ooilega  meo  GaiUono  '*  tubteri^,  Seeua^ 
diamu  Pridanentit  ^'  epiteopm  tubecripti.  Beipidim 
tutdritauut  ej^opitt  tuburipti.  Donatut  Samurda- 
tenrit  epitcopM  tubtcripti.  Geluiicm  Victarianentit  ef^ 
eopm  tubtcripsi.  Annibonim  Robauientit  ^^  epiteopm 
subscripii.  Item  Annibonim  petitm  a  coiiega  meo  Ah* 
gendiarenri  episcopo  ^*  subscripri.  TertuUm  Abitenrit 
epueopus  subtcripu.Primutianm^*  episeopus  suincripsi* 
Secundinus  Arusianensis  "  epMcopm  subseripri.  Mam- 
mus  Pittanentis  ^*  episcopm  subteripsi.  CreseenHanus 
Murremis  ^*  episcepus  subscrip»,  Donalm  BeimenM  ^ 
ipiscopus  subscripii.  Perseverantim  Tebertinm  *^  epiuo* 
pm  sttbseripsi,  Faus/iinm  Binenm  epitcopm,  tnbtcripti. 


Secundianm. 


« AlkpiotNiB.,  BatUiauentit. 

*  plures  Mss.,  jquensis. 
•nss.  aKcraoc,  secundinm  :  Doninillf, 

Dciadettquu>tiadanest,^aeoiitfianeM^  ec, 
ttt. 

*  qmtmitst.,cresoeonim  TiHanenns.  RoDinilll,  cresoco- 
msJusHciattensis.  aIU  duo,  creseanim  Taeiauensis.  Regsm 
Qodet,  crescomas  jUtanm. 

■  AligDotM.,  Brianninensls.  qvMsm,  sruminensk.  ftem, 
KmaHuaeenets» 

*  Taaa  et  Reg.  Mas.,  Benenatm  Tigurritanm  :  qoi  oodices 
omitliiDt  poste*.  mtanm  episcopm  sidrscripsi. 

^Jiiauaulhtomm^ricloriamts.vmiaEimum.9  Leptbmh 


*  AliqiQQt  M88.,  Benesensis.  item,  Benefavds. 

•  tta  omoes  prepe  nss.  At  Edd.,  capienm. 

**  Edd.  omiUuDt,  Kiggini.  id  vero  babeat  plerlque  m.  e 
qnibos  noDDuRi  post  loov  uiggius;  ferunt,  mggima.  Editlo 
fir.,  Magjfium.Qu\dsm,  auteoi  ma.  isiud,  Miggws  episcQpm 
subscripsi,  prorsus  omUtUDt. 

"  Hss.Tiomrafli,  Gurbitamts.  Item,  curbiiams, 

*•  Gr.,  GOUono.  ooto  Mss.,  GaUoOio. 

1*  Plerique  Mss.,  EismnensiSy  aut  Bisianensis. 

'^  MS9.  phires,  Rabautensis.  Item,  sabautensis, 

^  Aliqtm,um,,coUimmeoAugfindiamnsisubsert^ 
sa  ?oce  emscapo.  ad  forte  legeDdum,  Augendo^  Tei  secundo 
^ensi  eptscopo  f  Qoippe  in  Gestis  Goffet.  Cntbtg.,  cogait.  1, 
c.  907|  quidaia  Domioatur  seeundm  episcopm  Arenris, 

"  sicMss.  At  Edd.,  PrintUianus. 

*'  HODDUIH  Hss.,  seeundiattus.  Rem  diqol,  ATusiSmensiSf 
et,  AwiriUanemit'. 

_^**«onDum  Msa.  looo  Masxinm  Pittanensis ,  habent  Maa^ 
niHDns  JNRfliKitsts. 

^*  M».  Reg,  et  vat  et  alli  qoidam :  m tcaNfliamu  ifaren- 
sis.  Quaaior:  CrescenHamts  ^  Natemis.  sex  alli  voc^ulis 
aoolraa  ia  vnum  ooDfiisfts  habent,  cresrinaremis. 

t*  Qiiyain  mss.,  BeUtmsis.  item  sez ,  FeUmemis.  Noii- 
Duni,  neHmensis^  et  BoMenris. 

»*  Mss^  plenque  loeo,  fmevmnflfbs,  habent,  Pe^^te^tnHm. 
Alii  ties :  Tkemtims^  pro  Te^tinua.  u  \\mmi  TMieaA» 
nm^  site  TUeceUinus. 


Vielor  Aitiburitanm  *  ^VopiM  stt^srnpff.  Omnm  ii««' 
mera  quinquuginia  tres. 

!i<.  PauliitHm  dignaminl  a^Tetiere.  Hs«o  estilt'- 
mnalio  Ina.  Diclmos  iili  :  Quid  vist  habeat  pentfw 
*tt  non  haboBt?  Cg<i  raTOo  :  ptorsus  dico  r  q«t»  totl 
•mnos  falsa  iit  le  <liX6nint;  ^l  itodi  undo  eradam  : 
Quia  apud  aKo^  jndiees  olitiBttlsti  cansam  tuam,et  iati 
danrnatfsnrtt.  Si  ergo  te  propterea  credo  lnnooenlem, 
qoia  non  exieiiaad  faotiosos,  aHln  oslendieil  innocen- 
Ifam  luam,  ut  ttli  qoi  le  damnliterniit,  damnttknieNr. 
mefeventiif ;  dlgAflro  aceepfaref  Gttcillaniinl  famoce»^ 
tem,  qui  tiol||it  eiite  ad  majorco  loos,  et  sle  sorvaTit» 
cAiiSMB  0uam  orbi  terraram ,  quomodo  tii  serraali 
ooncHio  Nifmidanlm.  Si  hinocentem  le  reddidit  sedeo 
Bagaiiana  S  qoanto  poiius  ilham  aedea  Apoalolical 
AutWsot  Taleantqoi  prlmo  damnaTeroDiT  Si  tt«* 
lont;  eontra  te  valent.  Nain  ilti  eontra  CaeeiliDVium. 
itec  Taloeroirt ,  nee  falehoMt :  tmneii  qoid  ooiitra  to- 
jodicea ,  attende* 

t2.  Jam  bki  aodent  dleere  i  Sed  not  qul  poaleo 
damnavimos  MaxlmbiMSUs ,  plorea  eramaa.  Yaleal 
orgo  sententia  veaira  hi  Feliciaaomr ,  e«  vakhH  iUo* 
rom  in  Gxcilianom.  Lbi  Bagai  ooncillum  fecenmtt 
elfam  Feliciamim  damnaveront :  modo  haos  ost  Fe- 
llclftnna  :  aot  noeens  receptos  est ,  aot  innocens  do- 
mnatus  ost.  Si  ergo  noeentem  recipia  pro  poce  Don»> 
tl ;  cede  omnihos  gentibus  pro  paeo.  Christi :  ai  amem 
per  errorem  vestrom  inoocena  damnatas  es ;  errare 
potoenmt  trecenti  dooem  damnantiea  Pclieiannm ,  ei  • 
non  potoenint  errare  septoaginta  daoimaotes  Gttcilia- 
num?  Quij  ergo  dicitlsT  Com  audieffitts  vobisdiBt, 
Priores  vos  damBavernnt  Maidmionisie ,  feeorrilia, 
el  dlclils  :  Sed  nos  plorea  eramos  qol  danmnvimiia 
HaiimiaBislaa.  Ad  utromqoo  vobis  cito  respondetor, 
quia  et  illi  vestri  prioMS  damnanrorunt  CaeeilianoRk 
Si  priores  valent,  eedant  Primianiat»  eoacilio  linii-  • 
mianiitafum  :  si  plorea  valent,  eedaiit  Donallslm  orfoi 
terraram  :  nibil  esse  avbltror  jnsiina.  Paud  sunt 
NaximianiBt»  :  aed  priores  sont.  Reus  reum  non  la<* 
dt.  Si  hoc  puias ,  quomodo  damnatus  dBmnove  po« 
toisti  ?  qulQ  inter  damnatores  et  ipse  scrtptna  eat,  nee 
scrvQveront  illl  ieeiim  eaosam  dicentis  K  Aliler  a«* 
lom  CdBeifiam»  :  servatos  est  illi  locoa  imminif  eau- 
sam  dioeniis  lieut  habet  ipsa  sonientia ;  quia  noe  in 
commonionom  reoeptns  est  nifl  porgatns.  Isieaolom 
iovemuir  hic  ai  ]udicibtts  damnalos,  ytie  inter  jodloeo 
damnone.  Sed  foerit  ioia  «qoitas  Bagaltani  eonciltl  t 
prorsQS  toium  eoneedtmus.  Malo  te  daronavemn» 
MaximianistaB  :  male  damnaverunt  et  iiii  prsores  ve* 
stri  Caecilianum.  Tu  porgasti  te  apod  Dagai :  purgavit 
se  ille  in  transmarino  jodicio.  Consensit  hoic  judicio 
universos  orbis  terrarom.  Quid  dicturus  es  ?  Plures 
nos  sumus  quam  MaxrmianisUe.  Estoie  pUires  :  de 
nomero  eiigo  n^mus :  vide  quantom  intersit.  Absen- 
tem  te  damnaverunt  Maximianistx^  cum  ad  eos  cxire 

*•  Edd.,  AltUfurihanm.  At  Mss.,  AinonrHanm. 

*  Plures  Mss.,  vagaitana :  ac  iMtula  post  ragait  looo  ro' 
gai' :  et  sfc  ooDstanter  mntato  /?  m  r» 

*  Edd.,  caiftam  dicendi.  Melius  Mss.»  dicenUs. 


8SS 


S.  AUGUSTiNI  EFISGOPI 


885 


nohiiui»'.  Iloc  qiiljdem  simite « ^ic  et  ilU  d^mnave* 
ninl  absentem  CaH^ilianum ,  cum  factionem  eorum 
devfussei :  sed  tu  rorays  ia.  al>9eBtes  iilos  fecisti  dici 
8enleBlias.in  concilio  Ibgaitano  :.at  vero  Caeciliamis 
praesens  adreEsario  prafsente,  porgatps  est.  Deinde 
alia  magBadiffeiientia  :  juilices  Numidas  apod  quos 
te  purgares,  tu  ipse  adisti,  laconstitoisti ,  Maxtmiar 
nislae  iilos  non  petierunt  :.apud  eos  autcm  a  C»cilia- 
Do  Donatus  luctus  est ,  quos  pars  Donati  judices  po* 
Blulaverat.  RespQndent  tibi  modo  Maiimiamstae,  ei 
jore  dicont :  Nos  primo  Tonimos  ad  te  de  provincia 
laa«  dediCBcesiad  te  pertinente^  epi8(opl;.et  to- 
loimos  audire  caosam  toam  :  contempsisti  uos ,  non 
ad  nos  eiisti.  Si  timoisti  nostrum  judicium,  vel  simul 
jttdices  eligeremus,  non  ires  ad  quos  to  Telles.  Quan* 
lom  inlersit ,  vldeie.  Tonc  aotem  ipsi  Donaiistae  iit- 
terissttis  Imperatorem  petierontr,  nt  deeemeret  judi- 
ees  :  impn^vemnt  eos  apud  quos  victi  sunt,  quos 
antequam  vincerentur  postulaverant :  dati  sunt  alil 
ad  eoram  petitum,  et  ibi  vjcii  suot :  appellaveruot  ad 
Imperatorem ,  et  ibi  victi  sunt,  Semel  victos  est  ab- 
sens  BbiiBnanlsta,  et  lacet :  et  ter  vicius  pResens. 
Donatisia  non  tacet?; 

23.  Sed  de  numero  contendis  cum  Maijhiianisti&. 
IJt  dixi ,  faveo  tibi.  Trecenli  decem  plures.sunt  quam. 
ceninm  ,  vcl  quot  fuerunt  qiu  damnaveruiit  a  parte. 
MaximianiPrimianum  :  millia  episcoporum  per  orbem. 
lerrarum  qui  damnaverani  a  parte  Caeciliani  Donatiun 
niliil  ponderis  apud  te  iiabere  putas  ?  Sed  dicturas  es 
mibi :  Numquid  Donatistas  millia  episcoporam  damna- 
verant  de  toto  orbe  tcrrarum?  Optime ,  non  damna- 
rant.  Qoare  non  damnarant  ?*jQaia  jodicio  non  inter<> 
fuerant.  Si  judicio  non  interruerant ,  propterea  tion 
damnaverunl ,  quia  causam  illam  penitus  nescienmt. 
Ab  innocentibus  quare  te  separasli  ?  Venit  liuc  ad  te. 
de  orbe  terrarum  bapiiaatus ,  quem  vis  rebaptiiare  : 
ei  te  jam  letbale  ministerium '  exercentem,  el  volen- 
lem  iierare  qved  semel  datur  ei-non  amiiiilur,  adit 
cum  magna  voce  el  gemitu ,  et  dicit  tibi :  Qoid  esi 
quod  vis  faccre?  rebapiizare  me  ?  ail,  nescio  quis 
Mesopotamenus,  neseio  quis  Syrus,  nescio  quis  Poii- 
licos,  vel  longios  constiiotos.  Respondes  :  Qoia  non 
babes  bapiismom.  Quare  ?  Lege  Epistolas  Apostoli  ad 
rae  datas.  Venit  iiescio  qois  de  Galatia ,  de  Ponto , 
vcnit  nescio  qois  de  Pbiladeiphia,  ad  quas  Ecdesias 
loannes  scripsit  ( Affoe,  i,  4  ) ;  venita  Colossis,  venii 
a  Philippis,  aThessaloniea :  Egonon  babco  bapiismum 
ad  quem  scripsit  Apostolus ,  per  quem  lu  babes?  AUi- 
des  legere  epistolam  meam,  qui  deteslaris  pacem 
meam? 

SERHO  III. 

De  Urlia  part4  P$alini. 

I .  [  ters,  tS,  ]  Pars  novissima  psalmi  bujus  in- 
discussa  vobiscom  et  intractaia  remanserat.  Proinde 
sicol  video,  non  quidem  secuitdum  dispositionem  no- 


'  Sic  Er.  et  aliquol  Uss.  At  Lov., 
11».,  pertiuefUei, 
*  sie  Hss.  At  Edd.,  mtjslerittm 


perHnetUis.  HOBDuili 


sirttn,  sed  tamennon  pr»ter  dl«:posltionem  siiam,  ad 
leddendum  debauim  nos  Doninas  aevocavit.  iotenli 
enso  estote ,  iralres ,  ot  sl  possomus  Deo  adjovante  i 
vel  modo  solvamns  qood  nos  debere  cognoscimus^ 
QoisesiquidicU,  quod  modo  cantavirous? /mrems 
fm ,  H  eue  Mentu ,  a  iidii  vidi  jMUam  dereUetum ,  nec 
umm  ejut  qumens  pmem.  Si  quasi  unOs  homo  loqui- 
tur,  quam  muUum  lempos  eai  astaa  onios  homiois;  ei 
quid  magnum  est«  ut  homo  positus  In  ona  aliqva  parte 
terrarom  per  lotam  vilam  soam  lam  brevem,  qoani 
homana  vita  brevfs  est,  qoamvis  ad  seneclulem  a  ju* 
venlute  perveneril,  non  viderit  justum  dereliclum,  nec 
semen  ejus  qu«rens  panem?  Non  esl  mirandom.  Po* 
toit  enim  fleri  ui  ante  viiam  ipsios  fuisset  aHqule 
justus  quaerens  panem ,  potQit  fieri  ot  tn  alia  parie 
terraram  non  ubi  ipse  esset.  Deinde  aliud  quod  mo* 
vei»  audite  :  Ecee  unusquisque  in  vobis,  qui  forte  Jana 
seouit ,  respiciens  curaus  astatis  suae  jam  peractos 
sibi,  ubi  cogitatione  versatus  fiierit  fai  his  quos  novii^ 
fbrle  non  ei  occurrit  jostus  quaerens  panem,  aut  filius 
justi  quacrens  panem  :  sed  Limen  respicit  ad  Scri- 
pturas  divinas ,  et  Invenit  angustatum  Abrahap  |ii- 
stum,  et  famen  passum  in  reglone  sua,  mutasse  ajiara 
regionem  (  Qen.  xii,  fO);  faivenit  et  ftlium  ipsios 
Isaac  ejtisdem  famis  causa  in  alias  isse  regtones  quae- 
rentem  panem  ( W.  xxvi,  I ).  Et  quomodo  eril  ve- 
ram,  Nunquamvidijuttum  deretielum,  nec  $emene}ut 
quterent  panem  f  Et  si  vcram  hoc  invenit  in  spatio 
vitae  suae ;  aliter  tamen  invenii  in  leciione  divina,  quae 
fidelior  est  quam  vita  hominnm. 

2.  Quid  ergo  fr.cimus  ?  Adjuvent  nos  pia  stodia  ve- 
stra,  ut  inspiciamus  in  liis  versibus  Psalml  vokmia- 
tem  Dci ,  quid  nos  intelligere  vellt.  Metus  est  enim 
ne  unusquisque  iafirmus ,  non  capiens  spirilualiter 
intelligere  Scripturas ,  eat  in  exempla  humana  vi* 
deatque  aliqoando  bonos  servos  Dei  esse  in  necessi- 
tate  aliqua  et  inopia  quaerendi  panis ;  maxime  et  Pau- 
lum  apostoluin  cogitet,  qui  dicit,  In  fame  ef  tiii^  in 
frigoreei  nudiUUe  (  H  Cor.  xi ,  27,) :  et  scandalizelur 
apudtseipsum  dicens  ,  Ceriene  vcriim  esi  quod  can- 
lavi?  certe  verum  est  quod  in  ecdesia  stans  tam  de- 
vota  voce  personoi,  Nunquam  wdi  jummdereUdum. 
nee  $mm  eMi$  quwreu$  panem  ?  Fallunt  nos  Scriptorae, 
dicai  apud  se;  el  dissokantur  omnia  ejos  membra 
ab  opere  bono ;  quibus  merobris  intrinsecus,  quodest 
gravius,  et  in  interiore  homine  resolutis,  jam  desistai 
ab  opere  bono  ,  et  dicat  sibi  :  Utquid  bene  operor  f 
Utquid  panem  menm  frango  esurienti,  et  nodum  ve- 
stio,  et  sine  tecto  induco  in  domum  mcam^^attendcns 
ad  id  quod  scriptum  est,  Nunquam  vidiju$tum  dere-' 
/icfuiit,  ^ec  $einen  eju$  qu(Bren$  panem  :  cum  videam 
tot  homines  bene  viventes,  plerumque  fame  laboran- 
tes?  Sed  si  forte  erro  ego ,  ot  tam  illum  qui  bcoe 
vivit  quam  IHom  qui  male  vivil ,  patem  bene  vivere  , 
et  aliter  illum  novii  Deus,  id  est  iniquum  esse,  qoem 
ego  justum  puto ;  qoid  facio  de  Abrabam  ,  quem  Jn- 
stum  ipsa  Scriptora  commendat?  Quid  facio  de  ipsc 
apostolo  Paolo,  qui  dieit :  imiuttofe$  mei  «s/ole,  siofi 
et  ego  Chri$ti  ( I  Cor.  iv,  16 )  ?  Au  ut  eliam  ego  siiu 


.385 


ENAIUiATIO  LN  PSx\LMI)»  XXIYI. 


ZM 


ID  lualis  qtlalia  illc  pcrlulit ,  tji  fam  et  M ,  m  [rigore 
tt  nuditaie  ? 

3.  Iia  cogltantem,  et»  ut  dixi,  dissolutis  roembrisom- 
oibus  intcrioribuaa  faciilute  operisboni,  possumusue, 
fraires,  taiw}uamparalylicumtollere»  et  apcrire  tectum 
Scrtpturse  bujus  ,  ct  eum  submitiere  ad  Duminum  ? 
Videtis  enim  quia  obscurum  est.  Porro  si  obscurum 
esi,  tectum  est  •  et  paraLyticum  aninio  quemdam  in- 
tueor.  ^t  boc  tectum  video  ,  et  sub  boc  tecto  Giiri- 
stum  latere  agnosco.  Faciam,  quantum  possum^  qiu)d 
laudatiim  est  in  illis  qui  aperto  tccto  ad  Christum  pa- 
ralyticum  submiserunt ,  ul  diccrcl  illi  :  ton$um 
etio,  fiU^  remiM  junt  enim  tibi  peccata  tua.  Sic  enim 
fecit  intcriorem  bominem  salvum  a  paralysi ,  remii^ 
lcBdo  pe^cata ,  et  constringendo  fldem.  Sed  eraul 
Ibi  hoinines ,  qui  non  faabefoant  oculos  ad  videndum 
inieriorem  paralyticum  jam  esse  sanatum ,  et  mcdi- 
cum  curantem  putaverunt  blaspbemantem.  Quis  eU 
kiCf  inquiunt ,  qui  peecata  tUndttit  t  Biasphemat  »/«• 
Qui$  pole$t  dimiUere  peceata^  nm  tolut  Deue  f  Et  quia 
lUe  erat  Deus,  Ulia  cogitantes  audiebat  (  Lm^.  v» 
48  ^).  Hoc  \erum  *  dc  Deo  cogitabant ,  sed  Deum 
prai^eniein  non  videbant.  Fecit  ergo  ille  medicus  ali- 
quid  et  in  corpore  paralytici ,  ut  et  iilorum  qui  ulia 
diserunt,  intcriorem  paralysim  sanaret.  Fccit  enim 
quod  viderent ,  et  dedit  quod  crederent.  Eia  ergo 
quisquis  es  tam  inrirmus  et  languens  corde,  ut  attcn- 
dens  humaiia  exempla ,  velis  a  bonis  operibos  desi- 
sterev  et  paralysi  quadani  interiorc  dissolulus  es,  ago, 
u  possumus  ,  aperlo  i^to  lecro  subiniiiere  ad  Domi- 


vidi  justHm  dereliciUm  ,  fne  umen  ^tte  quctreni  pet' 


4.  Dominus  enirn  ipse  in  corpore  suo «  quod  est 
Eoclesia»  junior  fuii  prUnis  temporibus,  ct  ecce  jam 
seoait.  Nostis,  et  agnoscitiSf  el  intelligilis,  quia  in  hr.c 
positiestis,  et  ita  credidistis ,  quia  caput  nostrum 
Cbristus  est ;  corpus  capilis  illius  nos  sumus  ( I  Cor. 
XII,  47;  £>/ret.  iv,  15)»  Numquid  soli  nos,  et  uon 
etiam  illi  qui  fuerunt  anle  nos?  Omnes  qui  ab  iniiio 
ueculi  fucnint  justi ,  caput  Chrislum  habeut.  Illiim 
enim  Tenturum  esse  eredlderunt «  quem  nos  venisse 
jam  crodimus;  et  in  ejus  flde  ct  ipsi  sanati  sunt ,  in 
cQJus  et  nos  :  ut  esset  ei  ipse  totius  csput  civiiaiis  Jc- 
msalem ,  omnibus  connumeratis  fidelibus  ab  initio 
usque  in  finem,  adjunciis  eliam  le^ionibus  et  excrci- 
tibusAngel6ruro,ut  (iat  illaunaclviiassub  unorege.et 
unaquxdamprovincta  subuno  impcratnre,  felix  in  pcr- 
petua  paceetsalute,landansDeum  sinefine,l>cata  siue 
flnc.  Corpus  autemChristi,  qnod  est  Ecclcsta  (Co/m.  i, 
!8, 4i),  tanqiiam  unus  quidam  homo ,  primo  juiiior 
fiiit^  ei  ecce  jam  in  fine  sxculi  est  in  scnecta  pingiii ; 
quomam  de  illa  dictum  est :  Adkuc  muhipUcabitur  tit 
teuecta  pingui  {  Psal,  xci,  45  ).,Muliiplicata  cst  pcr 
orones  gentes  ,  et  ipsios  vox  est  aitendentis  qiiasi 
onius  bominis  primam  statem  suam,  et  Isum  novis- 
simam  .  respcxii  per  omnia^  quia  Oiunes  xtates  noias 
habct  per  Scripltiras ;  et  ait  exsuluns  et  monens  : 
Jumor  fui^  primis  temporibus  saculi;  ct  ecce  ienui,, 
suni  etiara  novisslmis  teroporibus  su^culi ;  et  nunquam 
«  Sic  i.ierique  Nss.  Al  E«ld.,  r^r^iutt. 


5.  Agnovimus  hominem  juuiorem  et  seneint  et 
Unquam  aperto  tocto  pervenimus  ad  Christum.  Sed 
quis  cst  justus»qui  non  est  visus  dereiictus,  ncc  semeo 
ejus  quxrens  panem  ?  Si  intelligis  panbin ,  intelligia 
illam.  Panis  est  enim  verbum  Dei,  quod  nunquamab 
orejusti  discedit.Nam  et  incapitesuojusttisiste  ten« 
tatus,  boc  respondit.  Quando  enim  ipsi  Domino  esu- 
ricnti  et  famem  patienti  diabolus  ait :  l^ic  lapidibue 
ietie  ut  panes  (iant ;  re^ondit  :  Non  in  sola  pane 
mni  Aomo,  $ed  in  onmi  verbo  Dat  (  Matth.  iv,  3,4). 
Deinde,  fraifes  mei,  atiendite,  quando  non  faciat  ju- 
slus  voluuUtem  Dei.  Semper  eiiini  facit,  ct  sccundum 
TolunUlem  ejus  vivit.YolunUs  Dei  de  cofdc  cjus  noa 
recedit  :  quia  volunus  Dei ,  ipsa  est  lcx  Dei.  Et  quid 
dictum  est  de  Uli  ?  El  in  Uge  ejus  medUfibilur  die  ac 
nocie  (  Psal,  i,  2 ).  Panem  istum  manducas  ufta  hora« 
etdimittis ;  pnnem  illum  verbi  die  ac  nocte*  Quaodo 
enim  audis,  aut  qiiando  legis ,  manducas  ;  quando 
inde  cogitas  ,  ruminas ,  ut  sis  animal  mundiiro ,  noQ 
inunundum  (  Levit.  i  ).  Quod  signiiicat  eiiam  sa- 
pientia  per  SalOmonem  dicens  :  thesauru^  deMera" 
biiis  reqmescit  in  ore  sapientis ;  vir  autem  stultus  giuiit 
iiium  (  Prov.  xxi,  20  ).  Qiii  etiini  glutit ,  ut  non  in 
illo  appareat  quod  voravit,  oblitus  est  quod  audivit. 
Qui  autem  non  est  oblitus,  cogiut ,  et  cogtuiido  hi* 
minat ,  ruminando  deleciatur.  Unde  dicitur  :  C^fgi' 
tatio  saneta  servabit  te  (  Provt  ii,  11 ).  Et  ecce  s}  scr- 
Tat  te  in  ruminaiione  panis  hujus  sancu  cogitatio.» 
miti^umn  vidistijustumdereiictum^  nec  semenejusquee'' 
rens  panetu. 

6.  [vers.  26.]  7o/a  die  misaretur^  ei  feneratur,  Fe* 
neredwr  quidcm  Utine  dicitur ,  et  qui  dat  mutuum,  et 
qui  acGtpit  :  planius  boc  autem  dicitur,  si  dieamUs 
fenerat.  Quid  ad  nos  quid  gramniaiici  vilini?  Melius 
In  barbarismo  noslro  vos  intelligilis,  quam  iu  nostra 
diseriitudiue  vos  deserli  eritis.  Ergo  jusius  iste  tota 
die  miseretur ,  et  fenerai.  Sed  iion  gaudeant  rencralo* 
res.  faivenimos  eniin  quemdam  fcneratorem,  sicut  iii* 
venimus  quemdam  panein  :  ut  ublque  aperto  lecio 
perveniainus  ad  Christum.  Nolo  sitis  feneratores»  al 
ideo  nolo,  qnta  Dcus  non  tuU.  Nam  si  ego  nolo»  el 
Deus  vuift»  agilo :  si  autem  Deus  non  tuU,  etiamsi  ego 
veilem,  maio  suo  agerel  qui  ageret.  Unde  apparet 
Deum  hoc  nolle  ?  Dictum  esl  alio  loco :  Qui  pecuuimn 
suam  non  dedU  ad  usuram  (Psai.  xiy,  5).  Et  quam  de- 
lestabile  silf  quam  odiosum,  quam  e&secrandun, 
pulo  quU  et  ipsi  feneratores  noverunt.  Kwrws  autem 
ego  ipse*  imo  Deus  noster*  qiii  te  prohibet  esse  fene- 
ratorein,  jiiliet  te  esse  feneratorem ;  el  dicitur  tibi, 
Fenera  Deo.  Si  feneras  homiiii,  babes  spem ;  et  s|  fe- 
neras  Dco*  spem  non  habebis?  Si  feneraveris  bomini, 
id  est,  muiuaro  pecuniam  tuam  dederis ,  a  quo  ali- 
quid  plus  qunm  dedisii  exspectes  aecipcre ;  nou  pc* 
cuniam  solam,  scd  aliquid  plos  quam  dcdisti,  sive 

•  illud  irillciira  sit,  sive  vinimi,  slve  olenm,  sive  quod 
libel  aliod ;  si  plus  quam  dedisti  exspeeus  accipcre, 
fencrator  cs,  et  in  boc  iniprobaudu^  non  laudandu^ 


U1 


s.  AUGtSTWJ  tfpiscorl 


tii 


Qiiitl  ergo,  ihiuis,  fado,  nl  slm  ulilttor  *  feneratort 
Aileniie  quid  facit  fenerator.  Minus  Tult  dare  certe, 
et  plus  accf pere  :  hoc  faC  et  lu ;  da  modica ,  accipe 
mngna.  Yide  quam  late  crescat  fenus  tuum.  Da  tem- 
poralia,  accipe  aeterna  :  da  terram,  accipe  ccelum.  Et 
cui  dabo»  fortedicjs?  Ipse  Domlnus  proceditquem 
feneres,  qui  tibi  Jubebat  ne  fenerafes.  Audi  Scriptu- 
ram ,  quomodo  feneres  Dominum  :  Feneral ,  inquir^ 
Domnum,  qvi  mhmtur  pauperis  (Prov,  xiX,  17).  Non 
enlm  eget  a  te  Dominus,  sed  habes  alium  qui  a  (e 
•geat :  illi  pohrigis,  ille  accipii.  Non  cnim  habet  pau- 
per  qaod  tibi  reiribuat :  et  tamen  ipse  vuli  reiribuere, 
et  non  invenit  quid ;  sola  in  illo  remanet  benevoien-^ 
tla  orandi  pro  te.  Cum  aulem  pauper  orat  pro  te, 
tanquam  Deo  dicit :  Domine,  routuum  accepii  (idedic 
me  *.  Proinde  et  si  iion  tenes  pauperem  redditorem, 
sed  idoneum  (enes  Adejussorem*  Ecce  Deus  libi  de 
Scriptura  sua  dicit  i  Da  sectirus,  ego  reddd.  Quomodo 
solent  dicere  fidejussores?  qoid  dicunt  *?  Ego  reddo, 
cgo  accipio,  mihi  das.  Putamusne  et  hoc  dicit  Deus  5 
Ego  acclpio,  mihi  das?  Plane  si  Deus  Ghrlstus,  quod 
non  dubilatur,  ipse  dixit :  E$uriv}^  et  dednti$  mihi 
mandueare,  Et  cum  illt  dicerent ,  Quando  te  vidimui 
eturientem  T  ut  ostenderet  se  pauperum  fidejusiorem, 
omnium  membrorum  suortlm  sponsorem ;  qoia  ille 
caput,  1111  membra,  et  cum  accipiunt  membra,  caput 
accipit  :  Cttm  tinl,  inquit,  ex  hi$  mimnti$  mei$ 
feei$ti$^  nttlii  fec}$tt$,  Gia,  aVare  fenerator,  Tlde 
qnid  dedisti,  vide  quid  acceptnrus  es!  Si  dedisses 
paucam  pecuniam,  et  flle  cui  dcderas  pro  parva  pe- 
cunta  tua  daret  tibi  magnam  vitlam,  incomparabiliter 
amplius  valentem  quam  dederas  tu  pecuniam ;  quan^ 
tas  gratias  ageres,  qiianla  Ixtitia  tollereHs!  Audi 
qiiam  possesslonem  det  qnem  fenerasti  :  Venitey  be- 
nedicli  Patrie  mei,  pereipite,  QTiid?  qiiod  dedistisf 
Absit.  Terrena  dedistis,  qunc  si  non  dedissetis,  in 
terra  putrescerent.  Qiiid  enim  inde  facturus  esscSi  si 
non  dedisses?  Quod  periturum  erat  in  terra,  serva- 
tinn  est  in  coelo.  Ergo  qtiod  servatum  esi «  hoc  acce- 
pturi  sumns.  Servatum  est  meritum  :  factus  cst  (he- 
saurus  titus  meritum  luum.  Nam  vide  quid  sis  acce- 
plarus  :  Percipile  regnum ,  quod  tobi$  paratum  e$t  ab 
tnkio  mundi.  Contra,  ilti  qiii  fenerare  noluerunt,  quid 
audient?  Ite  in  ignem  wtemum^  qui  paratus  e$l  diabolo 
ei  angelie  eju$.  Et  quid  vocatur  regniim  quod  acctpl* 
mns?  Atiendiie  sequeiUia  :  hti  ibunt  in  eombu$tum$m 
tetemam,  justi  autem  in  vitam  letemam  (Matth.  xxv, 
51-36).  Ad  hoe  ambite,  hoc  emite,  ad  hoc  fenerate. 
Halieiis  Ghristum  in  cobIo  sedeniem ,  ki  terra  pei^ 
tem.  Invenimns  quomodo  feneret  justus.  Tota  die  m^ 
Beretur,  et  fenerai. 

7.  Et  $emen  eju$  tn  benedietione  erit,  Et  hic  non  oc* 
cnrrat  carnalis  cogitailo^  Vfdemus  mnlios  flitos  justo^ 
mm  fame  morieriies  :  quomodo  ei^o  $emen  ejus  in 
benedictione  erit  ?  Semen  ejiis  rcliqnia&  ejos,  uiide  iiic 

^SicMss.  AtEdd.,  utilis, 

*  Duo  Mss.,  fidejussorem  do^.  Tres,  ^e  mea,  omissodie* 
c»rb.  Ms.,  fide  duc  nie :  melius,  fidedic ;  Hi  infra,  col.^, 
cu'ca  fiiiem  n.  24. 

s  plerique  ^iss.,  dicani. 


seminat,  et  posica  melet.  Namque  Apostolus  dicit : 
Bomm  autem  faciente$  non  deficimnue :  tempore  enim 
ftio  metemu$  infatigabile$*  Itaque  dum  tempue  habennu^ 
ait,  operemur  bonum  ad  omne$  {Gal.  vi,  9).  Hoc  est 
semen  tuum,  quod  crit  in  benedictione.  Terrae  com* 
mitlis,  et  tanio  amplius  coHlgis  :  Gliristo  committis^ 
et  perdis?  Yide  ipsum  semen  cipressius  nominaium 
ab  Aposlolo,  cum  de  eieemosynis  diceret.  Hoc  cnim 
alt :  Qtti  parce  $eminat,  parce  et  metet ;  et  quLeendnOi 
in  benedictionibu$,  de  benedietionibu$  et  metei  (II  Cor. 
IX,  6).  Scd  laboras  forte  cum  scminas ,  el  doles  cum 
misereris,  quia  miseros  vides.  Melius  enini  aliqoandd 
non  habebimns  quibus  ista  demus.  €um  omnes  in  jn- 
cormptionem  commotabuntur,  nutlos  esuriet  Cfti  por-^ 
rigas  panem,  nullus  siliet  cni  des  potum,  nullua  na«» 
dus  erit  quem  vestlas,  nnllus  peregrinus  qnem  ausci- 
pias  :  hic  autem  inter  aerumnas,  tentationea,  doloresi 
gemiius,  mittinras  semen.  Sed  respice  ad  psalmum 
alium  :  Euntee  ibani^  et  (iebant,  mittinte$  $endHu  $ua» 
Attende,  qnia  $emen  eju$  tfi  benediciione  erit :  Veuien^ 
te$  autem  venleni  eum  exiultatione,  portanie$  mimipuioe 
$tto$  (P$al.  cxxv,  6). 

8.  [ver$.  27.]  Tide  ergo  quod  sequitnr,  et  noli  easa 
piger  :  Dectina  a  malo,  ei  fae  bonum.  NoH  tibi  puiere 
aurilcere,  si  non  exspolias  vesiitum.  Non  exspoliandtf 
enim  veslitom  ,  decKnasti  a  malo  :  sed  noK  aresoere« 
et  sterilis  csse.  Sic  ifoli  exspdiafe  vesiitum,  «t  to- 
stias  nudum :  hocest  enhn  decllnarea  malo,  ei  faccre 
bonum.  Et  quhl  inde  habebo,  dicturua  ee?  lam  tibl 
commendavit  ille  quem  feneras  ,  quid  tibi  dabit :  vl^ 
tam  aetcrnam  dabit  tibi ;  da  illi  securus.  Audl  et  id 
quod  sequiiur  :  Deethut  a  maiot  a  fae  banuM;  ei  iii- 
habiia  in  $eecula  $<ecutonim.  Et  noii  putare  cum  dao, 
quod  nemo  te  videat;  aut  quia  deserit  le  Deus, 
quando  forte  dederis  pauperl,  et  oonsecuium  Aierit 
aliquod  damnum,  ani  aliqua  trisiiiia  rei  amiasae,  et 
dtcas  tibi  :  Quid  profuil  bona  ma  feciase  opcra? 
Puto  nott  ainnt  Deus  homines  i}ui  benefaciunt* 
Unde  ista  vestra  submuf  mnratio^  unde  tsle  strepitus« 
ntsi  quia  abundant  ist»  voces?  Unuaqolsque  modo 
cogiioseit  has  voces,  aut  in  ore  sno,  aui  in  oro  vioini 
sut «  aui  in  ore  ainici  soi.  Deleai  illaa  Deiis  t  et 
exsiirpet^nas  do  agro  suo  :  plantet  frogero  bonani« 
et  arborem  fructiferam.  Quid  enim  contristatus  es,  o 
homo,  qnia  dediaii  pauperi«  ei  alia  perdidisii?  Nonao 
vides  quia  perdidisii  qtiod  non  dedisti  ?  Quare  noii  re^ 
spicis  ad  Deoni  toum  ?  Ubi  est  fidos  ?  quare  sic  (l<Hr- 
mit?  Exciia  illam  in  corde  tuo.  Aitendeqoid  tibi  di* 
xerit  ipse  Domlotts,  <tu<kndo  is  nd  imjusHiodi  opcra 
botia  exhorubator  :  Fadte  vobi»  $aeeulo$  non  velera^ 
$cente$,  theeaurum  non  defieieniem  in  eeeU$i  qua  fwr  wfH 
accedit  {Lue.  xii,  5S).  Hoc  ergo  commemora,  quanac 
plangis  1n  damno.  Qnid  ploraa  slolte  parvi '  cordis, 
aotnon  sant  cordis?  Qoare  perdidisii,  nisi  quia  raihi 
non  commodasii  M  Qiiare  perdidisti?  Quis  libi  abstu- 
IK?  Respoodebb :  Fur.  Noime  hoc  te  prxmonueram, 
ne  ibi  poncres  quo  fur  poasei  accedere  ?  Si  ergo  dului 

»  sic  Jtss.  .*l  Edd.,  pran. 
■  sepiem  Uss.,  Ojnimendatii^ 


r^^  ENARRATIO  IN 

qtri  feHidlt«  boc  doleal,  qiiia  iioii  ibi  potoii  luideiie* 
rire  noii  pomit. 

9'  [«en.  90.]  QnoiitM  ^emJfitM  mrnt  judiemn^  ti 
neu  derdOiwtM  ioneiM  moj*  Quaudo  pailuiUar  Ukores 
Huiett,  Bolite  pulare  qnii  noB  judiearDeus,  eul  per> 
^ftrtt  jtnikst.  Qui  le  menet  oi  juste  jodtcee,  ipse  per- 
Ter^e  judicttolm  est  T  Amat  ille  fudidum,  et  wm  (Ur4* 
Umfiut  MnAot  anoi.  Sed  quo  modo  stt  ^  abaGondiia 
apud  illuB  ^  ^cioruro,  ut  qui  roodo  laborant  in 
tem,  quaai  lempere  hiemis  arbores  non  babentes 
rnictum  et  (oiia ,  illo  apparenle  taflquam  novo  sole 
exorlo,  iUudqnod  In  r^diceTivebat,  in  fructibus  appa- 
reai.  Amai  ergo  iile  jtu/iciuw,  H  nm  4ereUnquet  emieloi 
u^.  Sed  laborat  sancius  iu  CameT  Non  illum  dereiin- 
quet  Deus :  Angellatomnem  ftlium,  quem  reclpit  ( Hekr. 
ui»  6).  ConlemBis  iUum  quaudoflageitatur,  expBTescis 
quando  diutur.  Undeenim  flafellaiur?  Pressoris  len- 
|»nilibus.QuaBdodilBbitur?Quandoaudiet,  Fentfe,M 
aedfcli  Psiirie  mM^  percipiteregnum,  quod  eokis  pwrutmm 
m  ub  miiio  mundi.  Noli  ergo  piger  esse  flagellMri ,  ot 
8is  inter  eos  qui  mercntur  reeipi.  Usqoe  adco  ille  aroat 
indidum,  ut  non  derelinquat  >  saiictos»  quos  flagellat 
ad  lempus.  Et  quoniam  fiagellat  oinnem  ttUiim,  quem 
recipit,  nec  IJnico  pepercii,  in  qoo  deliclum  non  in« 
TSoit.  Quommn  Dominue  amm  judidum^  ei  mw  der#- 
Unquei  omnios  $uoe.  Qula  ergo  non  eos  derelinqiiei, 
forte  boc  eio  dabit  qitod  bic  amas ,  nKiltos  annos  vi* 
tm  i  senescere  ?  Nob  atlcndis  quia  si  senectutem 
sptas  Tonire,  hanc  opias  de  qua  com  venOrit  eonque» 
raris.  Nob  tibi  ergo  dicat  anitna,  vel  mala,  vei  in« 
lirma,  toI  parvula  :  Quomodo  vei-um  t&i,  Domimie 
■uMi  judidumt  «<  ^n  derotinquet  sanetoe  suos  f  Revert 
Mon  dcffeliquit  tres  pueros  in  camino  laudantes,  non 
eos  tetigii  ignis  (Ikm^  in«  50) :  numquid  sancli  ejus 
Macbabasi  non  cranl,  qni  in  ignibus  defecerunt  earne, 
Bon  fide  (11  Mach*  vii,  7)?  Sed  hoc,  inquis,  majorem 
quaestionem  babei*  quia  cum  fide  iKi  noii  dereeerlnt, 
iUe  iilos  dereliquerit.  Audi  quod  sequilur :  In  Mnwm 
etRMrra6«jili(r«  To  paoeos  annos  eis  optabas,  quos  eis 
si  darei  Dominus,  iion  derelinquerct  sancios  suos. 
Visibiiiler  non  dereliquit  Ires  pueros ,  occulie  Bon 
dereliquit  lf;icbabaos  :  illis  eiiani  dedit  vilaro 
lemporalero  ad  confundendos  infideles ;  illos  sotero 
eeculie  eoronnvit  ad  judicandam  iropieutero  pcp- 
secBloris  :  nee  ilios  taroen ,  nec  Ulos  dereliquit, 
qui  asB  derelinquei  eanetos  suos.  Et  nihil  magnum  ac- 
cepcrunt  tres  pueri,  si  non  In  asternum  conservaren* 
Uir.  Jn  mieruum  eomenabuntur, 

16.  inJBSit  milsm  puaisiiriir,  eisemen  impiorum  per- 
ibit.  Quomodo  soBieii  illiiis  in  benedictione  erit ,  sic 
semen  ia%piorum  perHtit.  Semen  enim  implorum,  opera 
UBpiorBm.  Nam  iBvenimus  rorsum  Alium  iinpii  florere 
in  saraulo,  es  oKqiando  fleri  JBStom,  ei  florere  in- 
Chrislo.  Vide  ergo  quomodo  aecipias,  ut  teetum  apo- 
rias,  01  ad  Cbriotum  pervenias  :  noll  camaliter,  nam 
decipieris.  Scd  semen  impioruro,  oronia  opera  impio- 
nuii  pcribuiil,   fmcturo  non  habebunt :  ad  tempus 

'  sic  U8S.  AtEdd.:  sed  qwmodo?sic  abscondiia  eUapud, 
eic. 
*  u».  dereUnquU. 


muiwi  xxwi.  5efl 

OBim  aiiquid  valent ;  poeiea  quxreBi^  ei  non  inveBiom 
iqttod  operaii  sunu  Nam  peidontium  qttod  operaii 
suBi»  voi  erit  illa  :  Quid  nokie  ptofmt  «Bper&w,  oiu 
qmd  dieitiarum  jadatio  eonlulU  uMof  Tra»mma4 
amma  iUa  imiqudm  wmtra  (Sap.  v«  8).  Eigo  samm Im- 
pforBmpertAil. 

II.  [sers.  29.]  Jusii  heiredilate  postUieHni  Urrmru 
Rursus  avaritia  non  subrepai,  nee  tlbialiquan  viilam 
roagnam  promitiai,  noquod  hic  juberis  eoniemnere, 
ibi  speres.  Tcrra  est  quu*dam  ilia  vivorum^  nsgnum 
sancioniro.  Undo  diciiur,  Spes  mea  es  tu^  poriiomm 
itt  lerravivorum  (Psal.  exu,  6).  Naro  et  si  vitatuailia 
esi,  imettige  qualem  lerram  accopturua  sis.  lila  est 
ierra  viveniiuro  :  hoec  est  aulem  terra  morientium^ 
receptura  mortuos  quos  nulrivit  vivos.  Qualis  eiyo 
illa  lerra,  tafis  et  ipsa  viU :  si  «terna  vila,  mterna 
terra.  Ei  quomodo  .Ytema  terra  ?  Et  inhahitahmi  in 
smcuium  satcuii  superemn^  Alia  m^o  lerra  erit  obl  i». 
b  ibiiabimus  Ib  saeulBm  soecoli.  Nam  de  isu  dictum 
est :  Cesium  ei  terra  tranMuni  (IfallA.  xiiv,  M). 

42.  [vers.  50-82.]  Os /ii#ii  medf niMmr  sopienltoB. 
Ecce  ille  esi  ponis  t  videU  quam  libenUr  mandueel 
justiis  Iste,  quomodo  verseiin  ore  suo  sapienOam.  A 
iingua  ejus  ioquetur  judieium.  Le»  Dei  ejus  in  cordo 
ipttBs.  Ne  foru  puures  ettro  in  ore  habera  qBod  in 
eorde  non  babet :  ne  foru  compotares  eqin  eum  illlsb 
de  qnibos  dielum  est ,  Popate  his  fakiis  me  komorai^ 
eorauieni  eorum  hngeeeta  me  (Ifot.  xxix,  43) :  Et  Un* 
gua  ejus  loqueiur  judieium.  Lex  Dei  ifus  in  corde  ipsim. 
Ei  quid  illi  prodest  ?  Et  non  supplamabuntur  gressus 
ejus.  Liberat  a  laqueo  verboro  Doi  in  corde,  liberat  a 
vla  prava  verbum  Dei  in  eorde,  liberat  a  labliia  *• 
verbum  Dei  in  corde.  Tecum  esl,  cujns  verbum  a  to 
Bon  recedii.  Quid  auiem  mali  patiiur  quem  custodil 
Deus?Custodem  ponts  in  vinea,  etcontra  furessecii^ 
riis  es ;  et  potesi  dormire  custos  ille,  et  ipse  cadcre, 
et  furero  adtnittere  :  non  auiem  dormit,  neque  d(>r« 
miubii,  qui  custodit  Israel  {Pul.  cxi,  4).  i^  Dei 
ejus  in  corde  ipeius :  et  non  suppianlahuntur  gressus  ejue, 
Vivat  ergo  secnrusy  ei  inler  malos  vivat  sccuras,  6t 
inler  implos  vivat  sccurus.  Quid  enim  mali  jnsto 
potest  impius  aui  injusius  facere?  Ccce  vide  quid  se- 
quilur;  Considerat  pescator  juslum,  et  queerit  morti/i' 
eare  eum.  Dicit  enim  quod  in  libro  Sapieiitl:e  dlcere 
pncdiciom  est :  Gram  esi  noHs  etiam  ad  oidendmn, 
quoniam  diseimiiis  est  aiiis  vita  ipsius  (Sap.  n,  45). 
Quaerit  ergo  moriincare*  Qiiid  ?  Dominus  qni  eusio- 
dii,  qol  cum  illo  habiiai,  qui  de  ore  ipsius,  qul  ile 
corde  non  reoedit,  dimliiit  com  ?  Ubl  est  qund  snpe* 
rius  dictum  esl,  Et  non  (ierelinquet  sanctos  suosf 

43.  [vers.  33.]  Ergo,  Considerat  pecealor  jusfum^ 
et  queerit  morti/icare  eum  :  Dominus  aulem  non  dereHn» 
quet  eum  in  mambus  ejus.  Qoare  ergo  do^KqBil  mar- 
tyres  hi  manibus  inipiorum  ?  Quare  rriceruttt  illls 
qiinrcumqite  volucruiii?  AIios  gladio  percusscnmt, 
alios  cruciflxcrunt,  alios  bcstiis  Iradideriini*,  nlios 

^  Edd.,  a  tapsu,  At  melkiris  notae  Mss. ,  a  labina;  el  qiil- 
daro,  a  (ocino.  uxc  vox  al>  Uudoro  illusiraiur,  ei  .si^ii  ficai 
luhricum  locum. 

*  >aUc.  codei ,  subrexervnl  :  sic  etiam  Gall^c.  M.  uus 
exccpto  qui  babei,  siibjecenitu. 


S9I  $ 

fgnibas  eretitaverant,  ariot  in  calena  doeentet  labe 
diuturoa  cottfeeerunt  Gerle  non  derelinqoei  Dominos 
sancios  snos  :  Domtmif  tmtem  non  derelinqua  eum  m 
mamlnu  efus.  Postremo  ipsom  Filiom  sndm  quare  dn 
misii  iii  maiiibos  Judacorum?  Ei  hie  teciom  aperi 
{Lmc,  t,  19),  si  vis  omni  imeriori  membro  constringi; 
perveiii  ad  Dominom  :  andt  quid  dical  iUia  Scriptora, 
i>omin«m  praevldens  possurom  ab  impiis»  qoidaii? 
Terra  tradila  eu  in  mdnue  impH  (Joh  ii,  24)  ?  Quid 
esi|  Terta  tradiia  e$t  in  mcmis  imfnf  Garo  tradiia  est 
in  manos  persequenilom;  Non  ibi  autem  dimisit  ju- 
tiom  suum  Oeus  :  de  carne  capta  educit  animam  in- 
Ticum.  Dimiiteret  Deos  justum  suom  inmauibos 
impii,  si  illuro  recissei  consenlire  impio  :  eonlra  quod 
roalum  orat  in  alio  psalmn,  et  dicit :  Ne  tradas  mti 
Domine^  a  deuderio  meo  peecaiori  (Pm/.  cxxxix,  0). 
Oi»os  est  ui  a  desidcrio  ttio  non  tradaris  peccatori,  ne 
cum  desidcras  vliam  prxsentem ,  irroas  in  illum,  ci 
perdas  xiernain.  A  quo  desiderio  non  debet  tr.idi 
pcccatori?  Ab  itlu  de  quo  item  dicitor :  Et  diem  ho- 
num$  noneoncufnm^  tu  $eis  (Jerem.  kvii,  16).  Qui  enim 
desiderat  et  concupiscii  diem  hominis,  quando  illi 
Biinatos  fuerti  adversariuSy  qood  loll.it  illi  diem  bu^ 
nianum,  quia  occidel  eom,  ci  perdet  banc  viiam ;  qui 
non  sperat  aliain  vitamy  deficit*  ei  conseiitit  inimico. 
I^i  auiem  aitilit  Dominum  dicentem,  Noliteiimereeoi 
qui  eorprn  occidunt^  ammam  autem  non  po$$unt  oeci- 
dere;  etsi  iradatur  terra  iii  manus  impii,  capta  terra 
sptriiusevadit;  spiritu  evadeiiie,  et  terra  resurgeU 
Spiritus  muutor*  ad  Dominum,  terra  mutabiiur  in 
C(£lum*  Noii  enim  aliquid  de  ipsa  (erra  perit,  quse  ad 
iempus  traditur  in  manus  impii :  CafMUicapiti$ve$tri 
numerati  $unt  (Malth.  x,  38,  50).  Ergo  est  securitas» 
sed  si  intos  sit  Deiis.  Si  autem  expellalor  diaboius» 
adinittitur  Deus.  OGmt/tiMaii/«m  non  derelinquet  eum  fn 
moai^us  eju$*  Nee  damnabit  eum,  cum  judicabitur  ilH. 
Habent  altqua  exenipiaria«  Et  cum  judicahit  eum,  jU" 
dicahitur  iUi.  lUi  auiem  dictnniest,  cu.n  judicium  Gl 
oe  illo  :  possumus  enim  sic  loqui  ut  dicamus  bomini» 
Judica  mihi,  id  esi,  audi  cau&am  meain.  Cuin  ergo 
ettperit  audiro  caosam  jusli  sui  Deos ;  ^niom  opor^ 
tet  omne$  exhiberi  ante  trihunal  Chri$ti^  et  $tare^  ut  iiUe 
reeipiat'unu$qui$que  qum  per  corpu$  ge$$it,  me  bonum 
$ive  malwn  (li  Cor.  v,  10) ;  quando  ergo  veniom  ruerii 
,cd  illiid  judiciom,  non  eum  dainnabit,  etsi  ad  tempus 
videatur  dainnari  ab  homine.  Elsi  dixii  sentenliam 
proconsul  in  Gyprianum  :  alia  est  sella  lerrena,  alind 
tribunai  coelorum  ;  ab  inreriore  accepit  scntentiam^  a 
soperiorecoronam.  Nec  damnabit  eum^  cum  judicahi- 
tur  iUi. 

44.  [ver$.  34,  36.]  Sed  qoando  erit?  Noli  niodo 
potarc :  ictnpos  laboris  est,  letnpos  seminis  est,  lem* 
pus  frigoris  est :  etsi  inier  ventoSi  clsi  inter  pliivias, 
semina  ;  noli  esse  piger  :  sesias  veniet  qua*  le  luiiifi- 
cel,  in  qua  te  gandcas  seminasse.  Quid  ergo  facio 
modo  ?  Ex$peeta  Donunmn.  Et  cum  exspecio,  qniJ 
Bgo  ?  Et  cuitodi  via$  eju$.  Et  si  custodiero,  quid  ac- 
cipio  ?  Et  rftatiabit  te,  ul  heereditate  po%fi\dea$  terram. 

*  Slc  I  lerique  Uss.  At  Fdd.,  ntittatttur* 


AUGUSTiN!  EPRGOPl 


3^2 

ierram?  Iienim  ne  altqua  ttlln  ocenrrat 
aninio :  ilbm  de  qita  dicitor,  Vetnte^  henedicH  Patrii 
mei,  percipUe  regnum  ffuod  voiU  paratum  eU  ah  initio 
muntU  (Matth.  xxv,  34).  Qoid  de  illis  qni  nos  aiigu« 
suverunt,  inier  quot  gemoimos,  qoonim  scaoaait 
toleraviinus,  pro  quibus  sxvieiitibus  frostn  oravl>- 
mos ;  quid  de  illis  erit?  Sequitur,  Cnn  pereunl  '  pec* 
eatore$^  videhi$,  Ei  quam  de  proximo  videbis  :  tu  eris 
ad  dexteram,  iili  ad  sinistram.  Hoc  aotem  ad  fidet 
oculos  perUnet.*Quos  fidei  oculos  qoinon  babent, 
doleni  felicilatem  inipiorum  *,  et  puuni  seaine  cauaa 
esse  jttstos,  qoia  vident  hic  llorere  impios.  Qui  aotero 
liabei  oculum  illuin  fldei»  quid  dicii?  Vidi  impium 
euperexaUari  et  elcvari  euper  cedroe  Libani.  Ei  puU 
quia  superexaluius  est,  puu  quia  elevatus  est  i  quid 
sequitur  ?  Et  tranuvk,  et  eece  non  erat;  et  queeuvi  eum^ 
et  non  e$t  inventu$  U>cu$  eju$.  Qiiare  non  erat,  et  non 
est  inveiitus  locus  ejus?  Quia  transisti.  Si  autein 
adhuc  carnaliter  cogius,  et  isu  terrena  feiidtas  vera 
felicitas  iibi  videiori  nondom  transisti :  aui  a^qnalis 
iiU  es,  aut  inrra  es :  profice,  et  iransi ;  ei  com  proli* 
ciendo  transieris,  aitendis  eom  fide,  vides  novissinia 
ipsius,  et  dicis  tibi,  Ecce  non  est  iste  qoi  sic  tomuerai ; 
qnomodo  si  iransires  juxU  fumom.  Nam  et  boc  dtctotn 
est  iii  islo  psalmo  soperios,  De/Sctenfci  vdut  fumus  de^ 
fid&it*  Erigitur  in  altum  fumus,  et  in  globum  t«iiii«' 
dum  pergii :  quanlo  inagis  aitollitor,  tanio  amplius 
intumescit.  Sed  cum  transieris,  attende  post  te  :  posi 
ie  enim  fumos,  sl  est  aiiie  te  Deos.  Noli  posteriora  ex 
desiderio  attendere,  sieut  altendit  uxor  Lot,  et  re-^ 
mansit  in  via  (Gen.  xix,  26) :  sed  respice  ex  despecioi 
et  vidcbis  impium  nusquam  esse,  et  qoxrcs  locuiu 
ejos.  Qiiis  esilociis  ejosf  Quo  modo  habet  potesUtemi 
hubei  divitiaSi  habet  qoemdam  ordinemsoum  tn  rcbus 
bumaiiis^  ui  multi  ei  obsequantor,  ot  jubeat  et  audiautn 
Iste  locus  non  erit,  sed  transiet,  iit  tu '  pos^is  dicere: 
Jransivi,  et  ecce  noa  erat.  Qitid  esi,  traneivi  f  Prof-ci^ 
perveniad  spiritualia,  intravi  in  sancluariom  l>ei,  ui 
intenderem  in  novissima  (P$al.  lxxii,  17) :  ei  ecce 
non  erat,  et  qua$ivi  eum,  et  non  e$t  inventno  locu$ 
eju$. 

15.  [ver$.  37.]  Cu$todi  innocentiam.  Tene,  quomoda 
cum  avarus  csses,  feaccelluni  tenebas :  quoiniido 
tenebas  sacccllum,  ne  iibi  exiorqueretur  a  furc ;  sic 
custodi  innocentiam,  ne  tibi  extorqueator  a  diabolo. 
Sit  illa  ccrtum  patrimoiiium  luum,  de  qoa  suni  diviiea 
ei  pauperes.  Cuvtodi  iunocentunn,  Quid  libi  prodesi 
lucrum  auri,  el  damnum  innooenlLe  ?  Cu$todi  inno- 
centiam,  et  vide  directionenu  ilabeto  oculos  direetos, 
ut  vidc.as  dircclionein :  noii  pravos,  quibos  ttiilos 
vidcs ;  et  distortos,  ut  distorlus  libi  ei  pmvus  videatur 
Deus,  qnia  favet  inipiisy  ei  perseqoiiur  fidetes.  Noii 
vides  quam  distorium  videas  ?  Gorrige  oculos  tuos,  et 
vide  directionem.  Qiiam  directionem  ?  Noli  ad  praesca- 
tia^  attendere.  Et  qtiid  videbb?  Quoniam  $unt  relUfuice 

>  unus  ant  altcr  Ms.,  cum  peri:m,  Porro  ia  Gneco  lAX 
est,  en  td  exotothreueithm. 

*  Er.  ei  iilures  Mss. ,  detectantiir  felicitrJe  impiorvm. 

*  Aliquoi  Nt».,  sed  tran$i  et  IN,  ut  po$si$,  etc. 

*  Plorcs  y$&,f  prTteniiim. 


S95 


hontim  padfieo.  Quid  est,  shhI  reliquitef  Gam  morliius 
foem,  non  erts  niortuus  :  hoc  esl,  iunt  teliqmm. 
Eril  ilii  aliquid  et  post  lianc  fitam ;  hoe  est,  illud 
semen  quod  in  benediciione  erit.  Unde  Dominua, 
fin  crM  m  me^  inquit,  lieei  moriaUar,  mel  {Joan.  xi, 
S5)  :  Quomam  ttinl  reUqmee  homim  pacifieo, 

t6.  [vere.  38.]  Injutli  autem  tUtperient  in  tifipium. 
Quid  est,  in  i(Upiumf  In  sempitemum;  vel ,  omncs 
simni  !n  unum.  Reliquia!  impiomm  interibunt,  Sunt 
auiem  reliqniae  homini  pacifico  :  ergo  qui  non  sunt 
pDciftci,  impii  sunt.  Beati  enim  paciflci ,  quia  ipsi  lilii 
Dei  vocabuntar  (Matth.  v,  9). 

47.  [ver$.  39,  40.]  Salus  autem  juitorum  a  Domino, 
tt  protector  eorum  e$t  in  tempore  tribulatiom  :  et  ad» 
jHMbii  eo$  Dominut^  ei  eruet  eo$,  et  es^met  eo$  a  peeea" 
toribue.  Tolerent  ergo  modo  peccatores  justi ,  tole- 
rent  frumenta  zizania ,  toleret  triticum  pnleam ;  quia 
veniet  tempus  separationis ,  et  eximetur  semen  bo- 
nnm  ab  eo  quod  igni  consumetur :  iiiiid  in  horreum 
miiietur,  iliud  autem  in  seternam  conflagrationem ; 
qnia  ideo  simul  fuenint  primo  juslus  ei  injastus,  ut 
ille  siipplantaret  S  illeprobareiur;  postea  autem  ille 
damnaretur,  ille  coronacelur. 

18.  Deo  gratias ,  fratres ,  reddiilimiis  debitum  in 
nemine  Cbristi ;  sed  nos  charitas  debitores  semper 
lenet  *.  llla  enim  una  est,  quae  et  si  quotidie  reddi- 
tar,  iemper  debetur.  Mulu  diximiis  adversus  Dona* 
listas,  multa  vobis  recitavimus,  multas  charias,  multa 
prxier  cnnonem  Scriplurarum,  illis  cogentibus.  Nam 
et  si  repreliendent  haec,  qtiia  vobis  talia  legimus ;  nos 
reprehendamur ,  dum  vos  inslruamini.  Possumus 
enim  eis  el  in  hac  parle  sic  respondere  :  Fac{u$  $um 
in$ipien$,  vo$  me  coegistis  (II  Cor. xii,  II).  Tamen, 
fraires,  ante  omnia  custodite '  haeredilatem  nostrami 
de  qua  securi  sumus  nos  in  testamenlo  Patris  nosiri 
esse :  non  in  aliqua  charla  frivola  alicujus  hominis, 
sed  in  tcslamento  Pairis  nostri.  Inde  securi  sumus; 
quia  qui  fecit  testamentum ,  vivit :  qui  fecit  tesia- 
inenttHn  hxredi  suo,  ipse  judicabit  de  testamento 
suo.  In  rebus  liumanis  aiius  est  testaior ,  alius  judex : 
el  tamen  qni  tenet  testamenlum,  vincil  apud  judicem 
aiierum,  non  apud  alterum  judicem  moriuum.  Quam 
ergo  sccura  esl  nostra  vicioria,  cum  ille  judieabit 
qui  tesiat'.is  est  I  etsi  enim  mortuus  est  Ghristus  ad 
tempiis,  sed  jam  vivit  in  aetemum ». 

19.  Loquantur  ergo  adversus  nos  qnidquid  volunl : 
nos  diligamus  illos  et  nolenies.  Novimus  enim ,  fra« 
ires ,  novlnms  linguas  eornm  :  propter  quas  eis  non 
irascamur ,  patienter  ferte  nobiscum.  Yident  enim  in 
causa  se  nihil  habere ,  et  linguas  convertunt  in  nos, 
et  incipiunt  de  nobis  dicere  mala,  multa  qux  sciunty 
rnulu  qiiae  nesciunt.  Qtiae  sciunt ,  prxleriia  nostra 
sunt :  fuimus  enim  aliquando ,  sicut  dicit  Aposlolus, 
stiilii  et  increduli,  etad  omiie  opus  bonum  reprobi 
(Tit.  in,  3).  Inerrore  perverso  deslpientes  et  insa- 

s  ln  onmilias  prope  Mss.,  eupplantaretwr. 

*  sqniem  msb.,  nos  charUatie  detritoree  eemper  teneU. 

*  AHquot  Uss. ,  kHou  hosrediuaem^  elc.;  pauloque  post, 
pleriqueomissono^,  habemsic:«eain<»mt»  m(f«lamen- 
10,  eic. 

^  Edd.,  mU  m  wternum.  Abest,  in  mtemum^  a  Uss. 

Sanct.  August.  IV. 


ENARRATK)  IM  PSALMUM  XXXVI.  8M 

nientes  fuimus,non  ncgamus;  et  qoantum  prsetcr- 
itam  nostrum  non  negnnius ,  taiito  magis  Deum  qui 
nobis  ignovit,  laudamus.  Quid  ergo,  hasreiice ,  dimil- 
tis  causam ,  et  is  ad  hominem  ?  Quid  enim  eg o  siun  ? 
qnid  sum?  Numquid  Catholica  ego  sum?  numquid 
hxreditas  Christi  diffusa  pcr  gentes  ego  sum?  Sodl- 
cit  mihi  ut  in  ea  sim.  Viiuperas  mala  mea  pr»lerita, 
quid  magnum  facis?  Severtor  sum  ego  in  mala  mea 
quam  lu  :  qnod  tu  viiuperasli ,  ego  damnavi.  Utinaiii 
velles  imiiari ,  ut  et  error  tuus  flerel  aliquando  prx^ 
leritus!  Ista  sunt  mala  praeterita,  quae  noverunt, 
maxime  iii  isla  civitate.  Hic  enim  male  viximus  (a), 
qiiod  ego  confiteor :  ei  quantum  gaudeo  de  grali.^ 
Dei,  lantum  de  meis  pneieritis  S  quid  dicam?  Doleo? 
Doierem,  si  adhuc  essem.  Sed  quid  dicani?  Gaudeo? 
Nec  hoc  possnm  dicere  :  ulinam  enim  nunqoam 
fuissem !  Quidquid  tamen  fui,  in  nomine  Christi  prae- 
teritum  esl.  Qiiod  auiem  modo  repreliendunt ,  non 
nornnt.  Sunt  qu»  adhuc  in  me  reprehendant  * :  sed 
tamen  multum  est  ad  illos  ut  iiaec  noverint.  Mulia 
ago '  in  cogitationibus  meis ,  piignans  adversus  ma- 
las  snggestiones  meas ,  et  babens  conflictaiionem  ^ 
dintumam ,  et  prope  continuam  '  cum  tentationibus 
iiiimici  subvertere  me  voleiitis.  Gemo  ad  Deum  in 
infirmilate  mea ;  el  novil  quid  parturit  cor  meum , 
ille  *  qui  novii  partum  meum.  Jff At  autem  minimum 
eir,  ut  a  vobii  dijudicer ,  aut  ab  humauo  die^  ait  Apo- 
stolus  ;  $ed  neque  ego  meip$um  judico  (I  Cor.  iv,  5) : 
meliiis  enim  me  ego  novi  quam  illi,  sed  melius  Deus 
quam  ego.  Non  ergo  vobis  insullent  de  nobis ,  noa 
faciat  Chrislus.  Dicunt  enim ,  Et  qui  sunt  ?  et  unda 
sanl?  malos  hic  illos  novimus,  ubi  bapiizati  sunt?  Si 
nos  bene  noverunt ,  sciunl  quia  ei  navigavimus  ali- 
quaiido ;  sciunt  quia  et  peregrinati  sumos ;  sciunt  quia 
alii  ivimus,  et  alii  redivimus.  Nop  bic  baptizati  su- 
miis  :  sed  ubi  baptizati  sumus  (b) ,  Ecclcsia  est  nota 
universo  orbi  terrarum.  Et  multi  fratres  nostri  sunl» 
qui  et  norunt  quia  baptizati  sumus,  et  nobiscum  ba- 
ptizati  siint.  Facile  est  ergo  hoc  nosse  ,  si  quis  fra- 
truni  est  inde  sollicitus.  Isiis  autem  satisfacturi  sii- 
mus,ei  demonstraturi  aliquid  de  lesiimonio  Ecdesiap, 
cui  non  commnnicant?  Merito  non  nos  norunt  trans 
mare  baptizatos  in  Christo ,  qnia  et  irans  mare  non 
habent  Christum.  Ille  enim  Chrisium  et  trans  roare 
habel ,  qui  el  trans  mare  communionem '  univeraae 
EcclesiaB  tenet.  Quomodo  potest  cognosoere  ubi  sfai 
ego  baptizatus ,  cum  communio  ipsius  vix  transic 
mare  ?  Verumtameo ,  fratres  inei ,  quid  eis  dicam  ? 
Suspicamini  quod  vultis  de  nobis.  Si  boni  sumus »  in 
Ecclesia  Christi  frumenu  sumos :  si  mali  sumua,  in 
Ecclesia  Christi  palea  sumuft,  lamen  ab  area  non  re- 

«  Edd.,  faRrumdem^it  prateriiU  Umeo.  Abesl,  Hmw. 
aiiss. 

•  Pleriqne  Mss.,  reprehendam. 

•  Duo  Mss.,  Muttum  enim  angor. 
^  Am.  et  Mss.,  conflictionem. 

•  Edd.,  canlimfam  rrm.  vor  vim  abest  a  maltisH». 

•  la  plurlbus  Mss.,  iUt. 
'  T  Lov.,  commumeationem.  Bdd.  ali!  cum  Has.,  commmii^ 

(a)  Carthagine.  vid.  lib.  5  confess.,  c.  1  et  seacr. 
(^)Vld.lib.9confe88.,c.e.  ^* 


(Treize.J 


595  S.  AUGUSTINI  EPISCOM 

cedimus.  Tu  qui  venlo  lenlalionis  foras  volasli ,  quid 
es  ?  Triticum  non  toHit  veolus  ex  area.  fix  eo  ergo 
ubi  es,  agnosce  quid  ea. 

20.  Scd  xu  ,  inquit ,  quis  es  qui  contra  nos  cticis 
lanta  ?  Quicumque  sim  ,  quod  dicilur  aiiende ,  noh  i 
quo  dicilur.  Sed  peccalori ,  inquil ,  dicit  Dominus  : 
Vitfuid  lu  a$$umis  testamentttm  meum  per  os  tuum 
(Psal.  XLix,  IC)?  i)icat  Dominus  hoc  peccalori  :  forie 
cst  genus  peccatorura  cui  lioc  recte  dical  Dominus ; 
scJ  in  quemlibel  dical  lioc  Dominus,  ideo  dicit,  quia 
prccatori  non  prodesl  quando  legcm  Dci  loquilur. 
Numquid  et  audiloribus  non  prodest?  Ulrumquege- 
nus  n08  habemus  in  tilcclesia  ,  Domino  dicente ,  el 
bonorum  et  malorum.  Boni  enim  cum  pracdicant , 
quid  dicunt?  Imitalores  meiestote,  sicut  et  ego  Chri- 
sti{\  Cor.  IV,  46).  Debonisquid  dicilur?  Sed  [orma 
esto  fidelium  *  (1  Tim.  iv,  12 ).  floc  nos  esse  elabo- 
ramus  :  quid  auiem  simus ,  ille  novil  ad  quem  gemi- 
mus.  De  malis  tamen  diclum  est  aliud  :  Super  cathe- 
iram  Moysi  sederunt  Scribce  et  Pkarisen ;  quce  dicuni 
facite ,  qucB  aulem  faciunt,  facere  nolite  (Matth,  xxiu, 
2,  5).  Yides  quia  in  caihedra  Moysi ,  cui  successit 
catliedra  Cbrisli ,  sedent  et  mali :  el  tamen  dicendo 
bona  non  obsunl  audiloribus.  Quare  lu  propter  nia- 
los  ipsam  cathedram  dimisisti  ?  feedi  ad  pacem,  redi 
ad  concordiam  quie  te  non  oitendit.  Si  bona  loquor , 
ct  bona  faclo,  imilare  ime  :  si  aulem  non  facio  quod 
dico,  hal)es  cousilium  Domini ;  qoae  dico  ,  Tac ;  qnae 
auiem  facio,  noli  facere  ;  lamen  a  calhedra  calholica 
noli  discedere.  Eccc  in  nominc  Chrisli  ituri  sumus, 
elmulia  dicluri  Sunt.  Quis  finis?  Cilo  contemuile 
causam  nostram.  Non  illis  dicatis  nisi ,  Fratres,  ad 
rem  respondeie.  Auguslinus  episcopus  est  in  JEcde- 
sia  calholica  ,  sarcinaiii  suam  porlal,  raiionem  reddi- 
lurus  esi  Deo  :  In  bonls  cum  novl ;  si  raalus  ost,  ipse 
novil ;  si  boniis  est ,  nec  sic  spes  inea  est.  Hoc  anie 
omoia  didici  in  Caiholica  ,  ul  spes  mea  non  sil  in 
homine.  Merito  ergo  vos  homines  Jreprehendilis ,' 
quia  spcm  Vestram  in  homine  posuistis.  Cerle  cum 
reprehenderint  nos,  contemnite  et  vos.  Noviitiud 
eniin  qualein  habeamus  tocum  in  corde  vesiro ,  quia 
sciinus  qualem  locum  habealis  In  corde  nostro.  No- 
Kle  pro  nobis  certare  adversus  illos.  Quidquid  de 
nobis  dixerint,cito  transite :  ne  laboranies  causa* 
dcrensionis  nosinc,  dimitiatis  causam  vestram.  Hoc 
inim  ngonl  astule  :  nolentes  et  timentes  ut  de  ipsa 
c.»usa  dicamus,  ingerunt  nobis  quo  nos  avocent;  «fl 
cum  iiitendiinuS  purgnre  nos ,  sileamus  ah  ipsis  con- 
vlnCeudis.  Nam  prorsus  qui  me  dicis  maliim,  dico  et 
ego  alia  innumerabilia  :  cito  aufer  de  medio  ,  nni 
cattsam  meam,  de  re  aj?e,  Ecclesiaj  causam  altende , 
obi  sk  vide.  Verha^  iM  uiidelibet  ioquatftff  esurkns 
accipe;  ne  nunqnam  ad  te  perveniai  panis,4«lii 
semper  quid  reprehendas  in  vjisculo  'faslidio$u$  ei 
calumiiiosus  inquiris. 


i  sie  neUoris  n0li»4Mi.  ii  Idi^  jM  «ifi  ^  «MfefT  ? 

Sed  fornui  etiote  fideliunu 
>Mss.,  ^imu 


IN  PSALMUM  XXXVU 
ENARftATH). 

sfentto  in  PbPOLtni. 

1.  Opportune  ad  id  quod  cantaviinog|  Jniqwtatm 
meam  ego  pronunlio^  et  curam  gerani  *  pro  peccato 
meo,  respondii  hxc  muiier  dc  lectiooe  Kvaogelii.  Ini- 
quiiates  enim  ejus  iniuens  Dominus,  canem  appclia- 
vit  dicens  '-  Non  est  bonum^  panem  fiiiorum  mittere  ca^ 
nibus(Manh,  xv,26).  AtilJaquae  nover^i  iniquitalca:! 
suain  pronuntiare,  et  curam  gerere  pro  peccaio  suo, 
non  negavii  qnod  veritas  dixit;  sed  miseham  con* 
fessa,  misericordiam  poiius  impeiravit  %  curam  ge- 
rens  pro  peccalo  suo.  Nam  ei  curari  petiyerai  (iliam 
suam,  fortassis  in  filia  signincar.s  vitam  $uam.  Psal- 
mum  ergo  totum»  quanlum  possumus,  dum  conside- 
ramus  et  perlracumus,  advertilc.  Adsit  Dominus 
cordibus  nostrts,  ut  salubriterliic  inveniamus  voces 
nostras,  et  quomodo  invenerimus  proferamus,  nec 
difOcuiier  inveniendo,  nec  impcrite  profereodo. 

2«  [vers.  i.]  Tilulus  ejus  est,  Psalmu4ip$i  David  m 
reeordationem  sabbali,  Quxrimu6  qua^  nobis  scripta 
sunt  de  sanclo  David  propheta,  ex  ci^us  seaiioe  Do- 
ninus  noster  Jesus  Cliristus  secundiim  cajroem  (A^m. 
i,  5) :  et  inter  bona  que  de  illo  nobis  noia  sunt  |)er 
gcripturas,  non  .invenimus  eom  aliquaodo  recorda- 
tmu  sabbaium.  Quidenimita  recordarelur,  secuudum 
illain  observationem  Judaeorum  qua  observabanl 
sabbaium ;  quid  ita  recordaretur,  qiiod  iuter  sepiom 
dios  neces^ario  veniebat?  Observandum  ergo  erat, 
non  sic  recordandura.  Nemo  autem  recordaiur,  nisi 
quud  iii  prxsenlia  non  estposiium.  Yerbi  graiia  :  in 
hac  civilate  recordaris  Carthaginem ,  nhi  fuisii  ali- 
qiiando;  et  hodierno  die  recordaris  heslernum  diem» 
vel  priorisanni,  vel  quemlibct  anteriorem,  et  aliquod 
factum  tuum  quod  jam  fecisti,  aut  aliquid  obi  fuisii^ 
vel  cui  rei  interruisti.  Quid  sibi  vult  ista  rccordatio 
spbbati,  fratres  mei  ?  qus  anima  sic  recordalur  sab- 
batum  ?  quod  est  hoc  sabbatum  ?  Cum  gemitu  enira 
rccordatur.  El  cum  Psalmus  legeretur,  audisiis,  ct 
modo  cuin  retexerimuSf  audieiis  quantus  sit  rooeror, 
quantus  gewitus,  quanlus  fletua,  qwn  iniseria.  Sed 
felix  est,  qui  sic  miser  est.  Unde  et  Dominus  ia 
Evangelie  beacos  appeliavit  qoosdam  logentes  (Maiifu 
V,  5).  Unde  beatus,  ai  Uigeos?  nnde  beatfis,  si  mi&er  T 
Imo  misejr  esset  si  lugens.non  esscL  Talem  ei^o  e| 
hir.  aecipiamus  sabbatmn  re^rdaiueaH  «escio  queai 
lugentem  :  et  ulinam  nos  sifnus  ipse  pescioqujs  l  £si 
enim  quidam  doieos,  gemens,  IngeAS,  reooicdaiiSfiab- 
bainm.  Sabbatum,  requies  est.  fiine  diM^  iM  io  ne* 
scio  qua  inquietudine  eral,  qui  cum  gemilo  yeqnieia 
recordabatur. 

3.  {ver$.  2.]  Ipse  itaque  inqui^io^  iQpam  ^a- 
liebatur,  narrat  et  commendat  Deo,  nescio  quid  ^- 
vius  tNuaisquam  erat  obi  «rai.Mam  ^uia  iimato  e^ 

«  «r.  ei  Lov.,  gero,  At  Am.  el  pfares  Mss.,  g^afn. 
»  omnes  prope  Mss.,  scd  misericordijm  coHfessa  po.'?tfl 
tmpe^.tnif. 


tOt  ENARI^AtlO  m  PSAUfUII  XllVll 

aperle  dicH,  nec  iiilarprele  opss  est,  nec  susplcjone, 

nec  coitjectttra  ;  m  4UP  malo  sii,  non  dubiuiur  ex 

ejus  Terbis»  pec  opns  esi  ut  qti^ramos,  sed  ul  quod 

dicii  intelligamiis.  £i  nisi  pejus  Aliquid  timeret^ 

t)u«m  erai  iiiud  quo  lenebatur»  non  sic  inciperet : 

Uommt  ne  m  ind^^m^m  im  m-gm  m^,  neque  in  ira 

<M  tmexisc  me.  Futurum  ost  eiiim  ui  quidam  in  ira 

Dct  eiuoiMd0fiiiir>  et  in  iudignatione  arguantur,  Et 

forie  non  omMM  qni  «trgunniiir  emendabuuLur  :  scd 

umco  fiituri  6imi  in  e.mend^iioqe  quidam  ^alvi.  Fu- 

lurum  esl  ^uidem»  quia  eiucndaiio  noBunaia  esi :  ^ic 

lainen  qnasi  per  ignem*  Fuiuri  auicm  quidani  qui 

argueiiUtr»  ot  non  emendabuniur.  Nam  ulique  arguet 

eos  quilHis  dicei»  Eaurivi,  el  non  dedistis  mihi  mandu' 

me;  tiihif  ^  nott  polasiis  me :  et  caetera  qu^  ibi  pro- 

iequens,  qMamdam  inhumanilatcm  ei  sterilitatem  in- 

crepitat  malisad  sinisiram  coni^tiiuiis»quibusdicitur, 

Jle  in  ignem  ceiemum^  qui  paraius  est  diabolo  etangelis 

ejus(Maitl^,%%y^  li,  Ai). Hxc  isie  graviora rormidans, 

excepu  viu  isia,  in  cujus  ma)is  plangit  et  gemit^ 

rogat  et  dicii  :  Dominep  ne  tn  indignalione  tua  qrgim 

me.  Non  sim  inier  illos  quibus  dicturus  es  :  Ite  in 

i^nm  fBlernumj  qui  paralus  est  diabolo  ^t  angetis  ejus, 

Xeque  in  ira  tua  emendes  tne  :  ui  in  hac  viia  purges 


$98 


ue,  et  lalem  me  reddas,  cui  jam  emendaiorio  igne 
non  opns  sil,  propier  iilosqui  salvi  erunl,  $ic  tamen 
qoasi  per  ignem.  Quare ;  nisi  quia  hicxdificant  supfa 
fundameniqm  ligua,  fenuin  ,  stipulam?  iEdiHcarent 
auiem  aurinUt  argentum,  lapides  pretiosos,  et  de 
uiroque  igne  securi  essent ;  non  soLuni  de  ilio  seterno 
qui  in  xlernam  cruciaturus  est  impios ,  sed  eiiam  de 
iiloqui  emendabii  eos  qui  per  ignem  salvi  erunt.  Di- 
cllurenim,  Ipse  autetfi  salvu$  en/,  sic  tamen  quasi  per 
ignetH  ( lCor.  ni,  f^,  \S),  ^t  quia  diciiur,  salvus  erH^ 
coniemnitor  iile  jgnis.  Ila  plane  quamvis  salvi  per 
igiiem,  gravior  tamen  erit  ille  ignis,  quam  quidquid 
polest  homo  pati  in  hac  yiia.  Et  nosiis  quanla  hic 
passi  sunt  mali,  et  possunt  pati  :  lamen  tanla  passi 
sunt,  quauta  poluerupi  pali  ei  boni.  Qnid  enim  qui^- 
qiie  malcHcus,  lairOf  adullcr,  sceleralus^  sacrilegus 
periulil  legibus,  quod  non  periulii  martyr  hi  confes- 
sione  Cliristi?  Isla  ergo  qux  liic  suni  mala  ^,  multo 
iiaciiiora  sunt ;  ei  lamen  videle  quemadmodum  ea 
bomines  ne  paiianiur,  quidquid  jusseris  faciunt. 
Quanto  melius  faciuni  quod  jubet  Deus,  ne  ilia  gra- 
viora  patianlur? 

4.  [veri.  3«]  Quare  aulem  pciit  isle  ne  in  indigna- 
tione  argnatur ,  peque  in  ira  einendetur?  Tanquam 
dicens  Peo,  Quoniam  jam  isla  quac  paiior  mulla  sunr, 
Dingna  sunt,  qua^o  ul  siifncianl.  El  incipit  illa  enu- 
merare  satisfaciens  Deo,  oirercns  i)Ia  qux  patilur,  nc 
p<'jora  patiatur  :  Quoniam  sagiltts  tuw  infiX4B  sunt 
mihi,  etconptmastisuperme  manum  tuam. 

5.  [vers,  i.]  Non  esl  sanitas  in  carne  mea  a  vultu  irce 
tuee.  Jam  haec  dicebal  (\ux  bic  paiiebaiur  :  et  lanK  n 
hoc  jamdeira  Dumini,  qiiia  et  de  vindicta  Domini; 
Dc  qua  vindicta?  Quam  exccpit  de  Adam.  Non  cnitn 
in  illum  non  estvindicaium,  aui  fruslradixeralDcus, 

>  yoit  mata,  abest  a  &iss. 


Morumoriens  ( €en,  ii,  17) :  aut  aliquid  paiimur  in 
ista  vita ,  nisi  ex  illa  morie  quam  meruimus  prlmo 
peccato.  Etenim  portamus  cbrpus  mortale  (quod  otl- 
que  non  essei  mortale  ^),  plenum  tentailonibus,  ple- 
iiuin  sollicitiidinJbus,  obnoxium  doloribus  corporall- 
bus,  obnoxium  indigentiis,  mutabile,  tanguidum  et 
Cumsanumest,  quia  utique  nondum  plene  saniim. 
Nam  unde  dicebat,  Non  esl  santtas  in  carne  mea,  nisi 
quia  isla  quae  hnjus  vilae  dicilur  sanilas,  bene  inlcl- 
ligentibus  et  sabbatiira  recprdantlbus  non  est  ulique 
sanitas?  Si  enim  noii  manducaveritis ,  inquietat 
lames.  Iste  naluralis  quidam  morbus  est :  quia  natura 
nobis  facla  est  poena  ex  vindicta  •.  Primo  homini  quod 
eral  poeiia,  naiura  nobis  esl.  Unde  dicit  Aposlolus  : 
Fuimus  et  nos  natura  filiiiras,  sicut  et  cccten  (  Ephes. 
II,  5).  Natura  filii  iras,  id  esl,  portantes  vindicliiin. 
Sed  quare  dicit,  Fuimus?  Qnia  spe  jara  non  sumus: 
nain  re  adhuc  sumus.  Sed  illud  melius  dicimus  quod 
spe  sumus,  quia  ceni  sumus  de  spe.  Non  enlm  incerla 
csispes  nostra,  ut  de  ilia  dubitemus.  Audi  ipsain  glo- 
riam  in  spe.  tn  nobism^tipsis^  inquit,  ingemiscimus^ 
adopfiQnem  •  exspectantes^  redempiionein  corporis  no- 
etri.  Quid  enira  ?  Nondum  rcdemptus  es,  o  Paule? 
Iiondum  pro  te  prpiinm  persolutum  est?  Nonne  san- 
guisiUe  jam  fusus  esi?  nonne  ipsqm  cst  preiium  oni  - 
liium  nostrum  ?  Piane  ipsum.  Sed  vide  quid  ait :  Spe 
§nim  satvf  (acii  sumus  :  spes  aulem  quoe  videtur^  non 
fist  spfs.  Quod  enim  videt  quis^  qtiid  sperat  ?  Si  atttefn 
quod  non  videmus  speramus^  per  patienttam  exspecta- 
mu$  { Hom.  vni,  23-25  ).  Quid  autem  cxspectat  per 
patieniiara?  Salutem.  Cujus  rei  saJutem?  ipslus  cor- 
poris  ;  quia  boc  dixii ,  red^mptionem  corporis  nostri. 
Si  s^utem  corppris  ejspecubat,  pon  erai  salus  iila 
quam  bat)ebat.  Esuries,  sjtis  inierncii,  si  subveniQra 
poo  fqerit,  Medicamenium  enlm  famls  est  cibus,  et 
medicameatum  ^ilis  est  poius,  et  niedicainentuQi  fa- 
ligationis  esisomnu$.l)etrabeistd  medicamenta,  vlje 
ainoninteraciqni  illa  qu»s  «xisiqni.  Si  seposiiis  istis 
nop  sunt  morlii,  est  sauiias.  Si  autem  liabes  aliquid 
qnod  (e  possit  intcrfic^re,  nisi  manducavcris ;  noli 
gloriari  de  sanitate,  sed  gemcMS  exspecia  rcdemptip- 
pem  corporis  lui.  Gaude  ic  redemp(um ;  aed  nondum 
M,  ape  seaurua  esto  ^.  Eienini  si  non  gemneris  in 
spe«  non  pervenies  ad  rem.  Hoc  ergo  non  eat  saoi- 
las,  aU :  Non  est  sanitat  in  cama  iim  a  vuttu  ira^  tu9s. 
Vode  ergo  aagittai  inflw?  Ipsam  pmofim,  ipsam  vin- 
dieiaiPi  ei  forle  doiores  quos  hic  i^ecesse  est  pati,  ct 
aniipi  ei  corporia,  ipsas  dicii  sagitlas.  De  his  enim 
sagiitis  et  ^anciua  Job  fecii  con^mcmoratioDem,  et 
eum  essei  io  iliis  doloribus,  dixit  ^iitas  Pomini  in- 
fixas  sibi  ( lob  vi,  i ).  Solemus  tamen  et  verba  Dei 
sagitias  accipere  :  sed  numqujd  ab  his  possei  iste  sic 
delcre  se  percuii  ?  Ycrba  Dei  taoquam  sagiiUe  cici- 
tant  amerem,  non  dolorem.  An  guia  ei  ipseamor  n^n 
poiesl  esse  sine  dolore?  Quidquid  onim  amamus  ei 

*•  IB  Edd.  deerant  lathsee  vevba»  Mtrf  «ii^i»  hdd  essei 

mortale  :  quse  m  omnibus  noslris  Ate^.  leguntur. 
•  Merique  Mss.,  ct  vindicta. 
s  QMHJbr  iiss.t  qrfgpifoiioii  filmrm  #<iy  rtwm. 
^  Mss.,  ei. 


too 


S.  AOGBSTtNI  EPlSCOPt 


m 


noa  habcmus,  necessc  cst  ut  dolcamus.  Nam  ille  et 
amai  el  non  dolet,  qui  habet  quod  amal :  qui  autem 
amat,  ut  dixi,  et  nondum  habet  quod  amat,  necesse 
esi  ut  in  dolore  gemat.  Indeillud  inpersona  Ecclesi» 
sponsa  Christi  in  Canlico  canticorum  :  Quomam  »«/- 
nerata  charitate  ego  sum  (Cant,  ii,  5,  et  ▼,  8).  Vulnera- 
lam  se  dixit  charitate  :  amabat  enira  quiddam,  et 
nondum  tenebat;  dolebat,  quia  nondum  habebat. 
r.rgo  si  dolebai,  vulneraU  erat  :  sed  hoc  vulnus  ad 
vcram  sanilatem  rapicbat  *.  Qui  hoc  vuhjere  non  fue- 
rit  vulneraius,  ad  veram  saniiatem  non  potest  perve- 
jiire.  Numquid  ergo  vulneralus  semper  erii  in  vul- 
nere?  Possumus  ilaque  cliam  sic  infixas  sagiilas 
accipere,  id  esl,  verba  tua  inflxa  sunt  cordi  meo,  et 
ex  ipsis  verbis  tuis  factum  esl  ut  recordarer  sabba- 
lum;  et  ipsa  recordatio  sabbati,  el  nondum  reieniio, 
facil  me  nondum  gaudere,  et  agnoscere  nec  sanitatem 
esse  in  ipsa  carne,  neque  dici  debere,  cum  comparo 
istam  saniutcm  illi  sanilali  quam  habebo  in  requie 
scmpiterna,  ubi  cornipiibile  hoc  induet  incorniptio- 
nem,  et  inortale  hoc  induet  immorlalitatem  ( I  Cor. 
XV,  53) ;  et  video  quia  in  iilius  sanitatiscomparation^» 
ista  sanitas  morbus  est. 

6.  Non  e$t  pax  otsibui  mei$  a  facie  peecaiorum 
meorum.  Quaeri  solei  cujus  sil  vox ;  el  aliqui  acci- 
piuni  Chrisli,  propler  quapdam  quae  hic  dicuntur  de 
passione  Clirisii,  ad  quae  paulo  posl  veniemus ,  et 
Dos  agnoscemus  quia  de  passione  Christi  dicuntur. 
Sed,  Non  e$t  pax  o$nbtt$  mei$  a  facie  peceatorum  meo- 
rum,  quomodo  diceret  qui  nullum  peccaium  habcbat 
( l  Petr.  II,  i4)  ?  Coarctai  nos  ergo  inlelligendi  ne- 
cessitas  ad  cognoscendum  tanquam  plenum  et  totum 
Christum ,  id  est  capui  et  corpus,  Cum  enim  Chri- 
stus  loquitur,  aliquando  ex  persona  solius  capilis  io- 
quitur,  quod  est  ipse  Salvator ,  naius  ex  Maria  virgi- 
ne ;  aliquando  ex  persona  corporis  soi,  quod  est 
sancta  Ecclesia,  difTusa  toto  orbe  terrarum  Et  nos  in 
corpore  ipsius  sumus ,  si  tamen  fides  nostra  sincera 
sit  in  illo,  et  spes  cerU ,  et  charitas  accensa  :  sumos 
in  corpore  ipsius ,  et  membra  ipsius ,  et  invcnimus 
nos  ibi  loqui ,  Aposiolo  dicenle,  Quoniam  membra  sti- 
mu$  corpori$  etju$  (Ephe$.  v ,  30) ;  et  multis  locis  di- 
cit  hoc  Apostolus.  Nnm  si  dixerimus  verba  non  esse 
Christi ,  non  erunt  ct  illa  verba  Christi :  Deu$  meu$ , 
Deu$  meu$ ,  utquid  me  dereliqui$ti  ?  Et  ibi  cnim  habes, 
Deu$  meu$j  Deu$  meu$  ,  utquid  me  dereUqui$lif  tonge 
a  $alute  mea  terba  delictorum  meorum  (P$aL  xxi ,  2)  : 
quomodo  hic  liabes ,  a  fade  peccatorum  meorum ;  sic 
et  ibi  habes  ,  verba  delictorum  meorum,  Et  si  Chriatus 
utique  sine  peccato  et  sine  deliclo,  incipimus  non  pu- 
tarc  verba  illa  Psalmi  illius  esse.  Et  valde  durum  et 
conirariura  est,  ut  iile  psalmus  non  pertineal  ad 
Christum,  ubi  babcmus  tam  apertam  passioiiem  ejus, 
lanquam  ex  Evangelio  recitctur.  Ibi  enim  habemus , 
Divi$erunl  $ibi  ve$timenta  mea ,  et  $uper  venimentum 
meum  nu$erunt  iortem  (i6t4.,i9).  Quid  quod  ipse  Do- 
ininus  in  cruce  pendens ,  primum  versum  psalmi  ip- 
sius  ore  suo  protulit,  et  dixit :  Deu$meu$f  Deu$meu$f 

t  umnes  fere  ii8s.«  ambiebat' 


utquid  me  dereliqui$li  (Matth,  xxvii ,  M)  ?  Qoid  voluit 
intelligi ,  nisi  illum  psalmom  totum  ad  se  pertiiiere  , 
quia  caput  ipsius  ipse  pronunliavit?  Ubi  aulem  se- 
quitur  et  dicit ,  Yerba  delictomm  meorum ,  non  est 
dubium  quia  vox  Christi  est.  Unde  ergo  peccala ,  nisi 
de  corpore  quod  esl  Ecciesia?  Quia  loquitur  corpus 
Cbristi  et  caput.  Quare  Unquam  unus  loquitor  ?  Quia 
erunt^  inquit,  duo  in  came  una.  Sacramentum  koe  ma- 
gnum  e$t ,  ait  Apostolus ,  ego  aiutem  dico  in  Chri$to  ei 
m  Ecclem  (Ephe$,  v,  3i,  32). Unde eliain  cum  ipse 
loqueretur  in  Evangelio ,  respondens  eis  qui  quxstio- 
nem  intulerant  de  uxore  dimittenda,  ait :  Non  legisii$ 
quod  $criptum  e$t^  quod  Deu$  ab  initio  maecutum  ei  fe- 
minam  fecit  eo$ ,  et  retinquet  homo  patrem  et  matrem^  et 
adh<erebit  uxori  $uai^  et  erunt  duo  in  came una?  Igitur 
jam  non  duo  ,  $ed  una  e$t  caro  (Matth.  xix ,  4-6).  Si 
ergo  ipse  dixit ,  Jam  non  duo ,  $ed  una  e$t  caro  ;  qoid 
mirumsi  unacaroy  una  lingiia ,  eadem  verba,  un- 
quam  iinius  camis,  capitis  et  corporis  ?  Sic  aodiamus 
Unquam  unum  :  sed  Umen  caput  tanquam  caput,  et 
corpus  Unquam  corpus.  Non  dividuntur  personae,  sed 
distinguitur  dignius :  quia  caput  salvat ,  salvatur  oo^ 
pus.  Caput  exhibeat  misericordiam ,  corpos  defleat 
miseriam.  Caput  esi  ad  purganda ,  corpiis  ad  conff- 
tenda  peccau  :  una  tamen  vox,  ubl  non  scriptuin  est 
quando  dicat  corpus ,  quando  caput ;  sed  nos  in  au- 
diendo  distinguimus ;  ille  autem  tanqiiara  unus  loqui- 
tur.  Quare  enim  non  dicat ,  peceatorum  meorum ,  qui 
dixit ,  E$urivi^  et  non  dedi$ti$  nuhi  manducare;  sitivi^ 
U  non  dedi$ti$  mihi  potum;  ho$pe$  fui^  et  non  recepi$ti$ 
me ;  in/irmu$  fui ,  et  in  careere ,  et  non  vi$ita$tis  me  ? 
Certe  Dominus  non  fuit  in  carcere.  Quare  non  hoc  di- 
ceret ,  cui  cum  diclum  esset ,  Quando  te  vidimus  esu- 
rientem  et  siiientem,  aut  in  carcere^  et  non  ministravi^ 
mu$  tibi  ?  respondit ,  sic  ex  persona  corporis  sui  se 
dixisse ,  Cum  uni  ex  minimi$  mei$  non  feei$tis ,  nec 
mihi  fecisti$  (Id.  xxv ,  ii-iS)  ?  Quare  non  dicat ,  a 
fade  peccatorum  meomm,  qui  dixit  Saulo,  Saule  ^ 
Saule ,  quid  me  per$equeri$  (Act.  ix ,  4)  ?  Qui  ulique 
in  coelo  jam  neminem  persecutorem  patiebatur.  Sed 
quomodo  ibi  caput  loquebatur  pro  corpiore,  sic  et  bic 
caput  dicit  corporis  voces ,  cum  et  capitis  voces  au- 
ditis.  Sed  neque  cum  corporis  voces  audieritis ,  sepa- 
reiis  caput ;  neque  cum  capitis  voces  audieriiis  , 
separetis  corpus  :  quia  jam  non  duo ,  sed  una  caro. 

7.  Non  e$t  $amta$  in  came  mea  a  vultu  ira  tuw.  Scd 
foriasse  injuste  tibi  Deus  iratus  est,  o  Adam,  o  genus 
humanum ,  injuste  iratus  est  Deus !  quia  dixisii  jara 
agnoscens  ipsam  pcenam  tiiam,  jam  in  corpore  Ghrisii 
consliluius  bomo :  Non  e$l  $am(d$  in  came  mea  a 
vultu  irm  tuw.  Expone  justitiam  ir»  Det :  ne  te  excu- 
sare  videaris,  illum  accusare  ^Sequere»  et  dic  undc 
ira  Domiiii.  Non  e$t  $anHa$  in  carne  mea  a  vutfu  ir(e 
tua :  noH  e$t  pax  o$$ibu$  md$.  Repetivii  id  quod  dixit, 
Non  e$l  $anila$  in  carne  mea  :  Iioc  est  enim ,  non  esi 
pax  09$ibu$  mei$.  Non  aulem  repeiivit,  a  vuUu  iro!  tuce  : 
sed  causam  dixil  irac  Dei ,  Non  e$t  pax  ,  iuquit,  os$i* 
bu$  mei$  a  facie  peccatorum  meorum. 

<  Plerlque  Uss.,  ne  tu  debere  videarisiilum  aecusare. 


401  ENARRATIO  IN 

8.  [neri.  5.]  Quomam  imqmlate$  me<B  guitulerunt 
cajnU  memu^  ncut  fMcis  gravis  gratatm  $U7U  $uper  me, 
Et  hic  causam  praemisit ,  et  effectum  subjecit ;  quid 
onde  contigeril  dixit :  Iniquiiale$  mece  $u$lulerunt  ca- 
put  meum.  Nemo  enim  superbus  ,  nisi  iniquus ,  cui 
sustoUitur  caput.  Sursum  tolliiur,  qui  erigit  caput 
fldversus  Deum.  Audisiis  cum  lectio  legeretur  iibri 
licclesiaslici,  Initium  $uperbicc  konuni$ ,  apo$tdtare  a 
Deo  {Eccli,  x  ,  14).  Ille  qui  prior  noluit  audirc  pnc- 
copium,  sustulit  iniquitas  ipsius  caput  adversus  Deum. 
Ei  quia  iniquitaies  suslulerunt  caput  ejus ,  quid  ilU 
fcoii  Oeus  ?  Sicut  fauis  gravi$  gravutce  $unt  $Hper  me. 
Levitatis  est  erigere  caput,  quasi  nihil  portai  qui  eri- 
git  capnt.  Quia  ergo  ieve  est  quod  potcst  erigi ,  acci- 
pit  pondus  unde  possit  comprimi.  Gonvenitur  enim 
bbor  ejus  iii  caput  ejus ,  et  iniquitas  ejus  in  verticem 
ejiis  descendit  (P$aL  ?ii ,  17).  Sicut  (a$Ci$  gravi$  gra» 
t$loe  sunt  $uper  me, 

9.  [ver$,  6.]  Comfulruerunt  et  putuertml  livoree  mei. 
Jam  qui  livores  habet,  non  est  sanus,  Adde  quia  ipsi 
livores  computruerunt  et  puiuerunt.  Unde  puluerunt? 
Qu:a  conipulruerunt.  Jam  quomodo  hoc  explicetur  in 
vila  humana  quis  hoc  non  novit  *  ?  Ilabeat  aliquis  sa- 
num  olfactum  animx ,  sentit  quomodo  puieant  pec< 
caia.  Cui  putori  peccalorum  contrarius  enit  odor  ille, 
de  quo  dicit  Apostolus  :  Chri$ti  bonu$odor$umu$  Deo^ 
tn  omni  ioco,  ii$  qui  $alvi  punt  (II  Cor.  n,  15).  Sed  un- 
de,  nisi  de  spe?  Unde,  nisl  de  recordaiione  sabbati? 
Aliud  enim  plangimus  in  hac  vita,  aliud  praesuminius 
in  illa  vita.  Quod  plangiiur,  putet :  quod  prassumilur, 
fragrat.  Ergo  nisi  esset  ille  lalis  odor  qui  nos  inviia- 
rel,  nunquam  sabbatum  recordaremur.  Sed  quia  ba- 
bemns  per  Spiritum*  ipsum  odorem,  ut  dicamus 
sponso  nostro,  Po$t  odorem  unguentorum  tuorum  ^tcr- 
remu$  (Cant,  i,  3) ;  avertimus  a  putoribus  nostris  ol- 
factum,  et  convertentes  nos  ad  ipsum  aliquantum  re- 
spiramus.  Sed  nisi  ad  nos  oleant  et  mala  nostra,  nun« 
quain  istis  gemiiibus  confitemur,  Computruerunt  e$ 
putuerunl  Uvwe^  md,  Unde?  A  facie  insiptenHo!  mece, 
Uiide  dixit  superius,  A  facie  peccatarum  meorum  :  in« 
de  nunc,  A  faeie  in$ijnentitB.me<B, 

10.  [%er$,  7.]  Mi$erH$  afliiciu$  mm,  et  curvatu$  $um 
u$que  fft  /ifim.  Unde  curvatus  est?  Quia  elatus  erat. 
Si  fueris  humilis,  erigeris ;  si  fueris  elatus,  curvabe- 
ris :  iion  enim  deerit  Deo  pondus  unde  te  curvet.  II- 
lud  erit  pondus ,  fascis  peccatorum  tuoriim  :  hoc  re- 
plicabitur  in  caput  tuum,  et  curvaberis.  Qoid  est  au- 
tem  curvari?  Non  se  posse  erigere.  Talem  invenit  Do- 
roinus  mulierem  per  decem  et  octo  annos  curvam : 
non  se  poterat  erigere  (Luc.  xiiiy  11).  Tales  sunl  qui 
iu  terra  cor  habenl.  At  vero,  quia  invenit  mulier  illa 
Dominum,  et  sanavil  eam,  habeat  sursum  cor.  In  quan- 
tum  tamen  curvatur,  tdhuc  gemit.  Curvalur  enim  ille 
qui  dicil :  Corptu  enim  quod  corrumpitur ,  aggravat 
ammam,  et  deprimit  terrena  inhabitatio  $en$um  tnuUa 
cogiumtem  (Sap.  ix,  15).  In  bis  gemat,  ul  illud  acci- 

*  Am.  Er.  et  plerique  Mss.  carcnl  particula,  HOR.  Qiiidim : 
Qui$iim$hocnovit, 

*  Alkniot  Mss.  omituint,  per  spirtltoii. 


PSALMUH  XXIVII.  4M 

piat,  recordetur  sabbatum,  ut  ad  sabbatum  pervenira 
merealur.  Quod  enim  celebmbant  Judsi,  slgnum  erai, 
Cujus  rei  signum?  Quam  Isto  recordalur,  qui  dicit : 
Mi$erii$  affictu$  sum ,  et  curvatue  sum  u$que  in  pnem, 
Quid  cst,  u$que  in  /i/temf  Usque  iii  mortem.  Tota  die 
contri$iatu$  afnbutabam,  Tola  die^  sine  intermissione. 
IIoc  dicil  tota  die,  toia  vita.  Sed  ex  quo  cognovit?  Ex 
quo  sabbatum  recordnri  coepit.  Quamdlu  enim  recor- 
daturquod  noiidnm  babet,  non  vis  ut  contristatus  in- 
cedat  ?  Tota  die  conlrislalue  ambulabam, 

11.  [ver$.  8.]  Quottiam  anima  mea  completaeeiillu- 
uonibu$^  et  non  e$l  $anila$  in  carne  mea,  Ubi  ergo  est 
totus  homo,  anima  et  caro  est.  Aninui  completa  cst 
ilhisionibiis,  caro  sanilatem  non  habet :  quid  remanel 
unde  sit  laeiitia  ?  Nonne  oportet  ut  contristetur?  Tota 
die  contri$tatu$  ambulabam,  Tristitia  nobis  sit,  donec 
et  anima  nostra  exuatur  illusionlbus,  etcorpus  no- 
struiu  induatur  sanilate.  llla  est  enim  vera  saiiitas, 
qu:e  est  imniortalit^is.  Quanlae  siut  autem  illusiunes 
animx ,  si  voluero  dicere,  tempus  quando  sufficit  T 
Ciijus  enim  anlma  ista  non  paiitur  ?  Breve  est  quod 
admoneo,  quoniodo  anima  no^^tra  connpleta  est  illusio- 
nibus.  A  facie  ipsarum  illusionum,  aliquando  vix  ora- 
re  permittimur.  De  corporibus  cogitare  non  novimus 
nisi  imagines;  et  saepe  irruunt  quas  non  qnaerimus, 
et  volumuscx  hacin  hanc  ire,  et  ab  illa  in  illam  trans- 
ire;el  aliqiiando  vis  redire  ad  id  quod  cogilabas» 
et  dimittere  uiide  cogitas ,  et  aliud  tibi  occurrit :  vis 
recordari  quod  oblitus  eras;  et  non  tibi  venit  in  mei)- 
tem,  ct  venit  potius  aliud  quod  nolebas.  Ubi  ^  erai 
quod  obliius  eras  ?  Nam  quare  postea  veiiit  in  mentem, 
cum  jam  non  quxreretur?  Cum  autem  quaereretur, 
occurrerunt  pro  illo  innumerabilia  quae  non  quaere- 
bantiir.  Remdixi  brevem,  fratres :  aspersi  nesdo  quld 
vobis,  quo  accepto  ca;tera  vos  ipsi  cogitnntes ,  inve- 
niatis  quid  sit  plangere  iliusiones  animx  nostrte.  Ac- 
cepitergo  pttnam  illusionis,  amisit  verllatem.  Sicul 
enim  pcena  est  aniinae  illusio,  sic  praemiura  animae  ve- 
riias.  Sed  in  his  illuslO'iibus  constituii  cum  essemus, 
▼enit  ad  nos  veritas,  et  Invenit  iios  coopertos  illusio- 
nibus,  suscepit  carnem  nostrani,  vel  potius  a  nobis  » 
id  est  a  genere  humano.  Apparuit  oculis*  cariiis,  ui 
per  fidem  sanaret  eos  quibus  veritatem  fuerat  mon- 
straturus :  ut  sanato  oculo  veritas  palesceret.  Ipse 
enim  est  veritas,  quain  nobis  proinisit,  cum  caro  ejui 
videreiur,  ut  Ades  inchoarelur,  cujus  prsemium  veri« 
las  esset.  Non  eniin  se  ipse  Christus  demonstravit  iu 
terra ,  sed  demonsiravit  carnem  suam.  Nain  si  se-> 
ipsum  demonstraret,  viderent  ilium  Jiidaei  et  cogno- 
scerent  :  sed  si  cognovissent,  nunquam  Dominum 
•gloriae  crucillxissent  (1  Cor.  ii,  8).  Sed  forte  discipuli 
viderunt,  quando  illidicebant:  0$iendenobi$  Patrem^ 
ei  $ulficit  nobi$,  Et  ille  ut  ab  eis  se  non  visum  essa 
ffionstraret,  subjecit :  Tanto  tempore  V9bi$eum  ^um^  el 
fion  cognovi$ti$  me  f  Phiiippe^  qui  me  videt,  tidet  et  Pa* 
trem,  Si  ergo  Chrislum  videbant,  quomodo  adhuc  Pa^ 
Irem  quierebanl?  Si  enim  viderent  Christum ,  vldo« 

i  Aliquol  MBS.,  IM. 

*  lU  in  1IS8.  Ai  in  Edd.,  AperuU  oeuloi. 


103 


reni  cl  Paircm.  Nondam  Uaque  Christum  videbant, 
qui  Pntrcm  sibi  ostcndi  cupiebant.  Audi  quia  nondum 
videbtnl :  In  pracmio  illnd  promisit  alio  loco,  diccns, 
Qui  (tiligit  me,  mandata  mea  cutiodii :  et  qui  diligit  me^ 
diti(jclur  a  Palre  meo^  et  ego  diligam  eum,  Et  lanquam 
dlocretur  ci,  Quid  itli  dabis,  diligens  cum?  Etosten- 
dmn^  inqult,  nteipsum  itli  (Joan,  xiv,  8,  9,21}. 
Si  ergo  diligcnlibus  eum  hoc  in  praemio  promisil , 
quia  osiendet  seipsum  illis ;  manifesium  est,  quia  illa 
visio  verilatis  talis  nobis  promillilur,  qua  visa  jam 
Don  dieamus,  Impleta  est  anima  mea  ittusionibus, 

12.  [vers,  9.]  Infirmatus  sum  el  humitiatus  sum  usque 
nimis.  Qui  recordalur  alliladinem  sabbatl,  ipse  videt 
qnantum  sit  bumiliatus.  Nam  qui  noQ  polest  cogiUire 
(\\ix  sit  iila  quietis  aItitudo,*non  videt  ubi  nunc  sil^ 
Propteroa  alius  psalmus  dixit,  Egodixi  inecstasimea: 
Projectifs  sum  a  facie  ocutorum  tuortm  (  Psat.  xxx , 
25 ).  Assgmpta  enim  mente  vidil  nescio  quid  sublime, 
et  quod  vidit  nondum.ibi  lotus  erat  :  et  quadam,  si 
dici  potest,  quasi  coruscatione  facta  luminis  xteroi « 
ubl  sen^it  non  sc  ibi  esse ,  quod  potuit  utcumqae  in- 
tcliigcre,  vidit  ubi  esset,  et  quemadmodum  malis  Im- 
mnnis  inlirmatus  el  coarctatus  esset :  et  ait,  Ego  dion 
in  ecstasi  mea  :  Projectus  sum  a  facieocutorum  tuorum. 
Tale  esl  nescio  quid  quod  vidi  in  ecsiasi ,  at  inde 
sentiam  quam  longe  som,  qui  nondum  ibi  sum.  Jum 
ibi  erat  qui  dixit  assupiptum  se  in  tcrtium  coeluir^,  e) 
ibi  audiebat  ineflabilia  verba,  quoe  non  licci  homini 
loqui.  Sed  revocatus  est  ad  nos ,  qt  gcmerel  prius 
perficiendiis  in  infirniitate ,  et  sic  postea  indueretur 
virtule  :  animalus  lamen,  quin  vidit  aliquid  rerum  i{< 
lanim  pro  dispensatione  officii  sul ,  adjccit  dicen^, 
Al^divi  ineffabitia  verba ,  quo!  non  ticet  h^mitd  loq^i 
(II  Cor.  XII ,  2-10 ).  Jam  crgo  quid  opus  est  ut  a  ine 
ftut  a  quoquam  qu^eraiis  qux  npn  licet  homini  loqui : 
sl  illi  non  licuit  loqui ,  cui  licuit  audire?  PlangamMS 
tamen  et  gemamus  in  confes&ionc ,  agnoscamus  ubi 
simns,  recordcmur  sabbatum,  et  patienter  exspecte- 
mus  quod  ille  promisit,  qui  nobis  et  iq  se  ip^o  exem- 
plum  patientisD  demonstravit.  J(ifirmatus  sum  et  ihum- 
ttaius  sum  u^ue  nimis, 

iS.  Rugiebam  a  gemitn  eordis  mei.  Attendilis  plerum- 
que  inier|>cllnre  gemitibus  servos  Dei ,  et  quxritur 
causa  :  et  non  apparet  nisi  gemiias  alicujus  servi  Dei; 
si  lamen  ad  aures  hominis  circa  illum  positi  perveno- 
rit.  Gst  enim  gemiius  occulius  qui  ab  Uomine  non  au- 
ditur  :  tamen  si  tanta  occupaverit  cor  cogitaiio  de^i- 
derii  cujusdam ,  ut  voce  clariore  exprimalur  vulnu^ 
interloris  hominis,  quseritur  causa;  et  dicit  homo 
apud  semetipsam,  Forte  illud  est  unde  gemit,  et  for- 
te  iU\]d  ilti  Tactam  est.  Quis  potest  intelligere^  nisi 
ille  1n  cujus  oculis  el  auribus  gemit  ?  Propierea  rti- 
ffiebam^  Inqult,  a  gemilu  cordi$  mei :  quia  homines  si 
qaando  audiunt  gemitum  homiois»  pierumque  ge* 
mltum  camis  audiunt;  gementero  ;i  gemiiu  cor^ 
dis  non  audiunt.  Ahstulit  nescio  qujs  res  hujus ;  ru-: 
fklbat,  sed  non  a  gemitu  cordis  :  alius,  quia  extulii* 


S.  AUGCSTINI  EF!S(.tjfi  461 

filium;  alius,  qula  uxorem ;  aliiis,  quia  grfindi^aii 
esl  vinea,  quia  cuppa  acuit,  quia  diripuit  ^umcntunn 
ipsius  ncscio  quis;  alius,  quia  dnmnum  aliquod 
passus  est ;  alius ,  quin  limct  bominem  inimicum  . 
omnes  isli  a  geinilu  carnis  rugiunt.  Al  vero  s^^rvus 
pei,  quia  ex  recordntione  sabbati  rugit,  i(bi  cst  re- 
gnum  Dci ,  quod  caro  e\  sanguls  non  po.ssidebunt 
(I  Cor.  XY,  50)  :  Rugtebam^  inquit,  a^etnt/u  cordis  md. 
14.  [vers.  10.]  Et  quis  agnoscebat  unde  rugiebal? 
Sybjecil  :  Et  ante  te  est  omne  desiderium  meum.  Nou 
enim  anic  Iioinines,  qui  corvidere  non  possunt :  sed 
ante  ie  esf  oume  desiderinm  theum.  Sit  desiderinm  tuum 
ante  illuni ;  ct  Paler  qui  videt  in  occulto,  reddet  libi 
{Jiatth,  VI,  6).  Ipsum  enim  desiderium  tnum,  oraiio 
tua  cst :  et  si  continuum  desiderium,  continua  oratio. 
Non  enim  frustra  dixit  Apostolus ,  Sine  intermi^tione 
oranies  (I  Thest.  v,  17).  Numquid  sine  intermissione 
genu  fleclimus,  corpus  prosternimus,  aut  manus  leva- 
mus,  ut  dicat,  Sine  intermisuone  orate?  Aut  si  sic'  di- 
clmus  nosorare,  hoc  puto  sine  intermissione  non 
possumus  facerc.  Est  aiia  interior  sine  intermissione 
oratio ,  quae  est  desiderium.  Quidquid  aliud  agas ,  si 
desidcras  illud  sabbatum,  non  intermittis  orare.  Si 
non  vis  intermlttere  orare,  noli  intermitlere  desidera« 
re.  Gontinuam  desiderium  tuum ,  continua  vox  tua 
est.  Tacebis,  sl  amare  destiieris.  Qui  tacuerunt?  De 
quibus  dictum  est :  Quoniam  abundavil  iniquitas^  refri* 
geseet  charilas  muttorum  {JUqtth.  xxiv,  12).  Frigus 
eharitatis,  silentlum  cordis  est  :  flngrantia  charitatis, 
clamor  cordis  est.  Si  semper  ntanet  chariias,  semper 
clamas;  slsemper  clamas,  semper  desideras;  si  de- 
sideras,  requiem  rccordaris.  Et  rugitus  cordis  tui  an- 
te  quem  slt ,  oportet  ut  intelligas.  lam  quale  deside- 
rium  debeai  esse  ante  oculos  Dei,  consider^.  Niim* 
quid  ut  monalur  inimlcus  nosier ,  quod  qiiasi  juste 
dptani*  horoines  ?  Nam  aliquando  oramus  quod  non 
debemus.  lllod  quod  quasi  juste  orant  homines,  Ti- 
deamus.  Nam  ornnt  dt  morlntur  aliquis ,  et  ad  illos 
h^reditas  veniat.  Sed  et  illl  qai  orant  ut  morlaiitur 
inimicl ,  audiant  Dominum  dicentem  :  Orate  pro  ini- 
micis  vestris  {Id.  v,  44,  et  Luc.  vr,  27).  Non  ergo  lioc 
orent,  ut  moriantur  inimici :  sed  hoc  orent,  ut  corri- 
gantur;  et  mortui  erunt  iniroici;  Jam  enim  eorrecii , 
non  erunt  inimici.  Et  ante  te  omne  deiiderinm  meum. 
Quld  si  desiderium  ante  illum  est ,  et  Ipse  gemitus 
non  est  ante  illum?  fJnde  fieri  potest,  qunndo  ipsum 
desiderium  *  vocem  sunro  habetgemitum  ?  Idco  sequi* 
tttr,  Et  gemitus  meus  nm  est  absconditut  a  te.  A  la 
non  est  absconditus,  a  multis  autem  homlnlbns  abs- 
conditus  est.  Videtur  aliquando  huroilis  servus  Det 
dlcere  :  Et  genatus  meus  non  est  absconditus  a  te,  Yi* 
detur  aliqnando  et  ridere  servus  Dei :  numquid  desi- 
derium  illud  mortuum  est  in  cordef  Si  autem  inesl 
deslderidm,  inest  et  gemitns  :  non  semper  pervcnit  a4 
aures  hominuro,  sed  nunquam  recedit  ab  aurfbus 
Dei. 


*  'Hc  Er.  Qt  Mfls.  AlLov.,noii  videl  ubimmml. 


*  m.,  tttstulU  fUk0t,y 
Vdturam. 


I  Mas.»  «cfNtt ;  M  «flt,  id  se- 


<  Lov.,  aut  sidicimus.  far.  et  plures  Mss.,  ^f^  $icut  did" 

fHfli.  Mli,  j4tli  li^C, 

*  Plures  Mss.,  orant, 

•  pleriqiie  Mss.,  desMerinm  m  weem  $mn.  Doo,  dedtU-' 
rimninvQcesua. 


^05  ENARRATIO  IN  PSALML^M  \IXVn 

15.  [veru  if .]  Cor  meum  conturbatum  e$t,  Cnde 
conlurbaium  est?  Et  deserpl  me  forlUudo  mea,  PTe- 
rumque  irriiU  nescio  quid  rfpenlinuni ;  At  conlurbalio 
cordis  :  contrerniscit  lerra ,  loniirus  datnr  de  corIo  ^ 
horribilis  fil  impetus  vel  strepitas ,  leo  forle  videlur 
iii  via ;  fit  conturbatio  ;  latroncs  insidiantur ;  flf  con* 
torbatio  cordis,  pavetur,  undi(|ue  sollicicudo  incutifur. 
Unde  boc?  Quia  deseruU  me  fortitudo  mea.  Si  enim 
mancret  illa  rorliiudo,  qnid  timei'etur?Quidquid  ntin- 
tinrctur,  quidquid  frcndcret,  quiclq^id  sonarct,  qiiid- 
quid  cnderet,  quidquid  horrerct,  non  lcrreret.  Scd 
iinde  illa  perlurbalio?  i)«<?rMi7  me  fortitudo  mea^Vn- 
dc  dfseruit  forliludo?  tt  lumen  pcMlorum  meorum  noH 
esl  mccum,  Latiicrat '  ergo  Adam  Itimcn  oculorum 
ipsius.  Nam  himeii  oculorum  ip^iiis  ipse  Deus  erat  : 
qiiem  cum  ofrcndissel,  fiigil  ad  umbram,  et  abscondit 
ge  inter  ligna  paradisi  ( Gen.  iii,  8).  Pavebat  a  facie 
Dei,  et  Qua*sivit  umbram  arborum.  Jam  inter  arbores 
lumen  oculorum  non  habebat,  ad  quod  gaudere  con- 
sueverat.  Si  ergo  illc  de  origine,  et  iios  de  propnglne; 
et  redeant  ad  illum  secundum  vel  novissimum  Adam 
membra  ista,  quia  novissimus  Adam  in  spiritiim  vivi- 
iicanleiD  ( I  Cor.  ^v,  45 ) :  et  clamant  de  corpore  ejus 
in  ista  cqiifession^ ,  Et  lumen  oculor^m  meorum  non 
nt  mecum :  jam  ponfilens,  jam  redemptns,  jam  in  cor- 
pore  Cliristi  est ,  et  lumen  ocnloriim  ipsius  non  est 
cum  ipso?  Plape  non  est  cum  ipso  :  scd  cst  qnidom 
tanquafn  adbuc  fecordantium  sabbatiim*,  tanqiiapi 
ccnienlium  in  spe ;  sed  nondum  est  iliiid  lumen  de 
quo  diciMir,  Ostendam  mdpsum  itli  {Joan,  xiv,  21). 
Esl  quid(|am  luminis,  quia  filii  Dei  suinu<i,  ct  nliqne 
lioc  (q  ft^e  r^tinemus  :  sed  nondnm  esl  illud  liimen 
qnod  Tidcbiipns.  No\uium  enim  apparuit  quod  erimus : 
scim^i  quia  ctnm  qpparuerit,  similes  ei  erimus,  quomam 
videbimus  euni  sicHti  est  ( I  Joan.  iii,  2 ).  Nam  modo 
}umen  ndci  etlumen  spci  est.  Quamdiu  enim  snmus  tn 
corpore^  peregrinamur  a  Domino :  per  fidein  enim  am^ 
butamus,  Vionfer  speciem  (II  Cor.  v,  6,  7).  Ei  quamdiu 
fttod  non  videmus  speramus^  per  patientiam  exspectamus 
{Rorn.  yiji,  ^o).  Voce^sgnt  ergo  isiae  peregrinantium, 
iiondun^  iq  patria  conslitutorum.  Et  recte  dicit,  et 
vere  dicit,  e|  ^i  pon  sit  doiosus,  veraciier  confitetur : 
El  lurnfn  ojt({ori(m  rneorum  non  est  mectpn.  Ha^c  pati- 
lur  bomp  intM^t  ibi  jsecum,  in  seipso,  el  seipsum  '9  de 
Bcmine  ^  oepiinem  pr$ter  ^  :  hxc  $ibi  ipse  pcena 
^ua  es^^  iperqit,  quidquid  superius  enumeravit. 

16.  {reff,  \fy  \i.]  ^d  numquid  hoc  sojqm  est 
qnodpdlit^r  \\mQl  faljiqf  enim  px  «e  intrinscK^gs, 
fnriusepKS  ^yt^n^  n  ^is  inter  (f^O^  vivit ;  patitur 
niala  fqp,  ^gilur  pa|i  «(  ^Wew^.  jnde  «unt  illx  duae 
vocef ;  ^  9cmM*  tt<^'<  mnikk  n^e^  Pomine,  et  ab  aiM- 
ms  jftt^fp  §ervQ  ^HO  (f  «q/.  xvm,  f  5,  J|).  Jam  de  oc- 
cultis  {iu|9  confessp  est|  a  quibus  se  cupit  iqundari : 
dicai  et  de  alieiMf  a  gi|ibu§  sibi  vuU  parci*  An^d 
mei.  Qpid  dic^ip  \^Ui  |jp  ioifqijpisf  Amici  pi§i  ^  proximi 


i  Duo  itts.,  habuerai. 

*  Tanquamadk^r£m4a0fnt  <(#(tfvri.  pop  in  omni- 
bus  fere  llss.  et  m  Am.  deftiqeratur. 

*  Er.  et  pleriqoe  |iss.,  sidi,  secum^  ih  sdpso  el  a4  se- 
tpsum. 


m 

md  adversum  me  appropineiuatimmi^  $$  iktmuni.  Hoo 
qnod  ait,  adversum  me  steuruni,  intell^e.  8i  enim 
adversum  me  steteront,  «dversus  se  ceci«lerunl. 
Amrd  mei  ei  proximi  md  mivermm  me  apprefhi^tutve* 
runt,  et  sieteruni.  Jam  intefiigamus  eapiiis  voims,  jam 
incipiat  illaceseere  eaput  nostrum  in  passione.  Sed 
f  ursum  com  coBperli  capul  dicere,  noli  Inde  separarc 
corpus.  8i  eaput  noluit  se  separare  a  vocibus  cor- 
poris,  corpus  se  audeat  separare  s  passionibus  capi- 
tis?  Palere  in  CbriSfo;  quia  lanqnam  peceavii  in  hi- 
ilrinitatc  tiia  Gbristus.  Modo  enim  pcocala  tna  lau'- 
qnam  ex  ore  siio  dicebai,  et  ea  dicebat  sna.  Diechat 
enim,  A  fade  peeeaUirnm  meorum,  qu»  non  erani  ipsius. 
Quomodo  ergo  peccata  nosira  sua  esse  volult  proptcr 
corpus  snum,  sic  et  nos  passtones  ejus  nostras  esse 
teiimus  propler  caput  noslrum.  Non  enim  llle  ck 
amicis  passus  est  Intmlco^,  et  nos  non.  Iino  et  nou 
ad  hoc  paremus  in  eodem  convlvari  :  talem  ealieem 
non  respuamus,  ut  celsitudhiis  ejus  desiderium  per 
humililatem  ejus  inveniamus.  RespondH  enim  celsi- 
tiidini  ejus  hnercre  volentibuft,  qui  ejus  adhuc^inml- 
litatem  non  cogitnbnnt,  et  ait  lllis  :  Foteslis  bibere 
ealicem  quem  ego  bibiturus  sum  {Malth.  xx,  22)?  Ergo 
el  illx  passiones  Domini,  passiones  nosine  suht ;  et 
unusquisque  si  bene  serviat  Deo,  bene  servet  fidcufi, 
exhibeat  qitod  debet,  et  versetur  inier  homines  juste, 
voto  videre  si  non  pniitur,  etiam  quod  hio  enumerat 
fn  passione  sua  Ghristus. 

17.  Annd  md  ei  proximi  md  advertwn  meappfophS' 
ffuaveruntf  et  steterunt:  el  proxhni  a  longe  stelermit.  Qui 
proximi  appropinqnavernnt,  ei  qnf  proximi  a  longe  sie- 
femnt?  ProiinH  erant  Jiida;!,  quia  coguati  erani :  ap- 
propiiiquaveruni,  et  quando  crucifixenint.  Proximi  et 
Apostoli :  et  tamen  ipsf  a  longe  slcterunt,  ne  eum  iUo 
patereiitur.  Potest  eliam  hoc  sic  Inielligi :  Amid  m^*, 
id  est,  qui  se  flnxerunt  amlcos  nieos.  Amieos  enfm 
se  flnxernnt,  quando  dixefunt.  Sdniut  qma  iu  veii- 
tate  viam  Bd  doees  [fd.  xx»,  i%)  :  qtiando  illum 
tentare  voluemnt,  utrum  sotvendum  esset  tributtfm 
Caesari,  quando  illos  oonvlcit  ore  ipsorum,  amlci 
videri  volebant :  sed  non  lUi  erat  opii<  ut  quisifuam 
ei  testimonlum  perhiborel  de  homine;  ipse  enlm 
sciebat  quid  essei  in  bomtne  (iom.  n,  i8) :  ad«o  ut 
cum  amica  verlia  dixissent,  responderet  eis,  ^id 
moj  mquit,  tentatk  hypocnUB  {Mattk.  xxii,  18)1  Ejr%o 
Amid  md  et  proxtmi  md  advereum  me  a|rpro|r<iif »«- 
verunt,  et  itelerunt  t  et  jtrexinA  u  ienge  tteieniMt.  lia^tis 
quid  dixf .  Proximos  dlxi  qui  appropinqutVeruntS  et 
famen  alonge  ttelerunt.  Ayprdpinquavtnint  enim 
Gorpore,  sed  longe  steterunt  corde.  Qui  Itm  propin- 
qui  eorpere,  qutm  qnl  in  pmicem'  levavtnintf  Qui 
Itm  longe  corde,  qoam  qqi  blts|ptaDaverunl  ?  Ao- 
dltt  istiim  longinquittlen  th  istit  prepliett,  vidi^te 
Isittf  propinquitatem  et  loDginquiUttfn  :  PoymAK  Me 
Mtls  me  iiemarMt :  ecoe  propinqott  ^erpore  a  Cer  au- 
iem  eamm  hnge  eeinme  (l$ai.  xxix,  il).  Mem  pro- 

*  Duo  Mss.,  Noslis  quHa  diad  proxmos  J)d,  qui  appropin' 
mmerunL  sex  40  *•  ffos^  <iuia  dixi  proximos.dixiiippr<h 
p^uatMsnml.  Alms otroqne  locohab^t , donf.l9uo  tandem 
oouUuQt,  fiostis  quid  dixi  proxknos. 


407 


pinqoi,  iidein  longinqui :  propinqni  labiis,  longinqiil 
corde.  VeruinUnien  quia  lonfe  steleruni  limentes 
Apostoli,  absolnlius  ei  planius  de  iliis  accipimus,  ut 
alios  propinqunsse,  aiios  longe  sietisse  inteliiganiiis : 
quandoquidem  et  Petrus  qui  audaeius  seeulus  Tuerat, 
Ua  adiiuc  iouge  erdt,  ut  interrogatus  et  perturbalns, 
ter  negarei  Dominum,  cum  quo  se  morilurum  esse 
promiserat  (Matth.  xxvi,  70).  Qui  postea  ex  longiii- 
quo  ut  propinquus  (ieret,  audivit  posl  resorreciio- 
ncm,  Anrn  mef  ct  dicebat,  Amo  (  Joon.  xxi,  17). 
Et  dicendo  propinquabat,  qui  negando  longe  lactos 
eral,  donec  irina  voce  amoris,  solveret  trinam  vocem 
negationis  *.  Et  prosdmi  mei  a  Umge  tteterunt* 

18.  Et  vim  fadebant  qui  qwerebant  animam  meam. 
Jam  manirestom  est  qui  qoaerebant  aniniam  ipsius : 
qui  non.babebant  animam  ejus,  quia  non  eraiit  in 
corpore  ejus.  Qui  quaerebant  animam  ejus,  longe 
erant  ab  anima  ejus  :  sed  quaerebant  ut  occiderent 
eam.  Qiixritur  enim  anima  ejiis  et  bene.  Nam  alio 
loco  arguit  quosdam  dicens  :  Et  non  eit  qui  requirat 
animam  meam  {PtaL  cxli,  5).  Arguit  quosdam  non 
quaereiites  anlmam  ejus,  et  rursus  arguit  alios  qux- 
rentes  nnimam  ejus.Quis  estqul  qua^rit  bene  animam 
ipsius?Qui  ejus  passiones  imitatur.  Qui  sunt  qui 
quonrebanl  male  animam  ejiis?  Qui  ei  vim  faciebant, 
et  cruciftgebaiii  euin. 

19.  Seqiiitur,  Qtii  quarebant  mala  mea^  loeuti  tuni 
vanitatem.  Quid  est,  Qui  quoerebant  mala  mea  ?  Multa 
qua^rebantf  et  non  inveniebanU  Forte  hoc  dixerit, 
Quxrebant  crimina  mea.  Quxftierunt  enim  qu»  in 
illum  dicerent,  et  non  inveniebant  {Matth.  xxvi,  59, 
60).  Qiiaerebant  enim  mala  de  bono,  quaerebant  sce- 
lera  de  innocente  :  qnando  invenirent  in  eo  qui  nul- 
liim  peccatum  babebat?  Sed  quia  peccata  qiuerebanl  in 
eoqui  niillum  peccatum  habebnt,  restabai  ut  fingerent 
quod  non  inveniehanl.  Ideo,  Qui  quosrebant  mala  mea^ 
ioeuti  eunt  vanitatem,  non  Terilatem.  Et  dolum  tota  die 
meditabantur :  hoc  est,  fallaciam  sine  cessaiione  medi- 
tabaninr.  Nostis  qnania  falsa  testimonia  dicta  sunt  in 
Dominom,  anloquam  paceretur.  Nostis  quania  falsa 
testimonia  dicia  sunt,  etiam  cum  resurrexisset.  Nam 
illi  milites  custodes  sepulcri,  de  quibus  Isaias  dixit, 
Ponam  mab$  pro  upulivta  ^us  (isot.  uii,  9)  (  mali 
enim  erant,  et  veritatem  dlcere  noluerunt,  et  cor- 
rupti  mendacium  seminaverunt) :  attendiie  qualem 
vanitatem  locuti  sunt.  interrogati  sunt  etiam  ipsi,  et 
dixerunt :  Cum  dormhremus^  venerunt  di$cipuli  ejus^ 
et  abitulerunl  eum  {MaUh.  xxvui,  13)«  Hoc  est  loqui 
vanitatem.  Si  enim  dormiebant,  unde  sciebant  quod 
gestiim  erat? 

20.  ivers,  li,  15.].  Ergo  ait,  Ego  autem  velut 
surdue  non  audiebam.  Qni  ad  ea  quse.  audiebat  non 
respondebat,  tanqoam  non  audiebat.  Ego  autem 
vetut  surdus  non  awtiebam :  et  sicut  mutus  non  aperiens 
os  suum,  Et  repetil  cadem  :  Et  factus  sum  ncut  homo 
non  audiens^  et  non  habens  in  ore  $uo  argutionesK 


S.  ADGUSTWI  EPISCOPI  408 

Quasi  noo  essel  quod  illls  diceret,  quasi  non  esset 
unde  illos  argueret.  Nonne  jam  antea  multa  increpa- 
▼erai,  molta  dixerat,  et  dixerat,  Yat  vobis,  Seribm  et 
PharistBi^  hypocrita  {Matth.  xxiii,  13),  et  multa  talia  ? 
Tamen  quando  passus  est,  nihil  horum  dixit :  noi 
quia  non  babebat  quod  diceret,  sed  exspectabai  ui 
complerent  illi  omnia,  et  implerentur  omnes  propbc- 
tias  de  illo,  de  quo  diaum  erat :  Et  mcut  ovis  corank 
tondente  se  sine  voee,  non  aperuit  os  suum  (/«n.  liii, 
7).  Oportebat  ergo  ut  laceret  in  passione,  non  taci- 
turus  in  judicio.  Judicandas  enim  venerat,  qui  postea 
judicaturus  veniret :  ei  ideo  cum  magna  potestate 
jodicaiuriis,  qnia  com  magna  humilitate  judicatus. 

21.  [vers,  16.]  Quoniam  in  te^  Domine^  sperati; 
tu  exaudies^  Domne^  Deus  meus.  Tanquam  si  ei  dice- 
retur,  Quare  non  aperuisti  os  tuum?  quare  non  dixi« 
sti,  Parcite?  quare  non  in  cruce  pendens  iniquos 
arguisli  ?  Sequitur  et  dicit :  Quomam  in  te,  Domine^ 
speravi ;  tu  exaudies^  Domine^  Deus  meus,  Monuit  le 
quid  facias,si  forte  occurrerit  tribulatio.QuaBris  enim 
te  defendere,et  forie  nemo  accipitdefeiislonem  tuam. 
Jam  tu  perturbaris,  quasi  perdideris  causam  luim, 
quia  nullius  habes  defensionem  aut  testimonium.  Cq- 
stodi  intus  innocentiam  tuam,  ubi  nemo  opprimit 
causam  tuam.  Praevaluit  in  te  falsum  testimonium, 
sed  apud  homines :  numquid  apud  Deum  valebit,  ubi 
causatua  dicenda  est?  Quando  Deus  judex  erit,  alios 
tesiis  qunm  conscientia  tua  non  erit.  Inter  jndicem 
justum  et  conscientiam  tuam  noli  timere  nisi  causam 
tuam  :  si  causam  malam  non  habueris,  nullum  accu- 
saiorem  pertimesces,  nullum  fahium  testem  refelies, 
nullum  verum  requires.  Tu  tantum  bonam  conscieiH 
tiam  affer,  ut  possis  dicere  :  Quomam  in  le,  Domine^ 
speravi ;  tu  exaudies^  Dominef  Deus  meus. 

22.  [vers.  17.]  Quia  dixi :  Nequando  insultenl  *  m 
me  inimici  mei ,  et  dum  commovenlur  pedes  mei^  in  me 
magna  locuti  sunt.  Ilerum  redit  ad  inflrmitaiem  cor- 
poris  sui,  et  rursus  capui  illud  altendit  pedes  atios  : 
non  sic  est  in  coelo,  ut  deserat  quod  habet  in  terra  : 
attendit  plane,  et  videt  nos.  Aliquando  enim ,  ut  est 
ista  vita,  commovenlur  pedes  nostri,  et  labuntur  in 
aliquo  peccato  :  ibi  exaurgunt  luiguae  nequissimae  ini^ 
micorum.  Hinc  ergo  intelligimus,  etiam  cum  tacebant 
quid  quaerebant.  Loquuniur  tunc  aspere  immites,  gnu- 
deiites  ■  se  invenisse  quod  dolere  debuerunt.  Et  dixi : 
Ne  aUquando  insultent  in  me  inimid  mei.  Dixi  boc,  ct 
tamen  forie  ad  emendationem  fecisti  eos  magna  loqiii 
de  me ,  dum  moverentur  pedes  mei,  id  est  elail  suni , 
multa  maladixerunt,cumcommoverer.  Misereri  enim 
debuerunt  infirmis,  non  insultare;  quomodo  Aposio- 
lus  dicit :  Fratres,  si  prmccupatus  fuerit  homo  in  tdl^ 
quo  delicto,  vos  qui  spirituaUs  estis^  inetnuU  hujumt^odi 
in  spiritu  mansuetudinis.  Et  complectitiir  qnare  :  i;i 
tendens,  inquit,  teipsum,  ne  et  fu  tenteris  {Gal.  vi.  1). 
Non  erant  isti  tales,  de  quibus  dicit,  Et  dum  commo^ 
verentur  pedes  mei,  in  me  magna  loeuti  sunt :  sed  eranl 


*  Octo  M8S.,  timoris. 

*  iia  hic  et  alibi  passini  Am.   Er.  et  Uss.  [  redargutuh 
nes*} 


«  colb.  iis.  constanter  hd>et  exmUtenL 
•  sir.  aliquol  isss.  Edd.vero,  Qideranttunca$peri,im9rJtes. 
gottdent  se,  etc.  Noanulli  liss.,  aspere  m  nrites. 


4M  £NARRATIO  IN  PSAI  MiJli  XXXVll 

tkles  de  qmlHM  «libl  dielt,  Qm  m§  premmt^  egaUU- 
kunt  n  motm  fuen  {Pmi.  xiit  6). 

S3.  [9er$.  18,  19.]  Qumam  ego  m  /la^te  param 
wm.  Oimiino  magnificef  lanqtmm  diceret  :  Ad  hoc 
natiis  som  ,  iit  flagella  sufl^eram.  Non  enlm  naseere* 
tnr  *  nisi  de  Adam ,  coi  flageHa  debentar.  Sed  ali- 
qiHindo  peccfttores  in  hac  vita  aot  non ,  aot  mlnus 
flageliantor;  qnia  jam  desperata  eat  intentlo  eorum. 
At  Tero  illi  qnibua  pantar  Yita  sempiterna ,  necesse 
est  ut  hie  flagellentnr;  quia  vera  est  illa  sententia  : 
FiH^  ne  defidae  in  diidpHmi  Domini,  neque  faligerie 
(wn  ab  iUo  inereparii  :  ^<m  enim  diligit  Donunui^ 
cerripit;  fageUat  autem  omnem  fiHum  quom  reeipii 
{Proe.  iify  li,  1t).  Ideo  ergo  non  Insultent  inhniei 
inel,  non  magna  loquantor  :  et  si  Aageilat  me  Paler 
meus,  m  ftagella  paratuitum;  qoia  mihi  hsreditas 
pi-r^paratur.  Non  vis  flageilum,  non  tibl  dator  haere- 
dilas.  Omnis  enim  fillus  necesae  esl  ut  flageltetor. 
Usqoe  adeo  omnls  flageilatur,  ut  nec  illi  pepercerit 
{Rom.  Tin ,  32)  qoi  peccatum  non  habuit  (1  Peir.  ii » 
S2).  Quoniam  ego  in  fiageUa  paratui  nun. 

i4.  Et  dolor  meui  anU  me  eet  iomper.  Qnis  dolor  T 
Forte  de  flagello.  Et  vere,  fraires  mei ,  vere  dicam 
Tobis,  flagelia  soa  dolent  homines ;  quare  flagellan- 
:ur  non  dolent.  Non  ent  iste  sic.  Andlte,  fratres  mei : 
Nesclo  quis  si  damnum  patitur,  prociivior  est  ot 
dScat,  Indigne  passus  sum,  quam  ut  conslderet  quare 
passoa  sit;  dolens  damnum  peeuniae,  non  dolens 
justiila^.  Si  peccasliythesanrum  tnuin  interiorem  dole: 
nihil  habes  in  domo,  sed  forte  inanior  es  *  eorde :  al 
avtem  plenum  est  cor  bono  suo,  Deo  tuo;  qoare  non 
dicis ;  Dominus  dedit,  Dominus  abstollt;  sicot  Do- 
mino  placoit,  ita  faclum  est;  slt  nomen  Domini  be- 
aedictnm  {Job  i,  21)?  Unde  ergo  iste  dolebat?  de 
flagello  quo  flagellabator  ?  Absit.  £i  dotor  meui,  in- 
qnit,  ante  me  eet  eemper.  Et  qnasi  diceremus,  quisdo- 
lor?  onde  dolor?  Qwndam  iniifuhatem  meam  ego  pro- 
mmHo^  et  euram  germn  pro  peeeato  meo.  Eoce  unde 
dolor.  Non  de  flagello  dolor :  de  volnere,  non  de  ne- 
diclna.  Nam  flagdlnm  roedicamentnm  est  contra 
peccau.  Audite,  fratres  :  christiani  somos;  et  tamen 
plerumque  si  fllius  cujusquam  moriatur,  planglt  iUom; 
si  peeeet,  non  illum  plangit.  Tune  plangeret,  tunc 
dolef«t,  cum  peccantem  videret;  tunc  modnm  impo- 
neret,  tunc  normam  vlvendi  doceret,  disciplinam 
daret :  aut  si  fecit,  et  ille  non  audlvit,  tonc  ent 
plangendos;  tunc  pejus  mortoos  luiuriose  vivens , 
qnam  moriendo  luxuriam  flniens  :  tunc  ergo  quando 
Ista  faciebat  in  domo  tua ,  non  solum  mortuus  ent , 
sed  et  piitelMt.  Haee  dolenda  stint,  ilh  sustinenda : 
illa  ferenda,  lau  plangenda.  Plangenda  autem  ,  quo- 
modo  audlstis  plangere  istom  :  Quoniam  iniquUatem 
meam  ego  pronunHo,  et  curam  geram  pro  peccato  meo. 
Ne  securus  sis,  cum  confessus  fuerls  peocatumtuum, 
lanquam  semper  praepantus  ad  confltendtmi  et  com- 
miitendum   peccatum.   Sic   pronuntia   Iniqoiutem 


4i0 
tuam»  ut  conm  genspro  peccato  tuo.  Quide6t,cunm 
gerere  pro  peccato  tuo?  Guram  gerere  pro  vulnero 
tuo.  Si  diceres,  Gunm  genm  pro  vuliiere  meo ;  quid 
intelligerelur,  nisi,  Dabo  openra  ut  sanelur?  Uoc  esi 
euim  cunm  gerere  pro  dencto,  semper  niii ,  sempor 
intendere,  seniper  studiose  et  sedulo  agere  ut  sancs 
peccatum.  Ecce  de  die  in  diem  plangis  peccaium 
tuum,  sed  forte  lacrym»  currnnt,  et  manus  cessanu 
Fiant  eleeinosynae ,  redimaniur  peccaia ,  gamleat  in- 
digens  de  dato  tno,  ut  et  tn  gaudeas  de  daio  Dcl. 
Eget  ille,  egf»  et  tu  :  eget  illc  ad  te ,  eges  ct  (u  ad 
Deum  ^  Tu  contemnis  egentem  tui ,  Dcus  non  tc 
contemnet  egentem  sui  ?  Ergo  impleto  tu  egentis  in- 
opiam,  ut  impleat  Deus  interion  tua.  Hoc  est,  Curam 
geram  pro  peccato  meo^  faciam  omnia  quaecumque  la- 
cienda  sunt,  ad  abolendum  et  sanandiim  peccatum 
meum.  Et  curam  geram  pro  peceato  meo. 

S5.  [oen.  20.]  Jnimiei  autem  ma  munt.  Bene  est 
eis,  gaudent  in  saeculi  feliciiate,  obi  ego  laboro,  et 
nigio  a  gemitu  cordis  mei.  Quomodo  vivunt  ininiici 
illKis,  quia  jam  diiit  de  illis,  quoniam  locuti  siint 
vaniutem?  Aodi  et  in  alio  psalmo :  Quorum  ^iii  mcut 
novettm  eonitalnlUw,  Sed  superlus  diient :  Quorum 
oe  locutum  eet  vamtatem^  fiUm  eorum  compoeUa  ticut 
rimilUudo  tempH;  eetiaria  eorum  plena,  erucianiia  es 
kec  in  hoc;  hoeee  eorum  craai ;  ooee  eorum  fecundw^ 
mnUiplicantei  m  eakUhui  «tNS ;  tton  eet  ruina  septs,  neque 
elamor  in  piateii  eorum.  Yivuntergo  inimici  mel :  heo 
vlu  est,  hanc  laudant,  bane  amant,  hanc  malo  suo 
habent.  Qold  enim  sequitur  ?  Beaium  dixerunt  popu- 
tum ,  eui  kme  tiMl.  Quid  autem  lu ,  qui  cunm  geris 
pro  peccato  tuo?  quid  u,  qui  pronuntias  iniqoiutem 
toain?  Bcaliis,  inquit,  popuiue  cujui  eit  Dondnui  Deui 
iptiui  (Pm/.  ciLiii,  12-15).  Inimici  autem  mei  munt : 
et  eonfirmaU  «auil  iuper  me^  et  muUiplicati  iunt  gui  me 
oderunt  inique.  Quid  est,  qui  oderunt  iniguef  Bona  sibi 
volentem  oderont.  Qoi  si  redderent  mala  pro  malia » 
boni  non  essent :  qul  si  non  redderent  bona  pro  bo- 
nls ,  tngnti  essent  :  reddunt  autem  mala  pro  bonis 
qui  odemnt  inique.  Tales  fuerunt  Judael  :  venit  ad 
llios  Ghristus  cum  bonis,  reddiderunt  illi  mala  pro 
bonis.  Gavete  hoc  malum  ,  fntres :  cito  subintnt. 
Quia  diximus,  Tales  eniit  Jud.-ci  :  ne  putet  unus- 
quisque  veatrum  longe  se  ezceptum.  Gorripiat  te 
aliqois  fnter  tous ,  bonum  tibi  volens ;  oderis  iilum, 
et  Ulls  ea.  Et  videU  quam  cito  fiat,  quam  facile  :  et 
viuiote  ■  um  magnum  malunr,  Um  agile  peccatum. 

26.  [ven.  21.]  Detrahebant  ndhi  qui  reiribuunt  mala 
pro  bofdi^  quoniam  peneeutui  ium  juitilianu  Ideo  mala 
pro  bonis.  Quid  est,  peneeutui  eum  jmtUiam  f  Non 
dimisi :  ne  forte  perseeutionem  semper  in  malo  iu- 
teiligas,  peneeutui  dizil,  perfecte  secutos  :  Quoniam 
peneeutui  eum  jueUtiam.  Et  aodi  caput  nostrum  eju* 
lans  '  in  naasione  :  Ei  projecerunt  me  dilectum  9 


» DoodeGim Hss., palereUer.  ^^    ,       ^ 

»Pro,ftia»fer  eicordejphires  Mas.  uaD&oifmammoet 


corde. 


1  Duo  Mss.,  «iwl  «te  a  te,  esfw  te  a  iw. 

«  sic  plures  Mss.  M  Lov.,  quam  fame  currat  tam  nuh 

^"^eM.  etMss.,«Jirf«i«  :  cxcepto  Fuliensium  veteri  oodt* 
ce,  cojus  ope  resUUiimus,  ^v(ai».  ^ 


4H  8.  ADGUSTINf  EPISGOPi  411 

uiiquam  mortuum  alwmfnalam.  Patam  mi  mm-  1««»  •«•Ipitmw.  Em\m  wMh  mnmmm^  vel  «fe. 
luum ,  quare  abomlnauim?  Quia  crocifixiim.  Itcnim  *  wrios  dJTcrsis  temporibus  duclM  «d  Tin^aM,  «eroo- 
hsec  mors  cracis  magna  apud  eos  abominalto  erat , 


non  intelligentesin  propheiia  dlclum  csse :  MaUdktui 

omnis  qui  pendet  fn  Hgho  {Deut.  xsi,  25).  Non  enlm 

ipse  altulit  morlem,  sed  hic  hivenit  de  maledicto 

prlmi  hominis  propagntam  (C<rf.  iii,  10)  :  etcamdem 

mortem  nostram  suscipiens  In  ligno  sospendlt,  ^« 

▼enerat  de  peccilo.  Ergo  ne  piHarcnt  allqul,  slcat 

putant  quidam  hrereilci  (a),  Donilnum  nostrum  Jesom 

Christum  falsam  carnem  habtdsse,  el  non  f  eram  mor- 

tem  in  cruce  solvisse ;  intendlt  hoc  prepheU,  et  aH  : 

Maledicttts  omnis  qui  pendet  in  Hgne,  Oltendit  ergo 

quia  et  Filius  Dei  tera  morle  mertuns  esl,  qu«  roor- 

f all  caroi  del)ebatur  :  ne  non  malediccum  ,  putares 

non  vere  mortuum.  Quia  rero  illa  mow  nen  erat 

falsa,  sed  ex  ilHi  propagine  descenderat,  quseTenerat 

de  maledicto ,  cum  diceret  Deus ,  UoHe  moriemini 

(Gen.  n,  17) :  omnino  etad  Ipsnm  qnia  penreiiit  fem 

mors,  nt  ed  nos  perveniret  Toni  ^ia ;  eilam  td  ipeum 

perrenil  morlis  maledlaio,  ut  ad  not  perrenirat  Tilaa 

benedictio.  Et  projeeeravt  me  dilettum,  tanqua» 

mortuum  abomiaatum. 

97.  [ven.  ti.]  No  dor^ntfmm  m,  thmmS^ 

mett$ ,  ne  (Hecemorie  a  m§,  Dieamus  in  ille,  4icamn« 

per  Ulum;  ipse  enim  interpdlat  pro  nobis  (Jloii», 

V1I1, 84) :  et  dicamus,  Medereimqiuu  nw,  Bamne  Bmte 

mene.  Et  tamen  diierat,  Bees  meue,  Dm  «m,  utqHUl 

me  dereHqtthti  {MaUk.  xxrii,  i6,  €t  Pml.  IX|,  g)l  •» 

dlclt,  i^«iia  meus,  ne  discessem  a  me.  Si  acorpoi»  QOn 

recedit,  reeessit  a  eapitef  Gnjua  erge  tos  enit,  niii 

primi  hominis.  Bx  iilo  ergo.se  ostendens  ferem  oar- 

nem  portare,  dieit  t  Beu$  meu^^  Dene  meMs^  uiquid  me 

dereliquhH?  Non  tlliim  dimisilDeiis.Sitejiwi  dimlttjt 

Cfedentem  iii  se,  Chrislum  dimitteret  Pater  et  Filiiii 

et  8piritus  sanetus  unos  Deifsf  Sed  personam  in  se 

transflgnraTcrat  prlmi  hominii.  ftcinras  dicente  Apo* 

stnlo,  quia  uetus  homo  noste»  confxus  esS  cmH  eum 

ilto  {Rom.  Ti,  6).  Non  suiem  cavereraus  Telustate , 

nisi  t*nicifigeretur  in  inflrmitat^  ^  Ad  hoc  enim  Tonit, 

u(  renoTemur  in  illo :  qoia  desidertndo  eom  et  pos- 

slonem  ejns  imitando  renoTamor.  Ergo  tox  erst  io- 

flrmitntrs,  tox  erat  nostra,  qoa  dieium  est,  QiMre  ^ie 

dereliquisti  f  Inde  ibi  diotom  est,   Vei^a  delktarum 

meorum  {Peal.  xxi,  %)  :  tanqusm  diooret,  Htto  ferba 

ex  persona  peoesiorls  in  me  ti^nbflgaratt  sBDt.  Xe 

diseesserh  a  me. 

28.  [uers.  t5.]  Inliiitff  hs  adjutarimu  vmm^ 

Domine  ealutis   mem.  ipsa   ssl  salvs,  frsiMS^^o 

qua  sainte  exquisieront  Frophelm ,  siout  dieil  sp<H 

siolus  Peirus  :  el  Ron  seespenittt  qui  exfiaisie- 

runt  ;   sed   inqiuisieninl  el   prMnntiaveniDl ,    et 

Tcnlmns   noe  et   infenimus  ^uod  illi  eiquisiervnt 

(1  Petr.  1, 4Mi).  Il  ese^  vm  nondam  sooepimqs ;  et 

nascentur  post  nos ,  et  inTcnient  qnod  iiec  ipsi  acci- 

pieut  et  trtnsient :  ut  omnes  simal  in  flne  diei  cum 

PatriarchiSy  et  Propheiis ,  et  Apostolis  dcoarium  sa- 

^  Tredecim  Mss.,  nisi  nos  crveifigerel  m  Iri/frmtoe.  Alli 
qainque :  niti  vetut  erucihgeretur,  etc.         ^ 


dem  umon  pariler  secepenini  {Mauh*  xx,  %).  Bt 
Prophete  eifo,  et  Apootoli,  et  liaftyMS,  el  nes ,  et 
qiii  poslnos  eroiH  usqae  in  flaem  s^peali,  iq  ipso  fliie 
aecepiuri  simnis  rjtluteni  sempiieriiam  i  ul  conten). 
plaiitea  gloriam  Oei,  el  ejos  laciem  ialMnl«i,  enm 
laodemos  iii  xlernam,  sine  flelMla»  sinoi  ^^  posna 
iniquiialis ,  sine  aliqua  penmailale  peeeall,  laodan. 
tes  Deum,  el  non  jam  susptiaaias,  sed  iahcrotiies 
IHi,  eul  usqiie  in  finem  saspivafimos  > ,  et  in  sfie 
l«laa  siimus.  In  ilia  enim  eiTiUte  erimoa,  ahi  bonam 
noHFum  Deos  est,  himen  Deua  eai,  panis  pcttS  esi, 
Tila  Deus  est :  quldqaid  est  bonam  uostrsm»  a  qiie 
peregrinantea  laborsmns,  in  ilio  InveiyeaMS.  In  illo 
eril  qvies,  quam  modo  racordaaies  imees^  est  nt 
delesmus.  Ulud  enim  sabhaiap  reeerdamur,  in  eujus 
reoerdatione  tania  dieU  sont,  ei  nas  lanta  ^re  de« 
bemos,  ei  dlceuies  nunqnsm  lsce#e,  noa  ore,  se4 
opode :  quia  aie  ote  laeemaa,  ul  caode  damare  pos- 
simus. 
— — —  ■ -' '         ■  I      _  . 

!N  PSALMUM  X^^XVin 
ENARHAfiO. 

SERMO  {a). 

I.  [vere.  1.]  I^imi  bRjas,  qoeiii  lao^eMilafi- 
mas ,  01  traelaBdum  snaaapimos,  MiuIhs  esl ;  im  /iaeai 
pro  iditkun,  CanHeum  tpei  Bamd.  Cujoadsffi  eifo, 
qiii  f aoatin*  Idilhun ,  foees  exspeeisndm  el  aiidien« 
d»  sotti  t  ei  si  esse  unasquisque  nasirum  peiueril 
iditbiin ,  in  eo  qaod  canut  infonit  se,  el  sudii  se. 
Videris  eoim  quis  Tocalus  fueril '  (ditbun  asconduai 
horainttm  priseam  naliTltatem  :  nos  suiem  aodiamiis 
quid  interprelelor  liee  i|omen »  ei  in  ipsa  iuterpreu- 
tlone  neminis  qumramua  inlelligei|tism  Toriiaiia.  &io- 
ut  ergo  inquirentes  reperire  petuiaius  in  eis  qomiHi- 
bi^ii ,  qu»  nobis  a  stodiosis  litlerarum  difiniritm  ex 
hebrxo  elequio  in  Istinnm  inlerpreUla  suni,  Mitliun 
inlerpieuior,  Traaailietts  eos.  Quis  es|  ergo  isle  iran- 
siliens!  toI  quos  transilifiti  qoia ,  Transiliens,  iion 
moAq  positum  est;  sed ',  Transiliens  eos.  Transilieudo 
enim  eanui,  an  eanuodo  transililY  SiTo  HoQsiliendo 
esnlel,  dTo  esntsndo  Irsnsilial,  UonsiHentfs  lapion 
Canllcom  paulo  anu  eantavimua :  uiram  et  nos  si- 
miis  iransllleiiles ,  fiderU  Dets  cui  eantaTimus.  Sed 
sl  quls  iransUiens  oanuvil ,  gaudeat  se  esse  qiiod  oan- 
UTit !  sl  qols  aolem  terra^  adime  iah«raHS  eanUf  ii , 
opui  esse  quod  eanUfiU  Quosdam  enim  iobieremes 
hnmo  eurTatos  in  lerram,  ea  qu«e  ima  snol  eogitan- 
les ,  in  rebus  iraoseuniibos  spem  popenles,  iranaili- 


4  Uf .,  laipirwmis.  8dd.  sW  01  Blfriq^io  mn.,  w^ma- 
>^sic  nostrl  oomes  Mss.  AlBdd.»  rlderim  euim  foi  fom; 

^Lg^^um^t    j«mo#  WM^^^^^m^  tf^tfs 

(a)  Habiius  csrthagiQe  ad  mensam  s.  cyprtsni.  iste  ser- 


nio  in  U^ibus  Mss.  pnenotalur  Ao^mi  c^tha(fme  (M  fdssam 
0.  cifprianu  sed  vmus  ta  Miis,  adpiensanit  ejrecumi  Tide- 
licet  m  ipso  looo  ubi  cyprianus  paiMus  lueratl  Tm.  ^uar. 
psal.  Lxxx,  n.  4. 


IIS 


ENARRATK)  IN 


vii  islfi  qm.rmtilmr  TniniiKeM  em*  Quua  eiii»  traiH 
lOivit,  aisi  Kfluinaiitaat 

2.  Noslis  quosdain  psakios  in$4^bi  Ganiioum  gra- 
dttura  :  61  ibi  qaidm  in  grsDoa  iingua  ssiis  evidenp 
est«  qpid  dioat  kwfMiaA»,  AnatiatbBU  enim  giado^ 
sttnl»  sed  aaeeodentium ,  non  desceudenlluniL  Ljiti- 
mia  qwa  nen  potiiit  preprie  dieeret  generaliter  diiit  s 
ei  qaoniam  gfadus  appollavil»  ambigoum  reliquil 
Qiram  asoendenliom  essenl,  an  deseendentium.  ied 
quia  non  sunt  loquete  neque  sermoaes»  quomm  non 
uidiaolur  vocea  eiNrom  (Ptai.  iviu,  4) ,  eiponit  soo 
guenlem  lingua  pracedeos ;  et  iH  cerlum  in  aiia , 
food  aasliigiiofq  enH  in  alia.  QuoommIo  ergo  ibi  aseeiw 
(leiis  quida»  capiai ,  sie  pt  bie  iransiliena.  Est  a»f 
lem  biipo  aseeqaiq  el  ista  transiiitio ,  non  pedibos  ^ 
oaa  lealis ,  non  penais;  et  lamen  si  interiorem  h^^ 
laiaem  atiendas,  et  pedibiis,  ei  scajis ,  etpeunis.  Nam 
siaoii  pedibos,qttonaQdodieil bomo  imerior,  iVon ve^ 
wA  miki  pe$  mj^kim  {P$al.  luv,  li)  ?  Si  nonscalis^ 
(|uid  Bunl  qtias  yidit  Jacob,  ubi  eranl  ascendenteq 
Angeli  et  descendenles  (Gm.  ixviii ,  li )  V  Si  non 
peouiSy  quis  esi  qdi  dicil ,  Qiiis  do^ii  mki  pmm  ncut 
coimnim^  el  eoMo,  t  rmi^immn  (Pxoi.  lit,  7).  Sed 
ia  rebua  corpqraiibu^  aliud  snnl  pedes,  allud  scala , 
iliod  pennae.  IbMis  auiem  et  peden,  ei  scalie,  ei  pen-» 
aa  atfecuis  suni  bona  vplimtalis  *  •  His  ambqlemus , 
bis  asoendanus ,  M  vol#mM«*  Cum  ergo  aodit  quis* 
9«e  transiiieiilfni  bunp ,  et  imitari  eligit ,  noii  quaeiai 
|evita(o  eorpqris  trfinsilire  fossas,  aotalique  ailiusff 
ail^  pf«TPlare  69(iepdo :  sed  quod  ad  eorpora  aiiioel 
4ico :  uaqi  (oMas  qtiqm  tninailit*  Smem  t^i  ^  s^ 
fMa ,  qiHB  ab  infrepa^tw  vuUim  M|j  perikuni  {P$t^. 
wn «  1? ):  Qw  sup(  enim  succenw  i§m  $$  et<^m » 
«lui  oii  iu$repn^on$  Qqfnioi  perik^nt,  oisi  pepemat 
SocctnM  igoi  si^it,  quaa  li^cit  qiale  arden«  eupidilas  i 
et  effossa  snnt ,  qqje  Mt  nale  jjieona  timidilas.  Htoo 
loia  pfccata  mm»  «ni  cufien^o»  ^n^  limpudo. 
Tiaiisiiiai  ergQ  isie  oinpia  quibi»a  twkwri  poasei  i|t 
lerra :  erigat  scaljts  snaa»  eiseral  iNnpae  ^nas ,  vi« 
deat  oirom  quisqmpi  agnosoal  hic  se  i  ime  vero  in 
Pooiini  gratia  multi  se  ^pscuqt,  qpj  forio  jam  vi« 
lefQ  babpntcs  mup4i|in«  ^  <»moia  qu«  deleetanl  in 
voDdq » eliguot  recto  viyere,  duni  bic  vivunt  in  gaof 
diis  qiHbusdam  apiriluaUbus.  Ei  b»c  umte  eruni  adf 
huc  ambMlmlib.u8  aoper  lerram ,  nisi  ex  divinis  ^-^ 
quiis.  #1  verbo  Dei ,  ox  parabola  atiqua  Scriptura-» 
nun  scniiala  el  investigata,  ex  didcediae  invenlionis, 
quam  prvMos»!!  labor  ioquiaiUonisf  iunl  quaMlaqi 
delicim  sanoim  ei  bonm  in  libris.  Nequo  eniffl  suni  in 
soro  01  affenlo  t  in  iptdis  alqne  hixuila ,  in  venaii'* 
bus  ei  yiseaiilHia,  itt  bido  el  joeo,  io  tbeatrieiamttgie, 
iQ  aieciandift  «I  aWiahiAd«)4is  rpiiiosia  boporibua  i 
osquo  ewm  fpr»  »uni  gaudia  in  bia  omnibos,el 
in  blft  Kbria  nottn  11101  ;  Imo  veio  amqia  iUa  ima 
tniiailiepi*  ei  io  bia  delectaia  dicai,  quia  verum 
dieli  e|  smw»  dicil«  Nmmierum  mt»  i^fi  dMm^^ 
limi*  H4wmmutk9m  tkmme  {Pml*  exvui,  ^)f 


«iiam 


Hm.  la  Edd.aHlem,  e^uiniKel  taus 


nALItnU  XHVIIL  414 

¥eQkil  ndhuc  iali  UUknii,  ireasiUat  eos  qui  flele- 
cianlur  imis;  et  deloctelur  in  l|is,  ei  gaqdeat  in  v^bo 
Domioi ,  in  delectaiione  l(?gis  iUissimi.  Scd  quiii  di- 
cimiis?  Et  binc  transillendum  est  in  aliud?  An  buc 
usque  babe(  quo  transiljat  qui  transilire  desiderat  ? 
Vqces  potius  ejqs  audiamus.  Jani  enim  isle  transilicns 
videlur  mihi  <1ll<Hi  b^bji^l^t  In  eloquiia  D^ ,  et  ibi 
4idicit  i^s^ ,  quoi  auditori  suipus^ 

3.  [mi.  %.  ]  Ai«t,  Cvito^tamvtoi  meoi,  lU  noii  de- 
limj^af^  in  Ungua  nw.  Credas  quod  legeqdp ,  disse- 
reudo,  prai^dicando,  nionendq,  objurgiiudo,  bor|ando« 
com  vers;iretnr  ja  opere ,  com  exerceretur  in  dirficul- 
taiibus  quibihdarn  Immanis ,  bomQ  agens  inter  bo^ii- 
ne^,  quanivjsjam  trausiiieps  eps  qui  noii  delectanlur 
his  (quia  difncile  est  ut  quisque  iingua  nun  labatur  et 
pcccet ,  cl  qui  lingua  nan  peccavU,  m  scriplqm  est, 
hic  perfecit{i  eii  vir  [JnQobi  m ,  2]],  aliqua  fprie  pceui* 
tenda  dixerat ,  et  iapsa  er;^nt  a|)  ore  qqae  yellei  rcvo- 
care ,  nec  pos^pt.  Non  enim  lingua  frustrq  in  udo  est, 
nisi  qnia  facile  lab|tur.  Yidens  ergo  quaqi  esset  difil* 
ciie ,  ut  nccessitaieip  loqueiidi  liaberet  boqio ,  et  in 
loquendo  nqn  aliquid  dieeret ,  qnod  se  dtxisse  noUel ; 
et  loidiQ  aflectns  ex  bis  peccatis ,  quxsivit  i^vitare  ta« 
lia.  Patitur  hanc  4iraculta|em  Ir^nsUiens.  Noii  me  ju^ 
dicet ,  qui  nondum  esi  laansiliens :  transiiial,  et  ex- 
periaHir  quod  loquor ;  tunc  enjm  efil  el  testis  et  filius 
Ycritatis*  Cum  ergo  biec  ei  coutigii^eot,  stq^ierat  non 
Iqqui ,  pe  aliquid  diceret  qttod  loPMium  se  esse  pmni« 
tereu  Hoc  indicant  prifpa  verba  ejos,  fm^  Quio* 
dim  viM  meae ,  ui  non  delinquam  in  li^gua  mea.  Gu- 
9tPdi  crgo  vias  tw^s  ^  0  Idiihup ,  e(  nolj  dplinquere. 
in  liogqa  lua  :  perpeude  qpod  diclurqs  es  ,  exanoiua , 
con^uie  ipteriQrem  v^fitjiiem,  et  sic  prqf^^r  ^  ei^ieriq- 
repi  an(liiorem.  Quipris  isU  *•  pleruniqiie  in  pertqrba- 
tione  rerpw ,  in  ppcupationp  animoruni ,  ^urn  ipsa 
ioliripitas  anim« «  qunro  aggravm  pqrpus  qnof)  cor- 
rumpiiqr,  et  audire  yijU  pt  dip^rp,  qudire  jnm^,  di- 
cerc  forjs ,  aiiquaudo  perturbfita  stqdip  diceo(|i ,  de- 
ficit  indliigenfia  *  agnoscendj :  et  |o  ht^  dicit  aliquut 
quod  forte  pop  es9e^  dicepdiuq.  foiUrJi  hxc  rpmor 
diuu)  melivs  esi  ailenilum.  Stat  eniq^  pepcator,  pro- 
pri^  qu;|(}an)  ppta  pecpator,  superbps  quisquam  et  in- 
villus;  au4it  iQqueniem  ir^nsili^nleip,  cf^pi^i  ver))a, 
proponit  laqucos ;  difilciie  est  iit  non  inveniat  aliqpid 
noq  iia  dictum,  ut  dici  debuisset :  n^c  au4iendo  igno^ 
scilf  ^ed  oalumniatur  invidendo.  Contra  |ios  iste  Idi- 
thuq  transiliens  eos  silerf^  delegprat;  upcip  itu  cania- 
yit  :  Dixt^  Cuilodiam  Vi^  meoff  ut  non  4elinquam  in 
jfn^ifoioeq.  Qqamdiucapiora  calun^piosis,  autcaptor, 
pl  Si  nou  capior,  PtM^diam  Vt«  meqfi,  ut  non  delin^ 
ifuam  lA  lintutt  ^r  Qu^Pl^if  trqnsiiierim  delectaiio- 
pes  lerfenaa  •  qqaqivi^  pon  oie  capiant  temporalium 
l^rum  TOiatici  affectqa ,  quqpivisjap)  h:^  iina  despi- 
Cisqi,  piad  meliora  cqpsorgam;  ip  ipsis  ^apiien  me- 
Ijprihqf  ?qffici|  p)ibl  d^lpcU|lio  jfll^Ili^efiMae  corara 

t  sic  Bdd.  At  omoes  Mss.,  ouii  ista  :  Ibrie  pro,  piwmrti 
MO,  eie.,  uireferatur  ad  Ubid,  emitra^kmp  rmifidtm  me- 
HBf ,  eic  m  Mis.  amem  perpauds,  Qu$  m  cmeim  pU^ 
rumque^  etc. 

*  septeindedm  Vm 


m 


&  ACICTOTINI  EPISCCm 


4f6 


Deo  :  qaid  mihi  opu8  esl  capUnda  loqui,  et  dare  ad« 
itum  calnmniantibus?  Dld  ergo^Cwtodiam  moi  mea$, 
ut  non  deiinquam  in  Hngua  mea,  Potui  ori  meo  eutto^ 
diam.  Hoc  quare?  Propier  pios,  propter  studiosos» 
propler  fldeles  et  sanclos?  Absit.  Illi  sic  audiunt,  ut 
qnod  probant  laudenl :  quod  aulem  improbant  inter 
nuilia  forte  qune  laudant,  veuiam  dent  potins  quam 
calumniam  parent.  Propter  qnos  ergo  vis  cusiodire 
vins  tuas  ,  ut  non  delinquas  in  lingua  lua ,  et  ponis 
ori  tuo  custodiam  ?  Audi  :  Dum  con$istit  adver$um  me 
peccator.  Non  consistit  ad  me,  sed  eonsi$tit  adver$um 
me.  Quid  dicturus  postremo ,  unde  satisfaciam  ?  Gar- 
nali  de  spirilualibus  loquor ,  foris  videnti  et  audienti, 
inlus  surdo  et  caeco.  Animalis  enim  bomo  non  perci« 
pit  quae  sunt  Spiritus  Dei  (I  Cor.  ii,  ii).  Nisi  autem 
animalis  inveniretur ,  quando  calumniaretur  ?  Beatus 
qui  narrat  verbum  auri  audlenli  ( Eccli.  xxv ,  IS! ) , 
non  auri  peccatoris  astantis  adversum  se.  Tales  enim 
multi  circumstabantetcircumfremebant,  quando  ille 
velut  ovis  ad  immolandum  ducius  est ,  et  sicut  agnus 
coram  tondente  sine  voce ,  sic  non  apcruit  os  suum 
( !$ai.  Liii ,  7 ).  Quid  enim  dicas  turgidis ,  turbidis  , 
ealumniosis,  litigiosis,  verbosis  ?  Quid  dicas  sancium 
et  pium ,  et  de  religione  transiliens  eos  ^  :  quando 
ipsis  libenter  audientibus ,  discere  cupientibus ,  veri- 
latis  cibo  inhiantibus ,  avide  accipientibus ,  et  Domi- 
nus  ait :  Adhue  multa  habeo  vobis  dieere^  $ed  non  pote- 
$ti$  iUa  portare  modo  (Joan.  xvi ,  i2)  ?  Et  Apostolus, 
Non  potui  vobi$  ioqui  quati  $pirilualibu$ ,  $ed  quasi  car^ 
nalibu$  :  non  tamen  desperandis,  sed  nutriendis.  Se- 
quitur  enim  ,  Tanquam  parvuli$  in  Chri$to  lac  vobi$ 
potum  dedi ,  non  e$cam ;  nondum  enim  poieraii$,  Ergo 
vel  nunc  dic,  Sed  neque  adhue  quidem  pote$ti${l  Cor* 
111 ,  i,  2 ).  Noli  ergo  festinare  audirequod  non  capis, 
sed  cresce  ut  capias.  Sic  parvulum  alloquimur ,  in 
sinu  roatris  Ecclesi»  pio  lacte  nutriendum ,  ei  ad 
escam  mensae  dominicoe  idoneum  faciendum.  Quid 
aulem  vel  ule  dicam  peccatori  astanti  adversus  me , 
Idoneum  se  putantl  aut  tingenti,  ad  ea  qu»  non  capit; 
ut  cum  ei  dixero,  et  iUe  non  ceperit,  non  se  putet  non 
cepisse,  sed  me  defecisse  ?  Ergo  propter  hunc  peccato- 
rem  aslantem  adversus  me,  po$ui  ori  meo  cu$todiam, 
4.  [ver$.  5.]  Et  quid  secutum  est  ?  Ob$urduit  et  Ak- 
mmatu$  sttm,  et  $ilui  a  boni$.  Patilur  enim  difHcuItalem 
isie  transiliens  in  quodam  gradn,  quojam  transilivit; 
et  quxrit  et  inde  transilire,  ad  vitandam  hanc  difft- 
cullaiem.  Peccare  metuebam  *,  ut  non  loquerer,  ut 
sileniium  mihi  imponerem  ;  hocenimdixeram,  Cuuo- 
diain  via$  meae^  ul  non  delinquam  in  lingua  mea  :  et 
dum  timeo  loqui  ne  peccem,  Obwrdui  et  kmniliatue 
$um,  et  stkt  a  boni$.  Dum  nimis  timeo,  ne  loqnar  aliqua 
mala,  tacul  omnia  bona  :  Ob$wrduif  et  kumiUatu$ 
$um,  et  sl/ttt  a  bom$.  Unde  enim  dicebam  bona,  nisl 
quia  audiebam  ?  Auditui  enlm  meo  dabis  exsultaiio- 
nem  et  laetitiam  (P$al.  l,  10).  Et  amicus  sponsi  sut, 

*  Er.,  Quid  dica$  $aneto  etphet  de  reUgume  transiUend 
00$,  Tres  Hss.,  Qwd  dicat  $anctu$  et  piu$  et  de  reU^om 
tran$itien$  eo$. 

^Plaresiiss.,  peccatorem  metuebam. 


et  audit  eom,  et  gaudlo  gaodct  propler  vocem,  non 
Buam,  sed  spcmsi  {Joan.  iii,  29).  Ut  vera  dicat,  audit 
quae  dicat.*Nam  qoi  loquttor  mcndaciam,  de  suo  lo* 
quitur  (Id.  viii,  44).  Quiddam  ergo  triste  et  molesium 
passus  est  isle;  et  hac  sua  confessione  id  quod  passus 
est,  cavendom  admonet ,  non  imitandom.  Timendc 
enim  nimis,  ut  dixi,  ne  dicer^t  aliqua  non  bona,  sta- 
tuit  sibi  nolia  dicere  vel  bona  :  et  quoniam  statuil 
laeere,  ccBpit  non  audire.  Sias  enim  si  transiliens 
es,  exspectas  a  Deo  aodire  qoid  dieas  bominlbus  : 
inler  divitem  Deum,  et  inopem  quxrentem  qoid  au- 
diat,  intercorris  transiliens,  qui  possis  et  hlnc  aodire, 
ethac  dicere :  si  eligis  hac  non  dlcere,  non  mereberis 
binc  audire  :  conlemnis  pauperem,  eonlemnerisa 
divlte.  Oblitos  es  servom  te  esse,  quem  eonstituit 
Dominos  super  familiam  suam  dare  conservis  clbaria 
(Matth.  XXIV,  45)  ?  Quid  ergo  qoaeris  accipere,  qood 
piger  es  erogare  ?  Merito  ergo  quoniaro  quod  aecepe- 
ras  dicere  noluisti,  impediris  ne  accipias  quod  acd- 
pere  cupiebas.  Aliquid  enim  volebas,  aliquid  habebas: 
da  quod  habes,  ut  merearls  accipere  quod  non  habes. 
Ergo  cum  quasi  posuissem  ori  meo  custodiain,  mibi- 
que  indixissera  silentium,  quia  videbam  ubique  peri- 
eulosum  eloquium ;  factum  est,  inquil,  in  me  qood 
nolebam  ;  Obeurdui ,  eLhumiUatue  $um  :  non  me  hu- 
uiiliavi ;  sed,  hundUatue  sum.  Obturdui,  et  humiUatut 
simt,  et  eilui  a  bom$,  Goepi  non  dicere  bona,  com  ti- 
meo  ne  dicam  aliqua  mala  :  el  reprehendi  consiiium 
meum.  SiUn  enim  a  bom$.  Et  dolor  meut  renwatut 
ttt,  A  dolore  quippe  quodam,  qoem  mihi  ioflixerant 
ealumniatores  et  reprehensores,  tanqoam  requleve- 
ram  in  silentio,  et  cessaverat  dolor  ille  qoi  ractos  erat 
a  calumniantlbas  :  sed  ubi  silui  a  bonis,  rraovatos 
est  dolor  meos.  Goepi  plos  dolere  lacuisse  me  qu» 
dlcere  deberem,  quam  dolueram  dixisse  quae  dicere 
non  deberem.  Renovatut  ett  dolor  meut* 

5.  [vers.  4,  5.]  (a)  Et  tn  meditaUona  nea  extardeecet 
igni$.  Goepit  esse  inquietum  eor  meum.  Videbam  In- 
sensalos,  et  tabescebam  (Ptat.  cxvili,  158),  non  ar- 
goebam  :  et  me  sic  taceniem  lelos  domus  toae  com- 
edebat(Piii/.  Lxvm,  iO).  Respexl  enim  ad  Doroinom 
meum  dicentem  :  Serve  nequam  et  piger,  daret  pecu" 
niam  meain  niimmtc/anis,  et  ego  vemene  cum  uturit  eap- 
igerem.  Et  quod  sequitur,  averlat  Deos  a  dispeosalori- 
bos  suis  :  Profidatur  in  tenebrat  exterioret  ligaiis 
manibus  et  pedibus,  servos,  non  eversor  ad  perden- 
dum,  sed  pigeraderogandom  {MaUh.  xxv,26,27,  30). 
Quid  exspedare  debeot,  qui  cum  luxuria  consumpse* 
ront,  si  damnantur  qui  eum  pigritia  servaverunt?  In 
meditatione  mea  exardeteet  ignit.  Et  positus  in  hae 
fluctoatione  dieendi  et  taeendi,  Inler  eos  qoi  calu* 
mniari  paratl  sunt,  et  eos  qol  affectant  instroi,  inter 
abundantes  el  inopes,  foctos  oi^robrimn  his  qul 
abundabant,etdespectiosuperbis(Psa/.  cxxii,  4),  re- 
spiciens  eos  beatos  qui  esuriunt  et  sitlnnt  jostitiam 
(Matth.  V,  6) ;  laborans  in  utroqoe,  alllictos  in  otro« 
qoe ;  periclltans  ne  projiciat  margaritas  ante  poreoe, 

(a)  sileoUo  prsterit  verba  illa  vevs.  4^  amcalmt  cw 
meum  intra  me. 


417 


perielicaos  oe  non  eroget  cibaria  consenris  :  in  hoc 
sesta  quMivit  alium  meliorem  locom  ab  hac  dispen- 
satione,  in  qoa  sic  iaborat  homo  et  periditatur ;  et 
sospirans  in  iinem  quemdam,  ubi  isla  non  erat  passn- 
ms,  in  illum»  inquam,  finem  quo  dicturusest  bono  ero- 
galori  Dominus»  intra  in  gawiiwn  Domhii  tui  {Matth^ 
ixv,  21)  :  Loeutw  «um,  iuquit,  in  Hngua  mea,  Inter 
a>stus,  inter  pericula  baeCy  inter  dlfflcuitates,  quia  ita 
delectat  lez  Domini»  ut  tamen  propter  abundanliam 
ficandalorum  refrigescat  chariias  multorum  {id,  xxit, 
ii) :  inter  hos  ergo  aestus,  Locutus  stim,  inqiiit,  1» 
Ungua  mea,  Cui?  NoH  aoditori  quem  volo  erudire,  sed 
exauditori  a  quo  voio  enidiri.  Locutm  9um  tit  lingua 
mea,  iUi  a  quo  intus  audio,  si  quod  i)onum,  si  quod 
verum  audio.  Quid  Joculus  es  ?  iVolfcm,  inquit,  miid 
fae^  Domtfie,  finem  meum.  Transilivi  enim  qu?edam,  et 
Teni  ad  quaedam ;  et  ea  in  quae  veni,  meliora  sunt 
eis  a  quibus  transilivi :  sed  restat  adhac  quod  transi- 
liendum  sit.  Non  enim  hic  remanebimus,  uhi  tentatio- 
nes ,  ubi  scandala,  ubi  auditores  ei  calumiiiatores 
Itttimur.  Ftit«ii  fiteitm  notum  mihi  fae :  ilnem  qui  mlhi 
deest,  non  evrsnm  qui  mihi  adest. 

6.  Finem  illum  dicit,  quem  currens  intuebalur 
Apostolos,  et  de  sua  imperfeciione  confitebalur,  aiiud 
Id  se  iiidienSy  aliud  alii>i  quaerens.  Ait  enim,  Mon  quia 
jam  acceperim^  aut  jam  perfectui  dm,  fratret^  ego 
mdfmm  non  arbitror  appref^endisee.  £t  ne  diceres,  Si 
non  apprebendit  Apostolus,  ego  apprehendi  ?  si  per- 
rectos  non  est  Apostolus,  ego  perrecius  suin  ?  vide 
qaid  agat,  attende  quid  dicat.  Quid  ergo  agis  ^,  Apo- 
stole?  Nondum  apprehendisti,  nondum  perfecius  es? 
(toid  agis  ?  ad  quam  actionem  me  hortaris  ?  quid  mihi 
imiundam  seqoendumque  proponis?  Unum  autem^ 
inqait,  qum  retro  euni  obtitus^  in  ea  qum  ante  eunt  eX' 
tenlM^  leeundum  intentionem  teqUor  ad  patmam  «ii- 
prnia;  molioitfs  Dei  in  Chritto  Jeeu  {Philipp.  iii,  12* 
14 )  :  seeondum  intentionem ,  iiondum  secundum 
perventionem ,  nondom  secundum  apprehensionem. 
Non  relabamur  unde  jam  (ransilivimus,  nec  remanea- 
1B0S  in  illis  in  qu»  jam  venimus.  Gurramus,  inlenda- 
mus,  in  via  sumus  :  nec  tam  sis  securus  ex  eis  qu» 
transisti,  quam  sollicitus  pro  eis  ad  quae  nondum 
pervenistl.  Qua  retro,  inquit,  obUtue^  in  ea  quas  ante 
tunt  extentui^  teeundum  intentionem  $equor  ad  palmam 
mpemm  uocationie  Dei  in  Christo  Jeeu.  Ipse  est  enim 
iiois.  Unum  autem ,  hoc  est  iltud  unum  :  Domine 
oitende  nobie  Patrem^  et  euffieit  nobie  {Joan.  xiv,  9). 
Unum  aotem,  quae  et  una  dicitur  in  alio  psalmo : 
Vnam  peftiiiDomtno,  hmie  requiram,  QutBretro  o6/i* 
iif«,  tii  ea  qum  ante  smu  extentut^  Vnam  petii  a  Donnno^ 
hanc  reqmam^  til  inhainiem  in  domo  Domini  per  omnee 
AeemteemeeB.  Propter  quid?  Vt  eontempler  delectatio- 
nemDonuni  {P$al.  xxvi,  4).  Ibi  enim  gaudebo  de 
socio,  non  timebo  de  adversario  :  ibi  enim  contem- 
plaior  mecom  erit  amicos,  non  caiumniator  inimicus. 
lloc  desideravit  iste  Idiiliun,  notum  fleri  sibi  ciim  bic 
essetf  ut  sciret  quid  sibi  deesset ;  et  non  tam  gaude- 
ret  de  his  ad  quae  pervenerat,  quam  desideraret  ea  ad 

*  Sicliis.  Atedd.  hicet  proximoloco^pro  a^M^babentais. 


ENARRATH)  IN  PSALMUM  XXXVIIL  418 

quae  nondum  pervencrat;  et  quibusdam  jam  trnnsiJi- 
tis,  non  remaneret  In  via,  sed  desiderio  raperelur  in 
supema ;  usqoe  quo  ilie  qui  qoaedam  transilierat , 
omnia  transiliret,  et  ab  irroratione  quadam  gutiarun 
dominicarum  de  Scripturarum  nobe  venientium, 
veniret  sicut  eerviis  ad  fontem  vitae  (Pm/.  xu,  S),  et 
in  illo  lumine  videret  iumen  {Peat.  xxxv,  40),  et  abs- 
condereiur  in  vultu  Dei  a  conturbatione  hominum 
(Pm/.  XXX,  21):ubi  dicerei,  Bene  est,  uitra  nihil 
volo,  omnes  hic  amb,  neminem  hic  limeo.  Bononi 
desiderium,  sanctom  desiderium.  Qui  jam  hoc  habe- 
tis,  congaudete  nobis ;  et  orate  ut  perseveranter  ba* 
l)eainus,  ne  inter  scandaia  deficiamus.  Nam  et  nos 
pro  vobis  hoc  idem  rogainus.  Non  enim  et  nos 
digni  qoi  pro  vobis  oremus,  et  vos  indigni  qui  pro 
nobis  oretis.  Audiloribus  suis  qoibus  predicabat  vcr- 
bum  Dei,  se  commendabal  Apostolos  {Colou,  iv,  3). 
Orate  ergo  pro  nobis,  fratres,  ut  et  quod  videndum 
ost  bene  videamus,  et  quod  dicendum  est  bene  dica- 
mus.  Gxterum  hoc  desiderium,  novi,  in  paucis  est : 
nec  me  optime  intelligunt,  oisi  qui  gustaverint  uiide 
ioquor.  Loquimur  lamen  omnibus,  et  habeniibus  tale 
desiderium,  et  nondum  habentlbus  :  habentibus,  ut 
nobiscum  in  ilia  suspirent ;  non  habentibus,  ut  plgri- 
tiam  excutiant,  ima  transiliant,  ad  dulcedinem  legis 
dominic»  veninnt,  non  in  deleciationibus  inlquorum 
remaneant.  Narrant  enim  mulu  multi,  et  laudant 
multa  multi,  iniqua  iniqui.  Et  revera  et  illa  iniqiia 
habent  deiectaiionem,  sed  non  sicut  lex  tua^  Domiiie 
{PsaL  cxviii ,  85).  Dicani  ergo  nobiscum  qui  credunt 
hxc  dicere  et  nos.  Negotiuin  enim  hoc  intus  est , 
nuliis  verbis  ostendi  potesl.  Sed  qui  hoc  agit,  credat 
esse  et  in  alio  :  non  solum  se  putet  accepisse  quod 
Dei  est.  Dicat  ergo  in  bis  Idithun,  Notum  fac  miM, 
DominCt  finem  meum. 

7.  Et  numemm  dierum  meorum  qui  ett.  Numerum 
dierum  quxro  qui  est.  Sic  possum  dicere ,  sic  possum 
inlelligere  numerum  sine  numero ,  quomodo  |)ossuiit 
dici  anni  sine  annis.  Ubi  enim  anni ,  ulique  quasi  nu* 
merus ;  sed  lamen ,  Tu  idem  ipse  es ,  et  anni  tui  non 
deficieni  (Pso/.  ci,  28).  Numerum  dierum  meorum 
mihi  notum  fac,  sed  qui  est.  Quid  ergo  ?  Isie  numenis 
in  quo  tu  es,  non  est?  Plane ,  si  atlendam  bene ,  non 
est :  si  hseream,  quasi  esl ;  si  transiiiam  ,  non  est :  st 
ab  istis  me  excutiens  superna  contempler ,  si  trans- 
eunlia  manentibus  comparem,  video  quid  verum  sit : 
quidautem  magis  videatur  esse,  qiiam  sit?  Dictu- 
rusne  sum  esse  istos  dies  meos  '  ?  Hos ,  inquam ,  dies 
esse  dictorus  sum;  ei  tam  magnum  tioc  verbum,  huic 
cursui  rerum  labentium  temeredabo?  Itaergo  ipse 
deficiens  penenon  sum ,  ut  exciderit  mlhi  qui  dixit , 
Ego  sum  qui  sum  {Exod.  iii,  14).  Est  ergo  aliqnis  nu< 
merus  dienim?  Yere  est ,  ei  sine  flne  est.  In  his  au" 
tem  diebus  dicam  aliquid  esse ,  si  teneo  de  quo  die 
me  uiterrogas  utrum  sit :  ut  vel  interroges  me,  tene 
unde  me  interrogas.  Tenes  diem  islum?  Si  tenuisti 


>  s>ic  plerique  Mss.  At  Lov.,  quam  si  dieturvt  tit  te  men^ 
sum  ette  ittot  diet  meos?  Er.,  videatur  non  ette^  qumn  d 
ilielMrtii  eimetseittotdiet  meot  f 


m  %.  AUotfSTM  tPMm 

itasleniiiiD ,  Hm68  el  hodi«nium .  Sed  besternuiii » in» 
i|jais ,  noii  leni» »  quta  jain  non  nst :  isiuni  iiutem  16- 
im  in  quo  sum^  el  qfii  mociim  esi,  Iiann  ie  ialo  MCir 
ilit  iibi  jnm  quantitm  n  j^rimn  tuon  (Faniiftrit?  Nnnim 
jsie  dies  e  firima  Imra  cmpil  ?  Da  milii  primem  lipram 
^u9  ?  4»  mibi  ftt  «eeundam  cjus  {  quie  forte  ^  ip$n 
iraosvolaTjt.  T^li^m  >  inquig » <|abo  libi  :  for^o  nnim 
in  ipsa  Mtino  suinu««  Cort^  ergo  imni  isti  dies,  el  es| 
tertia  djin  :  et  si  teniani  dabis,  imn  diein,  s<Ni  iiornfn 
diitm>  Yprumfamnn  m  boo  fluidqn  tibi  conpodo »  f^ 
inecum  iaij)  ntcuitique  transilisli,  Da  mibi  vei  boram 
tertiam »  fpsam  mibi  d^  ln  f|u^  ^*  Si  enim  aliqi)i4 
ejus  jam  prveteriii,  ^l  aliqifid  ^us  adbuc  resiat ;  m^ 
quod  pr^*|)et*jit  mMn  ppies  dare,  quia  \m  non  est;  nec 
quod  restat»  quia  ncndum  est.  Quid  mibi  de  bora  |sui» 
qu«  nunc  peragitur »  d^bis?  Quid  de  i))a  mibi  dabtjs , 
cui  conunittam  bm;  vcrbum  ut  dicam,  Est?  Cum  dicii 
ipsuni  ISsi,  certe  nna  syllaba  esi>  et  ofomentum  unum 
csi,  et  tres  lilleras  ^ylbba  babet :  in  ipso  ictu  ad  se* 
cundam  bnjua  yerbi  liMeram  non  pervenis,  nlsi  primn 
Anita  fuerit ;  lertia  fion  •DUtbit »  nisi  eum  et  seenndn 
Iraiisierit.  Quid  mibi  de  baeuna  syllalia  daUs?  El 
lAiies  dies«  qui  unam  sjfilabam  wm  tenes?  Ilomeuiia 
tfansvolantibue  cnneln  rapiuuiur,  iorrcns  mrum  flnit; 
de  quo  inrrenln  Uie  iu  via  bibit  pro  uobis,  qui  jam 
exaltavii  capni  (Paa/» nix*  7).  |sti  ergo dies noneunl; 
nnie  abennt  pnnn ,  quam  veniant ;  ei  com  venerint  • 
slare  non  possunl :  jwngunl  se  * ,  sequunfur  se ,  o| 
non  sn  ieueBl,  Kihii  dn  pr«leriio  revocaiur  :  qnod 
fuurum  nst  trausiiurum  exspeclatur ;  noudum  babe*- 
tur,  dum  non  venit;  nou  ieneiur,  dum  veoerit*  Nu» 
merutfi  ergo  di^rtttu  iji^oFifm  qui  m/  :  nou  istum  qni 
lion  est»  et  quod  me  difficiiins  et  periculosius  perturi» 
bai»  et  ^st  et  non  esl;  nep  esne  possumus  dicere  quo4 
iion  siat,  nec  non  esse  quod  veniiel  Iransiu  Esl  illmjl 
;»implei  qua&ro»  Esl  verura  qnaero,  £s|  germanum 
quaro ,  Est  quod  es|  Ui  illa  Jerusa)em  spoiisa  Pomipi 
mei ,  ubi  non  erif  mors ,  non  eril  defecius ,  non  eril 
dics  iransi^ns»  sed  manens  ^  qui  nec  besierno  praec^ 
ditur^  nec  cr^stino  impelliiur.  Huiic»  inqt^m  ,  nume- 
rum  dierum  meqrum  qul  eH ,  n^m  piihi  fac. 

8.  Ui  sciamquid  dfi$il  tfiibi,  Uoci^iiini  mibi  dees|  bic 
laboranti ;  et  qu«mdiu  mibi  deest,  npn  me  dicpper- 
fectum  :  (||uaipdw  hoc  npn  accipjo ,  dico ,  Non  quu$ 
jam  acceperim,  aul  jam  perfectus  tim;  tequqr  aulem  ad 
palmam  supernce  vocationis  Dei  {Philip,  in,  JJ ,  14)  ; 
iianc  acpi|)iam  pro  mercede  cursus  mejp  Mansio  qu»- 
dam  er|.t  finjs  currendi ;  et  in  ipsa  mausione  patria 
sine  peregrinaUoiie ,  sine  seditione,  sine  teuiatione* 
Ergo,  Not^m  fac  'mihi  hunc  numerum  dierum  meorum 
qut  e$t,  uficiam  quid  desii  mihi;  qui;^  nondum  ibi 
suni ;  ne  superbiam  ex  eo  in  qijo  jam  sum ,  ut  jnve!- 
niar  io  illp  non  habcns  meam  justiiiam.  In  compara« 
tione  eiiim  illius  quod  cst ,  ntiendens  isia  qux  non  ita 
suni,  et  plus  mihi  videns  deessc  quam  adesse,  er.o 
humiiior  ex  eo  quod  deest ,  quam  elalior  ex  eo  qiio(j 
adest.  Nam  qui  putant  se  aliquid  habere  cum  hic  vi- 
Tunt ,  si^bieiido  non  accif ioni  ifuod  deesi ;  qula 
'  Sepicui  Mss.,  ur§enl  te. 


m 

magnum  polanl  esse  qnod  a^  t  ^l  enin  ^iat  se 
em  jiiiqmd ,  eum  nibil  silt  aemetifmMn  aaduoii  {iM. 
Vi,  3).  Nee  latl  ei  bon  magni  snnt  t  nam  elinAatio  ei 
luinor  imiuiiur  magniiudiaam »  aed  non  faafoot  aani* 


9.  [vm.  «.]  Jam  etfo  ieie  Iransilleas  agens  qiifd- 
dam  in  norde  ooeultum ,  qood  non  novii  nisi  qui  pa . 
riler  agit;  Uoqoam  nolo  aibi  Cifcio  Ane  suo  iropetrnns 
«uod  rogavil ,  noio  sibi  facte  numero  dionim  stio- 
fum  ,  m»n  qui  iransil,  aad  qui  oai,  ailendit  ad  b:pe 
^cu  transilivii ,  m  eomparavil  noiiiiae  snperiori :  et 
Ijinquam  dicoMa  oi ,  Quare  dosidorasti  numemm  die- 
rum  tuorum  qui  eal?  quid  anim  de  diebus  istis  dieisf 
dn  iUo  alio  ^  allendens  kec  ail :  Eiw  merm  posiiM 
dke^  meoi.  Vjeteraseinit  onim  bi»  ego  novos  volo,  novos 
nunquam  veiorascanlosi  ui  dinam,  Yetera  tnnsie- 
runt ,  ecce  iacta  enut  nova  (11  Cor.  ▼,  17) :  minc  In 
ape»  imic  in  re.  Innovaii  onim  fldo  ot  spo,  quanta 
adbuc  veiora  agimas?  Non  dnim  sioCbrisio  induli 
snmua»  ut  ox  Adam  jam  aibil  poriemtes.  Vidote  veio- 
rMcenlom  Adam ,  ei  iimovari  Qbrietumin  nobis  :  M$ 
8i  exterior ,  inquit,.Aomo  iioskr  •ommpknr ,  $e4  kue- 
fiorrenmiur  4e  die  in  diem  {U,  iw,  ii).  Ki^o  ad 
poccaium ,  ad  mortalitaiom ,  ad  praeiorvoiamia  tom- 
pora,  ad  gemilum  el  laborom  ol  audorom  %  ad  sutoa 
ancc^entos,  non  manonies»  ab  iofantia  tiaqoe  adl 
poneelutem  sine  sejMu  ifaoaounlos,  ad  hao  altondoii^ 
las ,  Tideamns  hic  velorem  bomiaom,  v eletfo Ji  dioa  » 
velus  canlicum»  Vetus  Te^tamonlum  t  eonvorai  an. 
Imu  ad  ialerioram  \  ad  oa  qu»  inuovanda  smii,  fra 
bis  qu»  inmutabmiiur,  invomamna  bominem  novm« 
diem  novum «  conliemn  Mvom ,  Teaianieninm  fie* 
vum;  et  sio  amemus  is|am  noviiaiom »  ut  mm  ibi  lir 
meamus  vetusiatem.  Nnne  orgo  in  faoe  cnnu  irana* 
imus  a  veleribus  ad  nova  :  i|>se  Ifonsilos  agitur  cum 
oorrumpnnlnr  exleriora,  ol  innovantariBteriorai  do- 
nocetiam  boe  ipsnm  qnod  oxleriuB  eommiiniur , 
reddat  debllum  naiunB»  voniai  in  mortom,  ronoveiitr 
01  boe  in  rosnrreclimio*  Tunc  fioni  rovora  orenia 
nova ,  reliqua  ^imb  nme  annt  in  «pe  K  Agis  epgo  ali* 
quid  nuno  a  veaeribua  lo  oxoendo »  ol  iii  nova  eur* 
rendo.  In  nova  ergo  cnrrena  iste,  et  in  ca  qum  a»ie 
annloilentus,  iVeiifm,  iaqoil,  Dormne,  ftscmiM  fbmm 
mewm ,  M  wmtfmm  ikmm  umrum  qui  eH ,  nl  eekam 
fuid  deeit  tnihi,  ficce  Iraiiil  adbue  Adan,  oi  aic  fooii* 
nal  od  Gbrislam.  EccSy  inqnit,  neteree  posuhti  tiim 
meos.  Yeiefee  diea  ox  Adam  t  velores  ilios  posoioU  : 
velerasounl  qneUdto ;  ol  sie  veOBraacqnt»  «l  aliqvaiKlo 
otiam  eonsnmankir.  E$  eu^etentia  um  kaufu$m  uiMl 
imte  le.  Anio  to »  Domino » tanquam  oibii  aobalaiiiia 
mea ,  ante  te  qoi  vides  boo  :  oi  ogo cim  boo  video, 
aolo  10  video»  aale  bominos  noo  video»  Quid  OMin 
dicam  ?  quibus  vorbis  ostondam,  nibil  osaa  qnod  aum 
in  eomparatione  ^us  qnod  esl  ?  Sed  iaios  dieiiar  ^  « 

« UKlecim  Mn.,  De  itts  oCfa  ■famdens.  aM  sopiem «  m 

ffe  aao  aUendens. 

'  Edd.,  et  sudorem  Adx  *  ahest  /.dce  a  Hss. 

s  sic  M».  Edd.  vero,  md  imeriora» 

^  Uic  iu  Edtl.  addiUir  sunl :  quod  a  Vs^  aba^. 

>  Aliquot  ?.iss.,  disatur.  Et  niox  Edd.  fer^iattt,  titltt^ 
mrumqne ;  ubi  uoouuiU  ii«i.t  iiif««  ummque. 


m 


iiii  eNarratio  m  p&ujitiN  xxxYdf. 

inius  utciunqae  seQtltur.  Anle  te ,  Domine ,  ubi  ocuU 
tui  sunt ,  non  ubi  ocull  liuihani  $unt  :  quid  ui)i  bcutt 
iui  »unt?  'Suhstanlia  mea  tahquttm  nihU. 

tO.  Verumtarnen  untversa  vantlas ,  omni$  homo  ti" 
ieM,  Verumtamen  :  qutd  cnim  dicebal?  Jam  ecc^ 
iransilivi  inorUilia  omhia  ,  el  ima  contempsi ,  calcavl 
lerrena  ,  ascendi  ad  delectalionem  legis  Domint ,  Ba" 
ctuavi  in  dispensalione  numerorum  dierum  *  doml- 
Dicorum,  desideravi  eiiam  finem  iltumf  cnjus  noh 

8st  finis ;  desideravi  numerum  dlerum  meorum  qui  renore,  llomo  cordatus  niliil'  praienw^iiis  omnino 
est,  quia  numerus  dierum  istorum  non  esl ;  eccc  j:im  und^  nummiis  super  nummum,  ei  in  occullo  dilijreii 
lalis  suro,  tanla  iransilivi,  in  ea  quae  stanl  sic  inliio  :  liqs  casiigeiur  K  Depradaris  hominero.  caves  denra» 
Terumtamen,  sic  quoniodo  Iiic  sum,  quamdiu  iiic  sum^      daiorem  ;  quod  facis  limes  ne  paiiaris'  et 


roias.  Quae  YanitasT  Theeaurizat,  et  ^m  CQgMBcii  cHi 
congregabil  ea.  0  insana  vanlias !  Beatus  cuius  est  Do* 
hiinus  spes  ejus  et  non  respexlt  jn  vaniiaies  ei  iijsa. 
hias  mendaces(P5a/.  ixiix,  5).  Delirare  tibi  videpr 
Hviire,  cum  baec  loquor  !  anicularia  libi  videiitur  Lo 
verba  "^ — »----i^.    ^. 


Tu  enim  videlicct  liomo  magni  consilu  magiiu^- 


quamdiu  in  hpc  ssecuto  sum  ^  quamdiu  carnem  mor- 
lalero  porto ,  quamdiu  tentaiio  vita  liumana  est  supeir 
terram  [iob  vii,  4} ,  nuamdiu  inter  scandala  suspiro, 
quamdiu  tiroeo  ne  cadam  qul  sto,  quamdtU  miti)  in- 
eerta  /suntet  mala  mea  elbon^  mea  ,  utitversa  v(inUai 
omtns  homofnten$.  iOtnnis,  Ihquatn,  clh^rens  el  iran- 
siliens,  et  ipse  Idittiun  ad  universam  vaniialcm  adliub 
periinet :  quia  bmnia  vanilas,  et  vanllas  vanilaniiuiii  * : 
qusR  abundanlia  homini  in  omni  labore  ^uo ,  qiio  ip^ 
laborak  sub  sote  {Eccle,  j,  ieti)1  Numqiiid  et  Idithun 
SQb  sole  adhuc  estt  \\2bel  aliquid  sub  sole,  habei 
aliquid  ultra  solem.  Sul)  so)c  habet  evlgitare,  dor- 
mire,  maiiducare,  bibere,  esurtre,  ^itire,  vlgef-e,  h- 
ligari,  puerascere,  Juvertescere,  senescere,  inCii*la  ha* 
bere  qti»  optat  et  iimel :  hsec  omnia  sub  6ote  tiabct 
elipse  Idithun,  etiam  ipse  transiliens  co^.  Vnde  ergo 
Iransiliens  ?  £x  illo  desiderid^  Noluni  fac  tin/a,  Do- 
niine,  finemmeutn.  lloc  enim  dcsiderium  utlra  solem 
esi,  non  est  sub  sotc.  Sub  sole  omnia  visibilia  :  qnid- 
quid  visibilc  non  c$t ,  sub  sote  non  est.  Non  est  visi- 
bilis  fides,  non  est  visibilis  spes,  non  est  visibilis  cha- 
riias,  uon  est  visibilis  benighilas,  hon  est  visibilia  po* 
stremo  timor  ille  castus  permanens  in  sxcufum  sa^- 
culi  [Psal.  XVIII,  iO).  Li  bis  omnibus  dulccdinem  ha- 
beiis  consolationemqiie  Idithuii ,  et  ultra  solem  con« 
versans,  quia  conversatio  ejus  in  coelis  est,  ex  his  qu9B 
adhuc  habet  sub  sote,  geinit;  et  ista  conlemnit  et  do- 
kt ,  in  illa  inardescit  qugs  desiderat.  Locutiis  est  dt 
iliis,  loquatur  et  de  istis.  Audistis  concupiscenda,  au- 
diie  coiitemnenda«  Verumtamen  universa  vanitas  omr 
ms  hmnfi  tivensp 

11.  Ivers.  7.]  Quanquam  in  imagine  ambulat  homo. 
\n  qua  imagine,  nisi  iilius  qui  diiit  :  Faciamus  /lomt- 
neiH  ad  imaginem  et  sindliluditiem  nostratn  {Gen.  i,  26)? 
Quanquam  in  imagine  ambulal  hottio.  Ideo  enim  Quan- 
quam,  quja  magnum  aliquid  imago  hxc.  Et  hoc  Qtmn-' 
qmiti^  secutum  est  Tamen  :  ut  illud  quod  audistis 
Qnanquamf  ultra  solein  sit ;  hoc  aulcm  quod  sequitur 
Tamen,  sub  sole  sit ;  et  illud  pcrtineal  ad  verilali  m, 
hoc  ad  vanitatem.  Quatiquam  crgo  in  imagine  ambulat 
hottio  :  tamen  vane  conlurbalur,  Audi  conturbaiionem 
ejtis,  el  vide  sl  non  esi  vana  :  ut  calces  eam,  transr- 
lias  e:im,  et  habites  in  excelci^  «ibi  m%  ^  isl»  va- 

1  er.  ei  deoera  Hss.,  mmr^irum  DonMcmm ;  omi«i^ 
voce,  'dmum.  Item  duo  mss  ,  numnmvm  DanimcertmL 
Sfmmr^  mamum  nommkonm' 

■i^KiaeuorcKUss.vuIgafti||wiiiMm.  X. 


V.. .    .  .   '  —  "»  eoqiiod 

paleris  iion  le  corrigis.  Sed  no.i  paiens  :  prudciifl 
eiiim  homo  es,  benc  servas,  non  solum  bene  colligis ; 
habes  ubi  ponas,  cui  committas,  quomodo  nii«il  per- 
eat  ex  eo  quod  coiigrc^asii.  Inierrogo  cor  luum,  dis- 
cuiio  prudcniiam  tuam  ;  £cc«  collegisli,  ecce  it« 
servasii,  ut  nihil  possis  amitiere  eorum  quae  s^vasti- 
dic  mihi  cuiservas?Non  lecum  ago,  non  commemo' 
ro,  non  eiagjgero  quidquid  aliud  roali  habet  avaritit 
vaniuuis  luoe  :  hoc  unupi  propono,  boc  discuiii»^ 
quod  mihi  dat  occask)  iectjoms  hujut  ps^lraL  Pror  ns 
coiligis,  thesauri«as;uon  dico,  Ne  forte  duro  coihgis, 
colligarig  :  non  dico>  Ne  forte  cum  vis  e^e  praido^ 
3is  pracda  ;  hoc  apertius  eloquar;  forias^is  enim  osir 
cus  avaritia  non  audisti  aut  intelleijsii  :  mn  dico, 
inquam,  Ne  forte  cmn  yis  esse  pr^jdo  minoris,  si$ 
^rxd?!  majoris,  Noii  eniro  senlis  esse  (e  in  mari,  nec 
cernis  niinores  pisees  t  majoribut  devorari.  No«i 
dico  \^^  non  dico  difficMltaiet  et  fcrioula  ia  ips^ 
conquisitjone  pccuniaj,  quania  paUaiitur  qui  eam  t^U 
liguut,  qiiam  in  oipnibus  pericliicntur,  in  omnibns 
pcne  mortcm  videant ;  transeQ  baec  omniaf  Piorsus 
coIIigi§  nujlo  coniradicente,  servas  nuJIo  aulerefite  ; 
excute  Gor  tuuro»  ac  prudentiam  iUntaip  f^  «le  de! 
rides^  qu^  me  insiplenifro  puUt  ho^  loqueiKtro ;  e^ 
dic  mihi:  theaauriztsf  eui  eoogri^bis  et?  Yiieo 
quid  veli$  dictre,  quasi^iuod  vis  dicere  huk  nM  oc- 
currerit :  dicturus  es,  Fiiiis  jncis  ^&ty^,  Uaec  esi  vo» 
piettiit,  eieusatio  iiiiqni4aiii  :  Filiis  meis,  jnqnis, 
*er*o.  Eiitm  senrts  Um  uiis.  Ittne  hoc  noo  ;iovcrai 
jdiihun?  Noverat  tt  piaoe^  sed  iu  diebns  veteribus 
eompuitbai^  et  ideo  couteaneitei  \  qiiit  ad  noyot  diet 
ftyitintbai, 

i%.  NtM  ecce  discutio  tt  miuk  filiij»  tuis  :  servas 
inusiiiinis  trtnsjiuiris,  mo  vero  Iransi^/it  Iranseun- 
tibus.  IHain  trtnsiUtfum  le  sjc  diii,  qutjBi  nunc  ma- 

« ^Miitr  ^^^Jm(9sem.JiAmA.miper  mmmmn.  ad- 
dunt pona/Mr.  Quoouiisso  Edd.  fereb^nt,  et  in  occuUodi  i- 
genms  acqmratnr.  At  fooo  ocqitirotHr,  bualHor  Mss  ha- 
honuconfrigeiwr.  Odus.  ceUecefur.  Tr«s,  cm-4iqetm',  la 
islud  verbuin  ^unoiaMuncuJa  esi  ad  marffinem  \nu>s  ly- 
Tensi  el  AtidoencnM  anie  Aimos  600,  ii  sotiue,  mi  vfdelMr 
^teeriptf  suiift  otdicss,  «Iteo  aiWivi,  W  ta  bh; 
.dum  :  c  carugare  cst  in  carta,  hoc  c&l  ia  meoibrana ,  \m 
'€  pier  memonam  aliquid  scriiierc,  nsllatius  de  usuraiiit 
«  didtar. »  Alil  dmmua  nmem  m& ,  cmUiiMur.  id  toto 
vulgj  ferenle  usu  adhibiium  boc  loco  est  nro,  recludctur  • 
^o  sensu  per  melaijhoram  t  MariiuU  diciuir  jib.  l^  e4.igr! 

Et  ciijus  laxas  arca  Qageljbi  opcs. 
et  a  Jurisoonsuitis ,  fiageltare  amumam  :  ut  1n  lejz.  6  ff.  dt 
Eiir.  crim.  * 


m 

ncas.  Ipsum  hodie  :  cx  quo  loqui  ccBpinius  usque  ad 

boc  momentttin,  sentis  quia  senuimus.  Neque  enim 

cercis  et  incrementa  capillorum  tuorum ;  et  nunc 

cum  stas,  cum  hic  es,  cum  agis  aliquid,  cum  loqueris» 

in  le  crescuni  capilli  lui :  neque  enim  repente  creve- 

runt,  ul  tonsorem  quxreres.  Agitur  ergo  «las  trant- 

voians,  el  in  inielligeniibus,  et  non  sentieniibus,  et 

in  aliud  male  occupatis.  Transis  tu,  et  servas  trans- 

eunii  fiiio  tuo.  Frimo  hoc  a  te  quaero,  Scis  eum  pos- 

sessurum  cui  servas?  aut  si  nondum  natus  est,  scIb 

nasciiurum?  Ser^as  filiis,  incertum  est  an  fuluris,  an 

possessuris  :  nec  reponis  tbesaurum  ubi  reponendus 

est.  Non  enim  Dominus  tuus  servo  suo  Ule  consilium 

darct,  ut  pcculium  suum  perderet.  Peculiosus  servus 

es  cujusdam  magni  patris  familias.  Quod  amas  et 

quod  habes  ipse  tibi  dedit,  et  non  vult  ut  perdas 

quod  libi  dedit,  qui  el  seipsum  tibi  dabii.  Sed  nec 

hoc,  iiiquam,  quod  tibi  ad  tempus  dedit,  vult  ul  per- 

das.  Miilium  est,  exuberai,  supergreditur  vires  ne- 

cessiiaiis  luae,  jam  certe  saperfluum  deputatur  :  nec 

hoc  volo  ut  perdas,  ait  Domiuus  tuus.  El  quid  facio? 

Migra,  ubi  posuisti  non  est  tutus  *  locus.  Certe  scr- 

vire  •  vis  avaritije  :  vide  ne  forte  el  ipsi  avariti» 

congruat  consilium  ineuin.  Ilabere  enim  vis  quod  Iia- 

bes,  et  non  perdere  :  ostendo  tibi  locum  ubi  ponas. 

Ne  thesaurizes  iii  terra,  nesciens  cui  congreges  ea,  et 

poslea  quemadinodum  consumpturus  sit  qui  possi- 

debit,  qui  tenebit.  Forte  enim  possessus  possidebil  \ 

ctquoda  te  habebit  non  lenebit.  Forte  cum  ei  ser- 

vas,  antequam  ille  veniat  lu  perdes.  Solliciludini  tu« 

consilium  do :  TheiaurizaU  vobi$  the$ttwrum  m  cmh 

(Matih.  VI,  «0).  Hic  in  terra  si  velles  servare  divitias, 

qusereres  horreum  :  forte  non  crederes  domui  tuae 

propter  domesticos  tuos  :  commendares  ad  vicum  ar- 

geniarinm  * :  difficilis  est  enim  ibi  casus,  fur  non  fa- 

cile  accedU,  bene  orania  servantur.  Quare  ista  cogi- 

tas,  nisi  quia  non  habes  melins  ubi  serves?  Quid  si 

dabo  meliusY  Dicam  libi,  Noli  commendare  huic  mi- 

nus  idoneo,  sed  est  quidam  idoneus,  illi  commenda : 

liabet  magna  horrea,  ubi  perire  non  possinl  divitiaB ; 

magnos  super  omnes  divites  dives  est.  Jam  forte  di- 

ciurus  es,  Etquando  audeo  tali  commendare?  Quid 

si  ipse  te  horUtur?  Agnosce  illum,  non  solum  pater 

familias  est,  sed  et  Dominus  tuus  est.  Nolo,  inquit, 

serve  meus,  perdas  peculium  tuum,  agnosce  ubi  po- 

nas  :  quare  ibi  ponis  ubi  possis  ainiltere;  ubi  etsi  non 

amittas,  ibi  permanereperpeiuo  lunon  potes?E8ialiu« 

locus,  quo  te  transferam.  Pnccedal  tc  quod  habes ; 

noli  tiniere  ne  perdas;  dator  egoeram,  custoscgo 

cro.  Dicii  libi  hoc  Dominus  tuus  :  fldem  tuam  inler- 

roga  ■,  vide  si  veli»  illi  credere.  Dicturus  es,  Perdi- 

luin  habeo  quod  non  video,  bicillud  voIovidere.Dum 

vis  hic  videre,  nec  hic  videbis,  et  ibi  nihil  habebis. 

Nescio  quos  thesauros  habes  absconditos  in  tcrra ; 

cum  procedis,  non  eos  tecum  portas.  VenisU  ad  au- 

*  Edd.,  ttm.  MeUusMss.,  fttfi». 

*  Er.  et  plerique  Biss.,  servare, 

» |[i  Edd.,  posadetnt  U.  Abest  te  a  MSS. 
»  Quamor  Mss.,  ad  vicmum  arifenianum. 

*  TresBiss ,  imerrogamf  etc.  unus  Ms.,  mierrogo. 


S.  AUGOSTIMI  fiPISGOPl 


m 


diendum  sermonem,  ad  coUigendas  interiores  divi- 
tias,  cogitas  de  exlerioribus :  numquid  eas  huc  tecum 
adduxisti?  Ecce  nec  nunc  eas  vides.  Credis  te  habere 
in  domo,  quod  scis  te  posuisse :  numquid  sds  te  non 
perdidisse?  Quam  muUi  redierunl  ad  domos  suas,  et 
quod  posuerant  non  invenerunt.  Hinc  fortasse  expa- 
verunt  corda  cupidorum ;  et  quoniam  dm  multos  sxpe 
ad  domnm  suam  rediisse,  et  quod  t)0suerant  non  in- 
venisse,  diiii  quisque  In  corde  suo :  Absit,  Episcope; 
bonum  opta,  ora  pro  nobis;  absit  ut  contingat,  absit 
ut  iui  fiat;  credo  in  Deum,  quoniain  quod  posui  sal- 
vnm  invenio.  Gredis  in  Deum,  et  non  credis  ipsi  Deo? 
Gredo  in  Ghristum ,  quia  salvum  erit  quod  posui. 
nemo  accedet,  nemo  aufereU  Securus  vis  esse  cre- 
dendo  in  Christum,  ut  nihil  perdas  de  domo  tua  : 
securus  eris  potius  credendo  Christo,  ut  ihi  ponas, 
ubi  consilium  dedit.  An  securus  es  de  servo  tuo,  et 
soUicitus  es  de  Domino  tiio?  seciirus  es  de  domo  tua, 
et  sollicitus  de  coelo  ?  Sed  ego,  inquis,  quomodo  pono 
in  ccelo?  Dedi  tibi  consilium  :  ubi  dico,  pone :  quo- 
modo  perveniat  ad  coelum,  nolo  scias.  Pone  in  mani- 
bus  pauperum,  da  egentibus  :  quid  ad  te  quomodo 
perveniat?  Non  perducam  ^  quod  ego  accipio?  An 
oblitus  es,  Cum  tmt  ex  mmtmti  meit  feciitUf  mihi  (e^ 
citti$  (MaUh.  xxv,  40)?Sihaberetqui8piamamicus  luua  * 
quosdani  lacus  vel  cistemas,  et  quaeque  receptacula 
fabricarum  ad  servandum  aliquem  liquorem  vel  vini 
vel  olei,  qusereres  ubi  absconderes  vel  servares  fru- 
ctus  tuos,  et  diceret  tibi,  Ego  tibi  servo  :  liaberetque 
ad  illa  recepucula  occuUos  canales  quosdam  lrans« 
itusque,  ut  per  hos  clanculo  iret  quod  palam  fundere- 
tur  :  et  diceret  tibi,  Quod  habes,  liic  funde :  videres 
autem  tu  non  esse  illum  locum  ubi  ponere  cogitabas, 
et  tiineres  ftindere  :  ille  qui  sciret  machinaroenta 
quaedam  occulta  locorum  suorom,  non  tibi  diceret, 
Funde  «ecurus,  hinc  illuc  pervenit;  non  vides  qua, 
sed  crede  mihi,  qiii  fabricavi  ?  Fabricavit  enim  pcr 
quem  facia  sunt  omnia ,  mansiones  omnibus  nobis : 
illuc  vult  praecedere  quod  habemus,  ne  boc  in  terra 
perdamus.  Gum  autem  servaveris  In  terra,  dic  niihi 
cui  congregabis  ea  ?  Filios  habes  :  unum  plus  numera, 
et  da  aliquid  et  Ghristo.  Thesaurizat^  et  mn  eognotcit 
cttt  congregabit  ea :  vane  conturbalur. 

i3.  [vers.  8.]  Et  nunc :  quando»  inquit  iste*Idithnn 
respiciens  vaniiatem  quamdam ,  suspiciens  veritatem 
quamdam,  in  medio  positus  quiddam  suh  se  habens, 
quiddam  supra  se  (sub  se  habet  unde  iransilivit,  su- 
pra  sc  habet  quo  se  extendii)  :  Et  nunc,  ait,  quando 
quiddam  transilivi ,  quando  multa  calcavi ,  quando 
temporalibus  jam  non  teneor ;  nondum  sum  perfectus, 
nondum  accepi.  Spe  enim  salvi  facii  sumus  :  spesau 
tem  qu»  videtur,  non  est  spes.  Quod  enim  videt  quis, 
quid  sperat?Si  autem  quod  non  videmus  speramus, 
per  patientiam  exspecumus  (Rom.  vni,24,  25).  Ergo, 

1  SicBiBS.  At  Bdd.,  perdii. 

s  m  prius  Edd.  legebauir  sic :  Et  mmc  quoniam  inifuit 
igUt  etc  Pauloque  post :  supra  te  habet  quo  te  exlendii. 
QuttHs  esi  vAe  ?  quam  maqnus  ?  Et  mmc  mt,  quomodo  qmd* 
dmntranMoi^qumodomuUaealcavi,  quottutdo  iemporo-- 
tibtts'  ^^-  Lxx»madaUquol  probjc  nola'  M^s  <^meiidaviniu8« 


m  ENARRATIO  IM 

El  Hune qucs  esl  eupectatio  mea7  nonne  Dondnu$  ?  Ipso 
est  exspeclatio  mea,-  qui  dedit  omnia  isia  quse  con- 
leaiiuiin  :  ipse  mihi  dabiiet  se,  qui  est  super  omnia» 
et  per  qoem  facu  sunt  omnia ,  et  a  quo  faclus  snm 
iater  omnia,  ipse  est  exspeciaiio  mea  Dominus.  Vi- 
detis  IdithuQ ,  fnitres  ,  videtis  quomodo  exspectet. 
Nemo  ergo  se  dicat  pcrfoctum  hic  :  decipit  se,  fallit 
le,  seducit  se,  non  potesi  hic  habere  perfectionem.  Et 
quid  prodest,  quia  perdit  humiiitatem?  Et  nunc  qua 
ttt  exspectaiio  mea  ?  nonne  Dominut  ?  Gum  venerit, 
pm  non  exspeclatur  ;  tunc  erit  iila  perfeclio  :  nunc 
aulem  quanlumcumque  transilicrit  Idillmn,  adhucex* 
spectat.  Et  tub$t*mtia  mea  ante  te  e$t  iemper,  Jam  pro- 
ficiens,  jam  ad  Ipsuin  tendens,  et  esse  aliquantumin- 
cipiens  :  ante  te  e$i  $emper  9ub$tanlia  mea.  Subslantia 
auiem  ista  et  anie  homines  est.  Aurum  habes,  argen- 
turo  babes,  mancipia,  praidia,  arbores,  pecora,  ser- 
vos;  luec  yideri  et  ab  hominibus  possunt  :  est  qux- 
dam  substantia  anle  te  sempcr.  Et  $ub$tantia  mea  ante 
U  eU  gemper. 

ii.[ver$.  9.]  Ab  omnibue  imquitatibu$  mei$  erue  me.Mul- 
U  iransilivi,  mulia  quidem  iransilivi :  sed  it  dixerinm^ 
fKta  peecatnni  non  habemu$t  no$  ip$o$  dedpinuu^  ei  ve- 
riltu  in  nobi$non  e$t  (IJoan.  i,  8).  MuIU  transilivi ;  sed 
adhac  iundo  pectus,  et  dico  :  Dimiite  nobi$  debitu  f|0- 
Ura,  ^cul  et  no$  dimitiimue  debitoribu$  no$tri$  (Matth. 
VI,  12).  Tu  ergo  exspecutio  inea,  flnis  meus  :  Finii 
eHim  Legii  Ckri$tu$  ad  ju$titiam  omni  credenti  (Rom,  x, 
4).  Ab  omnibue,  non  solum  ab  eis,  ne  revolvar  in  ea 
qox  transilivi :  sed  ab  omnibus  omnino,  propter  quae 
mibi  modo  pectus  tundeiis  dico ,  Dimiite  nobi$  debita 
noitra.  Ab  omnibui  iniquitatibu$  mei$  erue  me :  iU  sa- 
pienlefn,  et  teneutem  quod  ait  Apostoius,  Quotquot 
ergo  perfecti  ikinm,  hoc  $apiamu$,  Cum  enim  se  dice- 
rel  nundum  esse  perfecium,  ibi  continuo  secutusait: 
Quolqnotergo  perfecti  $umu$,  hoc  $apiamu$.  Quid  esi, 
Quotquot  perfecti  simu$  ?  Jam  dudum  tu  dixeras :  Non 
fm  jam  acceperun^  aut  jam  perfectu$  $im.  Sequere  or* 
dinem  dictorum  ^  Unum  autem ,  qua  retro  oblitue^  in 
ea  quee  ante  $unt  extentu$t  $ecundum  intentionem  $equor, 
ad  palmamsupemeevocatiom$Dei  in  Chri$to  Je$u(Phi' 
lip.  niJ2-i5).  Ideo  nondum  perfectus,  quia  sequitur 
ad  paliiiam  supern»  Tocationis  Dei,quam  nondum  in- 
vcitit,  ad  quam  nondum  pcrvenit.  Si  autem  non  est 
pcrfectus,  quia  non  illuc  pervenit,  quis  nostrum  per- 
fcctus  est  ?  Tamen  sequitur  el  ait :  Quotquot  enim  per- 
fecti^hoc  $apiianu$.  Tu  non  es  perfectus,  o  Apostole, 
et  nos  perfecti  ?  Sed  excidit  vobis,  quia  se  modo 
perfectum  dixit?  Non  enim  ait,  Quotquot  perfectt,  hoc 
sapiatis ;  sedt  (2tio(^l,iDquit,  perfecti,  hoc  eapiamui  : 
eum  paolo  ante  dixisset,  Non  quia  jam  acceperim  aut 
iam  perfectui  iim.  Aliter  ergo  hic  non  potes  esse  per- 
fectus,  nisisciasyhic  te  non  esse  posse  perfecturo, 
llaec  ergo  erit  perfectio  tiia,  sic  te  quiedam  transi- 
(isse,  ul  ad  qosdam  properes ;  sic  quaedam  te  transi- 
lisse,  ot  restel  aliud  ad  qnod  omnibus  transactis  tran- 
iilieiidiHii  esL  Umc  taU '  fides  est.  Nam  qulsqois  se 

*  plerl|Q6lias.:  sequere^  dk  totum. 
^  Bdd.,  Ma.  Melins  aliquot  iifls.»  tUUu 

Sakct.  AtT.ireT.  iV. 


PSALMUM  XIXTHI.  40.A 

jam  pcrvenisse  puut,  in  aito  se  ponit ,  ul  cadat. 

15.  Quia  ergo  i(a  sapio,  qula  me  et  imperfectum 
dico  et  perfectum  :  imperfeclum  quidem,  quia  nondum 
aliquid  accepi  quod  toIo;  perfectum  autem,  quia  scio 
hoc  ipsum  quod  mihi  desit :  quia  ergo  sic  sapio,  quia 
bumana  contemno,  quia  laeUri  in  rebus  perenniibus 
nolo,  quia  irridcorab  avaro  jacUnle  se  quod  sit  pru- 
dcns,  et  me  irridenie  quod  desipiam,  quia  sic  ago, 
quia  hanc  viam  carpo  :  Opprobrium,  inquit,  ineipienti 
dediui  tne.  Inter  eos  me  vivere  voluisti,  inier  eos  prx*- 
dicare  veriuiem,  qui  amant  vaniutem;  et  non  pos- 
sum  nisi  irrideri  ab  eis :  quia  spectaculum  facti  sumus 
huic  mundo,  et  Angclis,  et  hominibus  (I  Cor.  iv,  9); 
Angclis  laadantibus,  hominibus  opprobranlibus :  iino 
etAngelis  laudantibus  et  vituperanlibus,  et  homini«* 
bus  laudantibus  et  vituperantibus.  A  dexlris  et  a  si- 
nistris  babemus  arma,  in  quibus  roiliUmus,  per  glo- 
riam  et  ignobiliuiem,  per  infamiam  et  bonam  famam, 
utseductores  et  veraces  (II  Cor.  vi,  7,  8).  Haec  apud 
Angelos,  hxc  apud  homines  :  quia  et  apud  Angelos 
sunt  sancii  Angeli,  quibus  bene  vivendo  placeamus ; 
et  sunt  praevaricaiores  angcli ,  quibus  bene  vivendo 
displiceamus  :  et  inter  homiiies  sunt  sancti  viri,  qui* 
bus  placeat  viu  nosira ;  sunt  nequissimi  homines,  qui 
Irrideanl  bonam  vium  nostram.  Et  hxc '  arma  sunt, 
illa  dextra ,  illa  sinistra  ;  utraque  Umen  arma  sunl : 
utrisque  armis,  et  dexirls  et  sinistris  utor,  et  laudan- 
tibus  et  vituperantibus ,  et  honorem  deferentihus  el 
ignominiam  irrogantibus  :  in  his  utrisque  arrois  con- 
fligo  cum  diabolo,  utrisque  eum  ferio :  prosperis,8l 
non  corrumpor ;  adversis,  si  non  frangor. 

16.  [ver$.  iO,  11.]  Dedi$ti  ergo  me  opprobrium  tnjl- 
pieitlt.  Obiurduit  et  non  aperui  0$  meum.  Sed  contra 
Insipientem  ob$urduif  et  non  aperw  0$  meum.  Gui  enun 
dicerem  quod  agitur  in  me?  Andiam  enim  qoid  loqua- 
tur  in  me  Dominus  Deus,  quoniam  loquetur  pacera 
populo  suo  (P$al.  Lxxxiv,  9) :  sed  non  e$t  pax  impii$, 
dicit  Dominus (i<ai.  xlviu,  2i).  Ob$urdui  et  non  aperui 
Oi  mtum.  Quoniam  tu  ee  qui  feci$ti  me.  Ideo  non  aperui- 
sii  os  tuum,  quia  Deus  est  qui  fecit  le?  Mirum  est.08 
enim  tibi  Deus  non  fecit  ad  loquendum  ?  Qui  plaiiU- 
vitaurem,  non  audil?  qui  finxit  oculum,  non  videl 
{P$at.  xciii,  9)  ?  Os  tibi  Deus  ad  loquendum  dedit :  el 
dicis,  Ob^urduif  et  noit  aperui  0$  meum  :  quoniam  tu  ei 
qui  fedai  me?  An  Quomam  tu  e$  qui  feci$ti  me,  poste- 
riorem  versum  pertinet  ?  Quoniam  tu  e$  qui  fedui  me, 
wtnove  a  me  ftagelta  tua.  (^uoninm  luesqui  fecisti  me, 
aoli  exterminare  me  :  Untum  cxdeutprofician,  non 
ut  deficiam  :  lanlum  tunde  ut  producar,  non  ul  comnu* 
noar.  Quoniam tueiquifeciitime^amoveameflagelta tua* 

17.  [ver$.  12.]  A  fortitudine  fnanu$  tueeego  defedin 
mgutionibue :  hoc  est,  cum  argueres  me,  defeci.  Et  ar* 
guere  uium  quid  est ,  nisi  quod  sequitur  ?  Pro  iniqui^ 
tale  erudieti  hominemt  et  contabeecere  feci$ti  »cut  ara- 
neam  ani»nani  meam.  Mullom  est  quod  intelligit  isto 
Idilhun  :  si  quis  cum  iUo  intelligat,  si  quis  cura  iilo 
Iransilial.  Dicil  eniminargutionibus  Dei  se  defecisse, 
el  vull  a  se  amoveri  flagella,  qiioniara  ipse  esl  qoi  fi)» 

'  sic  UHas.  Al  In  Bdd.,  etheee  non  reperitur. 
t^QuatorzeJ 


W7  S.  AUGUSTINl  EPI5C0P1 

cii  illum.  vftii  fecif ,  ipse  reflciat ;  et  qui  creavit,  ipse 

recreel.  Sed  lamen  quod  ita  defecit,  ut  velit  se  et  re- 

creari  ct  refortnnri  \  sine  causa  pulamus,  fratres,  fa- 

ctum  fuisse?  Pro  imquUale,  inquit,  erudisli  hoiniueiu, 

Totum  quod  defeci,  quod  infirmus  sum,  quod  de  imo 

clamo,  hoc  totum  pro  iuiquilate  :  et  in  hoc  erudisti, 

non  damnasti  :  Pro  iniquiiale  erudisli  hominem.  Audi 

hoc  planius  ex  alio  psahno ;  Bonum  ext  mihi,  quodhu' 

miliusli  me.ttt  diicamjustipcationes  luas  (Psa/.cxvmJI ). 

Et  liuniiliaius  sum ,  et  honum  est  mihi  :  ct  poena  csi, 

et  gralia  est.Quid  8ervatpost|)0&nam,quipergraliam 

exhibet  pcenam  ?  Ipse  enim  esl  de  qud  dictuin  est,  Eu- 

mitialus  sum.ei  salvum  me[€cit{PsaL  cxiv,6) :  el,  Bo- 

nutH  est  mihi  quod  humiliasti  me,  «^  discam  juslificaliO' 

nes  $uas,  Pro  iniquitate  erudisU  hommcm.  El  qiiodscri- 

ptum  est,  Qui/ingis  dolorem  in  prceceplo  [PsaL  xciii, 

20),beodici  honnisia  transilientepotuit;quia  nonnlsi  a 

transilientevideri  potuit.  FfM^!«,inquit,  dolorcmin  pra- 

eepto,  de  dolore  prasccptum  mihi  facis.  Pormas  ipsuni 

dolorem  meum :  non  euui  relhiquis  informem,sedfor' 

mas  illiim  :  et  formatus  dolor  meus  infliclus  a  te  prx- 

cbplum  mihi  erit,  ut  iiberer  a  le.Fingisenim,diclum 

es(,  dolorem,  formas  dolorem ,  plasmas  dolorem ,  non 

siiHnlils  dolorem  :  quomodo  flngit  artifex ,  unde  et 

figutus  dicitur  a  fingendo.  Ergo,  Pro  tniquitate  erudi- 

sti  homhwn,  Video  ine  in  malis,  video  me  in  poena,  ei 

apud  te  non  video  iniquitatem.  Si  ergo  ego  in  poena 

sum  et  apiid  te  iniquitas  non  est,  nonnc  restat  ut  pro 

iniquitnle  enidieris  hominem  ? 

18.  Et  quomodo,  erudiitif  Dicipsam  emdilionem, 
0  Idiltiun,  quomodo  eruditus  es?  Et  labeseere  fecisii 
sicut  araneam  animam  meam.  Haec  est  eruditio.  Quid 
labidius  aranea?  Animal  ipsuin  dico.  Quaiiquam  et 
ipsis  telis  aranearum  quid  tnbidius?  Attende  el  ipsuifi 
animalquam  tabidum  est.  Ponesupra  leviier  digitum, 
ruina  est :  nihil  omnino  tabidius.  Talem  fecisti  ani- 
mam  n.eam ,  inquit ,  erudiendo  roe  pro  iniquitate. 
Quando  eruditio  infirmum  fecit ,  quaedam  fortiiudo 
erat  vitium.Video  quosdant  praevdlasse,  et  Ititelletiss^ : 
sed  a  celerioribus  noti  sunt  des^rendi  tardiores ,  ttt 
paf*iier  viam  sermonis  carpant.  Hoc  dixi,  hoc  ihtelii- 
giteiSi  erudiiio  justi  Dei  hanc  infirmitatem  fecit^ 
(brtiiudo  quaedam  erat  Vitium.  Portltttdine  qnadam 
dispHcuit  homo,  ut.erndirelur  infirmitate  t  quia  su- 
llcrbla  quadam  displicuit ,  ul  erudireiur  humtlilate. 
Fories  seesse  dicunt  omnes  superbi*.  Ideo  vicerunft 
iiiuiti  ab  orieiitc  et  occidente  venientes,  ut  recumbant 
eiim  Abraham  et  fsaac  et  Jacob  in  regno  coeloruin  : 
(|unre  viceruni?  Qula  fortes  csse  noiuerunt.  Quid  est, 
fbrtes  esse  nolueiunt?  De  se  pr;rsumere  timueruni : 
jiistiilain  suara  non  consiiiucrunt,  ut  justlliae  Dd  sub- 
jict'rcntnr(/?oin.  X,  3).Dcniquc  quando  dixit  Domi- 
ilus  hoc,  Mulii  ah  oricnte  et  ocddente  vement^  et  re- 
cumbent  cum  Abraham  ei  Isaac  etJacob  M  regno  cmlo" 
rum* ,  lilii  autein  fegni,  id  e»t  Judaei  ignorantes 

*  na  seplem  Mss.  Alli  uiores,  qukt  Ua  defecU  rd  ve^  * 
quatiwr  vero,  qui$  ita  d$fi€k^  tcl  vetii  se  et  recreari  et  refor" 
rrMn  ?  FaUI.  aiitein  ferebant,  qui  ita  defecil  ut  nonvelii,  etc. 


4iS 

jusiiiiam  Dei,  etsuam  volenles statuere» i^ttnl  rn  (^«- 
6ra<ex/morf8;recordamini  fidem  illam  Genturionis 
uiiius  ex  populo  gentium ,  ita  in  se  infirmi ,  ila  non 
fortis  ut  diceret :  Non  sum  dignus  ut  sub  tectum  meunf 
intres,  Non  crat  dignus  qiii  Cliristum  domo  reciperel , 
et  jam  corde  receperat.  Etenim  magister  ille  humili- 
taijs,  Filius  hominis  jam  invenerat  iii  ejus  peclore  ubi 
caput  reclinaret.  Ad  hoc  verbum  Genturionis  Domi- 
nusrespicieiis,  adscquentes  se  dixil :  Amen  <Uco  vobis, 
in  nullo  inveni  tanlam  fidem  in  Israel  ( Matth.  viii,  8- 
12).  Iluiic  infirmum  iiivenit,  Israelilas  fortes  invenit^ 
ut  inter  ntrosque  diceret :  Non  est  opus  medicus  sa- 
nis,  sed  male  habentibus  (Id.  ix,  12).  Propier  boc  ergo, 
id  est  propter  lianc  huniilitatem,  MuUiab  orienteet 
occidente  venient,  et  recumbent  cum  Abraham  et  Isaae 
et  Jacob  in  regno  cxlorum  ;  filii  autem  regni  xbunt  m 
tenebras  exteriores,  Eccc  mortales  estis ,  eccc  caniein 
puurescenlem  portalis ,  ei  sicut  unus  ex  principibus 
cadelis  :  sicut  honiines  moriemiiii  (Psal,  lxxxi,  7),  et 
cadetis  sicut  diabolus.  Quid  vobis  piodesl  medicina 
mortalitatis?  Superbus  diabolus,  tanquam  angelus 
non  hatois  *  carnem  morlaiem  :  lu  auteni  qui  accc- 
pisti  mortalem  carnem  ,  et  nec  hoc  tibi  prodest ,  ut 
tania  infirmitate  humilieris,  sicut  unus  ex  principil>u8 
cades.  Ipsa  est  ergo  gratia  beneficii  Dei  prima  ,  redi- 
gere  ^  nos  ad  confessionem  infirmitatis,  ut  qtiidquid 
i}oni  possumus,  quidquid  potentes  sumus,  in  iiio  si« 
mus  :  ut  qui  gloriatur,  in  Domino  glorictur  ( I  Cor.  i, 
51).  Qnando  infirmor^  inquit,  tunc  potens  sum  ( 11  Cor. 
XII,  lO).  Pro  iniquitau  erudisti  hominem  :  et  tabescere 
fecitti  sicut  araneamanimam  meam. 

19.  Verumtamen  vane  eonturbatur  omnis  homo  tii- 
vens,  Redit  ad  illud  quod  paulo  ante  commemoravit : 
qitamvis  hic  proficiat,  vane  ron/ur6a(iir  omnis  homo  vi- 
vens  :  vivens  uiique  in  incerto.  Quis  enim  vel  de  ipso 
bono  suo  securus  estt  Vane  conturbatnr.  Jactct  iii  Do- 
miiium  curam  suam  (Psal,  uv ,  23) ,  in  illum  jactet 
quidquid  soUicilus  est ,  ipse  iiutriat ,  ipse  custodiat. 
Qurd  enim  in  hac  terra  cCrlum  est,  nisi  mors?  Con- 
siderale  omnia  omnino  vel  bona  vel  mala  vitae  hiijus , 
rel  in  ipsa  justitia ,  vel  in  ipsa  iniquitate  :  quid  hic 
certum  est,  nisi  mors?  Profecisti  :  quid  sis  hodie , 
scis ;  quid  futurus  sis  crastino ,  nescis.  Pcccator  es : 
qiiid  sis  hodie,  scis;  quid  sis  crastino,  nescis.  Spc- 
ras  pecuniam ;  incertiim  cst  an  proveniai.  Speras  uxo- 
rehi;  incerlumest  an  accipias,  vel  qualcm  accipias 
Speras  filioS;  inccrtum  est  nn  nascantur  :  nad  suiit ; 
iiiccrtum  est  an  vivaiii  :  viviint,  incerttim  est  nn  pro 
ficiani ,  an  deficiant.  Quocumque  te  vertcris ,  iiicert:^ 
omnia  :  sola  mors  certa.  Pauper  es;  incerium  csi  ;\n 
ditescas :  indoctus;  incertum  est  an  erudiaris  :  inii>e- 
cilltis;  iiicertum  esl  an  convalescas.  Natus  cs ;  cerium 
est  quia  morieris:  ct  in  hoc  ipSo  quia  mOrs  ipsa  certa 
est,  dics  mortls  incertus  est.  Inter  haec  iiicena  ,  ubi 
soia  mors  ceria,  cujuseliam  hora  incert.i,  et  sota  nitil- 
ttim  cavetnr ,  quae  nullo  niodo  devitatur ,  ontni^  homo 
vivens  vane  conturbatur. 


'  lUi  Mss.  At  Edd.:  Fortes  esse  dicuniur  emnes  mpierbi, 
iuArmi  hmmles,  td$o  vkerunif  ete. 
3  tlic  in  I-Ald.  additum  tuerat»  DixU  etiam :  quod  a  Mss.abe9t. 


*  Msd.:  Bunc  infinnum  inverdf  mneUtai  fcTtei  ittvOtt, 

•  sic  er.  et  iiss.  M  ix)v.,  mm  habtL 
•Aliquotllsfi.yredtrt. 


«9  ENARRATIO  IN 

iO.  [ven,  45.]  Ergo  inter  hxc  jam  transiliens,  jani 
fn  quibiisdain  superioribus  agens ,  hsec  ima  eoniem- 
neaSy  Inter  bsec  positus»  Exmtdi^  ioquit»  ora^nm 
meam.  Deqttlbusgaiideam,  dequibusgemamT  De  trans- 
actis  gaudeo»  pro  bis  qu«  reslaot  gemo.  Exaudi  orm' 
lionem  meam  et  deprecalionem  meam  :  aimbu»  pereife 
kcrymai  meat.  Nuoiquid  enim  quia  taota  transiliTi , 
quia  tanla  transcendi,jaro  nou  fieo?Nonne  muiionM- 
gis  fleoT.Quia  qui  apponit  seientiam,  apponit  doiorem 
[Eccle.  1,  i8).  Nonne  quanto  ^  magis  qood  abeatdesi- 
dcro,  tnnto  magis  donee  teniat  gemo»  taoto  magisdo- 
nec  Tcniat  fle6?Nonne  tanto  magis,  quaiilo  roagiscre- 
brescunl  scandala ,  quanto  magis  abuudal  iniquiias , 
qaanto  *  magls  refMgesctt  cliariuis  multoruro  (JfoUii. 
ixiT,  12)?  Dico,  Quii  dabii  capiii  meo  atptam,  et  ocu" 
Ihmeie  foMent  lacrymaruiH{Jerenu  iz»i)?  Exaudi  ora- 
iionem  meam  et  deprecaiionem  meam  :  auribus  percipe 
incrymas  mea».  Ne  sileas  a  me.  Ne  obsurdescam  in  »ter- 
num.  Ne  dleas  a  me  :  audiam  te*  Occuiie  enim  dicit 
Deus ,  roultis  in  corde  loquitur  :  et  roaguus  ibi  soiius 
in  magno  sUcBlio  cordis ',  quando  magna  voce  dicit, 
Satue  tum  ego  ium.  Dic^  ioquit,  animm  meof,  Salus  tua 
ego  ium  {Pial,  xxsrr,  5).  Ab  hac  voce,  qna  dicit  Deus 
antm»,  Saius  tua  ego  sum^  oplat  ne  sileator  ab  iilo.  He 
uleas  a  hm. 

ti.  QuQRMm  imfuiliaus  ego  sum  apud  ie.  Sed  apud 
quem^  iDquilinus?  Apud  diabolum  cum  essem,  inqui- 
linus^ram,  sed  inalum  domuxdium "  babebam :  nuoc 
autem  jam  quidem  apud  te,  sed  adhuc  inquilinus.  Quid 
esl,  ff»|ui(imisf  Unde  migraiurus  aum ,  noo  ubi  per- 
petuo  mansartis.  I3bi  perpetuo  sum  mansuruS)  dicalur 
domus  mea :  uhde  migraturus  sum,  inqullious  sum  * : 
ted  tamea  apiul  Deum  meum  sum  inquiiiniis »  apud 
qncm  domo  aceepia  mansurus  sum.  Sed  qun  domus 
esi,  quo  migraodum  esl  ei  hoC  inquilinatut  Recogno<* 
sciie  illam  domum ,  de  qna  dieit  Aposiolus  :  Babita' 
tionem  futbenm  exDeo^  domum  nan  mahu  factanit  osur" 
nam  tfi  coslis  (11  Cor,  v ,  i).  Si  domus  haec  «lerna  est 
hi  cobIis  ;  eum  ad  eam  venerimus,  inquilini  non  erimus. 
Qoomodo  enim  eris  inquilinus  in  «terna  domo?  Hicatf- 
lem  ubi  diclunis  est  Domlnus  domus,  lligra,  el  quan- 
do  dictnrus  est  nescis,  paratns  esto.  Desiderando  a«- 
lem  domum  aslemam  paratus  eris.  Nec  succeiiseas  ei, 
qnia  cum  vult  dicit,  Higra.  Non  enim  caHtiooem  Iq- 
cum '  recii ,  et  placito  quodam  se  obstriuxil ,  et  oou- 
diicior  domus  accessistlcerta  pensiope  a^  certum  lem- 
pus  :  quando  vult  Dominus  ejus,  Biugraturus  es.  Ideo 

1  Aliqoot «».:  mme  foms  magls  quad  abea. 

*  si^  merioris  DOtae  Mss.  Edd.  vero :  Aomie  quanio  magis 
crescimt  tcandaUij  quanto  magis  ainauiai  inigmtas ,  tanto 
niaqis  refrigescitf  ete. 

*  (Kio  uss.,  corporis. 

^^ms  At  edd4  ^  omnf  f«  tofiu/tnifs. 
B  Eiid.,  domifiifm.  Mss.alUioot,  dofnioMm.  Sed  verias  va- 
lic.  cliveg.,  domnadium,  Nam  domDaediussiveoQmiuaodiiis 
dcilur aedi uu domiinis ;  oroODupturqoe  invicero  domna> 
dius  et  inq^dyiMs.  uiiMHultniia  KolaousFelicem  mariyrera 
domiKediuiu  suum  vociial ,  et  in  eumdem  Nala.U7,  cauit ; 
^am  quid  poUusve  priusye  caoeadum 
suadpiam  Pelids  opus ,  qaam  quod  niihi  tectis 
Ipse  meis ,  qnikN»  esi  idem  domioaxlius,  egtt. 

*  Kdd.:  vnde  ndgraturus  sum^  quaiis  ise  ,  jam  mngnus 
inqtdltnussmn.M,  Mss.carent  verbis  isti6,^^'s  i«(eyam 
maamts. 

^  iicwes.  kiM^  fecU. 


I>SALMUM  XXXVin.  450 

eoim  gratis  manes.  Quia  inquUinut  ego  sum  apud  le^  et 
peregrtnui.  Ergo  ibi  patria»  ibi  domus :  tnfiuVmia  apud 
te,  ei  peregrinui.  Et  bic  sobauditur  apud  te.  Multi  euim 
peregrini  suni  oum  diabolo  :  qui  autem  jam  credide- 
runl  et  fideles  sunl,  peregrini  quidem  sunt,  quia  non- 
dum  ad  iiiam  patriam  domumque  venerunt ,  sed  la- 
men  apud  Deum  sunl.  Qumudiu  enim  sumiii  in  cor* 
f»re,  peregrinaniur  a  Domino  :  et  ambimut,  sive  hie 
manenles,  stn  peregrinaHtes,  plaeentes  UU  eae  (11  Cor. 
VI ,  9).  Ei  peregrintu  ^t  inquUinui  :  tic^  omnet  po- 
<rei  mei.  6i  ergo  sicul  omues  patres  mei,  diciu- 
rus  sum  me  non  migraturum ,  cum  illi  niigrave- 
rint  7  Alia  conditioiie  mansurus  sum ,  qnam  illi  man- 
seruni  ? 

22.  [veri.  14.]  Quid  ergo  resui  ut  pelam,  quia  binc 
sine  dubio  migraturus  sum?  Rendtu  ^  mM  ut  refrige' 
rer  priutquam  eam.  Yide .  vide  Idithun ,  quos  nodos 
habeas  remiitendos  tibi,  qiiibus  remi^is  refrigerari 
vis  priusquam  eas.  Uabes  enim  aliquos  xslus ,  n  qiii- 
bus  vis  refrigerari .  el  dicis ,  Refrigerer;  et  dicis,  Re- 
mitte  mihi.  Quid  remiltei  libi*  nisi  forte  illum  scfopo- 
lum  ubi  dicis,  et  unde  dicis  :  Dinutie  nobis  debita  no- 
slra  {Mauh.  vi ,  12)  ?  RemiUe  mihi  priusquam  eam ,  ei 
ampliusjam  nonero.  Immunem  me fac a peecatis prius- 
qoam  eain,  ne  cum  peccaiis  eain.  Remiite  mihi,  utre- 
quiescam  in  conscienlia  mea ,  ut  exoiierata  sit  xslu 
soliioitudinis  :  qua  soUiciludine  curam  gero  pro  pec- 
calo  mco.  Remitte  mihi  ut  refrigerer,  aiite  omnia,  pnus- 
guameam^  et  antpliusjam  non  ero.  Si  enim  mihi  non 
remiseris  ul  refrigerer,  ibo  et  non  ero.  Priutquam  eam : 
quo  •  si  iero,  jam  non  ero.  Remitte  mihi  ut  refrigerer. 
fisl  qmesiio  oborla,  qoomodo  jain  non  erit.  Ecce  jam 
non  il  ad  requiem?  Quod  averiat  Deus  ab  Idilhun  t  Ibil 
enim  plane  Iditbuo ,  ad  requiem  ibit.  Sed  fac  aliquem 
iiiiquam,  non  Iditboo,  nqn  transiiientem ;  hic  thesau- 
riiaiitem,  incabati>rem,  iniquum,  superbum,  jactao^ 
lem ,  olaiam ,  pauperis  anle  januam  jacentis  contem- 
ptOrem  :  nonne  et  ipse  eril?  Quid  est  ergo ,  non  ero  f 
6i  enim  dives  itle  non  erat,  quis  est  qui  ardebat?  quis 
estquiguuaioaquasde  digiloLazari  siillari  in  Jinguam 
aoam  desiderabat?  quis  est  qui  dicebat :  Paler  Abra- 
hanif  mitte  Laaarum  {Lue.  ivit24)?lltlque  qui  loque« 
retur  erat ,  et  qiii  arderet  erai :  el  qui  resurgat  in  fi- 
nem»  et  qui  cum  diabolu  xtemo  igne  damneiur.  Quid 
est  ergOft  nou  ero,  nUi  respiciat  iste  Idithun,  quid  cst 
esse,  et  non  esse  ?  Vidqbat  enim  lUtim  linem,  quo  cord<^ 
poierat,qua  memisacie  valebal,  quem  sibi  osiendi 
deaideraverat  dieens  :  ISoium  fac  mi/it,  Domine,  finem 
meum.  Videbat  Aumerum  dierum  suorum  qui  est :  :ii' 
lendebat  infra  onioia  qu»  sunt,  in  comparatione  illius 
«sse,  non  essa  t  et  se  noo  e^se  dicebal.  llla  enim  pcr- 
mauent;  ista  niotabiiia  sont,  mortalia,  fragilia :  et  du- 
lor  ipse  sternus,  pleous  corroplioQis ,  ad  boc  non  Sl- 
niiur,  ut  sine  iit^e  finiatur.  Respoxit  ergobeatain  illam 
regionem,  beatam  patriam,  beatam  domum.  ubi  par- 
licijpea  sbnt  aaoeli  vilse  sempitern»  atque  meommuta- 

<  Er.,  dittutte  me.  t/)v.,  remHte  me.  Ai  hbs.,  dimUte 
tmhi^  aut,  xenptu  uaVit. 

'  Kr.  ^l  unus  Ms.,  qn^.  )*au1op06t  homm  verberum  looo: 
Es^  qmaUf  oborta,  nooimili  cdd.  ilott  liabent  iiisi|  Ut. 


4M 

bili»  veriuib  :  el  llmait  eilia  ire,  ubi  non  csi  esse ; 
ibi  degiderans  esse,  ubi  esl  summum  esse.  Propier 
hanc  ergo  comparalionem  inler  uirumquc  consutuius, 
adbuc  limens  dicit :  RmilU  miiii ,  ul  refngererfinn$- 
guameam.et  am,,/i«  i«n  no«  ero.  Si  enim  m.bi  non 
rcmiseris  peccaia ,  Ibo  in  «lernum  abs  le.  Et  a  quo 
ib<)  in  a^tenmm?  Ab  illo  qui  diiit,  tgo  sim  ^ 
snm  :  ab  illo  qui  dixil,  Dic  (ilm  Uraei.  flui  «I 
^,„-,lr  me  ad  vo.  (Exod.ni.  44).  Ab  eo  ergoqm 
vcre  est  qul  in  conirarium  pergit ,  ad  non  esse 

^'Shaque  fraires  mei,  elsi  onerosus  fui  labori 
corporisvesiri,  ferie  ^ ;  quia  et  ego  labomi  :  et  ve- 
re  dico,  quiaistumlaborem  vos  vob.s  facU.B.  S.  enim 
senlirem  vos  fastidire  quod  dicitur,  cito  lacerem- 


IN  PSALMUM  XXXIX 
ENAI\RATIO. 

SBMIO  AD  POWUM* 

1.  Omnia  qua.pra.diiit  Dominus  "O^.^^' J^^^J'^ 
sios,  panim  facia  cognosci.iius  parl.m  futura  sj^ 

Is^uncta  tamen  complebuniur  q«.a  venus 
;"dicU.  et  quam  ndeliler  dicil.  lam  ^^-^J^^^^ 
Qui  credit.  venientibus  tetab.lur:qui  «<>«  credit, 
venienlibus  coufundetur.  Yenient  lamen  ,lla  s.ve  vo- 
en"bushominibus.sive  nolentrbus.  s.ve  credenU- 
us,sive  non  credentibus,  sicut  ait  Apos^lMS  :  S , 

fiLhpermanet^negare  uipsum  non  poe^l  (lir,m. 

„  12  i5).  Prui  caBieris  tamen.  fratres,  hocmemen. 

otebreve  ct  hoc  tenete  quod  modoex  Evai^eho 

omnes  audivimus.  Qui  perHUraverii  u^  injnem. 

hicsalvnsenKMoith.  1.42;  el xx.v  i5 ).  Jam  f^ 

tres..osiriiraditi  sunt  inconciUa.  d.xerunt  causas 

apudinimicos  quos  diligebant ;  pr«suieni..t  e.s  et 

nuanum  potueruul  correpiionem,  et  quaniam  value- 

runldileciionem:et  sparsus  est  sanguis  juslus,  el 

illo  sanguine.  tanquam  seminalione  per  lolum  mun- 

dum  facia.  seges  surfexit  Ecclesi».  Co..sequens  au- 

temtempusest  scandalorum  et  simulalionis  el  len- 

lalionum,  per  eosqui  dieunt :  Eece  hic  est  CimUui, 

ccce  illic  ( Id.  XX.V.  45  ).  Hostis  ille  nosicr.  lu.ic 

fco  fuii,  cum  aperie    saviebat :  medo  draco  esl, 

rum  occuUe  Insidiaiur.  We  aulem  cui  dlclum  est, 

ConcuUabiB  leonem  etdraconem  (  Psal.  xc,  15  ).  quo- 

,r,;un  corpusejus  ctmembra  ejus  soraus,  sicutcon- 

culcavit  Iconem  pedibus  patrum  nostrorum  aperle 

\s.cvientem.  et  ad  passiones  roartyres  allraheMiem, 

\ia  modo  draoonem  conculcet  %  ne  nobis  .ns.d.eiur. 

Dcquo  dracone  nos  cauios  faciens  Aposlolus  ait : 

Aptati  vosuni  «>o  virginm  caetam  exinbere  Chmto  : 

imeo  autem  ne  sicut  eerpens  Evamuduxit  aslutta  jua, 

sic  et  vestr0  mentet  corrumpantnr  a  casatate  qum  eHm 

Uristo  Jesu ( 11  Cor.  x..  4  ).  Serpens  ergo  iste  adiil- 

tei  aniiquus,  virginiuiem  corrumpendam,  non  car- 

t  s.c  allqttot  Mss.  Al  Lov.,  cerU  tUU  quia :  et  paulo  infra, 

Qncdlcal. 


S.  AUGOSTINI  EPISCOPI  *^^ 

nis,  sod  cordis  Inquirit.  Sicul  aulem  aduller  honio 
lciatur  in  nequitU  sua,  cum  carnem  corrumpit ;  sic 
et  diabolus  iaetaturquandomenlemcorrumpU.  Sicut 
tuiem  patribus  nostris  adversus  leonem  opos  ertt 
paiienUa.  sic  nobis  adversus  draconem  vigilantia.  Per- 
secutio  Umen  sive  a  leone,  sive  a  dracone.  nunquam 
cessatEcclesi»  :  el  magis  meluendus  est  cum  fallii, 
quamcumssvit.  lllo  tempore  cogelMit  Chrislianos 
aegare  Cliristum ;  isloautcm  lemporedocel  Christia* 
nos  negare  ChrisUim  :  tunccogebat,  uuncdocet.  Tunc 
ergo  ingerebat  violentias,  nunc  insidias  :  videbalur 
tunc  fremens,  lubricus  nunc  et  oberrans  difAcile  vi- 
detur.  Qoomodo  anlem  tunc  cogebat  Christianos  ne- 
gare  Cbrisium,  apertum  est.  Attrahebantur  enira  ut 
negarenl  Chrislum,  et  conflientes  Christum  oorona- 
bantur.  Nonc    autem  docet  negare  Christum ;  ei 
ideo  fallit,quiaqui  docetnri.egare  Christum  ,  quasi 
nonsibl  videtur  recedere  a  Chrislo,  Modo  enimquid 
dicilur  ab  haereiicis  hominibns  (a)  christlano  catho- 
lico?Yeni,  esto  christianus.  Ad  hoc  dicitur,  Esio, 
ttt  dieat,  Non  sum?  Aliud  longe  est,  Veni,  csto  diri- 
sHanus  ;  aliud.  Veni,  n€f  a  Christum.  Apertnm  roa- 
lum,  fremitus  leonis  a  longe  auditur,  a  longe  cavelur. 
Applicat  se  lubricus  draco,  occuliis  lapsibus  serpens, 
leni  iractn  ^  subrepens.  aslulo  sibilo  immurmurans, 
et  non  diclt,  Nega  Chrisium.  Nam  eum  coronatis 
mariyribus  quis  audiret  ?  Sed  dicit,  Eslo  chrisiianus. 
El  ille  mirabili  ■  voce  percussus.  sl  nondum  veneno 
peneuratus  est,  respondet,  Plane  cbristuinus  sum. 
Si  autem  moveiur,  et  denle  dracoois  captus  est ', 
respondet,  Quare  roihi  dicis,Eslo  chrislianus?  quid 
enim,  non  sum  christianus  ?  Et  ille,  Non.  Ergo  non 
8um?Non.  Ergonuncfiicnie  chrUtianum,  si  non 
sum.  Veni.Sed  euro  ioierrogari  coBperis  hbepisco- 
po  quis  *  sis,  noli  diccre,  Chrislianus  sum,  aut  Fide- 
Its  sum,  seddic  non  te  esse,  ut  possisesse.  Cum 
enim  audierit  confessionero  christiani  Melis,  reba- 
ptizare  (6)  non  audet :  cum  autem  audierit  quod  non 
.  sit,  dat  illi  tanquam  quod  non  habebai;  nt  quasi  ipse 
sit  exlra  culpam,  quia  secuiidum  vocem  ejus  focit. 
Ubi  quscro  abs  le,  haerelice,  cur  le  exira  culpam  pu- 
las  ?  Quid  hac  voce  audio  '  ?quia  non  lu  negas,  sed 
ille  negal  ?  Si  habet  cOlpam  qui  negat ,  quid  qui  do- 
cet  *  negare  eum  qui  negat  ?  liane  vero  tu  exira  culpam 
es ,  quia  ^  £icis  docendo  christianus ,  quod  faciebat 
minando  paganos?  Et  quid  agis  ?  Nuroquid  toilis  quod 
babet,  quia  negavii  quod  habet?  Non  facis  ut  non  ha- 


«  Er.  et  fere  omues  Mss.,  tem  taOu. 
•  seplem  Mss.,  miserabUu  j    -.       . 

» to  Mss.  aliquot,  adUusest.  Uk  quttwsdam,  adusius  est. 
mMs,  aUritusest. 

I  Sf  aliqw  t  prob«  nol«  Ifts.  At  ^^^ 
dio,  etc.,%ttw  «n  qn  docei  negare,  eic, qus  fac» do- 

^"^KmTqtd  negatj   quidest  quidccet.  Er.  etLov.,^ 
negat,  quis  ett  qm  docet.  AtMss..  qmd  qm  douL 
^ET.et  Loilextraculipmnes.qMraas,  elc  Aro.  et 
Vss..quia. 

(a\  DonaUstis. 

(b)  Quia  scilicet,  per  imperat  lep  consutuus  pDenK 
veliium  erat  iterari  bapUsma.  vide  cod.  ih.  hb.  16,  lO. 
jvc  sancUtm  bapHsma  UereUtr. 


4-.'5 


ENARRATIO  IN  PSALHUM  XXXIX. 


bett»  sed  ut  od  pttnain  babeat.  Qaod  enim  babei, 
babel.  Baptismus  ille  tanquam  cbaracter  inflxus  est : 
ornabat  miiiiem ,  conTincit  deseriorem.  Qoid  enim 
bcls  ?  Christum  imponis  super  Chrisiom.  Si  simplex 
esses,  Chrislum  non  duplicares.  Deinde ,  quaeso  te, 
ob.itus  es  quod  lapis  est  Chrtstus ,  et  Lapidem  quem 
reprobavcrunt  (edificantes ,  hic  facltu  eti  in  cajml  on- 
fuU  {PsaL  cx?il ,  22 ;  Matih.  x»,  42 ,  ell  Petr.  ii» 
4,  7)?  Si  ergo  lapis  est  Christns,  et  Cbristum  vis  Im- 
ponere  super  Cbrislum,  excidit  tibi  quod  audivisli  in 
Evangelio»  quia  lapis  super  lapidem  non  sLibit  (MaUh. 
XXIV,  2)?  Tantum  autem  valet  junctura  charitatis,  ui 
quamvis  multl  lapides  vivi  in  siructura  tempii  Dei 
convQniant,  unus  lapis  ex  omnibos  fiat.  Tu  autem 
discidistl  te ;  ab  aediflcatione  revocas ,  ad  ruinam  vo- 
cas ;  et  abundant  bae  insidiae »  et  non  qniescunt  :  et 
videmus ,  et  toleramus,  et  quantum  possumus  repri- 
mere  conamur,  disputando,  convincendo,  conve- 
niendo ,  terrendo ,  tamen  in  omnibus  *  diligendo.  El 
cam  haec  nobis  agentibus  perseverant  in  malo,  et  cor 
noslrum  de  fraternis  mortlbus  coniabescit,  cum  eos 
qui  foris  sunt  dolet ,  his  qoi  intus  sunt  timet ,  per  an- 
gustias  multiformes  et  incessabiles  tentationes ,  qui« 
bus  abundat  h»c  vita ,  qoid  facturi  sumos?  £x  abun- 
dantia  enim  iniquitatis  fit  quidam  torpor  cbaritatis  : 
tpMniam  ahundami  iniquitas ,  refrigesdt  eharilat  mic/- 
torum.  Et  quid  sumus  facturi ,  nisi  quod  sequitur,  si 
lamen  ipso  adjuvanle  possimus :  Qm  penemaverii 
nsque  ifi  /!iim,  hic  to/mM  erit  (iM.,  42, 15)T 

2.  [vers.  2 ,  3.J  Ergo  dicamus  quod  Iste  psalmus  : 
Sustinens  tustinui  Dominum.  Susiimns  susiinm ,  non 
quemlibet  homincm  promissorem ,  qol  possit  fallere 
el  falli ;  non  quemlibet  hominem  consolatorem,  qui 
poiest  trisUtia  sua  ante  tabescere,  qnam  me  reflcere. 
Consoletur  nie  frater  homo  cum  trlstis  estmeeum; 
sioiul  gemamus,  slmul  fleamus,  simul  oremus,  simul 
Buslineamus ;  quem ,  nisi  DonUnuni  qui  promissa  non 
auiert,  sed  diflSert?  Exhibebil  profecto,  exbibebit; 
quia  multa  jam  exliibuit :  et  nihil  de  Dei  veritate  * 
formidare  deberemus ,  etiamsi  ntbil  adhuc  exbiberet. 
Ecce  jam  putemus  ita,  omnia  promisit ,  nondum  ali- 
quid  dedit :  idoneus  promissor  est ,  fidelis  redditor ; 
to  tantum  esto  pius  exactor,  etsl  parvulus ,  etsi  infir- 
mus,  exige  misericordiam.  Non  vides  teneros  '  agnos 
capiiibos  polsare  ubera  matrum,  utlacte  satientur? 
5irt/jnefis,  inquit,  iustinui  Dominum.  Et  quid  ille?  An 
avertit  se  a  te ,  an  susiioentem  eontempsit,  an  forte 
non  vidit?  Non  plane  Ita.  Sedquld?  Et  attendU  ml/it, 
eiexaudivit  depreeationem  meam,  Altendit,  elexaudi- 
vtt.  Ecce  non  frustra  sustinuisti :  super  te  oculi  ^us, 
ad  te  aures  ejos.  Oculi  enim  Domini  euperjuetost  et 
auree  eftis  tii  precee  eorum.  Quid  ergo ,  cum  male  face- 
res,  cum  eom  blasphemares,  non  videbat?  non  au- 
diebat?  Et  ubi  esi  quod  in  ipso  psalmo  dictom  est, 
Vttl^iif  mirM  DominisuperfadenUs mala?  Sed  utquid? 
Ct  perdal  de  tma  memmam  eomm  (Psat.  xxxui ,  16, 

>  Er.  et  aliquot  uss.,  iamen  omnes  diHgendo. 

*  vaiic.  Ms.  ei  Donuulli  e  Gallic.,  de  Joei  fimmate. 

•  tr.  ei  |)leriqMe  iiss.,  perbrem  agnos.  colb.  codex,  per 
freqesagnos. 


AU 


17).  Ergo  et  cum  malos  esses,  attendebat  le,  sed  non 
attendebat  tibi.  Proinde  iste  qui  susUnens  sustlnnif 
Domiuum,  panim  ei  fuitdicere,  Aitendit  me ;  Atten- 
dii  mihi,  ioquit,  id  esi,  consolando » atlendil ,  ut  mihi 
prodesset.  Quid  attendit?  Ei  exauditni  deprecaiionem 
meam. 

3.  Et  quid  tibi  prajstitit  ?  quid  tibi  fecil?  Et  eduxH 
me  de  lacu  mieeria,  ei  de  luto  Hmi  :  ei  siatuit  eupra 
petram  pedes  meos ,  ei  direxii  gressus  meos.^  El  immisH 
in  os  meum  canticum  novum ,  hymnnm  Deo  nostro. 
Magna  bona  praestitlt,  et  adboc  debitor  est :  sed  <|ni 
hac  reddita  jam  tenet,  de  caeterlscredat,  qui  •  credere 
debuit  et  antequam  aliquid  sumeret.  Rebus  etlam 
Ipsis  persuasit  nobis  Dominus  noster  fldelem  se  esse 
promissorem,  largum  dalorem.  Qaid  ergo  nunc  fecit? 
Eduxit  me  de  lacu  miseriw.  Qais  est  lacus  miseri»  f 
Profundius  iniquiutis,  ex  carnalibus  concupisceniiis. 
Hoc  est  enim,  et  de  luto  iinn.  Unde  te  eduxlt  ?  De  pro- 
fuudo  quodam.  Unde  in  alio  psalmo  clamabas :  De 
profundis  ciamavi  ad  te^  Domine  (Psai.  cxxix,  i).  Et 
qui  jam  de  profuodo  ciamant,  non  penitus  in  profoii- 
do  sonl :  clamor  ipse  jam  levat.  Sunt  alii  profundius 
in  profundo,  qui  nec  sentiunt  se  esse  In  profundo. 
Tales  sunt  superbl  contemptores ,  non  pit  deprecato- 
res,  non  lacrymosi  clamatores  :  sed  lales,  qnalesalio 
loco  Scriptura  designat :  Peceaior  cum  venerit  w  pro^ 
fundummahrum^  eontemnit  (Prov.  xviii,  3).  Gui  enim 
parum  est  esse  peccaiorem ,  nisi  etiam  non  sil  peoca- 
torum  suorum  oonfessor,  sed  defensor,  altius  In  pro- 
fondo  est.  Ule  autem  qul  de  profundo  exclamavit, 
Jam  ab  imo  profuiidi  caput  ut  clamaret  levavit :  au- 
ditus  est,  eductus  est  de  lacu  miseriae,  et  de  luto  limi. 
Jam  habet  fidem ,  qoam  non  habebat ;  habet  spem, 
sine  qua  erat ;  in  Christo  ambulat,  qui  in  diabolo  er- 
rabat.  Ideo  enim ,  Poiml ,  inqoit ,  siipr0  petram  pedes 
meos^  H  tUrexit  gressus  m^s.  Petra  autem  eral  Chri- 
stus  (ICor.  X,  4).  Simus  super  peUram,  dirigantQi* 
gressus  nostri :  opus  est  umen  adbuc  ut  ambulemus, 
ut  ad  aliquid  perveniamus.  Nam  Paulus  apostolus, 
jam  super  petram  ,  jam  directis  pedibus  suis ,  quid 
dicebat?  Non  quia  jam  acceperim  ,  autjam  perfectus 
sf m  :  fratres ,  ego  non  arbiiror  me  apprehendisse.  Quid 
ergo  tibi  praestitum  est,«  si  non  apprebendisti  ?  Unde 
gratias  agis ,  cum  dicis  :  Sed  misericordiam  consecutus 
sum  (\  Tim.  i,  13)?  Quia  directi  sunt  pedos,  quia  jam 
supra  petraro  ambulat.  Quid  enim  alt  ?  Unum  autem 
qum  retro  oblitus.  Quae  retro?  Lacos  miserise.  Qnid 
est,  retro?  Limus  luti,  concupiscentis  carnaies,  te- 
nebrse  iniquiutnm.  Qucf  reiro  obiiius ,  in  ea  qum  anu 
suni  extentus.  Non  se  dicerei  extentum,  si  jam  perve- 
nisset.  Extenditur  enim  anlmus  desiderio  rei  concu- 
pit»,  non  Ixtitia  consecutae.  in  ea  qwe  ante  sunt^ 
inquit ,  extentus ,  sequor  ad  palmam  supemm  vocaAonis 
Deiin  ChrisioJesu  (Philip.  lu,  12, 13).  Gurrebat,  se« 
quebatur  ad  palmam.  Et  alio  loco  jam  proximus 
palmas,  Cttrsum,  iUHuit,  consummavi.  Quandoergo 


^  Allquot  Mss.,  consulendo  . 
runt,  ut  mUd  prodesset  quod  a 
•EdlU,9Uir«At)kLss.,4ia. 


paulo  post  pleriqiic  fe- 
dii :  £i  exaudiviit  cic. 


435 


S.  AUGUSTINI  BMSGOPI 


496 


4icebat«'  Seqtun  od  paimam  tupemw  9ocationi$ ,  quia 
|jiin  pedee  ejus  ia  petra  directi  eraiit ,  jam  viani  bo- 
^am  aiDbulalat :  habeat  unde  gratias  ageret,  iiabe- 
bat  quod  peteret ,  gratias  agens  de  acceptis,  petciis  ^ 
debila.  De  quibus  acceptis?  De  indulgentia  peccalo- 
rum,  de  Uluminatioiie  fidei,  de  robore  npei,  de  flamina 
cbaritatia.  Unde  autem  adbue  Dominw  debitorem 
lenebat?  De  cmtero^  inquit,  wperett  ndM  carona  justi" 
iite.  Adiiucergo  roitii  aliquid  debetur.  Quid  debetur? 
Corona  justiiiai ,  quam  reddel  miki  Don^u$  in  illa  die 
juBUujude»  (11  Tim.  it,  7,  8).  Primo  benignus  pater, 
ut  eruerel  de  laeu  miBeri» ,  ut  donaret  peccata ,  ut 
liberaret  de  luto  limi :  postea  justus  judei ,  reddens 
bene  ambulanli  ()uod  promisit ,  cui  primo  ut  bene 
ambularet  donavit.  Reddet  ergo  Justus  judex  :  scd  qut- 
bua  ?  Qui  permeraverii  usque  in  finem ,  Idc  iahus  erit 
{Matik.  X,  23,  ei  xxiv,  13). 

4.  [ven*  4.]  Et  immisit  in  os  meum  eanticum  no- 
fnm.  Quod  canticum  novam  ?  Hymnum  Deo  noslro. 
Dicebas  forie  hymnos  diis  alienis,  veteres  hymnos ; 
quia  vetus  homo  dicebat,  noD  iiovus  homo  flat :  novus 
homo,  dicat  canticum  novum  :  innovalus  amet  nova 
^bus  renovaiur.  Nam  quid  antiquius  Deo ,  qui  est 
aiite  omnia,  et  aine  fine,  et  sine  iniiio  ?  Tibi  fit  novna 
redeuttti ;  quia  discedendo  factus  erae  vetus,  et  dixe- 
ras  :  Invetcravi  in  omnibue  iaimicis  meis  {P$aL  vr,  8). 
Dicimus  *  ergo  hymnum  Deo  nosiro,  et  ipse  hymnus 
llberat  nos.  Laudans  enim  invocabo  Dominum ,  et  ak 
iii\imids  nxeks  tahnu  ero  {Psal  xvii ,  4).  Hymnus  est 
enim  canticuro  laudis.  Laudans  invoca,  non  repro- 
heudens.  Quando  enim  invocas  Deum,  ut  premat  \nU 
iqicQm  tuuro,  quando  de  malo  alieno  gaadere  vis ,  ec 
ad  hoc  malum  iuvocas  Deam  ,  participem  eum  iaeia 
malitiae  tuse.  Si  parlicipem  eum  facis  malitiae,  non 
ergo  laudans  invocas,  sed  reprehendens.  Talem  enim 
pulas  Denni,  qnalis  lu  ca.  Unde  libi  alio  loco  dieitur : 
Hac  fecisii ,  et  tacui ;  suspieatui  es  imquitaiem  *,  quod 
ero  tibi  sinuli»  {Psal»  xlix  ,  21 ).  Laodans  ergo  invoca 
Dominum  :  noli  eum  putare  similein  tibi ,  ut  similis 
fiaa  illi.  Estoie  enim  sicut  Pater  vester  perfecti ,  qui 
goleai  suum  orki  facit  super  bonos  et  malos ,  et  pluit 
iuper  justoi  et  iujusios  (Mattli,  v,  48,  45).  Sic  ergo 
lauda  Doroinum,  ut  nolis  male  inimicis  tuis.  Et  quan- 
tum  eia,.inqui8,  velim  bonum?  Quantum  tibl.  Non 
enim  de  tuo  accepturi  sunl  Mt  boni  sint ,  aut  quod 
illis  dahitur,  libi  ininuetur.  Inimicus  tuus,  quia  ma« 
lus  est,  inimicus  est :  fit  bonus ,  et  ainicus  erit ,  et 
fiocius  erit ;  ot  aimul  velis  possldere  quod  amabaa, 
{am  frater  erit.  Laudans  ergo  iovoca,  hymBom  dio 
Deo  lao.  Saerificium  laudis^  tLii^  gUmfioabii  me.  £l 
i^uid?  msijor  glorla  erit  Deo,  quia  glorificaa  eum? 
aat  addimus  gloriaro  Deo,  qoaiido  ei  dicimus,  Glori- 
fieo  te ,  Deua  meiis  ?  aut  sanetiorem  eum  facimas, 
qnando  diciinua,  Benedico  te,  Deus  meus?  Ipse  quan- 
do  nos  benedicit ,  facit  nos  sancliores ,  facii  nos  feli* 

}  Lov.t  petem  dimtui  debita.  verbam,  dimittiy  abest  ab 
Br.  et  MS&. 

*  sic  Mss.  At  Lov.,  dicamus  :  et  lafra ,  liberet  nos, 

*  Rdd.,  mique,  At  Mss.,  imquitatem;  sic  Ipslmet  edd.  in 
Paal  49. 


ciores ;  qnando  nos  glortficnt,  facit  nos  gloriosiores, 
facil  nos  honoraiiores  :  quando  earo  glorinbamus, 
nobis  prodest,  non  illi.  Quoroodo  enim  eum  l^lotifi- 
cainus?  Gloriosuin  dicendo,  non  faciendo.  Proinde 
quid  secutus  ait,  curo  diceret,  Sacrificium  laudis  glo- 
rificabil  me?  Ne  putares  te  aliquid  pr^lare  Deo, 
offerendo  illi  sacrificium  laudis,  Ei  ibi  est  vfa,  inqait, 
ubi  ostendam  ilti  salntare  meum  {Psal.  xlix,  25).  Vides 
quia  tibi  prodcrit  laudare  Deuro ,  non  Deo.  Laudas 
Deum  ?  Ambulas  viaro.  Reprehendis  Deum  ?  Perdi* 
disti  viain. 

8.  Et  immisit  in  os  meum  cantieum  novum,  hymnum 
Deo  nostro,  Forte  quaerit  nliquis,  quse  persona  loqua* 
tur  in  hoc  psalmo.  Breviler  dixeriro,  Christus  est.  Sed 
sicut  nostis,  fratres,  et  Siepe  dicendum  est,  Ghristus 
aliquando  loquitor  ex  se,  id  est  ex  capite  nostro  :  est 
enim  ipse  Salvator  corporis ,  eaput  nostmm ,  Filios 
Dei  natusex  virgine,  passus  pro  nobis,  resorgens  ad 
nos  justificandos ,  sedens  ad  dexteram  Dei  ad  ihier- 
pellandum  pro  nobis,  retribaturos  oknnia  in  jodicio 
bona  bonis,  mala  malis.  Gaput  nostrum  ille,  capot 
dignatus  est  corporis  fieri>  eamem  assomendo  a  iio- 
bis,  in  qua  moreretur  pro  nobis  :  quam  etiam  resiis* 
cilavit  propter  nos,  ut  in  illa  came  resorrectlonis 
nobis  praeberet  exemplum ,  at  sperare  disceremus 
quod  desperabamus ,  et  haberemos  jam  pedes  in  pe- 
trii,  ambolaremus  in  Ghristo.  Loquitor  ergo  aliqiiande 
ex  capite  nostro,  loquitur  aliquando  et  ex  nobis,  id 
est  ex  membris  suis  :  quia  etiam  quando  dixit ,  Esu- 
fim,  et  dediiiis  milu  mandueare  {Matth.  xxv,  55),  et 
membris  sois  loqaebalur,  non  ex  se.  Et  quando  dixil, 
SauUt  Sauie,  quid  me  persequeris  (Aet.  ix,  4)  ?  capul 
pro  membris  clamabat  :  et  tamen  non  dixii^  Quid 
persequcris  membra  mea?  sed,^iN'd  me  persequeris  ? 
Si  in  nobis  ipse  patitur,  et  nos  in  illo  coronabimur* 
Hxc  est  charitas  Gbristi.  Quid  huic  compararl  polest  t 
Ilujos  rel  hymnum  immisit  in  os  iiostrum,  et  dicit 
hoc  ex  membris  suis. 

6.  VidebuMjuitif  et  Ihnebunt^  et  sperabumt  in  Demi- 
ymm.  Videbunt  juai.  Qui  justi  ?  Fidelea :  qoia  juatns 
ex  fide  vivit  (Habac,  ii,  4»  elBom.  i,  17).  Etenim  ln 
Ecclesia  iste  ordo  est :  alii  praBceduot,  alii  sequon- 
tar :  et  qui  praecedunt,  exemplo  se  praebent  sequen- 
tibos ;  et  qui  sequuntur,  imitantur  prxcedentes.  Sed 
el  illi  qui  ae  exemplo  praebenl  sequentibus,  namqnid 
neminem  sequuntur?  81  neminem  sequantur,  erra* 
bunt.  Sequuntiir  ergo  et  illi  aliqnem,  ipsum  Chri- 
stum.  Meliores  quiqae  in  Ecclesia,  quibus  non  reman- 
sil  jam  bomo  qaem  imilenior,  qiiia  omnes  proficiendo 
superaverani,  Ipse  Ghristiis  eis  remanel,  quem  usque 
in  flnem  seqiianlur.  Et  eerattis  ^  ordinatos  gradus 
per  Paulum  apostolum  diceniem :  !mitaioree  mei  estote, 
iicut  et  ego  Chriiti  { I  Cor.  iv,  16).  Ervro  qoi  Jain  dire- 
clos  gressus  habent  in  petra,  forma  sinl  fidelibus  : 
Sed  forma^  inqult,  eeio  ^eHbm  (1 7fm.iv,  H).  fy^l 
fideles  sunt  justi ,  qui  attendentes  eos  qui  se  in  bono 
praecedunti  imitando  sequuntur.  Quomodo  gequun- 
tur?  Videbunt  juiti,  ei  rrm^vnf.  Yidcbuni,  et  time 
>  BlaximaparsUss.:  Et  cliaritas  ordinat  hoi  qradus. 


437 


ENARBATIO  IN  PSALMl  M  XX\1X, 


458 


buiii  leqoi  y'm  nv^iljia,  cum  videni  quosqiie  meliores 
jnm  el^iase  Tias  bopas ;  ^t  imn%  in  ^nimo  smq^ 
qiicinadinodum  solenft  dieere  Tiaiores,  aiiendaolea 
alios  cum  privsumpHone  ambulanie^  in  via ,  ipsi  ad-. 
liuc  inccrii  vi;i),  ei  quasi  Quciunnies  qua  eant,  dicun^ 
sibi :  Nun  A  u&ti*a  illi  hac  euqif  quaudo  iiio  euni  quo 
nns  ire  volumus ;  e(  quare  cum  magna  fiducia  hae 
euni,  aisi  quia  illac  ire  perniciosum  esi?  Yi4ebutt$ 
n-^o  funif  et  tim^buui,  Angu^iam  viam  videni  Imc, 
latam  Tiain  Tideni  illac  :  bac  vident  paucos,  illaq 
mulios  {MaHk.  vii,  13,  14).  Sed  si  jusius  es,  i^oli 
nuinerare,  sed  appende;  siaieram  aflTer  sequain,  noii 
dulnsam,  quia  juslus  appellatus  es  :  Vi^e^iiii^  jKi/if  e^ 
tiaiebHm^  dieium  esi  de  le,  Noli  ergo  nomerare  turhas 
buminum  ioecdeitics  latas  vlas,  impleiiies  crastinum 
circumi  civilatis  Nalalem  clamando  celebraiiU)s,  civir 
taiem  ipsam  male  viveudo  turpanies.  Noli  ergo  illos 
auendere ;  multi  sunt,  et  quis  numerai  ?  Pauci  aiitem 
per  viam  aiifustam.  Prorer ,  iiiquani ,  stateram ,  ap* 
peude  :  vide  contra  pauca  graua  quaniam  paleam 
leves.  Hoe  agaut  fHieles  jusii  qui  sequunlur.  Quid  ^ 
llli  qui  praaceduni?  Non  supcrbiani,  non  se  CKalieni, 
Qon  decipiant  sequenies.  Quomodo  possunt  decipcre 
seqqentes?  Promiltendo  ilUft  in  se  saliitem,  Quid 
ergo  debeni  ilii  qni  sequuiitur?  Vi<tebunt  jn$ti^  §t 
fime^uni,  et  tp^abunt  in  Doamum :  non  in  eos  a  qui^ 
bus  pnBceduniur  :  sed  aiteudcndo  prapoedenles  SQ, 
sequuiitur  quldein  ei  imitaniur,  sed  quia  cogjtan^  ,i 
quo  acceperiut  jlli  ui  pra^cedani,  ei  in  eum  sperant. 
Quamvis  ergo  istos  imilentiir,  spem  suam  tamen  iii 
illo  ponuni,  a  quo  ei  isii  acceperunt  unde  tales  sun(. 
Videbunt  jux/i,  et  timebunty  et  $perabunl  in  Dominum : 
quemadnioduni  in  alio  psalmo ,  Levavi  oculos  meos  in 
montes,  in|elligimus  moutes,  claros  quosque  et  ma- 
gnos  Ecclesix  spiriiualcs  viros,  magnos  soliditate, 
non  luniore.  Per  ipsos  nobis  Scriptura  omnis  dispeu- 
snia  esi;  Prpplietx  sunt,  Evaugeiistae  sunl ,  dociores 
boni  sunt  :  illiic  levavi  oculos  meoM  tfi  montes ,  unde 
teniet  auxHium  mi/tt.  Et  ne  humanum  pulares  auxi- 
lium,  sequitiir,  et  dicit :  Audlium  meum  a  DominOt 
qui  [ecil  coelum  ei  lerram  (Psal,  cxx ,  1 , 3).  Videbunt 
)u<(f,  ei  timebunt,  el  sperabunt  in  Dominum. 

7.  [ven,  5,1  Eia  qui  ypluni  sperare  in  Dominum , 
qui  videni  et  iiment,  timeani  ambulfue  viaa  q^filas, 
vias  latas;  eliguni  viam  smgustam,  uhi  jam  suprn  pe- 
tram  qpqruiitdjim  directi  suni  gressus :  quid  faeefe 
(lclieant ,  audiant  modo<  Bemtus  m  cujus  est  nompi 
Domiuisp^sejnst  einon  r«ap^|  tn  vanita^et  e^  fnaomas 
mmdaces,  Gcoe  qua  voiebas  ire«  ecce  iurba  via:  latae :  npn 
frusira  ipsa  diicii  ad  ampbiilieatrum,  non  frustra  ipsa 
ducii  ad  mortem-  Via  iata  mprtifera  esi  i  laiiiudo  ejus 
deleciai  ad  lempus ,  Qiii^  ejus  angusips  iu  aelernum. 
Sed  turbas  girepunt,  turbx  festinaqt,  turb^  coli;etAn- 
iur  *.  iurba:  concurrunt.  Noli  imi*arj,  poli  aTerii; 
vanilaies  suni,  ei  insanise  mendaoes.  Sit  Dorainus 
Deus  iuos  spes  taa  :  non  ^WuA  aliquid  a  Domino  Deo 

« Sie pleriqiie  iMs.,  At Kd^. :  Hoc a§m^les  juOiqd 
mtcundir,  quodiiUt  etc. 
*  sic  pkiree  His.  At  Edd.,  coUuctanlur* 


mo  speres,  sed  Ipse  Domlnus  iuns  sit  spes  lua.  Nam- 
que  mulii  de  Deo  spcrant  pecuniam,  multi  de  Deo 
sperani  honores  caducos  ei  periturosi  aliud  quod|ibe| 
a  Deo  pre^r  ipsum  Deum :  sed  tu  ipsum  Deum  iuuia 
pete  :  imo  vero  contempiis  aliis ,  perge  ad  illum ; 
oblivisceus  alia,  memcnto  illius;  rclinquens  retro 
aiia,  extendere  in  illum«  Ipse  certe  aversum  ^rrexit, 
ipse  ducii  rectum  ^  ipae  perducit :  ergo  sii  ipse  spet ' 
iua,  qui  ducii  ei  perducii.  Quo  ducit  ei  quo  pcniucii 
terrena  avaritia?  Fundoa  quaerebas,  terram  possidere 
eupiebas,  vicinos  excludebas;  illis  explusis,  aliis  vi- 
Cinis  inhinbas;  et  iamdiu  leudebas*  avaritiam,  dmice 
ad  liitora  jperveoires :  pervenicns  ad  liiiora,  iusulu^^ 
concupjficis ;  possessa  terra ,  ccelum  forte  vjs  pren* 
dere.  Relinque  omnes  amores :  pulchrior  est  ille  quj 
fecii  coelum  ei  ierram. 

8.  Beatus  vir^  cujus  est  nomen  Domini  spes  ejus ,  el 
nOH  respexit  in  vanitates  et  insanias  meudaces,  Uiidc 
enim  bisani:e  mendaces?  Insania  mendax,  sasiiup 
Terax.  Quae  vides  bona  putas  ',  ialleris  :  sanus  uup 
^s,  nimia  febre  phreneticus  factus  es ;  verom  non  esl 
quod  amas.  Laudas  aurigam  (a),  clnmas  anrlgic,  iii- 
sanis  in  aurigam.  Yanitas  esl ,  insania  menjax  est. 
Non  est ,  ait :  uihil  mellus ,  iiihil  delcci;kbitius.  Quid 
facio  febrienii?  Si  est  in  vobis  misericordia,  orateprp 
talibus.  Quia  ct  ipse  nicdicus  plerunique  in  despera- 
tione  converiliur  ad  eos  qui  circumstant  l^icrymantes 
in  domo,  qpi  pendent  ex  ore  ejus  iuidire  sentenljam 
dc  .Tgroto  et  periclilante  :  stat  aiiccps  mcdicus ,  nop 
vldet  bonum  quod  promillat,  tltnct  malum  pronun- 
tiare,  ne  terreat ;  modesiam  |)Iane  iste  concipii  sen- 
lentiam  :  Bonus  Deus  omnia  potcsi,  oralc  pro  iilp. 
Quem  itaque  comprehendain  islorum  insanoruii)? 
Quis  me  audiat?  quis  eorum  oos  non  niiseros  dicai? 
Quia  cum  eis  non  insanimus ,  amisissc  nos  putant 
magnas  et  varias  voluptaies,  in  quibus  ipsi  hisauhthl : 
nec  vident  quia  menduccs  suiit.  Qu.in(lo  nii  ovum  do 
vel  invito,  vel  calicem  salularein  porrigo  saueio;  ec 
quomodo  reficiam,  quando  invenlo?  Ne  inedid  deil* 
ciat,  et  ad  sanltaiem  non  pervenlal,  hortor  ut  retf- 
ciat  ^ :  ptignos  parat,  sxvlre  vult  in  medlcum.  Bt  bi 
percusserlt,  diligatur;  et  si  Injuriam  fecerlt,  non  re- 
linquatur  :  rediturus  est  ad  mcnicni ,  grali.is  dciiirus. 
Quam  mulii  hic  cognoscunt  se ,  vident  se  invieeni , 
et  loquuntur  de  se  in  Ecclesia  Dei ;  in  ficclcsias  san« 
cisR  gremio  attenduni  studia  sua  jam  bomk  circa  ver- 


« veamlll  ms.^  eHfrMi  Mrr^i,  ^mi  iw4t  nmttmst 

*  Lov.,  extende^a^.  Aliquoi  Uss.,  lendebas,  Alli  cuq  Aip» 
et  Er.,  tenebas. 

*  omnes  msb.  earent  verbo,  pnkm^ 

^  Fx.:  Quando  UU  ovwn  invito ,  vel  caticem  salutarem 
borrigosaucw  :  et  qnomodo  reficidikf  Qmdhvetio^  ne 
hudia  deficiat  et  ad  santatempKyemcH  f  H^rs  eic.  Tres 
1^.:  Ouando  HU  ovum  do  vei  mvito .  catice  salulari  se  sau" 
cial ,  quomdo  reficiam  ?  Quando  fnimio ,  etc.  vaiic  ei 
oolb.:  QuandoimdovetittoUoeaiieemsatutarissMceif  et 
quomo^o  reficianu  etc.  Alii  DopnuUi :  mando  illi  opto  ve* 
vm(o  ut  caUcem  saiutaris  accipiat,  Quidam,  Qttomodo  Hii 
Wnntido,  etc. 

(a)  juriqam  vocabant«  qui  curules  equos  lo  circo  rcgp- 
bat  et  agiial^at.  ia  aurigas,  sivc  (qui  iidem  sunt)  aglialofcs, 
exstal  Coacilii  Arelatensis  pnmi,  can.  4,  el  Arelaiensls  im- 
decimi,  can.  20. 


459 


8.  AU6QST1NI  EPtSGOPI 


440 


iNim  Dei,  circi  oflkit  et  (^sequia  chariutis»  ad  fre- 
qnenlandom  grcgem  Gbrisii  non  recedere  de  Eccle*' 
sia,  vident  et  loquunlur  ad  invicem  de  inTicem.  Quis 
esi  iste  efrcissarios?  Quis  est  isie  aroaior  et  laudator 
llHus  venatoris  (a),  iliius  liistrionis?  De  alio  loquitur, 
ei  ille  de  ipso.  Gerte  ista  sunt ,  certe  gaudemns  de 
talibus.  Si  gaodemus  de  talibtis ,  non  desperemus  de 
talibus.  Oremus  pro  ipsis,  fratres  carissimi :  indo 
crcscit  numerus  sanclonim ,  de  numero  qui  erat  ira- 
piorum.  Et  non  reipesdt  in  vamUtte$  ti  \Mama$  tnen^ 
daces.  Ille  vicit,  talem  equum  junxit  S  pronuntiat , 
quasi  divinus  vult  esse :  alTectat  divinilatem  amittendo 
fontem  divinitatis :  et  so^pe  pronnntiat,  et  ssppe  faili'* 
tur.  Quare  hoc  ?  Quia  insaniae  mendaces  sunt.  Quare 
autem  aliquando  proveniunt  qus  dicunt?  llt  abdu* 
cantinsanos,  ut  amando  ibi  speciem  Teritatis,  incur- 
rant  laqueum  falsilatis :  retro  sint,  relinqoanlur,  am- 
puteniur.  Si  membra  nosira  erant ,  moniOcentur  : 
Mwrtificatef  inquit,  membra  ve$tra  quee  $unt  $uper  ter" 
ram  {Colo$$.  ui ,  5).  Sit  spes  nostra  Deos  noster.  Qui 
feclt  omuia ,  melior  est  oinnibus ;  qui  pulchra  fecit» 
pulchrior  est  omnibus;  qui  fortia,  foriior  est;  qol 
magna ,  major  est :  qoidquid  amaveris ,  ille  libi  erit. 
Disoe  amare  in  creatura  crealorem,  et  in  faclura 
factorem  ;  ne  teneat  te  quod  ab  illo  factom  est ,  el 
amittas  eum  a  quo  et  ipse  factus  es.  Ergo ,  Beatu$  vtV 
euju$  e$t  nomen  Dommi  $pe$  ejui^  ei  non  're$peait  in 
tanitate$  et  in$ania$  mendace$. 

9.  [ver$»  6-9.]  Forte  nobis  dicturus  est,  qui  yersa 
feto  percussus  corrigi  voloerit»  et  quem  occupaverit 
limor  ille  justiiiae  fldei ,  et  Tolens  coeperil  ambulare 
angustam  viam ;  dicturus  est  nobis  :  Ambulare  non 
durabOt  si  nihil  spectabo.  Quid  ergo  facimus,  fratres? 
Dimissuri  eum  sumus  sine  specuculo?  Morietur,  non 
sobsistet,  non  nos  sequetur.  Quid  ergo  facimus?  Dc- 
mus  pro  spectaculis  spectacuia.  Et  quae  spectacula 
daturi  sumus  christitno  homini ,  quem  volumus  ab 
niis  specuculis  revocare?  Gratias  ago  Domino  Deo 
noatro:  sequenti  versu  Psalmi  ostendit  nobis,  quae 
•peciatoribus  spectare  volentibus  specUcula  procbere 
el  ostendere  debeamus.  Ecce  aversus  fuerit  a  circo , 
a  theatro»  ab  amphithealro,  qoaerat  quod  spectet, 
prorsus  quaerai ;  non  eum  relinquimus  sine  specu- 
culo.  Quid  pro  illis  dabimus?  Audi  quid  sequitur: 
Multa  (eei$ti  lu,  Domine  Jku$  meu$,  miraHlia  tua. 
Miracula  hominum  intuebatur,  intendat  mirabilia  Del. 
MulU  fecit  Dominus  mirabilia  sua;  h:ec  respicial. 
Quare  illi  vlluerunt?  Aurigam  laudal  regentem  qua- 
tttor  eqoos,  et  sine  labe  atquc  offensione  currentes  : 
forte  talia  miracula  spiritualia  non  fecil  Dominos? 
Regat  luxuriam ,  regalignaviam,  regat  injuatitiam, 
regat  imprudentiam ,  motus  istos  qoi  nimiom  bpsi 
hsec  vitia  faciont,  regal  et  subdat  sibi,  et  tenoat  ba- 
benaSy  ei  non  rapialor;  docal  qoo  vull,  non  trahalor 
qoo  non  vnlt.  Aurigam  laodabat,  aoriga  laodabitor : 
clamabat  ot  auriga  vesle  cooperiretur,  ImmorUliUle 

<  lU  Colb.  oodex  et  ad  eam  leotionem  prope  accedantall- 
qooiMas.  AtEdd.:  lUevincil  tatem^etcumvincit,  prommiiat, 

(a)  venator  hic  loci  est,  qui  cumbestiisin  arcoa  coogre- 
diebator. 


Tcstietur.  Hxc  munera,  haec  spectacula  edil  *  Dcns. 
Glamat  de  coelo  :  Specto  vos ;  loctaminl,  adjovabo ; 
Tincite,  coronabo*  Muita  fecieU  tu,  Damme  Deu$  meut, 
mirabilia  tua;  ei  cogitationilm$  tui$  non  e$t  qui  eimiH$ 
ffl  tihi,  Nonc  specta  histrionem.  Didicii  enlm  homo 
magno  stodio  in  fone  ambolare,  et  pendens  te  sospet  • 
dil.  Illom  attende  editorem  majorom  spectarulorura. 
Didicit  iste  in  fune  ambnlare ,  numquid  feclt  in  roari 
ambulare?  ObliTiscere  theairum  luum ,  aUende  Pe- 
trum  nostrum,  non  fonambulom,  sed,  ut  ita  dicam , 
mariambulum.  Ambiila  ei  lo  non  in  lllis  aquis,  obi 
Petros  nliquid  signiflcans  ambulavit,  sed  in  aliis;  quia 
hoc  saeculum  mare  est.  Habel  amaritodinem  noziam, 
habet  floctus  tribolationom,  lempesutes  tenUlionom; 
habel  homines  Telol  pisces  de  soo  malo  gaudenies , 
et  Unqoam  se  inviccm  devorantes ;  hic  ambola,  hoc 
calca.  Specure  tIs  ,  esto  specucolom.  Ne  deiicias , 
vide  praecedentem  et  diceutem :  Spectaeulwn  faeti  $»> 
mu$  kuic  mundo^  et  AngeR$^  ei  homimlnu  (1  Car.  it,  9). 
Galca  mare,  ne  mergaris  in  mari.  Non  ibis ,  non  cal- 
cabis ,  nisi  ille  jusserlt  qui  prior  in  mari  ambulavit. 
Sic  enim  ait  Petrus :  Si  tu  es,  jube  me  vemre  adtee»' 
per  aqua$.  Et  quia  ipse  erat,  audiTit  petentem,  triboil 
desideranti ,  TOcaTit  ambulantem ,  erexit  mergentem 
{Matth.  xiT,  28-51).  Haec  mlrabilia  fecil  Dominus, 
Ipsi  inloere ;  ocolos  specUntis  fides  sil.  Et  ftc  tu  ta- 
Ila;  qoia  eUi  Tcnti  torbaTerinl,  eui  floctos  infremoe- 
rinl,  el  le  homana  fragilius  ad  aliqoam  doblutionem 
toae  salotls  addoxerii ,  habes  clamare  * ;  dicis ,  Do- 
mine,  pereo.  Non  sinit  ille  perire ,  qoi  jossit  te  ambu- 
lare.  Qoia  enim  jam  in  petra  ambulas,  nec  in  maro 
times :  si  sine  petra  fueris,  in  mare  mergeris,  quia 
In  UH  petra  ambolandom  est,  qo«  m  mari  non 
mersa  est. 

iO.  Vide  mirabilia  Del.  AnnunUavi^  ei  loeuiue  sum^ 
multipUcati  sunt  euper  numerum.  Est  nomeros ,  simt 
soper  nnmerom.  Nomeros  eertos  est,  pertinens  ad  lU 
lam  coelestem  Jerusalem.  Novii  enim  Domlnus,  qoi 
sont  ejos  (II  Ttm.  ii,  19),  christianos  limentes» 
christianos  iiddes,  christianos  praecepu  servantes, 
Dei  vias  ambolanles,  a  peccatis  abstlnentes,  si  ced* 
derinl  confitentes  :  ipsi  ad  nnmerom  pertinent.  Sed 
numquid  soli  sunl?  Sunt  et  super  numerum.  Nam  etsi 
modo  pauci  sunt,  pauci  in  comparaiione  moltitndinis 
majorum  *  frequentiarom  :  qoantis  lorbis  impleninr 
eeclesiffi,  stipanuir  parieles,  pressoris  se  urgent, 
prope  se  soffbcant  mullitodine.  Rorsos  ab  eis  ipsis, 
si  monus^est,  curritor  ad  amphitheatrum :  isti  siiper 
nomerom  sunt.  Sed  ideo  isU  dicimos,  ul  in  nuraero 
sint :  quia  non  adsonl,  non  audtoni  a  nobis;  sed  cum 
exieritis,  audianl  a  vobis.  Annuntiavi^  inquit,  et  ioeu- 
tu$  sttm.  Ghristus  dicll :  annuntiaTit  ipse  ex  capiie 
nostro  9  ipse  annuntiaTii  ex  membris  suis,  ipse  niisii 
annuntiatores,  ipse  mbit  Apostolos  :  in  omnem  ler- 
ram  eilTil  sonus  eorum,  el  In  flnes  orbis  terrae  verba 

>  Bdd.»  dedit.  At  pierique  Mss.»  edii,  vel,  edidii. 
•  Plerique  Mss.,  clamorem. 
•sicMss.  At  Edd.,  matenaif. 
^edd.,  dmimii  e<f.  AtMss.,  sJiiiwiiisesl;boeeai,ti 
fudi  eduntur. 


44t  ENARRATIO  IN 

eorom  (Pm/.  xtiii,  5).  Quanti  fideles  agglomenintnr, 
quantae  lurbae  concnrruni,  roulti  vere  conversi,  multi 
folso  converBi;  ct  pauciores  sunl  vere  couversi, 
plures  falso  conversi ;  quia  muUipUcaU  tunt  tuper 
uumerum, 

ii.  Anmmliati  et  locutui  lum ,  muMpiieati  sunt  m- 
per  ttumerum,  Sacrilidum  et  oblationem  noluisti,  Haec 
miracuia  Dei  sunt ,  liae  cogiiationes  Dei  sunt,  quibus 
nemo  est  similis :  ut  spectator  ille  abducatur  a  curio- 
silaie  *,  et  quxrat  isia  nobiscum  meliora,  fructuo- 
siora ,  de  quibus  invenlis  gaudebit ;  et  sic  gaudebit, 
Dt  non  timeat  ne  viiicatur'  quem  amat :  amat  enim 
aurigam  ,  quovicto  insuliaiiones  ferat.  Quando  vin- 
cit  auriga ,  ipse  vcstitur.  Numquid  pauper  qui  illi 
ebmai?  Victor  ipse  vestliur,  pro  victo  ilii  insuliatur. 
Quare  pro  illo  percipis  reprehensionem ,  cum  quo 
non  dividis  vestero  ?  Hac  aliud  in  speciacolis  nostris. 
Onmes  quidem  currunt ,  Paulus  apostolus  dixit ,  in 
illo  stadio ,  in  illo  spectaculo ,  unus  tamen  aeeipit  bro' 
mm  :  copteri  victi  discedunt  (I  Cor.  ix ,  i4).  Et  per- 
severaverunt  in  currendo  :  sed  cum  acceperit  uoos, 
renianent  caeteri  qui  similiter  laboraverunt.  Hac  non 
est  sic.  Qiiotquot  currunt,  perseveranter  currant, 
omnes  accipiunt :  et  qui  prior  venerit ,  exspectat  ut 
cum  posteriore  coronetur.  Agonem  quippe  istum  non 
copidiias»  sed  cliaritas  facit :  omnes  currentes  amanl 
se,  et  ipse  amor  cursus  est. 

i2.  Saeri/ieium  et  obiationem  nohiitti ,  ait  psalmus 
Deo.  Antiqni  enim  »  qnando  adbuc  sacriflcium  verum 
quodfidelesnorunt,  in  flguris  praenuntiabatur,  cele- 
brabaut  figuras  futurx  rei :  multi  scientes ,  sed  plO" 
res  ignorantes.  Nam  Propbeiae  et  sancii  Patriarcb» 
noverant  quod  ceiebrabant  :  caetera  autem  multitudo 
iniqua  ,  carnalis  sic  erat,  ut  fieret  de  illa  quod  signl- 
ficaret  posteriora  veniura  :  et  venit  *  sublato  iUo  sa- 
crificio  primo ,  sublatis  bolocaustis  arietum ,  birco- 
rum ,  vitulorum ,  caeterarumque  yictimarum ;  noluit 
illa  Deos.  Quare  illa  noluit?  quare  primo  voluit  ?  Quia 
illa  omnia  quasi  verba  erant  promittentis ;  et  verba 
promissiva ,  cum  venerit  quod  promittunt ,  non  jam 
ennniiantur.  Tamdiu  quisque  promissor  est,  doiiec 
det :  cum  dederit ,  muiat  veiba.  Non  dicit  adhuc, 
Dabo ,  quod  se  daturum  dicebat ;  sed  dicit ,  Dedi : 
mutavii  verbum.  Quare  illi  primo  placuit  boc  verbuin, 
el  qoare  lllud  mutavit  ?  Quia  temporis  sui  verbom 
fuit  9  et  pro  tempore  suo  placuit.  Quando  promitte* 
batur »  tiinc  dicebatur  :  cum  autem  datum  est  quod 
promissum  est ,  ablata  sunt  vcrba  promissiva ,  data 
sunt  completiva.  Sacriiicia  ergo  illa,  tanquam  verba 
promisstva ,  ablata  suni.  Quid  est  quod  datum  est 
complelivum  ?  Corpos  quod  ncstis ,  quod  non  omnea 
nosti^  (a) ;  qood  utinam  qui  nosiis ,  omnes  non  ad 
judidum  noveritis.  Tidete  quando  dictum  est ;  Chri- 
stos  enim  ille  est  Dominus  noster ,  modo  loqoens  ex 
mcmbris  suis,  modo  loquens  ex  persona  sua.  Socri- 

•  omnes  fere  nss.,  adducatur  ad  cwriosiiatem. 
>  Tres  llss.:  En  venU  veritas  sublato^  etc. 
(a)  Hac  loqueodi  fonnula  catecbumenos  praesentes  de- 
Hgnat. 


PSALMUM  XIXIX.  442 

ficium,  inquit,  et  oHaHanem  noluisH.  Quid  eifo?  Nos 
jam  hoc  tempore  sine  sacrificio  dimissl  sumos?  Absit. 
Corptts  autem  perfecisti  n^fu.  Ideo  illa  noluisti  ot  hoc 
perficeres  :  illa  voluisti  antequam  fcoc  perflceret. 
Perfeetio  promissonim  abstulit  verba  pp«mittentift. 
Nam  si  adhuc  sunt  promitlentia ,  noncUm  implctvm 
est  quod  promissum  est.  Hoc  promittebatur  quibns« 
damsignis  :  ablati^  sunt  signa  promittentia »  quia  ex- 
bibita  est  veritas  promissa.  In  boc  corpore  sumus, 
bujiis  corporis  participes  sumus,  quod  acciplmus  no» 
vimus  :  et  qui  non  nostis  noveritis ,  et  cum  dldiceri* 
tis,  utinam  non  ad  judiclum  acciplaiis.  Qui  enim 
manducat  et  blbit  indlgne,  judicium  slbl  manducat  ei 
bibit  (!  Cor,  x,i29).  Perfectom  est  nobis  corpus,  pcr- 
flciainor  in  corp«)re. 

iS.  Sacrificium  et  oblationem  ito/iiltlt,  eorpus  autem 
perfethli  mifti.  Hotocausta  etiam  pro  delicto  non  pe* 
l\sd  t  iune  dixi ,  Ecce  vemo,  Nnmquid  exponendum 
esl ,  Sacri/icium  et  obtationem  notuisti ,  eorpus  autem 
perfedsH  ndhi?  Holocausta  etiam  pro  delicto  non  pe* 
titil:quae  petebat  <  autea.  Tunc  dis^^  Ecee  vmfo. 
Tempos.est  ot  veniant  quae  promittebantnr ,  qula  au- 
feruntur  ea  per  quae  promittcbantur.  Ct  vere ,  frairea 
meiy  attendite  illa  ablata,  haecimpleta.  Detmiblmodo 
gens  judaica  sacerdotcm.  Ubi  sunt  sacrificla  illortiin? 
Certe  perierunt ,  certe  ablata  sunt  nunc.  Numquid 
lonc  reprobaremus  ea  ?  Reprobamus  modo  :  quia  si 
modo  velis  facere,  intemporale  est ,  non  est  opportu- 
num,  non  congruit.  ^dhuc  promittis,  jam  aceepl. 
Remansit  iilis  quiddam  quod  celebrent ,  ne  omnino 
sine  signo  remanerent.  Gain  enim  major  fl*ater,  qul 
occidit  minorem  fratrem ,  accepit  signum ,  ne  quis 
enm  occideret ,  sicut  scriptum  esl  in  Genesi :  PostAt 
Deus  Cain  signwn,  ui  nemo  eum  occideret.  Proinde  el 
Ij^  gens  judaea  manet  *•  Omnes  gentes  subditae  juri 
roinano,  in  jus  romanum  eonfloxerunt,  soperstitiones 
communicaverunt ;  postea  inde  ooeperuntper  gratiam 
Domini  nostri  Jesu  Ghristi  separari :  illa  vero  sic 
mansit  cum  signo  suo,  cum  signo  circomcisionis,  cum 
signo  azymorum  sic  mansit :  non  est  occisos  Gain, 
non  est  occisus,  babet  signum  suum.  Maledictus  est 
a  lerra ,  quae  aperuit  os  suum  excipere  sanguinem 
firatris  ejus  de  maiiu  ejus.  Ille  enim  fudil  sanguinem, 
non  excepit :  ille  fudit ,  aiia  terra  excepit :  et  ab  ea 
terra  qux  os  aperuit  et  excepit ,  iile  maledictus  est : 
et  ipsa  terra  quae  ore  exccpit  sanguinem ,  Ecclesia 
est.  Ab  liac  ergo  ille  maledictus  est.  Et  ille  sanguis 
clamat  de  lerra  ad  me.  De  hac  enim  terra  dixit  Do- 
minus ,  Vox  sanguinis  fratris  tui  ciamat  ad  me  de  terra 
(Gen.  IV ,  i5,  iO).  Glamat,  inqoit,  ad  me  de  terrn. 
Glamat  ad  Dominum  :  sed  surdus  est  qui  sanguinein 
ludii,  quianon  bibit*.  llli  ergoita  sunt,  lanquam  Cain 
cum  signo.  Sacriflcia  vero  quae  ibi  flebant,  ablaia 
sunt ;  el  quod  eis  remansit  ad  signum  Cain ,  jam  pcr- 

tsicnonnulHMH.  Alilyel^peletoiter.  WSd.,etifum 
peteiHttU» 

^Edd..  manet  per  onmes  gentes  subdita  juri  nmumo.  /n 
jus  Fmnanum^  etc.  Looum  ad  Nss.  castigamus. 

s  Apud  IjOv.,  oioa  noR  vinr.  At  apud  v:t.  et  uss.  aliqooi, 
qmA  nanbm  :Vasmrm.,qHemnmbi^. 


143 

recium  etl,  et  neaduni,  Agnum  occidunl,  aiyma 
conieduut :  PoielM  noikrttm  inmotatw  e$t  Christui. 
Ecce  a(jn(*co  agnum  occisum ,  quia  immolaius  csl 
Chrisma.  Quid  deazymist  Itaque^  inquil,  diem  (e$lum 
eeUhremut ,  non  in  fermento  ?c|en,  neque  in  (ermenta 
fwlilia  et  maH^nimit  .-osl^ndi^  quid  sil  velus  S  ve- 
Uis  farina  est ,  acuii ;  wd  in  azymi$  $imeriiati$  ei  veri- 
iaii$  (l  Cor.  y  ,  7 ,  8).  In  urabra  rcmanserunt,  solem 
gloriae  ferre  non  possunl ;  jam  nos  \\i  hice  sumu», 
tenemus  corpus  Chrisli,  tcuemus  sanguincm  Chrisii. 
Si  habemus  novam  vilam.  caniemuscaniicum  novum 


S-  AUGUSTINI  EPISCOPl 


M 

mine^  eum  venerit  in  regnum  tuum.  Salulem  suam 
longe  fuluram  gperabat ,  et  post  ionguro  tenipus  ac- 
cipere  contentus  erat :  in  longum  sperabat,  ilies  noii 
estdilatus.  Ille  dixit,  Mementonm,  cum  venerie  in 
rednum  tuum  :  iUe  respondit :  Amen  dico  libi^  hodie 
mecum  eri$  in  paradieo.  Oodie,  iiiquil,  mecum  eri$  in 
paradito  (Luc.  xxui ,  42,  45).  Paradisus  habel  ligiiji 
felicia  :  hodiemecura  in  ligno  crucis,  hodiemecura 
in  ligno  saluiis. 

l^.  Ecce  labia  mea  non  prohibebo,  Domine^  tu  co- 
gnovisti :  ne  credal  corde  ,  et  prae  limore  labia  prohi» 


bymnum  Dco  nostro.  HolocaM$ta  pro  delicto  non  pe-  beal  annunliare  quod  credldit.  Sunt  eiiim  clirisiiani , 

U$ti :  tunc  rfw ,  Ecce  venio,  habent  lidem  In  corde ,  et  *  inter  paganos  amaros  ^ 

14.  In  capite  libri  $cripium  e$t  de  me,  ut  (aciam  vo-  misere  urbanos ,  sordidos  ,  inlideles ,  ineplos  ,  insnli. 

kmtatem  tuam  :  Deu$  meu$ ,  volut ,  et  legem  tuam  in  latpres ,  si  exagiuri  coBperiul ,  quia  cbrisiiani  sunt ; 

medio  cordi$  md.  Ccce  ad  menibra  respexii,  ecce  et  habent  in  corde  fidem  ,  et  timent  confiteri  per  labia  , 

ipse  fecit  volmiiatcm  Pairis.  Sed  in  quo  capile  libri  pblnbent  labia  sua  sonare  qnod  norunl ,  sonar^ 

«criptum  est  dc  illo?  Fortasse  in  capite  libri  hujus  quod  inlus  habent.  Sed  reprehendii  hos  Dominus  , 


Psalmorum,  Quid  enun  longe  petamMS ,  aiit  alios  li- 
bros  inquiramus  ?  Ecce  in  capiie  libri  liujus  Psaimorum, 
ficriptum  est,  Beatu$  vir  q\ii  non  abiit  in  con$Uio  impio" 
fum  y  et  in  via  peccatorum  non  $ietit ,  et  in  caihedrn 
peitilentiarum  non  $edit ,  $ed  in  Uge  Domini  voluntat 
$ju$  (uit :  hoc  esl,  Deu$  meu$ ,  volui^  et  legem  tuam  m 
meditf  cordi$  nm  :  boc  est,  et  in  lege  eju$  meditabiiur 
dieaenocU(P$aL  i,  i,  2) 


Qui  me  con(u$u$  (uerit  coram  hom:nibu$  ,  con(undar  de 
iUotoramPatrefneo  (  Marc.  viii,  3S  ),  id  esi ,  non 
Ctam  cognoscam :  quia  erubuit  me  confiteri  coram 
faothinlbus ,  non  eum  confiicbor  coram  Paire  meo. 
Dlcant  ergo  labia  quod  hahet  cor  :  hoc  contra  limo- 
rem  ■.  Uabeat  cor  quod  dicunt  labia  :  hoc  contra 
simulaiionem.  Aliquando  enim  ilmor  est ,  ct  non 
audes  dicere  quod  nosti ,  quod  credis :  aliqtiando  si- 


15.  [ver$.  lO.]  Bene  nuntiavi  iu$titiam  tuam  in  Ec-   •  mulatio  est,  dicis  ,  et  non  habes  in  corde.  Goiiscn- 


clern  magna.  Alloqiiilur  membra  sua ,  tiortalur  quod 
fecit,uttaciant.  Annuntiavit,  annuntiemus;  passus  est, 
compaliamur ;  glorilicaius  esi,  conglorificabimur. 
Annuntiam  iu$titiam  tuam  in  Ecclena  magna.  Quam 
magna?  Toto  orbe  terrarum.  Quam  magna?  In  omnl- 
bus  gentibus,  Quare  in  omnibus  gentibus?  Quia  se- 
men  est  Abrabs,  in  qno  benediceniur  omnes  geuteB 
(Gen,  xti,  3,  et  xxU,  18).  Quare  in  omnibus  genlibud? 
Quia  in  omnem  lerram  exivit  sonus  eorum  (P$aL 
XVHI,  5).  Jn  Eccle$ia  magna.  Ecce  labia  mea  non  pro- 
hibebo ,  Domine  tu  cognovisti.  Labia  mea  loqunntur, 
fion  ea  prohibcbo  loqui.  Sonantquidem  labia  mea  ad 
aures  hominum  ,  sed  tu  cognovisii  cor  meum.  Labla 
mea  non  prohibebo^  Domine  tu  cognovi$ti.  Aliud  audit 
homo,  aliud  agnoscil  Deus.  Ne  in.labiis  solis  csset 
annuniiatio ,  et  diceretur  de  nobis.  Quas  dicunt  vobh, 
(acite^  quw  autem  (aciunt ,  (acerenolite  (Matth.  xxm, 
3)  :  aut  ipsi  populo ,  laudanli  Deum  ore ,  non  corde, 
diceretur,  Populu$  hic  labii$  mehonorat,  cor  autem 
eorum  longe  e$t  a  me  (I$<U.  xxix,  13) :  sona  labils, 
prophiqua  corde.  Corde  enim  creditur  ad  justliiam, 
«re  auiem  confessio  fit  ad  salutem  (Rom.  i ,  10). 
Qualis  ille  lalro  inventus  esl ,  pendens  In  cruce  cum 
Domiiio,  agiioscens  in  cruce  Domlnum.  AHi  non  co- 
gnoverunt  miracula  facicntem  ,  agnovit  Ille  in  ligno 
pendcnlem.  Erai  ille  confitus  omnibus  membriS; 
manns  clavis  inhairebant ,  pedes  transflxl  cirant ,  lo- 
tum  eorpua  adjnngebatuf  lignD;  corput  Ulud  oon  va- 
cabat  cff terifi  merobris ,  lingua  vacabat  et  cor  :  corde 
credidil,  ore  confesaus  est.  Memento  m^ ,  inquit,  Do^ 

iEdd.,  qM  m^etuifarwmtm.  AhMI,/Sm«Wi 

•  Mas. 


tlant  labia  tua  cordl  tuo.  Quaerens  pacem  a  Deo ,  tihi 
Ipse  esto  pacatus  :  non  sit  inler  •  os  tuum  ei  cor 
tuum  mala  risa.  Ecce  labia  mea  non  prohibebo ,  Do- 
mine,  tft  cognovi$ti.  Quomodo  ille  ?  quid  cognovit  Do- 
mlnus?  Inius  in  corde,  ubi  non  videt  homo.  Ideo  et 
ille ,  Credidi ,  inquit.  Ecce  cor  habet ,  jam  liabet 
quod  videat  Deus :  non  prohibeat  labia  sua.  No^ 
prohibet.  Quid  enim  dicit  ?  Propter  quod  locutut  $um. 
£t  quia  locutus  est  quod  credidit ,  quxrens  quid  re- 
tribuat  Domino  pro  omnibus  qux  retribiiit  ei ,  adjun- 
git :  Calicem$alutari$  accipiam^  et  nomen  Domini  inv<h 
cabo.  Non  exhorruit  Dominum  dicenlem  :  Pote$ti$ 
bibere  calicem  quem  ego  bibiturue  $um  ( Mattli.  xx , 
22 )  ?  Confitetur  enim  per  labia  quod  habebat  in  cor- 
de  ,  pervenit  ad  passionem.  Et  quia  pervenit  ad  pas- 
sionem  ,  hostis  quid  nocuil  ?  Nempe  pretioea  m  eon- 
$pectu  Domini  morijuelorum  eju$  ( P$aL  cxv,  10-15 ). 
Hortes  in  quas  Pagaui  saevierunt ,  in  illis  bodie  refi- 
cimur^.  Naulem  mariyrum  celebramus ,  exempla 
marlyrum  nobis  proponimus ,  attendimus  fidem, 
quomodo  inventi ,  quomodo  atlracti ,  quoinodo  si(s 
terunt  ante  judiccs.  In  Ccclcsia  catholica  nihil  h.nboiH 
tes  simulalionis ,  compaginati  junclura  bnitaiis ,  coii- 

t  Mss.,  et  A  :  pauloque  post,  loco  amaroe  tmere ,  non- 
nuin  fenmt,  amor  e»  mkcere  :  et  quidam,  amr  estse 
mucere. 

*  Edd.,  hoc  contra  timorem  habeal  cor,  quod  diamt  ta- 
Ua  :  hoc  contra  fmOadoncm  habeant  (oMa ,  ^uod  anedii 
cor.  senlentiam  labefactabat  verborum  prava  iaterpttociio, 
necnoD  iaeptum  in  fine  glossema,  quod  mellorum  U&^  ati* 
ctoritate  removimus. 

9  Particula,  inter,  abest  ab  omnlbus  Mss. 

^  colberi.  Ms.,  fiodie  per(iebnur,  ifaialem  Mmtam  tei^ 

-- —-    eMmp(a  Mwrtffrwttf  0c 


i45  ENARRATIO  IN 

fiBssi  siiQl  Chri^lam :  caput  qqod  praecessera( ,  si€U( 
membn ,  s^ui  (soncupieruiu.  ^ed  qui  concupierunt  ^  7 
bi  lormeotis  patieulcs ,  in  eonfessione  fldeles ,  in 
sermone  Ter^es.  Jaculabanlur  cnim  in  ora  inierro» 
pniiom  se  sagiiias  Dci ,  et  vulnerabant  ad  iram  ; 
moltos  vulneraYeruot  el  ad  salulem.  Hm  omnia 
proponimiis  nobis ,  ct  iniuemui*  illa ,  ct  optamus  imi- 
tari.  Hxc  snnt  spectacula  cbristiana »  baec  videt  de- 
siiper  Peus ,  ad  baec  bortatur ,  ad  haec  adjuvat ;  his 
certamin;bus  prxmia  pro|K)nit  et  donat.  Ecee  hbia 
mea  non  pro/nbebo.  Yide  ne  limeas  ,  et  prohibeas  la* 
bia  lua.  Domine^  tucognovitti :  quia  est  et  in  corde 
qiiod  sonat  et  in  labiis. 

17.  [vers.  li .]  Juttiliam  meam  non  abicondi  in  corde 
mo.  Quid  est ,  ju$titiam  meamf  Fidem  meam  :  quia 
justus  e«  fide  vivit  (  Habac.  ii ,  4 ,  ^<  Rom.  i ,  47 }. 
Ut  puta  ,  interrogai  sub  pcena  persecutor ,  qiiod  eis 
licuit  aliquaodOy  Quid  es?  paganus,  an  chrislianus! 
Christianu»,  Ipsa  est  justitia  ejus  :  crcdidit ,  ex  fide 
vivit.  Non  abscondit  in  corde  suo  justitiam  suam.  Non 
dixil  apud  se  :  Credo  quidem  in  Chrislum  ,  sed  huic 
persecutori  roeo  savienti  et  minanti  non  dicam  quod 
credidi :  novii  Deus  meus  intus  in  corde  meo  quia 
credo ,  ipse  scil  quia  illi  non  renuntio.  Ecce  hoc  dicia 
te  iottts  habere  in  corde :  in  labiis  quid  t  Non  sum 
christianus?  Contra  cor  tuum  testimonium  dicunt 
labia  tua.  JustiUam  meam  non  abteondi  in  corde  meo. 

18.  yeritatem  tuam  et  salutare  fuum  dixi,  Christum 
tBnm  dixi ,  hoc  est ,  Veritatem  tuam  et  ealutare  tuum 
disL  Unde  veritas  Christus  ?  Ego  ium  veritas  ( Joan, 
XIV ,  6 ).  Unde  salutare  ipsius  Christus  ?  Simeon 
agnovit  inrantem  in  manibus  matris  in  templo »  et 
dixit :  Quofdam  viderunt  oculi  md  ealutare  tuum  (  Luc^ 
OtSO).  Agnovit  iurantem  senex,  ractus  in  puero 
poer  ,  innovatus  lide.  Acceperat  enim  responsum  ,  ct 
boc  dizit  :  dixerat  ei  Dominus ,  quia  non  exiturus 
erat  de  bac  vita  ,  priusquam  videret  saluiare  Dei.  Hoc 
ulutare  Dei  bonum  est  ut  oslendalur  bominibus  ; 
sed  elanneiit ,  Ostende  nobis  ,  Dondne ,  mlsericordiam 
tuam  9  €i  ialutare  tuum  da  nobii  (  PeaL  lxxxiy,  8  ). 
Sulutare  autem  Dei  in  omnibus  gentibus  :  quia  cuin 
dixisaet  quodam  loco ,  Dem  misereatur  nobii ,  et  bene* 
dical  nos ,  iUuminet  vultum  iuum  super  noi ,  ut  eogno* 
umnuM  in  terra  viam  tuam ,  adjecit :  In  omnibui  genii- 
bus  salutare  tuum.  Primo  dixit ,  Vt  cognoscamui  in 
terra  viam  tuam ,  et  secutus  est :  /n  omnibui  gentibus 
saluiare  tuum  ( PsaL  lxvi  ,2,5).  Quasi  dicereiur  ci » 
Qu.i!  est  via  quam  cupis  ngnoscere  ?  Homiiies  ad  viam 
vcoiuni ,  numquid  via  venit  ad  bomines  ?  Via  nostra 
veiiit  ad  bominesy  invcnit  errantes,  vocavit  ad  se 
cxtra  ambulantes*.  In  ine,  inquit,  ambulate,  et 
non  errabitis :  Ego  sum  via ,  et  veritai ,  et  vita  ( Joan. 
XIV,  6  )•  Ne  dtceret ,  Ubl  est  vla  Dei  ?  ad  quam  regrfo- 
nem  il)0  ?  quem  montem  ascendam  ?  quos  campos  in* 
quirMi  f  Yiam  Dai  iiiqniria  ?  SaluUre  Dei  est  via  Dei , 
et  nblque  hm  est :  quia  in  omnibus  geniibus  saluiare 


psalmum  Jiwin.  m 

tunm.  Yeritafem  tuam  et  salutare  iuum  dixi. 

49.  Non  celavi  misericordiam  tuam  et  'veritatem 
tuam  a  congregatione  mulla.  Ibi  simus,  in  boccorpore 
numeremur  et  qos ,  non  celfMnus  inisericordiam  Do* 
mini  et  verilatem  Domiui*  Yis  audire  misericordiam 
Domini?  Recede  a  peccaiis,  donabit  peccata.  Vis 
audire  verii4tem  Domini  ?  Tene  justitiam  ,  coronabi- 
tur  justitia.  Modo  enim  misericordla  tibi  prxdicaiur, 
postea  veriias  exhil>ebiiur.  Non  enim  sic  est  Deus 
Diisericors  ,  ut  injustus  sit ;  nec  sic  justus  ,  ut  mlsc- 
ricors  non  sit.  Parvane  mlserlcordia  tlbi  est  ?  Nun 
imputabit  *  priora  omnia  :  inale  vixisti  usque  in  ho* 
diernnm  diem  ,  adhuc  vivls ,  bcne  vive  hodie  ,  hanc 
misericordiam  non  celabis.  Si  hxc  est  misericordia  : 
qu»  veriias  ?  Congrcgabuntur  antc  eum  omnes  gen- 
tes ,  et  dividel  eas  sicut  iMislor  dlvidtt  ovcs  ab  hoedis ; 
oves  ponet  ad  dexteram  ,  hocdos  ad  sinislram.  Ovi- 
bus  quid  ?  Venite ,  benedicti  Patris  m«  ,  percifnie  re- 
gnum  quod  vobis  paratum  est.  Hoedis  quid  ?  Ite  in 
ignem  celernum  (  Matth.  xxv,  32 ,  34 ,  41 ).  Ibl  poenl  • 
tentise  locus  non  est.  Quia  misericordiam  Dei  con- 
tempsisti ,  veritatem  seniies :  si  autem  non  contem- 
psisti  misericordiam  ,  veritate  gaudebis. 

20.  [  vers,  42-14.  ]  Tu  auUm ,  Domine ,  ne  elongin' 
quaveris  misericortUas  tuas  a  me.  Respexit  ad  membra  * 
saucia.  Quia  misericordiam  tiiam  et  Teritalem  tuam 
non  celavi  a  congregatione  mulla ,  ab  Ecclesia  unita- 
tis  orbis  (errarum  :  atieiide  roembra  saucia ,  altende 
delictores  et  peccatores ,  et  noli  removere  miscricor- 
dias  tuas.  Misericordia  tua  et  veritas  tua  semper  susce- 
perunt  me.  Non  auderem  converti ,  nisi  securus  de 
remissione  :  non  durarcm  persevernre ,  nisi  securus 
de  promissiooe.  Misericordia  tua  et  veritas  tua  semper 
susceperunt  me,  Altendo  quia  bonus  es ,  altendo  qniik 
justus  es :  amo  bonum ,  timeo  justum.  Amor  et  liinor 
perducunt  me  :  quia ,  misericordia  et  veritas  tua  sem" 
per  susceperunt  me,  Quare  ipSd  su>cipiunt ,  et  ab  ei^ 
oculus  avertendus  non  est  ?  Quoniam  circumdederunt 
me  mala ,  quorum  non  est  numerus.  Quls  numerat  pec- 
cata  ?  quis  numerat  iniquitates  allenas  et  proprias  ? 
Sub  qiio  cumulo  gemebat  qui  dicebat :  Ab  occultis  meis 
munda  me ,  Domine ,  et  ab  alienis  parce  servo  tuo  ( Psat. 
xvui ,  13  ,  14 ).  Parva  erant  nostrn,  imponuniur  alie- 
na  :  timeo  roihi ,  timeo  bono  fratri ,  tolero  malum 
fralrero ;  et  sub  isto  cumulo  quid  erimus ,  si  cesset 
misericordia  Dei  ?  Tu  autem ,  Domine ,  ne  elonginqua^ 
veris  :  prope  esio.  Cui  prope  est  Dominus  ?  His  qui 
obtriverunt  cor  (Psa/.  xxxiu  ,  19 ).  Longea  superbis, 
prope  ad  humiles.  Excelsus  est  enim  Domlnus ,  et 
bumilia  respicit.  Sed  non  se  putcnt  laiere  qui  superhi 
sunt :  excelsa  enim  a  longe  cognoscit  ( Psal.  cxxxm^ 
6 ).  Cognosccbat  a  longe  jactantem  se  Pharisxum  , 
subveniebat  de  proximo  confitenti  Publicano  ( Luc, 
xviii ,  11 ).  Jactabat  ille  merita  sua ,  et  legebat  viil- 
nera  sua  :  non  jactabat  ille  merita ,  sed  offerebat 
Tulnera.  Ad  medicum  veoerat » sciebatselanguidum , 


Mni]onnidll8«ss.deest:^<;tfteottqfm6ra^^  ^Hvte^um.tnankHimmU  :  eiinfn^wmcetam,\QC(k 

*  AfU!piibiUs&.t\WM»aadse.Extraumbulatis^uime«iiii^     mncelabu. 

^  £dd«|  wmbrt,sm  suucia  Abest,  nia,  a  Mas 


447 

sdebit  86  nnaiidom :  oealos  ad  eodom  levare  non 
ftudebat ,  pectus  percuiiebal :  sibi  non  parcebat ,  ut 
ille  parceret ;  se  agnoscebat ,  ut  ille  ignosceret ;  se 
puniebat ,  ut  ille  liberaret.  Tales  bic  voces  sunt ;  au- 
diamiis  eas  pie ,  et  amemus  pie  :  corde ,  lingua , 
omnibus  mcduUis  noslris  haec  dicamus.  Nemo  se 
Jusium  pulet :  vivll  qui  loquitur ;  yivit ,  et  utinam 
vivat !  Adliuc  hic  vivit »  adbuc  cum  morte  vivit :  et 
si  spiriius  vita  est  propter  juslitiam  ,  corpus  lamen 
mortuum  esl  propter  peccaium  (  Rom.  viii » 10 ).  Et 
corpus  quod  corrumpitur  aggravat  animam ,  et  de- 
primit  lerrena  Inhabitaiio  sensum  muUa  cogitanlem 
(  Sap.  IX  •  15 ).  Periinet  ergo  ad  le  clamare ,  perii- 
nei  gemere ,  perlinet  confiteri ,  non  te  exaltare ,  non 
te  jaclare »  non  te  tuis  merilis  gloriari :  quia  ct  si 
habes  aliquid  gaudendum ,  quid  est  quod  non  acce- 
pisii  ( I  Ccr,  IV,  7)  ?  Quoniam  eircumdederunl  me  ma- 
ia  ,  quwum  n<m  e$t  numerus, 

21.  Comprehenderunt  me  iniquitaiet  mem^  et  non 
pottd  ut  viderem,  Est  aliquid  quod  videamus :  quid 
^remit  ut  non  videamus?  Nonne  Iniquitas?  Oculum 
tuum  ,  ne  islam  lucem  videre  posses,  premebat  for- 
tassis  humor  irruens,  premebat  fortasse  fumus, 
pulvis,  aliquid  injectum ;  ei  levare  oculum  sauciuni 
non  poieras  ad  islam  lucem  :  quid  ergo ,  cor  saucium 
levabis  ad  Deum?  Nonne  prius  sanandum  est  ut 
videas?  Nonne  superbus  inveniris,  cum  dicis :  Primo 
videam,  et  sic  credam?  Quis  dicit?  Quis  enim  visu- 
rus  dicit :  Videam,  ei  sic  credam?  Lucem  osiensiirus 
sum,  imo  vero  ipsa  se  luz  ostendere  vuit.  Cui?  Caeco 
non  potest,  non  videt.  Unde  non  videi?  Gravato 
oculo  ninltis  peccaiis.  Quid  enim  ait?  Comprehende* 
runt  me  iniquitatee  mew^  £t  non  potui  ut  viderem,  Re- 
moveantur  ergo  iniquiiates,  dimiiianlur  pcccatay 
levetur  pondus  ab  oculo ,  sanetur  quod  saucium  est , 
adliibealur  mordax  prasceptum  quasi  collyrium.  Prius 
effice  quod  tibi  praecipitur  :  sana  cor ,  munda  cor , 
dilige  inimicum  iuum  (Matth.  v ,  44 ,  et  Luc.  vi,  27, 
35).  Et  quis  diligit  inimicum  suum  ?  Hoc  jubet  medi- 
ens ;  amanim  est ,  sed  salubre.  Qnid  iibi  faciam , 
inquit?  lia  vexatus  es,  ui  inde  saneris.  Et  plus  dicii : 
Sanato  non  crit  onerosum ,  volupluose  diliges  inimi- 
cum  sanatus ;  conare  iu  ut  saiieris.  In  tribulationi- 
bus,  in  angusliis,  in  ientaiionibus  forlis  esio,  per- 
dura  :  medici  manus  est,  non  laironis.  Ecce,  inquil, 
praeceptis  acceptis,  et  fide  reienia ,  prius  sicut  jubes 
sanabo  cor,  ut  dicis :  sanaio  corde  et  mundaio  corde 
quid  videbo  ?  Beaii  mundo  corde,  quoniam  ipsi  Deum 
videbunt  {Matth,  v,  8).  Hoc  modo,  inquii,  non  pos- 
sum.  Comprehenderunt  me  ini<iuUate$  meee^  et  non 
potui  ut  mderem, 

82.  MultipUcatm  »unt  tuper  eapillos  capitie  mei, 
Capillos  capiiis  ad  numeri  muliitudinem  revocat. 
Quis  numerat  capillos  capiiis  sui  ?  Multo  minus  pec- 
cata ,  qutt  excedunt  numenim  capillonim.  Minuta 
videntur ,  sed  mulia  sunt.  Prxcavisii  magna ;  jam 
non  facis  adulterium,  jam  non  facis  homicidium,  non 
rapis  res  alienas,  non  blasphemas,  non  dicis  falsum 
testimonium  :  moles  istx  sant  peccatorum.  Magna 


S.  AU6USTINI  EPISCOPl  418 

praecavisti ,  de  minutia  quid  agfs  ?  An  non  times  mi- 
nnta?  Projecisti  molem,  vide  ne  arena  obmaris. 
Multiplicata  wni  super  capiUot  capitie  mei. 

25.  [veri,  \i.]  Et  car  meum  dereliquit  me.  Quid 
mirum  est ,  si  cor  tiium  deserium  est  a  Deo  tuo, 
quando  seipsum  deseniit?  Quld  cst,  Car  meum  derc 
liquit  me  ?  Non  est  idoneum  cur  meum  ad  cognosccn- 
dum  se.  Hoc  dixit ,  Cor  meum  dereliquU  me :  Corde 
meo  Dominum  volo  videre,  et  non  possum,  prae  mul- 
titudine  peccaiorum  meorum  :  parum  est ,  nec  cor 
meum  se  comprehendit.  Nemo  enim  se  compreheii- 
dit,  nemo  de  se  praesumat*.  Numquid  comprehcndit 
corde  suo  cor  suum  Petrus ,  qui  dixit,  Teeum  usque 
admortem  ero  {Matth.  xxvi,  55)?  In  corde  erat  prac- 
sumplio  falsa ,  in  corde  laiebai  timor  verus  :  et  non 
erat  idoneum  cor  ad  coniprehendendum  cor.  Cor 
aegrotum  latebat ,  sed  medico  patebat.  Quod  de  illo 
pronuntialum  est,  hoc  implcium  esi.  Noverat  in  illo 
Deus  quod  in  se  ipse  non  noverai;  quia  cor  ejus  de- 
reliquerai  cum,  cor  ejus  latebat  cor  ejus.  Et  cor  meum 
dereliquit  me,  Quid  ergo?  quid  clamamus?  quid  dicl- 
mus?  Placeat  tibi^  Domine,  eruere  me :  tanquam  dice- 
rei,  Si  vis,  poies  me  mundare  {Id.  viii,  2).  Ptaceai 
tibi  eruere  m«,  Domine ,  m  adjuvandum  mihi  reepice, 
Membra  poeniteniia  * ,  membra  in  doloribus  posiia , 
membra  sub  ferramentis  medici  clamaniia ,  sed  spe- 
raniia.  Domine^  in  adjuvandum  mihi  respice, 

24«  [vers.  i5-17.]  Confundantur  ^  et  revereantur  sh 
mulf  qui  qumunt  animam  meam  ut  auferant  eamm 
Quodam  enim  loco  accusat,  etdicit,  Aspiciebamin 
dexteram^  et  videbam ,  et  non  erat  qui  requirerH  atd" 
mam  meam.  {PmL  cxli  ,  5);  id  esi,  nou  erat  qiii  me 
imitaretur.  Chrisius  in  passione  loquiinr :  Et  altcnde- 
bam  in  dexleram,  id  est,  non  ad  impios  Judaeos,  sed 
ad  ipsam  dextcram,  ad  ipsos  Aposlolos;  et  non  eral 
qui  requireret  animam  meam,  Csque  adeo  non  erat 
qui  requireret  animam  meam  ,  m  qui  prnesompserat 
negaretanimam  meam  {Matth.  xxvi,  70).Sed  quia  duo- 
bus  modis  quxrilur  homo ,  aut  quo  fruaris,  aui  quem 
persequaris :  ideo  hic  alios  dicit ,  quos  voll  confundi 
et  revereri  qui  qnaerunt  animam  soam.  Sed  ne  sic 
inieliigeres,  quomodo  cum  queriiur  de  nonniiltis  non 
quxrcnlibus  aiiimam  suam';  ut  auferant  eam^  inquit, 
id  est,  ad  moricm  quaeruni  animam  meam  :  adjecit , 
Confundantur  et  revereantur,  Ei  vere  multi  quaesie- 
nint  animam  ipsius,  etconfusi  et  reveriti  sunt;  quae- 
sierunt  aniinam  ipsius,  ci  sicut  illis  visum  csi,  absto- 
lerunt  animam  ipsins  :  sed  ille  potestatcm  habuit 
ponendi  animam  siiam ,  et  poiesiatem  habuit  reci- 
piendi  animam  siiam  (Joan,  x ,  18).  Ergo  iUi  gavisi 
sunt  cum  posuit ,  confusi  sunt  cum  recepit.  Confun» 


1  SLic  allquot  Mss.  At  Rdd.:  Parum  eMmcar  miemm  $e 
ccmprehenaal.  Kemo  emm  te  comprehendit ,  iwmo  dle  $e 
prcesumit, 

*  Eftld.,  membra  pceniteniia!.  mss.  aliquot,  pcemienHa :  ei 
tlii  quidam,  m  poantentia. 

•Edd.,  qiumodo  conqiterilur  de  nommHis  qwerentihu» 
animam  stoim,  i((  auferant  eam  :  id  est^  etc.,  ubl  nos  pirii- 
culam,  non ,  et  verbum,  inquU ,  aliquot  uss.  ope  rcpo- 
nimus. 


M  ENARRATIO  IN 

dantur,  el  revereanlur  timul,  qm  qwgrunt  ttnimam  meam 
ut  auferant  eam, 

25.  Converianiur  relronum,  et  revereantur,  qtd  vo- 
bmt  mihi  mala,  Convertantur  retrorsum :  nec  hoc  in 
nialum  accipiamus.  Bene  illis  optal ;  el  tox  illius  est 
qui  dixil  de  cruce :  Pater^  ignoue  t7/i«,  quia  nesciunt 
qnid  faeiunl  {Luc.  xxiit,  54).  Quare  illis  ergo  dicil, 
lU  retrorsuin  redeaiii?  Quia  qui  nnie  saperbi  eranl  nt 
caderenl  rclro,  liumiles  facii  suni  ut  resurgant. 
Quando  enim  ante  sunt,  prxcedere  volunt  Doroinum» 
mcliores  volunt  esse  quam  Dominus  :  si  autem  relre 
sunt»  ipsum  agnoscunt  meliorero»  ipsum  priorem,  se 
posteriores,  ut  iile  praecedat,  illi  sequantur.  Proinde 
Petmoi  male  sibi  dantem  consilium  sic  redarguil. 
Passuras  enim  Dominus  erat  pro  salute  nostra,  et  de 
ipsa  passione  qua:  futara  erant'  pracdicabat :  et  ait 
Peirus,  Abiit  Domine;  propitiue  tibi  eMo,  non  fiet  hoe» 
Prxcedere  volebat  Dominum,  et  consilium  dare  ma- 
gistro.  Dominus  autem  ut  non  eum  facerel  prseceden- 
tero,  sed  sequentem,  Redi^  inquit,  retro  eatanae 
(MaUh,  ZV1,  22,  23).  Ideo,  inquit,  salanas,  quia  vis 
antecedere  eum  quem  debes  sequi :  si  aulcm  retro 
fueris,  et  secutus  fueris,  jam  non  saianas.  Quid  ergo? 
Super  hanc  petram  mdilieabo  Eccle$iam  meam  (Ibid,^ 
18). 

26.  Convertantuf  retrornm  et  revereantur^  qm  volunt 
mUd  mata.  Malevoli  sunt,  qui  etiam  cuni  beiiedicuut, 
qnantum  in  corde  eorum  est  maledicunt.  Dicis  alicui, 
£&lo  cbristianus  :  Sts  chrisiiaiius»  sed  tu*.  Bonam 
ren  dixit,  sed  non  illi  imputatur  quod  dizit,  sed  quo 
animo  dixit :  quomodo  imputaturo  est  et  Jiidxis, 
quando  iUe  ex  caeco  nato  factus  est  videiis :  cum  cum 
premerent  insttltatlonibus  et  urgerent,  ait  illis,  iVum- 
qvdd  et  vos  discijmU  eju$  vuttis  e$se?  Et  illi  male- 
diierunt  ei.  IIoc  ail  evangelista :  Matedixerunt  ei  di- 
centea^  Tu  si$  discinutus  ejus  (Joan.  ii,  27,  28).  Illis 
maledicentibus ,  Domiims  benedixit :  fecit  quod  illi 
dixerunt,  retribuit  auiem  illis  quod  malediierunl. 
Convertantur  retroreum^  et  revereantur^  qui  votunt  mild 
mala.  Sunt  autem  alii  non  boni  qui  bona  volunt,  et 
cpsi  cavendi.  Quomodo  enim  iili  maledicunt,  et  dicunt 
bona  Dostra ,  sed  malo  animo ;  sic  muUi  mala  nostra 
bODoanimo.  Hoc  dico,  Qui  diserit  tibi,  Tu  sis  chri- 
stlanas,  bonura  tuum  dieit  malo  animo :  qui  autem 
diserit  tibi  ila ,  Te  melior  nemo ;  si  in  factis '  malist 
quoniam  laudatur  peccator  iii  desideriis  anim»  sux , 
el  qui  intqua  gerit  benedicitur  (P$aL  x,  5) ;  mala  tua 
dicil  laudans.  Quoinodo  ille  bona  lua  dicebat  maledi- 
eens »  sic  iste  mala  lua  benedicens :  sed  ulrumque 
genas  bostis  fuge,  utrumque  cave.  Ille  saevit»  iste 
blanditur;  uterque  malns  :  ilie  iracundus  est,  el  iste 
in  iaode  subdolus;  ille  reivebeBSor  esty  iste  lauda- 
lor :  sed  ellUe  in  repreheosione  inimicus  est,  et  ilie 
In  laode  subdolus.  Gave  utmmque ,  cootra  utrumque 

s  SicnonnuUi  Has.  At  Edd.,  erat. 

*  tta  M8S.  oec  male  si  hic  subaudilur.  el Ule  didt.  Porro 
edH.  Lov.  babet  sic  :  Dicit  oHquie  a/tou,  E$to  Chriatianus^ 
eed  a$  et  tu  christiantu.  Bonam,  eic. 

*  Sic  aliquot  Mss.  Aiii  vero :  DixerU  tibiy  Taxd/o  meUor 
mmmie  su  m  facti$^  elc  Quidam :  Tanto  metior  nemo  de 
m  faetis^  etc.  edd.,  Tanto  melior  nemositinfacti$f  etc. 


PSALIIUM  XXXIX.  4S0 

ora.  Qui  cnim  oravii,  Coiiverlantur  retronum,  tt  con- 
fundantur  qui  volunt  mt/ti  mala,  respexit  ad  aliud 
genus  dolose  malevolum,  et  falso  benedicum  :  Ferant 
confestim  confusionem  suam,  qui  dicunt  mi/it,  Euge , 
euge.  Laudaut  falso* :  Magnus  vir,  boniis  vir,  liitera- 
lus,  doctus,  sed  qiiare  clirislianus?  Ea  lua  latidant , 
quse  nolles  laudari :  illud  reprebenduiit  unde  gandes. 
Sed  si  forle  dicis  :  Quid  in  me  laudas,  o  lioino ,  qiila 
vir  bonus,  quia  vir  juslus  sum?  5i  hoc  putas,  Cbrisius 
me  boc  fecit ,  ipsum  lauda.  At  ille  :  Absit;  noU  tibi 
injoriam  facere,  lu  te  ipse  talcm  fecisti.  Confundan- 
twr^  quidicunt  mihi  ^  Euge,  euge.  El  qtiid  sei|uiiur? 
Exeuitent  etjucundentur  omne$  qui  te  qutsrunt,  Donane. 
Non  qusrunt  nie,  sed  quxrunt  te  :  noii  mibi,  euge, 
euge  dicunt;  sed  in  te  me  gloriari  vident*,  si  quid 
babeo  glorias.  Qui  enim  gloriator,  in  Domino  glorie- 
tur  (I  Cor.  1 ,  51).  Exsultent  et  Jucundentur  omnee  qui 
tequesrunt^  Domine^  et  dicant  eemper:  Magni/icetur 
Dominu$.  Qiiia  etsi  ex  peecaiore  fit  jusiiis,  da  gloriam 
iUi  qui  justifical  impium  (Rom.  iv,  5).  Sive  ergo  pec- 
calor  sit ,  laudelur  qui  ad  iiidulgentiain  vocat :  sive 
quis  jam  ambuiet  in  via  justiii^,  iaudeiur  qui  ad  co- 
ronam  vocat.  Semper  magnificetur  Dominus ,  ab  his  ^ 
^t  diligunt  $alutare  tuunu 

27.  [ver$.  18.]  Ego  autem :  cui  quasrebant  mala. 
Ego  autem :  cujus  aniniain  qiiserebant,  ut  auferrcnt 
eam.  Sed  converte  te  ad  aUud  genus  lioininum.  Ego 
autem^  cui  dicebanl ;  Eiige ,  e^e  ^  egenue  et  pauper 
$um.  Non  est  quod  iii  nie  nieum  *  laudelur.  Discindat 
ille  saccum  meum,  cooperial  me  stola  sua.  Vivo 
enim  jam  non  ego,  vivit  aiitcni  in  me  Christus  (Gal. 
iiy  20).  Si  vivit  in  le  Christiis ,  ct  tolum  quod  boni 
liabes  ClirisU  est,  totiim  quod  liabebis  Ghristi  cst :  tu 
per  teipsuin  quid  es?  Ego  egenue  et  pauper,  E^o 
autem  non  dives,  quia  non  suin  supcrlms.  Dives  erat 
ille  qui  dicebat,  Gratia$  libi  ago ,  Domine ,  quia  non 
$um  ncut  cateri  homine$  :  Publicaiius  autem  erat 
pauper,  qui  dicebal,  Domine^  propitiu$  e$to  mihi  peC" 
catori  (Luc  xviii,  11,  13).  Ille  de  salurilate  ruclnbat, 
ille  de  faine  plorabat.  Egenus  et  pauper  $um.  Et  qiiid 
facturus  es,  o  egene  ct  paupcr  ?  Meiidica  ^  anle  januam 
Dei;  pulsa,  et  aperietur  tihi.  Ego  auietn  egenue  et 
pauper  $um  :  Dominu$  curam  habebit  mei.  Jacta  In 
Dominum  curam  tuam ,  et  spera  in  eum »  et  ipse  fa- 
ciel  (P$al.  Liv»  23).  Quid  tibi  curaturiis  cs?  quid  libi 
provisurus  ?  Habeal  tui  cnram  qui  fecit  te.  Qui  habuit 
tui  Guram  anlequam  esses,  quomodo  non  babebit  cu- 
ram  cum  jam  boc  es  quod  voluit  ut  esses?  Jam  enim 
fidelis  es,  jam  arobulas  in  via  justitiae.  Curam  ttii  non 
habebit ,  qui  facil  solem  siium  oriri  super  bonos  et 
malos,  el  |duit  super  justos  el  injusios  (MaUh.  v,  45)? 
te  jam  jusium  ex  fide  viventem  (Rom.  i»  17)  negliget^ 
deserety  dimittet  ?  Imo  vero  et  bic  fovety  et  bic  adju 

*■  plerique  Mss.,  fatsa. 

•  Plerique  Mss.,  $ed  in  t/to,  et  in  te  me  ^orifieare  videnl 
Honnulii :  sed  iUi  in  te  me  gloiificare  vutentur.  Item  qni- 
daro  :  sed  in  i7/o,  gtda  in  te  me  (jtoriari  vident. 

*  vox»  meunif  aberat  ab  edius :  sed  io  meiioribus  Uss 
exstaL 

^  omnes  fere  Biss.,  pauper ,  mendice  ?  Antejanuam,  ete 


^l  S.  AUGUSTlMf 

vai  t  et  hic  necessaria  submiiiistrat ,  et  uoxia  resccat. 
Daiido  con^olalur  ul  permaneas  ,  aurerentlo  coiripit 
ne  pcreas.  Dbmlnus  curam  liabcl  liii ,  securus  eslo. 
llle  porlat  ^  qui  te  fecit :  ab  arlificis  lui  mariu  iibli 
cadere  :  si  cecideris  a  manu  arlificis,  frangeris.  Ut 
aulem  permaneas  in  manu  artificis ,  bona  volunias 
Tacil.  Dic,  Deus  meus  voluit,  et  portabit  ipse,  cl  lene- 
bil  ipsc.  Jacla  le  in  illum ;  iioli  pulare  inanc  essc,  ut 
quasi  pnfcipitcris  :  non  ila  tibi  videatur.  Ille  dixit, 
Coclum  et  terram  ego  implco  (Jerem.  xxni,  24). 
Nusquam  tibi  deest :  tu  itli  noli  deesse,  tu  tibi  noli 
dcesse,  Dominus  curam  liabet  mei, 

28.  Adjutor  meus  et  proiector  fneus  tu  e$ :  Deui  theui, 
ne  tardaveris.  Invocat,imptorat,  timetne  deficiat  :  Ne 
tardaveris,  Quid  est,  Ne  tardaveris  f  ISisi  breviali  essent 
dies  illiy  non  fieret  salva  omnis  caro  (Matth,  xxiv,  2^} : 
modo  lectuin  est,  de  dicbus  tribulationum.  Quasi  eniin 
unus  liomo  rogat  Deum,  membra  Christi,corpusGhristi 
ubique^iiflusum,  unus  mendicus,  unus  paupcr ;  quin  ct 
iilc  pauper,  qui  dives  pauper  facius  est,  dequo  aii  Apb- 
Stolus :  Cum  dives  esset,  pauper  factus  estf  utipstuh  pau' 
pertate  vos  ditaremini  (11  Cor.  vin,  9 ) :  veros  paupores 
ditat,  ralsosdivitespauperat.  Clamat  adeum  :  A  finibus 
terrcBadte  ctamavi,  cuni  ta^deretanimam  meam  (Psa/.Lt, 
5).  Yenient  dies  tribulationum  et  majorum  tribulatio- 
num ':  venicnt,  sicut dicil  Scriptura ;  et  qudntum  acce- 
dunt  dies,  augentur  tribulationes.  Nemo  sibi  promittat 
quod  Evangelium  non  promittit.  Fratresmei,  obsecro 
Yos,  attcndiieScripturas  nostras,  si  aliquid  fefelleruiit; 
si  aliquid  dixerunt,  el  aliler  accidit  quam  dixerunt :  ne- 
cesse  est,  ui  usque  in  flnem  sic  tiantomnia,  quemadmo- 
duindixerunt.  Nou  nobis  promittuntScripturxnostras 
iii  boc  sxculo,  hisi  tribalationes,  pressuras,  angustial», 
augmenta  doloram,  abundanliam  tenlatiotium.  Ad 
isia  nos  pnecipue  paremus,  ne  imparati  deficiamus. 
Vte  prcsgnaniibus  et  mammantibus  {Maith,  xxiv,  19) : 
modo  audisiis.  Prsegnanles  sunt,  qni  spe  intume- 
scunt :  mammantes  autem,  id  est  laclantes ,  qui  jam 
adepli  sunt  quod  concupierant.  Etenim  mulier  prae- 
gnanS  in  Spe  tumet  fllii,  nondum  videt  filium  :  quae 
autem  jam  iactat,  amplcctiiur  quod  sperabat.  Ergo 
similitudinem,  verbi  gratia,  ponnmus  :  Bona  cst  Ista 
villa  Yicini  :  o  si  mea  esset*;  adjungerem  liiam,  et 
facerem  de  isto  fundo  et  de  illo  unitatem.  Amat  et 
avaritia  unilatem:  quod  amat  bonum  est,  sed  ubi  aman- 
dum  sit,  nescit.  Ecce  concupiril  villam  proximi ;  sed 
iste  proximusdives  est,  non  Indigens,  habenshonorem, 
hdbens  etlam  potentiam,  a  cujus  fbrte  etiam  potentla 
tib!  mettiendum  sit,  non  de  lltius  Ihndo  aiiqaid  spe- 
randum :  nihil  sperans  non  concipit,  non  est  prnc- 
gnanS  anlitta.  Si  vero  jaxta  vicinus  Sit  paitper,  qui  Tei 
in  necessitate  positos  est,  ut  possit  tendere ,  vel 
premi  potest,  ut  cogatur  vendere,  irtjicitur  octf- 
las ,  speratiir  villa  :  imprsegnata  est  anima,  spemt 
se  posse  adipisci  villulam  et  possassionem  vicini 
pauperis.  Et  cum  paiitur  iste  pauper  oeceaaitatem, 

I  Edd.,  prctegil.  Plures  ust.,  protegeL  Quatoor ,  porUA. 
AliitreSfPortar. 
*  8ie  iBs.  .u  Edd.y  el  malarumf  iribuUakmes  Mnt^,  etc. 
* BI8S.9  o  li nea em$i  osiadjungerem  iHam ! 


EPISGOt>l  m 

venit  :id  ditiorem  vicinum  suum,  cui  foi*te  obsequi 
solet,  cui  dererre,  cui  venienti  assurgere,  quem  in-' 
clinato  capite  salutare  :  Da  mihi ,  rogo  tc ;  palior 
nccessitaiem,  urgeor  a  creditore.  Et  ille  :  Non  habeo 
modo  in  manibus.  Si  vellet  vendere,  haberet  ^  .^gno- 
scimus  lioc  :  fuerunt  in  nobis,  jam  non  sint  in  nobis. 
Nonne  hesterno  viximus,  et  hodie  vivimus?  Est  cnr- 
Hgendi  locuS ;  nondum  facla  est  illa  disjunctio,  alionim 
ad  dexteram,  ailorumad  sinistram  (HaUA.  xxv,55); 
nondum  apud  inferos  sumus,  ubidivesille  fuilySiticus 
et  stillam  desiderans  {Luc,  ivi,  !22)  :  audiamiis  cum 
vivimus,  corrigamur.  Non  speremus  res  alienas,  et  im* 
praegnati  tumeamus  :  nec  perveniamus  ad  illas ,  et 
cas  adipiscendo  tanquam  fllios  osculemur.  Voi  enim 
priHgnanlibus  et  mammantibui  iUis  diebus,  Mutandum 
Cst  cor,  levandum  est  cor,  non  hic  habitandum  corde: 
mnia  regio  est.Surficiat  quod  adhuc  carne  hic  essc  nc- 
cessc  esl;  quod  non  est  necesse,  non  flat :  sufliciat  diei 
malitia  siia  {Maith.  vi,  51) ;  sursum  corde  habitemus. 
Si  surrexistis  cuni  Christo,  dicit  fldellbus  ,  corpus  et 
sanguinem  Domini  accipientibus  dicit,  Si  resttrrexisiis 
cum  Christo,  quce  sursum  sunt  sapite,  ubi  Christns  est 
in  dextera  Dci  sedens ;  (fuce  sursum  suni  quasritef  non 
quce  super  ierram,  Morlui  enim  esiis,  et  vita  vestra  abs- 
condita  est  cum  Chriito  in  Deo  {Cotoss.  nt,  iZ).  Non 
enim  apparet  quod  vobis  promissum  est :  et  jam  pn- 
ratum  est,  sed  non  videtis.  Imprn(^gnari  vis,  hinc 
impra}gnare;  ipsa  sit  spes  tua  :  certus  erit  partus 
luus,non  erit  abortivus,  non  temporalis :  amplectcris 
quod  pepereri^  in  aeternum.  Sic  enim  per  isaiam 
dicitur  :  Concepimus  et  parturivimus  spiritum  satutis 
[Ism.  XXVI,  18).  Ergo  (a)  retro  est,  etnon  datur  modo, 
sed  dabitur.  Quanta  data  sunt,  fratres  mei,  quis  iiia 
numerai  secundum  Scripturas?  Ibi  scriplum  est  de 
£cclesia,  et  videtur  quia  est;  ibl  scripttim  est  de  ido- 
lis  qiiia  non  erunt ,  ct  videtur  qnia  non  sant ;  ibi 
scriptuin  est  quia  perditurl  erant  Judaei  regnom,  et 
videlur;  ibi  scripium  est  de  bnerelicis,  quiafutori 
erant,  et  vidctur  :  ibi  scriptum  est  et  de  die  judicii; 
ibi  scriptnm  est  etde  praemio  bonorum,  etde  poena 
maiornm  :  In  omnibus  Deum  fiUelem  invenimus;  in 
ultimo  deflciet  et  fiillet?  Domznus  curamhabebit  rnei. 
Adjutor  meus  et  protector  meus  tu  es  :  Deus  meu$,  ne 
tardaveris.  Nisi  minorarentur  dies  t7/i,  ntt/Ai  caro  perdn^ 
rarel  :sed  piopter  etectos  breviabuntur  {Matth.nxiy,  M). 
Dies  illi  erunt  Iribulaiionis,  sed  non  tam  longi'  quam 
sperantur.  Cito  illt  transibunt;  requies  veniens  non 
translbit.  Quanquam  iongum,  ferri  deboit  malum  pro 
infinito  bono. 

IN  PSALMDM  XL 
ENARRATK). 

ttKkO  iB  ^LEBEII  {b). 

i.  Quoniam  Solemnis  dies  Mariyrum  illusit;  pro- 
pter  gloriam  passionis  Christi  imperaloris  martyrum  , 

» sex  Mss.,  in  mambus.  retU  noUi,  midere  habei,  Agne^ 
sctmia,  etc. 

•  Aliqaot  MBs^,  krembwAwdiee  tlit.  KrmatriMoiwnes^ 
sednontam  longce.  F.t  noonulii :  sed  non  iam  iange. 

(a)  Fwte,  pi&atum, 

(b)  III  Martynim  festiritate  Ittbitns 


tSi  ENARRATK)  IN 

qui  sibi  non  pepercit  rotlittbas  imperans  pagnam,  sed 
prior  pugnavit,  prior  Yleiti  ttt  pugnaAtea  eiemplo  auo 
tiorinretvr,  etrtiajeslate  bu«  a^tttareli  ei  promiasione 
cort)iiaret,  avdiamus  aliquid  in  islo  psalmo,  iiuQiii 
p  rtineat  ad  ejua  passlooem.  Oommendamus  aitiem 
Kcpios,  nee  nos  piget  iteraro  qood  tobia  ulSe  eal 
reiiHere,  Dominumnoelrvm  JesumGbristuBplerum- 
que  Idqut  efc  se,  id  eal  ci  persona  aoa,  qood  osl  capm 
Bostrum;  plerwnque  ei  pecaooa  corporia  sui,  quod 
sumus  nos  el  Eodelia  ejiis;  sed  iu  qitasi  ci  unitis 
liomiais  ora^  sonaro  irerba,  ot  iuleliigamos  caput  el 
corpua  iti  uAitaie  integriutis  eonsialere,  nec  separa- 
ri  ab  inviccm;  Unquam  coniogium  iliud,  de  quodi- 
tium  e$l :  Erunl  duQ  in  cam^  oiui  {Gm-  u,  24»  ^ 
Epke$.yif  M).8i  ei%o  agimsdmua  duos  iii carue  una, 
sgnoaeamus  dooa  ia  voco  uBa.  Primo  qood  legenii 
respondeiitcacanUTimuatquanquam  de  medio  Psalmo 
sity  bmc  umen  aennonia  ducamus  eiordiom.  Inimti 
mei  diatmuu  molo  miAJ :  Ouando  vimeiwr,  #l  periHt 
nomm  qrni.  Penooa  esl  b«c  Domiiii  noslri  iesa 
Cbriaa :  aed  f  ideie»  si  ooii  ibi  intelligttolur  et  membra. 
Diclttm  eol  ci  boc,  cum  ipse  Dominus  nostor  bio  in 
terra  io  eame  ambularet.  Gum  oiiim  videreul  inuUi- 
tudinem  aequi  auetoriuum  ejus»  et  diviniuum  el 
majesuura  niraeuUs  pr«senUUm*;cum  bocvide* 
reniJudsit  de  quibua  ipse  Doroiuua  aimibtudioem 
posttil,  quia  dixorunl,  Bice^t  hmre$;  vemie  cmdamne 
enm ,  d  noeirn  erH hmediuu  (Uatikn,  x\u  ^)»  di&erunl 
apud  semelipsosi  id  eet  inter  se>  undc  poniiricis  iiiius 
Caipbm  vox  est :  Ftd^fii  ^nod  turba  mulia  eum  tequi^ 
Mr,  a(  M/9culum  poil  iUum  abUt :  $i  tUmi$mmu$  enm 
vivere ,  vement  Romaui ,  et  ioiient  ^obie  et  toeum  et 
§e»item.  (ixpedit  ut  unu$  momtur  hamo,  quam  tota  §en$ 
pereat'  EvaugelisUautemverbanosciemisquid  dicerei, 
exposuit  nobis,  et  ail :  Boc  autem  nona$e  disit ;  ted 
cum  e$$et  pouiife»  firophetavit  quiu  oplkrtehat  Jeeum 
wutri  ]^o  popuio  et  §euu  (Joan.  xi,  47-51).  Tameii  iiii 
cum  viUereol  populumpost  Ulmi|  ire,  dixerunt,  Qjuaudo 
morietur^etperitit  nomeneiu$:'\d  est,  cuni  occidcrimua 
eum,  jom  nomen  cjus  non  erit  in  Urra,  nec  seducei 
aliquos  roortuus ;  sed  ipsa  (^us  inlerfectione  wleiMgeo^ 
bomiiies,  quia  boroiiiem  sequebantur,  quia  non  eral 
In  eo  spes  salutis ;  el  deserent  nomen  ejus^  et  noo  erit. 
MorUiusest;  etnon  periit  noroen  ejus,  sed  semiiiatuop 
est  oomen  ejus  :  mortuua  est:  sed  gianum  fuit,  quo 
Hiortilicalo  aeges  continuo  exsurgerel  (  /d.  m,  S5)* 
Gluriftcato  ergo  Domiiio  nqsiro  ^esu  Ciirisio,  ciqpper 
niiii  muilo  magia  rottitoque  numerosius  credere  io 
i.iuni ;  et  ooeperunt  membra  ejus  aiidire  quod  capul 
andiebat.  Jam  ergo  Domino  noatro  Jesu  Cbristo  in 
cobIo  conatiiuio,  el  ipso  m  iiobis  io  terra  laboraoU, 
dixeroni  adbuc  iniraici  ejus :  Quando  moneUr,  €<  per« 
iyn  nomen  eju^,  Hinc  eDim  perseculiones  diabolus  in 
Ecclesia  conciUvit  ad  perdenduro  uomen  Chrisii.  Nisi 
r<rte  puUtis,  fratres,  quia  illi  P;)gnni  quando  saevie- 
bant  in  Cliristianos ,  non  boc  ^ibi  dicel>anl ,  delere 

^  la  Mss.  deeat  vox  ore  ;  ut  ejus  loco  subaudiatur ,  per- 
sei  Mss.,  pranf^tlgentem. 


PSALMUM  XL.  454 

nomen  Gbrisii  de  Urra.  Ut  moreretur  lumm  Christtia 
non  in  capite,  sed  in  corpore  suo,  oodsi  sunt  ei  uiar* 
tyres;  Ad  muliiplicandain  Ecciesiam  valuil  sancius 
sanguis  effusus ,  seramalioni '  aocessii  et  mors  mar- 
lyrum.  Preliosa  tn  conspectu  Domini  raora  justorum 
^tts  {P$al,  dv,  15).  MultipUcati  sunl  msgia  raagis- 
que  Gbrislisni ,  ol  non  esl  implelum  quod  diierunl 
tnimici,  Qtumdo  morieiur,  et  peribit  nomen  eju$,  Adbuc 
01  modo  diciiur.  Sedent  Pagani ,  ei  eompuUni  sibi 
annea,  (a)  audtoot  fiuiaticos  Sttos  dicenus,  Aliquando 
Gbristiani  non  erunl,  et  idola  iila  coli  babent»  quein- 
admodttm  antea  colebaotur,  adbuc  dicunt,  QuawkO 
morielurt  et  peribit  nomen  t^ue*  Bis  vicii,  vcl  teriio  mi 
piU  :  moriuus  esl  Gbristus,  noo  pcribit  nomcn  ejus; 
morlui  suiil  martyres,  muitipilcata  eal  magia  ^kcle- 
aia  I  creacit  per  oomes  genies  nomon  Chrisii.  Qui  de 
ffiorie  sua  et  de  reaurreeiioiic  sua  pra^diiit ,  qui  da 
mortibua  Martymm  sttoruin  el  da  coroiia  proidixil» 
jpse  et  de  fioclesia  sua  fulura  praidiiit :  si  verum 
diiit  bis,  unio  meiititua  est!  Vanum  est  ergo  quo^ 
creditis  eootfo  iiiuni ;  melius  eal  ut  eredaiis  m  iilomi 
ttt  intelH§ati$  $uper  e§enum  et  paupffrem ;  qttoni:im  pao- 
pee  fmetue  e$t ,  coiii  divas  afs^ ,  ut  ipsias,  iaqttil,  pau^ 
pertau  vo$  ditaremim  (II  Cor.  vui,  9).  Nuuc  auuni  quia 
pauper  Atctus  est,  ooolemnitur,  et  dicitur ;  iloroo  orat. 
Quid  eral?  MorUuia  est,  cruciflxus  cst ;  bomiaem  co* 
litis ,  io  hominem  apem  babeiis,  mortuum  adoraiis. 
Falleris.  Inteilige  super  egenum  et  panperem,  ut  U- 
liua  pau})eruie  divcs  elTiciaris.  (^Mid  est,  luiellige 
auper  egeniim  et  imtiperem?  Ut  ipsum  Cluristum  ege- 
Bttm  et  pauperem  accipias,  dicenum  in  alio  psalmo  . 
E§o  autem  e§euu$  et  pauper  $um ,  Dominu$  curam  Ao- 
het  mm  {P$al»  xxiii,  IS).  Quideat  mtelligere  supei 
egenum  ei  pauperero  ?  (^ia  $emetip$um  exinajiivitf  fovr 
mani  $erm  acciyken$^  in  siittiliiudine  Uominun^  [aciu$,  et 
habitu  inveuiu$  ut  Itoino  {Philip.  \i,  7) :  dives  apud  Par 
Ireiu,  et  paoper  apud  oos;  dives  in  coelo,  pauper  iq 
lerra;  dives  Deus,  paopor  bomo.  Hoe  U  ergo  lurbat, 
quod  hominen)  vides,  quod  carnem  uitueris,  quod 
morum  respicis,  quod  crucem  irrides?  boc  u  turbat? 
liiUUige  super  egcnuro  o(  pauperero.  Quid  est  lioc  ? 
Intellige,  quia  ubi  libi  eiposiU  est  infirmius,  ibi  laut 
divmitas.  Otves,  quia  sic  est;  pauper,  quia  jaro  tu  sic 
oras.  Sed  uinen  pauperias  ipsiua,  divitue  oostne  sunt : 
qttomodo  iiifirmius  ipsius  fortitudo  oosUa  eat ;  quo» 
ttsodo  atttllum  ipsius  sapientta  nostra  est;  quomodo 
morulius  ipsius,  immorUliUs  nostra  est(I  Cor*  i^ 
80).  Qttid  sii  paupOTi  otuode  :  non  eum  ei  aliorum 


mh*  AI  Erid.,  alfiu$i$ 


et 


«ale 

fliors,  etCc 

(a)  t  cnm  vlderent  i  Pagani,  inqolt  AugusUnuS  iti  lib.  18 
de  ctvltate  Dei,  c.  53,  i  nec  toc  uuUaqoe  peraecotioisibus  » 
ohristiaoam  religionem  «  potui^se  consunii,  ^ed  his  poiius 
c  mira  lut^remenla  sumpstsse,  exeogflaTerunt  nesclo  rjoos 
c veraiHartecos,  taoquara oooBulenti  cuidaai,  diviDO ora- 
c  culo  elrusos,  uhi...  Petrmn  maicflciis  fecissc  subjungunfc 
c  ut  oolerelur  chrlsti  nom^D  per  treceuios  sexagluu  qulti* 
c  cme  annos,  deMe  oomf^eto  memorau  oumero  aooorum 
c  sioe  mora  sumeret  flnem.  »  verum  aouo  Chrtsti  3i)0  in 
quu  praedictus  anuorum  numeruSf  sl  a  pciri  in  die  Pente- 
eostea  predlcailone  eampoutur,  desmere  oateadiiur,  adeo 
aoa  defecit  cultas  nomiuis  cbribti,  ut  inde  maxime,  ever- 
sis,  quae  reliqua  eraol,  deorum  templis  et  fraclis  simub* 
cris  increvent,  ex  eod.  Ub.  dfe  CIVH;  Dei,  c.  lU 


paupertaie  meliaris.  Implcre  Yenit  pauperes,  qui  pan- 
per  effectuB  est.  Propierea  aperi  sinum  fidei;  suscipe 
pauperem  %  ne  pauper  remaueas. 

S.  [vm.  2.]  Beatui  qtd  inuUisU  tuper  egeimm  et  fmr 
perem^  in  die  mala  Hberabit  eum  Domiim,  Veniet  enim 
dies  mala  :  velis  nolis,  veniet;  dies  judicii  aderit, 
maia  dies,  si  non  intellexeris  super  egenum  et  paupe- 
rem.  Quod  enim  modo  non  vis  credere»  roanirestum 
erit  in  (ine.  Sed  non  fugies ,  cum  fuerit  manifestum, 
quia  non  credis  cum  cst  occulium.  Inviiaris  ut  quod 
non  vides  credas,  ne  cum  videris  erubescas.  Inlellige 
ergo  super  egenum  ei  iiauperem,  id  est ,  super  Ghrl- 
suim ;  intellige  in  eo  occultas  divitias,  quem  pauperem 
vides.  In  eo  sunt  enim  omnes  thesauri  sapieniiae  et 
BCienilse  absconditi  (Colou.  ii,  3).  Hinc  cnim  le  in  die 
mala  liberabit,  ex  eo  qood  Deus  est :  ex  eo  auiem 
quod  homo  est ,  et  illud  quod  in  illo  humanum  erat 
resuscitavit,  et  in  melius  convertit,  in  coelum  levaviu 
Ille  autem  qui  Deus  est,  qui  unam  personam  habere 
in  homine  et  cum  homine  vduit,  nec  decrescere  nec 
crescere  potuit,  nec  mori  nec  resurgere.  Mortuus  est 
ex  Infirmitate  hominis,  cseterum  Dens  non  moritur. 
Nam  quod  Yeibum  Dei  non  moritur,  ne  mireris, 
quando  non  moritur  anima  in  martyre.  Modo  non 
aodiebamus  ipsum  Dominum  dicentem  :  Nolite  timen 
eo$  qvi  corpu$  ocddunty  animam  autm  non  pomaU  oc- 
ddere  {Matth.  x,  i8)?  Ergo  morientibus  martyribus 
animae  Martyrum  mortuae  non  sunt,  et  moriente 
Ghristo  moriturum  erat  Verbum?  Uiique  Verbum  Dei 
multo  amplius  est  quam  anima  hominis  :  quia  anima 
hominis  facta  esi  a  Deo ;  et  si  facU  eat  a  Deo,  per  Ver- 
bum  facta  est :  quia  omnia  per  ipsum  facta  sunt  {Joan. 
I,  5).  Ergo  nec  moritur  Verbum,  cum  non  moriatur 
anima  facta  per  Verboro.  Sed  quomodo  recte  dicimus, 
Mortuus  est  bomo ,  etsi  anima  *  ipsius  non  moriaiur ; 
sic  recte  dicimus,  Morluus  est  Christus,  etsi  dtviniias 
ejus  non  moriaiur.  Mortuus  unde  ?  Quia  egenus  et  pau* 
per.  Non  te  perstringai  mors  ipsius ,  el  avertat  le  a 
conluenda  divinitate.  Beatus  qui  inielligit  euper  egenmn 
et  pauperem.  Respice  et  pauperes,  egentes,  esurientes 
et  sitientes,  peregrinantes,  nudos,  aegrotos,  in  carcere 
constitutos;  intelligc  et  super  talem  pauperem,  quii 
et  si  super  talem  inteiligis ,  super  illum  intelligis  qui 
dixit,  Esurtvt,  ttftm',  nudtti,  peregrinus^  wger^  m  car» 
cere  fui  {Matth.  xxv,  55,  36).  lu  in  die  maligna  eraet 
te  Doroinus. 

3.  [ver$.  3.]  Et  vide  beatitudlnem  tuam.  Donmm 
eomervet  eum.  Propheta  bene  oput  homini  intelligentl 
auper  egenum  et  pauperem.  Isu  opUtio  promissio  est; 
securi  exspectent  qui  hoc  agunt.  Dofnmiii  conservet 
eumy  et  vivifieet  eum.  Quid  cst,  con$ervet  e«m,  et  vivifi- 
cet  eum?  Quo  pertinet,  vmfieet  eumf  Ad  futuram  vi- 
Uro.  Vivificalur  enim  qui  mortuns  erat,  Numquid 
autem  potest  mortuus  iotelligere  super  egenum  et 
pauperem?  Sed  vivificationem  nobis  illam  promitUt, 
de  qua  dicit  Apostoius  :  Corpue  quidem  martumn  e$t 


*  Quinque  Mss ,  a  paupere. 
•omnesMSB.,  ^'/M  coro  ^utus  mortaltir  ;ubiquidaroad- 
dunt,io(a. 


S.  AUGUSTINI  EPISa)PI  456 

propter  peeeattm ,  epiritue  mttem  vita  eU  propter  juai- 
Itam : »  autem  qui  $u$dtmrii  Chri$tum  a  mortui$  hahitat 
in  vobii,  qui  $u$citavit  Chri$ium  a  martui$  mificahit  ei 
nwrtalia  corpora  veetra  propter  inhabitaniem  Spiritum 
^u$  tfi  vobi$  {Rom.  vni,  10,  il).  Haec  est  ergo  vivifi- 
catio  quae  promitiitur  intelligenti  super  egeoum  et 
panperem.  Sed  quia  dicit  Aposlolos  ad  Timotbcum , 
Promi$$ionem  haben$  vitm  prenenti$  et  futurm  { I  Tim. 
IV,  8) ;  ne  puUrent  llli  qni  intelUgunt  super  egenum 
et  pauperem ,  recipieudos  quidem  se  esse  in  coelum , 
sed  negligi  in  terra :  et  non  sperarent  nisi  quod  futu- 
rum  esi  in  »lernuro,quod  aotem  ad  pnssens  esi,  pu> 
Urent  Deum  non  curare  in  sanctis  et  Adeiibus  suis; 
ubi  dixit  quod  maxime  exspecUre  debemiis,  Dominu$ 
con$ervet  eum,  et  vivificet  eum;  respexit  ad  isUin  vi- 
tam,  Et  beatum^  inquit,  fadat  eum  in  terra.  Erige  ergo 
oculos  in  baec  promissa  christiana  fide  :  non  te  dese- 
rit  Deus  in  terra ,  et  aiiquid  promittit  in  ccslo.  Multi 
enim  mali  cbristiani  inspectores  ephemeridaruni  S  et 
inquisitores  atqne  observatoies  temporum  et  dieram, 
cum  coeperint  ibi  objnrgari  a  ni^is,  vel  a  quibnsdam 
bonis  meiioribusque  christianis,  quare  isU  faciant, 
respondent :  HaH;  propter  tempus  hoc  necessaria  aunt ; 
christiani  autem  aumus  propler  viUm  «temam ;  pitH 
pierea  in  €hristum  credidimus,  ut  det  nobls  vium 
etemam ;  nam  viu  IsU  temporalis  in  qua  versaroury 
ad  coram  ipsius  non  pertmet.  Relinquitnr,  ut  boc  bre- 
viter  dieant,  ut  propter  vium  aeternam  Deus,  et  pra- 
pter  vium  praesentem  diabolos  colatnr.  Respoiidet 
lUis  ipse  Ghristus :  ^oit  pote$ti$  duobue  domm$  aermre 
{Maith.  VI,  24).  Et  alium  colls  propter  id  quod  exspe- 
Gtas  in  ccelo,  et  alium  colis  propter  id  qood  exspecUs 
in  terra  :  quanto  melius  unum  colis ,  qnl  fecit  coelum 
et  terram?  Qui  curavit  ut  esset  terra,  imaginem  suam 
negligit  in  terra?  Ergo,  Coiiiernef  eum  Donnnue  et  vt- 
vificet  eum,  intelltgentem  super  egenum  et  pauperem. 
Insuper  quamvis  iii  apternum  vivificet,  beatum  faciat 
eum  in  terra. 

4.  Et  non  tradat  eum  in  manu$immici  eju$.  inimieus 
iile  diabolus  est.  Nemo  attendat  inimlciim  suum  lio- 
minem ,  quando  audit  verba  isu.  iam  forie  de  vielno 
soo  cogiubat,  de  illo  qui  cum  iilo  litem  in  foro  habe- 
bat,  de  illo  qui  illi  vult  auferre  possessionem ,  qoi  il- 
him  viilt  premere  ut  vendat  illi  domum  suam.  Nolite 
isu  cogitare;  sed  tUum  inimicom  cogiute,  de  quo  dU 
cit  Dominus,  lnnni€u$  homo  hoe  fedt  {Id.  xiii,  S8). 
Ipse  est  enim  qui  suggerit  ut  propter  res  terrcmis  co- 
lator;  qula  non  potest  evertere  nomen  christianum 
inimicus  iste  :  vidit  enlm  se  victOm  fama  et  laudibus 
Christi,  vldit  in  eo  quod  occidit  martyres  Ghristi,  illos 
coronatos,  et  se  triumphatum ;  et  coepit  non  posse  hoc 
persuadere  hominibus,  quod  nihil  sitChristus;  et  qutti 
vituperando  Christum,  jam  dlfficile  decipit ;  laudando 
Christum,  conatur  decipere.  Antea  quid  dicebat?  Qoem 
coliils?  iudaeum  morluum,  crucifixum,  nulllu^  mo- 
menti  bominem,  qui  non  potuit  a  se  mortem  depd- 
lere.  Dbi  in  nomine  ejus  vidit  currere  genus  huma« 


^  colbert.  li8.|  nKioRioM  ephemeriarum. 


457 


ENARRATIO  IN  PSALMOIf  XL. 


45S 


num,  Tidit  foSa  in  naniiiie  cmdflxi  templa  siib?er- 

tanuir»  idolt  fnmgantur,  Mcrillcia  exsUngwuitiir;  et 

bsc  onuiia  praBdicta  in  Prophetis  •itenduiliir  nb  lio- 

minitNM,  admiratione  atopentibos,  et  daiidentibas 

jam  oor  adYersus  Tituperationem  Cbristi  ^ ;  induit  se 

landiboa  Chriati»  et  coepit  a  fide  alio  modo  deterrere. 

Hagoa  lex  est  Christiana,  potens  illa  lex,  diYina,  inef- 

fabilis  :  aed  quis  illam  implel?  In  nomine  Salvatoris 

Dostri  concolcaie  leonein  et  draconem  (Pfo/.  xc,  15). 

Aperte  reprebendendo  fremebat  ieo,  astote  laodando 

insidiatar  draco.  Yeniant  ad  fidem  qui  dubitabant: 

non  dicant,  Qiiis  hoc  implet?  Si  de  yiribus  suis  pras- 

!  sumunl»  noD  implebunt.  Praesumendo  de  gratia  Dei  * 

/  credant,  pnesumendo  Teniant,  adjuTandi  Teniant»  non 

judicandi.  YiYont  omnes  fideles  in  nomine  Chrisli, 

quisqae  pro  gradu  suo  implens  praecepta  Chrisli,  sive 

coDJupies»  sive  caelibes  et  Tirgines,  vivunt  quanlum 

donat  Dominus  eis  vivere ;  neque  de  suis  viribus  prae- 

sumunt,  sed  Boverunt  se  in  iilo  debere  gloriari.  Quid 

enim  habes,  quod  non  accepisli?  Si  auiem  accepisti, 

quid  gloriaris  qoasi  non  acceperis  (I  Cor.  iv,  7)?  Noli 

dicere  mibi»  Quis  iilud  implet?  iile  in  me  implet,  qui 

venii  dives  ad  pauperem  :  pauper  quidem  ad  paupe* 

rem,  sed  plenus  ad  inanem.  Haec  cogiuns,  quia  intel- 

ligit  super  egenum  et  pauperem,  et  non  aspernatur 

paupertatem  Christi»  inteliigit  divitias  Christi,  fit  bea- 

(us  in  terra:  et  non  traditur  in  manus  inimici  sui, 

Toleniis  ei  persuadere  ut  Deus  colatur  propter  coele-; 

stia,  diabolus  colatur  propter  terrena.  Non  iradat  emn 

ni  flUDiiu  tiiiiiitct  €ju$» 

5.  [vm.  4.]  Dminui  opem  ferat  UU.  Sed  ubi?  Forte 
io  coelo,  forte  in  viu  aetema,  ut  lestet  coiendam  dia- 
bolum  propter  inopiam  terrenam^  prppter  necesaiutes 
kojus  vitae?  Abaiu  Promissionem  habes  Titae  praesen- 
tis  et  fatoras  (1  7tm.  iv,  8).  lUe  ad  to  Tenit  in  terram, 
per  qoem  iactum  est  coelam  et  terra.  Denique  attende 
qoid  dicat :  Domtmii  opem  ferai  iUi  iuper  lecitun  dolo- 
rii  iju$.  Lectos  doloris  infirmius  est  carnis.  Ne  dicas, 
Non  possum  tenere  et  porUre  ei  frenare  carnem  meam : 
djuvaris  nt  possis.  Domiuus  opem  ferat  tibi  super 
lectoro  doloris  tui.  Portabat  te  lectus,  non  tu  portabas 
lectum ;  sed  paralyticus  intus  eras :  adest  qui  dicat  tibi, 
ToUe  qrabaium  tuwn^  et  vade  in  domum  tuam  {Mard  ii , 
11).  Dandnu»  opem  ferat  iUi  euper  leaum  doknie  ejue. 
Et  ad  ipsum  Dominum  convertit  se,  Unquam  quaere- 
reior»  Qoare  er%o  cum  opem  ferat  nobis  Deus ,  tanU 
mala  palimur  in  ista  viu,  Unu  scandala,  Untos  labo- 
res,  unUm  inquietudiiiem  carnis  et  saeculi?  converiit 
le  ad  Deiim,  et  Unquaa  vonsilium  medicinae  ejus  no- 
Ihs  exponens  :  Tolum  $tratum  eju$ ,  inquit,  verti$ti  in 
infnnitate  eju$.  Quid  est ,  7o/um  $tratum  eju$  vertieti 
in  infimdtau  ^u$f  Per  straturo  intelligitur  aliquid 
terrenom.  Omnis  anima  infirma  in  hac  viu  quxril 
sibi  aliquid  terrenum  ubi  requiescat ;  quoniam  inten- 
tionem  laboris  et  mentis  extentx  in  Deum  difficile 

1  sic  habent  plerique  uss.  At  Edd.,  et  laudantibu$ ,  Jam 
$dxersu$vituperationemchiri$ti  ee$$amt,  et  induit$e,etc. 
Piidoqiie  post  habebant :  $ed  quuiUamimptelJ  imptetur 
i»nomineSatvalari$no$tncatcanti$lwneni,eUi, 

*oimiea  ferellss.  omittunt,  de  ^ofta  Dei :  et  oaulo  poat 
bOient:  adiueandi  veniunt-  Bdd.  vero:  adfwmtU  vetdanu 

Baxct    AtJW8T.IV. 


potest  perpetao  tderare  :  allqoid  sibi  in  terra  conqui- 
rit  obi  requieacat  et  qoodammodo  pansatione  quadam 
recombat,  velati  sunt  fsU  quae  diliguut  et  innocenies. 
Neqae  enim  de  cupldiutibus  malorum  nunc  loquen- 
dom  est ,  quia  multi  acquiescnnt  in  thealris ,  multi 
acquiescunt  in  circo » in  amphitheatro ,  multi  acquie- 
scont  in  alea ;  multl  in  luxaria  popinarum»  mulii  in 
libidine  adulteriorum,  multi  in  violentiis  rapinarum , 
multi  in  dolo  et  insidiis  (raudium  :  acqoiescunt  in  hts 
omnibos  hominea.  Quid  est,  acquiescunt?  Delecuntur 
Ulic.  Sed  removeamua  baec  omnia ,  ad  innocentem 
hominem  veniamos  :  acqoiescit  in  domo  sua ,  in  fa- 
milia  saa,  in  conjoge,  in  filiis,  in  paupertate,  in  prae- 
diolo  sao,  in  noYolia  manibus  suls  consiu,  in  aediAcio 
aliquo  soo  studio  fabricato  :  acquiescuut  innocenies 
in  his.  Sed  Umen  Deos  volens  nos  amorem  iion  ha- 
bere  nisi  vitae  aetemae,  et  istis  velut  innocentibus  de- 
lecuiionibus  miscet  amaritudines ;  ut  et  in  his  patia- 
mur  tribuUtiones  ,  et  oniversum  stratom  nosurum 
vertit  in  infirmiute  nostra.  Untverncm  sirafiim  ^u» 
vertieti  in  infimdtaie  ^u$.  Non  ergo  conqueratur,  quan- 
do  in  hia  qaae  innocenter  habet ,  patitur  aliquas  trl- 
bolatioiies.  Docetor  amare  meliora  per  aroaritudinem 
inferiorom  :  ne  viator  tendens  ad  pairiam  ,  subulum 
amel  pro  domo  soa.  Vnivenum  $tratum  eju^  verH$tiin 
infirmHate  e}u$. 

6.  [ver$.  5.]  Sed  qnare  IsU  ?  Quia  flagellat  omnem 
filium  qoem  recipit  (Hebr.  xu ,  6).  Quare  isU  ?  Quia 
peccanti  homini  dictuin  est :  In  labore  vuUu$  tui  ede$ 
panem  iumn  {Gen.  iii,  19).  £rgo  quia  correptiones  is- 
Us,  in  qaibus  oniversum  stratam  nostruro  vertitur  in 
mflrmiute  nostra,  agnoscere  debet  homo  propter  pec- 
cau  se  pati ;  converut  se,  et  dicat  quod  seqaitor  : 
Ego  diai :  JOmine^  ndeeiere  md ;  $ana  ontmom  meom, 
^ittom  peccam  tibi.  0  Domine,  in  tribuUtionibus  me 
exerce  ^  :  flagellaiidum  judlcas  omnem  niium  quem 
recepturus  es ,  qui  nec  Unico  pepercisti.  Ille  quidenr 
stne  peccato  flagellatus  est :  ego  autem  dico,  Mi$erert 
mdf  $ana  ammam  meam^  quoniam  peccavi  tibi.  Si  se- 
catas  est  *  qui  putredinem  non  habebat ,  si  medicina 
ipsa  nostra  ignem  medicinalem  noh  respuit;  impa- 
tienter  ferre  debemus  urentem  medicum  et  secantem, 
id  est ,  omnibus  tribulationibos  nos  exerceutem,  et  a 
peccato  sanantem  ?  Plane  commiiumus  nos  medici 
manoi ;  non  enim  errat,  ut  sanom  pro  putri  secet : 
novit  qood  inspicit ,  novit  vitiom ,  quia  ipse  fedt  na- 
toram ;  quid  ipse  condidit,  quid  de  nostra  cnpiditate 
accessit ,  discemlt.  Scil  se  sano  homini  praeceptum 
dedlsse,  ne  langaorem  Incurreret ;  dixisse  in  paradi- 
80  :  Hoc  mandaca,  et  hoc  noli  {Id.  ii ,  16 ,  17).  Non 
audivit  sanus  medici  praeceptum,  ut  non  caderet;  au- 
diat  vel  aegrotoSy  ut  surgau  Ego  dixi :  Domine^  mi$e-> 
rere  md ;  $ana  animam  meamf  quoniam  pcccavi  tibi,  In 
factis  meis  ,  in  peccatis  meis  non  accuso  fortunam  , 
non  dico,  Hoc  roihi  fecit  fatom ;  non  dico,  Adulterum 
me  fecit  Venus,  el  latronem  me  fecit  Mars,  et  avaruin 

1  sic  Uss.  Edd.  vero  ,  in  tribuUUianibu$  niei$  me  exercee 
«  Ijov,,  a  uitu$  est.  At  Mss., »  $ecatu$  e$t ;  aut,  $ectu$  : 
el  sic  Er. 

fQuinzeJ 


iS9 


S.  AUGUSTtel  fiPISGOPI 


UO 


mc  fecit  Satiirnus.  Egd  tlfif  :  bbndtu  tnlierere  md , 
iana  ammam  meam ,  quoniam  pecca^  libL  NUniqiiid 
hocChristus?  numquid  hi>c  caput  iflud  ndstrutti  sine 
peccaloT  numquid  ille  qui  ea  qurc  non  rapuit  eiso!- 
vebat  (P$ai  Livni,  5)?  humquid  ilte  solus  in  hiortuis 
iiber  {P$al.  Uixvii,  6)  ?  Liber  eiiim  lii  mortuis,  quia 
sine  peccsito  :  quia  omnis  qui  facil  peccatuni ,  servus 
6st  peccati  [Joan.  vul ,  34).  Komquid  ergo  ipse?  fino 
ipse  ex  inembris  suis,  quia  vtoix  ihembrdi-um  Ipsfus  vot 
ipsius ;  quia  et  vox  capitls  nostri  voi  noslra.  lu  M 
enim  eramus ,  quaiido  dixit  :  Triitii  eti  anlma  me^ 
tuque  ad  moriem  {Mattfi.  xxti,  8S).  Ifon  eAini  timebal 
mori,  qul  veiierat  mori ;  aut  recusabal  mori,  «Jul  po- 
testatem  babebat  animam  sunni  ponendi,  et  potesta- 
tem  babebal  ilerum  suniendi  eam  (Joan.  x,  18) :  sed 
loquebantur  membra  in  okpxie ,  ei  loqoebatur  capul 
pro  membris.  In  iilo  ei|;o  vocem  nostram  Invettimus  i 
Sana  animam  iM^flm,  quoniam  peccavi  Hbi.  In  rllo  ertini 
eramus,  cum  dixil :  Detu  meus,  Deus  mea»,  utquid  me 
dereiiqmsii  {Malih.  xxvii ,  46)  ?  In  ipso  eiiim  psalmo 
obi  iu  capiie  hic  versus  est,  consequeiiter  dicitur  : 
Verbd  deiictorum  meorum  (PsaL  xxi,  i).  Quorum  dc- 
lictorum  in  illo ,  iiisi  quia  vclus  hoino  nosler  srmdl 
cnicifixus  est  cum  illo,  ui  evacuaretur  corpus  peccati, 
ei  ultra  nou  serviaraus  pcccato  (Rom.  vi ,  6)  ?  Ad  il- 
lum  el  in  illo  dicamus  :  Ego  dixi :  Domine,  miserere 
mei ;  sana  animam  meam,  (fuoniam  peccam  tibi. 

7.  [vers.  6.]  Inmici  meidixerunt  maia  mihi:  Quando 
morielur  ,  et  peribirnonten  ejus,  lam  ista  diximus  ,  et 
hinc  coepimus ;  et  ut  alia  dicamus,  iion  opos  est  itera- 
re,  qiiod  tatn  recenti  sermone  tmpretfsum  est  auribos 
et  cordibus  vestrls. 

8.  [vers.  7.]  Et  ingrediebantitr  ut  viderent.  Qnod 
puflsus  est  Christos,  patitur  et  Ecciesia ;  quod  passum 
e$t  caput ,  patianiur  et  membra.  Numquid  6nim  ser- 
vus  est  major  Domino  suo,  aul  discipotus  super  magi- 
atrum  ?  Si  me,  iiiquit,  persecuti  itmi,  et  vos  pereequen^ 
Mir.  Si  putrem  famiHas  Beeizebub  voeatferunt ,  quanto 
mugis  domesticos  ejus  (Matth.  x,  24,  etJoan.  iv,  2^)? 
Ingtediebantstr  utyiderent.  Judas  ille  ad  caputnosirm* 
eral,  ad  <^put  nostrum  ingredtebatuf  ut  videret,  id  esl 
iit  explorarei :  non  ot  habcret  qood  credcret,  scd  ui  in- 
veniret  quod  prodcret.  Ecce  ingrediebator  iile  ut  vidc- 
ret ,  et  hoc  exempium  in  capile  nostro  propoaitum  est. 
Quid  iiia  membra  post  assumptioncm  capitia  tiostri  ? 
Nonne  dicii  apostolus  Paolus  :  Propter  tubinirodweiaa 
faisos  fratreSy  qui  subintroierunt  prosewitar^  Ubertatem 
nosiram  (Gal.  ii ,  4)?  Ergo  et  ibti  ingrediebantvr  uC 
▼iderent,  sunt  enim  hypocrit»,  simolatores  mali  ad- 
jongcntca  se  ficta  ch^rrUate,  captantes  omnes  n«otus , 
omnla  verba  sanctorum ,  xii  omnibos  laqueos  iaqot* 
rcntes.  Et  qutd  illis  flt?  Videee  quid  sequkor  :  Voiia 
tocuium  esi  cor  eortM :  id  est ,  loquuntor  quasi  ficta 
dilectlone ;  vanum  est  qood  loqduniur ,  verom  noQ 
est»  tolidum  nOn  est.  Et  ({tiia  captant  unde  inveniant 
accusarionem ,  quid  ail  ?  Congregaverunl  iniquUatem 
ff6i.  Parantcs  enim  calumnias  inimici ,  quasi  magni 
aibi  videAtor ,  quia  habent  qood  accnseni.  Sibi  eon- 

*  MMb  Iwe  looo  omiuimt ,  ad  caput  notfmm. 


gregdberunt  MquitdteHiii  8iH ;  htqhlti  tm  mlbl.  Qao- 
modo  Jlidds  sibl,  hoii  Cbrlsio,  sife  et  slitiulatores  Ee- 
clcsiae  sibi ,  hoti  nobls  :  quia  de  iHlB  et  4ilbl  dfHtor : 
£1  mentita  est  iHiquiias  m  (PtaL  txvi ;  it).  {mgrtS" 
gaverunt  iniquitatem  sibi.  fit  quia  intrat^diit  ut  fld^- 
rent ,  E^edieBantur  fbras ,  et  toqutBantkt:  Ille  ((Ifi  M* 
travii  ut  videret,  egrediebitdr  foras  et  lbqU«bllHif. 
Utinatti  Ihtiis  esset ,  et  vera  loqttcrettir  1  noti  ellret 
fbras  ubi  ftilsa  loqtiitur.  Traditot*  et  |ter!lecQt6r  M , 
egressus  foi*ds  loqtiltur.  S1  ad  mehibra  CRriMl  (lerti- 
nes,  veni  Ifitro,  hat<re  caplti '.  Tolehi  iltii^  ^  triti- 
cum  ^s ;  tblera  paleant,  si  frhntentdtn  es  (Malth.  ini, 
50);  tolera  pisccs  m»Ios  intrd  retl.i ,  sl  p\^k  boous  es, 
Quare  anle  tempus  vehlilsltionig  avoldsti?  Qoare  ante 
tempus  messis  etialh  frumdntsl  er^tflcasii  iefeum  t  Qoa- 
re  antequam  ad  iittus  venir^,  rtitla  disrdplstl?  Bgre- 
diebantur  foras,  et  loquebatitur. 

9.  [veri.  8.]  7ft  idipsum  advirtufh  mti  tuturrabdnt 
omnes  ininttd  mei.  AdveHilth  Ihd  orhiieS  \H  fdfpsura  : 
quanto  melius  mecum  id  idljj^utii  ?  Qiiid  est,  adtei'' 
sum  me  in  idipsumt  Uno  consilid,  Uha(  CGfnspiratlone. 
Cliristus  ergo  loquitur  els  :  Goftsenttii^  advcrsum  riie , 
consentite  mihl  :  quid  adversttm  tfie  ?  (|d^e  fiotl  me- 
cum  ?  Idipsnm  si  setnper  halberetis,  noh  vos  In  schi- 
smnla  divlderetls.  Aposlofds  e^ihim  dlt;It :  Obietro  vo$^ 
frntres,  ut  idipsum  dicatis  omri^s^  et  ndh  sint  in  tobU 
sc/iismata  (I  Cor.  f,  10).  /n  idipsum  ttdveteus  me  eHiur- 
rabant  omnes  inimici  mei :  adverhim  me  togitoBant  Mala 
mihi.  Sibi  potius,  qoid  congtegaverUtii  itdqtdtatem  it#t ; 
sed  ideo  mihi,  quia  ex  animo  suo  (^^(fclttdi  imtL  Hbil 
enim  qtila  iflhil  ftirefe  pdtuohiht,  fflhH  facere  t6Ioe- 
rimt.  fVam  et  diabofos  Cbfisimnr  cxstinguere  coficnpi- 
vit,  et  iudas  Cliristum  ocddere  vololt;  occlso  aofem 
Christo  et  resurgentc,  ttt>s  viviffcatt  smnus  :  diafbolo 
tanien  ei  Judse  merces  m^las  vohmtaftW  reddlttfr,  non 
ii()Str;i3  safutis.  Nam  ot  hoverftis  ei  Mititf  qHeikqoe 
pendendum  ad  retrlbutlonefn  vel  praemtf  vel  pctnte  f 
invenimus  hoinines  bonom  dixiss^  Cnltfaih,  et  tafe 
bonuni  quale  nos  opiamus,  et  tamen  Hfifaledlcoi  appcT- 
laios.  Quando  a  cicco  flfe  quondam,  jisiif  ilfuai^ato 
et  corpore  et  corde,  coiYvincefoantui^  JiM«I  *,  vMcn- 
tes  corpore,  cjecl  corde  :  alt  inis  idenir  jam  vtdeiti  : 
Numqiiid  el  voi  dtsdpuii  efus  vuUlg  etsef  tt  ilii,  in- 
quit  Evangefitrfn ,  maiedixerunt  d  didiiitet :  Tu  d$ 
(U$dpuius  ejin  (ioan.  ix,  i7  df  28y.  IM  noblsf  MnMbasT 
eveniat,  quod  ill?  maledicendo'  dixerunt.  ]|fafetlicfi<^ 
isu  appetlaia  est  ex  malevoio  er^i^  dicentfotni,  non 
ex  aliquo  malo  verborum  :  qoor  animo  dlxerfnn,  nOit 
quid  dtxerfni  atiendii,  qoi  eoa  mnledhcisto  narriiTtt. 
Adversum  me  cogitab^ant  maid  ndht.  fic  qu;c  ttMit  Ghri* 
sto,  (piab  mala  mariyribu»  ?  OmnSa  inr  MMiumr  yef iH 
Deus. 

iO.  [vers.  9.]  Verbum  iniqaum  dispasuerunt  otHi^tsue 
me.  Quale  verbuni  iniquom  ?  IpsoM  capiit  altende  : 
Oeddamus  eum,  et  nostra  erit  hmedttOM  (thmh.  xxt , 

^  sic  plerique  mss.  At  Edd, ,  vem  intfoeas  ad  capiui. 

•  sic  Mfls.  Air  6dd. ,  invemmus  fmmem  bonutn  dijtisso 
cuidam^  et  late  iHMwm  quqfe  nos  opUmus,  et  mtiicn  nuU' 
mctum  appeUatum^  qumdo  cceco  tili  qmn^ani  iituininaUhei 
corpore  H  corde  amieiakauiur  JudHf  cio. 


161  ENAiOUTIO  flf  PSALMUM  XL 

38).  dtQltl !  qiioinodo  vesira  erit  baereditas  ?  quia  ocei- 

dislis  eom  ?  Eece  e(  occidisiis  eum,  et  vestra  non  erit 

baereditas.  Nvmqmd qtd dormit  non  adjidel  ul  reswrgat? 

Qoando  vos  exsutustis  occidisse  eum,  ille  dormivit : 

jdieic  eiriiB  «1  in  atto  iMiloio,  Ego  dormvi.  lili  ss^ie- 

nint,  et  occidere  voluerunt :  £go  dormM,  Nam  si 

nolois^em,  nec  dormtAsem.  Ego  donnM  :  quia  poio- 

tditm  habeo  ponen^  animaM  meam^  et  potutatm  ha- 

beo  Hmm  mmendi  eam  iJoan,  i,  f  8).  Ego  dormivi,  et 

tomnton  eofn^  et  eaumeaA  {P$ai,  iir,  6).  S^eviant  ergo 

Joda^i,  lerra  fradsftnt  hi  mani»  im^i  ( Jo6  iz,  24) , 

card  permlttatiir  mantbtis  ^rseqaenciiim,  suspendant 

Ifi  fHlgdb,  dkns  ttMif^V,  hncea  perfodiant :  Num^ 

ifM  (IfA  dorn^  noit  ^Ofidet  ut  resurgat  ?  Utqoid  dor- 

ilii>it  ?  Qnlit  Maffl  forma  erat  futuri  {Hom,  r,  14) : 

et  Adam  doratftit ,  quando  de  latere  cjos  Eva  focta 

tet  (Gen.  n\  ft).  Adam  in  llgura  Gbristi,  Eva  in  flga- 

H  EMeslsfc  .'  liride  esr  aptiellflta  maler   vivorum. 

0llrlido  flitMricaia  es(t  Bva?  Dum  dbrmiret  Adam. 

Qnahdo  dk  It^tete  GKristi  ssMTflmenta  Ecclesi»  proAii- 

xfiHifit?GiJitidormiretlttcfa(!e.  Numifmd  qui  dormit 

non  adfkkt  tll  rentr^atf 

tl.  [vM.  ff.]  Et  unde  dormivltf  £i  itlb  qui  in- 
gressds  e^  ot  vidi;ret,  et  coiigregavit  iniqnitatem  sibi. 
Bliauki  IMvi  pM»  niedg,  tn  ^it^t  tperati,  (fui  edebat 
pattdfkeo$i  ampUMt  euperme  caieaneum,  Ereiit  super 
m^  pedeiil :  cofictilcare  ine  volait.  Quis  est  iste  bomo 
l^s  l^il  Jddas.  Et  ih  ilhim  Ghristiis  speravii» 
((oi^ditft;  iir  quetii  $pera^?  Nonne  Hlom  ab  iiiitio 
iknreM?  nonne  antettuam  nasceretor  ftituhim  scie- 
bst?  nMher  oijMtqs  dlscipdtis  sdis  dlxerat ,  Ego  vo$ 
duiMeiSh  eUgi;  et  timif  ex  uobi$  diabolu$  e$t  {Joan.  vi, 
7l)?Qtf6'niddo  ergo  in  tHam  sjieravlt;  nisf  quia  in 
rifcaiBtfsr  snii  ipse  est;  et  quod  mattl  ftdeles  de  Juda 
speht^^ht,  boc  mr  se  transfignravii  Dominus  ?  Quan^ 
<to  eiihri  viflebant  Jadam  mtflti  qni  erediderant  in 
Gbristum,  ambulare  inter  duodecim  disdpidos,  spe- 
rabaiie  iii  illcifrt  aHqui;  qitia  talls  erat,  quales  et 
caeteri :  Cbristus  aiitem  qiila  in  membris  snrs  erat  boe 
speraiAlbds,  <jaomodo  in  itlis  est  esurientibus  et  si« 
UentiMn ;  qoomodo  dlxit  Ea9ttioi,  slc  dixit  Speram. 
Proinde  sl  siC  IHf  dicamus,  Domine,  quando  sperasti? 
qnomodd  ilff  dictam  est,  Domine,  quando  esuristi  ? 
Qnonflfodo  nobis  ib!  dixil,  Cum  uni  ex  minimie  mei$ 
fed$ti$,  miAi  feti$ti$  {Matlh.  xxv,  57,  40) ;  sic  potest 
dicere  :  Gom  unus  ex  mintmis  meis  speravit,  ego 
spenrvi.  In  quem  speravi  ?  Homo  paci$  mew,  in  qucm 
eperaHi^  qt&  edi^at  pane$  meo$,  Quomodo  ipsum  osien- 
dlt  In  pnsstone,  de  isiis  verbls  propbetiu}  ?  Per  buc- 
cellarir  llltfai  d^fgnavit  {Joan.  xiii,  26),  ut  appareret 
deflfo  dfcttinii,  ^edebat  pane$  meo$.  Rursus  quando 
venit  uf  fraderet  eurir,  osctilum  illi  dedit  ( Jtfo/lA.  xxvi, 
4S),  iif  ap^p!afreret  de  illo  dlctnm,  Bomo  paei$  mem. 

\%,  \wr$,  f  1.]  Tu  autem,  Odntiney  nik$9re^e  f7i«t.  Hoc 
ex  formd  se^i;  hoc  ex  forina  '  inoprs  et  panperis. 
I?^ms  enfm/  ^f  tnielHgit  $uper  egenum  et  pauperem. 
Mi$erere  mef ,  et  re$u$eita  me,  et  reddam  itiie.  Videte 
qnando  diecimi  est,  jam  factum  est.  Occidemnt  enim 


4M 

Gtiristum  Jud%i,  ne  perderent  locum  {Joan.  xi,  48) : 
illo  occiso  perdiderunt  locnm ;  eradicati  a  regno  * , 
dlspersi  sunt.  Snstitatns  reddldft  ilHs  trH>atationem  : 
reddidit  ad  admonittotiem,  nohdom  ad  damnationem. 
Givitas  enim  illa  m  qua  fremuit  popuhis,  tanquam 
leo  rapiens  et  rugiens,  exctamans,  Crucifige^  erueifi^ 
(Luc.  xxiu,  21,  et  Joan.  xiX,  0),  eradicatis  inde  Ju- 
daeis,  Gbristianos  babel,  a  Judaeo  nuUo  Inliabitaiur. 
Plantata  est  ibi  Ecclesia  Ghrisii,  unde  enidicatie  sunt 
spime  Synagog«i.  Proinde  vere  ignis  eoram  exa»it, 
sicut  in  spinis  {P$al.  cxvii,  12) :  Dominus  autem  tan- 
quam  lignum  viride  erat.  Hoc  ipse  ait,  qoando  plan- ' 
gebant  qusdam  mutiercs  veluti  moriiarum  Ghrlstum, 
Noiile  flere  $uper  me,  $ed  $uper  vo$  ip$a$  fiete^  et  euper 
IUio$  ve$lro$  :  ex  hoc  pnedicens,  Su$cita  me,  et  red- 
dam  Hli$.  Si  enim  in  viridi  ligno  hmc  fadunt^  tti  (trido 
quid  fiet  {Luc.  ixin,  28,  M)  ?  Quando  possit  viride 
lignum  consumi  ab  igne  spinarum  ?  Exarserdnc  enlic 
vetut  ignis  jn  spinis.  Ignis  spinas  eonsiimit,  et  cui- 
camqiie  viridl  ligno  adhibetnr,  diffielle  accenditnr , 
hamor  enim  ligni  resistlt  fiammai  lentae  et  marcidae » 
tamen  Idonesead  consumendas  spinas;  Eteuetita  me,  6C 
reddam  H(i$.  Ne  (orte  sane,  fraCres»  mittuspoteniem  Fi- 
hum,  qnam  Patrem  paieiis,ex  eo  qula  dixit,  Su$cita  me, 
qiiod  ipsesesnscitarc  non  possit.  Hoc  enim  sascltavit 
quod  mori  poierat :  id  est,  caro  mortua  est,  cart> 
snscitata  est.  Ne  tamen  putetis,  qoia  Deos  Psrter  Ghri- 
sti  potuit  suBdtflre  Ghristam,  id  e^t  carnem  Fflii  soi ; 
et  ipse  Ghristus»  cum  Yerbnm  sit  Dei  seqffafe  Patri , 
non  poterat  carnem  sMain  sucKitare :  audite  ei  Evan- 
gelio,  Soiviie  tempium  koo^  et  in  triduo  $u$citabo  Ultid. 
Hoc  autem  fivaugelista,  he  etiam  inde  doblcaremug. 
dieebai^  inqoit,  de  tempto  corporie  $ui  {Joan:  ii,  t9, 
24),  et  remsCfM  me,  et  reddam  iUi$. 

45.  [ver$.  12.]  In  hoc  eognevi  quoniam  volui$ti  m«, 
guoniam  non  gaiidebit  iitimicus  meu$  $uper  me,  Quia 
gavisi  sant  Jodsei,  quando  vidernnt  Clirisluiii  crucifi- 
xoffl ;  implesse  se  arbitrati  sunt  voluntatera  noceiidi : 
effectum  frucium  saevitise  su.%  videnint  Ghristiim  in 
cruce  |)endentem ;  agltavcrunc  caput,  Si  FiHue  Dei 
e$ty  descendat  de  cruce  {^fatth.  xxvii,  59,  40).  Non 
descendebat  qui  poterat :  non  potentiam  *  demohstra- 
bai,  scd  patientiani  docebat.  Si  enim  haec  illisdicen' 
ttbus  de  cnice  dcscenderet,  qnasi  iiisullantibos  ces* 
sisse  videretur,  et  victus  opprobria  toterare  nou 
potuisse  crcdereinr  :  magis  mansit  rn  cruce  illfs  in- 
suliantibus,  fixas  IHis  nulantibus.  Ideo  enim  et  lcaput 
agiiabanl,  qnia  vero  capiti  non  inh:t^rebant.  Docnlt 
nos  plane  ille  patientiam.  Nam  cfuod  est  fortius  fecit, 
qui  noluit  facere  quod  Judaei  provocabant<  Mufro  esr 
enim  potentius  de  sepulcro  surgere,  qoam  de  cruee 
descenderc.  Qtioitiam  nbn  gaadebit  inimictte  mett$  eu^ 
per  me.  Gavisi  sunt  ergo  tunc  ;  resorrexit  Glirisius  , 
glorincaluseslCbristus.  Videntmodo  in  nomine  ipsius 
converli  genus  humanum,  modo  insulteni,  modo  ca- 
put  agitent :  imo  jam  capnt  tlgant ;  aut  si  agitant 
caput,  stapendo  et  mirando  agitent.  Modo  enim  di* 


'  EAt«  p^rfOiia.  Mss.,  /bmu. 


*  Am.  et  Mss.,  eradicato  regno. 

•  Mai.  magQo  oooseuM] ,  noti  intpotenttam  domjnsCraliaf • 


m 


S.  AUGUSTIN)  EPISGOPl 


cunl :  Numquid  forle  ille  est  quem  dixerunt  Moyses 
et  Prophet^  ?  De  iilo  enim  dixerunt :  Sicut  ovis  ad 
immolandum  due(u$  esl,  el  sicut  a^tm  eoram  tondenU 
se  svie  voee^  sic  non  aperuU  o$  smm  :  wUneribus  ejus 
sanaii  sumus  (Isai.  liii»  5,  7).  Videmus  enim,  quia 
crucifixus  iste  ducit  post  se  genus  humanum ;  ei  sine 
causa  dixerunt  patres  nostri  :  Occidamus  eum ,  ne 
smeulwn  posl  iUum  pergat  (Joan.  jn^  19).  Forte  non 
post  enm  pergerel,  si  non  esset  occisus.  In  hoe  co^ 
guovi  quoniam  9olmsli  me^  quofdam  non  gaudebit  im^ 
mieus  meus  super  me. 

14.  [vers,  43,  14.]  Me  autem  propter  innoeentiam 
meam  suscepisti,  Vere  innoceiitiam  :  integrilatem  sine 
peccaio,  redditionem  sine  debito,  flagelium  sine  me- 
rito.  Propter  innoeentiam  meam  suscepisti  me,  et  con- 
firmasti  me  in  conspectu  tuo  in  ailemum.  Gonfirmasli 
me  in  aelernum,  innrmasii  ad  tempus :  confirmasti  in 
conspectu  luo,  infirmasti  in  conspectu  hominum. 
Quid  ergo?  Laudes  illi,  gloria  illi.  Benedictus  Domt- 
nus  Deus  Israel.  lUe  est  enim  Deus  Israel,  Deus  no- 
ster,  Deus  Jacob,  Deus  minoris  filii,  Deus  minoris  po- 
puli.  Nemo  dicat :  De  Judaeis  hoc  dixit»  non  sum  ego 
Israel.  Magis  Judaei  non  suiit  Israel.  Major  enim  fi- 
lius,  ipse  est  najor  popuius  reprobatus ;  minor,  po- 
pulus  dileclus.  Major  serviet  mnori  ( Gen,  xxy,  23), 
modo  impletum  est :  modo ,  fratres ,  nobis  serviuiit 
JudiBi,  tanquam  capsarii  nostri  sunt,  studentibus  no- 
bis  codices  portant.  Audite  in  quo  nobis  Judaei  ser- 
Tiunt,  el  non  sine  causa.  Gain  ille  frater  major,  qui 
occidit  minorem  fratrem ,  accepit  signum  ne  occide- 
retur,  id  est,  ut  maneat  ipse  populus  ( Id.  it,  15). 
Apud  iilos  sunt  Propheiae  e(  Lex ;  in  qua  Lege  et  in 

.quibus  Prophetis  Ghrislus  praedicatus  est.  Quando 
agimus  cum  Paganis,  et  ostendimus  hoc  eTenure  modo 
in  Ecclesia  Ghristi,  quod  ante  praedictum  est  de  no- 
miue  Ghristi,  de  capite  et  corpore  Ghristi,  ne  putent 
nos  finxisse  illas  prsedictioneai»  et  ex  his  rebus  quae 
acciderunt,  quasi  futurae  essent,  nos  conscripsissey 
proferimus  codices  Judaeorum.  Nempe  Judaei  inimici 
nustri  sunt,  de  chartis  inimici  conTincitur  adTersa- 
rius.  Omnia  ergo  Dominus  distribuit,  omnia  pro  sa- 
lute  nostra  ordinaTit.  Praedixit  ante  nos ,  implcTit 
hoc  tempore  ^  nostro,  et  quae  nondum  implcTit,  im« 
pleturus  est.  Iiaque  tenemus  redditorem ,  ut  creda- 

^  inub  debitorem  :  quia  et  illa  quae  iiondum  dedit,  da- 
bit;  sicut  ea  quae  nondum  dederat»  dedit.  Si  quis 
probare  tuU  ubi  sint  scripta ,  legat  Moysen  et  Pro- 
phetas.  Si  aliquis  perslrepit  inimicus,  et  dicii,  Vos 
Tobis  prophetias  finxistis;  proferantur  codices  Ju- 
daeoniro ,  quia  major  serviet  minori.  Ibi  iegant  isia 
praedicu ,  qiiae  modo  Tidemus  impleia ,  et  dicamus 
omnes  :  Benedictus  Dominus  Deus  Israel^  a  sceculo  et 
f fi  seeeulum  :  et  dieet  omnis  populus,  Fiat^  fiat. 


>  Plerlque  ifss. :  PrmdixU  ante  armos^  imptevit  hoc  tem- 
pore,  etquait  etc.  Unus  Ms.,  ante  multos  amws 


IN  PSALHUM  XU 
ENARRATIO. 

SBRHO  AD  PLEBBM. 

1.  [vers.  1-3.]  Olim  est  ut  desiderat  tnimt  nostra  m 
Tcrbo  Dei  gaudere  Tobiscum,  et  in  illo  tos  salutare, 
qui  est  nostrum  adjutorium  et  salutare.  Quod  ergo 
Dominus  dat,  audite  per  nos,  et  in  illo  exsultate  no- 
biscum  in  sermone  ejus,  et  in  Teritate  et  in  chariute 
ejus.  Psalmum  enim  suscepimus,  de  quo  loqaeiidum 
estUobis,  congruum  desiderio  Tcstro  *.  Goepit  enim 
ipse  psalnius  a  saiicto  quodam  desiderio»  et  ait  qui  sic 
cantat :  Quemadmodum  desiderat  eenus  ad  fontes  aqud- 
rum ,  ita  desiderat  anima  mea  ad  te,  Deus,  Quis  ergo 
est  qui  hoc  dicit?  Si  Tolumus,  nos  sumus.  Et  quid 
quaeras  extra  quisnam  sit,  cum  in  tua  potestate  sit 
esse  quod  quaeris  ?  Tamen  non  unus  homo  est,  sed 
unum  corpus  est :  corpus  autem  Ghristi  Eoclesia  est 
(Cotoss.  1, 24).  Nec  in  omnibos  qui  intrant  Ecclesiam» 
inTcnitur  tale  desiderium  :  sed  tamen  quicumque 
suaTitaiem  Domini  gusUTenint,  et  quod  eis  sapit 
agnoscunt  in  Gantico,  non  putent  se  solos  esse;  sed 
Ulia  semina  sparsa  credant  in  agro  dominico ,  toto 
orbe  terrarum ,  et  cujusdam  uniutis  christianae  esse 
Tocem  hanc  :  Quemadmodum  desiderat  eervus  ad  fon- 
tes  aquarumf  sie  desiderat  anima  mea  ad  te»  Deus,  Et 
quidem  non  maie  inteUigitur  vox  esse  eorum  qui , 
cum  sint  catechumeni,  ad  gratiam  sanai  lavacri  festi- 
nant.  Unde  et  solemniter  canUtur  hic  psalmus,  ut  ita 
desiderent  fontem  remissiouis  peccatorum ,  quemad^ 
modum  desiderat  eervus  ad  fontes  aquarum.  Sit  hoc, 
habeatque  locum  inleliectus  iste  In  Ecclesia  et  yera- 
cem  et  solemnem.  VerumUmen,  fratres»  Tidetur  milii 
etiam  in  Baptismate  fidelibus  nondum  esse  satiatum 
Ule  desiderium  :  sed  fortassis,  si  norunt  ubi  peregnr 
nentur,  et  quo  eis  transeundum  sity  etiam  ardentius 
inflammantur. 

2.  Denique  titulus  ejus  est  :  In  finem ,  tn  intelle- 
etum  *  fiUis  Core,  Psalmus.  Filios  Goreinyeniinus  et  in 
aliis  Psalmonim  tiiulis  (PsaL  xliii-xltiu),  et  jam 
tracusse  nos  meminimug ,  et  locutos  esse  quid  sibi 
hoc  nomen  Tclit  :  ita  tamen  nunc  oommemorandus 
est  iste  titulus ,  ut  non  nobis  quasi  praejudicet  quod 
jam  diximus ,  ut  deinceps  non  dicamus  :  non  enim 
ubicumque  diximus,  omnes  adfuerunt.  Gore  aliquis 
homo  fuertt ,  sicut  fuit ,  habueriique  filios  qui  appel- 
lareniur  filii  Gore  (Num.  xxvi,  il) :  nos  Umen  arca- 
nuro  sacramenii  scrulemur,  ut  nomen  hoc  mysterium, 
quogravidum  est,.pariat.  Magni  enim  sacramenti  res 
est,  ut  Gfaristiani  appellentur  filii  Gore.  Unde  Glii 
Gore  ?  Filii  sponsi,  filii  Ghristi.  Dicti  sunt  enim  Ghri- 
stiani,  filii  sponsi  (Matth,  ix,  15).  Quare  ergo  Gore 
Ghristus?  Quia  Gore  interpreutur  GaWaria.  Multo 
remotius  est  hoc.  Qua^rebam  quare  Gore  Ghristus  : 
intentius  quaero  quare  Ghristus  ad  Galvariam  perti- 
iiere  Tideatur.  Nonne  jam  occurrit  in  loco  GalTarias 
crucifixus(lfaMA.xxTU,55)?Occurritomnino.ErgofiIii 

/Mss.  aliquot,<(en(ieriafioclro.  Molto  ifivateB f  deside^ 
fium  nostrum* 
*  6ic  Mss.  juxUQraec.  UX.  At  Edd.|lN/!iim«nl«aMliti. 


m     .  ERARR/kTIO  IN 

sponsi,  filii  pASrionis  illios,  fllii  redempti  sangaine 
illias,  filit  crucis  illius,  portantes  in  froiite  quod  ini- 
mici  ic  Galvari»  loco  (ixerunt,  appellantor  filii  Gore : 
illis  cantatur  iste  psaimas  in  intellecium.  Inlellectu 
itaque  excilemur  *;  et  si  nobis  cantatur,  intelligamus. 
Qoid  intellectori  sumus  ?  in  qnem  intellectum  psal- 
mu8  iste  cantatur?  Aodeo  dicere  :  invisibilia  enim 
ejus  a  creatora  mundi  per  ea  quae  facta  sunt  intellecta 
conspiciuntur  (Rom,  i,  20).  Eia,  fratres,  aviditatem 
ntpam  capitCy  desideriom  hoc  meciim  *  communicate : 
simni  amemos,  sirool  in  hac  sili  exardescamus,  simol 
ad  fontem  intelligendi  curramus.  Desideremus  ergo 
velut  cervus  fonieni,  excepto  illo  fonte  qnem  propter 
remissionem  peccatornm  desiderant  bapiizandi,  et 
jam  baptizaii  desideremus  illom  fonicm,  de  quo  Scri- 
pliira  alia  dicit :  Quoniam  apud  te  est  fons  vUte,  Ipse 
enim  fons  ei  lumen  est :  qnoniam  m  lumne  tuo  vt</e- 
kimu*  lumen  {PiaL  xxxv^  10).  Si  et  fons  est,  et  lumen 
est;  merito  et  Intelleclos  est,  qoia  et  satiat  animam 
avidam  sciendi ;  et  oronis  qoi  intelliglt,  loce  quadam 
non  corporali,  non  carnali,  non  exteriore,  sed  inte- 
riore  illostrator.  Est  ergo,  fratres,  qoaedam  lox  intos, 
quam  noa  habent  qoi  non  intelligont.  Unde  jam  eos 
qui  desiderant  honc  foniem  vitae,  et  inde  aliqoid  car- 
punt,  ailoqoitor  Apostolos  obsecrans,  et  dicit :  Vi 
jem  non  ambuieU»  iieut  et  Gentee  ambuiant  m  vanitate 
mend»  nuB ,  obuurati  intelligentia ,  alienati  a  vita  Dd 
per  ignarantiam  qwe  e»t  in  t7/i<,  propter  caicitatem  cor* 
dis  ipiortim  {Ephe».  iv,  17,  18).  Si  ergo  illi  obscurati 
suiit  inielligentia,  id  est,  quia  non  inlelligunt,  obscu- 
rantur;  ergo  qui  inteUlgiint  illuminantur.  Gurre  ad 
fontes,  desidera  aquarum  fontes.  Apud  Deum  esl  fons 
vitae  et  insiccabilis  fons  :  in  illius  loce  lumen  inob- 
scombile.  Lomen  hoc  desidera,  quemdam  fontem, 
quoddam  lumen  quale  non  norunt  oculi  tui ;  cui  lu- 
miiii  videndo  oculus  inienor  praeparaiur,  cui  fonti 
baoriendo  sitis  interior  inardescit.  Gurre  ad  fontem, 
Jesidera  fontem  :  sed  noli  utcomqoe,  noli  ot  quale- 
I  cunique  animal  currere ;  ut  cervus  curre.  Quid  est, 
tit  cervus?  Non  sit  tarditas  in  currendo,  impigre 
(urre,  implgre  desidera  fontem.  Invenimiis  enim  in- 
signe  velocitatts  in  cervo. 

3.  Sed  forte  non  hoc  Scriptura  solom  nos  in  cervo 
considerare  voioit,  sed  et  aliod.  Aodi  qoid  aliod  est  in 
c«rvo.  Serpentes  necat,  et  post  serpenliom  inierem- 
ptionem  majori  sili  inardescit,  peremptis  scrpentibus 
ad  fontes  acrios  ciirrii.  Serpentes  vitia  tua  sunt :  con- 
some  serpentes  iniquitaiis,  tunc  amplius  desiderabis 
fontem  veritatis.  Avaritia  forie  in  te  tenebrosum  ali- 
qnid  Hibilat ,  et  sibilat  adversus  verbum  Dei ,  sibiiat 
adversos  prseceptom  Dei  :  et  quia  tibi  dicitor,  Gon- 
temne  aliqoidy  ne  facias  iniquitatem ;  si  mavis  facere 
iniquiiaiem,  quam  aliquod  commodum  temporalc 
contemnere ,  morderi  eligis  a  serpente ,  quam  peri- 
mere  serpentem.  Gum  ergo  adhuc  faveas  vitio  tuo , 
copiditati  tuae,  avaritiae  tuae,  serpenli  tuo ;  quando  in 
le  invenio  tale  desiderium,  quo  corras  ad  fontem 

ft  Aliqaot  Mss.:  mteUectwn  itaque  ecruienmr 
s  Pierlquellss.,  nuum. 


PSALMUM  XL.  m 

aquarum  ?  quando  concupiscis  fontem  sapientiae,  ciim 
adhuc  labores  in  veneno  malitiae?  Interfice  in  tc 
quidqiiid  contrarium  est  veriiati  :  et  cum  te  videria 
tanquam  racare  a  cupiditatibus  perversis,  noli  rema- 
nere  quasi  non  sit  quod  desideres.  Est  enim  aliquid, 
quo  le  lollas;  si  jam  egisii  in  te,  ut  non  sit  impeditor 
contra  te.  Dicturus  enim  es  forte  jam  mihi,  si  cervog 
es  :  Deos  novit  non  me  jam  avarom,  non  me  jam  cu- 
jusqoam  rem  concuplscere,  non  adulterii  ciipidilate 
flagrare,  non  cujusquam  odio  invidiaque  tabescere, 
ei  caetera  hujusmodi ;  dicturus  es,  Non  hibeo  hac  : 
et  qaaeris  forte  onde  delecteris.  Desidera  onde  dele- 
cteris ;  desidera  ad  fonte»  aquarum :  habet  Dcos  iinde 
te  reficiat,  et  impleat  venieniem  ad  se,  et  sitlentem 
post  interemptionero  serpenlium » tanquam  velocem 
cervum. 

4.  Estaliod  quod  animadvertas  In  cervo.  Traduntur 
cervi,  et  a  quibusdam  etiam  visi  sunt ;  non  enim  de  illia 
tale  aliqnid  scriberetur,  nisi  antea  videretur :  dicuntur 
ergo  cervi  vel  quando  in  agmine  suo  ambulant,  vel 
quando  natando  alias  terrarum  partes  peiunf ,  onera 
capitum  suonim  super  se  invicem  ponere,  ita  ut  unus 
pra^at,  et  sequanturqui  supra  eum  cspita  ponant, 
et  supra  ilios  alii  consequentes,  et  deinde  alii,  donec 
agmen  finiatur :  ille  autem  unus  qui  pondus  capitis  in 
priroaio  portabat,  fatigatus  redit  ad  posleriora,  ut  alius 
ei  succedat,  qui  portet  qnod  llle  porubat,  atqoe  ilie  fa- 
tigationem  suam  recreet  posiio  capite,  sicut  et  cseteri 
ponebant  :  iia  vicissim  portando  quod  grave  esl,  et 
viam  peragunt ,  et  invicem  se  non  deserunt.  Nonne 
quosdam  cervos  alloquilur  Apostolus,  dicens :  Intricem 
onera  vestra  portate ,  et  sic  adimplebiti»  legem  Chri»ti 
(Go/.  vi,2)? 

5.  Talis  ergo  cervus  in  fide  constitutus,  nondum 
videns  qood  credit,  copiens  intelligere  quod  diligit, 
patitur  et  contrarios  non  cervos  S  obscuratos  intel- 
ligenlia,  in  tenebris  interioribus  constitulos,  vitiorum 
cupiditate  caecalos ;  insuper  insultanles  et  dicentes 
homini  credenti,  et  quod  credit  non  ostendenti :  Vbi 
ett  Deu»  (titu^Quid  ergo  iste  cervus  fecerit  conira 
haec  verba,  audiamus,  ut  et  ipsi,  si  possumus,  facta- 
mus.  Primo  expressit  sitim  suam  :  Quemadmodum, 
inquit,  cervu»  tiedtlerat  ad  fonte»  aquarum,  ita  desiderat 
anima  mea  ad  te^  Deu»,  Quid  si  cervos  ad  fontcs  aqna- 
rom  iavandi  caosa  desiderat  ?  Utrom  ergo  bibendi  an 
lavandi  caosa,  nescimus.  Audi  quid  sequitur,  et  noli 
quaerere  :  Sitivit  anima  mea  ad  Deum  vivum,  Quod 
dico,  Quemadmodum  eervu»  de»iderat  ad  fonte»  aqua' 
rum^  itade»iderat  animaad  te,  Deu»^  hoc  dico,  Sitivi 
anima  mea  ad  Deum  vivum.  Quid  sitivit?  Quando 
veniam  et  apparebo  ante  faciem  Dei,  Hoc  est  quod  si- 
tio,  venire  ei  apparere.  Silio  in  peregrinatione,  sitio 
in  cursu  :  satiabor  in  adventu.  Sed  quando  veniam? 
Et  quod  citius  est  Deo^  tardum  est  desiderio.  Quando 
veniam  et  apparebo  ante  faciem  Deif  Ex  illo  desidcrio 
est  et  hoc,  ex  quo  clamatur  alibi :  Vnam  peiii  a  Do- 
intno,  hanc  requiram,  ut  inhabitemin  domoDomini  per 

>  Sic  Mas.,  At  Edd.,  contrarios  cervo»^  non  so^fm  obscu 
rafoselc 


4f7  S.  AUGUSTfMI  EPISCOPI 

omnes  diei  mtm  mem:  QuJ^rc  hoc  ?  Vt  conlempler,  in-      spiciumur ;  quid 
i^mt,  (Meelatimem  Oomini  ( P*al.  xxvi,  ♦).  Quando 
weniam  el  apparebo  ante  fadem  Dondm  ? 

6.  [vert.  4.]  Inlerimduin  medilor,  duuo  curro,  dum 
in  VI?  sum,  antequam  veniani,  anlequam  appaream, 
FMerunt  mibi  lacrymm  mea:  pauis  die  ac  nocle,  cum 
didtur  mi/nper  singulos  die$  :  Ubi  est  Deus  tUM? 
Fuerunt  nuhi^  iiiquil,  lacryma*  mc(Vf  iu>n  au):)rilr.do, 
sed  panie.  Suaves  eraiil  mihi  ips:u  lacrym?B  :  siliens 
iilum  fonlem,  quia  hiberc  nonduni  polcram,  avidius 
nieas  lacrynias  mandurabam.  Non  cnini  dixii,  Faclae 
sunt  mihi  lacrymic  niex  polus  ,  ne  ipsas  desidcrasse 
yidereMir  sicul  fonlesaquarum  :  scd  scryaia  illa  siii» 
quaioardesco,  qua  rapior  ad  fonics  a(|uarum,  panis 
mibi  fcwilaB  sunl  lacrymac  mea%  dum  diffcror.  Ei  uti- 
que  manducando  lacrymas  suas,  sine  dubio  plus  silit 
ad  fonlc».  Die  quipp-^  ac  nocle  facUT  Runt  raihi  la- 
crym.-e  mex  panis.  Cibum  islum  qui  panis  diciiur, 
die  comedunt  hominos,  nocie  dormiunt :  panis  auiem 
lacryipjirum  el  die  et  hocte  comeditnr ;  sive  loium 
lempus  accipias  diem  et  noctem  ;  sive  diem  intelligas 
pro  hujps  saeculi  prospcrilate,  noclcm  vero  pro  hu- 
jusKeculi  adversijaic.  ^ivc,  jnquil,  iii  prosperis  rebus 
ftieculi,  sive  in  advcrsis  rebus  sxculi,  ego  desiderii 
mei  lacrymas  fundo,  ego  dcsiderii  mci  avidiiaicm  non 
desero  :  ei  cum  in  mundo  beno  est ,  miiii'  male  est, 
aotequam  apparebo  nnle  faciem  Dci.  Quid  ergo  diei  * 
quasi  gramlari  me  cogis,  si  ajiqua  hujiis  snrcuii  pro- 
speriiasarriscrit?  nonne  ((eceploria  csl?  nonne  fluxa, 
qaduca,  mprialjs  ?  pionue  lemporalis  volaiica,  irans- 
itoria?  nonne  plus  h^bei  deceptionis  quam  deleo(aMo- 
nis?  Cqr  ergo  non  cl  in  ipsa  flant  mihi  lacrymse  n\ex. 
panis?  Siquidem  et  cum  felicii.is  s.Tcu]i  circumfulget, 
quamdiu  sumus  in  porpore,  peregrinamur  a  Oomino 
(U  Cor.  V,  6) ;  et  dicilur  mihi  quolidie  :  Ubi  esl  Deus 
tuus?  Quia  paganus  si  (loc  mibi  dixcrit.  non  illi  et 
ego  possum  dicere  :  Ubi  est  Deus  tuus  ?  Doum  qiiippc 
suum  digito  oslendil.  Iniendit  enim  digitum  od  ali- 
quom  |apl(|em,  et  dicit :  Ecce  e&t  Deus  meus.  Ubi  est 
Deustuus?,  (lum  lapidepi  irriscro,  et  erubuerit  qui 
dep)ons(ravil,  tollit  oculum  a  lapide.  suspicit  C(Blum, 
et  ('or(9  ip  solem  dit^iluin  intendens,  iterum  dicit : 
Ecce  Deusmcus.  Ubi  est  Deue  tuus?  invcnil  ille  quod 
ostendcret  oculis  carnis  :  ego  anlem  non  quasi  non 
liabcam  quem  ostendam,  scd  non  liabcl  illeoculos  qui- 
bus  ostendam.  Potuil  eniin  ille  ocnlis  corporis  inoi 
O^tendere  Deiini  sunin  solem  :  quibus  ego  ociilis 
oslcndam  solis  creatoreni  ? 

7.  Verumtamen  audiendo  quotidie,  Ubi  est  Deus 
rwa.^  el  in  lacryinis  meis  qnoiidianis  pastns,  dic  ac 
nocte  meditalus  suinquod  andivi,  Ubi  esl  Deus  tuus? 
qua^sivi  etiam  ego  ipsc  Deum  nv^iiin  ,  ul  si  possein, 
non  tanium  crederem,  sed  aliquid  el  viderem.  Vidco 
enim  quae  fecerit  Dcus  meiis,  non  auiem  video  ipsum 
Deum  mcum  qui  fecit  h;cc.  Sed  (|uoniam  sicnt  cerviis 
desidero  ad  fonles  aqn:irnm ,  et  esi  apud  eum  fons 
>  itae,  et  in  intellectum  scriplns  est  Psalmiis  filiis  Core, 
et  invisibilia  Dei  (>er  ea  quu^  facta  sunl  inii^Ilccta  con- 

•  8to  II8B.  AtBdd.:  Quid  ergo  dids  ?  quasi  gratiUari^  etc 


.   m 

ut  inveDiain  Deam  menm  ? 
Considerabo  terram  :  facta  est  terra.  Est  inagna  puh 
chritiido  terrarum ;  sed  babet  artifieem.  Magna  iifiia* 
ciila  sunt  semiuum  aique  gigneotium ;  sed  Jiabeiit  im 
omnia  crcatorero.  Ostendo  magnitudioem  eircumiiiii 
maris,  stupeo,  miror ;  ariiGcem  q^iaao  :  ccDlpm  ^q- 
spicio  et  pulchritudinem  siderum ;  admiror  sp|eQ4ih 
rem  solis  ezserendo  *  diei  sulHcientero,  lunaro  oo- 
cturnas  lenebras  consolantem.  Mira  sunt  h»c,  lau- 
danda  sunt  haec,  ve)  etiam  stupenda  8un|  kaec;  iieque 
enim  terrena  ,  sed  Jam  cceJesiia  suut  hsec.  Non* 
duro  ibi  stat  sitis  mea  :  hasc  miror ,  h^  laado ;  sed 
eum  qui  fecit  hdec ,  sitio.  Redco  ad  mcipsum,  et  quis 
sim  etiam  ipse  qui  taiia  quaero ,  perscrutor  :  tnyeDio 
me  habere  corpus  et  anlmam ;  unum  quod  regaro, 
•liud  quo  regar ;  corpos  servire,  animaro  uttperare. 
Disccrno  animam  roelius  essc  aliqiiid  qaam  cdrpus , 
ipsumque  iDquisitorem  lalium  renun  dod  corpus,  sed 
«Dimam  video  :  et  tamen  h»c  omDia  quse  coUusiravi, 
pcr  corpus  ea  me  collustrasse  cogoosco.  TearaDi  laii- 
dabam ,  oculis  cogooveraro ;  roare  laqdslMini) ,  ocnUs 
eognoveram ;  cosluro,  sidera,  solem  luuanqMe  UHids- 
bam,  oculis  eognoveran.  Qculi  nembra  suat  carols, 
fenestr%  sunt  inentis  :  interior  est  qai  per  hts  videt ; 
quando  cogitatione  aliqua  absens  esi ,  frastra  patent. 
Deus  meus  qni  fecit  h:vc,  qu»  ocaiis  video,  bod  istis 
oculis  est  inquirendiis.  AUquld  etiam  per  selpsum 
animus  ipse  conspiciat  *  :  utruro  sit  aliqoid  qiiod  noo 
per  oculos  scntiam,  quasi  colqnes  et  lucem;  noi|  per 
aures,  quasl  caoturo  et  SQquto ;  ooq  per  oares,  qoasi 
odorpm  siiavitatem ;  non  per  palatum  et  linguam, 
quasi  saporcm  ;  non  per  toium  corpus ,  quasi  duri- 
tiem  et  mollitiem,  rigorem  atque  feryorem,  asperHs- 
tem  lenitatemque  per(ractem  ;  sed  uMTum  ^t  aliquid 
intiis  quod  videam.  Quid  est,  intus  videaip.  Qmo4  De» 
que  colorsit,  neque  sonus,  neque  0(iQr,  uequQ  sapor, 
neqiie  calor,  aut  frigus,  aut  (i^irUia  ,  ^ut  nfpmiq^o. 
Dicaiiir  ergo  mibt,  quom  colorem  habeal  saplentia. 
Cum  cogiiamus  justitiam,  ejusqu^  lotus  li|  Ipsa  cqgi- 
latione  pukhriiudine  fruimur,  quid  sopat  ad  aores? 
quid  tanquim  vaporeum  surgit  qd^ares?  quid  ori  in- 
ferlur,  qiiid  manu  tracUtur  et  4^l^la(^  E(  iq^s  est, 
et  pulchra  esi,  e(  lau^atur,  et  vidq(qr  :  ^t,  si  \fi  iv.ur- 
bris  sunl  oculi  is^,  ^inimus  illius  luce  perfruitur.  Quld 
est  illud  quod  Tobias  videbat,  quando  videnli  (ilio 
civcus  consilium  viue  dabat  (ro6.  iv,  2)?  Est  ergo 
aliquid  quod  animusipsecorpons  dominator,  re^*V)r, 
babitator  vide^;  quod  pon  per  oculos  corporis  sentit, 
non  per  anres,  non  per  nares,  noii  per  palatum,  non 
per  corporis  lacium ,  sed  per  seipsum  :  et  utiqiie 
melius  qiiod  per  seipsum,  quam  quod  per  servum 
suum.  Est  prorsus  ;  seip$um  cnim  per  seips^m  vidct, 
et  aniinus  ipse  ul  norit  se,  videl  se.  Nec  i^tique  ui 
vidi^at  se,  corporalium  oculorutn  quaerit  auxilium  : 
imo  vcro  ab  omnibus  corporis  sensibus,  lanqpam  im- 
pedieniibus  el  perstrepentibus  at^s^^b.it  se  ad  *  se, 
exercitio  dieL  AiiquotilBS.,  exercendo*  Alii.  ex* 


»  Rdd., 
serendo. 

•  ita  ia  Mss.  A\  id  Kdd.,  eonspicil. 

*  sic  uss.  Ai  i':dd.,  a  se. 


M  mitRATIO  m 

«t  vide^l  se  In  se,  ut  noverlt  sc  apud  se.  Sed  num- 
quid  qljquid  lale  D^us  ipsius  est,  qualis  est  aaimiis? 
Noq  qui^em  vi(leri  Deus  nisi  aniino  potest,  nec  lamen 
ita  planijnw»  videri potes*.  Aliqwid  enim  quiBrit  anj- 
m^  igie  qi]0(!  Pe|i8  es|,  de  quo  illi  non  insultent  q^i 
dicuflt  *:  Vbi  f«(  Deu^  t^^$  ?  Aliqqam  fluaerii  incoJp- 
inu(jibj|prn  YCritatem,  sinc  defcctu  spbst^p^iam. 
Non  c$i  talis  ipse  aaimas  :  dcficil,  proficit ;  poyi(, 
ign«wt;  mwiH*^»  oWiviscitur ;  pipdp  illud  vult,  fliodp 
non  YWH-  Is^  miUabjliias  non  c^jlit  \\]  be\\m.  Si 
diicrq,  MM^^^iJi^  ^M  ^^^«  iasultahuQt  mibi  qqj  di- 
mn\ :  Pki  nt  |itf us  Iffui  ? 

8.  [v^i.  5.]  Quaerens  efgo  Deqm  meum  i"  rebof 
visibilibos  et  corporalibus,  et  Bon  inycBiens;  quae» 
rensei^iftsubstain^ani  in  meipso,  qn!)§i  f^it  ^liqqldqoalis 
egq  sum,  nequq  hoc  invcniens ;  aliq^jd  sqper  animam 
esse  seniiq  beum  meurp.  Ergo,  ut  eupi  ^  tangei^, 
Hae  meditatus  sum^  et  effudi  $uper  ^ie  ptitfnam  meati^- 
Quai)4o  anims^  mea  contingeret  qi)p(i  sppcr  animam 
mcani  quacritur,  nisi  anima  mea  supcr  s^ipsarq  eflTuncfe- 
retur?  Si  eniro  in  scipsa  remaneret,  niliil  aliud  quam 
se  vid^ret :  et  cum  s^  videret,  non  \\[\(\m  Deum  suum 
viderc|.  Dican(  iam  insuitatoresmei,  Obi  est  Deus  tuus2 
dicant :  ego  quamdiu  non  video,  q^amdiu  diffcrQri 
nianduco  (lie  S|c  npcte  lacrymas  meas.  Dicant  illi 
adhuc,  Vbiest  Deus  tuus  f  qunpro  fgo  Peupi  meum  iq 
oraqi  corpore,  ^ve  lerrestri,  sivc  ca»(csli,  et  non  in- 
venio  :  quaero  substantjam  ejus  in  anima  mea,  et  noq 
invcDio  :  mediia^us  sum  tamen  inqnisitionom  Pq 
mci  y  ^  pe|[  ca  quae  facta  sunt ,  invisibilia  Dei  m^i 
cuplens  intellecta  conspiccre  (j[{qm.  i,  20] ,  eSudi 
tufter  me  animam  meam ;  Ct  non  j:^m  rcsiat  qucn)  taq- 
gam,  nj^i  Depm  meum.  Ibi  enim  domus  Dei  inei,  su- 
per  animain  ineam  :  ibi  habitat,  inde  me  prospicit, 
inde  me  creavil,  inde  megubernai,  iiide  inihi  consu 
lil,  ii\^c  me  cxpitat,  inde  me  vocat,  inde  me  dirigit, 
indc  roc  ducit,  inde  me  perducit. 

9.  Illf  enim  qui  habet  allissimam  in  secretq  do- 
mum,habcteliam  in  lerra  taberqaculum.Xabernacu- 
lum  ejus  in  lerra,  Ecclesia  cjus  est  adhuc  peregrina. 
Scd  hic  qua^rcndua  est,  (^uia  iu  tabernaculo  inveniuir 
via,  pcr  quain  vcnitqr  ad  domum.  Elenim  cum  cfTun-' 
derem  supcr  me  animam  ipeam,  ad  aitingendum 
Dcum  meum,  quare  hpc  feci?  Quoniam  ingrediar  in 
bcum  tahernaculi.  Nam^  cxlra  locuin  tabernac^ili  erra- 
bo  quaerens  peum  menni.  Quoniam^  in^rediQr  in 
loeum  tabernaculi  a^mirabilfs,  usque  ad  dominn  Dei, 
In  locura  laWrnacuIi  ii^grediar,  ad^npbilis  tJiberna- 
culii  \isquead  domum  Dei.  Jam  enim  n\ulla  admiror 
in  lal>e|paculq.  Ecce  quania  admiror  in  labernacub) ! 
Ta|beipnacu1um  enim  Dei  in  terra,  homines  snnt  lide- 
les  :  admiror  in  eis  ipsorum  mcmbrorum  obseqninm  ; 
quia  noii  in  eis  regnat  |)eccaluin  ad  obediendum  desi- 
dcriis  cjos,  nec  exhibent  membra  sua  arma  iniqniu»- 
lis  peccato,  scd  cxhibcnt  Deo  yiyo  in  bonis  operibus . 
aninriae  servienli  Deo  mcmbra  corporalia  militare 
admiror  {Id.  vi,  44,  43).  Respicio  et  ipsam  animain 

«  Apud  Lov.  ioterponitur  hic«  anim  inteUeetu :  hoc  tb 


PSALMDM  XLI.  476 

obcdientem  Deo,  distribueo(em  opera  actua  Bui»  frer 
nantem  cupidlutes ,  pcllenlem  Ignorantiam,  extcn- 
dcntem   se  ad  omnia  aspera  et  dura  toleranda, 
justitiam  et  charitaiem '  impendcntem  caeteris.  Mmt 
ct  istas  virtutcs  in  anima :  scd  a(lhuc  in  (oco  Uber- 
naculi  ambulo.  Transeo  et  i^  :  e^  qqamvis  a^quia- 
bile  sit  tnbernacuhiro,  stupeo  c\im  pcrycnio  usqiie  ad 
domum  Dei.  De  qua  dpmo  dicit  in  alioi  psalii^  ww 
proposuisset    sibi    qui^mdam    dura^i   el  diflleitein 
qn;csiioncm,  quare  in  bac  lerra\  plerumque  heDC  e^t 
mnIis,p|ma]eestboiii8,et  ^ii :  Siuscefd  ecgn&seere.kcc 
taborest  anteme,  doncc  inlroeam  in  sanelu^riu^Ifim,  $t 
inteltigamin  nomsima{f*sa{.  hXJii,  4a,47).Ibi^epiro 
fons iniellecius,in sancliiario  De^, ip domo Dei.|bi  inul- 
lcxit  isie  in  novissimi^,  et  solvit  qua^stiot^^  (lc  fcliciut^ 
iniqnornm,   et  labofc  justoruip.   Q^omQdo  solvit? 
Quia  mali  cum  hic  difi|eruniur ,  ad  po^oas  sine  ftoo 
sorvaniur ;  et  boni  cum  hic  lahorant,  eicrcentur,  iit 
in  fine  hnerediiaiein  co(\sequantur.  Et  hoc  ille  in  san- 
ciuario  Dei  cognqvit,  iu(elle](it  in  novissiraa.  Ascen- 
dens  tabernacuj|nm,  pervenit  ad  domugi  Dei.  Tamcii 
dum  miratur  membra  tabcrnaculi ,  iu  P!er4ll04i^  eet 
ad  domum  Dei',  quamdato  c|4ilccdioem  sequendOp 
interiorem  nescio   quani  et  occultam  voUwtatem* 
Unquam  de  domo  Dei  sonarct  spaviter  aUfiiod  ivga* 
num  :  ct  cum  ille  ambularct  io  labernaculo,  audito 
quodam  interiore  sono,  ductus  duleedine,  se^joeuf 
qnod  sonabat,  abstrahcns  se  ab  omni  strepilM  c«roif 
et  sanguinis,   pervcnit  psque  ad  domuro  Dlci.  Ne«i 
viam  suam  ct  duc^um  ^uum  sic  ipse  comroeiiiora^ 
quasi  diceremus  ei,  iiiraris  Ubcrnacnlura  in  Ino 
terra  ;  quomodo  pcrvenisti  ad  secreiiiro  dor(\|is  Dei  I 
7;i  voce,  inquit,  exsuUationis  et  eonfesmnis^  $om  festi», 
vitatem  celebrantis.  Festa  ciu^  hic  hominea  celebraal 
«u.nn  quoque  luxqriae,  consuetudip.em  babf  n|  consti- 
tuere  orgai^  ante  dqmos  suas,  a^(  ponere  syrapbo* 
niacos*,  y^l  quaeque  musica  a^  luxuriaofi  ^rvientia  «i 
illicieptia.  Et  ubi  audUa  fuerii;it  haec,  quid  diciroue 
qoi  transimus  ?  Qnid  hic  agUur  ?  Et  respoodelur  00- 
bis,  aliqua  esse  fcsta.  Naulj^i^,  inquit,  celehn^nl, 
nupija)  )iic  $urit :  ul  nop  yide^^^ptur  inef^la  \\h  penUQ»t 
sed  excusetur  fcstiviiate  luim^ia  ^  In  domo  Dei  feali- 
viias  semp,\\eriKi  cst.  Non  enim  9liquM  ibi  cel^fatiw 
et  transit.  Fe^tum  sempitcrnv^m,  chonift  A W<Morqro ; 
vultns   prtnRsens  D.ei^  l^tit^  sipc  ^Mea^.*  Pi^  bie 
festus  ita  e^^,  ut  nec  aperiatur  initip,  ^^  ^^e  dau^- 
tur.  De  illa  aeterna  et  perpctua  fcstiviUlQ  foi^^neiif^iy 
quid  canorurn  ct  dnlce  auribus  co^^i^  :  ^  9i  non 
perstrepat  ^iundus.  Ambulanu  i^i  l^oc  ^bcrpaci^of 
ei  mira^ula  Dei  in  redeQip.tioncm  Ci^Iiam  c^sMet 
ranti,  mulcet  siurcm  sonus  (^isiivi^tis  ilU^s,  ^t  xmfiHk 
ccrvum  ad  fonies  aqns^pm- 
40.  [vers.  6,  7.]  Sed  quia,  f^alres,  q\iao(idiu  %mifl$ 

>  mo  liss.juuitiam  et  verUatmfmpe^dentm^ 

*  Cdcl.,  percepU  quamdam.  RSmidat,  fxTceplt^  nec  esi 
io  ^lfis. 

s  Edd.,  sympfumiam.  mss.,  sumhfimfkoos. 

*  Msr.,  nullo  fere  exceido,  femfo. 

*  Uic  In  fidd.  additur,  admkMU  nei :  qood  i  Itti.  *• 
est. 


471 


S.  AUGUSTINI  EPISGOPI 


m 


in  corpore  lioc,  pere0rinamiir  a  Domino  (II  Cor.  ▼,  6), 

et  corpus  quod  corrumpitor  aggravat  animam,  et 

deprimit  terrena  inhabitatio  sensum  molta  cogitantem 

{Sap.  IX,  15) :  etsi  utcumqne  nebulis  diffugatis  ambu^ 

iando  per  desiderium,  ad  hunc  sonum  pervenerimus 

Interdum,  ut  aliquid  de  illa  domo  Dei  nitendo  capia- 

mus;  onere  tamen  quodam  inOrmitatis  nostrae  ad 

consoeta  recidimus,  et  ad  sotita  ista  diiablmur.  Et 

quomodo  Ibi  inyeneramus  unde  gauderemus,  sic  hic 

non  deerit  quod  gemamus.  Etenim  cervus  iste  man« 

ducans  die  ac  nocte  lacrymas  suas,  raptus  desiderio 

ad  fontes  aquarum ,  interiorem  scilicet  dulcedinem 

Dei,  effundens  super  se  animam  suam,  ut  tangerel 

quod  est  super  animam  suam,  ambulans  in  locum  ta- 

bernaculi  admirabilis,  usque  ad  doroum  Dei,  et  ductus 

interioris  et  intelligibilis  soni  jucundiiate,  ut  omnia 

exteriora  coniemneret,  et  in  interiora  raperelur; 

adhuc  tamen  homo  est,  adhuc  bic  gemit,  adhuc  ear- 

nem  fragilem  portat,  adhuc  inter  scandala  hujus 

mundi  periclitaiur.  Respexit  ergo  ad  se,  taoquam  inde 

▼eniens,  et  ait  sibi  constitnto  inler  has  tristitias,  et 

comparans  haec  illis  ad  quae  videnda  ingressus  est,  et 

post  quae  visa  egressus  est :  Quare,  inquit,  Imtis  ei, 

anima  fnea,  et  quare  eonivrbas  me  f  Ecce  jam  quadam 

interiore  dnlcedine  laetati  sumus,  ecce  acie  meiuis 

aliquld  incommutabile,  elsi  perstrictim  et  raptim, 

perspicere  potuimus  :  quare  adhuc  coniurbas  me, 

quare  adbuc  tristis  es?  Non  eniro  dubitas  deDeo 

tuo.  Non  enim  non  est  quod  tibi  dicas,  contra  illos 

qni  dicunt :  Ubi  eit  Deu%  IWM/Jamaliquidincommu- 

tabile  persensi,  quare  adhuc  conturbas  me?  Spera  in 

Deum,  Et  quasi  responderet  illi  anima  ejus  in  silen- 

tio,  Quare  conturbo  te,  nisi  quia  nondum  sum  ibi, 

ubi  est  dnlce  illud,  quo  sic  rapta  sum  quasi  per  trans- 

itum  ?  Numquid  jam  bibo  de  fonte  illo,  nihil  metuens  ? 

jam  nullum  scandalom  pertimesco  ?  jam  de  cupidita* 

tibos  omnibus  tanquam  edomiiis  viclisque  secura 

sum?  Nonne  adversus  me  diabolus  vigilat  hostis 

roeus  ?  nonne  laqueos  mihi  quotidie  deceptionis  inten- 

dit?  Non  vis  ut  coniurbem  te  posita  in  saeculo,  et 

peregrina  adbuc  a  domo  Dei  mei  ?  Sed,  Spera  in 

Deum^  respondet  conturbanii  se  anlmae  suae,  et  quasi 

rationem  reddenti  perturbalionis  soaey  propter  mala 

quibus  abondat  hic  niundus.  Interim  habita  in  spe. 

Spes  eninf  quae  videtor,  non  est  spes :  si  autem  qood 

non  videmus  speramus,  per  patieniiam  exspectamus 

{Rom.  tiii,  24,  2S). 

il.  Spera  in  Deum,  Quare  Spera?  Quoniam  eonfi- 
tebor  UU.  Quid  ei  confiteberis?  Salutare  vuUue  mei^ 
Deu$  meui.  A  me  mihi  salus  esse  non  potest ;  hoc 
dicam,  bocconfitebor  -  Sabaare  vuttut  mei^  Deui  meuu 
Etenim  ut  metuat  in  liis,  quse  uicumque  intellecta 
cognoscity  respexit  iterom  sollicitus  ne  obrepat  inimi* 
Cis  :  nondum  dicit,  Salvus  sum  ex  omni  parle.  Et- 
enim  primitias  habentes  Spiritus,  in  nobismeiipsis 
Ingemiscimus,  adopllonem  exspectantesredemptionem 
corporis  nostri  (i6f<f.,5BS).  Illa  perfecta  in  nobis  salute, 
erimos  in  domo  Dei  viventes  sine  fine,  et  sine  fine 
audantes  eom  cui  dictum  est :  Beati  qui  habilani  in 


domo  tua,  inuieeula  easculorum  laudabunt  te  (Pm/. 
Lxxxni,  5).  Hoc  nondum  est,  quia  nondom  est  salus 
quae  promittiiur  :  sed  confiteor  Deo  meo  in  spe,  et 
dico  illi,  Saltu  vuUui  md^  Deus  meut.  Spe  enini  salvi 
facti  siimus  :  spes  autem  quae  videtur,  non  est  spes 
{Rom.  viii,  24).  Persevera  ergo  ui  pervenlas ;  perseve- 
ra  donec  veniat  salus.  Audi  ipsum  Deum  tunm  de  in- 
teriore  libi  loquentem :  SusHne  Dominum^  virilUer  age, 
et  confortelur  cor  tuum^  et  iuetine  Dommum  {PeaL 
XXVI,  14) ;  quoniam  quipeneveraverit  uequein  finem^  hie 
talvui  erit  {Matth.  x,  S2,  et  xxnr,  13).  Quare  ergo 
triitii  ei  anima  mea^  et  quare  conturbae  me?  Spera  in 
Deum,  quoniam  confitebor  illi.  Haec  est  confessio  mea, 
Saiutare  vultui  md^  Deui  meui. 

12.  Ad  mdpsum  anima  mea  turbata  oit.  Numquid 
ad  Deum  turbatur?  Ad  me  turbata  est.  Ad  incommu- 
tabile  reficiebatur,  ad  mutabile  perturbabatur.  Novi 
qiiia  justitia  Dei  mei  manet  :  utrum  mea  maneat , 
nescio.  Terret  enim  rou  Apostolus  dicens  :  Qui  te 
puUU  iUare^  videat  necadat  (I  Cor.  x,  12).  Ergo  quia  non 
est  in  me  firmitas  mihi,  nec  est  mihi  spes  de  me,  Ad 
meipium  turbala  eit  amma  mea.  Vis  non  conturbetur  ? 
Nonremaneat^  in  teipso,  et  6\c:Ad  fe,  Domine, 
levavi  animam  meam  {Ptal.  xxiv,  1).  Hoc  planius 
audi.  Noli  sperare  de  te,  sed  de  Deo  tuo.  Nam  si  spe^ 
ras  de  te,  anima  tua  coniurbatur  ad  te ;  quia  nondum 
invenit  unde  sit  secura  de  te.  Ergo  quoniam  ad  me 
conturbaia  estanima  mea,  quid  restat  nisi  huniilius» 
ut  de  seipsa  anima  non  prncsumat?  Quid  restat,  nisi 
ut  omnino  minimam  se  faciat,  nisi  ut  se  humiliet,  ut 
exaltari  mereatur?  Nihil  sibi  tribuat  ut  ei  ab  illo  quod 
utile  est  triboator.  Ergo  quia  ad  me  turbata  est  anima 
mea,  et  lianc  pertorbationem  facit  soperbia :  Propter- 
ea  memoratm  ium  lut,  Dondney  de  terra  Jordanii  et 
Hermoniim  a  monte  parvo.  Unde  memoratossom  lui? 
A  monte  parvo,  et  de  lerra  Jordanis.  Forte  de  Bapti* 
smo,  obi  est  remissio  peccatorom.  Elenim  nemo  cur- 
rit  ad  remissionem  peccatomm,  nisi  qoi  displicet 
sibi ;  nenio  currit  ad  remissionem  peccatorom,  nisi 
qoi  se  confitetor  peccalorem ;  nemo  se  confitetur  pec- 
catorem,  nisi  humiliando  seipsnm  Deo.  Ergo  de  terra 
Jordanii  tnemoralui  ium  («i,  et  de  monte  parvo  :  non 
de  monle  magno ;  ut  de  monte  parvo  m  facias  ma- 
gnom  :  qooniain  qui  se  exaltat,  humiliabitnr ;  et  qut 
se  humiliat,  exaltabitur  {Luc.  xiv,  11,  el  xvni,  14). 
Si  autem  et  interpretationes  hominum  qa»ras,  Jorda- 
nis  est  Descensio  eorum.  Descende  ergo,  ut  leveris  ; 
noli  extolli,  ne  elidaris,  Eide  Hermoniim  monteparvo. 
Hermoniim  Anathematio*  interprelatur.  Anathema 
teipsum,  displicendo  libi  :  displicebis  enim  Deo»  si 
placueris  tibi.  Ergo  quia  nobis  Deus  omnia  bona 
praestat,  qnia  ipse  bonos  est,  non  qoia  nos  digni  su- 
mus ;  quia  ille  misericors  est,  non  quia  in  allquo 
proroeruimus;  deterra  Jordanis  et  Bermoniim  eom^ 
memoratui  stim  Det.  Et  quia  humiliier  commemora- 
tur,  exaltatus  perfrui  merebitur  :  qnia  non  in  sa 
exaiiatur  qui  iii  Domino  gloriatur. 

*  sic  Mss.  At  Edd.,  lion  retnaneoi, 

*  sic  Mss.  Edd.  vero,  anathematixatio ;  et  inlh^  anatho^ 


m  ENARRATIO  IN 

15.  iMTf.  8.]  AbyMim  abyitum  ttivocal,  iti  voce  ea» 
iwractanm  iuarum.  Pengere  Psalmam  possam  for- 
uisse,  adjotus  siudio  mlro ,  cujus  fervorem  yideo. 
De  labore  autem  vestro  non  aaUa  coro,  ut  audiatis; 
quando  et  me  qni  loquor,  iu  in  bit  laboribua  sudare 
eematis.  Aspicientes  me  laboraniem ,  profecto  colla- 
borats  :  non  enim  milii  laboro,  sed  Tobis.  Ergo  au- 
dite;  qaia  yeile  vos  video.  Aky$iut  abyuuminvoeat.in 
voce  cataractarum  tuarum  :  Deo  dixit  ille  qui  ejus 
eommemoratus  est  de  terra  Jordanis  et  Hermoniim  : 
hoc  admirando  dixil,  Abyttut  Abytsum  invocat,  in  «q^e 
eataractarum  tuarum.  Quae  abjssos ,  quam  abjssum 
invocat?  Yerequia  isle  intellectus  abyssus  est.  Abys- 
sos  enim  est  profunditas  quaedam  impenelrabilis,  in- 
comprehensibilis  :  et  maxime  solet  did  in  aquarum 
miiUiludine.  Ibi  enim  altitodo,  ibi  profunditas :  qu» 
penetrari  usque  ad  fundum  non  potest.  Denique  quo- 
6m  loco  dictum  est,  Judida  tua  abytsutmulta  {Psal. 
xxxY,  7) :  hoc  volente  Scriptura  commendare,  quia 
judicia  Dei  non  comprehenduntur.  Quxergoabyssus, 
qoam  invocat  abyssum?  Si  profunditas  est  abyssus» 
putamus  non  cor  bominis  ahyssns  est?  Quid  enim  est 
profundins  hac  abysso?  Loqui  homines  possunt ,  vi- 
deri  possunl  per  operationem  membrorum,  audiri  in 
sermone  :  sed  cujus  cogitatio  penetratur,  cujus  cor 
inspicitur?  Qoid  intus  gerat ,  quid  Intus  posslt,  quid 
imos  agat,  quid  intus  disponat ,  quld  intus  velit, 
quid  inlus  nolit,  quis  comprehendet?  Puto  non  ab- 
surde  intelligi  abyssum  homlnem  de  quo  alibi  diclom 
est :  Aceedet  homo  ad  cor  attum ,  et  exallabitur  Deu$ 
(Pfffi.  LXiii,  7, 8).  Si  ergo  homo  abyssus  est,  qnomo- 
do  abYsaus  invocat  abyssum  ?  Homo  invocat  homi- 
nem?  invocat  quasi  quomodo  Deus  invocaiur?  Non. 
Sed  invocat ,  dicitur  ad  se  vocat.  Nam  dictum  est  de 
qaodam,  Moctem  invocaC  (a) :  id  est,  slcvivit,  nt  mor* 
tem  ad  se  vocet.  Nam  nemo  hominum  est  qui  oratio- 
nem  faciat,  et  invocet  mortem  :  sedmale  vivendoho-^ 
mines  mortem  Invocant.  Aby$9Ui  abyuuminvoeat^  ho- 
mo  bominem.  Sic  discitnr  sapientia ,  sic  discitur 
fldes,  cnm  abyssus  abyssum  invocat.  Abyssum  invo- 
eant  sancti  praedicatores  verbi  Dei.  Numquid  ct  ipsi 
non  abyssus?  Ut  noveris,  qula  abyssns  et  ipsl,  Apo- 
stolus  ait  :  Minimum  etl  ut  a  vobit  dijudicer^  aut  ab 
humano  die.  Quanta  aulcm  abyssut  sit,  audite  amplius  : 
Neipie  enim  ego  meiptum  dijudieo  (I  Cor,  iv,  3).  Tan- 
lamne  profunditatem  creditis  esse  in  bomine,  quae 
laieat  ipsum  hominem  In  quo  est  ?  Quanta  profundi* 
las  infirmitatis  latebal  in  Petro  ,  quando  quid  in  sc 
ageretur  Intus  nesciebat ,  et  se  morilurum  cum  Do- 
mino  vel  pro  Domino  lemere  promittebat  {Joan.  xiii, 
57) !  quanta  abyssus  erat !  Qu»  tamen  abyssus  nuda 
erai  <»cult8  Dei.  Nam  hoc  illi  Ghristus  praenuntiabat , 
quod  in  so  ipse  ignorabat.  Ergo  omnis  homo  licei 
sanctus,  licet  justus,  llcet  in  multis  proflclens,  abyssuf 
est,  etabyssum  Invocat,  quando  homlni  aliquid  fidel, 
aliquid  veritaiis  propter  vitam  xteriiam  praedicat.  Sed 
tunc  est  otilis  abyssus  abysso  invocatae ,  quando  fit 
in  voce  cataractarum  tuarum.  Abyttut  abyteum  tnvo- 
(a)ApQitttop.,flib.a 


PSALMUM  XLl.  174 

cat,  homo  hominem  lucrator :  non  tamen  in  voce  sua, 
sed  tn  voee  cataraetarum  tuarum, 

U.  Alium  accipite  intellectum  :  Abyttut  abyttitm 
tttvoca/,  tfi  voce  cataraclarum  tuarum,  Ego  qul  contre- 
misco ,  com  ad  me  pertnrbata  est  anlma  mea ,  a  ju- 
diciis  tuis  timui  vehementer  :  judicia  enim  lua  abyt" 
tut  muUa  {Ptal.  xxxv,  7),  el,  abysttit  abyuum  invocat. 
Nam  sub  hac  carne  mortali ,  laboriosa,  peccairice , 
molestiis  et  scandalis  plena,  concuplscentiis  obnoxia, 
damnatio  qiiaedam  est  de  jndicio  tuo  :  quia  tu  dixisti 
peccatoriy  Morle  morierit,  et,  /n  tudorevultut  tui  edet 
panem  tuum  {Gen.  ii,  t7,  et  lu,  19).  Haec  abyssus  pri- 
ma  judicii  tui.  Sed  si  male  hic  vixerinl  homines,  abyt* 
eut  abytsum  invoeat :  quia  de  pcena  in  pcenam  trans- 
eont,  et  de  teiiebris  ad  tenebras,  et  de  profunditatc 
ad  profunditatem ,  et  dc  supplicio  ad  supplicium,  et 
de  ardore  cupiditatis  in  flammas  gehennaruni.  Ergo 
hoc  tlmuil  fortassis  homo  isle,  cuin  alt :  Ad  mdptum 
anima  mea  turbata  ett :  propterea  memoralut  tum  ftu, 
Domine,  de  terra  Jordanit  et  Hermomm.  Humills  esse 
debeo.  Exliorrui  enim  judicia  Ina,  vebementer  timui 
judicia  lua  :  ideo  ad  me  amma  mea  turbata  ett.  Et  quae 
jodlcia  tua  timui?  Parvane  judida  sunt  tna  ista? 
Magna  sunt ,  dura  sunt ,  molesta  sunt :  sed  utinam 
sola  essent!  Abyttus  abyttum  invocat^  in  voce  catara» 
ctarum  tuarum.  Quia  tu  minaris,  tu  dicis  ei  post  iilos 
labores  restare  aiteram  damnationem  :  /n  voce  cata- 
raclarum  tuarum,  abytsus  abyssum  invocat.  Quo  ergo 
abibo  a  facie  tua ,  el  a  spiritu  tuo  quo  fuglam  {PtaL 
Gxxxviu,7);  si  abyssus  abyssum  Invocat,  si  post  istos 
labores  tlmentur  graviores? 

15.  Omnes  suspensiones  tuee  et  ftuctus  tui  super  me 
§ngre$si  sunt.  Fluctus  in  his  qnae  seniio,  suspensurae 
in  bis  qux  minaris.  Omnis  perpessio  mea,  fluclus  esC 
tuus  :  omnis  comminatio  tua  ,  suspensura  tua  est.  fn 
fluctibus  iiivocat  abyssus  ista,  in  suspensuris  InvocaC 
alteram  abyssum.  In  eo  qood  laboro,  omnes  flu- 
clus  tui  :  in  eo  quod  minaris  gravius ,  omnes  sus- 
pensiones  tuae  super  me  ingressae  suni.  Qul  enim 
minatur,  non  premit,  sed  snspendit.  Sed  quia  liberas, 
hoc  dixi  animae  meae  :  Spera  in  Deum^  quoniam  con» 
fitebor  itti ;  satutare  vultus  mei^  Deus  meut.  Quia  ma- 
gis  crebra  sunt  mala,  dulcior  erit  misericordia  tua. 

46.  [vert,  9.]  Ideo  seqoitur  :  /n  die  mandavit 
Dominut  miterieordiam  suam^  et  noete  declarabit.  Niilli 
vacataudire  in  tribulatione.  Attendilecum  vobisltene 
est ;  audite  cum  vobis  bene  est  :  discite ,  cum  tran* 
qnilli  eatis ,  sapientiae  discipllnam ,  et  terbum  '  Dei 
ut  cibum  colligite.  Quando  enim  quisqne  in  tribula- 
tione  est  ^  prodesse  ilii  debet  quod  secnrus  audiviu 
Et  enim  in  rebos  prosperis  mandat  libi  Deus  mise« 
ricordlam  suam  p  si  ei  fideiiter  servleris ;  quia  liberat 
te  de  tribulatione  ;  sed  non  tibi  deciarat  ipsam  mi- 
sericordiamy  quam  tibi  per  diem  mandavil ,  nisi  per 
noctem.  Gum  venerit  ipsa  tribulatlo,  tunc  adjutorio 
te  non  deserit  :  ostendit  tibi  verum  fuisse  quod  tlbi 
per  diem  mandavit.  Etenim  scriptum  est  quodam 

\  Quatuor  Mss.»  et  verbt  dH  dbum.  ites  alii^  cf  verbum 
t)eteUmm% 


47!f 


S.  ADGUSTQM  EPiaCOPl 


47« 


loco  :  ^pedlm  mkerifordia  Domni  in  tqikpore  tribu- 
laHofdi,  meui  nubes  pluvi^  in  tempore  9iccila^9  {Eccli, 
xxxTy  26).  /»  die  mandavH  Domnm  tniurieor^i^m 
tuam,  et  nocte  dechrabit.  Non  libi  ostendi^  quia  sub< 
▼euit  libi,  nisi  venerit  libj  trit)ulatio,  unde  eruaris  ab 
illo  qui  tibi  per  djem  promisit.  Idep  admonemi|r  imi- 
tari  formicam  {Prov.  vi,  6).  Sicut  enjm  prospcrilas 
saMnjli  significatur  die,adversitass9ccu|i  signifjcatur 
nocte  :  ita  ajio  modo  prosperitas  sxculj  significatur 
a^state,  adversitas  saeculi  significatur  hieme.  Et  quid 
^  facil  formica?  Peraest^tein  coUigit,  quodei  per  hie- 
mem  prosit.  Ergo  cum  est  aestas ,  cum  berie  est  vo- 
bis,  cum  tranqiiitli  estis,  audite  verbun)  Efpmini.  Unde 
enim  ficri  poiest  ut  in  hac  tempestate  fixculi  bujus 
sine  tribulatione  totum  hoc  mare  transeatis?  unfie 
licri  polest?cui  hoc  hominum  conligit?  Si  contigit 
alicui,  plus  metuenda  est  ipsa  tranquillitas.  /n  die 
mandavit  Dominus  misericordiam  iuam^  et  nocte  decla^ 
rabit. 

17.  [vers,  10-12.1  Qpid  ergo  agas  in  hac  peregri- 
natiqne?  quid  fjgas?  Aj^d  me  oratio  Deo  vi^tB  mece, 
Hoc  bic  ago  c^rvus  siliens  et  desiderans  ad  fontcs 
pquanim,  recordans  duicedinem  vocis  ^  illiiis  qua 
ductus  sum  per  tal)ernaculum  usque  ad  domuni  Dei : 
quamdiu lioc  corpus  quod oorr^mpilur  aggravai  ani- 
mam  {Sap,  ix,  15),  Apud  nu  oratto  Deo  vitee  mce,  Non 
enim  ut  supplicem  Dco ,  eipptunis  sum  de  transma- 
rinis  locis ;  aut  \\i  exaudiat  me  Deus  meus  navigabo, 
ut  Je  longinquo  afTcram  Ihura  et  aromata ,  aui  dc 
grege  adducam  vitulum  vel  arietem  :  Apud  me  oratio 
Deo  vitas  mea.  Intus  hab^p  victimam  quam  immolem, 
intus  habeo  thus  guod  imponam,  intus  habeo  sacri- 
ficium  quo  fleclani  Deum  meum  :  Sacp/icium^  Deo 
$piritu$  cpntribulatus  (Psa^l.  l,  19).  Quod  sacrificiiim 
conlribulati  spiritus  intus  habeam,  audi :  Dicam  Deo, 
Susceptor  meus  es^  quare  mei  oblitus  es  ?  Sic  enim  hip 
ial)oro ,  qnasi  tu  oblilus  sis  mei.  Tu  autem  exerces 
me  :  et  nbvi  quia  differs  mihi,  non  mihi  aufcrs,  qnod 
promisisti :  sed  tamen,  quaremei  oblitus  es?  Tanqiiam 
de  voce  nostra  clainavit  et  capnt  noslrum ,  D^ms  , 
Deus  meus ,  quare  me  dereUquisti  (Psal.  xxi ,  2,  et 
Malth,  xxvif,  46)?/)ffam  Deo,  Susceptor  meuses,  quare 
mei  obtitus  es  ? 

18.  Vtquidme  repulisti^l  ex  illa  altitudine  fpptis 
iiitclligcntix  incomtnuutbtlis  veritatis ,  Utquid  me  r^- 
puHsti?  Quare  gravedtnc  et  pondere  iniquitalis  me»  , 
jain  illuc  inhians,  ad  ista  dejectus  sum?  Dicit  alio  loco 
ista  vox :  Eqo  dixi  in  ecstasi  mea^  ubi  vidit  nescio 
quid  magnum,  excessu  '  mentis,  Ego  dud  in  ecstasi 
mea,  Projectus  sum  a  facie  ofiu(orum  tuorum  (Psal, 
Xxx ,  25).  Comparavit  enim  haec  in  quii)us  esset,  illis 
in  qujB  erectus  *  erat ,  et  vidit  se  longe  projeciiim  a 
facie  oculorum  Dei,  sicut  ct  hic  :  Vtquid  me  repulisti, 
ft  utquid  eontristatus  incedo ,  dum  affligit  me  inimicus, 
dum  confringit  ossa  mea,  tentator  ille  diabolus,  scan- 
dalis  ubique  crebrescentibus,  quorum  abundantia  rc- 

1  sic  m.  At  mi,  fotui» 

*  sacra  biblia  verbis  istis  carent,  utquid  me  renuUtU, 

*  ita  in  Mai<  At  10  f/U.,  cxciusum, 
^  sie  ft.  a  Mtt.  At  iifv.;r^iii.  ' 


fHgescit  charimi  (nultonim  {Mattk,  x^,  1S)7  Cam 
videami^  fories  Epcleaiae  pl^rumque  scandalis  cedere 
nonne  dicit  rorpus  Cbristi :  Confringit  inimicps  oua 
mea  ?  Ossa  enini)  foftfis  suut ,  et  aUq^pndp  ipsi  fortpa 
tfutationibus  cedunt.  Baec  cum  qMisque  cpnsiderat  e% 
c«)rpore  Cbristi ,  ex  vocc  corporis  Christi ,  nonne  ^la 
mat :  Ulquid  n\e  repuHsti^  «f  utquid  tristis  tnredo,  dun* 
agtigit  me  inimictts^  diim  confringit  ossa  mea?  Non 
carnes  meas  lautiim,  sed  etiam  ossa  mea  :  ul  in  quibiii 
putabaliir  esse  aljqua  fortitudo,  videas  cederc  in  ten- 
lationibus,  ut  cneleri  infirini  desperent,  quando  forles 
yiSent  succiimbere.  Qui^nta  ista  pcricula,  fratres  mei ! 
19.  Exprobraverunt  mihi  qui  tribulant  n^.  Iteruin 
iUa  vox  :  Dum  dicunt  mihi  per  mgutos  dies ,  Ubi  est 
Deus  tuus?  Et  piaxime  ista  dicuntin  tentationibns  Ec- 
clesinR,  Ubi  est  Deus  tuus?  Quantum  hxc  martyres 
audierunl ,  pro  nomine  Chrisli  fortes  et  patientes, 
quantum  illis  dictum  est,  llbi  est  Deus  vester?  Libe- 
ret  vos  ,  si  potcst.  Tormenta  enim  ipsorum  extrinse- 
ciis  homines  videbant ,  coronas  intrinsecus  non  vi 
debanl.  Exprobraverunt  mihi  qui  tributant  me^  dum 
dicunt  mihi  per  singutos  dies,  Ubi  est  Deus  tuus  ?  Et 
ogo  propter  haK;,  qiioniam  a(|  ine  turbata  es(  anima 
mea,  quid  ei  aliud  qiiam  illud  dicam ,  Quaretristis  et, 
anima  mea  ,  et  quare  conturbas  me  t  Et  quasi  respon- 
dcnii ,  Non  vis  ut  conlurbem  te,  hic  pQ$i(a  in  taiitis 
malis.?  suspirans  ad  bona,  sitieiis  et  laborans,  non  vis 
iit  conliirbem  tc  ?  Spera  in  Deum,  quoniam  adhuc  con- 
fiiebor  illi,  Dicit  ipsam  confessionem  ,  r^petit  spH 
connrmationein  :  Satus  ^  vuttu$  met  et  Deus  meua 

IN  PSALMDM  XLn 

ENApRATIp. 

SBRIIO  AD  POPUt^UV. 

/n  die  jejunii ,  post  mmdiem  hd^Ui/^ 

1.  Psalmus  istc  brevis  est :  sic  latisfacit  mti^Ufiius 
aiiditorum ,  ut  molestus  non  sii  ventrib^s  j^j^Qoryvi. 
Pa$caiur  ex  hoc  finima  nostra,  quam  (ristefn  ^^ 
dicit ,  qui  cantat  in  hoc  psalmo  :  trisie^if ,  cr^  t  ^f 
aliqtiojejunio  suo,  vel  potiusex  aliqua  fam€\sua«  ^j/si 
jejuiiium  voluntatis  est,  fames  necessilatis.  Esurtl 
Ecc(esLi ,  e$jirit  corpus  Christl ,  et  homo  ille  vbique 
difTiisus  *,  cuju$  capiii  sursum  est,  roembra  deorsum  . 
ejus  yocem  in  omnibus  Psalmi^  yel  p^l|^^pp  yd 
gementem ,  vel  isRtantem  in  spe ,  yel  suspiraptein  in 
re,  notissimam  jam  et  familiarissimam  b^bere  (lebe- 
mus,  taiiquam  nostram.  Non  ergo  diu  est  ii^moran* 
dum,  ut  insinuemus  vobi^quis  loquatur  uituonaquia- 
qiie  in  Christi  corpore,  et  loquetur  hlc. 

2.  [vers,  1.  ]  NosUs  autem  omnes  qui  proOc^uni,  et 
qtii  ccelcsti  illi  civitati  ingemiscunt ,  ^ut  peregrina- 
lionem  suam  norunt ,  qui  yiam  tenent,  qyi  in  deside- 
rio  terrse  illius  stabilissimae  spem  tanquam  i^QCorann 
pra^fixerunt :  i^ostis  ergo  quia  boc  genu^  (lominum « 
hoc  semen  bonum,  boc  frumentum  Cfy^ti  inte^ 
zizania  gemit;  et  hoc  donec  veniat  ^p\^  mes- 
sis,  id  est  usque  in  finem  ^aeculi ,  sicut  ai^pQoit  qua 

*  Plerique  Mss.,  satutare :  et  (^uidam.  io  eod^  vf^cii\o 
particuiani  tf  prstermittinit. 

*  Edd.,  diffbfw  eu,  Bxpungitv.iA  »Wi|M«ilM ^m 


477  ENARRAT»  IN 

apD  fallUar  yeritat  (MaUk.  \m,  i%).  Gemens  ergo  wter 
zizania,  id  «si  iDter  ipaiog  liomines » iolar  doiosos  et 
sedjACtorei,  aiU  ira  lurtMilentos ,  aut  insidtls  venena- 
tos;  circfim^picieDS  ^imul  eom  tllis  esse  se  tanquam 
in  UQO  agrp  per  totum  gHiodom,  unam  [>luYiam  eici* 
pcre,  parltcr  perflan,  paritofque  secum  inter  adfersa 
nuirijri,  bab^ri^  flinul  iita  communia  dona  Dei ,  malis 
bonisq^e  co^cessa  commuDiter  ab  illo  qui  facit  soleiu 
SQum  oriii  super  bonos  et  maios,  et  pluit  spper  justos 
et  injustos  [Id.  y ,  45) :  yidens  ergo  semen  Abrabae , 
semen  sanctum,  qqauta  cum  nialis  a  qmbus  quaiido- 
qoe  separandum  est  nuqc  liabqat  communia,  aequali- 
ter  nascl «  eamdem  conditionem  gcneris  humani  sor- 
liri,  pariter  mpr(alja'^rre  corpora,  simul  uii  luce, 
fonlil^us,  fruc^ibus,  prQ^eriiatibusatqMeadversitati* 
bus  saeculi,  sive  fame,  sjye  al^und^ntia,  sive  pace, 
sive  belio ,  sjve  ^lute,  sive  peste ;  vi(|ens  quanta  ha- 
beat  commuqia  cum  malis,  cum  quibus  tamen  non 
habet  cau^am  fsommunem ,  ^rgmpit  iii  bauc  rocem  : 
Judka  me,  fHeu$,  et  ditceme  causam  meam  de  gerHe 
nofi  npeta.  iu^ica,  mq\ni,  me,  Deus:  non  timeo  Judi- 
cium  tpum,  gi)i2|  npvi  mis^ricprdiam  tuam.  Judica  me, 
Deu$^  e(  diicerne^  caman\  tneam  de  getf,ie  non  sancta. 
Nunc  in^rim  i|)  bac  per^ripat|Q(ie  pQp(|nfp  dis(;erni8 
locum  nieum,  guia  simu|cum  zizaniis  vivo  usquead 
tempits  fpes^il ;  nondi^fi^  (^isc^mis  pluvj^iq  m^n\, 
Dondum  dflQernis  |ufpm  pieam  :  disceri|e  eaus^qn 
mcam.  I^jstet  inter  eum  qui  in  te  credit,  ei  ^up  qui  in 
ic  non  CKi((U..Paf  inftrmiias  e^j,  sed  dispar  cpnscien- 
Ua :  par  labqr,  ^e^  disRar  ^esiderium.  ^sij^erlum 
fmpioram  peribit :  de  desiderio  autem  jusiorum ,  qisi 
certus  esset  po|licilaipr,  dubiiare  deberemus.  Fini? 
desiderii  nostri,  iose  promisspr.  Seipsum  dabil,  qui^ 
seipsujn  dfdf^i  ]  seipspii^  dabil  (iippr^a.iibli^  |(pm?r^- 
lem,  (|ll*ia  seipgucfl  dedU  mortalibus  mpirtalen).  J,udica 
me,  Deut^  et  disceme^  ca^tam  mfam.  de  gente  non  ^ancifl. 
Ab  homine  im(ijiLO  ei  doloeo  erue  me  :  boc  est,  de  geni^ 
non  ioncta.  Ab  homine,  a  Qupdam  genere  |iorainum  , 
quia  quidani  hoino  el  quidam  |ionio,  et  in  his  duobus 
«nus  assumeiur,  el  unus  relin(]|uclur  (/(/.  xxiv,  ^O). 
3.  [vers.  %!\  Et  quoniam  palicnlia  opus  esl  ferendi 
Qsque  ad  messem,'quamdain,  si  dici  polcsl,  indiscre- 
lam  discrelionem  ;  simui  enim  sunt ,  ct  ideo  discrcta 
nondum  sunt  •  zizania  aulem  zizania  sunl,  et  frumen^a 
frumcnta  sunti  el  ideo  discreia  jam  sunt ;  quia  ergo  for- 
liludine  opus  est,  imploranda  at  illo  qui  jussil  ut  fortes 
eimus,  et  nisi  fories  ipse  feccrit,  non  erimus  quod 
jussil ,  ab  illo  *  qm  dixit ,  Qui  pereeveraverit  usque  in 
finem,  hie  saltus  erit  (Id.  x  ,  «2 ,  ei  xxiv ,  13) ;  ne  sihr 
ipsa  anima  arrogamio  forlitudinem  debililelur,  conli- 
nno  adjungit :  Quia  tu  es,  Deus  meus,  foriitndo  mea  ; 
ntqnik  me  repulisti,  ei  utquid  iristis  incedo,  dum  affligH 
me  inhmcus?  Causam  quaerii  Iristilim  sua.  Quare, 
lnquit,  ^ri«(i|s  incedo,  dum  aflligU  me  mirMi^M*  ?  Trislis 
ambulp,  inimicus  afOigii  me  (|uotidianis  tenlationibns, 
immittens  vei  qno4  nialc  amemus,  vel  quod  male 
timeamus  :  etcontra  ulrumque  pngiians  anima,  elsi 

'     •  ^usM.Edd.im.nonernmi$:qiuduiibnu»abiUo 
enmus  qui  diak. 


MALMUK  JLll  471 

noo  capla,  tamen  perMiUns,  eontnriiUiir  tiMlla,  cl 
dicii  Deo,  C//^uid  ?  Quanrat  ergo  al)  ipsQ,  et  aodiat 
iitquid.  Quacritenim  in  Psalmo  causaip  Mri4iti<#sufla» 
dicons :  Viquid  me  refmiiiti%  et  uiqmd  tri^ti$  iticedo  f 
Audiai  ox  Isaia ,  succurrat  illi  lectio,  qua^  uodp  rcci- 
tata  esl;  SpiriliM,  inquit,  a  me  prodief,  el  omneni  /Ja- 
tum  ego  feci :  propter  peecatum  modic^m  quid  conlri' 
siavi  iUum,  ei  averti  faciem  meam  ab  i/{o ;  «{  cf^ri- 
status  est ,  et  abiii  tristis  ^  in  viis  suis  ( isat.  lvii  ,  16 , 
17).  ftuid  ergo  qu«jrebas,  Utquid  me  rep^</fi(i,  ei  \itquid 
trisiis  incedo  ?  Audisti :  propier  peecaUm-  Gausa  tristi- 
tix  tuse  peccaium  est,  caus^  i;etiU«  iu(&  justitia  sil. 
Peccare  volcbas,  etlaborare  nolebas ;  utparuii)  tibioaset 
quodcsses  iiijustus,  nisi  e(  eum  injustum  voluisses,  a 
quo  iii  te  vindicari  noluisses.  Respice  vocep)  meiiorcm 
in  aiio  psalmo :  Bonum  ea  mihi  quod  hufuHia^  t|i€,  ut 
di$cam  justilicaiiones  luas(Psal.  cxvhi,  li).  Didicc- 
raro  elatus  iniqnitates  meas ,  discam  bumiliatus  jiisti' 
ficationes  tuas.  Utquid  tristis  incedo,  dum  afiigit  me 
immicusf  De  inimico  quereris;  revera  af&igit,  sed  tu 
ei  loctim  dedisti.  E\  nunc  ba|)es  qnod  aga^ :  oligp 
consilium,  rogem  admitte,  tyrapnuni  e^^^ude* 

4.  [  vers.  S.  ]  Sed  ut  boc  facial ,  giiid  c|ici|»  Quid 
Buppikat,  quld  orat  attende.  Ora  quod  audjs,  pr^  puip 
audia ;  omninm  nostrumsit  ista  vox :  fi^teincemtuan\ 
et  veriiatem  tuam ;  ipsa  me  deduxemnt  et  perduxerunt  i^ 
mantm  saneium  teiim,  et  tti  ta^ernac^yi  tua»  Qw  iP^  • 
lux  tua  et  veriuis  tna:  b»c  nomina  dqo,  res  uo^.Qqi(t 
enim  aliud  lux  Dei,  nisi  veritas  Deit  aul  quid  vqrit^9 
Dei ,  nlsl  lux  Dei?  fit  boc  iitrupique  «nus  pi^rMtus* 
Bgo  sum  tux  mundi :  qui  eredii  tn  m^ ,  iion  ambulabU 
in  tenebris  (  Joan.  mi ,  12 ).  Ego  sum  otq ,  teriias  et 
wia  ( Id.  XIV,  6 ).  Ipse  lux,  ipie  veritas.  Voniat  ergp, 
et  eruat  nos ,  di8(;ernens  piodo  eausam  poitram  a 
gente  non  sancia ;  emat  ab  homine  iniqoo  et  d(4(WQ  ; 
separet  frumentum  a  uzaniia  :  qoia  ipso  m.it|e(  All* 
geios  suos  messis  tempore,  ut  eoUigaut  de  regno  ejpa 
omnia  scancjala ,  el  miUant  in  ignem  ardentem ,  Cvu- 
roentnm  autem  ejus  congregent  ia  borreum  (  HaUj^* 
xin,  41-45 ).  Emittatlucero  suam  et  veritaiem  suam  ; 
qnia  ipsa  jam  nos  deduxerunt  et  perdoxerunt  in  mon- 
tem  sanctum  ejus  et  in  tabernacHla  ejus.  Pigiius  ha- 
bemus »  praemium  speramus.  Saiictua  moi\s  ejus , 
sancta  Ecclesia  ejus.  Ifons  iUo  est,  qul  crevit  ex  mi- 
nimo  lapidc,  seeundum  Tisionem  DauieUs,  confringcns 
rogna  Uerramm ;  et  in  Untum  excrescqns  ,  ut  ini^- 
pleret  universam  faciem  terras  (  Dan.  ii ,  3S).  in  |io^. 
monte  se  exauditurn  dicit,  qui  dicit :  Vocc  mfia  ad  Do- 
mmum  clamapi ,  et  exaudimt  me  d^  m»mte  san^  iifo 
(  PsaL  Hi,  5 ).  Quisquis  praeter  istum  monten^  i>r^( » 
non  sese  speret  efaudiri  ad  viiam  si^ler^ain.  I^x^u* 
diunlur  enim  muUi  ad  mulu.  Nec  sibi  plaudaiU  quod 
exaudiuntur  :  exaudiii  sunt  daBmones ,  ut  iu  pprcos 
mittcreniiir  ( Matih.  tiu,  31).  Exaudiri  ad  vita^  geter- 
nam  concnpiscamns,  propier  '  desidcri^m  qup  (tici- 

*  Apud  Lov.  deerat,  Inili*  ;  qu»  vox  ex  Er.  ei  mss.  ro- 
Stituilur. 
^  sic  Mss,  At  Fdd.:  Quia  ivse  est  lux  tua. 
>  Tres  Mss.,  propterq^ deittkHm  fMmm. 


479 


9.  AOGVSTINI  EnSGOn 


480 


mus  :  EmUe  luem  Uum  et  vmtaUm  luom.  HU  lux 
oculum  cordli  inquiril :  BmU  «itm ,  inquil ,  mundt 
earde,quamamipdDeumvidelnmi(MaUh.yi,%).  Modo 
in  monie  cjus  sumus.  id  csi  in  Ecclesia  cjus,  el  in  la- 
bernaculo  cjus.  Tabernaculum  peregrinantium  csl, 
domus  cohabilaniium  :  est  et  tabemculum  peregn- 
nanlium  ei  miliuniium.  Cum  audis  tabernaculum , 
bcl.um  intellige,  hoslem  cave.  Domus  autem  qu» 
eril  *  ?  Beati  qui  habiiant  in  domo  tua ,  in  emeula  ub- 
cu/oncm  taudabunt  te  (  Ptat.  Lxxxm,  5 ). 

5.  [ven.  4.]  Jam  ergo  perducU  ad  tabernaculum,  et 
posiii  in  moniesanctoejus,quam  spem  gerimusT 
Ei  iniroiho  ad  altare  Dn.  Est  enim  quoddam  sublime 
altareinvisibile,quonon  accedit  injustus.  Ad  illud 
aiiare  ille  solus  accedit,  qui  ad  istud  securus  acccdit : 
lllic  inveniel  viiam  suam,  qui  in  isto  discemit  causam 
suam.  Et  introibo  ad  altare  Dei :  de  monle  sanclo 
ejus.  et  de  labernaculo  ejus,  de  sancta  Ecclesia  ejus , 
introibo  ad  altare  Dei  sublime.  Quale  ibi  sacriflcium 
cst?  Ipse  qui  inirat,  assumitur  in  holocaustum.  /n. 
troibo  ad  altare  Dei.  Quid  esi  quod  dicil,  arf  altare 
Dei?  Ad  Deum  qui  Imti^cat  iuventutem  meam.  Juven- 
tas  riovllalem  signiflc-il :  tanquam  dicerel ,  Ad  Deum 
qui  laiificat  noviialem  meam.  LaBlifical  novilatem 
Mieam,  qui  conirisUvit  velustaiem  mcam.  Inccdo 
cnim  modo  irislis  in  velustale,  tunc  aulem  slabo  gau- 
dens  in  noviuie.  Confitebor  tibi  in  cithara,  Deus,  Deus 
tneu».  Quid  est  in  cilhara  confiteri ,  et  in  psalterio 
confileri  ?  Non  enim  semper  in  cithara  ,  nec  semper 
in  psalierio.  Duo  hacorgana  musicorum  habent  in- 
tcr  se  distincum  discreuroque  ralionem ,  dignam 
co»sideratione  et  commendatione  memori».  Utruro- 
que  hoc  manibus  porutur  et  Ungilur ,  et  significat 
opera  quaedam  nostra  corporalia.  Utnimque  bonum , 
si  quis  norit  psallere,  si  quls  norit  citharizare.  Sed 
quia  psalterium  istud  organum  dlcilur,  quod  de  su- 
periore  parie  habet  tesludinem ;  illud  scilicel  lympa- 
num  et  concavum  lignum  cui  chordae  innitenies  reso- 
nant :  ciihara  vero  idipsum  llgnum  cavum  et  sonorum 
ei  Inferiore  parte  habet :  discemenda  sunt  opera  no- 
stra,  quando  in  psaltorio  sint,  quaiido  in  cithara,  ulra- 
qiie  umen  placiU  Deo  et  suavia  ejus  auditui.  Quando 
ergo  cx  praeceptis  Dei  aliquid  agimus ,  jusais  cjus  ob- 
tcmperantcs  el  obaudienlcs  ad  implenda  praecepU 
ejiis;  ubi  facimus  et  non  patimur,  psalterium  cst.  Fa- 
ciunt  eniin  iu  et  Angeli :  nonenim  aliquid  paUunlur. 
Cum  autem  aliquid  paiimur  iribulationum ,  teniatio- 
niim,  scandalorom  in  hac  terra;  quia  non  paiimur 
nisi  ex  inferiore  parie,  id  est  ex  eo  quod  morules 
sumii»,exeo  quod  primae  nostras  causae  quiddam 
tribulationnm  debemus  •,  et  quia  patimur  mulu  ab 
eis  qui  non  sunt  desuper,  clthara  est.  Venit  enim  sonus 
stiavis  ex  inferiore  parie  :  patimur  cl  psallimus,  vel 
poiius  canlamus  et  cilliarizamus.  Quando  dlcebal 
Aposiolus  evangclitare  se,  et  praedicare  Evangelium 
loio  orlc  lerrarum  ex  praeceplo  Dei;  quia  iilud  Evan- 


i  Edd.,  donmaulem  de  qua  dixU,Beali,  etc  Atplenque 
Mfls.,  quid  erit.  Gatidui.  oodex,  quoB  erU. 
t  Quioqiie  Nss.,  debetur. 


gelium  86  non  ah  horoinlbns  neque  per  hominem,  sed 

per  Jesnm  Christum  accepisse  dicefoat  {Gat.  i ,  12) , 

desuper  sonabant  chordae :  cum  vero  dkebat ,  Gtoria 

mur  tft  tribulaiionibuM  ;  icientes  quia  tributatio  patien' 

tiam  operatur ,  patientia  probationem ,  probaiio  $pem 

{Rom.r^  3  et  4);  citbara  sonabatex  inferiore  quidem  , 

sed  tamen  dulciter.  Omnls  enim  patientia  dulcis  cst 

Deo.  Si  autem  in  ipsis  tribulalionibus  defeceris ,  ci- 

tbaram  fregisli.  Quare  ergo  modo  dixit  :  Con/itebor 

tibi  in  dthara  ?  Propter  illud  quod  dixerat  :  Vtquid 

triitis  incedOf  dum  afpigit  me  inimicui?  Patiebatur  enim 

quiddani  ex  inferiore  afnictionc ,  et  in  eo  ipso  Umen 

volebat  placere  Deo ,  et  gratias  gestiebat  agere  Deo , 

fortis  in  tribulationibus  :  et  quia  sine  tribubtione 

esse  non  poterat ,  paiientiam  Deo  debebat ,  Confitebor 

tibi  in  cithara,  Deu$,  Deu$  meus. 

6.  [ver$.  5.]  Et  rursus  ad  anlmam  suam,  ut  ex  in- 

feriore  illo  sonoro  ligno  capiai  sonum  :  Vtquid  tristii 

esj  inqnit ,  anima  mea^  et  utquid  conturbae  me?  In  Iri- 

bulationibus  sum,in  languoribus  \in  moeroribus,  ut- 

quid  me  conturbas,  o  anima?  Quis  dicit?  cui  dicit? 

ABtmae  dicit,  omnes  novimus;  planum  est  enlm  ,  ad 

illam  directus  est  sermo.  Vtqtdd  tri$li$  e$,  anima  mea, 

et  utquid  eonturbae  ma  f  Quaeritur  persona  loqiiens» 

Numquid  caro  animae  loquitur ,  cum  caro  sine  anima 

non  loquatur?  Proprium  enim  niagis  est  ^  ut  anima 

carnem  alloquatur,  quam  utcaro  alloquatur  animam. 

Scd  quia  non  dixit ,  Quare  trisiis  es,  caro  mea ,  sed 

ait,  Quare  tristi$  es,  animamea?  (Si  enim  carnem  allo- 

qucretur ,  fortasse  non  diceret ,  Quare  tristis  es  ;  sed , 

Qoare  doles  ?  Dolor  enim  animae  trislitia  dicltur  :  mo- 

lestia  vero  quse  fil  in  corporc  dolor  dicipotest ,  tri- 

stitia  non  polest.  Sed  ex  dolore  corporis  plerumque 

anlma  contrisUtiir.  Interest  umen  quid  doleat ,  ell 

quid  contristetur.  Dolet  enim  caro ,  tristis  est  aniina ; 

et  aperU  isu  vox  est ,  Vtquid  tristis  ei ,  ontfmi  mea  ? ) 

Non  ergo  anima  alloquilur  carnero  ;  quia  non  dixit , 

Uiquid  tristis  es,  caro  mea  ?  nec  caro,  animand ;  quia 

absurdum  est  ut  inferior  alloquatur  superiorem.  Ergo 

intelligimus  habere  nos  allquid  ubi  imago  Del  est, 

mentem  scillcet  atque  rationem.  Ipsa  mens  invocab&t 

lucem  Dei  et  veritatem  Dei.  Ipsa  esi  qua  capinius  ju- 

ttum  et  injustum ;  ipsa  est  qiia  discernimus  verum  a 

falso;  ipsa  est  quae  vocatur  iniellectus,  quo  inleileciu 

carent  besliae ;  qnem  intellectum  quisquis  in  se  negll* 

gil,  et  postponit  caetcVis ,  et  iu  abjicit  quasi  non  lia- 

beat,  audit  ex  psalmo :  Notite  esse  sicutequMs  et  mutus^ 

quibusnon  est  intetleetus  {Psat.  xxxi,  9).  intellectus 

ergo  nostcr  alloquitur  animam  nostram.  IsU  in  tribula- 

tionibus  marcida  est,  fessa  in  angoribns  %  contracia 

in  tenutionibus,  aegra  in  laboribus.  Erlgit  eam  mens 

desuper  capiens  veritatem,  el  dicit  Vtqmd  (rtHis  es , 

nntma  fn^a ,  et  utquid  conturbas  mel 

7.  Videte  si  non  est  isu  allocuiio  In  illo  confiictu 

Apostoli ,  hi  se  praefigurantis  quosdam ,  el  forle  nos, 

et  diceiilis ,  CondeUctor  iegi  Dei  secundum  interiorem 

nominem ,  video  autem  alMm  tegem  in  membris  mas , 

~  ^  A^Umoimaa^tanqorUm. 
•  IttB.  nonnuUi,  tonigfiiorifrici. 


481  ENAKRATIO  Df 

id  est  motiifi  quosdaro  earnales  :  et  in  quadam  lucta 

et  quasi  desperalione,  inYOcat  gratiam  Dei,  MUer  ego 

komo  y  quii  m  ItberMt  de  eorpore  moriU  huju»  ?  Gra' 

tia  Dd  per  Jeeum  Clm$tum  Dominum  nostrum  {Rom, 

vu,  22y  f&).  Tales  ita  pugnanlea  etiam  ipse  Dominus 

io  80  pnefigurare  dignatus  est,  cum  ait :  Tristii  eu 

mmna  mea  ueque  ad  mortem  {Matlh.  xzyi  ,  38).  Hie 

eniin  noverat  ad  quod  venerat.  lile  passionem  pave- 

Inl  qui  dixerat  :  Poiestalem  habeo  ponendi  animam 

meam,  et  potettatem  habeo  iterum  sumendi  eam;  nemo 

tollit  iUam  a  me,  sed  ego  ipse  pono  eam  a  me,  et  ite- 

rum  sumo  eam  {Joan.  x ,  47 ,  18)?  Sed ,  Triuit  est 

mma  mea  u$que  ad  mortem,  qui  dixit,  quscdam  mem- 

bm  sua  in  se  figuravit.  Plerumque  enim  jam  mens 

beiie  credil  et  l)ene  novit  futurum  hominem  secun- 

dum  fidem  suam  in  gremio  Abraii»  :  credit  lioc ,  et 

umen  cum  Yenerit  aliquis  articulus  mortis ,  torbatur 

ex  famiiiaritate  quadam  sseculi  hujus ;  erigil  audilum 

ia  illam  vocera  Dei  internam ,  audit  rationabile  car- 

men  inirinsecus.  Ita  enim  desuper  in  silentio  sonat 

quiddam»  non  auribns,  sed  mentibus;  ut  quicumque 

audil  iilud  melos ,  taedio  afficiatiir  ad  strepitum  cor- 

poralero ,  et  lota  ista  vita  humana  tumultus  ei  qui- 

dam  &it ,  impediens  auditum  superni  cujusdam  soni 

aimium  deleclabilis,  el  incomparabilis ,  et  ineffabilis. 

El  revera  cum  iu  conlingit  ex  altqua  perturbutioney 

viffl  palitur  homo ,  alloquens  animani  suam  :  Ufquid 

Imttt  e$,  anima  mea ,  el  utquid  conlurba$  me?  An  forle 

ideo  quia  difiicile  purgata  Tita  invenitur ,  cum  iUe 

jodicat  qiii  novit  ad  purum  et  liquidum  judicare?  Quia 

eui  probabiiis  jam  vita  est  inter  homines,  ita  ut  ho» 

mines  qnid  jam  reprehendant  juste  non  habeant : 

procedit  examen  ab  illius  oculis,  procedit  regula  exae- 

quansnon  fallaciter,  et  invenit  in  homine  qusdam 

quse  reprehendat  Deus ,  qiiae  homines  reprehendenda 

uon  videbant ,  nec  ille  ipse  intus  qui  judicandus  est. 

flsclimens  anima  forte  conUirbatur  :  alloquitur  eam 

mens,  quasi  dicens ,  Quid  times  de  peccatis,  quia  non 

poies  omnia  devitare?  Spera  in  Dominum ,  quomam 

mfiteboriUi.  Quaedam  sanat  praesens  allocutio,  reli- 

qoa  pnrgat  fidelis  confessio.  Plane  time,  si  justum  te 

dicis ;  si  non  habes  iliam  vocem  ex  alio  psalmo :  Ne 

iiure$  in  judtdum  cum  $ervo  tuo.  Quare ,  Ne  intree  in 

iudidum  eum  $en>o  tuo  ?  Misericordia  tua  mihi  opos 

I       est.  Nam  si  judiciam  exhibueris  sine  misericordia , 

qao  ibo?  Si  iniquitale$  ob$ervaveri$  DominOf  Domine, 

!       qmt  susHne^t  (Pta/.  cxxix,  5)  ?  Ne  intra  in  judicium 

cmn  $ervo  tuo ,  quia  nen  ju^tifieaHlur  in  conepeeiu  tuo 

onwii  vivene  {P$al.  cxui ,  2).  Ergo  si  non  justiflcabi- 

tur  in  conspeclu  tuo  omnis  Tivens,  quia  qulcumque 

hie  vlvit ,  quantumlibet  joste  vivat,  vae  illi  si  cum  illo 

in  judicium  iBtraverit  Deus.  Nam  ex  alio  propheu 

arrogantes  et  superbos  identidera  tic  objurgat :  Vt' 

qmd  vutti»  meeum  judicio  contendere?  Omne$  dereliqui' 

I       t^me^  dicU  Dontinue  {lerem.  ii ,  29).  Noli  ergo  judi- 

:      do  conieiidere  :  da  operam  esse  justus ;  et  quantam- 

,      enmque  fueris,  confitere  te  peccatorem;  semper  spera 

miserioordiam  :  et  in  ista '  homili  eonfessione  securus 

I         '  Aliqaotllg8.,iiiito.. 


PSALHVM  ILIII.  48i 

alloquere  turbantem  te,  et  tumultuantem  adversus 
te  animam  tuam.  Otquid  tri$ti$  ei,  anima  mea ,  et  vl- 
quid  conturbae  nu  ?  Forte  in  le  voiebas  sperare :  Spera 
m  Dominum ,  noU  in  te.  Quld  enim  es  in  te?  quid  es 
de  te?  Ule  sit  sanitas  in  te ,  qui  suscepit  vulnera  pro- 
pter  te.  Spera ,  inquit ,  in  Dominum ,  quomam  con/ite' 
bor  iili.  Qnid  illi  confiteberis  ?  Salutare  vultu$  ma , 
Deu$  meu$.  Tu  es  salutare  vuliusmei,  tu  sanabis  rae. 
^ger  ad  te  loquor  :  agnosco  medicum ,  non  me  jacto 
sanum.  Quid  est,  agnosco  medicum,  non  me  jaclo 
sanum?  Quod  in  allo  psalmo  didtur  :  Ego  dtxi,  Do- 
mine^  miterere  md,  $ana  animam  meam  ^  quoniam  pec- 
cavi  tlbi  {P$aL  XL,  5). 

8.  H<ec  vox  ,  fratres ,  luta  est  *  :  scd  vigilate  in 
operibus  bonis.  Tangite  psalterium ,  obediendo  prae- 
ceptis  :  tangitecitharam,tolerandopassioiies.  Frange 
eeurienti  panem  tuum ,  audisti  ab  Isaia  :  noli  jejunium 
putare  sufQcere.  Jejunium  te  castigat ,  non  alterum 
reficit.  Fructuos»  eruni  aiigusiiae  tuae ,  si  alteri  prae* 
stiteris  latitiidinem.  Ecce  fraudasli  animam  tuam  : 
cui  dabis  quod  tibi  abstulisti  ?  ubi  pones  quod  tibi  de- 
negasti  ?  Quam  multos  pauperes  saginare  potest  in- 
termissum  hodie  prandium  nostrum !  Ita  jejuna ,  ut 
alio  manducante  prandisse  te  gaudeas,  propter  ora- 
tioncs,  ut  exaudiaris.  Ibi  enim  ait :  Adhuc  loquente  te 
dicam^  Ecee  ad$um;  $i  fregeri$  ex  animo  eeurienti  pa- 
nem  {Isai.  lviii,  7 ,  9  eMO) :  qiiia  plerumque  fit  a  tri- 
stibus  et  a  murmurantibus,  ut  careant  taedio  interpei- 
lantis ,  non  ut  reficiant  viscera  indigentts  :  Hilarem 
autem  datorem  diligit  Deu$  (II  Cor.  ix  ;  7).  Si  panem 
dederis  tristis,  et  panem  et  meritum  perdidisti.  Ergo 
ex  animo  fac  :  ut  ilie  qui  intus  videt  adhuc  loquente 
te ,  dicat,  Ecce  ad$um.  Quam  celeriter  accipiuntur 
orationes  bene  operantium  :  et  haec  justitia  hominis 
in  hac  vita,  jejunium,  eleemosyna,  oratio.  Yis 
orationem  tuam  voiare  ad  Denm  ?  Fac  illi  duas  alas, 
jejnnium  et  eleemosynam.  Taies  nos  inyeniat ,  ut 
securos  inveniat  lux  Dei,  et  Terius  Dei ,  eum  venerit 
liberare  nos  a  morte,  qui  jam  venit  subire  pro  nobis 
mortem.  Amen. 

IN  PSALMUM  XLm 
ENARRATIO. 

SBRMO  AD  PLEBEM. 

I.  Psalmus  iste  filiis  Gore  dicitur,  sicutejus  litulus 
praefert.  Interpretatur  autem  Gore  Galvitium  vel  Gal- 
varia ,  et  invenimus  in  Evangelio  Dominum  Jesum 
Gbristum  in  loco  Galvariae  crucifixum  (MaUh,  xxvii, 
53).  Ergoclarum  est,  quod  filiis  passionis  ejuscantetur 
hic  psalmus.  Habemus  autem  hinc  evidentissimum  et 
firmissimttm  testiroonium  apostoli  Pauli :  quia  tum  cum 
in  persecutionibus  Geiitilium  laboraret  Ecclesia,  hinc 
sumpsit  Yersum,quem  interponeret  ad  exhorlationemet 
consolationem  patientiae.  Hic  enim  dictum  est,qnod 
ilie  in  Epistola  sua  posuit :  Propter  te  vmtifieamuf  tota 
die,  depiOaU  $umu$  velut  ove$  occi$iom$  {Rom.  viu,  36). 
Vocem  ergo  martyrum  audiamus  in  Psalmo :  el  vox 

t  vatie*  et Eeg.  Vss.»  ve$trae$t* 


IM 

"'  irijriyruni  videle  quam  tionam  causam  habeat ,  cam 
tficit,  Propter  te.  Nam  et  t)ominus  ideo  addidit»  pro- 
pter  justiliam ,  cutiri  diceret  :  Beali  qui  peneculionem 
palittntur  propter  justiHani  {Matlh.  ▼,  iO) :  nequisquam 
persecutionem  patiehs,  ex  ipsa  poenaqusbrerel  glorianiy 
non  lM)nara  hskheni^  causam.  Et  liinc  exhorlaius  suos 
ait;  Beati  eritis  cum  vobis  illa  et  illa  fecerint  vel  dixe- 
ritit  hoinfnes ,  propter  nie.  Hinc  ergo  vox ' ,  Propter 
te  morttfieamuT  totd  die, 

2.  [tM.  i.]  Est  auteht  mighx  considetalionis  et 
mdgnae  prornnditathi  consilium  Dei,  quid  causa)  riierit 
Ut  ctim  patres  nostros  Patriarchas ,  et  loium  illum 
populura  Israel  eduxerit  in  manu  fohissima  de  i£gy- 
|>to,  et  pi^r^eqaente^  inimicos  eoruro  ih  mari  dcfher- 
MeHt,  duxeritque  pefcontradicentes  gentes,debeliati^- 
quc  hostibus  ih  terram  promissionis  posueril,  victorias- 
que  magnas  ex  pauciiate  suonim  iii  magna  inimicorum 
multitiidine  fedsrit :  postea  placuerit  ei  quasi  avcrtere 
Sc  af  poptjld  sno,  ut  stragem  occisionis  et  mortis  pate- 
TetiiiA  saircti  ejus ,  et  riemo  resistcret ,  nemo  defen- 
deret,  oeino  prohiberet;  quasi  averlcHt  faciem  suam  a 
gentftfhd^  etfrum,  qiiasi  obtltu^  sit  eos,  quasi  ipse  non 
^tt  Dfeus ,  qiii  in  marfii  vallda  et  brachio  excelso  evi- 
(fehti^sfhfiii  potentia  paires  riostros,  id  est  illum  pdpti- 
Ituff;  $fMid!xi,  ab  j£gypto  libersitnm,  victlspulsisque 
d&  t^^rd  ^n  gentibus  conStitiiefit  in  r^gno  ,  miranti- 
tKis  brilnititis  qtiod  sxfj^  a  t^aiicis  nhilif  victl  ess^nt. 
Afi^  ^go  fh  gentitu  fconfessionis  iriclpit  cantaH  iri 
psafrrfo  isto.  t^bn  fi^usira  enim  istii  Tacia  surit,  nisi  ut 
ihlelflgatur  quar6  facta  sirit.  fh*oinde  quia  facta  sunt, 
tttanife^turti  est :  qhare  Sirit  facta ,  altius  qux^rendum 
est.  Ideo  titulus  non  habet  tantum  ,  filiii  Core ;  sed , 
IH  inteltectuni  *  liliis  Core,  Hoc  et  Ih  illo  psalitib  est , 
CiTJri^  prirrfQra  versum  ipse  Dominus  de  cruce  dixlt  : 
Beus  meUSf  Deu$  nieus,  reipice  in  me,  quare  me  dereH" 
qUi$U?  Tfaii§(ighrans  enim  nos  In  id  quod  diccbat ,  et 
in  corpu^  suuih  (qiitaf  et  no$  stimu^  corpus  ejuS  ,  ille 
captit  nd^fum),  v(tcem  de.crdce  nbn  dlxit  sunih' ,  sed 
ifodtratit.  Nort  enim  unqoam  cumdcfcliquitDeu^ ,  riec 
ipse  a  Paire  unquam  recessit;  sed  prd|)ter  iros  dixlt 
hoc  :  Beus  mett$ ,  Beu$  meus ,  utquid  me  deretiquisti  f 
Nam  sequi^ur  ibi :  Bonge  ft  satute  niea  verba  deticlO' 
rum  meorum.  Et  ostendit  ex  quorura  pcrsona  hoc  dixc- 
rit ;  non  enim  in  ipso  delictum  potuil  inveniri.  C/aino- 
bo  ad  te^  m\v\K  in  ipso  psalmo,  per  diem,  et  non  exau* 
dies ;  el  rioete ,  snbaudititr  utique,  et  ttati  exaudfes;  sed 
addidft  :  et  noh  ad  insipienHmn  mihi  {PsaL  xxi,  2,  3), 
id  €St ,  hoc  ipsum  quod  non  exaudies ,  non  ad  insi- 
pier/tfafm  iffilff,  sed  ad  iritelleetum.  Quid  est,  ad  inicl- 
lec(ttM  nOff  eiaudieil?  id  esi ,  me  non  exaadles  ad 
t^YnfjiiMlia,  uC  ihtetligam  tf  te  destdernnda  sempiterna. 
Nhtf  ettfo  MtlKftflt  D«a^ ,  eC  cum  videtut  rennqoere, 
tcdllt  qootf  thilt  desidefasti,  et  docet  qttfd  dcbens  ben^ 
desid^rarf^;  Sl  etifm  s^iMper  Deu«  in  istis  pfosperi- 
tatibus  fiSyeret  noUIs ,  ut  omlihi  nobis  abmMlstrenc , 
Dnllamqtie  in  tempore  isto  mortalilatis  nostrae  tri- 
bulationem,  nuUas  pressnras  angustiasque  pateremur; 
<  Edd.:  Binc  ergd  tm  Martyruni.  Abeft,  Mari^rtihi^  a 

NW. 

*  sic  MfB^  juxu  LXX.  At  Edd.,  sed  bUeUectus  fUic^e. 


S.  AfcGtsfll^i  EPISCOPI 


481 

non  diceremus  nisi  ista  esse  ftumnia  iK>aa  fus  prsstat 
Deus  servis  suis  ,  ei  majora  ab  illo  noo  desiderare- 
mus.  Idco  auiein  huic  viia  male  dulci  miscet  amaritn- 
dmes  tribulaiionura ,  ut  alia  qasB  saiubriter  dulds 
est ,  requiraiur ;  hoc  est,  In  mtelUeHm  ftiie  Core. 
Denique  audiamus  Psalmum,  et  ibi  potius  iioc  vidca^ 
mus. 

3,  [vers.  2,  3.]  Deu$,aunbu»  nostrie  audhinm;  pd^ 
lre$  nostri  annvntiaverunt  nabie,  Ofmsquad  operatus  es 
tn  dtebus  eorum  ,  et  in  diebus  antiquU.  Admiranles  « 
quare  in  istis  diebus  tauquam  deseruerit  eou  quos  in 
passionibus  exercerc  voluerit,  recoiiuit  prasCerica  qii» 
audierunt  a  pairibus.  laoiiuam  dieentes :  Non  ea  qo» 
patimur  nobis  retuierunt  patres  nostri.  Nam  et  in  illo 
psalino  hoc  dixil :  In  te  $pera»erunt  paire$  nostH,  spe^ 
raverunt,  et  eruisii  eos :  ego  autem  $um  vermu,  et  nen 
homo,  opprobrium  hominum,et  abjeeiio piebk {P$ai,  v, 
7).  illi  speraverum ,  ei  liberasU  eos  :  c«ojie  aperavi* 
et  dereli(juisii  me;  et  sine  causa  credidi  in  fee»  et  sine 
causa  nomen  ineum  scriptum  est  apud  te.  aenomen 
tuum  scripium  est  in  me?  H«c  erge  nobis  iiidicave- 
runt  patres  nosiri.  Manu$  tua  gentee  dkperdim.et 
planta$ti  eo$;  infirmani  populo$,  et  expntuti  eos  .'id 
esl ,  popuios  expuUsa  de  lerra  sua ,  ut  islos  iBCrodii. 
ceres  atque  pianlares ,  eorumque  regnum  tua  miseri- 
cordia  conflrmares.  Hasc  attdiTimus  a  ptcribuB  do- 
stris. 

i.  [ver$.  4.  ]  Sed  forte  ideo  iiii  isu  pc^nmt,  quia 
forieaerant,  quia  praeUatoreSi  quia  invieti,  qnia  excr- 
citati,quia  bellicosi  ?  Absit.  N<>ri  hoc  indieaverinit 
nobis  patres  nostri,  non  hoc  iiabet  Scriptura;  sed  quid 
habet,  nisi  quod  sequitur?  Non  etttm  in  gladh  eno  hm-^ 
reditate  po$sederunt  terram,  et  brackimn  ipeormn  nen 
$alvo$  fecit  eos ;  $ed  dextera  tua ,  el  braeMmn  tsmm ,  et 
illununatio  vultuh  tui,  Dextera  tua ,  potentia  taa ;  6ra- 
c^tttn  tmm^  ipse  Filiustuus.  Et  iUmminatio  mltu$ 
tui:  quid  est  hoe?  Quia  taiibus  signis  os  aflbisti ,  irt 
prsesens  intelligereris.  Numqaid  enim  quando  nobis 
Deus  aiiquo  miracuto  adest,  feciem  ipsius  oenlfs 
nostris  videmus?  Sed  efibcUi  miraculi  suam  prttsen- 
tiam  insinuat  hominites.  Denique  omnea  qni  mi- 
rantur  ad  hujiiseemodi  facta,  quid  dieunt?  Vidi  Deir^ 
praesentem.  Sed  dextera  (va,  et  brachimn  tnum^  etHIU' 
minatio  vttltu$  tui  :  quoniam  comptaeuisti  tn  es$  :  hec 
est ,  sic  cum  eis  egisti ,  ut  bene  placeres  in  eis ,  ut 
quisquis  eos  attenderei  quomodo  cum  eis  ageretur , 
dlceret  quia  vero  Deus  est  cumillls,  et  Deus  illos 
agit. 

5.  [vers.  5.  ]  Quid  ergo?  Afler  eral  imiG,  et  alli»r 
est  nonc  ?  Absit.  Quid  ciritn  seqoltur?  Tit  e$  ip$e  rex 
meus  et  Beu$  meu$.  To  es  ipsc,  nun  enmi  muiatns  cs. 
Teihpota  mutata  video ,  ereator  tcmporufrr  vm  rnuta- 
tnr*  Tu  es  ipm  rex  meu$  et  DeusmeuiL  Tn  me  soles  dn« 
cere ,  tn  me  soles  regere ,  lu  miiii  soles  sobvenire. 
Qtd  mandas  eatutem  Jaceb.  Qirid  est ,  Qni  numdaet 
Btiamsi  tu  per  tuam  prorsus  subsfantiam  atqoe  naiii' 
rani  qua  esi  quidqoid  es,  occuHus  es ,  nec  per  boc 

1  ounes  Biss.,  admlrane  :  et  infra,  reooCtf. 


m  BNARRATIO  IN 

QiHxt  M  IttterMtftt  iHttHMs ,  uc  faele  ait  faciem  to 
viderenC;  tamtti  per  quanniibei  creaCiiraiii  tv  maiMlafl 
saialem  Sitcoh.  Etetiim  illa  viai»  f^ie  ad  liieiem,  libe' 
raCM  in  r^ori^one  aerfalvr.  Ei  ilii  ^ties  eiiam 
Ikifi  TeaimBMBCi  <|uamTis  revelala  «ysieria  tua  vi-> 
deriiit  %  qiMmtiB  revelaCa  secrela  aonubiiaverini ;  ta« 
inen  m  s|Mcalo  sevidere  difleniut  el  in  Mi([mate  : 
serrari  amem  viilofeem  in  AiHimm  faeie  ad  faciem 
(I  Cor.  xiH,  M)  9  qando  Yciieril  qood  ipse  Apoeioius 
ftil :  Jforiw  aim  mffit  sl  vitmweitraabumukia  e$i  cum 
Ckruio  m  Deo ;  cum  aium  Chrishu  appmmerU^  vka 
wiM»  IMT  «1  Mt  apparMlm  ema  i|we  m  §ima  ( €o- 
leas.  osi  i^  4^  Tiinc  eigo  nolMS  servaiur  tisio  iUa  facie 
ad  faciem^  dei|da  ei  Joawies  dicii :  DUteimmij  fUH 
M  $mmm^m  mmdum  apparwU  qmd  erimus;  tchttu* 
i  mppmueriif  iimiUi  ei  erimMi ,  quoniam  fidebi" 
it  sal(Uo«t.  Mf  2).Elsi  erno  UMie  paires 
te  videruBi  facie  ad  faclem  secundum 
e/Md  im  es ,  eClamsi  tsts  visio  servaiur  ia  resurrectkH 
004 1«^  «l^  Aof  eli  affuerodt » lu  laaadoi  iaUiem 
ian*.  Maa  aalum  per  le  ades,  sed  per  iiuamGumqufl 
ainsria,  CU  BMindas  hoo  propior  salu- 
i  *  aaifomm  tuorum  quod  tu  ipse  |ier  le  facib;  lioc 
I  fil  pro  saime  servoroni  toorum  quod  faciuni 
.  G«m  erfo  tu  ipse  sis  rex  meus  ei 
Daoa  meH«  el  tu  mandaa  saiutam iacob, quare  ista 

H.  [fsrt.  %.]  Sed  forle  praeleriu  taoiuro  narraia 
soni  nofefs  ^  da  fumro  aulem  non  esi  aliquid  taie  spe^ 
hao  vera  sperandnm.  f  r  te  tmmtcOi  noilros 
Eifo  pairea  nasirr  iadieaveruni  nobia 
ap«s  quod  opefams  eS  in  diebus  eomm »  ei  in  diebus 
aoliqiiia :  quia  manos  iua  gealea  disperdiditi  ejecisii 
popoios  e>pl>aiaiii  eos.  isUi  praeterila  suni :  de  fu- 
me  irnro  qoid  eriil  In  le  immcoi  mHMOi  teniilaki" 
venial  temptia  quandoomoes  inimiei  Gbristia* 
1«  Bicoipalea  veniileniury  sicui  pulvis  veniilen« 
tor ,  et  de  tenra  prajicianiur.  Ergo  si  et  praeterita  sic 
soni  nofeAs  aarrala »  el  fulura  ulia  prttountiata ;  ia 
meditf  prMentium  qoare  iaboramus  ^  nisi  t»  inieHe^ 
dmm  ^lHeCott t  inte imnneoi notiroi  tnnUiabimui : ei 
r  tuo  ipirmmm  inemr^eniei  in  woj.  Hoc  de  fu* 


7.  [uen.  7.]  Non  enim  tn  areu  meo  tperato ;  quo- 
modo  tiee'  pa^ea  in  (Kladlo  soo.  iSt  gladiiu  meut  non 
ioieum  ftuki  me. 

8.  [Here.  8.]  Saiiwi  sntfR  feeitli  not  ex  affigeMibui 
■os.  Bl  hoc  flgnra  prasterili  de  fuiuro  diciinr  :  sed 
ideo  tanqoam  praeleriiom  dicitur,  qoia  Um  certunr 
ess  qoasl  fiietum  sit.  iniendite  quare  pleraque  Pro* 
pbetm  tu  dfcunl  Unquam  pFBBteriu  sint,  cum  prm- 

rfufura ,  non  lacu.Nam etde  ipso  Doadno^ 

\  prttBontiabtfCor ,  ec  camen ,  Fodermu » 

ei  pedm  msas,  (/tmim€raf^inif 

non  dixit ,  Fodient ,  et  dinumera- 

>  Pieriqoe  lim.t^iiflrotttircwgffi>p»tpsf>HoiMQflisrpa.  umis 
PuUfnsiJBm  codex,  ^raomMi  relaioret  mytierU  lid  A^^roii. 

*  Aliquot  Mss.,  Itt  mandat  uihoc  fiatpro  tatute  tervorum 
tiwrumt  (fiod  fmmmt  qm^  \       ' 


PSALMUM  XUIL  43« 

bunt.  ipit  fero  eonmderaoermu  ei  emtepetmrunt  me: 
non  dixii,  Goosiderabuat  ei  conspicieilt.  INfJMrimi 
stMfe#(^a/amM(JPfa/.  xxi,  17,  19) :  Ron  dixii, 
divideot.  Omnia  isU  Unquam  praeMiu  didmlor, 
cum  fuiura  sint ;  quia  Deo  el  fuCora  Um  oerta  amic , 
unquam  pr»uriu  sint.  Nobia  enim  ea  qom  prmuriel 
ronc ,  eeru  suni ;  quas  futura,  ioeerU  swn.  Notimus 
enim  aliquid  accidisse ,  ei  non  potesi  fieri  ol  lian  a»* 
ciderll  qood  aeeidii.  Da  proplmum  eoi  >  tam  eerioni 
sii  ruturum  quam  iibi  prsteritam  :  ei  quam  ijbt  quod 
memiolsii  factum ,  non  poieslfieri  ut  oon  sH  fiicium, 
lam  ilii  quod  novli  futorom ,  noa  polest  fieri  oc  nmi 
(iat.  Ideo  de  securiute  dicuntor  unquam  pr»ieriu , 
qu»  adhuc  fuiura  suntr  Hoc  ergo  speraoms.  Saieoe 
enim  fedili  not  ex  affU§entibui  noitii  eoi  qui  oderuni 
not  confuditU. 

9.  [vert:  9.}  In  Deo  iaudabimur  tout  die.  Videl6 
qoemadmodum  miscet  etiam  verba  futari  tefHporia^ 
ut  intelligas  ei  praeteriu  quae  dicu  suat  de  foiura 
esse  prasdicu.  i»  Deo  iaudabimur  iola  die :  ei  in  no' 
mine  tuo  confiiebimur  in  tmeuia,  Quld,  laudabimur? 
quid  ,  confUebimur  f  Quia  ex  onmibus  ainigoaiibufl  noa 
eruisti  iios,  quia  reguum  perpetuum  dabis  iial»js,  quia 
oompiebiiur  in  nobis ,  Beaii  qui  habUani  Ut  domo  tua^ 
Domine,  in  tmcuia  tmcuiorum  Umdabuni  ie  {Peat. 
LXXXIU,  5). 

iO.  [vert.  iO.]  ikecergofutora  cun  cerU  sinl  no- 
bis,ei  iiia  praeieriu  cum  a  pairibua  noslriaaodlerimos,. 
quid  roodo?  NuncautemtepuUiti  et  eonfudiiU  ndi. 
Confudisti,  non  io  coBscientia  uoatra,  sad  in  faaio 
homimim.  Erai  enim  tempoa  qoo  aflUgerenior  Ghfis» 
iiani ,  cum  ubique  rugerent,  eom  ubiqiie  dieerelor ; 
Chrisiianiisesi,  iaoquam  ad  insoltaiioiiem  ei  ad  ap- 
probrium  periinerei.  Ubi  esi  eigo  Ule  Deos  noaler  ,* 
rex  noster,  qui  mandat  salutem  iacob?  Ubi  esi  illa 
qui  fecit  omnia  quae  nobis  narraverunt  paires  aoairi  f 
Ubi  esc  qui  faciurus  esi  omnia  quae  nobis  reveiavil 
per  Spiritum  suum  ?  Numquid  mulatus  esi  ?  Sed  in  ik- 
tellectum  fUUt  Core  fiunt  haec.  Aliquid  enim  ialeHigera 
debemus ,  quare  nos  isU  omnla  medio  umpore  pall 
voluii.  Quae  omnia?  Nune  autem  repuUiti  ei  confu-^ 
ditti  noi  :  et  non  egredierii  Deut  in  virtutibut  nottrh, 
Procedimua  ad  iuimicos  nostros ,  ei  lu  nobiscum  boq 
procedis  :  viderous  eos ,  praevalent  ilii ,  ei  nos  invs'* 
iidi  suraus.  Ubi  esi  illa  virtus  tua  ?  ubi  est  dexteni  et 
poUniia  tua?  ubi  mare  siccatum?  ubi  .^gypiii  perse* 
quentes  fluciibus  obruti  (Exod.  xiv,  21,27)?  ubi 
Amalech  resistens,  incrucis  signo  superalus  (id. 
XVII,  11  )  ?  Ei  non  egredierie  Deue  in  virUaUme  na- 
tirii. 

II.  [fsrs.  ii.]Afsl*it«lt  mM«niios  reiroraum  prm 
inimicit  nottrit  :  ut  quasi  ilii  aote  sint ,  nos  retro  ; 
ilii  victores,  nos victi  deputemur.  Eiquinot  oderunif 
Mpiebani  iibi :  quid ,  nisi  nos  ? 

iS.  [vert.  12.]  DeduUnoi tanquam ofes  esMram,  H 
in  MUionibut  ditpertitti  not :  a  nationibus  manducata 
sufflus.  Hi  significantur  qui  sic  passi  suoi ,  itt  io  eor* 

*  unusMs.»  odnoR  Um  MrlHmdll 


437 


S.  AUGCSTINI  EPI8G0PI 


4bH 


pus  gentiam  ▼erterenUir.  Plangit  enim  eos  Ecde«a » 
tanquam  membra  siia  devorala. 

43.  [verf.  45.]  Ymdiduti  popiUim  immmejfritio. 
Vidimua  enim  quos  ^  dedisti ,  non  Tidimus  quid  acoe- 
pisti.  Et  non  fuU  mtUtiiudo  m  julrilation^  eorum. 
Numquid  enim  quando  fiigieinntGhrisliani  perseqaen- 
tibus  iiiimicis  idololatris ,  Oebant  congregationes  et 
jubilationesDeo?  Numquid  concinebantur  bymni  de 
eoclesiis  Dei ,  qui  soleut  in  pace  concini»  dalcique 
concentu  fraiemitatis  Deianribus  personari?  Et  non 
fuit  mullitudo  injubiUUionibui  eorum. 

14.  [vers.  14^  45.]  PosMsti  nos  in  opprokrium  of- 
anis  noslris ,  subsannationem  el  derisum  kis  qui  in  dr-- 
cuitu  nostro  sunl.  Dosuisli  no$  in  $inuliludinem  in  na- 
tiottibus.  Quid  est ,  in  nmiUtudinem  f  Qnando  maledi- 
centes  lioroines  simililudinem  dant  de  eo  quem  de- 
testantur  :  Sic  rooriaris  ,  sic  puniaris.  QuaiUa  tunc 
dicta  sunt  talia?  Siccrucifigaris.  Hodieque  non  desunt 
bostes  Ghristi ,  illi  ipsi  Judxi ,  contra  quos  quando 
defendimus  Ghristum ,  dicunt  nobis  :  Sic  moriarls 
quomodo  ilie.  Non  enim  illam  mortem  intulissent , 
nisi  eo  modo  mori  vehementer  exhorruissent;  aut 
quid  myslerii  haberet ,  si  intelllgere  potuissent.  Gs- 
cus  quando  inunguiiur,  collyrium  in  manu  medici 
non  videt.  Nam  crux  ipsa  et  pro  ipsis  pcrsequentibus 
facta  est.  lude  sunt  posiea  sanati ,  el  in  eum  credi- 
derunt  quem  ipsi  occiderunt.  Posuisti  nos  in  simHitU' 
dinem  in  nalionibus^  commotionem  capitis  in  poputis  : 
commotionem  capitis  ad  insultandum.  Et  locuti  sunt 
kbiis^  et  moverunt  caput  {Psal.  xxi ,  8).  Hoc  DominOy 
boc  etiam  omnibus  sanctis  ejus ,  quos  persequi,  quos 
tenere»  quos  iiludere,  quos  tradere ,  quos  affligere  , 
quos  occidere  potuerunt. 

45.  [ters.  46, 17.]  Tota  die  vereeundia  mea  conira 
meest^et  confusio  vuUus  mei  opermt  me  :  a  voce  ex- 
probrantis  et  obloquentis  :  hoc  est ,  a  voce  insultaii- 
tium  etcrimen  mihi  objicienlium ,  quia  colo  te,  quia 
confiieor  te :  ei  crimen  inihi  objicientium  de  illo  no- 
mine ,  unde  mea  omnia  crimina  delebuntur.  A  voce 
exprobrantis  et  obioquentisj  id  est ,  contra  me  loquen- 
tis.  A  fade  inimici  et  persequentis.  Et  quis  hic  intelle- 
ctas?  Quae  praeterita  dicta  sunt,  non  in  nobis  fient  : 
qu»  futura  sperantur ,  non  apparent.  Prxterila  :  in 
magna  gloria  tua  eductus  est  populus  de  iEgypto ,  li- 
beratus  a  persequentlbus,  doctus  per  gentes,  expul- 
sis  gentibus  collocatus  in  regno.  Quae  futura  ?  Edu- 
cendus  popuius  de  ista  iEgypto  saeculi ,  duce  Ghristo 
appare:itein  gloria  sua;  poneiidi  sancii  ad  dexteram, 
iniqui  ad  sinistram ,  damnandi  iniqui  cuin  diabolo  in 
a^terna  poena ;  accipiendum  regnum  a  Ghristo  cum 
sanctis  in  sempitemum.  Haec  sunt  fuiura,  illa  pneter- 
ita.  In  medio  quid?  Tribulatlones.  Quare?  Ut  appa- 
reat  animus  colens  Deum ,  quanlum  colat  Deum ;  ut 
videatur  utram  gratis  colat  eum  a  quo  salutem  gratis 
^accepit.  Si  enim  tibi  dicat  Deus,  Quid  dedisti  mihi  ut 
facerem  te?  Gerte  si  factus  promeruisti  me ,  non  ma 
promeraeras  anteqaam  facerem  te.  Quid  dictari  sa- 
mos  ei ,  qui  primo  gratit  nos  fedt,  qaia  bonus  est , 

*  Plttresii«.|9ii0to. 


non  qoia  aliqald  meraimas  ?  Ddnde  de  ipsa  repara* 
tione ,  de  secunda  nativitate  quid  dictari  tumos  7  Me- 
riu  nostra  fecisse  ut  nobis  iila  salus  perpetua  mitie- 
retur  a  Domino?  Absit.  Si  merita  nosura  aliquid  la« 
eerent ,  ad  damoaCionem  no&tram  \mr?.U  !fon  miit 
ille  ad  inspectionem  meritoram  ^  sed  ad  remissionem 
peecatorom.  Non  fuiali,  et  factos  es :  quid  Deo  de- 
disti?  Malus  fbisti ,  et  liberatoses:  quld  Deo  dedisti? 
Qaid  non  ab  eo  gratis  accepisti  ?  Merito  ei  gratia  no- 
minatar ,  quia  gratis  datur.  Exigitar  ogo  a  te,  ut  et 
tu  gratis  eum  colas :  non  qaia  dat  temporalia  ,  sed 
quia  pra^iat  aetema. 

46.  Sed  ipsa  aeterna  vide  ne  aliter  eogites ,  et  co- 
gitando  aeterna  caraallier ,  nihilominos  Deam  gra- 
tis  non  colas.  Quid  enim?  Si  ideo  colis  Douni, 
quia  dat  tibi  fundum  ,  m)D  eam  eiiltaras  es  , 
quia  toliit  tibi  fuiidaia  ?  Sed  forte  tu  dtcis  :  Ideo 
eum  colam,  quia  dabitmihi  viliam,  mm  tamen  tem- 
poralem.  NihiloraiBus  adhac  corraptam  mentem  ge* 
ris  :  amore  enim  casto  non  colis,  adhuc  mercedem 
expetis.  Ea  enim  vis  babere  in  fataro  saeculo,  quae 
hic  necesse  est  derelinquas  :  mutare  vis  voluptatem 
caraalem,  non  amputare.  Noa  laudatur  in  illo  jeja- 
nium,  qui  ad  luxuriosam  coenam  senmt  ventrem 
suum.  Invitantnrenim  allquando  bomines  ad  ceenam 
magnam,  et  cum  ad  eam  volunt  avidi  venire,  jeju- 
nant :  numquid  hoc  jejunium  continentiae,  et  non  po- 
tius  luxuriae  deputandum  est?  Noli  ergo  talia  sperare 
libi  danda  a  Deo,  qualia  hic  jabet  contemnere.  Haec 
enim  sperabant  Judael,  ideo  tarbabantar  in  Uia  qu«- 
stione.  Nam  et  ipsi  resurreciionem  sperant,  sed  ad 
tales  voluptates  corporis  se  sperant  resunrectnros, 
quales  hic  amant.  Ideo  cum  eis  propooeretur  qoae- 
stio  illa  a  Sadducseis,  qui  non  Gredant  resarfectio» 
nem,  de  illa  miiliere  quae  nnpsit  septem  fratribus  si« 
bimet  sucoedentibus,  cujus  eoram  in  resarrectione 
erit  uxor,  deficiebant  ^,  et  respondere  non  poterant. 
At  verc  Domino  quando  est  proposita,  quia  nobis  re- 
surrectio  talis  promittitur,  non  qua  repetantor  bujut- 
modi  *  voliiptales,  sed  qua  a^terna  de  ipso  Deo  gau- 
dia  comparentor,  respondit  Domlnas,  et  ait :  Erratis 
nesdentes  Scripturas^  neque  virtutem  Dd  :  tit  renir- 
rectione  emm  neque  nubent^  neque  uxores  dueeni  :  nan 
enimindpient  mori.  Id  est,  non  ibiquaeritarsuecessor, 
nbi  non  erit  decessor.  Et  quid  eriXl  Sed  erunt,  in- 
quit,  crquales  Anqelis  Dd  {Matth.  xxii,  29,  30,  et  Lue^ 
XX,  35,36).  Nisi  forte  puias,  quod  Angeli  epitiis 
quotidianis,  et  vino  quo  te  inebrias,  gaudeant,  aut 
hoc  forte  arbitraris,  quod  Angeli  axores  babeant. 
Nihil  eoram  est  apad  Angclos.  Unde  gaodent  Angeli, 
nisi  unde  Dominus  ail :  NesdHs  quia  AngeH  eomm 
semper  vident  faciem  Patris  {Matth.xmi,  40)?  Si  ergo 
ad  faciem  Patrisgaudent  Angeli,  ad  tale  gaudium  lo 
praepara  :  aut  si  invenis  melius  quam  videre  faciem 
Dd'?yaetali  amori  tuo,  sivel  saspicaris  aliquid 

«  sic  Mss.  At  Edd.,  m  reeurreetume  l^a  eroL  vox  de^ 
fidebat. 
*  octo  Mss.,  Mus  tmtfidl. 
s  Hic  ui  Edd.  additur,  tUHC  te  prca^ara :  qaod  a  ms.  ah« 


IS9  mRRATIOIN 

TMtlrbrin^,  qnam  est  ilte  a  quo  est  omne  ptilchrum, 
q!ia<i  te  leneai,  ne  illum  cogitare  merearis.  Dominos 
:.i  rarne  erat,  et  apparelMil  homo  hominibus.  Qualis 
:i{)^r«b:it?  Jam  dixi,  homo  bominibus.  Quid  magnum 
app.-irebai?  Caro  caml»  Quid  magnom  apparebat,  de 
quo  dlctom  est :  Vidimui  eum^  tt  non  hahebat  mciem 
nequedeeorem  (iiaj.  Liii,  2)?  Qois  non  habebat  spe- 
ciein  neqne  dccorem?  De  qoo  item  dicitur  :  Spedih 
m  fmna  prmfiiiit  kMmnmm  (Peat.  xut,  5).  Ut  homo, 
noii  habebat  speciem  neqoe  decorem;  sed  speciosos 
fonna  ei  eo  quod  est  prae  Qliis  hominum.  Ideo  for* 
mm\  iilam  deformem  ^  camis  06tendensocoli$intoen« 
llum,  qiiid  ait  ?  Qui  diligtt  me,  mandala  mea  ciutodit ; 
el  qui  dUign  me,  dHigHur  a  Patre  meo^  et  ego  diligmn 
eum^  H  oetendam  iUi  mapeum  {Joan.  xit,  tl).  Qoem 
THlehant,  ostensnmm  se  illis  promiltcbat.  Sed  qiiid 
esi  boc?  Quasi  diceret,  Videtis  formam  serri,  occulta 
est  r«»rma  [>«n  :  per  lianc  yrahis  blandior,  illnm  vobis 
scrvo;  hae  vos  parmlos  nutrio,  ilia  grandes  paaeo. 
Ergo  ut  ha^c  Odcs  nostra  qoa  porgamor,  ad  invisibi- 
lia  pra*paretur«  lioc  est,  quod  in  intetieetnm  filiie  Core 
lacu  sont  ista  omiiia,  ot  detraherentor  sancils  ea 
<|ux  habebant,  delraheretor  et  ipsa  vita  temporalis  : 
Qt  iion  propler  haec  ipsa  temporalia  colerent  ipaom 
ftlernum,  sed  amore  illius  casto  lolerarenl  hac 
fmnia  qna*  pro  tempore  paterentor. 

17.  [tera.  48, 19.  |  Deniqoe  quia  inlelleieranl  hoe 
filii  Core,  quid  dicuiit  ?  Hme  omnia  venemnt  super  not^ 
tt  ebliti  noneunme  te.  Quid  est,  et  obUti  non  ntmu*  tef 
Et  imquenon  e^mu»  in  teelamento  tuo  :  et  non  recet" 
a  relro  car  nartrum  :  et  deelinaeti  temitae  no$tra$  de 
via  tua,  Ecce  est  intellectos,  qoia  noii  recessit  retro 
corposiroDi,  qoiaobliti  non  somos  te,  quia  iiiique 
non  eginios  in  testamento  too,  positi  in  magnis  tri* 
bulalionibus  et  persecutionibut  gentium.  Dectinatli 
mdtat  notirat  de  tna  tua,  Semitae  enim  nostr»  erant 
in  volupiatibos  Sfleculi ;  semitae  nostras  eraiit  in  pro* 
tperiiatihiis  temporaliura  reruin  :  tulisti  semitis 
nosiras  de  via  tua,  et  oslei)di8ti  nobis  qiiain  arcta  et 
angusla  via  est  q»e  ducli  ad  viiain.  Et  deciinatti  te- 
witat  ttottroM  de  via  tna.  Qiiid  eKt,  deelinatli  temitat 
nottrat  de  via  tuaf  T»nqiiani  diceret  nobis,  In  iribu- 
btione  positi.esiis,  mulla  patiniiui»  multa  qiix  ama- 
balis  iii  boc  b.tcoIo,  aroisislia  :  sed  noii  vos  dimisi 
in  via,  qaam  angiistain  vos  doceo.  Lalas  semiias 
|iu.>rebsiii8  :  qiiid  vobis  dico?  Hac  itor  ad  vilam  sem- 
^iiernam  :  qua  vultis  ambiilare.  ad  inorteiii  pergitis. 
Qunm  lata  ei  tpaUota  via  ett  qum  ducit  ad  interitum^  et 
uuUi  $unl  qui  ambutant  per  eam !  Quam  arcta  et  on- 
fntta  ma  eti  qnm  ducit  ad  vitam^  et  puuei  tunt  gui  nm- 
Mmt  per  illam  {Maitk,  vn,  iS,  14)!  Qiii  soiit  p»uci? 
i''\  lolcrant  tribululiones,  qui  toienint  tenialiones, 
l\  iii  i  tis  omnibus  inoleatiis  non  deficiunt;  qui  noa 
id  lioram  gauilcni  atl  verbum,  et  in  tcnipore  trihu- 
btionis  laiiquam  orio  sole  arescuiit  {Jd  iin,20,  Si, 
S5),  sed  babeni  radicem  charitatis»  sicot  audivimus 


*  sic  Mas.  nolb  fere  dceoto.  At  Edd.  loco^  deformem^ 
lobenty  de  farma. 

Sanct.  August-  ^^ 


PSALMUM  XLm.  490 

quod  modo  leciom  est  in  Evangclio  (Jfartf.  iv,i6, 17, 
20,  ei  Luc.  vin,  i3, 15).  Radicem,  inquam,  cliarila- 
tis  habe,  ut cum  sol  exortus  fuerit,  non  tc  iirat,  «^^d 
nutriat.  Hmc  omnia  venmml  tuper  nos,  et  obiiti  non 
tumut  te ;  et  inique  non  eginmt  in  tettamento  tv/i;  et  non 
recettit  retro  cor  mttrum.  Scd  quia  haec  omnl^  inter 
tribulationes  facimus,  jam  in  angtista  via  amiisilantes, 
declinatti  temitat  nottrat  de  vin  tua, 

18.  [r^rs.  20.J  Quoniam  humiUatti  not  tn  loco  in-) 
prmiiatit.  Ergo  exaltabis  nos  in  loco  fortitudinis.  Et 
opermt  not  umbramortit.  Il.rc  enim  mortalilas  umbra 
mortis  est.  Vcra  mors  est  damnatio  cum  diabolo. 

49.  [vert.  21.]  Si  obliti  tumnt  nomen  Dei  nottri 
Iste  est  intellrctus  filiorum  Gore.  Et  u  expatuUmu» 
manus  nottrns  ad  Deum  alienum. 

20.  [vert.  22.]  Nonne  Deut  requiret  itta  f  Ipte  erum 
novit  occulta  cordit.  «Novit,  et  requirit :  si  novit  occulta 
cordis,  quld  ibi  facit?  NonneDeut  requiret  ittaf  Novlt 
in  se,  requiril  proptcr  nos.  Etenim  ideo  reqnirit 
Deus  aliquando,  et  dicit  sibi  innotescere,  quod  facit 
tibi  innotescere.  Opus  soum  tibi  dieit,  non  cogni- 
tionem  siiam  ^  Dicimus  pleromqoe,  Laetoa  dies, 
qiiando  serenus  eat :  numquid  ipse  dies  gaudet?  Sed 
gaudentem  dicimos,  qoia  gaudentes  nos  &cit.  Et  dl- 
cimus ,  Triste  co&Ium.  Non  enim  est  ollos  talis  sen- 
aus  in  nubibos  :  sed  qnia  bomines  bujusmbdi  viden* 
tes  ccBli  Giciem  contristantur,  tritte  dicltor,  eo  quod 
tristes  facit.  Sic  et  Deus  cognoscere  dicitor,  qoando 
oognoscentes  facit.  Deos  dicit  ad  Abrabam  :  Nuac 
eognmn  quia  tu  timet  Deum  {Gen.  xxii,  12).  Ante  non 
cognoverat?  Sed  ipse  Abrabam  ae  non  *  eognovit : 
quia  tn  ipsa  tenutione  ipse  sibi  innotoit.  Pieromqne 
enim  homo  piitat  se  posse  qood  non  potest,  aot  po- 
tat  se  non  possequod  potest;  accedii  ad  illom  inter* 
rogatio  ex  diviiia  dtspensatione,  et  per  interrogatio- 
nein  notus  fit  sibi;  el  dicitur  Deus  cognovisse,  quod 
illum  feclt  nosse.  Numquid  Petrus  hoverat  se,  quando 
dixii  medco  :  Trciim  tum  utque  ad  mortem  {Matth. 
XXVI,  35)?  Mediciis  noverat»  vena  inspecla,  quid  in- 
tiis  agoretur  in  n^groto;  spgrotus  non  novcrat.  Venlt 
acccssio  teiitaiionis ;  et  probavit  medicos  sententiam 
suam,  perdidil  a*ger  praesomptionem  suam.  Sic  ei|{a 
et  novil  Deus,  et  reqnirit.  Novit.  Quomodo  Ipse  re- 
quirit?  Propter  te,  ut  tu  invenias  te,  et  gratlaa  agasei 
qui  fecit  te.  Nanne  Deut  requiret  itta  f 

^i.lpteenimnovit  occulta  eordit.  Qiiid  est,  ntnit 
occtt/to f  qii»  occulta ?  Qttontam  propter  temortificamuf 
tota  die,  deputaU  tumut  vehu  ovet  occitionis  Potea 
eniin  videre  moriiGcari  liominem ;  quaremortiflcetur» 
nescis  :  Deus  hoc  novit ;  rcs  in  occolto  est.  Sed  dicit 
mihi  aliqiiis  :  Ccce  pro  nomine  Cbrisii  detiiietor, 
nomen  Cbristi  confiletur.  Quare  non  ci  liasretici  uo- 
men  Christi  confitentor,  et  non  tainen  jam  propter 
ipsom  moriuntur*?  Prorsos  in  ipaa  Ecclesia,  dicam» 

i  moWBa.tnoncognHionimim. 

*  in  plerisque  Mss.,  te  cognovil^  ontea  negatione. 

*  KT.  et  Lov. :  Quare  hasreUci  nomen  christi  confilentur^ 
et  non  tamenjam  propter  tpsmi  moriuntur  f  Aro.  et  aliquoc 
»ss.,  Quare  f  yon  et  hmrettci  nomen  chrisH  confitentur^  tcd 
non  tamen  propter  ipsum  morimUur  f  Alii  ^iss.,  Quare  non 
et  hteretici  nomen  cmsU  confitentur,  etc. 


fSeize.J 


401 


S.  AOGUStlNr  EPISCbW 


c»)liolica,  putalisdefuisse  aut  deesse  posse,  qui  causa 
bumaujegloriae  palerenturf  Si  deessent  hujusinodi 
Iiomines,  non  dicerei  Apostolus  :'  Si  tradidero  corpns 
meum  ul  ardeam,  ckarilatem  autem  non  liabeamy  nihit 
mihiffrodest  (l  Cor.  xui,  5).  Sciebat  ergo  esse  possc 
quosdam  qui  hoc  jactatione  facerent,  non  dilecijone. 
Ideo  obscurum  est ;  Deus  hoc  soius  videt,  nos  noii 
possumus.  Ipse  golu^  polest  judicare,  qui  novit  oc- 
culta  cordis.  Quoniant  propter  te  mortificamur  tota  die^ 
deputati  tumu»  Pelut  oves  ocdiionii,  Jam  dixi,  hinc 
eliam  aposlolum  Paulum  testimonium  posuisse  ad 
exhortandos  manyres,  he  deficerent  in  iribulationi- 
bus  pro  npmine  Christi  suscepiis. 

22.  [vert,  23.]  Exsurge^  quare  obdorms,  Domine? 
Gui  dicil?  etquis  diciif  Nonnemagis  dicelur  illc  dor- 
mire,  et  halare  *,  qiii  talia  loquilur,  Exsurge^  qnare 
dormis,  Dominef  Respohdet  libi,  N»vi  quid  dicam  : 
8cio  quia  hoo  dormii  qui  custodit  Tsrael  (PsaL  cxx, 
4) :  sed  lamen  marlyres  clamaiit,  Exsurge,  quare  o^ 
doirnuSf  /)omtNe?Ot)oniine  Jesu!  occisus  e$,  doruii- 
8tl  In  passione^  jam  nobis  resurrexisti.  Novimus  enim 
qiiia  nobis  resurrexisU.  Quare  resurrexisli  ?  Gcnies 
qu»  po&  persequuutur,  morluum  te  putant,  resur- 
rcxis^e  noh  credani.  Exs<irge  ergo  et  illis.  Oiiare 
dormis,  hon  nobis,  ^cd  iliis?  Si  euim  jam  te  illi  cre- 
derent  feSurrexiSs^,  num^uid  eos  qui  in  te  crederent 
perseqnipoterant.  Sed  quarepersequufitur?  Dt^Ie,  oc- 
cide  nescio  quos  *,  qui  erediderunt  in  te  nescio  qncm 
maje  morinu^?  Adhuc  eis  dormis  :  cxsurge  ut  inlel- 
llgant  qina  resurrcxistl,  et  quicscant.  Denique  facinm 
est  dnnf)  morfantur  martyrcs,  ei  ista  dicunt,  dor- 
miunt,  et  exeitant  Chrisluifi  vere  mortiium  dormi- 
tionthus  eomm;  surrexlt  Chrhtus  quodammodo  in 
gcntibus,  id  est,  credilus  est  resurrexisse  :  ita  panla- 
tim  et  ipsi  Credcndo  convcrstad  Cliristum,  feccrunt 
numerum  magnitm,  quem  timerent  persecutorcs,  et 
cessatcmnt  perseculfones.  Unde?  Quia  resuiTcxft 
Christus  In  gcntihus,  qifi  iTlis  anfe  non  crcdenlibus 
dormfebat.  Exsnrge^  et  ne  repellas  usque  in  finem, 

25.  [vers,  24.]  Quare  fatlem  tuam  avertis?  qiiaSi  non 
adsis,  quasi  ObHlus  sfs  nostri.  ObUvisceris  inopiam  no' 
stram,  et  tributationem  nostram. 

24.  [ters.  29.}  Qtioniam  hunnliata  en  in  pulvere  am- 
nttt  nostta.  UM  htfmirinta  cst?  fn  pulvere ,  Id  est ,  pnl- 
vis  no8  persequitur.  Illi  nos  persequnntur,  de  qnihus 
<fixfslf :  Non  ifc  fmpii,  non  sic;  sed  tanquam  pulvis 
qucm  projicit  ventus  a  fncie  terras  (Psat.  i ,  4).  Ilumi- 
tiatd  esi  In  putvere  anima  nostra  ;  litesit  in  terra  venler 
nostet,  Pcenam  nimise  hnmilialionis  mihi  videtur  ex- 
pressisscy  qua  qnisque  qunndo  sc  prosiernit,  haeret  in 
tefra  ventcr  ejns.  Qnisqms  enim  ita  hunriliatur  ul 
genua  fignt,adhuc  habet  quo  humilielur :  quisquis 
autem  sic  humtlhitur  nt  htereat  in  terra  venter  ejns , 
ultra  quo  humtlietur  noif  harbet.  Si  enlm  oltra  volne- 
rii ,  jara  Don  erit  humUiMre«  aed  obrMere.  Hoe  ergo 

s  Edd.,  domdre,  balare  et  nltdare.  At  mss.  omiuivit»  utu" 
tare  :  et  cx  iis  noonulli  loco,  balaref  habent,  halare  :  qui- 
dain,  vatare» 

•  Sic  onmes  fere  ifes.Fdd.  aulem  ferebani.  Detcieruni, 
occtderunt  eosqm eredidemnl tn te  nescio auemf  etc 


forsiian  dixerit :  Niinium  humiliati  suinus  in  boc 
pulvere ,  ullra  quo  hinnilieiuur  non  liabemus :  jam 
perveiiit  usque  ad  sumniunn  liumiliatio,  venjat  et  mi- 
seratio. 

25.  An  forle ,  frnireS ,  eos  ptangit  Ecclesia  voc6 
isla.  quibus  iill  qni  persequcbanlur  persuaserunt  ini- 
pietatem  :  ut  illi  qui  (ierduraruni  hoc  dicant,  Humi 
liata  est  in  putvere  anima  nostra?  Id  est,  iiiter  nianiis 
pulveris  hnjus ,  ihier  manus  impioruin  et  perscquen 
tium,  Humitiata  est  in  putvere  anima  nostra^  ad  hoc  ut 
te  invocaremus,ut  dares  auxilium  de  tribulalioiie: 
ventet  autem  noster  heesil  in  terra^  id  est ,  consensit 
impietati  pulveris  hujus  veiiter  noster;  hoc  est  cnim 
dlctum,  HtBsit,  SI  enim  Cuin  diligis  et  ardes  charitate, 
rectedicls  Deo,  AdhoesHt  anima  mea  post  te  (Psat.  lxii, 
9) ;  el,  Mihi  adhcerere  Deo  bonum  est  (Psal,  lxxii,  28): 
tunc  aulem  adhscres  Deo,  quando  consentis  Deo :  iion 
siiic  causa  dictom  est,  de  ventre  isto  quod  adbxsit  in 
terra,  nisi  quia  illi  signiflcantUr,  qui  pcrsecutionem 
hon  tolerantes,  conschserunt  iniquis  :  sic  enim  liaese- 
nint  in  tcrra.  Sed  quarc  dicti  sunt  vcnter,  nisi  quia 
eairnalcs  sunt :  ut  os  Ecclesi.'B  in  sanctis  sit,  in  spiri- 
luaHbos  sit;  ventcr  Ecclcsix  in  carnalibus  sit?  Itaque 
OS  Ecclesiae  eminet;  venter  abscondilus  cst,  tani|u:im 
nioflior  ct  inflrmior.  Hoc  significat  quodam  loco  Scri- 
ptura ,  ubi  quidain  dicil  se  accepisso  libruin ;  et  tiber 
rpse  duteis  erat^  inquit,  in  ore  meo^  et  aniarus  in  ventre 
meo  (Apoc.  x,  10).  Quid  esl  hoc,  nisi  qura  pm[*cc|ita 
Summa  qune  capiunt '  spiritnalcs,  non  capiunt  carna- 
les;  ct  de  qnibus  gaudent  spiritualcs,  conlristaiilur 
carnnles?Liber  Iste,  fratrcs,  quld  habet?  Vende  omnia 
qum  habes ;  et  da  pauperibus,  Quam  dulcis  in  ore  Ec- 
clesi:c!  Ab  omnibus  spiritualibus  factum  est.  At  vero 
cnmnli  coicumque  dixefis,  Fac  hoc;  facilius  a  te  tri- 
stis  recedit ,  sicut  ilie  dives  a  Domino  (Mattk.  iix, 
21,  22),  quam  feieii  quod  dictum  est.  Qoare  autcm 
tristis  fecessit,  iiisi  ((uia  Irber  ille  dntcis  est  in  ore,  et 
fn  venire  amaras?  Dedfisti  nescio  quid  anri  et  argcnti ; 
Yentnm  est  ad  hunc  articulnm ,  ot  nlsi  perdas ,  fortc 
«iHqaod  pcccatum  committas ,  injuriam  forte  ingeras 
Ecclesi:e ,  blasphemare  cogaris  :  posito  ftaque  in  an- 
gustiis,  aut  damiio  pecuni^e,  aat  damno  jostfiiac,  dici- 
tur  tibi,  Perde  potius  pecuniam,  ne  perdns  jnsiitram  : 
tu  autem  cui  non  dulcis  est  fn  ore  justltia,  sed  adhuc 
in  iDis  membris  inflrmiis  es,  qnales  in  ventre  deputat 
Kcclesia,  contristatits  eligis  aliquandoamiitere  alii[iiid 
dc  jn^titin,  quam  vcl  nnmmum  ■  de  pccunia  ;  ct  per 
ciitis  te  damno  gmviore,  implens  sncceHnm  tnum,  et 
cxinaTiiens  cor  ttmm.  Portnssis  ergo  de  Hlis  dixerit, 
Hee^t  in  terra  venter  noster, 

26.  [o«rs.  26.]  Exsurge ,  Domine ,  adfnva  not.  E! 
vere ,  carissimi ,  exsurrexii  et  ndjUTit.  Nninque  cum 
exsurgeret,  id  esi,  cnm  resurgeret,  et  gentibus  ini.o- 
tesceret ,  cessantibits  perserntiombns  ,  ctiam  ini  qui 
baesernnt  in  lerra,  eruti  snnt  de  terrn,  rt  .-gentt^s  pofr- 
nitentiam,  redditi  sunt  corpori  Christi,  q<iamvis  ii>ir- 
mi ,  quamvis  imperfecii ,  ut  complmtur  in  cis,  /m- 

i  sicNss.  AtEdi.meetproKi!pw>](iwo,pvo» 

beai,  atcipiunt. 
*  Aliquot  Mss., 


M  EMARRAYIO  IN 

fferfeetum  mem  fnderunt  oeuU  tm,  ei  in  libro  tuo 
omnes  seribentur  (Psa/.  cxxxviii ,  i  6).  Exinrge,  Do~ 
mine ,  adjupa  nos  :  et  redime  nos  propter  nomen  tuum : 
boc  esl,  graiis;  propier  noinen  tuum ,  non  proptef 
iinrituoi  meum ;  q^uia  tu  dignatus  es  facere,  non  quia 
^o  dignus  sum  cyi  facias.  Nam  et  hoc  ipsum  quo^ 
oon  sumus  obliti  te,  et  non  recessit  retro  cor  no- 
tlrimi»  qiiod  non  expandimus  manus  no^tras  ad  Deum 
alicnum,  pisi.teadjuvante,  unde  possemus?  jiisi  le 
ioius  alloqMente  ei  exliorlanie,  non  ^  deseretite,  unde 
(VaJeremus?  Ergo  sive  patienles  in  irikulationibus , 
/  sive  gaudenles  in  pros|>eritatibu$ ,  redimc  nos  ;  tion 
propter  meritam  nostrum,  scd  propter  nomen  tuum. 


IN  PSALMUM  XUV  • 
ENAEBATIO. 

8ERM0  (a). 

!.  [vm.  l.]  Hnnc  psalmnm  sicnt  vobfsetiiB  eiim 
exsultlitione  caniavimus,  ita  nobiscum  eum  altentione 
considerelts  peto.  Cantalur  enim  de  sanctis  nuptiis » 
de  sponso  et  sponsa,  de  rege  et  plebe ,  de  Salvaiore 
et  de  bis  qui  salvandi  snnt.  Qui  cmn  veste  nuptiali 
Tenitad  nuf^this,  floriam  quaerens  sponsi,  non  suam, 
non  solum  lifoenter  audit ,  quod  solet  esse  etiaro  ho* 
minum  spectacula  quterentium ,  non  facta  exfaibeii- 
tinm;  sed  eliam  mandat  cordi ,  quod  non  ibi  vaeet, 
sed  gcrminel,  erumpat,  crescat»  per fieiatur,  assumt- 
tnr.  Oportet  enim  nos  esse ,  quibns  *  hoc  canieiur, 
fflios  Core ,  quod  liabet  titulns  Psalmi.  Erant  eiuni 
isti  (inidam  liomines :  verumtamen  omnis  inscriptio 
Liiteraram  dtvinarum  Miquid  innuit  intelligentibus, 
et  non  tantnm  auditorem ,  venim  etiam  oognitorem 
desiderat.  Inierrogamus  enim  viro  hebraici  verbi, 
quid  sit  Gore :  et,  sicut  se  interpreutiones  habent 
omniinn  verlxirum  f n  Scriptura  positomm,  renumia- 
t«r  nobls ,  (iKos  Gore  interpretari  Alios  Galvi.  Quod 
nomen  non  dd  irrisionem  accipiatis ,  ae  iiiveniaimir 
in  sensu  puerlli ,  quales  pueros  legimus  in  llbro  Re- 
gnonim,  iimltantes  £lisaeo  sancto  prophet»,  ei  cia- 
mantes  poet  ipsum  :  Aeeende  eulve^  a»cmtde  cahe, 
Tales  enim  imeros  stiilte  garmlos,  et  tn  suam  pemi- 
ciem  roaledicentes,  exeuntes  de  silva  besti»  eomede- 
nnt  (I¥  Reg.  n,  i5,  ii).  Hoe  scriptum  est,  et  ubi  sit 
ficriptum  comiiiemoravlmvs  :  qoi  memin^nDt,  reco- 
gnoscant;  qui  non  meminenmt ,  legant;  qui  non  le- 
geront ,  credant.  Qtiod  ergo  ittvd  factom  flguravit  in 
nitnrnm ,  nofi  uos  debet  apprehendere.  Si^illcati 
^iint  enim  in  illis  imeris  stuHi  homtnes ,  babetiies 
i^norantiae  Mnsum ;  quales  nos  non  volt  esse  Aposto- 
m,  obi  dieil :  Nolke  pueri  eue  maaibue  { 1  Cor.  xiv, 

*  sic  Mss.  At  Edd.,  TioM  demenUy  unde  vaieremus  f 

*  in  (*x)rt>.  Ms.  etin  vetusiisslmo  libroBemig.  llturumliimc 

Seriti^sahnoslBie:  inctpic  de  nal,  xuy^  ly  namis  septehk- 
■^X  ^^y^  ffria^sernu)  liabUiisin  baUUca  Rrslituta.  iii  bu- 
I»s  Ittsilicae  secretario  acla  j.raeiiotaulur  Carlhag.  quiedam 
«mdffa,  hiter  alia  cattlttg.  gefleRiie  aa.  401,  die  13  so- 
(^oib.  oelf^UuD. 

'  Mss.  vauc.  et  Beg. :  opartet  enim  nosse  a  Mbns  hoc 
tmtetur  ms  core. 
Xa)  MdpMem  carlhaginensem. 


20).  Et  quia  Dominus  invitaverat  nos  ad  imitationem 

puerorum,  qtiando  ante  se  parvulum  posuit,  et  ait, 

Nisi  quis  fuerii  ut  puer  iste,  non  intrabit  in  regnum  etL 

iorum  (Vaith.  xviii .  2,  3) ;  ib<  ((uoqiie  Apostolus  cau- 

tus,  ubi  revocat  a  ihenie  pueHll,  vocat  rursus  ad  lm|. 

lationera  puerilem  :  Notite,  tnqult,  pueri  e$d  men^ 

tibus,  sed  malnia  parvuH  estoie,  ut  meniibus  perfecti 

ntis  (I  Cor.  xiv,  20).  Quehi  delewat  imitari  piiernm, 

non  delectei  imperitla ,  sed  Inndcentia.  tlll  vero  ex 

imperitia  insultabant  sanclo  Del  calvo,  et  clamabant 

posi  eum  :  Calve,  cdtve.  Faclura  est  ul  a  bestlis  con- 

sumerentur :  el  flgiiraverunl  bomines  in  eadem  mente 

pueriii  stulte  irridentes  queradam  calvum;  quia  iii 

Calvariae  loco  crucifixus  est.  Possessi  suiU  ^rgo  laies 

yelut  a  besiiis,  hoc  est  a  dasmohibus,  a  diabolo  et  an- 

gelis  ejus ,  qui  operatur  in  IlHis  di/ndentlse.  Tales 

pueri  erant ,  qui  ante  sacratum  lignum  stantes  captlt 

agitabant,  et  dicebant :  Si  filius  Dei  est,  'descendat  de 

eruce  {Maith.  xxvii,  53,  59,  iO).  Hujiis  nos  filii  su- 

9IUS,  quia  filii  sponsi  sumus  :  et  nobls  inscriptus  eat 

psalmus  isie,  cujus  tilulus  dicitiir,  Filiis  Core,  pro  Ats 

piw  ^  commutabuntur. 

2.  Quid  ego  exponam  quid  sit,  pro  his  quae  commun 
kibuntur?  Quid  ego  dicain?  Hoc  omnis  mutatus  agno- 
Bcit.  Qui  audit  hac,  Pro  his  qua  commutabuntur,  vl- 
(i^eat  quid  erat ,  ct  quid  niinc  sit.  Gt  primo  ipsum 
^undumvidealcomiimlatum ;  nuper  adorantem  idoli, 
modo  adorantem  beum ;  niiper  serViehtem  tis  quae 
fecit ,  modo  el  a  quo  faclus  esi.  Pro  his  qnte  comnm-' 
tabutttur,  yidele  quando  dictuin  sit.  Modo  jam  residui 
Pagatii  mutata  expavescunt :  et  qui  nolunt  mutari, 
yident  reiferlas  eccleslas ,  templa  deserta;  bac  cele- 
)[)riuitem ,  ibi  soliludinem.  Blirantur  mutata  ,  legaiit 
^xdicia  :  aufem  accommodent  promissori ,  credant 
exbibilori.  Sed  et  unusquisqu^  liostrum ,  IVaires,  ex 
yetere  homine  in  novum  mutaiur ;  ex  inlideli  Qde!ls 
fit,  ex  raplore  largitor,  castus  ex  adultcro,  beneficus 
ex  malefico.  Ergo  cahtetur  tiobis ,  Pro  his  quee  eom" 
mutabuntur :  et  sic  incipiat  describi ,  petr  quem  com- 
xnutata  sunt. 

5.  Sequilur  enim  :  Pro  his  quce  commutabuntur,  fir 
liis  Core ,  in  inteliectum ,  Cantieum  pro  ditecto,  Nam 
dilecius  ille  visiis  est  a  persecutoribus  suis ,  sed  non 
in  inlellectum.  Si  enim  cognovissent ,  nunquam  Do- 
minum  glori»  crucifixissent  (ICor.  ii,8).  Ad  hunc 
inlellectnm  oculos  alios  qurerehat  Ipse,  cum  diceret : 
Qui  me  videt,  videt  et  Patrem  (Joan.  liv,  0).  Sonet  eum 
jam  Psalmus  :  gnudeanms  in  Huptiis ,  et  nos  crimus 
cum  iis  qui  fiunt  nuplise  *  qui  ttiVitantur  ad  nuptias ; 
et  ipsi  invitati  sponsa  esi.  Etenim  sponto  Ecclesia 
est ,  sponsus  Cliristus.  Solent  dicS  at  S6ht>Iasricis  * 
carmina  qnaedam  uxores  duccntibus  et  Tmbentibos , 
quae  vocaniur  epithalamia;  qui()qufd  ibi  t^ahtatur,  ad 

«  Rdd., proOsqui conmutlabwUwr :  et  ali«ia«to iiifrii : 

per  quem  comnuauU  svnt.  M  potiores  ms>.  biheni  tommu» 
tala  sunl :  et,  pro  his  qna:  commuutbuntur.  SptidLXX:,  Grse- 
ce  aml.iguo  p^enero  e^.upef  tdn  alUridthisomea&n* 

?  jime:iAiss.  ovaiUui^,  qui fimt  nuplm. 

>  rdcl.,  scliolasticn.  At  Mss.;  scolasms  :  pro  quo  forte 
rej  oiienlum,  scoliaslicis ;ducto  nonunc a sculio, quodGne* 
cis  i  st  convivale  carmea,  ioier  pocjula  coiw;ini  soUtum. 


^05  s.  AceustiNi 

lionorcm  canlatur  sponsi  cl  sponsac :  an  forle  et  in 

nupliis  islis ,  qiio  inviiali  sumus ,  ihalamus  non  csl? 

Et  undc  dicil  alius  psalinns :  In  toU  potuit  tabemaeu- 

iiim  wum ,  et  ipte  tanquam  ipontut  procedent  de  tha-^ 

lamo  wo  {PtaL  xvni,  6)?  Conjunclio  nuptialis,  Ver- 

bum  et  caro  :  hujus  conjunctionis  thalamus,  virginis 

uterus.  Etenim  caro  ipsa  Verbo  est  conjuncla  :  unde 

<:tiam  dicitur,  Jam  non  duo,  ted  una  earo  (Matth.  xix, 

C,  et  Ephes.  v,  31).  Assumpu  est  Ecclesia  ex  genere 

humano ,  ut  caput  esset  Ecclesi»  ipsa  caro  Verbo 

conjuncu,  et  cateri  credentes  membra  cssent  illius 

capitis.  Nam  vis  videre  quis  veneril  ad  nuptias?  /» 

prindpio  erat  Verbum,  et  Verbuni  erat  apud  Deum, 

et  Deut  erat  Verbum  (Joan.  i,  4).  Gaudeat  sponsa 

amata  a  Deo.  Quando  amaia?  Dum  adhuc  foeda. 

Omnet  enim  peecaveruni^  ait  Apostolus,  et  egent  gloria 

Dd  (Rom,  lu,  23).  El  iterum  :  Etenim  Chrittut  pro 

impiit  mortuut  ett  (Id.  v,  6).  Amaia  est  foeda,  nc  re- 

maneret  fojda.  Non  enim  verc  foeda  amaia  est,  quia 

non  foedius  amaU  esi :  nam  si  hoc  amaret ,  hoc  ser- 

varet :  evertii  foediutem ,  formavit  pulchriiudinem. 

Ad  qualem  vcnit,  etqualem  fecit?  Veniat  jam  ipse  In 

verbis  propheticis ;  ecce  ipse  sponsus  procedat  nobis : 

amemus  illum;  aut  si  invenerimus  in  eo  alkquid  foedl, 

non  amomus.  Ecce  ipse  invenit  mulu  foeda,  et  ama- 

vit  nos  :  si  aliquid  fosdi  invenerimus  in  eo,  non  ame- 

mus.  Quia  et  hoc  ipsum  quod  carnem  indutus  est,  ut 

de  illo  cliam  diceretur,  VidimiM  eum ,  et  non  habehat 

tpeciem  neque  decorem  (Jwt.  uii,  1);  si  consideres 

misericordiam  qua  factusest,  et  ibi  puicher  esl.  Sed 

Judacorum  personam  gerebat  propheu,  cum  diceret : 

Vidimut  eum ,  et  non  habebat  tpedem  neque  deeorem. 

Qiiare?  Quiaiion  inintellectum.lntelligentibus  autem, 

et  Verbum  caro  factum  ett  (Joan,  i,  14),  magna  pulciirH 

tudo  est.  Mihi  autem  absit  gloriari,  dixit  unus  amico- 

rum  sponsi ,  niei  in  cruce  Domini  notlri  Jetu  ChritU 

{Gal.  VI,  14).  Parum  est  ut  iion  inde  erubescas,  nisi 

etiam  et  glorieris.  Quare  ergo  non  habuit  speciem 

neque  decorem?  Quia  Christus  cruciflxiis,  Judaeis 

quidem  scaudalum ,  Gentibus  stultitia.  Quare  auiem 

et  in  cruce  habuit  decorem?  Quia  quod  stuitum  esc 

Dei,  sapientius  est  quam  homines;  etquod  infirmum 

est  Dei,  fortius  est  quam  homincs  (I  Cor.  i ,  25,  25). 

Nobis  ergo  jam  credentibus,  ubique  sponsus  pulcher 

occurrat.  Pulcher  Deus,  Verbum  apud  Deum :  pulcher 

in  utero  virginis,  ubi  non  amisit  diviniutem,  et  sum- 

psit  humaniutem  :  pulcher  nalus  infans  Verbum; 

qiiia  et  cum  esset  infans,  cum  sugeret,  cum  manibus 

poruretur,  eoeU  locnti  sunt,  Angeli  laudes  dixemnt, 

Magos  Btella  dlrexit,  adoratus  est  in  praesepi ,  cibaria 

mansuetorum  (Luc.  n,  8-14,  ei  Matih.  ii ,  I).  Pulcher 

ergoineoelo,  pulcher  in  terra;  pulcher  in  ulero, 

pulcher  in  manibus  parentum ;  pulcher  in  miraculis, 

palcher  in  flagellis;  pulcher  inviuns  ad  vlum ,  pul- 

cher  non  curans  morlem ;  pulcher  deponens  animam, 

polcher  redpiens;  pulcher  in  ligno,  puicher  in  se- 

pulcro,  pttlcher  in  coelo.    In  intellectum  ^  audile 

Mic  Nat.  At  Edd.,  fmUker  in  mteUectu.  AudUe  canU- 


EPiscopt  m 

Canticum,  nequ^  6cu1os  vestrdS  i  Splendore  pulchri- 
tudinis  illius  averUt  carnis  infirmiUs.  Summa  et  vera 
pulchriiudo  justilia  est :  ibi  illum  non  videbis  piiU 
chrum,  ubi  deprehendis  Injustum  :  si  ubiqne  jitstus, 
ubique  decorus.  Veniat  ergo  nobis  inspieiendus  ocu- 
lis  meniis ,  descriptus  a  quodam  laudatore  suo  pro- 
phela  :  ecce  incipit. 

4.  [vert.  2.]  Eructavit  cor  meum  verbum  bonum.  Quis 
dicit,  Pater,  an  Propheu?  Intellexerunt  enlm  quldam 
Pairis  personam  dicentis,  Eruetant  eor  memn  verhtm 
bonum,  commendantis  nobis  nativiutem  quamdam 
ineffabilem.  Ne  forte  puUres  aliquid  assiimptum, 
unde  Filium  generaret  Deus ;  quemadmodum  homo 
sibi  assumit  aliquid  unde  generet  OIioa,conjugium 
scilicel,  sine  quo  prolera  procreare  homo  non  potest: 
ne  igitor  puUres  aliquo  conjugio  indiguisse  Deum , 
unde  Filium  generaret ,  Eructavit ,  inquit ,  cor  meiim 
uerbum  bonum.  Hodie  cor  tuum,  o  homo,  generat  con- 
silium,  nec  quxrit  uxorem  :  per  consilium  naium  ex 
eorde  tuo  aedilicas  aliquid;  et  illa  fabrica,  antequam 
siet  in  opere,stat  in  consilio  ^ ;  et  inest  jam  quod  fa- 
cturus  es ,  in  eo  per  quod  facturus  es :  et  laudas 
fabricam  nondum  exisientem,  nondum  in  specie  xdi- 
ficii,  sed  in  prolaiione  consilii ;  nec  laudat  alius  con- 
silium  tuum ,  nisi  aut  indicaveris ,  aut  viderit  quod 
fecisti.  Ergo  si  per  Verbum  omnia,  et  Verbum  de  Deo ; 
inspice  fabricam  facUin  per  Verbum ,  et  ex  isto  xdh- 
ftcio  mirare  consilium.  Qualc  Verbum  est  per  qiiod 
factuin  est  coslum  et  terra ,  et  omnis  omaius  coeli , 
omnis  fecundius  terrae,  diffusio  maris,  dislentio  aeris» 
fttigor  siderum,  clariUs  solis  et  luna;?  Videntur  haec: 
transcende  et  haec;  cogita  Angelos,  Principatus,  Se- 
des,  Dominationes,  Potesutes  :  omnia  per  ipeum  fa- 
cu  sunt.  Unde  ergo  ista  bona  facu  sunt?  Quia  eru- 
cUtum  est  per  quod  fierent,  Verbumbonum.  Ergo 
Yerbum  bonum  :  et  ipgi  Verbo  diclnm  est ,  Magiaer 
bone.  Et  ipsum  Verbum  respondit,  Quid  me  inte&ogee 
de  bono  Y  Nemo  bomu^  mtt  unne  Deui  (MaUk.  xix,  17, 
et  Marc.  x ,  18).  Dictum  est,  Magitter  bone;  et  dicit, 
Quid  me  interroga»  de  bonof  Addidit  etiam,  Nemo  bo* 
nut,  niti  unut  Deut,  Quomodo  ergo  et  ipse  bonus,  nisi 
quia  Deus?  Non  solum  autem  Deus ,  sed  cum  Patre 
unus  Deus.  Non  enim  dicendo,  Nemo  bonut,  m«  unui 
Deut ,  discrevit  se ,  sed  univit.  Eruetavit  car  meum 
uerhum  bonum.  Dixerit  hoc  Deus  Paler  de  Verbo  sno 
bono  atque  beneOco  bono  nostro ,  per  quod  solum 
bonum  utcumque  boni  esse  possumus. 

5.  Sequitiir,  Dieo  ego  opera  mea  regi.  Adbuc  Paicr 
loquitur?  Si  adhue  Pater  loqultur,  quaeramua  et  bnc 
quomodo  secondum  fidem  veram  et  caiholicam  iniel- 
ligamus,  Dieo  ego  opera  mea  regi.  Si  enim  Pater  dicit 
opera  sua  Filio  suo  regl  nostro;  qu»  opera  Paler  di- 
cturus  est  Filio ,  cum  omnia  opera  Palris  per  Ftliuni 
facla  sint?  An  forte,  Dieo  ego  opera  mea  regi ,  ipsiim 
Dico ,  generalionem  Filii  signiflcat?  Vereor  ne  hoc 
aliquaiido  a  Urdioribus  non  poesit  ioteUigi :  veruiii- 
Umen  dicam ;  sequatur  qui  potest,  ne  non  dicto  non 

Mss.,  etiUa  foMea  oMtequam  etet^  M  ^«mi« 


i»7  EHaRRATIO  1N 

seqnatiir  ec  qui  potest.  Legimus  io  alio  pealmo  dlctttm: 
Semel  locuius  esi  Oeu»  {Psai.  lii»  iS).  Totiee  loeulus 
est  per  Proplicias,  loii^  per  Aposioios,  hodieque  lo- 
quiiur  per  sanclos  subs,  et  ait :  Semel  lociUu$  eti 
Den$.  Unde  semci  locutus  esl,  nisl  propter  *  Verbum 
UDum?Sicut  suiem  Eruclavlt  cormeum  verbum  bottmUf 
iiiieUeximus  ibi  generaiionem  Filii ;  veluii  repetitio 
iDilii  videtur  facla  in  conseqiiemi  senieotia,  ut  illud 
fuod  dictum  erat,  Erueiavit  cor  meum  verbum  bomm^ 
.«lieiereiar  in  eo  quod  ail,  Dico.  Quid  est  enim,  Dieot 
Vcrbum  profero.  Et  unde  profert  Deus  Terbum ,  nisi 
e.\  corde  suo,  ex  intimo  sao?  Tu  non  dicis  nisi  quod 
ex  Qorde  too  profers ;  Terbuin  toum  quod  sonat  et 
iransit,  aliande  non  profe^tur  :  et  miraris  quia  Ita  di« 
di  Deas?  Sed  dicere  Del  a3iemum  est.  Tu  dicis  aliquld 
nitido  9  quia  ucebas  paulo  ante  :  vel  ecce  nttiie  non- 
doffi  Terbum  profers;  cum  autem  prorerre  cmperis, 
nimpis  sileiitiuin  quodammodo ,  et  generas  Terbura 
qiiod  antea  noii  erat.  Non  sic  Deus  genuil  Verbum : 
diccre  Dei  sine  initio  est,  et  sine  fine;  et  (aroen  unum 
Verbum  dicit.  Dicat  allerum,  si  quod  dixit  transleril. 
€um  vero  et  a  quo  diciiur  manet,  et  quod  diciiur 
oianet;  el  semel  dicitur  ei  non  ftnitur ;  ei  ipsuui  semel 
siiie  inilio  dicitur,  nec  bis  dicilur,  quia  non  transit 
quod  semel  diciiur.  Hoc  est  ergo,  Eructavit  eor  meum 
mbHm  bottum ,  quod  est ,  Dieo  ego  opera  mea  regi^ 
Qoarc  crgo,  Opera  mea  dicof  Quia  in  ipso  Verbo  omnia 
opera  Dei.  Quidquid  enim  faciunis  erat  Deus  in 
crealtira,  jam  in  ITerbo  erat ;  nec  essei  in  rebos,  nisi 
essel  in  Verbo  :  quomodo  et  in  te  noii  essel  in  '  ia- 
brka ,  nisi  csset  in  consilio.  Sicut  in  GYangelio  dici- 
lor  :  Quod  factum  e$t  in  ipeo  vtla  erai  (Joan.  i,  5,  4). 
Erai  ergo  quod  factum  esi,  sed  in  Verbo  erai :  et 
ODiuia  opera  Dei  ibi  erant ,  et  opera  noiidum  erant : 
ted  Verbnm  erai,  el  Verbum  hoc  Deus  erai ,  et  apud 
tteiun  erat,  ei  Filius  Dei  erat,  et  cum  Paire  onus 
Deos  erat.  Dico  ego  opera  mea  regi.  Audlat  dicentem, 
qui  Verbum  inlelligit ;  et  yideat  cam  Patre  sempiter- 
uum  Verbum,  in  qao  sant  etiam  qa«  fuiura  sunt,  in 
quo  non  abierunl  et  quie  iransieronl.  Bstc  opera  Dei 
in  Verbo,  canqoam  In  Verbo»  lanqnam  in  Unigenlio, 
lanquam  in  Dei  Verbo. 

6.  Quid  ergo  seqaitur?  lAngua  mea  calamut  $eri' 
b(p^  veiaeiter  $cribenii$.  Quid  similey  fraires  mei,  quid 
habet  simile  lingua  Dei  cum  calamo  scrllMe?  Quid 
habel  simile  petra  com  Christo  (I  Cor.  x,  4)?  quid 
babet  simile  agnus  com  Salvalore  {Joan.  i,  29)?  qoid 
babet  leo  com  Unigeniti  fortiiudine  {Apoc.  ▼,  5)?  Di- 
cia  sonl  baec  tamen  :  et  nisi  dicerentur,  non  aliquo 
modo  per  hsnc  visibilia  ad  invisibilem  informaremur. 
Sic  ergo  hamilem  slmilliodinem  calami  hujus ,  nec 
eomparemos  illi  exeelleniiae ,  nec  tamen  respuamus. 
Quaero  enim  quare  linguam  suam  calamom  dixit  esse 
scribae  ▼elodier  scribeiitis?  At  vero  qoantumvis  ve- 
iociier  acribat  scriba,  non  comparator  ilii  velocilali , 
de  qoa  dlcil  alius  psalmos :  U$que  in  velocitatem  cur- 
ril  verbum  fju$  {P$al.  cxlvii,  45).  Sed  mihi  videlur, 

>  sle  iisa.  At  Edd.,  mri  per  rerbum  smtm. 

*  Phures  vss.,  mn  eteetfabrica ;  absquo  particula,  of, 


PSALHUM  ILIV.  M 

quanium  audet  humana  inlelligentia,  et  hoe  possa 
accipi  ex  persona  Patrts  dictiim,!^!!^  mea  ealmnm 
$cribcs,  Quia  qtiod  lingoa  dicitur,  sonat  et  transit ; 
qood  scril)iiur,  manet :  cum  ergo  dicai  Deus  Verbum, 
et  Verbum  quod  dicitur  non  sonei  et  iranseat,  sed  el 
dicaiur  et  maneat ;  scriplts  hoc  maluit  Deos  compa* 
rare,  qoam  sonis.  Quod  autem  addidit,  veiociier  «oi- 
betttie,  impulit  nienlem  ad  inlelligentiam  :  sed  non  pi. 
gra  remaneal ,  respiciendo  aiiiiquarios ,  aut  respi* 
ciendo  qualeslibel  veloces  noiarios;  si  autem  hoc 
atlenderit,  reinanebit  ibi.  Ipsoro  veiociier,  cogitei 
velociter;  et  videal  quare  dicium  sit,  vebdier.  Velo- 
ciler  Dei  taie  est ,  ut  veiocios  nihil  sil.  In  Scripturis 
enim  scriiiiiur  liitera  post  lilleram ,  syll  iba  post  syl- 
labam,  verbum  post  verbum ;  nec  ad  secundum  trans- 
itor,  nisi  priino  perscripto.  Ibi  autem  nihil  velocius, 
obi  non  niuiu  sunt  verba,  iiec  tamen  aliquid  praster- 
missuro  est,  cum  in  ono  sint  omnia. 

7.  [ver$.  5.]  Ecce  jam  Verbum  illod  sic  prolaturo  , 
aeternom ,  ab  aetemo  coaetemom ,  veniet  sponsos. 
Spedoeus  forma  pree  /S/tis  hQmuum.  Prw  fiUit  homi^ 
num :  qiiare  non  el  prae  Angeiis?  Quid  voluit  dicere» 
Prm  fiiii$  /lomtfitim,  nisi  quia  hoino?  Ne  hominem 
Ghristum  quemlibet  hominem  potares ,  ait,  Prof  fUii$ 
iiominum  $pecio$u$  forma.  Eliam  homo  prs  Aliis  ho< 
minum;  etiain  inter  fiiios  honiiiium ,  prae  Aliis  homi* 
Bum ;  etiam  ex  Aiiis  hominum ,  prae  Aliis  hominam* 
Diffu$a  e$i  graiia  in  iabHt  tui$,  Lex  per  Moysen  daU 
est;  Gralia  et  veritas  per  Jesom  Christom  faeia  esl 
{Joan.  I,  17).  Diffu$a  e$t  gratia  in  iabii$  iicft,  Merilo 
mihi  sobveutom  est,  quia  condelectorlegi  Dei  seeon- 
doro  interiorem  hominem.  Sed  alia  lex  in  memi>rls 
roeis  repugnal  legi  meniis  meae ,  et  captivum  me  do- 
clt  in  lege  peccaii,  qu»  est  in  membris  meis.  Mi» 
ser  ego  homo ,  quis  me  liberabit  de  corpore  morlif 
hojos?  Gratta  Dei  per  Jesum  Gbristom  Dommom 
nofitrum  {Rom.  vii,  22-25).  Dtjfiua  e$l  ergo  ^foiui 
tn  iabii$  tuis.  Venit  nobiA  com  verbo  ^  gratiae,  eum 
oscolo  gratiae.  Quid  ista  gratia  dulcius?  Qoo  perliiiel 
gratia  ista?  Beati  qoorom  remissai  sontiniqoiiaies, 
et  quoriim  tecta  sunt  peccata  (P$ai.  xxii,  1).  Si  se-* 
verus  }udex  ventret ,  nec  afferret  islam  gratiam  diiRi« 
sam  in  labiis  sois ,  qois  de  salute  aliqoid  sperarel  I 
Qois  non  sibi  hoc  limeret  quod  peccatori  debebalurl 
Ille  veniens  cum  gratia ,  non  exegit  quod  debebalafj 
solvit  qood  non  debebai.  Nuin  enim  non  peccatov 
debebat  mortem?  Aut  vero  tibi  peccatori  debebatnr, 
nist  snppliciom  ?  Debita  lua  diinlsit,  et  indebila  saa 
exsolvit.  Magna  gralia.  Quare  graUa?  Qoia  graUs. 
Propterea  libi  gratias  agcre  licel,  referre  non  licet ; 
non  enim  potes.  Quaerebai  Hle  quid  relrlbuerel ,  el 
dixit :  Quid  reiribuam  Domino  pro  ommbu$  gum  r#- 
tribuit  mihi  ?  Ct  invenit  qoasi  aliqoid  :  CaUcem  $aluiar 
ri$  acdpiam  ,  ei  nomen  Domini  invocabo  {P$ai.  CXT, 
42,  13).  Hoc  illi  rependis ,  quia  calicem  saluUris  ac-> 
cipis,  ei  nomen  Domini  invocas?  Quis  tibi  dedit  ipsam 
calicem  salutarem?  Remansil  in  actioBe  gratiarom , 
nam  in  relaiione  dcrecit.  Inveni  qoid  Deo  it§^  qiio4 

*  Gorb.  Ms.  n^r^Miii. 


1119  S-  AUGUSTINI  EPiSCOPI 

ab  iUo  non  aooeperls ;  el  reluleris  gratiam.  Sed  cave 

nedum  qaoeris  qM  illi  retribaas ,  qood  ab  iUo  non 

aeceperis ,  inveaias ,  sed  peceatiiia  tuum.  Hoc  plaae 

^^b  illo  oon  accepisti ,  sed  nec  ei  dare  debes.  Hoc  de- 

derunt  Judsei ,  retribuerunt  mala  pro  boiiis ;  acce- 

Derunt  ab  eo  pluviam ,  et  fructum  noo  dederuut ,  sed 

l^pinas  dolorum.  Ergo  bonum  quidquid  volueris  in  te 

4are  Deo ,  non  te  invenis  aocepisse  nisi  a  Deo.  Ipsa 

e$t  gralia  Dei  diffusa  in  labiis.  Fecit  te,  gratis  te  fe- 

cit.  Non  enim  erat  cui  praestaret  aiitequam  faceroL 

Perieras ,  quxsivit  te;  et  inventum  revocavit  te.  Pnc- 

terita  non  iniputavit ,  futura  proiuisil.  Yere  diffusa 

f^l  gratia  in  iabOs  tui». 

.  8.  Propterea ,  inquit,  benedimt  U  Beu$  in  atemum. 

Uboratur,  ut  hoc  possit  iiueiiigi  adhuc  a  Deo  Paire 

di^i ,  Propterea  benedixit  teDeusin  atemum.  Accom- 

modalius  videtur  boc  accipi  ex  persona  Prophet». 

Et  inutationes  personarum  repenlinae ,  et  oinnino  ei 

improviso,  inveniuniur  in  sanctis  Scripiurarum  libris; 

^\  si  quis  adverlat,  pienae  sunt  pagin»  divinae.  Do^ 

fmi\e ,  libera  ammam  meam  a  labiis  iniqui»  et  a  iingua 

dolQ$a;  et  sialim ,  Quid  detur  libi ,  aut  quid  adjiciatur 

If^i  adversut  linguam  $ubdolam?  Alia  illic  persona 

eral,  aiia  liic  :  ibi  petentis ,  hic  subvenientis.  Sagittte 

potentis  acutte ,  cum  carbonibus  vastalorHs,  Alia  per- 

sona  est,  Quid  detur  tibi,  aut  quid  adjiciatur  libi ;  et  in 

con^equenlibus  flt  alia ,  Heu  me !  quia  incolatus  meus 

Ifnginquus  facius  est  {Psal.  cxix ,  i-5).  In  pnucis  ver- 

sibus  tam  crebra  mutatio  personarum  inteJlectum  ad- 

monet :  non  exprimil  locum  ubi  mntatur;  non  dici- 

tnr,  Hoc  dixit  homo,  hoc  dixit  Deus;  sed  ex  ipsis  ver- 

Us  ttt  nobis  inteiligere  quid  ad  hominem  pertineat , 

quid  ad  Deuin,  Homo  autem  dicebat,  Eructavit  cor 

meUm  verbum  bonum ,  dico  ego  Ofera  mea  regi^  llomo 

dicebat,  ille  dicebat  qui  scripsit  Psalmum;  sed  ex  per- 

soiiaBei  dicebsit :  incipit  dlcere  el  ex  sua ,  Propterea 

bene^xit  te  Deu$  in  mlemum.  Dixerat  enim  Deus,  Dif" 

fusa  est  gratia  in  tabiis  tui$ ,  ei  quem  fecerat  specio- 

stm  prae  filiis  bominum,  etiam  homlnem  quem  Deuin  ^ 

anteomnia  protulerat,  aeternus  coxternum.  Impletus 

est  ergo  Propheta  gaudio  qaodam  inefl^blli ,  et  ailen- 

dens  quid  Deus  Paier  de  *  Filio  suo  homlni  revela- 

veril ,  qai  polnit  dicere  ista  et  ex  persona  Dei,  Pro" 

pierea  ,  Inquit ,  benedixit  te  Deu$  in  aternum.  Qaare  t 

Propter  gratiam.  Illa  enim  graiiaquopertinet?  Ad 

regnum  ceelorum.  Prlmumenim  Testamentum  terram 

pr6miserat :  et  aliud  prxmiuai  fuit  vel  promissio 

gab  Lege  posltorum,  aiiud  sub  Gratla  :  terra  Gbana- 

naeorum  Jiidacis  sub  Lege  positis,  regnum  coelorum 

Ghrlstiaiiis  sub  Gratia  positis.  ftaque  qiiod  pertinebat 

ad  eos  qui  sub  Lege  poslti  erant,  regnum,  terra  illa 

Iransfil ;  regnum  cdelorum  quod  perlinet  sub  Gratia 

pobllis,  non  iransit.  Propterea  hic ,  benedixit  te  Deu$, 

neri  ad  temjpus,  sed  in  estemum. 

9\  Non  defucrunt  qni  omnia  eliam  superiora  verba 
et  Prophetae  persona  accipi  mallent :  et  boe  quod 


m 

ikMiAW^ittue$mUtor  mem  Berhm  bbnum ,  tx 
Propheta  voluerint  fifielKgl,  veloli  dicente  hymnum. 
(Qaisquis  enim  dicit  hyninam  Deo,  eractat  cor  ejus 
verbum  bonam  :  qaomodo  qui  blaspheroat  in  Deani , 
eructal  cor  ejas  verbum  malum.)  Ut  er  rllAd  quod 
adjunetum  est,  Dico  ego  opera  mea  regi ,  signincare 
voluerit  summum  hominis  opos  non  esse,  ni^  Denm 
laudare.  liliusest  specie  sua  placere  tibi ,  ad  te  per- 
linel  eum  in  gratiarum  actione  laudare.  Opera  tua  si 
non  fuerint  laos  Dei,  Incipis  teipsum  amare;  ei  per- 
linebia  ad  illos  de  qnibus  dlcit  Apostohis  :  finml  enim 
Aomtnei  $eip$o$  amanu$  (II  Tim.  iii,  Sl),  IMspiice  libi, 
placeat  tibi  qui  te  fecii ;  quia  in  eo  tibi  dlSplfees  quod 
iD  te  ipsefeeisii.  Opus  ergo  tuum  sit  laus  Dei,  eraciet 
oor  luam  verbum  bonum.  Dic  ergo  opera  tua  regi  : 
quia  ui  diceres,  rex  fecit,  et  ipse  donavit  qnod  offer- 
ree.  Redde  illi  de  suo ,  ne  velis  accepta  parle  patri* 
monii  lui  ire  longius  el  prodigo  perdere  ^  in  inere- 
Irices,  et  porcos  pascere.  Hoc  recordamint  ex  Evan- 
gelio.  Sed  etiam  de  nobis  dictam  est :  Iforitiiis  erat^ 
et  remit;  perierat,  et  inventus  e$t  {Luc.  xv,  52). 

10.  Lingua  mea  calamu$  seribw ,  telociter  $cribenH$^ 
Non  defuerunt  qui  sic  inielligereni  PropheUm  ea  di- 
xisse  quae  scriberet,  el  ideo  linguam  suam  calamo 
scribae  comparasse.  Veioeiter  autem  $cribenti$  voluisse 
dicere,  ut  significaret  ea  se  scribere ,  quae  velociier 
ventura  eranl,  ut  velocitef  scribere,  velocla  scribere 
inteiiigatur,  id  est  scribere  non  urdatura.  Non  eniin 
Urdavit  Deus  exbibere  Christum.  Quam  dlo  evolu- 
lum  sentilur,  quod  peracium  agnoacitur!  Recordare 
generationes  ante  te ,  invenies  Adam  Unquam  he- 
sterno  die  factum.  lu  gesu  legimus  omuia  ab  ipso 
principio  :  ergo  velociter  facu  sonl.  Velociter  erii  el 
dies  judieii ;  praeveni  velociuiem  ipsius  t  velociter 
veniel,  velocius  tu  muUre.  Aderit  fades  Judicis,  sed 
vide  qiiid  dicii  Propheu  :  Profveniamus  faeiem  eju$  in 
CQnfe$$ione  {P$al.  xciv,  «).  Difu$a  e$t  grmiainta^ 
bii$  liiM,  proptereabenedixit  te  Deu$  in  9lemum. 

11.  [ver$.  4.]  Aedngere  gia^um  tumn  circa  femur^ 
poienti$$ime.  Giadium  tuum;  qold,  nlsl  verbum  tuum  ? 
lllo  gladio  stravit  inindcos ,  illo  gladio  divisit  Hlium  a 
patre,  flliam  a  matre ,  nurum  a  socru.  Leflmas  ha^ 
in  Evangelio :  Nonveni  paeem  mittere,  sed  gladiuni.  Et 
erunt  in  una  domo  quinque  divisi  adver$um  $e ,  duo 
adtter$u$  tre$,  et  ire$  adver$u$  duo$  emnt  diin$i :  id  esi, 
fiUtt$  adver$u$  patrem,fiiia  adverbue  matrem,  mrus 
adver$u$  socriim  $uam  {Mauh.  x,  54 ,  55,  et  Lut.  tii, 
51-55).  Divisio  baec  quo  gladio  fdcU  eit,  nisl  qttem 
Ghriblus  altulit  *  ?  Et  revera ,  fraires,  etfam  qboti* 
dianis  exemplis  vldemas  baec.  Placet  Juveiii  alicui 
Deo  servire,  displicet  pairit  divisi  sunt  adversos  se  : 
ille  proniittil  terrenam  haerediutem,  ille  ai^iil  ccefe- 
stem;  aliud  iste  pollicetar,  aliud  ille  eligit.  Noh  sibi 
putet  pater  facum  iiijuriam ;  Deus  solos  illl  ^rtfefer- 
lur  :  et  umen  iitigat  eum  lillo  volente  servire  Deo. 
Sed  foKior  est  ille  gladius  spiritualis  separans ,  quim 


}  sic  Mss.  At  Lov.|  quem  Deu$  ante  omma  proUuU" 
rat. 

'  sic  Mss.  Ai  apud  I  ov.  hic  deest  de  :  et  paulo  post>oift 
omitlilur. 


[  Plenque  Mss.,  tre  Umffitte  el  prodigere  tn  mer^triees. 
*  oinnes  Mss.,  quo  gladto  faeta  est^  Cliristm  attM  :  ne 
babenl,  nid  qum.    • 


m  ENARRATIO  IN 

eopulant  muim  carnalis.  FU  hoc  et  de  Otia  adversus 
mtireia,  muho  n^\s  el  de  pura  adversus  socrum. 
Nam  aliquaRdo  in  UBa  dpmo  uurus  ei  socrug  inve- 
niuniur  hsreiica  ei  catboHca.  Ei  ubi  fortiier  recipilur 
isie  gtodius ,  rebapiizaiiooem  non  iimemus.  Poluit 
dlvidi  filia  advevsus  roairem  siuim,  ei  non  poiesi  uu* 
rus  sdversus  seerum  suam* 

i%.  Factum  est  tiqc  feneraliier  eiiam  in  genere 
bumano,  divisus  esl  filius  adversus  pairem.  Fuimus 
I  mm  aliffHandu  filii  diaboli.  Adbuc  infldelibus  dieUun 
esi :  Ves  a  paire  diukolo  etlu  {Joan,  viii,  44).  E^ 
ouniis  infideliias  nostra,  unde,  nisi  a  paire  diabolo  ? 
NuH  ilie  ereando  paier,  sed  nos  illum  imiiando  filii  U 
Jain  modo  videtis  filium  adversus  pairem  divisum. 
\euiigladiiis  ilie;  renuniiai  diaboio  :  invenit  alium 
patrem,  iavenit  aliammairem.  Ille  ad  imiiationem  se 
IHvbens,  fenerabat  in  exiiium  :  parenies  duo  quos 
invenifliiis,  In  viiain  a-ierqam  generant.  Divisus  est 
fiiios  advertus  pairem.  Divisa  est  lllia  adversus  ma- 
trem  suam  :  plebs  illa  qu»  de  Juddeis  credidit,  divisa 
est  adveraus  &yiiagogam.  Divisa  esi  ei  nurus  adver- 
sussoerann  siiam:  plebs  de  Geuiibus  vepiens,  nurus 
diciiur ;  quia  sponsus  Cbrisius  fillus  Synagog».  Unde 
eiiim  natiis  esi  FiliMS  Dei  secundufi)  carnem  ?  Kx  illa 
Sjnagega.  illequi  di(nisii  pairem  ei  mairein»  etadhx- 
sii  uiori  su»,  ut  essent  duo  lo  carne  una  (  Gen.  lu 
S4) :  non  conjectura  nostra,  aed  ailestanie  Aposiolo, 
eidicenie  :  SMameiUnm  hoc  m9§mun  e$l ,  ego  autem 
rfifs  in  Ckriolo  M  tn  Eeclnia  {  Efkii.  v,  Z%  ).  Diuiisi( 
enim  pairem  quodammodo  :  non  omnino  dimisi^  velr 
uii  ad  se^arsiiQBem,  sed  ad  susceptionem  humanrc 
caniis.  Quomodo  dimisiif  Quia  cum  essei  in  f^rma 
Dei,  DOn  paplnam  arbiiraiusesi  esse  xqualis  Deo,  sed 
Bemeiipsmn  eiinanivit,  fnrmam  servi  acciplens  (PAi- 
lipp,  u,  6).  Qoomodo  dimisii  el  matrem?  Gcniem  Ju- 
daeorum,  Sjnagogam  illain  haercntem  veieritnis  sacra- 
menlis.  Ad  ipsam  figuram  perlinet  quod  aii,  Qm  eU 
mihi  mater,  anlfiii  fratm  {MaUh.  xii,  48)?  Ille  eniin 
inttts  dueehai,  itli  foris  siabant.  Videie  si  non  modo 
iia  soDi  JudJei.  Doeet  GbHslus  in  l&cclesia,  illi  foris 
stant.  SocrOs  ergo  qnid  esi?  Haler  sponst.  llaier 
sponsi  Doninl  nostri  Jesu  Christi,  Synagoga  est. 
Proinde  nurus  ejus  Eeelesia  ,  quaa  veniens  de  Gen- 
tibtts  non  consensit  in  circumcisionem  carnalem, 
divisa  eat  adversus  soerum  suam.  Aceingere  giatUum 
iwnn.  De  potentia  hi^jua  gladii  loqoebamur,  cum  isia 
uieer^Diis. 

13.  Acem§efe  §iaihm  mm ,  serfnonem  iuum : 

ctr^a  femrn-^  poienHaime^  dfca  (emur  babens  gladium. 

Quid  esl,  dfM  fenntr  t  quid  aignificai  de  feinore  ?  Gar- 

nem.  Unde  illud  eat :  Non  defieiei  pnneepi  de  Juda , 

Hdux  de  femenhte  e^t  (  GJn.  ilix,  10  ).  Nonne  et 

'        ipse  Abrahara,  cul  promissum  erai  semen  in  quo  be- 

nedicerenior  omnes  gentes,  quando  mlsit  servum 

I        suum  ad  quxrcndam  et  ducendam  uxurem  fitio  suo , 

I       rnide  veniret  iilud  semen  saneium  in  quo  benedice- 

!       reniur  omnes  genies ;  fide  tenens  in  iila  veiuti  humi- 

'  mlmeseateiitialiss.  omlitantvoces^iuferet/ilil. 


psALMini  xLrr,  50^ 

lltaie  semlnis  esse  magnitudinem  nominis  S  id  csi 
Filium  Dei  venturum  ex  Aliis  hominum  pe^  semen 
Abrahae,  fecii  ipsnm.  servuni  suum ,  quem  mitlebat, 
ita  sibi  jqrare?  Pone,  inqiiit,  nwnttm  tuam  »ub  femore 
meo,  et  sic  jura  [Gen.  xii.  3,  el  xxiv,  2,  5,  et  xxvi,  4). 
Quasi  di^crel,  Ppne  nianum  iuara  ad  altare ,  aul  ad 
Evangeiium,  aui  nc|  Propbciam,  aut  ad  aliquid  san- 
cium.  Sub  remore  inco,  inquii,  pone  manum  :  habefis 
fidiiciam,  nec  reverens  iurpjiudinem ,  sed  mtelligens^ 
veriiaiem.  Prop^erea,  Accingere  gladium  tuum  circd 
femur^  pQleniitsime,  Poteniissirae  eiiam  circa  femur  • 
qiiifi  qood  iufirmum  esi  Dei,  foriius  est  hominibntf 
(I  Cor.  I,  25).  Poleniiiiime. 

14.  [vere.  o.]  Specie  tua  et  pulchritudine  tud.  Jii- 
stiiiam  accipe,  qua  s^mper  es  speciosus  et  pulcher. 
Et  itUeude^  et  protpere  procede^  et  r^gna.  Nonne  vl- 
deinus?  Geriejam  faciqm  esi.  Al(endiieorbem  terra- 
ram  ;  iniendii,  prospere  prQcessii.eiregnat;  subditae 
aunt  omnes  gentes.  Qnid  erai  illud  videre  in  spiritu  ? 
Qiiod  nunce^t  expeririin  veriia^e.  Quando  dlcebanlur 
bxe,  nondum  iia  regnabat  Chrislus,  nondum  loten- 
derat,  nondum  processerai :  praetjicalMmlur ;  ex/)il)it^ 
sunt,  jam  ea  tenemus :  in  mulfis  rcddiiorem  habemus 
Deuffl,  in  paucia  debitorem.  intende ,  et  protpere  pro- 
eede^  ei  regna. 

iB.  Propter Mrtfatem,  H  man^uetuditten^t  etjustitiam. 
Beddiia  est  veritas,  quando  veriias  de  terra  orta  esr, 
et  jbsiiiia  de  ceelo  prospextt  (Psal.  lxxxiv,  12).  Prx. 
sentiitus  eat  Ghristus  exspeciaViop|  *  generis  bumani, 
ut  in  semine  Abrahse  benedicereniur  omnes  genles. 
Praedicaium  est  Evangeliom ;  veri^s  ^ si.  Quid  man- 
sneiodo?  Fassl  suni  mariyres,  et  inde  multum  pro- 
cessit,  et  promovit  per  omnes  genies  regnum  Dei  : 
quia  paiiebantur  martyres,  nec  deflciebant,  nec  resi- 
stebant;  dSeentes  omnia,  nihil  occultantes ;  parati  ad 
omnia,  nlhil  recusantes.  Magna  mansueiudo  1  Gorpus 
Ghrtsti  hoe  fecit,  in  capiie  suo  didicii.  jllc  prior  sic(it 
ovis  ad  occisionem  *  ductos  est,  et  sicui  agnus  coram 
londente  ae  non  apeniit  os  soum  {Im.  liii,  7) :  usque 
adeo  roansoetus,  ut  pendens  in  eruce  diccret,  Pater, 
ignoeee  iHi$f  §ma  neeeimU  fuid  faci^nt  {Luc.  xxiii,  54). 
Quid  propier  jusiitiam?  Yeniet  eiiam,  ui  judicet,  et 
retribuat  unicuiqoe  aecundum  opera  sua  {^otn.  ii,  6). 
Dixii  verltatem,  pertulit  Iniqultatem  ^  allaiurus  est 
sequiiatem.  Eidedueei  ie  mirakUiter  dexteru  lua.  Nos 
dexlera  ipsius,  ipse  dexiera  sua.  Itle  enim  Deus ,  nos 
homlnes.  Dextera  soa  deduetus  est,  (d  efi|  po^eniia 
sua.  Etenim  potentiam  quan  Pater  |ia)^j,  (|at)et  et 
ipse,  ei  immortaKlatem  Patris  habet  ei  ipse ;  divini- 
taiem  Pairis  habet,  aelernitalem  Pairis  habei,  viriuicin 
Patris  babei.  Dedueet  eum  mirabiiiler  ^exiera  ejus  . 
feciens  divina,  paiiens  humana^  maliiias  bominum 
Memens  bonitate  aoa.  Adhuc  deducitiir  ei  pbi  non  • 
dtfm  ^t,  et  dextera  ejus  dedueit  eum.  Hoc  enim  eiim 


^  sic  Mis.  Ai  Cdd.,  mmmiif. 

*  Sic  Uss.  Al  Edd.,  exspectatio, 

*  Edd.,  victmam.  uss.,  occimnem. 
^  Duo  Mss.,  vrotulU  mansuettt^itm^ 


gQ5  S.  AUGOSTINI 

dadl,  quod  ipse  donavit  MncUs  suis.  Deduut  te  m- 
rabi^terdexteratua.  ^ 

16.  f  vert.  6. 1  Sfl4^M«  tum  aeiM,  potenttinmm  : 
iFerba  cor  iransligenlia,  amorem  exciianiia.  Un.le  di- 
citurinCanlicia  caniconim :  Ouhi  vuluerata  chart- 
me  ego  ium  (Cant.  ii,  5.  e*  v,  8).  Oicit  enim  Tulnera- 
tam  se  es»e chariute,  id esl,  amare  se dirii .  asiiiare 
•e  dicit,  suspirare  sponso.  unde  accepil  sagrtlam 
Yerbi.  Sagitue  tuw  acuta,  potenttsiinuB  :  ei  transhgen- 
tes  ei  emcienles  :  acuta,  potentii»nuB.  Popult  iubte 
eadnit.  Qui  cecideruni?  Qui  percussi  sunl.  el  cecide- 
runi  Populos  videmiis  subdiios  Curislo,  cadentes  non 
videmus.  Expouil  ubi  cadunt :  in  eorde.  Ibi  sc  erige- 
bant  adversus  Clirisium,  ibi  caduni  anleChnsium. 
Blasphemabat  Saulus  Chrislum,  erecius  eral  : 
gupplicat  Christo,  cecidil,  proslralus  esl:occisus 
est  inimicus  Christi.  ut  vival  discipulus  Chnsii. 
0c  ccBlo  emissa  sagitla ,  corde  percussus  est 
Saulus,  noiidum  Paulus  ,  adhuc  Saulus,  adhiic 
erecius,  nondum  prostraius  :  accepil  sagiiiam, 
cecidit  in  corde.  Non  enim  quod  prosiralus  est  m 
facie,  ibi  cecidit  in  corde*;sed  ubi  ait:  i>omiii«, 
qM  tne  jubei  facere  {Aet.  ix,  6)?  M.kIo  ibas  ad  Chri- 
stianos  alligandos  ci  perducendos  ad  p<Bnam ;  ci  modo 
dicisChrisio  :  Qiiid  mejubei  [acnefO  sagiium  acu- 
Um,  potenlissimam,  qua  accepU  cecidil  Saulus  ut 
csset  Paulus !  Ui  illc,  iu  el  populi :  geiites  aUendiie, 
videte  subdius  Christo.  Ergo,  Populi  iub  le  cadent, 
in  corde  immicorum  regii :  hoc  est,  in  cordc  inimi. 
corum  tuorum.  Ipsum  enim  appellat  regem,  ipsuro 
novit  regem.  PopuU  iub  te  cadent,  m  corde  tntmwo* 
ri»m  regii.  luimici  eraiit :  acceperunt  sagiius  iuas, 
^ideruni  anie  te.  Ex  inimicis  amici  facli  «int :  ini- 
Diicimorlui  suni,  amici  vlvuni.  Hoc  cst,  Pro  Ais  qum 
cammutabtmtur.  Quserimus  intelllgere  verba  singula, 
wsus  singulos  :  iu  umen  quflerimus,  ut  deChrislo 
dici  nemo  dubitel.  Populi  iub  te  cadent,  in  eorde  mJ. 
witcoriim  regii. 

17.  [veri.  7.]  Sedei  tna,  Deui,  m  imcula  tOBCutarum. 
Quia  benedixit  le  Deus  in  aiernura ,  propicr  graliam 
diffusam  in  labiistuis.  Erat  auiem  scdesregnijudaici 
leiuporalis,  penincnsad  cos  qui  sub  Lege  erani,  non 
aa  cos  qui  sub  Gralia  crani:  vcnit  Ule  ut  llbcrarct 
^.  qui  Bub  Loge  er^nt,  et  sub  Gralia  consUlucrct. 
Sedei  ejui  in  lofcitte  «flJcu/orttm.Quare?  Qom  scdes 
illa  prima  rt  gni  lemvoralis  fuii.  Unde  nonc  scdcs  ia 
saecula  sieculorum?  Quia  Dei.  Sedatua,  Deui,  in  im^ 
ciiifl««cti/onim.  OaDtemitatis  divlnlus  •!  Nun  enim 
Dosset  Deus  sedem  haberc  icmporalem.  Sedee  tua, 
Deue  in  emcula  emculorum.  Virga  dhrectionii.  virga 
reanitui.  Dlrectionis  vli«a  est,  qua  dirigit  hommes. 
Curvi  erant,  distorli  crant  :  sibi  regnare  cupicbanl, 
se  amabant,  fiicu  sua  maia  diligebani ;  non  volunu- 
icm  suam  Deo  subdeban^  scd  wlunuicm  Dei  ad  suas 

1  «dd  voientif^ime  :  et  favet  Gwec.  LXX,  dwMite.  AIU- 
mti .  JSttSa  i^.  habe.Qi,  potenditima  :  slcque  l^ 
"^^  y^S^^e^ii  n>s^  iuieriireundi  ratione  miel- 


«M8S.  nic  nop  babent,  in  corde, 

i  OGtOM8S.|iitt1ft(K' 


EPISCOPl  5C4 

concupiscentlas  flectere  Tolebant.  Irascttur  cnlm  pce- 
calor  et  Iniqous  plerumque  Deo ,  qiiia  non  pluit ;  et 
non  volt  sibi  Deum  irasci,  quia  nnit.  El  ad  hoc  pro« 
pcmodum  sedent  quoildic  homin^,  ut  dispulcnt 
conira  Deoiii  :  lloc  faccre  «lebnii,  Imc  non  bciie  fccii. 
Tu  videlicet  vides  quid  racias,  illc  nescit?  Dislortus 
lu  es,  ille  recius  c<i.  Distonum  ad  rceiom  quauda 
conjungis?  rollineari  noii  potcsi.  Tanquam  si  In  pa- 
vimeiilo  aequali  ponas  llgnoni  corYiim ;  non  adjongi- 
tur,  non  cohx^rci,  non  coapuiur  patimcnlo  :  pavi- 
menlum  ubique  aequale  cst ;  scd  iliud  curvum  est, 
non  coaplator  xqualt.  Ergo  Dci  vohinlas  sqoalis  csl» 
tua  curva  est  :  propterea  iibi  curva  *  Tidctur  illa, 
quia  tu  illi  coaptari  non  poies  :  dirige  ad  illam  le,  ne 
illam  velis  ciirvare  ad  tc  * ;  qoia  non  poics,  brustra 
conaris  :  illa  semper  direcu  csu  Vis  illi  hsrerc? 
Corrigere.  Erit  virga  ipsius  qui  te  rcgii,  virga  dire- 
ctionis.  Inde  ei  rex  a  regendo  diclior.  Non  auicm 
regit  qui  non  corrigii.  Ad  hoc  csi  rex  nosler  recio- 
ruin  rex.  Quomodo  ct  saccrdos  a  sanctiflcando  nos, 
iU  et  rcx  a  rcgendo  nos  *.  Sed  qnid  ali  alio  hico  ? 
Cum  iatieto  eanetu»  erii^  el  eum  mo  imtocenle  innocen» 
erii,  et  cum  electo  electui  mi,  etcum  pereeno  pereenu» 
erii  (Pioi.  xvii,  1«,  47) :  non  qola  pcrvcrsos  Deiis, 
sed  quia  perverst  pcrvcrsum  com  poUnt.  PUcei  libi 
bonum,  bonus  est  Deus  :  displicet  Itbi,  qoasi  pravns 
est  Deus.  Curvus  cst  sd  te  Dcns,  tna  curvalura  facit 
hoc  :  nam  illius  rectttudo  semper  mancL  Audi  In  alio 
psalmo  :  Quam  bonui  Deui  lerael  rec^  cerde  { PiaL 

LXXll,  f  ) ! 

18.  [veri.  S.]  ytr^a  direcrionis,  atr^  regni  tui.  Dt- 
le^ttiti  Juititiam,  et  odiiti  imqfiMalem.  \\6t  vlrgam 
dirct  iionis,  Dilexiili  juititiam ,  el  odiiA  ^mqmtMimn. 
Accede  ad  isum  virgam,  sii  tibl  rex  Cbrlslns  :  regai 
ic  virga  isia,  ne  frangai  ie.  Virga  enlm  ferrea  esi  illa, 
Inflexibilis.  £t  quid  diclum  cst?  Reqee  eoi  in  «tr^a 
ferrea^  et  tanquam  vae  figtdi  conterei  eee  (Psa/.    ii , 
9).  Alios  regit,  alios  conteril  :  rcgil  spirtioalcs, 
conteritcarnales.  Ergo  accede  ad  isiam  virgam.  Quid 
in  ca  Ijmes?  HaBC  est  loU^virga  :  DilexUH  puHtiam^ 
et  odiiti  imquilatem.  Qoid  times?  Sed  forte  iniquus 
cras :  audis  enim  regem  iuiim ,  qoia  odii  iniqoiUtem, 
Cl  times.  Esl  qnod  faclas.  Qiiid  odit?  Iiiiquiiaiem  : 
numquid  ie?  Sed  In  lc  esi  iniquius?  Odii  illam  Deus  , 
oderis  ct  10  :  ul  unam  rem  ambo  odcriils.  Eris  efiini 
Deo  amicus,  si  odlsti  qood  odit.  Iia  et  amalns  quod 
amat.  Displiceat  in  teipso  libi  iniquiUs  lua ,  ei  placeai 
iibi  crealura  ipsius.  Homo  enim  ea  inlquus.  Duo  dixi 
nomina ;  duo  nomina,bomo  ei  iniquus  :  in  istis  duo- 
bus  nominibns  unum  est  naiurae,  alteriim  culpx; 
onum  tibi  Deus  fecii ,  alterum  iu  fecisii :  ama  quod 
Deus  fecit,  oderis  quod  iu  recisii ,  quia  et  ipse  hoc 
odit.  Vhic  qoomodo  jam  illi  incipias  conjuugi,  ctim 
odisti  quod  odit.  Peccatum  pimitunis  esi,  quia  virga 

*  Ain.  ei  pleriuue  Mss.,  prat».  ,  ,, 

*  Edd.,  Dirigere  ad  ifta,  tene  iUam.  Nom  n  iUam  wHe 
eurvare  ad  le.  Quo  loco  sequiinur  ites. 

*  plerique  Mss.,  socerdos  ad  sancttficanaoi  nos,  tta  ei 
rex  ad  regcndoi,  im. 

^  m  sex  prob$  i^U«  USS'  At  Kdd.t  luM* 


gOj.  ENARBATIO  IM 

direcUonis  est  viifa  regnlii«io». Sed  non  puniat  pec- 
caiom?  Se4  non  potesl.  Panienduni  e»i  peccatum  :  si 
puniendniB  non  esset,  nec  pcccntuin  esset.  PnPTenl 
i-num  :  uon  v»  ut  ipse  punial,  tu  piini.  Idco  enim 
adliac  ipse  parcit,  dilferi,  lenei  maniim,  arcum  inien- 
dit  hoc  e»t  minas «.  Clamarel  laniiim  feriluniro  se , 
si  TOllet  ferlreT  DUfert  ergo  maiiom  a  peccaiis  tuis  : 
in  noli  dUlerre.  Contcrie  te  ad  punienda  peccaU  lua, 
•uia  impuiiita  eese  peccato  non  portunt  Puniendom 
«rgo  erit,  aut  a  te ,  aot  ab  ipso  :  lu  agnosce,  ut  ilie 
WnoscaL  AUende  esemplura  in  i|lo  psalroo  pmniien- 
fe :  Averle  foefem  tmmai>eeeatUwuU(Pul.  l.  «)• 
Nmmiuid  dixit,  A  me?  Alio  enim  loco  aperle  dicil : 
Se  ««rlo»  fodem  ftwm  •  we  {P-l.  "".  9)-  E^K®  . 
iKrte  fMiem  teem  a  peceaH$  mOt :  nolo  Tidea»  pec- 
tau  mca.  Qoia  videre  Del,  animadveriere  esl.  Ideo 
ct  jwlex  qnod  ponil,  animadvertere  dicitor,  id  est , 
ammmn  ittoc  adveriere ;  inlendere  utique  ad  pmiieik. 
dam,  qirit  jodei  est.  Sic  est  et  judei  Deus.  Awrie 
fariem  iMm  «  fteea^  mm.  Tu  ab  ipsis  faciem  nok 
averlcre.  sl  vi»  ut  Deus  ab  ipsis  averuifaciem  suam. 
Yide  quomodo  boc  offcrt  Deo  in  ipso  psalroo  :  Faa- 
■w  mewn  ego,  Inquil,  agtmeo,  «I  i>eeeatm  mtum  anlt 
n*  en  ttmper  (Ptal.  l,  6).  Boc  non  vult  esse  anle 
Deuffl,  quod  vult  esse  antese.  Virga  ArMlioni»,  mga 
nam  tm.  Kemo  »iln  multom  de  miswlcordia  Del  blan- 
diatur;  virga  direciioni»  e»u  Numquid  dicimu» ,  non 
ets«  mhericordem  DenroT  Quid  roisericordiu»  eo. 
qui  parcit  ttntum  peccatoribu»,  eo  qui  in  omnibu» 
conversb  ad  »e  non  curat  prmtcrittT  Sic  eum  dilige 
roieericotdem,  ut  veli»  e»»e  veracem  :  iion  enim  mi- 
,erieoidiapole»tilliauferreio»tiliam,  neqoe  jusiitia 
niierieordiam.  tatw-im  qoamdiu  Ule  dilfert^i  lu  noli 
dUferre :  quoniam  virga  direciioiri»,  virga  regni  ipsius. 
I».  JNtestili  iMlHiam,  «I  o*»<i  ini^iiiloWm  :  pro- 
•Kr«B  vaxU  u,  Dmu ,  Dtut  iim».  Proplerea  owit  te, 
vt  dUigeres  jostiliam ,  et  odite»  iiiiquiutem.  Et  vide 
^oomodo  ail :  Propttrea  wmt  te,  Deut,  Deut  i»ut.  0 
ttDeos,  unxit  te  Deu»  tuu».  Deu»  ungiiur  a  Deo. 
Elemm  in  lalino  puttlnr  idem  easus  nominis  repeti- 
t»  :  in  grxeoautem  evidentissima  distinctio  est,  quia 
«inm  •emen  e»t  quod  coropellatur,  et  allerum  ab  eo 
qu  «ompeUat,  Vnait  te,  Deut.  0  tu  Deut,  uuxit  It 
Deut  tumt :  qoomodo  »1  diceret,  Pioplerea  unxit  le , 
•  ui  Dei»,  Deo»  tuu».Sio  accipiie,  sic  inttlligite,  sic  iu 
graeo  evidenri»rimmn  c»i.  Ergo  quis  esl  Deus  nncius 
a  DeoT  Dksant  iiobis  Jodaii.  Scripior»  istse  communes 
sont  Uiicto»  esl  Deo»  a  Deo :  oncium  audi».  arislum 
intellige.  Etenim  Chrislus  a  clirismaie  :  boc  nomen 
qnMl  appellator  Christos,  onctionisest.  Nec  in  aliquo 
nlibi  ungebaiitnr  rcges  et  sacerdote»,  nisi  in  iUo 
regno  ubi  Christu»  prophettbatur  et  ungebatur.  ct 
imde  ventormn  erat  Christi  nomen  :  nusquam  est 
aUbi  omniiio,  iu  noUa  genie,  Ui  nullo  regno.  Unau» 
est  crgo  Deus  a  Deo :  quo  oleo,  nisi  spiriiuali  ?  Oleum 
eoim  visibile  in  signo  est,  oleuro  invisibile  in  sacra- 
luento  est.  olemn  spiriluale  iiiiu»  est  «.  Unclus  est 

I  T»M  HM.  kae  ett  uibuitmr.  Kon  ctamarel,  etc 


PSiLHUIf  XLIV.  «M 

nobis  Det»,  et  roittiifl  est  nobift  :  et  Ipee  Deus,  ut 
aogeretur  »  homo  erat :  sed  iu  homo  erat,  ut  Deus 
ettiet ;  i(a  Deug  erat,  ut  homoesse  non  dedignaretur : 
verus  homo,  veros  Deus;  in  nullo  fallax«  lo  nullo 
falstts;  quia  ubique  verax,  ubique  veritas.  Deus  ergo 
homo,  et  ideo  unctus  Deus,  quia  homo  Deua » et  fa- 
CIU8  est  Chrisiua. 

20.  Uoc  figurabatur  in  eo  qliod  Jacob  lapidem  sibi 
adcaput  posuerat,  et  dormleral  (Geit.  ixviii,  11). 
Jacob  patriarcha  lapidem  sibi  ad  caput  posuerat; 
dormiens  autem  illo  lapide  ad  caput  posito,  vidit 
aperlis  ccslis  scalam  a  cobIo  in  terram,  et  Angeloa 
ascendentes  et  descendentes  :  hoc  viio  evigilavit , 
unxit  lapidem,etdiscessit.  In  illo  lapide  intellexit 
Chrisium ,  ideo  unxit.  Videte  ex  quo   pRBdicatur 
Chrislus.  Quid  sibi  vult  illa  unctio  lapidis,  prsseriim 
apud  Patriarcha8,qui  unum  Deum  colebantt  Pactum 
est  autem  in  figura,  et  discessum  est.  Non  enim  unxit 
lapidem,  et  venit  illuc  semper  adorare,  et  sacriflcia 
ibi  fiicere.  Expressum  est  my^terium,  non  inchoatum 
aacrilegium.  Et  videte  lapidem  :  Lapdm  qum  re- 
probtnerunt  mdifieanla^  Me  faem  ett  in  eapui  anguli 
(Psal.  cxvu,  22).  Ei  quia  caput  viri  Cbristus  ( 1  Cwo 
XI,  5),  proplerea  lapis  ad  capul.  Ailendiie  magnuni 
sacramenUim  :  lapis  Christus.  Lafndm  vnmm,  ait 
Peirus,  o*  /lOimfiiAiii  refnrobatum ,  a  Deo  auUm  eU- 
dmn  (l  Petra  ii,  4).  Et  lapis  ad  caput ,  quia  caput  viri 
Christus  (1  Cor.  xi,  5).  Ei  uncius  lapis  quia  a  chrismate 
dictus  estChristus.  Et  videntur  scalae,  revelante  Chrl- 
sto,  a  terra  in  coslum,  vel  a  coelo  in  lerram,  et  ascen- 
denies  et  desceudentes  Angeli  {Gen.  xxviii,  IS,  el 
Jaan.  i,  51).  Quid  hoc  sit,  melius  videbimus,  cum 
testimonium  evaugelicum  ab  ipso  Domino  oommemo- 
raverimus.  Nosiis  qoia  Jacob  ipse  est  krael.  Illi  enim 
cum  Angelo  lucunii  et  praevalenii,  et  benedicto  ab 
eo  cui  praevaluit,  nomen  muutum  est,  ut  appellare- 
tur  Israel  (C«i.  xxxw,  28) :  sicul  populus  Israel  pra- 
valttit  Chribto,  ut  crttcifigeret  eum :  et  uroen  in  hii 
qui  Chrisio  crediderunt,  ab  Ipso  cui  prxvalnit,  bene- 
dictus  est.  Sed  multi  iion  credideruiit,  Inde  daudica- 
tio  Jacob.  Beiiediclio  et  claudicaiio.  Benedictio  in 
his  qui  crediderunl  :  nam  posiea  novinius  ex  illo 
populo  multos  credidisse.  Claudicatlo  autem  iu  his 
qoi  non  credideruiit.  Ei  quia  plures  non  crediderant, 
et  pauci  crediderunt;  ideo  ut  fleret  claudicatio,  te- 
tigit  latitudinem  femoris  ejus.  Quid  est  latitudo  femo. 
ris  ejus?  Mullitudo  generis.  Videie  ergo  scalas  illas  • 
Doiniuus  quando  vidii  Nathanaelem  iii  Evangelio  ait : 
Ecee  vere  Israelita,  in  quo  dolut  non  e$t  {Joan.  i,  47). 
Sic  enim  diciiurde  ipso  Jacob,  Et  erat  Jaeob  nne  dolo 
haifiiant  in  domo  (G«i.  xxv,  27) :  hoc  reeolens  Do- 
minus  videns  Nathanaelem  sine  dolo  de  gente  ilia  et 
de  populo  lUo,  Eccevere,  inquil,  hraelita,  in  quo  do^ 
ku  non  e$t.  Appellavit  IsraeUum ,  ui  quo  dolus  iion 
esset,  propier  Jacob.  Ei  Ule  Nathanael,  Vnde  me 


emm  ett ;  oteum  spvritHate.  mtutett,  »W;J«'^'.ffl 
iSrUuaie  iniut  eu,  acldu.it  Isthffic  verba,  oteum  mm 


507 


S.  ADGUSTINl  BF18C0P1 


n08 


no$it  f  Et  DoftilQd«,  Cme$U9tt^  «r»of»  fid^Mtt: 
id  est,  cnm  es^es  In  illo  popolo  ««b  Lefje  eonstiiatos , 
qua»  carnali  umbra  illiim  populotn  protegebat,  ibi  te  ' 
vidi.  Qttid  est,  ibi  te  Yldi  ?  Ibi  tol  misertus  som.  Itle 
aiitcm  record:itfis  qiiod  fueral  etram  sirt)  arbore  flci 
iri  vcritaie,  admlhUus,  qnia  polabat  se  a  nemine  ti- 
sum  cum  ibi  esset,  cnnniclur  et  ditit :  Tu  m  FHiut 
Dei.tunrex  l$raeL  Qois  hoc  dixit?  Qtti  aodiefat 
quod  veros  essct  Israeiita,  et  dolus  in  iilo  oon  easet. 
Et  DonMiuis  :  Quh  dm  libU  Vidi  le  sub  arbore  fci  , 
er^diiU ;  majora  horum  Ofdeltu.  Loquilur  com  larael, 
com  Jacob«  cum  illo  qoi  sibi  lapidem  ad  caput  po- 
soerat.  Majora  kommwdebu»  Qu»  niajora?  Qoia  jam 
lapis  ille  ad  capnl  esi.  Amen  dico  vobi$ ,  videhUie  ob- 
fnm  apertum^  ei  Anqeloe  Dei  a$eendenle$  el  de$eendei$- 
U$  euper  Filium  komink  [Joan.  i,  4S-5i).  Angelt  Dei 
asccndant  et  descendantperacaias  illas,  fiat  hocin  Ec« 
clesia.  Angeli  Dei  anniiniiatores  soot  veritatis :  aacen- 
dant  et  videant,  In  principia  erat  Yerbum ,  et  Verbum 
erai  apud  Deum,  el  Deu$  arat  Verbunu  Dcscendant,  «1 
vldeani,  qiiia  Verbum  eato  factum  ul^  et  hakikmt  i» 
nobie  (Id.  i ,  44).  Aacendant ,  ot  erigant  magnoa : 
descendant,  ot  notriant  parvos.  \ide  asceqdentem 
Paolom  :  Si9$  mente  exee$dmu$tDeo*  Yide  deSceoden« 
tem  :  Siee  temperoAtee  wmM,  vohi»  ( II  €or.  v«  13). 
Vide  ascendeiitem  :  SapienAam  ioquinmr  inter  perfe^ 
eto$,  Vide  descendentem  :  Lac  vobie  potum  dedi ,  noii 
e$eam  { 1  Car.  ii,  6,  et  iii,  S).  Hbc  fil  in  Bcclesia  ; 
ascendunt  et  descendont  Angeli  Dei  soper  Fiiium 
hominis :  qoia  aorsom  est  Fiiius  homiuis,  ad  quem 
ascendunt  corde,  id  est  caput  ejua ;  et  deorsum  Fiiios 
hominia,  Id  est  eorpos  ^jus.  Membra  ejus  hlc  sunt , 
capot  sorsom  est :  aseenditur  ad  capot»  deseenditHr 
ad  membra.  Chnstos  ibi ,  Ghristoa  hie.  Nam  si  ibi 
tantom,  et  hic  non ;  nnde  vox  illa  :  Saui$ ,  Sauie  « 
quid  me  per$equeri$  (Act.  ix,  4)  ?  Quis  eiiim  iiii  in  coele 
iBOlesUis  Aiit?  Nemo,  nec  Judsi,  necSauIos,  nec  dia- 
Jtolus  tentator;  nenio  Ibt  moleatos  iiii  :  aed  sioot  ia 
compage  corporis  humani  pede  ealeato  luigua  ciamat. 

Si.  ^letM  fuititiamf  et  odi$U  iniquitaliem  :  pro- 
pterea  unxH  te ,  Deu$ ,  Deu$  tuu$.  Locoti  sumua  de 
oncto  Deo ,  hoc  eat  de  Gliristo.  Non  potuit  apertioa 
dici  nomen  Cbristi ,  quam  ot  diceretur  onctos  Deus. 
Qoomodo  «pectonii  forma  prm  filiie  kondMm ;  sic  un* 
ctos  ,  oleo  ex$uitatiom$  prm  parHdpibui  $uiu  Qui  eoim 
participes  ejus  ?  Filii  hominum  :  quoniam  et  Ipse  Fi« 
lius  hominis  partioeps  racius  est  mortalitatis  illoruiDi 
ot  fiiceret  eos  pariicipcs  immorulilaiis  su». 

92.  [ver$.  9 ,  40.]  Myrrka  et  fuita  et  eada  a  vea/f- 
menti$  tui$,  Odures  boiii  a  vesiimentis  tuis.  Vesti- 
menia  ejus  sunt  sancti  ejus,  electi  ejus ,  tota  Ecclesia 
ejus ,  quaiD  slbi  sicut  vesiem  exhibet,  sine  maciila  et 
roga  {Ephe$.  v,  27)  :  propter  macularo,  abiiieiisiii 
sanguino ;  propter  rugam ,  extendeiis  in  criice.  Inde 
Aonos  odor  qoi  signiflcator  nominalis  quibusdam  ann 
matis.  Aodi  Paulum  illum  minimum,  fiinbriam  de 
veslimento  qt^od  letigit  niulicr  in  fluxu  sanguinis ,  et 
sanau  est  {Mauh.  ix ,  20) ;  audi  illum  diceniem  : 
Christi  bontt$  odor  $wnu$  in  onnii  loco ,  $t  in  0$  ifui 


$aim  fnent^  $iinii$tpm  p$r$unt  (II  Ccr.  V *  45)-  Non  Ui* 
xlt,  BoBQS  oderin  ils  qoi  salii  fiunt,  et  malusodor  in 
iis  qui  pereunt;  scd ,  Quod  ad  nos  attinet,  bonu$  odor 
«MRitf ,  el  m  tif  qui  $alvi  fiunt^  et  in  0$  qui  pereunt.  Sal' 
vura  fieri  hominem  bonoodore  non  est  improbabile  nof 
que  ineredibile  :  perir^  autem  iiominem  bono  odore » 
quae  ratio  est  ?  tfagna  vis,  magoa  veritas :  etsi  capi  non 
potest,  iu  est.  Nam  ut  Mveritis  qiiia  diflicile  capiiur, 
statim  subjecit :  Stadhacqm  idoneutt  Quis  iqteili- 
gai  bomines  mori  bono  odorel  Tamen  aliquid  dicain, 
fratres.  Ecce  ipse  Paulus  prjcdicabat  £vai)gelium  \ 
multi  illum  amabant  praedicatorem  Evangolii,  inuli( 
illi  invidebant :  qui  iUum  amafaant ,  bono  odore  sal- 
vabantor ;  qui  illi  invidebant ,  bono  odore  peribanl* 
Ideo  et  pereuntibos  oon  maliis  odor ,  sed  boiius  odor. 
Meo  enim  magis  ilii  invidcbftnt ,  quia  tam  bona  iii  lilo 
gratia  praevalebat :  nemo  enim  invidet  misero.  Erat 
eifo  gloriosHS  in  pnedicatione  verbi  Dei ,  ei  viveas 
secuiidore  regolam  illlus  virge  directionls  :  ei  dilige- 
hant  eom  qoi  in  illo  dlligehaiit  Ghristom  ,  qoi  seque- 
bantur  bonom  odorera ;  diligebat  amicum  spoosi  sui 
ipsa  sponsa ,  quae  dieil  in  CaBlicis  canticorom,  Fo$t 
adarem  unqueniorum  tuonm  cmrrentue  {Cant.  i ,  2).  Illi 
aotem  qoaato  magis  eom  vldebant  m  gloria  proMlica- 
tionis  Evangeiii  el  iii  viu  inculpabili,  laiito  magis  in« 
vtdia  torquehantiir ,  el  occidebantur  bono  odore. 

25.  Mtfrrhu  et  futtd  et  cam  a  miiiiMtft  fiiti ,  e 
dcmibue  ebumei$y  $x  quOme  d$i$et$»$runt  te  fiUq^  regum* 
Bomos  eburneiis,  domoa  OMfBfs»  doroos  regales» 
quasvis  elige ;  delecuveront  inde  Christum  fiiiat  re- 
gom.  Vis  domos  eborneas  spiritualiler  aeeipero?  Ma- 
gnas  domos  i  el  magna  Ubetnacola  Dei ,  coi^  saii^ 
etorum  ,*  Ipsosque  reges  regentce  camem ,  sulijogantes 
slbl  lurbas  humanarum  affMtiomim ,  easligantes  eor- 
pus,  et  servituii  subjleientes,  aocipe  ;  quia  inde  dele- 
eUverunt  eum  flllae^regom*  Btenim  omnesaulmasquas 
illls  praedicaniibus  et  evafegelizanlihus  natae  snul ,  A- 
liae  regum  sunl :  et  Eoclesic  fiiiae^Apostahinim»  fili« 
regom  suni.  Ule  est  enim  Rex  regom  :  ilii  aulem  re* 
ges  de  quibus  dictum  est,  Sed$hiU$  $up$r  du$d$eim 
$ede$ ,  fudicante$  duodeeim  ttihu$  itnei  {Mmh.  xix , 
28).  Praedicaverunt  verboro  veritatis,  el  feniieraftl 
Bcclesias ,  non  sibi ,  sed  illl.  Ad  hoc  sieromenUMa 
pertliiet  quod  scriptiim  esl  in  Lege  :  Si  nmtmte  fuerii 
frater^  acdpiat  uau^rem  qu$  frat$r  $fu$ ,  «t  $u$elt$t  as» 
men  fratri  $uo  (Deut.  xxv,  6).  Acd pjali»ar«it  /ra|«r 
e}u$ ,  et  $u$citet  eemen ,  non  sibl ,  sed  firatri  $uo,  Dixil 
Christus ,  iHe  frattihue  mel$  {Matth.  xxvm  ,  iO).  Dixil 
In  psalmo ,  Narrabo  nom$n  tmum  ftanrikm  titaii  (Pm/. 
XXI,  23).  Mortuus  est  Ghrlsios,  resurrexil»  asceiidil , 
absenlavit  se  eorpore  :  suscepemnt  fratrea  ejus  uxo- 
rem  ejiis ,  praedleatione  Evangelii  generaiuri  filios  , 
non  per  seipsos ,  sed  per  fivangelium ,  propter  no- 
men  fratris.  In  Chri$to  $nim  J$$u^  iiiquil,  per  Saon- 
geUttth ,  ego  vo$  genui  (1  Cor.  iv ,  15).  liaqne  anacltan- 
tes  semen  fratri  suo,  qootquot  genueront,  non  Pao- 
lianos  aut  Petrianos ,  sed  Christianos  nominaveraiit. 
Yidete  si  non  Iste  sensus  vigilat  et  in  his  versibus. 
Com  euim  diceret ,  a  dondhue  ebumeH^  dlill  de  rega- 


m  ENAHRATH)  IN 

mm,  iiB|iiit  yvieMi^  lenfilMS^  <|iialia  suat  cordi 
imewaa  :  iobjecit,  Es  ^his  i«  deUeummn^  flkm 
Hpm ,  tii  AoJiore  ««o.  Ftto  quidero  rejfwii»  flliae  Apo- 
sloloram  tuorum  :  sed ,  in  k(M»T€  m ,  quia  seinen  illi 
scsciUfen»!  fralri  luo.  hlep  i|iso6  quos  susciuver^t 
frairi  sao  piauius ,  cum  rider^l  currere  ad  nomen 
suom»  exclamivil :  Numquui  Pnuki  cfucifixusmtfro 
wbiif  ftaid  enim  ait  Lex?  Et  liabeatnatDS  nomen 
defuncti  (a).  Defuncto  nascatur ,  defuncti  nomine  ap- 
pelletur.  Servil  hoc  legitimum  Paulus  :  volentes  ap« 
pellari  ex  nomine  soo,  revocal :  Num^nid  Pauiui  pro 
fckis  crudfixui  etit  \d  derunctum  aspidte  ,  Numquid 
Paulus  pro  vokis  crudllxui  e$t  t  £t  quid  ergo?  Quando 
illos  generasti »  quid  si  nomen  tuum  iilis  imposuisii? 
Non.  Ail  enim  :  Aitl  m  nomirm  Pauli  baptvuUi  e$U$ 
(1  Cor.  1 ,  15)  ?  Deiectaeeiunt  te  (Him  regum  in  honor$ 
tuo.  Tenete ,  servate  »  m  honore  tuo.  Hoc  est  iiabere 
vestem  nupiialem  ,  illius  lioBorem  ,  iliius  gloriam 
quaerere.  Intelligile  etiam  filias  regum ,  oiviiales  qua 
erediderunt  in  Christum,  el  a  regibus  condilae  sunl : 
el  a  domihui  ^umeis,  diviiibus,  superbis,  elatis. 
Fiiim  refum  deUctaoerunt  te  iu  honore  tuo  :  quia  non 
quaesieruiit  honorem  palrum  suorum ,  sed  quaesierunt 
bonorem  tuum.  Oslendalur  mihi  Romae  in  honore 
tanto  ^emplum  Bomoli ,  in  quanio  ibi  ostendo  memo- 
riam  PeirL  In  Pelro  quis  honoratur ,  nisi  ille  defun- 
cuis  pro  nobis?  Sumus  eiiim  Gbristiani,  non  Pe* 
Iriaiii.  Eui  nati  per  frairem  defuncli ,  tamen  cogno- 
mioali  noniine  defuncii.  Per  illum  nali ,  sed  iili  nali* 
Ecce  Roma ,  eccc  Carlbago,  ecce  aliae  et  ali;e  civi|ates 
lilis  regum  sunt;  et  delectaverunt  regem  suum  in 
honorc  ipsius ;  el  cs  omnibus  fil  una  qusedam  regiiia. 
24.  Quaie  eannen  nuptiale  i  Ecee  inter  caniica  hi- 
brikitis  plena ,  procedil  ei  ipsa  sponsa.  Sponsus  eriim 
veniebat ,  ipse  describebalur ,  in  illum  eral  omnis  in- 
tenlio  iiostra  :  procedat  et  isla.  Astitit  regina  a  dextrie 
luii.  Qux  a  sinistris ,  non  regina.  Slabil  enim  qua^.dan) 
el  a  sinislris ,  cui  dicetur  :  Yade  in  ignem  miernum. 
A  (iexlris  auiem  slabit,  cui  diceiur  :  Yenitet  benedicti 
Patrii  mei ,  perdpite  regnum  quod  vobii  paratum  est  ab 
imlio  mundi  (Matth.  xxv,  34,  4i).  Astitit  regina  a  dex' 
tni  tuii ,  in  veslt^u  deaurato ,  drcumamicta  varietale. 
Yesiitus  reginse  hujus  quis  est?  El  pretiosus  est,  el 
varius  esl  :  sacramenta  doctrinae  in  linguis  oronibus 
variis  * .  Alia  lingua  afra ,  alia  syra ,  alia  graeca ,  alia 
bebraea ,  albi  illa  ^t  illa :  faciuntistx  liiiguae  varielalem 
vestis  reginae  liuju^.  Quomodo  autem  omnis  varietas 
vesi^  in  uuitate  concordat,  sic  ei  omnes  linguoi  ad 
unam  fidem.  In  vesle  varietas  sit ,  scissura  iion  sil. 
Ecce  varietaiem  inielleximus  de  diversitate  lingua- 
rum  et  vc|lem  iiuelleximus  propter  uniiatem  :  iii  ipsa 
auleifi  varietjkte  aurum  quod  est  ?  Ipsa  sapientia.  Quuv 
Jibel  sit  varietas  lingiiarum,  unum  aurum  praqdicaiur : 
Don  diversum  aurum  ,  sed  varietas  de  auro.  Eamdcm 
quippe  sapienliam ,  eamdem  docirinam  et  discipli- 
nam  omnes  lingux  praedicant,  Yarietas  in  linguis,  au- 
rum  in  senlentiis. 


•  Wovem  Mss.,  varians. 

(o)  vfd.  II  hi3traet.;  cap.  i%  et  Ub.  QQ.  in  De«ter.,q.  4§, 


PSALMUII  ILIV.  119 

S5.  [vers.  II.]  AUoquitur  Propheu  reglntm  iskim 
(libenler  enimillicamal),  el  unumquemque  nosiruin  ; 
si  tamen  noverimus  4ibi  sumus,  ei  ad  iliud  corptis 
perlinere  conemur,  et  fide  et  spepcrtinearous  uniti  in 
membris  Cliristi.  Nos  enisn  ailoquitur  :  Audi^  ^lia^  et 
vide.  Alloquitur  eam  lanquam  unus  de  palribus,  quia  JK- 
liae  regum  sunt :  etsi  alloqualur  proplieta,  etsi  alloqua- 
tur  aposiolus,  lanquam  filiam  (sic  eniin  dicitnus,  Palres 
nostri  Prophetae,  paires  nostri  Aposloli :  si  nos  illos  iil 
pairesilli  nos  utfllios),  et  vox  una  paierna  alloqujlur 
unicam  iiliam.  Audi,  filia ,  et  vide.  Priiis  atidi,  posiea 
vide.  Ventum  est  enim  ad  no$  ciiin  Evaugelio,  elpraB- 
dicatum  esi  nobis  qood  iionduin  videmiis,  et  audiendo 
eredidimus ,  eredendo  videbimus  ;  sicut  dicil  ipse 
sponsus  apud  Propliclam  :  Populus  qnemnon  cognovi, 
eermit  mihi ;  in  ohauditu  auris  obedivit  mihi  {Psal. 
xvu,  45).  Quid  esl,  in  obauditu  aurisf  Quia  noii  vi- 
dit.  Yiderunt  Judsi ,  et  cruoifixerunt :  non  viderunt 
Gentes ,  et  crodiderunt.  Veniat  regina  de  Geinibus  iu 
▼estittt  deaurato  ,  clrcumamicui  varietate :  veniat  ex 
Gentibus,  veniat  circiimamicla  omnibus  linguis,  in 
anitate  sapientiae  ;  dicatur  ei ,  Audi  filia ,  el  vide.  Si 
non  audieris,  non  videbis.  Audi  iu  rouiides  cor  fide, 
fiicot  Apostoius  ait  in  Actibus  Aposlolorom  :  Fide 
musuUini  carda  eorum  (Act.  xv,  9).  Ad  lioc  eniin  audi- 
mns  quod  credamiis ,  anteqoam  videamus ,  ul  cre- 
dendo  cor  mundemus,  uiide  videre  possimus.  Audi, 
ut  credas ,  munda  cor  fide.  Et  com  cor  mundavero , 
quid  videbo?  Beati  mundo  corde ,  quia  ipsi  Deum  vi- 
debunt  (Matth.  v ,  8).  Audi ,  /f/ta,  et  vide ;  et  inciina 
aurem  tuam.  Parum  est  audi,  humiiiier  audi :  Inclina 
aurem  iuam.  Et  obiiviicere  populum  tuum  et  domum 
pairii  tui.  Erai  populus  quldam ,  el  don^us  patiis 
quaedam,  iii  qua  nata  es  ^  populus  Babyloniae,  liabeiis 
regem  diaboium.  Undeciunque  venerMnl  Genies ,  a 
palre  dlabolo  venerunt :  scd  pairi  di^bulo  renuutia- 
verunl.  Obiivieeere  populum  tuum  et  dpmum  patris  tui. 
Foedam  te  ille  genuil ,  oum  peccairicem  fecit :  pul- 
chram  le  iste  regenerat  qui  jiisiificat  impiam.  Oblivi- 
eeere  populum  luum ,  et  domum  patris  tui. 

%d.  [vere.  i%  45.]  Qiioiiiaiii  eoncupivit  rex  ipeciem 
tuam.  Quam  speclem ,  nisi  quam  ipse  fecil?  Concupi" 
vit  ipeciem.  Cnjus  speciem  ?  Peccalricis ,  iniquap,  im- 
piae ,  qualis  erat  apud  patrem  diabolum  ,  et  apud 
populum  suum?  Non,  sed  de  qua  dicitur  :  Quw  est 
iita  qumaicmidit  deaibata  (Cant.  vni\  5)?  Antea  ergo 
non  erat  alba ,  postea  dealbata.  Quia  si  fuerint  pec 
cata  veslra  6icut  phoenicium ,  tanquam  nivem  deal- 
babo  (/fd.  1, 18).  Concupivit  rex  epeciem  tuam.  Quis 
rex?  Qutd  ipio  eit  Dominue  ^  Deus  tuus.  Jam  vide  si 
nou  debes  dimiltere  patrem  luum  illmn ,  et  populum 
tuum  illum,  et  venire  ad  regem  istum ,  Deum  tuum  : 
Deus  luus  esl ,  rex  lups  esl.  Rex  luus ,  el  ipse  cst 
sponsus  tuus.  Regi  nubis  Deo,  ab  illo  dotau ,  ab  illo 
decorata ,  ab  illo  redempta  i  ab  illo  sanaia.  Qqidquid 
habcs  uiide  ilU  placeas,  ab  illo  habes. 

t7.  El  adorabunt  eum  fiUm  Tipri  in  muneribus.  Ipsiim 


I  Melior^  notae  Mss.,  Quia  ipte  eU  veui  tum 
voce,  Dommui. 


gmis69 


5il 

regem  tutim  Deum  luum  adorabunt  fUiw  Tyri  in  mu» 
neribm,  Filim  Tyri^  flliie  Geniium  :  a  parle  ad  totum. 
Tyrus  yicina  huic  terrae  ubi  prophetia  eral,  signiflca* 
bat  Geiites  credituras  Chrislo.  Inde  erat  illa  Chana« 
naRa,  qu«  primo  canis  est  appellata,  Nam  ut  noveri- 
tis  quia  inde  crat,  Evnngelium  sic  loquitur :  Seceitit 
in  futrte$  Tyri  et  Sidonit ,  et  ecee  mulier  Chananad  de 
finibut  iltii  egrtua  clamabat,  et  extera  quae  ibi  nar- 
ranlur.  Quae  primo  canis  erat  apud  pairem  snum  et 
in  populo  suo,  claniandoet  veniendo  ad  istum  regem , 
decor»  facta  credendo  in  illum  ^  quld  meruit  au« 
dtre  ?  0  muUer,  magna  ett  fidet  tua  {Matth,  xv,  21  -28). 
Concupivit  rex  tpeciem  tuam.  Et  adorabunt  eum  fiUte 
Tyri  inmitneribut.  Quibus  muneribus?  Sic  ad  se  vult 
veniri  rex  i&te ,  et  thesauros  suos  impleri  vult :  et 
ipse  donavlt  unde  Impleantur,  et  a  vobis  impleantar*. 
Yeniant,  inquit,  adorent  eum  in  muneribus.  Qiiid  est, 
Ia  muneribus  ?  Nolite  vobit  eondere  thetaurot  in  terra^ 
ubi  tinea  et  rubigo  exterminat ,  et  ubi  furet  effodmnt  et 
furantur :  ted  thetawrizat^  vobii  thetaurot  in  emlo ,  uH 
neque  fur  neque  tinea  corrumjnt,  Ubi  enim  fuerit  the^ 
taurut  tuut ,  illic  erit  et  cor  tuum  {Jd.  vi,  19-21).  Ye- 
nite  cum  muneribus  :  Date  eleemotynat ,  et  omnia 
munda  tunt  vobit  {Lmc,  xi  ,  41).  Veuite  cum  muneri* 
bus  ad  eum  qui  dicit :  Mitericordiam  volo  magit  guam 
tacrificium  {Otee    vi,  6 ,  €/  Matth.  ix ,  13).  Ad  illud 
templum  qnod  erat  ante  umbra  Tuturi ,  veniebatur 
cum  tauris  et  arietibus,  cum  bircis,  cum  diversis 
quibusque  animalibus  aptis  ad  sacrificium  ,  ut  in  illo 
sanguine  allud  fleret,  aliud  signiflcaretur.  Modo  jam 
ipse  sanguls ,  quem  flgurabant  illa  omnia,  venit :  ve* 
nlt  Rex  ipse,  et  ipse  munera  vult.  Quae  munera? 
Eleemosynas.  Ipse  est  enim  judicalurus ,  et  ipse  mu- 
nera  impuiabit  quibusdam  *.  Veni^e,  inquit,  benedieti 
Patrit  meiy  percipite  regnum  quod  vobit  paratum  ut  ab 
initio  mundi.  Quare  ?  Esurivi,  et  deditlit  miid  mandu^ 
care ;  itisot ,  et  dedittit  mihi  bibere;  nudut  /m,  et  vetti* 
ttitme;  hotpet^et  adduaittis  me;  infirmut  et  in  car- 
cere^  et  vititattit  me.  Hsec  sunt  munera  In  quibus 
adorant  flliae  Tyri  regem  :  quia  cum  dicerent,  Quando 
te  vidimut  f  ille  qui  et  sursum  est  et  deorsnm ,  pro« 
pter  ascendentes  et  descendentes,  6'iim  uiti,  Inquit ,  es 
ndnimit  meit  feciitit,  mihi  fecittit  {Matth,  xxv,  34-40). 
28  Adorabunt  eum  fUiw  Tyri  in  ntuneribut.  Et  quae 
fiunl  flliae  Tyri ,  et  quoinodo  adorabunt  eum  in  mu« 
neribus ,  plunius  illud  voluil  dicere  :  Vultum  tuum 
deprecabuntur  divites  piebii.  Hai  flli:e  Tyri  adorantes 
in  muueribus,  divites  sunt  plebis,  qiios  ille  alloquilur 
amicus  sponsi  :  Profcipe  dimtibut  hujut  mundi^  non 
tuperbe  tapere^  neque  tperare  inincerto  divitiarum;  ted 
in  Deo  vivo ,  qui  prttttat  nobit  omnia  abundanler  ad 
fruendum  :  divitet  sint  m  operibut  bonitf  facite  tribuant^ 
commnnicenl.  Adorent  in  muneribus ;  sed  non  per- 


^  M88.  nullo  fere  excepto,  Quia  primo  eanit  erat  apud 
patrem  ^iuuni^  std  cUmwxujio  et  veniendo  ad  istum  regem  de' 
coram  facientinn,  et  credendo  in  iltumt  elc. 

*  rlorique  mss.,  et  vobit  implentur.  Duo,  et  notnt  impien- 
tur. 

*  Uss.,  Et  ipta  nrnera  imputabU  qvibutdam.  Et  ex  iis- 
dem  Mss.  duo :  imputabU  qumt  dicU,  vernU^  mquUj  bene* 
(Uclifelc 


S.  AUGUSTINI  EPiSGOPI  5|f 

dunt :  securi  ponant  ubi  semper  InveDiaiit.  Theoau* 
rixent  mbi  fundamentum  bonnm  in  futurum ,  ut  appie^ 
hendant  veram  vUam  (l  Tim.  vi ,  17-19),  Adorando 
In  muncribus,  vuUum  tuum  deprecakuntwr.  Ad  Ecde- 
siam  enim  coneurrunt ,  et  ibl  eleemosynas  feeiunt. 
Ne  extra  flant,  id  est,  ne  exira  positi  fitnt ,  in  Eccle* 
sia  faciant.  Yultus  enim  sponsae  bujus  et  regina 
proderit  facientibus.  Propterea  illi  qui  res  suas  veu- 
debant,  vultum  regins  hujus  deprecantes  in  muiieri 
bus  veniebant ;  et  ea  quae  poriabant,  ad  pedes  Apo« 
stolorum  ponebant(Acl.  iv,  34).  Fervebat  dilectio  iii 
Ecclesia ,  vultus  erat  reginae  Ecclesia ,  vultus  eral 
reginae  obsequium  flliarum  Tyri,  id  est,  divitum 
adorantium  in  muneribus.  Yultum  tuum  deprecabun^ 
tur  divitet  plebit.  Et  qui  deprecabuntur  vultum,  et 
cujus  vultum  deprecabuntur ,  omnes  una  sponsa, 
omnes  una  regina,  mater  et  filii  simul  lotum  ad 
Chrisium  pertinens,  ad  eaput  pertinens. 

29.  Sed  quia  flunt  ista  opera  et  istae  eleemosyuae  ad 
Jactantiam  hominum,inde  dicit  ipse  Dominus :  Caveie 
facereiuttitUmi  vettramcoram  homimbut  ut  mdeamini 
ab  eit  {Matth.  vi,  1).  Quomodo  antem  et  publice  de- 
bent  fieri  propier  vultuni  sponsae,  ait :  Lueeant  opera 
vettracoram  hominibut,ut  videant  bona  faeta  vettra^ 
etglorifUent  Patrem  vettrum  quiin  cceUt  ett  {Id.  t, 
16) :  non  ut  gloriam  vestram  quaeratis  in  operibos 
bonis  quae  publice  facitis,  sed  ut  gloriani  Dei.  Et 
quis  novit,  iiiquit ,  utrum  gloriam  Dei  quaero,  an 
gloriam  meam?  Quia  do  pauperi ,  videor :  quo  animo 
dem,  quls  videt?  SiifHciat  tibi  qui  videt;  ille  videt 
qui  retribuet.  Intus  amat  qui  intus  videt  :  iniut 
amat,  intus  ametur  qui  interiorem  facit  et  ipsam 
pulchritttduiem.  Noll  quasl  oculis  exterioribus  de- 
lectari.quiavideris,  etquia  laudaris ;  attende  quid  hie 
sequatur  :  Omnit  ghria  ejut  fiUte  regit  intrinMecui» 
Exirinsecus  non  soluin  vesiisest  aurea  et  varia ,  sed 
intus  pulcbram  novit,  qui  speciem  ejus  amavit.  Qu» 
sunt  inleriora  pulchritudiuis?  Gonscientiae.  Ibl  videt 
Christus,  ibi  amat  Chrisius ,  ibt  alioquitur  Christus  , 
ibi  punit  Christus,  ibi  coroiiat  Ghristus.  Sit  er.o 
elecmosyna  tua  in  occulto;  quia  omnts  gloria  ejus 
filim  regis  inlrintecut.  In  fimbriit  aurdt,  circumamicta 
varietate.  Pulchritudo  Intrinsecus  :  in  fiinbriis  autem 
aureis  varietas  lingtiarum ,  doctrinae  decua.  Ista 
qui<)  prosunt,  si  non  sit pulcliritudo  illa  intrinsecus? 

30.  Afferentur  regi  virginet  post  eam.  Yere  factum 
ebt.  Credidit  Ecclesia  ,  facta  est  Ecclesia  per  onines 
gentes.  Modo  quemadmodum  concupiscunt  virigines 
placere  iili  regi?  Unde  iiicitantur?  Quia  praecessit 
Ecclesia.  Afferentur  regi  virginet  pott  eam :  proximte 
ejut  afferentur  libi.  Non  enim  qoae  afleruntur  alienae 
sunt,  sed  proximap  ejus ,  ad  eam  pertinentes.  Et  qaia 
dixit,  regi;  ad  euro  conversus  dixity  libi:  proaimm 
ejut  afferentur  tibi. 

31 .  {vert.  \  6.]  Afferentur  in  IwtUia  et  extultatione^  ad- 
ducenturin  templum  regit.  Templum  regis  ipsa  Eccle- 
sia,  intnit  in  lemplutn  ipsa  Ecclesia.  Unde  construitur 
templum?  De  hoininibusqui  intrani  in  templum.  Lapidc9 
vivi  qui  suut,  oisi  &leles  Uei  ?  AMueemw  in  ietnpkkm 


w^i 


ENARRATIO  IN 


tegis,  Siint  enim  Tirgines  exlra  templiim  regis,  bnrre- 
tiCcT  sancdmoniales  :  suiit  qtiidem  virgiiies,  sed  quid 
proderit  eis  nisi  adducantur  in  templum  regis  ?  Tem* 
plnm  regis  in  unitate  est :  templum  regis  non  est 
ruinnsum,  non  discissnm ,  non  diYisum.  Junctura 
bpidum  vitentium  chariias  est.  Adduceniur  in  tem- 
plum  regU, 

32.  [vert,  17.1  ^^  patribus  tnit  nati  xunt  tibifiiU. 
Nihil  evidentius.  Atienditejam  ip^um  templuin  re- 
gis,  quia  inde  loquiliir  propter  unitatem  diffnsam  toto 
orbe  tcrrarum  :  quia  illae  quse  virgiiies  esse  Tolue- 
nint,  iiisi  adducantur  in  templum  regis,  sponso  pla- 
cere  non  possunt.  Pro  patribu»  tuii  nati  tuni  tibi  /i/ft. 
Gennerttnt  te  Aposioli  :  ipsi  missi  siinl ,  ipsi  prxdi- 
caTerunl,  ipsi  patres.  Sed  numquid  nobiscum  corpo- 
niiter  semper  esse  potuerunt?  Etsi  unus  ipsorum 
dixil :  Cupio  distotvi .  $t  e$se  eum'Chri»to  muUo  magii 
optimum  e»t ;  mancre  in  carne  nece»»arium  propter  vo» 
{Philipp.  1, 23,  2i).  Dixit  boc  quidem  ,  sed  quamdiu 
hic  manere  potult  ?  Numquid  nsqne  ad  hoc  teiiipus  ? 
natnqnid  usqiie  in  posterum  ?  Ergo  illorum  abscessu 
deserta  est  Ecciesia?  Absit.  Pro  patribn»  tui»  nati  sunt 
tibifilH.  Quid  est,  Pro  patribu»  lui»  nati»unt  tibi  fiUi  f 
Paires  missi  sunt  Apostoii ,  pro  Aposiolis  filii  nati 
sunt  tibi ,  constituti  sunt  episcopi.  Hodie  enim  epi* 
scopi,  qui  sunt  per  tolum  mundum  ,  unde  nati  suni? 
Ipsa  Ecclesia  patres  illos  appellat ,  ipsa  illos  gennit , 
et  ipsaillos  constituit  in  sedibus  patrum.  Non  ergo  te 
puies  desertam ,  quia  non  vides  Petrum ,  qnia  non 
Tides  Paulum,  quia  non  vides  illos  per  quos  nala  es  : 
de  prole  tua  tibi  crevit  paternilas.  Pro  patribn»  tw» 
nati  »inU  tibi  fitn :  eon»titue»  eo»  prindpe»  »uper  omnem 
terram.  Vide  templom  regis  quam  late  dilTusum  ost : 
ut  noverint  virgines  quae  non  adducuntur  in  lemplum 
rcgis,  non  se  ad  istas  nuptias  pertinere.  Pro  patribn» 
Uu»  nati  »uni  tiki  filH :  eon»titue»  eo»  prineipe»  »uper 
omnem  terram.  H»c  est  caiholica  Ecciesia  :  iilii  ejiis 
Gonsiituti  sunt  principes  super  omnem  terrnm  ,  filii 
ejns  conslitoti  snnt  pro  patribus.  Agnoscant  qui  pr»- 
cisi  sunt ,  veniani  ad  uniiatem ,  adducantnr  in  tem- 
plnm  regis.  Templum  suum  Deus  ubique  collocavit , 
fandamenta  Prophetarum  et  Apostolorum  ubique  fir- 
marit.  Filios  genuit  Ecclesia,  constiluit  eos  pro 
patribus  ftois  principes  super  omnem  terram. 

53.  [ver».  18.]  Memore»  crnnt  nomini»  tui  in  omm 
generoHone  et  generatione»  Propterea  j^opuU  confitebun^ 
tur  Hbi,  Quid  ergo  prodest  confiteri,  et  extra  templnm 
confiteri?  Quid  prodcsi  precari,  et  in  inonte  noii  pre- 
cnri  ?  Yoee  mea^  inquit,  ad  Dominum  clamavi^  et  exau» 
iivit  me  de  tnonte  »aneio  tuo  (Pm/.  iii,  5).  De  quo 
inonte?  De  quo  dictum  est :  Non  pote»t  civita»  ab»condi 
iupra  montem  eon»tituta  {Matth.  v,  14).  De  qiio  monte? 
Qiicm  vidit  Daniel  ex  parvo  lapidc  crevisse,  oi  fre- 
gisse  omnia  regna  terraruni,  et  implevisse  omnom 
faciem  terr.'»  (Dan,  ii,  35).  Ibi  adorei  qui  vui(  occi- 
pere,  ibi  pctat  qni  vult  exaiidiri,  ibi  confitratur  qui 
vult  sibi  ignosci.  Propterea  populi  eonfitcbuntur  tibi  in 
eetemum^  et  in  ewculum  »a:culi.  Quia  et  in  illa  vita 
letemanoDerit  jam  quidem  gcmiius  peccatorum,  m\ 


PSALNUN  XLV.  SU 

tamen  in  divinis  lauilibtis  snpemnB  illius  ac  porpeiUt^e 
civitatis  non  deoril  senipitrrna  confessio  tantae  feliei» 
iatis.  Ipsi  enim  ci\it:ili,  cui  alius  psalmiis  caniat, 
Glorio»a  dicta  »unt  de  te,  civita»  Dei  (P»al.  Lxxxvi,  5) ; 
ipsisponsxChristiJpsi  regiii»  flli»  regis,  eloonjugi 
regis;  quia  principes  ejus  sunt  memores  nominisejufl 
in  oniiii  generatione  et  generalione,  id  esi,  qnamdiu 
iranseat  hoc  sscnliim,  qiiod  multis  goneratinnilius 
agitur,  gorentes  pro  illa  charitalis  cunim,  ut  do  isio 
saeciiio  liberata  in  seternum  [>eo  conregnet;  propUT 
hoc  eidem  ipsi  confitebtmlur.  populi  in  a*teriium, 
oonspicuis  et  manifestis  illic  cordibns  omnium  porfect^ 
eliaritaie  luminosis,  utse  universam  plenissime  no^e 
rit,  qua;  hic  in  mnilis  suis  partibns  occulta  sibi  est. 
Unde  admonemur  ab  Apostolo  niliil  ante  iempus  ju« 
dicare,  donec  veniat  Dominns,  et  iiluminot  absoon 
dita  tenebrarum,  et  maiiifestetcogiUitiones  cordis,  et 
•it  laus  unicuiqiie  a  Deo  (I  Cor,  iv,  5).  Ipsa  enim 
sancta  civitas  sibi  qiiodammodo  confitebiiur,  cnm 
populi  ejus  quibus  Gonsba,  ipsi  civiiaii  oonfitebiintur 
in  aeiernuin ;  ut  ex  nulia  parte  se  lateai,  nullo  in  se 
e^isieiite  cujus  aliquid  laieai. 

IN  PSALMUM  XLV 
ENAARATIO. 

SBRMO  AD  PLBBBM. 

f*  [vers.*  i.]  Jam  Charitati  Vesirae  qnaedam  sicul 
noiissima  loquimiir,  in  quibus  immorari  non  debemus : 
quia  ea  quae  sciiis,  breviter  comroemorari  debent. 
Filios  Gore  nos  esse  intelligamus.  Commemom  enim 
vos  scientes,  Gore  interpretari  Galviiium ;  Dominum* 
que  nostrum,  qnoniam  in  Galviriae  loco  crucifixui 
est ',  adduxisse  sibi  muiios,  tanqnam  illud  granum, 
qood  nisi  moriiflcatum  esset,  solum  remanerei  {Joan. 
xu,  34);  et  eos  qui  adducti  suni,  appellaios  filios 
Gore  :  boc  in  mysterio.  Ga;ieram  fuerunt  nescio  qui 
lilii  Gore  ilio  tempore,  quando  ista  caniabantur  (I  Par. 
xxYi,  1) :  sed  spiritus  nos  viviflcare  debei,  non  li(- 
iera  velare  (a)  (U  Cor.  in,  6).  Nos  ergo  hic  intelliga- 
mus,  et  videte  si  ea  qiiae  sequuntur,  id  esi,  quae  liahei 
psalmi  ipsius  coniextus,  congruunt  nobis  :  et  inveni- 
mus  hic  nns,  si  iaiiien  inhaereamus  membris  ejns, 
cujus  corporis  capui  in  ccelo  est,  ex  illa  passione 
ascendens,  ut  eos  qui  in  humililate  jacebam,  secnm 
in  ubertate  adducat,  fruclum  ferentos  in  loleraniia. 
Diciiim  est  aotem  :  In  finem  pro  fitii»  Core^  pro  occul- 
Ifs,  Ptalmu».  Occulluin  csi  ergo;  sed  ilie  ips4!  qni  in 
Galvanae  ioco  cmcifixus  cst,  nostts  qoia  velum  disci- 
dit,  uttempli  secreta  patesceront  {Matthm  xxvn,  51). 
Proinde  quia  crax  Domini  nostri  clavis  fuit.  qna 
clausa  aperireniur ;  credamus  adfutnmm  eum  nobis, 
ut  iNta  ocrnlla  revelentnr.  /it  finem  qnod  habet,  sein* 
per  Gliristum  intelligere  deltemiis.  Pini»  enim  Lcgii 
Chri»tu»f  adju»titiam  omni  credenti  {Rom.  x,  4  ).  Finis 
autem  dicitur,  non  qiiia  coiisumit.  sed  quia  perficit. 

1  ita  Mss.  Al  Edd.,  immimnque  nostrum  signifiaare,  qut 
tn  calvarim  loeo  crudfixu»  adduxU  muUm, 
(a)  Mrte,  necare. 


8IS 


$.  ACCUSTLM  Ef  ISGOn 


8tl 


Nam  et  fiiiiloni  dboin  dicimus  qoi  mandaeabatar,  et 
fiiiium.  iimicaiD  qmx  tcieliauir :  iliod  ad  consmiH 
ptiOBem»  iioc  ad  perfeciionem.  Qiiia  ergo  ultra  qao 
tendamus  i^oo  lialiemui,  com  ad  Cbri&lom  perreoe* 
rimua,  ipse  corsus  nostri  finis  dicitur.  Ncc  puiare  de- 
«M^piui,  quia  cum  ad  ilium  pervenerimus,  aliquid  am« 
plius  debemus  niii  ul  et  ad  Patrein  perveiiiaiiius.  Hoc 
enim  puiavit  ei  PliiJippus,  cum  ei  dixit :  Domifie^ 
ottende  nobii  Pairem^  el  suficH  nobie.  Cum  dicit ,  iuf- 
fidi  nobist  fin<>m  quxrit  saiietaiis  et  perfectionis.  £l 
ill(%  i4imo,  ioqiiit,  Umpore  vobiMCum  sum,  et  non  eogno- 
mtii  me  ?  Pfulippe,  quividet  me,  wdel  el  Palrem  (/oon. 
XIV,  8, 9).  In  illo  ergo  lial^emus  Patrem,  quia  ipse  in 
Patre,  et  Paler  in  ipso»  et  ipse  et  Paier  unum  suot 
{Id.  I,  30). 

2.  [vers.  %.]  Quid  igitur  hic  admonet  qoi  canUt, 
ubi  vocem  nostram  agnoscere  dcbemus,  si  tamen 
bujus  vods  aflectum  babemus  ?  Deu$  tu>sier  refugium 
et  virius,  Sunt  quxdam  refugia  ubi  non  est  virius,  quo 
quisque  cum  fugerit,  magis  infirmatur  quaro  confir- 
metur.  Gonfugis,  verbi  graiia,  ad  aliquem  in  sxculo 
mngnum,  ul  facias  libi  polentem  amicum;  refugium 
tijji  videiur.  Tanla  tamen  biyus  ssculi  incerta  suut, 
ot  i(a  poientun^  F^^^f  qyoiidianx  crebrescunt,  ut 
cum  ad  (ale  refugium  perveneris,  plus  ibi  limere 
incipias.  Anlea  enim  caus^  lux  tantum  limebas;  cum 
vero  ad  talem  refugeris,  et  de  illo  tibi  timebis.  Multi 
eiiim  cum  ad  taVa  rcfugta  confugissent,  cadentibus 
iUis  ad  quos  cunfiigerant,  el  apsi  quxsiti  sunt :  quus 
neo^o  qu:rTerct,  S|i  non  ad  taJia  c^onfugjssent.  Non  est 
xcfngimii  ^asiram  tale,  &tA  refugium  nosirum  virtus 
jB£l.  .Ciiin  illuc  coqfugerimusy  flrmi  erimus. 

3.  Adjutorin tribulationibus quaUweneruntnos nimis. 
Uixkgi  sunt  tribulatioiies ,  et  iii  omni  iribiilaiionc  ad 
Dcuui  confugiendum  est :  sive  sit  tribulatioin  re  lami- 
liari,  sivesit  iii  saluie  corporis,  sive  de  periculo  carissi- 
noruin,  sive  dc  aliqua  read  liujus  vitas  sustenucuium 
neccssauria,oinninoaiiud  refugium  non  debetesseho- 
nilni  diriatiano  quam  Salvaior  (^os,  quam  Deus  ejus, 
quo  cumconfugerit,foriissit.  Non  enim  ipse  in  se  forlis 
erii,  aut»bi  ipseforiitudoerit;  sed  iUe  illi  rortiiudoerit, 
qui  refugiiim  ejus  (actus  est.  Yerumiamen,  carissimi, 
inler  omues  tribulationes  humanae  aniroae,  nulla  cat 
major  iribulaiio  quam  comscientia  delictorum.  Nam- 
que  si  ibi  vulnus  non  sit,  sanomque  sii  ini^m  bominis 
quod  conscieiuia  vocatur;  ubicomque  alibi  passus 
fncrit  iribulatiooes,  iUiic  confugiei,  et  ibi  inveniet 
Deuin.  Si  autem  ibi  requies  noo  est  propter  abun- 
lianiiam  iiuquiiaiis,  quQniam  et  ibi  Deua  non  est ; 
quid  .fa<:tur^i<i  eat  hons^o?  quo  confugiet,  cum  coeperit 
paii  liiibMlaii/djies?  Fugia  ab  agro  ad  civitatem,  a 
pulUico  ad  d^nm,  a  domo  in  cubiculum,  et  sequitur 
tiibulatio.  A  cuiuculo  jam  quo  fugiat non  iiabei,  nist 
in  interius  qubile  suum.  Porro  si  ibi  tomultus  est, 
si  fumus  iNiquitaiis,  si  fiamma  scelerJs,  noii  illuc 
potest  coofugere  :  pelliiur  iode ;  et  cum  iudc  pcili- 
lur,  a  scjpso  pellitur.  El  ecce  hostem  suum  invcnit, 
qoo  cohfugerat :  seipsum  quo  fugiturus  est?  Quo- 
cumque  fugerit,  sc  trahit  post  sc:  ct  qtiocomque 


Cafeai  tiaierU  se,  cmclat  se  de  se.  Ipsae  mit  tribu- 
lationes'  qu»  InveBiuBl  bofflinem  nimis :  acerbiores 
enim  non  snni  :  lanto  noa  sut  werbiores,  qvanio 
non  sunt  interiores.  Yidete,  carissimi,  ciMH  iigoa  d«- 
jiciuniur  *  et  probaiitur  a  fabiis ;  aliquando  in  aoper- 
ficie  videntur  quasi  Ixsa  ei  piitria  ;  faber  auieoi 
inspicit  tanquam  meduilam  inleriorem  lignl,  et  si 
sana  inlerius  iigna  cognoverii,  promittit  ea  in  axiifi- 
cio  duratura ;  nec  valde  erit  de  superficie  kesa  soili- 
ciuis,  quando  id  quod  interius  est  sanum  renuntiai. 
Porro  homini  iiiterius  conscientia  non  iovenitur ; 
quid  igiiiir  prodest,  si  quod  est  exterios  sanum  esty 
et  pulrefacta  esi  meduUa  conscientia;  ?  Arci»  isi»» 
ei  vehementes  omnino,  et  sicut  psalmus  ipse  ait, 
nimi»  tribulationes  sunt :  tamen  ei  in  his  adjutor 
fiictus  est  Domiiius  dimiltendo  peccata.  inlquorum 
enim  conscienlias  non  sanat  nisi  indulgentia.  Si  enim 
magnas  tribulationes  liabere  se  dicit  debitor  fisci  eon- 
fessus^  et  iniuens  angustias  rei  familiaris  wft,  cum 
$e  videt  non  posse  esse  solvendo  *,  propier  iiamineiUes 
omni  anno  compulsores,  tribulaliones  magnas  se  pati 
dicit,  nec  usquam  respirat  nisi  in  spc  indulgentia^ 
rerum  terrenarum^  :  quanio  magis  debitor  paenarum 
de  abundantia  delictonim,  quando  reddet  quod  de- 
bot  de  mala  conscientia,  quando  si  reddidcrit  ipsa 
perii?  IJoc  enini  debitum  reddere,  posnas  luere  est. 
Restat  ei^go  ut  de  ipsius  indulgentia  securi  esse  pos* 
simus :  si  tameii  accepu  indulgentia  non  ruraus  ad 
debita  contrahenda  redeamus. 

4.  Isii  eit^o  filii  GoreforiasseinteUiguiitur  esseiUj, 
quibus  locutus  est  Petrus  in  Aciibus  Apostoloium, 
cum  inienti  facii  esseni  ad  mirabiiia  adventus  Spiri- 
tus  sancti,  cum  omiies  in  quos  venerat  lioguis  omni- 
bus  loquerentur.  Annuntiavii  enim  iUis  Gbristam, 
euin  qui  lanta  potuissetmittendoSpiriium  sanctuin.  JUi 
quem  ipsi  criicifixcrant  manibus  suis,cogitantcaqaain 
contemptibilis  esset,  cum  ab  eis  occideretur,  quam  alius 
ei  excelsusapud  Deum  factus  csset,  qiii  Spiriiu  sancio' 
idioias  impleret,  et  Hiigiias  iiifauiiumfaceretdisertas» 
compuncli  corde,  dixerunt:  Quid  faciemusf  lst«  erant 
niroiae  tribulalionesy  quse  iUos  invenerant.  Nuii  eoim 
ipsi  invencrunt  peccaia  sua,  scd  invenu  in  eis  sunt 
commemoratione  Apostolorum.  Ideo  inveneruni  Ulos 
Iributaliones,  non  ipsi  invenerunt  trdmlationes.  Nain 
quando  sine  aiicujus  admonitione  ipse  homo  conside- 
rat  factum  suum,  ei  rogat  Deum,  quid  dicit  ?  TrHula- 
tiottem  et  dolorem  inveni,  ei  nmuen  Domini  invocavi 
(Psal,  cxiv,  3, 4).  Alia  est  ergo  Uribulaiio  quam  lu  iii- 
venis,  alia  quae  te  invenit.  In  utraquc  t^^^ien  sive  qu.-c 
tc  invenit,  sive  quam  Ui  inyeuis,  iM  ulramquc  depci- 
lai,  ille  rogaiidus  estqui  esladjmorln  iribiilaiiioiii- 
bus.  Nam  et  ille  cum  inve;niret,  boc  dixii,  iv/  nomen 


^  Sic  in  Mss.  M  in  Edd.,  Quocufluive  (ugeril  se,  iaiem 
trafut  poHt  se  :  et  quocunuiue  liilem  traxerU  se,  cruciat  se. 
sed  a  seipso  sunt  tribuldtioneSt  etc 

*  Sic  Mss.  At  FXld.,  deasciattlur» 

*  Quiiidecini  Mss.,  confossus.  Duo,  confusus,  Tres,  cmn^ 
piftois.  i^aucissimi  vcro  habent  ut  in  Edd.,  confewa :  nee 
nunus  bcne* 

*  Tredecim  Mss.,  regum  tetrenorxm. 

S   lltt..  XlfO. 


gi7  ENARRATIO  IN 

Domint  invoemi :  el  lii  in  tribulaUonlbiis,  a  quibus  se 
invenlos  esse  dixerunl,  hoc  dixeruni,  Deu$  noiter  re- 
fugium  et  wrftt»,  adjuior  in  tribulationibm  (fum  mvtfit^ 
runt  not  nimii.  S;d  quia  adjuior  faclas  csi,  und« 
facius  csif  Compuncli,  inquil,  eorde  dixerunt :  Quid 
faciemut  t  Tanqiiatn  magna  dc^perailonc.  Ille  lanlus 
e^l,  quem  nos  occidimus,  nos  ubi  erimus  T  El  Pelrus, 
Agiie  ^HBnitentiam,  el  baptixetur  uuusquisque  vestrum  m 
nomine  Domini  nostri  Jesn  fc/«rMli,  et  dimittuntur  vobie 
peceata  tettra  {Aet.  ii,  4,  57,  58).  Nihil  enim  hoc  pec- 
cato  gravius  cogiiare  poiuerunl.  Quod  gravius  pecca- 
(uin  aegrl,  quam  medicl  interreclio?  quid  gravios 
poiest  aeger  Facere,  quam  sl  medicum  suum  oceidat? 
Cum  hoc  dimiultur,  quid  non  dimitCUurt  Ab  IHo 
ergo  cui  diclum  est,  Hefugium  el  virtuif  acceperunt 
magnam  securllatem.  Baptiutur  unusquiique  vestrum 
in  nomine  Domini  nostri  Jesu  Chrisii :  \n  illii^s  nomine 
quem  occidi^tls,  baptltamini,  et  iimittuntur  v»bis  pec^ 
cala  vestra.  Hcdicom  vcJ  posiea  cognof Isiis,  jani  80- 
curi  btbile  saiigalncm  qdcin  fadisiis. 

5.  [tert.  S.l  benlque  accepta  tania  seetiritatey 
quid  dlcunt  t  Propterea  nbn  timebimm,  eum  contur^ 
babiiur  terra.  Paulo  ante  sollicitl,  sobiio  securi,  ex 
tribuiatiohibtfs  nirniis  in  magna  tranqulliitate  positi. 
Dormiebat  ^im  fflis  Chiisias,  ideo  turbabantdr: 
excitaius  est  tstiristus,  slcut  modo  audlTimua  in 
Evangelio,  imperavit  ventis,  et  quieverunt  (Maufu 
Tiu,  il-^D).  Quoniaffl  Cbrlstus  in  cnjosqoe  corde 
per  fidem  esi,  sfgnificatum  eat  Aobis,  quia  ejus  cor 
(anquam  tiavls  Iri  hujits  saecoll  tempestaie  tui4)atnr*» 
qni  fidem  suam  oblivlscltur  :  tanquam  Ghrisio  dor- 
mienie  turbntur;  exciiato  a^lem  Ghrlato,  flt  tran* 
qoiiiitas.  Denique  ei  ipse  Dominusqaid  ait?  (7M  etl 
fie$  vestra  {Luc.  vrii,  25)  ?  Excilatus  Christas  exci- 
(avii  6dem  :  nt  quod  in  navi  foetom  erat,  fleret  in 
cordibos  eorum.  Adjutot  in  ttibuUaionibut  qum  inve- 
mnnt  mt  t^it :  id  egit  m  ibl  esset  tranqiuilitas 
imgna. 

6.  Yidete  ipsam  tranquillitatem  :  Proptereanon  If- 
ffleHmM,  eumeontUrbafAlurtefra^  ettrantferentur  montet 
in  eor  marit,  Tnnc  non  timebimos.  Quaeramus  montei 
translatos;  et  si  invenire  poiuerirans,  raani^estam 
est  qiira  ipsa  est  securiias  Dostra.  Dominus  qoippe 
dixit  discipulis  :  Si  habueritit  fidem  ticul  ^anum  Ji- 
nnpi$^  dieetit  rtwnti  huie^  ToUere  ei  rmU§re  m  mare^ 
et  fet  (Matth.  xvn,  49).  Forle,  monti  huic,  de  aeips^ 
dixit ;  diciiis  est  enim  mons  :  Erit  in  noiHsamit  tem' 
poribus  manifettttt  mons  Domini.  Sed  iste  mons  &u|)er 
niios  momeS  collocatns  cst:  quia  et  Apostoli  monies, 
portantes  monlem  hone.  Ideo  sequilur,  Erit  in  novit* 
timis  temporibus,  manifestut  mont  Domini^  paratut  i» 
eaeumino  montium  (Isai.  ii,  2).  Trans<^cQdit  ergo  ca- 
comina  moni«um  omninm,  et  in.cacurohie  omnium 
montlam  colloeatus  est ;  qaoniam  jnoiites  sa«t  an- 
nunliantes  monlera.  Mare  aatem  signiiicai  boc  ssecu- 
hini,  in  eojos  marta  comparatione  iaiiqaam  terra  vi- 

*  lU  Has.  At  Edd.,  t9  ctijuscuniqj/ie  corde  per  fidem  nm 
tt'.  stanificatum  est  nobis  quia  ejits  cdr  tanquam  navitm 
buiut  stBcuU  tenmesUOe  turbalur.  Qm  fidem  tumii,  clc. 


PSALmiMXLY.  sig 

debatar  gens  Jodaeorum.  Non  enim  idololatri»  aiua« 
ritttdine  tegebatur,  sed  erat  lanqoam  arlda  ainarUo- 
diiie  Gentium  tanqoam  mari  eircumdala.  Palaruiii 
erat  ut  larbarelur  terra,  id  est  illa  ipsa  fens  jodaea; 
et  iransferrentur  raontes  In  cor  maris,  id  eai  prio^o 
ipse  mons  magnoa  paraios  in  eactimine  monliiim. 
Deseroit  cnim  gcntem  Jodaeam,  et  ftctus  esl  in  fien- 
tibus;  translaius  est  de  terra  ad  mare.  Transferea- 
tibos  quibus?  AposlellB,  qaibos  dizerat,  Si  h^lnitriiit 
fidem  in  vobit  tanquam  grunum  dnapit,  dicatit  monti 
huic,  Tollere  et  mittare  in  mare^  et  fiet  ;  id  est,  per 
fldclissimam  vestrdm  pnedieationem  fiei  nt  mons  iste» 
boe  est  ego  Ipse  praedicer  in  Geiitibns,  glorifioer 
in  Geniibus,  agnosoar  in  Gentibus,  ei  fiat  quod  de  me 
praedictum  eai,  Populut  quem  n&n  co§novi^  tenimt  mUd 
{Ptai.  XVII,  4S).Quando  aotem  ei  illi  monies  lians- 
iati  sunt?  Et  hoc  indieei  nobis  Scripiora  Dei.  Qoandp 
Apostolus  praedicabai  ludaeis,  respueroni  verbttm ; 
ei  ait  aposlolus  Paulus  :  Ad  vos  misa  eramutf  tcd 
quia  retpuitUt  verbum  DH,  imut  att  Centet  (Act.  jiii, 
4«).  Translaii  suni  mofUes  in  cor  roaris.  ¥ere  e;iira 
Genies  credtderunt  moniibus,  itt  in  fiorde  inaris 
essent  monies  iJii :  non  sicui  Jodaei,  de  quiiMis  dicium 
est,  Populut  hic  latiit  m  houorai^  cor  a»tem  eorum 
longe  ett  a  me  (Itai.  xxu,  |3,  el  Matih.  xv,  8).  floc 
enim  et  de  Movo  TesiaoNinio  promiiiit  Dominos,  pcr 
prophetara  dicens :  Daho  leget  meat  in  ^ordibut  eorum 
(Jerem.  xxxi,  ^,  e$  Bebr.  yui,  10).  Hae  ieg€^,  hx^ 
praBcepta  per  Apostolos  iodiita  omnium  Geniium  fitlei 
el  ereduliiaii,  monlea  dicii  suiii  Iransiaii  iu  cor  maris. 
Tunc  nea  noo  iimeblmiis.  Qui  noQ  timebimus?  Jlli 
qui  compuAai  mam  copde»  ne  fieremtis  de  nun^cro 
jreproboram  iada^Qriun»  Ui^quam  ramorum  fracto- 
jnim.  Credideriinl  eoin;i  flaidao}  iljiorum,  ei  adjiac- 
aerunl  Apoaiolis  praedjicantibus'.  TimeajDt  ergo  illi 
4008  deserneruoi  mop^  :  qo6  a  moniibu^  non  re- 
jceasifliiia;  etqoando  iranfdaii  suni  in  cor  maris,  secuii 


7.  [tMrt*  4.]  QiMd  jam  scquilur  ex  eo  quod  trnns- 
)ati  loot  monies  in  cor  maris?  Aiiendiieet  videio 
veritaiem.  Haec  enim  quaiido  dicebantur,  obscura 
«rimt,  ji)aia  npndum  contigeraAi :  nunc  aulem  qnis 
jam  £acUi  noo  cognoscat?  Liber  libi  sii  pagina  diviim, 
|it  haec  audias  :  liber  tibi  sii  orl)is  terranim,  ot  )ixc 
▼ideas.  In  istis  codicibus  non  ea  leguni,  nisi  qui  liiie- 
ras  noverunl:  in  tolo mundo  legai et  i(Jioia..Q(iid  ergo 
laclam  est,  dum  iranslati  s^iit  monies  in  cor  niaris? 
Sonuerunt  et  turbatas  sunt  aqum  ejus.  Quando  prirdi- 
cabatur  Evangelium  (a),  Quid  est  hoc  f  Perecprinorum 
damonxQrum  videiur  iste  annuntialor  esse  (Act,  xvii, 
18) :  hoc  Aihenienses.  Ephesii  autem  quo  tujnulut 
cocidere  Aposiolos  volueruni,  quando  in  tlieatro  \)\6 
Piana  sua  tanium  sirepilum  feC(Ti?nt,  ul  clamare^l : 
Magna  Diana  Ephesia  (Id.  xix,  28)?  Inler  quos  nu. 
cius  ei  soniius  maris  non  iimebant,  qui  ad  refugiunl 

^  Quatnor  U^.,  Crediderwit  enim,  et  aecessermU  Apo* 
sioU.  Alii  fere  omQes,  credicferimt  emm  et  acdsseruM  .tpth 
stoUs.  Noc  habcnt,  quidam  iUbrum;  nec  verbuffli  preedh 
oantibus. 

(alSubaod.  dixirUnt. 


'»■"*•♦?>'  •>• 


819 


S.  AUGUSTINI  EPISCOP! 


illod  MnfiigmnU  Deniqiie  apostoliis  Paulus  volobat 
intnire  in  theatrum,  et  a  discipulis  revocatus  est , 
quia  necesaarium  erat  adltuc  ut  in  carne  inaneret 
propter  ip^ios.  Sed  tainen  Sontteninf  el  lurbatce  sunt 
aqvm  ejn$  :  eonUwbati  $unt  mon(e$  in  foriitudine  eju$. 
Cnjiis  ?  Nuini|uidnam  maris,  an  potius  Dei,  de  quo 
dictum  est :  Refugium  el  virtu^^  adjntorin  tribulatio- 
mbtt$  qum  invenerunt  nos  nimis  f  Turbati  enim  sunt 
monies,  id  est  poiestates  htijus  saecuii.  Alii  sunt  enim 
iBonlea  Dei,  alii  sunt  montes  axcuii :  montes  saeculi, 
quibus  caput  diaboius;  monles  Dei,  quibus  caput 
Chrlstns.  Sed  per  istos  montes  turb:iii  sont  illi  mon- 
tes.  Tunc  dederunt  voces^  contra  Christianos,  quando 
turbati  sunt  montes  sonantibus  fluctibus  :  et  montea 
sunt  turbati,  et  factus  est  magnus  terr»  motus  com 
moto  aqiiae.  Sed  cui  hxcT  Civiiati  illi  fundatap.  super 
petram.  Sonant  aqiide,  turbantur  moutes,  annun- 
tiato  Evangelio.  Quid  to  dvitas  Dei?  Aodi  quod  se- 
quitur. 

8.  [ver$.  5.]  Flumim$  impelue  UBtificant  cimtatem 
Dei.  Cum  turbantur*  montes,  cum  saevit  mare»  non 
deserit  Deus  civiiatem  suam  per  impetus  flominis. 
Qni  sunt  iati  impetns  fluminis?  Inundatio  illaSpiritua 
aancti,  de  qua  Dominus  dicebat :  Si  qui$  ^tit^  venitU 
et  bibat :  qui  credit  in  me,  fiumirn  aqua  viMr  (luent  de 
ventre  eju$.  Ergo  haec  flomina  fluebant  de  ventre 
Pauli,  Petri,  Joannis,  aliorum  Apostolorum,  aliorum 
Evangellstarum  fideliiim.  Hxe  flumina  cum  fluerenl 
ab  uno  flumine,  multi  impetue  flumime  latificant  ci- 
titatem  Dei.  Nam  ut  noveritis  hoc  de  Spiritu  sancte 
dictum*  in  eodem  Evangelio  conseqiientef  dicit  Evan- 
gelista  :  Hoe  autem  dicebat  de  Spiritu,  quem  accepturi 
erant  ki  qui  in  eum  erant  credituri,  Spirilue  mttem 
nondum  erat  datu$,  quia  Je$u$  nondum  erat  glorilieo' 
tu$  {Joan.  VII,  57-39).  Glorificato  Jesu  post  resurre* 
ctionem,  glorificato  post  ascensionem,  die  Pente* 
costes  venii  Spiritus  sanctus,  implevit  credeiites, 
locuti  sunt  linguis  {Act.  ii,  4),  praedicare  Evange-  , 
lium  coeperunt  Gentibus.  Hinc  civiias  Dei  laclificaba- 
ttir,  dum  inare  turbaretur  sonitu  aquanim  suarum, 
dum  inontes  conturbarentur  quaerantes  quid  agerent, 
quomodo  novam  doctrinam  pellerenl,  quomodo  Chri- 
stianorum  geniis  de  terra  eradicarent«Con*ra  quem? 
Contra  fluminis  impetus  laetificantes  civitatem  Dei. 
Hiuc  etiam  o<^tendit  de  quo  flumine  diceret,  quia 
spirilnm  sancluin  sigiiificabat,  Flumini$  impetu$  lani* 
fUanl  cimtatem  Da.  Et  quid  so<|uitur?  Sanctipcavit 
tabernaculum  suum  Aiti$mmu$.  Si  ergo  seqiiitur  san- 
ctificntioiiis  iiomen,  manifestnin  est  fluminis  illos 
impetus  de  Spiritu  sancio  iiitelligendos,  quo  sancti- 
flcatur  omnis  pia  anima  credens  in  Ckristum,  ut  fiat 
civis  civitalis  Dei. 

9.  [ver$.  6.|  Deu$  m  meiUo  eju$,  et  *  non  commo" 
vebitur.  Saeviat  mare,  conturbeniur  montes  :  Deu$  in 

^  septem  Msb.,  Uqe$. 

*  Sic  Mss.  quibus  m  hocce  f.  5,  coosentit  Graeca  inter- 
preiatio  lxx.  At  ijnus  Edd.  feruot,  Imiificat  cimtatem  Dei. 
conturbantur,  etc. 

*  Edd.  carent  particula  et.  Habent  Mfls.  ac  LXX  in  aliquot 
Craecis  oodiclbus. 


medio  ejus,  et  non  commovebitur.  Qnid  est,  in  medie 
eju$?  Taiiquam  Dcus  in  uno  loco  stet,  el  circunident 
eum  qnl  creduut  ia  eum.  Ergo  ambilur  loco  Deua, 
et  laia  sunt  qu;p  cirrumdam,  iii  augusto  esl  qni  cir^ 
cumd»lur?  Absit.  Nihil  tale  rogitetis  de  Deo.  qul 
nullo  capiliir  loco,  cul  sedos  est  conscientia  pionim: 
et  ila  sedes  Dei  est  in  cordihus  hominiim,  ut  si  homo 
cecidrrit  a  Deo,  Dous  in  <^p  roaneal,  nou  quasi  cadai, 
nou  inveniendo  uhi  sit.  Mngis  enim  (e  sublml,  al  in 
illo  sis,  qoain  in  te  incnmldt.  ut  si  te  snbduxpns, 
cadai.  Ille  si  se  siihdiixerit,  cades  lu :  tu  le  si  siib- 
duxeris.  non  cadet  iile.  Qiiid  ergo  est,  Deu$  in  medio 
eju$t  Hoc  significat  qiiod  a^qiius  est  omnibus  Deus, 
et  personas  non  accipit.  Quomodo  enim  illod  quod 
in  medio  esl,  paria  lialiet  spatia  ad  omnes  fines;  iu 
Deus  mediiis  esse  diritur,  a^qualHer  omnibus  con- 
sulens.  Deu$  in  medio  eju$,  et  non  commovebitur.  Cnde 
non  commovebitur  ?  Quia  In  medio  ejus  Deus.  AdjU' 
vabit  eam  Deu$  vultu  $uo.  Ille  est,  adjutor  in  tribula- 
tionibu$f  quee  invenerunt  no$  ntmls.  Adjuvabit  eam  Deu$ 
vuttu  $uo.  Quid  est,  vuUu  $uo?  Demonstratione  soa. 
Quomodo  se  deroonstrat  Deiis.  et  vuitum  ejos  vldea- 
mus?  Jam  commemoro,  didicistis  praesenlem  Denm, 
didicimus  per  opera.  Quando  ab  lllo  aliquid  a<yntorii 
accipimiis,  ita  ut  omnino  non  dobitemus  a  Domino 
nobis  esse  concessum,  vultus  Dei  nobiscum  est.  Ad' 
Juvabil  eam  Deu$  vultu  $uo, 

iO.  [ver$.  7.]  Conturbatm  $unt  qentee.  Et  qvomodo 

contnrbabe?  utquid  contorbaUe?  Ut  dejicereut  civi- 

tatem  Dei,  in  cujus  medio  Deus?  ut  everterent  taber- 

naculum  sanctificatum,  quod  adjuvat  Deus  vultu  suo? 

Non.  Sed  jam  salubriter  contiirbatae  gentes.  Quid 

enim  sequitiir?  EtincUnata  $unt  regna.  Inelinata^  in- 

qnit,  $urU  regna  :  jam  non  erecta,  ut  8.'«virent';  sed 

inclinala,  ut  adorarent.  Qiiando  inclinata  sunt  regna? 

Qoandofactumest  quod  praedictnm  est  in  alio  psalmo: 

Adorabunt  enm  omne$  rege$  terra^  omne$  genlee  mt* 

vient  ei  {P$aL  lxxi,  11).  Qiiae  res  fecit  ot  incfinaren- 

tur  regna  ?  Qune  res,  aiidi :  Dedit  vocem  $uam  AM$d' 

mu$^  et  mota  est  terra.  Arreptitil  idolonim  Unqnam 

ranae  de  paludihus  personalianl,  tanto  tumultuosius, 

quanto  sordidius  de  luio  et  coeno.  Et  quid  atrepitus 

ranarum  ad  toniirua  nuhium  ?  Inde  enim  dedit  vocem 

$uam  Alti$simu$^  et  mota  e$t  terra  :  lonuil  de  nubihns 

suis.  Quae  sunt  niihes  ojus?  Apostoli  ejus,  fMvdicato* 

res  ejus,  de  qnibus  inionabat  praeceptis,  cornscaltat 

miracnlis.  Ipsi  nuhe^  qui  et  montes  :  raonies  propier 

altitndin(*m  et  finniuitem,  nubes  propter  plitviam  er 

ul>ertaieni.  Irrigavernnt  enim  terram  niibes  tstae,  de 

quihns  dictum  est,  Dedit  vocem  $uam  Altitmmue,  et 

mota  e$t  terra.  De  his  enim  nnbibus  minatur  ciiidam 

vineae  sieriii,  nnde  translnti  stuit  nionies  In  cor  ma 

ris :  Mandabo,  inquit,  fitt^i6iu  mei$  ne  p(uani  auper 

eam  imbrem  {l$m.  v,  6).  Hoclmplcium  est  in  eo  quod 

commemoravimus,  quando  tninsiati  sunt  montes  in 

c(»r  maris :  quando  dictum  est,  Ad  vo$  imsn  eranius, 

eedqtua  re$pui$ti$  verbum  Dei,  tmiu  adgentes  (Act.  xiii, 

46) :  implecnm  est,  Mandabo  nubibue  mei$,  ne  pluant 

» fi|o  Mss.  At  edd.,  euperbirent,  ^  ■     • 


\ 


SR  ENAMUI»  IN 

ptpn  mm  Mkm.  Pwi<|Meiy«i  gen»  Mtot  iikmI»  ife 
femaMit,  tMiqiuiiii  fellw  siGcoai  in  ara».  Mam  ei 
hoc  nestis  ceiuiglsse  in  tqoodeio  mirecttle.  Avet  sioea 
eraC,  TeBiffi  eolum  medelHit :  led  plutia  \\\  TeHere 
non  ipparcbal  (JwHe.  vi,  37,  58).  Sic  el  aacramen- 
tfiffi  }^  Tesftameiiti  non  apiierebat  in  j^ente  Juda^o- 
rttin.  Oeod  niic  TeHns.  bte  veiam :  telaiein  enii»  eret 
sacramentiim  In  TeHere.  hi  area  vero,  in  omnilMis 
Genttlmspatet  £migelittm  Cbrnti :  iiHivia  nmDifesta 
est,  imda  est  graiia  Cbrlati  * ;  neii  enim  lcgitiir  veia- 
memo.  Ut  antein  eiiret  bide  |ibivia,  expreMom  eat 
Telli».  Per  preasnram  enlm  a  se  exeluserttnt  Cbri- 
ftlum,  et  DomiiHis  jam  de  nubibos  Sttis  compbiit 
aream,  vetlus  slecom  remansit.  Inde  erg o  4$dk  vmm 
lamn  i/fluinwf ,  de  istis  mililbim,  per  quam  voeem 
regna  kieitnarenlur,  et  adorarenl. 

ti.  [vere.  8.]  Domm»  vJrmiiiNi  iie^'aettm,  fiiaea- 
pfsr  natfer  Deut  Jocob.  Non  qulcnmqtte  bemo,  iHin 
poleslas  qinsllbet,  non  denique  angelns,  non  aliquo 
msMn^  sive  lerrena,  sive  eeelei^iSy  aed  Domhwi 
wtulMm  naMsemn,  tuteepior  notttr  Dtui  Jaeob,  Qui 
ndsit  Angeloe,  venit  post  Angetos,  venlt  ut  ei  servi» 
lent  Angeli,  veiiti  ut  tmmiires  faeeret  acqoalea  Ange- 
lis.  Magiia  graib.  Si  Deiis  pro  nobis,  quiseontrt  nos^ 
Dombmt  wtuinm  uobitcum.  Qvls  J^mnnia  virtnfttitt 
RoMtnrm.  Si  DottS  pro  nob»,  inqiiam,  qnts  contra 
nns?  Qui  Filio  soo  pn»prio  non  pepercit,  aed  pro  tio- 
bis  omnlbtts  tradidii  Hluni,  quomodo  n«n  et  Ottm  iUe 
oiDiiia  iioltis  donavit  (Hom.  vni,  Sl,  5t)?  Ergo  Beenri 
Bmifs,  m  tTani|oillita(e  cordis  nutriamtts  bonam  eon^ 
scieMiam  de  paiie  llomini.  Domkmt  okmium  no- 
Nionn,  omcepiof  notier  Dtut  Jacob,  Q«anioettmqiie 
sit  Infiruiitas  toa,  vide  qnls  le  sttscipiat.  ^lgrotat 
:;ekdo  qtiis,  adbibetur  niedictts ;  «naevptttm  suvm  ili* 
eit  medicus  a^grolum.  Quis  eom  susoepit  ?  illr.  Magna 
vpes  salutis  magnos  medlcaseom  buseeplu  Qoia  lue* 
dicus?  Omnts  medicns  prjbter  illnm  bomo  est :  omiris 
nwdicus  qiii  venit  ad  inflrmom,  aJia  die  InArmari 
potest,  pneter  iltom.  Suteipior  mnier  Deut  iuoob. 
Fac  le  infamtem  panralom  onrnino,  qoales  a  pareaii- 
Imis  sasGipioHtor.  Qui  enim  non  soscipiimtttr,  expo- 
notitnr  :  qoi  suscipiunlur,  iiutriuntiir.  Ihitasne  aie  te 
aosoepit  Deua,  quomodo  infauteni  te  suscepit  inater 
iita?  Non  sic,  sed  in  «ternuin.  Tua  enini  vox  est  in 
illo  psalino :  Qiu>Rtam  paier  meut  ei  maier  mea  tiereU' 
fuerma  me,  Domtntts  auiem  attumptii  me  {Ptal.  xxvi, 
iO).  Sutceptar  notHr  Deut  iaeoh. 

12.  (acfa.  9.]  Vamla »  W  mdeit  operu  DomM^  lam 
de  fane  sttacepticiieqttid  fecit  Dominoa  ?  Ammadverle 
orbam  lanrarum,  vew,  et  viOe.  Si  enim  non  veiiia, 
nott  vidca;  ai  non  vides»  noii  ercdia;  sl  non  credia, 
longe  aiaa :  ai  credis,  veoia;  si  credis,  videa.  Qoo- 
■KMio  enim  venitnr  ad  montem  istum?  Numquid  pe- 
dibus?  nomqoid  navibos?  nuniquid  pennis?  numquid 
eqnis?  Quantum  atlinet  ad  iocorum  apaiia,  ne  sau- 


MMJiUtt  stv.  m 

gaa»  ne  eonliiiberii,  if^  ad  te  venlt.  Eieufm  ei 
lapide  fiarvo  ccevit»  et  facius  esi  mons  uiagnos,  ka  ut 
impleret  oniveraam  fioiem  terrau  Quid  vis  ergo  a^ 
oum  per  lerras  venire,  qui  tcfra&  implevii?  Ecce  Jam 
vottit ;  evlgila  :  «resceudo  et  dormieiHes  polbat  * ;  si 
tameii  non  tanlus  iii  eis  somnus  esl,  qiii  etiam  coft- 
ira  raontem  venieniem  obdureacaut,  sed  audiant : 
SttTff  fttt  iianiiaf ,  ei  exmur§e  a  mortub,  «f  i//«fR|ii«Mi 
f#  CMfittf  {Epha.  V,  i4).  Multum  euim  erat  Judaua 
videre  lapidem.  Lapia  enim  ille  adliuc  parvus  erai< 
merilo  et  parvum  coui4^iiip.serunt,  eoHtemnendo  of- 
fendeniiit,  ot  offcndendo  qnassati  suut^  restat  nt  el 
coiiterantttr.  Uocenim  de  lapide  illo  diclum  est:  Qm 
ofenderil  in  iapidem  illum^  conquauabU  eum;  tuper 
§uem  uenerii,  eonterel  eum  {Luc.  xx,  48).  Aliud  eat 
eonquassati,  aliiHl  .couleri :  coiiquasAari  iiuntts  eai 
quam  couteri :  sed  nemiuem  couierit  oxcelsus  va- 
nieas,  nisi  qMom  conqiiassavcrit  buniilis  jaeens. 
Modo  enim  auteqttam  vciiiat  Domiiiua  uosier,  liuniili* 
ter  jacuit  iuda^is,  ci  uffeuderuut  io  illuui,  ei  cott- 
quassatt  aniit :  veuiet  postea  in  judicio  aiio  clarua 
aiqnealtus,  m:iguus  et  potens;  uon  infirmus  ut  jiidi- 
cetur,  scd  fortis  ut  judicet,  et  couterat  eos  qni  coa- 
qoaSNati  suttt  iu«um  offeiulendo.  Lapis  eiiim  offen- 
sioiiis  et  petra  scaiidali  iioii  credeniibus  ipae  eat 
(l  ?Hr.  u,  8).  Ergo,  carissiini,  uon  catuiiruiuai  Je- 
dici  non  agnoverunt  quem  taiiquam  parvolttm  lapi* 
dem  auie  pedes  suas  jaceutem  coutojnp  eruai :  iiii 
uriraodi  sunt  qui  adlittc  lam  magnuin  nMniem  iioluui 
;i§Doscere.  Judaai  in  lafiidem  parvum  non  videudo 
offeadcruui,  ba;reticiui  «ontem  uflSeiidunt.  Juui  eulm 
crevit  ille  la|Hs;  jaui  dieiiiitts  iiiis,  Ccce  impleta  cat 
proplietia  Duiiielis,  La^  ilie  qui  erat  parvus,  /o- 
cfiff  eu  mont  magnut^  ei  impU»it  univertmu  (erram 
{Dan.  11, 55).  Qoarein  illum  offenditis,  et  nou  in  il- 
iuiii  ascenditis  ?  Quis  tam  cwctts  e^t  ut  offendat  ia 
uioiitcm  ?  Quasi  ideo  ad  te  venerit  ut  babeaa  iii  qttOtti 
offondas,  et  non  babeas  in  qttein  ascendaa.  Vemie^ 
atcendamut  ad  moniem  Dondni  {Itai,  ii,  5).  laaias  boc 
dicit :  femu^  atcendamm.  Quid  est,  Ffntfe ,  affrfnde- 
.mttf  t  Ffttiff»  est  credile ;  ftffwdowttf,  proflciamua- 
lati  autem  nec  venire  volunt,  aoc  asoondere»  aee 
credere,  nec  proficere.  Liatrant  contra  BMntem.  Jam 
111  iilum  Mtiea  offondeodo  quassati  aoiit,  et  aolunt 
aseendere,  semper  eligonies  offenderow  Dicamtts  Ulia, 
Vemu^  «f  MoU  opera  Domim^  ^  potaU  prodigia  oi^ 
per.  terram.  Prodigia  dicttatur,  qood  aliqttid  porteii- 
dant,  aigna  iila  miraenbMnm  qus  fiieia  sttnt  qiiaado 
mnndtts  eredidit.  Et  qnid  inde  fiM^ium  est»  et  qoid 
porteadebaoiT 

15.  [ofrf.  10.]  ittffraasMievffttaad/toesffrwa.Boe 
nondttm  videiotts  esse  coBH^Ietttm:  sttnt  adboe  beUa, 
sottt  inter  genies  pio  regno ;  inter  secus,  iuter  Judmoa» 
Paganoa,  Cbrlstiaaoa.  baeretkea»  sunt  belia,  crebna- 
acuiit  belia ;  aiiis  pro  veritate,  aliis  pro  falskatecertaiiti- 


*  na  in  Mm.  At  ia  odd.,  eo  quod  HHe  oeUittt  eraij  Hd  koe 
wfifHm  frof  faeromenfiim  m  vetiere.  m  area  vero^  id  eti^ 
biOMniaHf  foifieNs,  uH  pmet  Boangetiam  chrifH^  pluma 
maufttla  asf,  mufa  fff  area  chritli. 

SaTiCT.  AveraT.  IV. 


I  gdd.,fi%itoerfdfnrfo,fiif)yiantff  pultei.  «m.  verottado- 
dm,  ff  domnemes  puttm  :  atqae  lidem  com  ceteris  veta* 
atiaodd.  looa»crfdMdo,habeat»  crmQfnd0  :  quod  soiticaf 
referuir  ad  saperiora  verba,  ex  iapide  parvo  erevit. 

(Dix-t^pi.J 


^  S.  AUGOSTINI  EPISCOP!  (M 

Deniqite  apostolus  Paulus  vokbnt      medio  eju$,  et  twn  eomnwvebitttr.  Quid  est,  m  medi^ 


8» 

jlliid  Mnfiigeniii^ 
kitjrare  in  theatrum,  et  a  dtscipulis  revocatus  est , 
quia  necesaarium  emi  adliuc  ut  iu  carne  maneret 
propter  ipisos.  Sed  tamen  Soniiemnl  et  lurbatastunt 
aqvas  eju$ :  conUurbati  sunt  monte$  in  foriUudine  ejus. 
Cuius?  Nttiniinidnam  maris,  an  potius  Dei,  de  quo 
dictum  est :  RefugtHm  el  virtut^  adjutorin  tribuiatio- 
mbut  qum  imenerunt  not  nimis  f  Turbati  entm  sunt 
monies,  id  est  poiesuies  hiijus  ssecuii.  Alii  sunt  enim 
nontes  Dei,  alii  sunt  montea  sxculi :  montes  saeculi, 
quibus  capiit  diaboiiis;  monies  Dei,  quibns  caput 
Ciiristns.  Sed  per  istos  montes  turb»ii  sunt  illi  mon- 
te8.Tuncdederunt  voces^  contra  Cliristianos,  qiiando 
turbati  sunt  montes  sonantibns  fluctibus :  et  montea 
sunt  turbati,  et  factus  est  magnus  terr»  niotiis  cum 
rootu  aquse.  Sed  cui  h.-ecY  Civiiali  illi  fundatae  super 
petram.  Sonant  aqu»,  turbantur  montes,  annun- 
tiaio  Evangelio.  Quid  tu  civiua  DeiT  Audi  quod  se- 
quitur. 

8.  [vert.  5.]  Flumimt  impetut  Imtificant  cimtatem 
Dei.  Com  turbanlur*  montes,  cum  saevit  mare,  non 
deserit  Deua  civiiatem  suam  per  impetus  fluminis. 
Qni  aunt  istt  impetus  fluminis?  Inundatio  illa  Spiritua 
aancti,  de  qua  Dominus  dicebat :  Si  quit  titit^  vemtU 
et  bibat :  qui  eredkt  in  me,  flumina  aqucB  vivai  fluerU  de 
ventre  ejut.  Ergo  h»c  flumina  fluebant  de  venire 
Pauli,  Petri,  Joannis,  aliorum  Apostolorum,  aliorum 
Evangelisurum  fidelium.  Haec  flumina  cum  fluerent 
ab  uno  fluroine,  multi  impeiut  flummt  teetifieant  ci- 
vitatem  Dei.  Nam  ut  noveritis  boc  de  Spi^ritu  sancto 
dictum,  in  eodem  Evangelio  consequentef  dicit  Evan- 
gclista  :  Hoc  aulem  dicebat  de  SfrirUu,  quem  acceplun 
eranl  hi  qui  in  eum  erant  crediluri.  Sjnrilut  mUem 
nondum  erat  datut,  quia  Jeeut  nandum  erat  gloriflea' 
tut  {Joan.  VII,  57-39).  Glorincato  Jesu  post  resurre* 
ctionem,  glorificato  post  ascensionem,  die  Pente- 
costes  venit  Spiriius  sanctua,  impievit  credentes, 
locuti  sunt  linguls  {Act.  ii,  4),  prsdicare  Evange- 
lium  coepcrunt  Gentibus.  Hinc  civitas  Dei  Istiricaba- 
tur,  dum  mare  turbaretur  aouitu  aquanim  auarum, 
dum  montes  conturbarentur  quaerentes  quid  agerenl, 
quomodo  novam  doctrinam  pellereut,  quomodo  Chri* 
stianorum  geniis  de  terra  eradicarent.  Con!ra  qnem? 
Contra  fluminis  impetus  laetiflcantes  civiutem  Dei. 
Hinc  etiam  ostendit  de  qno  fltimine  diceret,  qnia 
spiritnm  sanclum  sigiiificabat,  Fluminit  impetnt  Imti* 
ficant  cinitatem  Da.  Et  quid  sof|uitur?  Snnctificavit 
tabernaculum  suum  Altitdmut.  Si  ergo  seqiiitur  san- 
ctificationis  iiomen,  manifestum  est  fliiminis  illos 
impetus  de  Spiritu  sancio  inteliigendos,  quo  sancti- 
flcatur  omnis  pia  anima  credens  in  Christum,  ut  flat 
civis  civiuiis  Dei. 

9.  [vert.  6.|  Deut  m  medio  ejut,  et  *  non  commO" 
vebitur.  Saeviat  mare,  conturbeniur  montes  :  Deut  in 

^  sepiem  mss.,  teaet. 

*  Sic  Mss.  quibus  m  hocce  f.  5,  coosenttt  Graeca  inler- 
preutio  LXX.  At  prius  Edd.  feruat,  twlificat  civitatem  Dei. 
conturbanturt  elc. 

*  Edd.  carent  particula  et.  Habent  Mfla.  ac  LXX  ia  aliquot 
Craecis  codicibus. 


ejut  ?  Tanquani  Dcus  in  iino  loc<i  stet,  el  oirrumdent 
eum  qui  crednut  ia  eiim.  Ergn  ambitnr  loco  Deiis, 
et  laia  sunt  qu;p  cirrumdaiii,  in  angiisto  est  qMi  ctr- 
cumdiitur?  Absit.  Nihil  lale  rogitetis  de  Deo,  qai 
nullo  capitiir  loc»,  cui  sedes  est  cnnscientia  pidnim: 
et  ila  scdes  Dei  est  in  cordilms  hominum,  ut  si  liomo 
cecidcrit  a  Deo,  Dous  in  ^p  roaneat,  non  qii.nsi  cadat, 
non  inveniendo  ubi  sil.M:igis  enim  te  sublcvat,  ui  in 
illo  sis,  quam  in  te  incumhit.  nt  si  te  snbduxoris, 
cadat.  Ille  sl  se  snbdnxerit,  cades  lu :  tn  le  si  sub- 
duxeris»  non  cadet  ille.  Quid  ergo  est,  Deut  in  medio 
ejutt  Hoc  significat  qiioil  o^quus  est  omnibus  Deus, 
et  personas  non  accipit.  Ouonmdo  enim  illod  qiiod 
in  medio  est,  pnria  habet  spatia  ad  omnes  flnea ;  iU 
Deus  medins  esse  dicitur,  a^qualiter  omnibns  con« 
suiens.  Deut  in  medio  ejnt,  et  non  commovebitur»  Unde 
noncommovebitur!  Quia  in  medio  ejus  Deus.  iid/«- 
vabit  eam  Deut  vultu  tuo.  Ille  est,  adjutor  in  tributo' 
tionibut^  quas  invenerunt  not  nimit.  Adjuvabit  eam  Deut 
tuttu  tuo.  Quid  est,  vuttu  tuo  f  Demonstratione  sua. 
Quomodo  se  demonstrat  Deiis.  et  vultum  ejus  videa- 
rous?  Jam  commemoro,  didicistis  prxsentem  Denm, 
didicimus  per  opera.  Quando  ab  illo  aliquid  adjutorii 
accipimtis,  ita  ut  omnino  non  dubitemus  a  Domino 
nobis  esse  coneessum,  vultus  Dei  nobiscum  eat.  Ad' 
juvabil  eam  Deut  vuitu  stio. 

iO.  [vert.  7.]  Coniwrbatm  sunt  geniet.  Et  quomodo 
conturbaue?  utquid  coniurbaUe?  Ut  dejicerent  dvi- 
Utem  Dei,  in  ciijus  medio  Deus?  ut  everterent  taber- 
naculum  sanctificatum,  quod  adjuvat  Deus  vultu  sno  ? 
Non.  Sed  jam  salubriter  contiirbat»  gentes.  Quid 
enim  seqiiitur?  Etinclinata  tunt  regna,  Inciinata^  in- 
qnit,  tunt  regna  :  jam  non  erecu,  ut  s.'«virent^ ;  sed 
incltnata,  ut  adorarent.  Qiiando  inclinau  sunt  regna? 
Quandofactumest  quod  prsBdictum  est  in  alio  paalmo: 
Adarabunt  eum  omnet  reget  terree^  omnet  gente»  ter» 
,  vient  ei  {Ptat.  lxxi,  11).  Qiiae  res  fecit  ut  incniuiren- 
tur  regna  ?  Qua^  res,  aiidi :  Dedil  vocem  »uam  Atdesi' 
mut^  et  mota  ett  lerra.  Arreptliii  idolonim  tanqnam 
ranae  de  paludilHis  personal»anl,  tanto  tnmultiiosius, 
quanio  sordidius  de  luio  et  cceno.  Et  quid  strepitus 
ranarum  ad  tonilrua  nubium  ?  Inde  enim  dedit  tocem 
iuam  Altitsimut,  et  mota  ett  lerra  :  tonuit  de  nnbitiQS 
suis.  Qiiae  sunt  nubes  ojus?  Aposloli  ejiis,  prsdtcato- 
res  ejus,  de  qnibus  inionabat  pra^cepiis,  onmscaliat 
iniracnlis.  Ipsi  nubes  qtii  et  montes  :  raoiiies  pmpter 
altitudinem  et  firinitatem,  niibns  propter  plinrUm  ^ 
uberuieni.  Irrigavenint  enim  lerram  niibes  ii'**" 
quibus  dictiim  est,  Dedil  vocem  suam  Atii^ 
mola  ett  terra.  De  bis  enim  nnlnbus  n' 
vinene  sierili,  unde  translati  siuit  monr 
ris :  Mandabo,  inquit,  nubibut  meit  n 
eam  tm^fem  (/fos.v,  6).  Hocinipletum  i 

commemoravimus,  quando  translati  s 
cor  maris :  quando  dictum  est,  Ad  vat 
ted  quia  retpuittit  verbum  Dm^  imut  ad  ge\ 
46) :  impletiim  est,  Mandabo  nuMbut  m  \ 

1 9\c.  vss.  At  edA.fPiperHrent. 


ENAMUTIO  IN 

NteA  iiMMto  aiie 
femaMlt,  iMiqiiMii  fellw  siceum  in  «rea.  Nam  el 
lioc  nMia  emnifisM  in  tquodain  miriculo.  Aret  sicca 
erat,  Tetliffi  Bolum  medebei :  sed  pluvia  iii  YeHere 
nofi  appercbal  (Judic.  vi,  37,  58).  Sic  ei  aacramen- 
inm  Novi  Testanienii  non  apimrebai  in  genCe  Jiuia*o- 
ruin.  Qead  illic  veHns,  bic  vdum  :  velaiem  enhn  erat 
sncramenCom  in  vcllere.  hi  area  vero^  in  omntlNfs 
Gentiims  iiaiei  Evangeliun  Chriaii :  pHivia  nKinife»la 
est,  mida  est  gnOia  Ghriati ' ;  non  enim  UgUwt  vela- 
menio.  Ut  antein  eiiret  Inde  |)lttvia,  expretsum  eat 
velloa.  Perpreasoram  eiiim  a  se  exelusenmt  Cbri- 
sium,  et  DomhHis  jam  de  nabihns  suis  comphHt 
aream,  telhis  sifcmn  rentansU.  inde  erg o  d$dU  vecem 
mmn  AIHuimiu,  de  Istis  iwblhns,  per  qnam  voeem 
regna  mclmarenliir,  el  adorarenl. 

fl.  [wen.  8.]  Dofmms  virmtum  nekiuuM,  Mueee- 
fier  neHer  Deut  Jecob.  Non  quicamqne  bomo,  mm 
(loteslas  qinslihet,  non  deniqtie  angelns,  non  aliquo 
ereaiiill^^  sive  terrena,  sive  €Qele|^s>  sed  Domhitis 
wfiifWN  ne^fiemn,  euteeptor  neUer  Deu$  Jacek.  Qui 
misit  Angelos,  veirit  post  Aiigelos,  venit  ut  ei  servi- 
rent  Angeli,  venit  ut  hnmiires  faceret  acqualos  Ange- 
lis.  Magiia  gralia.  Si  Deiis  |m  nohis,  quiseontru  nos^ 
Jlh>mftiiK  «rrffffam  no^ncam.  Quis  Domhmg  mrUHum 
mokitcum,  Si  Deus  pro  hohts,  inquam,  quis  conlra 
nos?  Qui  Filio  suo  pn»prio  non  pepercil,  sed  pro  iio- 
liis  omnlhos  tradidii  illum,  quoinodo  nmi  et  cum  iUo 
«roiiia  iiohis  donnvit  (Itom.  vm,  51, 5t)?  Ergo  Beeiiri 
shniiB,  m  tmniiuillitaie  cordis  nmriaiiHis  bonam  eo»- 
scieniiam  de  paiie  Domini.  Domhmt  «friMium  no- 
Hjinfm,  tutceptor  notier  Deut  Jecab,  Quantaeumqiie 
sit  inflnniias  tua,  vide  quis  le  suscipiat.  ^rona 
r.e»Gio  quis,  adhihetur  niedkos ;  anseeplum  suum  Ui- 
cit  medi^  iegrolum.  Quiseom  susocpii?ille.  Magna 
spf^s  saluLiH,  miignns  inedicu^  eufii  susccpJK  Qiiis  ino 
dicus?  Omiitsinetliciisi>rn  t?r  iHHiii  lionio  e*il :  oii)«iJS 
nitfdieus  (\n\  venil  ^d  iulinntitii,  alin  die  inliniWL 
pnlest,  pruTter  illiim,  Smceptor  noster  Dvut  Jacob. 
Fnc  \e  inrsmlcm  p;in'ii1iim  omniiio,  ijiialcs  a  parenii- 
1>us  suseipinnUir.  Qtii  eiifm  non  Mi§ci^tiiin|iir-f  expn- 
miitlur  :  i|U]  suscipinnturf  nnliiimlnr.  PnL^sne  Sic  te 
j^Uii^^il  Deus,  qiiomodUpii|tJleiu  le  siiscepii  inaicr 
tit;i  ?  Nnii  sic,  scd  ^\f^  ^«a  t-nim  vox  e;=l  iii 
f  Eki  fWilflO  :  ^nmm^^ '  ^  '  •Ofilf r  mm  dereU- 


MAUUJH  XLV.  m 

iUf  M  eofiliirheris  i^  ad  te  veiUt.  Eteiiim  ei 
lapide  fiarvo  erevii,  et  facius  esi  moiis  magnds,  ka  ut 
impleret  iiniversam  iaciem  terne.  Quid  vis  ergo  a^ 
oum  per  lerras  venire,  qui  tucras  impievii?  Ccce  jam 
venit ;  evigih  :  <rresceiido  et  dormieiHes  pulbat  •;  si 
tameif  non  tanlus  iii  ols  somniis  esl^  qui  eiiam  coft« 
ira  montein  venicotem  obdurescant»  sed  audiaut : 
Smr§e  f  tti  deriiui,  H  exmurgt  a  morluit,  ei  UlumimkU 
ie  Chritiut  {Epket.  v»  14).  Muitum  euim  erat  Judaeis 
videre  htpidem.  Lapis  onim  ille  adiiuc  parvus  orat: 
merilo  ot  parvum  coni^iiipserunt,  coutenmeudo  of- 
fenderiiiit,  ot  offciidendo  quassaii  suiit;  rcstat  ut  el 
i^onterantur.  lloc  eniin  de  Japide  illo  dictmu  est :  Qui 
ofenderil  m  Upidem  Ulum,  conquattabU  eum;  tuper 
fifcm  wnerii,  conleret  euni  {Luc,  xx«  18).  Aiiud  est 
eonqiiassaii,  aiiiid  .couteri :  coiiquassari  luinus  est 
qu^  couteri :  mxI  nemiuem  coiiierit  cxcelsus  ve- 
uiens,^  nisi  qiiem  conqnassavcrit  kumilis  jaeeiis. 
Modo  enim  antequam  venial  Domiiius  uostcr,  iLumili- 
lor  jacuit  iudaus,  cl  offeuderuut  io  illuui,  el  oou- 
quassati  siiiit :  veuiet  posiea  in  judicio  siio  clarus 
atque  alius,  m:igiius  ei  poieus ;  uoo  infirmus  ut  judi- 
cetur,  scd  (ortis  ut  judicet,  et  coiiterat  cos  qui  cou- 
quas>ati  suut  iu  «uiu  offeiidendo.  Lapis  enim  offen- 
siotiis  et  petra  scaudali  iioii  credeiitibus  ipse  eot 
{l  Petr.  II,  tt),  Ergo,  carissimi,  uon  estuiirumsi  Ju- 
dsci  n<m  agnovcruHt  quem  taiiquam  parvuUim  lapi* 
dem  aiiie  pedos  suos  jaceutem  cooteiup  eruat :  iiii 
mirandi  siint  qui  odbuc  umu  magiium  nmatein  iioluui 
«ignoscere.  Judasi  in  lafiidem  parvum  uon  videudo 
oilenderuul,  iia^relici  iu  moHtem  offendunl.  Jam  euim 
crevit  ille  la|»is;  jam  dicimus  iilis,  Ecce  implota  csi 
jiroplictia  Daiiielis,  ijapit  ille  qui  erat  parviis,  /u- 
dirf  eu  numt  nmgnutf  ei  impUeii  univertatn  (erram 
{Dan.  II,  55).  Qoare  iii  illum  offenditis,  et  nou  in  il- 
hjiii  ^sccniliiis  i  Qnis  lani  ciccus  e^l  ui  oJTendat  iu 
inohicin  ?  Qnasi  ideo  ad  Le  vciiei  it  ut  iiabt^;is  in  quem 
oITeiiilas,  ei  II  on  hiibeas  in  qumn  asceinJas.  Feu/U, 
asceudamut  od  moniem  Domiiti  {Im,  ii,  3).  Isaias  hoc 
dicit ;  yetiiiet  auendfjmut.  QniJ  e^t,  Veniie,  atcemie^ 
muif  yenite^  eat  crcdiLe;  atctndamui^  proiiciamus. 
isti  aniem  itec  vciiirc  voluni,  i>c€  nscendere»  noe 
crederc,  nec  pruiicerc.  Lairani  ctMitra  iiiontem.  Jam 
in  illuni  loties  oireniicndu  qna^saLi  sunl,  ct  noluBt 
ascenderc,  seiinMiL*  elij^cnies  onendere.  Dicamus  iilis, 
Venm^  ei  videte  opira  Domini^  qum  pomH  proS^a  e^ 
INV  urrofii.  Prodigia  dleuntur,  qnuii  aliquid  poftmi* 
ilb  m^iiiciiioriim  qu^  fact;i  sunt  l|umido 
"<lji.  Et  quid  inde  faciuin  esl,  etquid 

rcti^  bdia  mque  ad  finii  iertm.  Boe 

^muplciuni;  sunt  adhue  beUa, 

10 ;  iftter  sectfig,  inter  Judasos, 

rnticos,  suiit  bcUa,  c*rehre>- 

«•  :iliis  pro  falsii^Lecertaiiti' 


•«ptfltaf.iiss.veroundo- 

*eni  cuni  caeieris  vc»- 

€&uh  ;  quod  scilicoi 


i»  tb  AVOWTITfl  BPISCOm 

tHis.  Mondttin  ergo  c<nn|rfettiiii  est,  AMf»m  bethu§f*t$ 
vd  piu  terrat:  sed  fi>rts8se  eomplebttdr.  An  el  meiki 
completum  estt  In  qttibnsdara  completttm  eot  t  iii 
tritico  complelum  est,  in  zlzaniis  nondmn  eomplettHn 
est.  Qoid  est  hoc  ergo»  Auferem  beUa  ueque  ad  Hnee 
terrwf  Bella  dieit,  qolbns  bellatttr  adversos  Dcom? 
Qnis  enim  bellttt  advorsus  Deum?  Impielas.  Ei  qnld 
potcst  fbeere  Deo  impieust  Nillll.  Qoid  faclt  flctite 
Tas  elisttm  ad  petram»  qoomYis  vebementer  etidaior? 
Tanto  majore  malo  soo  venil,  qoanto  majore  impelo 
Tenerit.  Hasc  bella  magna  erant,  crebra  erant.  Con- 
tra  Deum  impletas  dimicabat,  et  vasa  fictilia  coniere- 
bantor :  pracsumendo  de  se  bomines,  de  virtute  sna 
roultum  praevalendo.  Gujns  rei  acolnm  eiiam  J«ib 
ilfxit  de  quodam  impio  :  Cifciifrk  atherem  Beum  fn 
erai$a  eervlee  teuU  eui  (Job  xv,%6).  Qutd  esl,  in 
eratea  eendce  teuH  tui  t  Nhniom  pr»suraeiido  de  prcK 
tectione  sua.  Numqoidiiam  isii  tales  erant  qui  diee«- 
bant :  Deue  notter  refugium  et  vfrfni,  ir^ftc/or  in  trihh' 
tationibut  qum  invenerunt  not  tumitf  auf  in   ali6 
psalmo  :  Non  enim  in  areu  nm  tperabo,  et  braeMum 
mernn  non  talvabit  me  {Ptal.  XLrti,  7)  ?  Qftando  quis* 
que  cognoscli  qula  In  setpso  nibil  est>  et  adjuiorium 
flese  ntiilam  habel,  arma  In  itlo  eonfraeia  simt,  bella 
scdala  sunt.  Talia  ergo  bella  dclevit  vox  iila  Altis» 
simi  de  nnbibos  s»ncti8,  qoa  terra  eommola  est,  et 
incKnata  sunt  rcgna  :  abstulll  baee  bella  nsque  ad  fl«- 
lies  terrae.  ArMm  eonteret^  eieonfringet  ttrma^  et  teuta 
eomburet  ipd»  Arens,  arma,  scata,  ignio.  Arctts  esl, 
ittsidi»;  arma,  pnblica  oppugnatio;  acutttm,  vana 
^pnesumpiionls  protectio*.  Ignis  qoo  ista  combnrun«- 
'lur,  esl  de  qtto  Dominns  ait :  Igriem  9eni  nnttere  in 
lerram  [Lue.  xii,  49).  De  qno  ignedictt  psaltnus  :  Et 
"non  ett  qui  te  abteondat  n  ealore  ^ut  {Ptal.  xvni,  7). 
Fervente  igne  isto,  nufla  in  nobis  impietatls  arma 
-femanebont,  necesse  est  ot  oronia  confringantnr, 
*eonter«ntar,  combarantor.  Rcraaneos  iiiermis  noii 
habens  oltam  adjotorlom  toom  :  et  quamo  magis  in^ 
trvm  es,  nulh  tut  arma  babens,  tamo  nmgis  le  siis^ 
tiplt,  de  qoo  dictom  esl :  Snteeptor  HMfer  Beut  Ja« 
tob.  Yatebas  enfan  qmsil  per  te,  contttrbaris  in  io. 
Vorde  arma  qoilMis  prssumebos  :  bxM  Domimim  di- 
-eeiitem,  9afM  tm  ^raiAa,  mea.  Die  el  lo,  fiiiiNiiio  ^ 
ibrmer^  tuttt  fartbitmn.  Apostolivox  esi.  ^mia  arnm 
-i^a  perdiderai  lanqatm  ftNrtitudints  ao»,  qoi  dice- 
Imt,  Ego  itutem  non  glt^rkfbor,  itM  in  inflmdtatibnt 
'mdt  (II  €or.  xii,  9,  10) :  velnt  si  diceret,  Non  curro 
'  inhersns  Deom  hi  erossi  cerrice  seoti  mel,  tfui  jniut 
1Hl  Matph^ntui,  et  perteculort  et  injmioeut;  ted  ideo 
ndterietMrdhtm  etmteeutut  tum,  ut  in  meotUnderet  Chrh 
$iut  Jetut  tmmem  tengmdttdtmem  kn  eotqtd  eredituri 
tMnt  iW  iti  vlftfm  wttmtim  (I  Tim.  i,  1$,  16).  Auferent 
Mlu  utqua  ad  finet  ierrm.  Qttaodo  aoiem  noo  Domi- 
mhitts  ansdpit,  nttmqiild  inemwi  dhoiUU?  Armat 
iios,  sed  aliis  artnis,  evangeiieia,  miiotis,  coniine»- 
lixs  salulis,  spei,  fidci,  charitatis.  llirc  arma  linbei>i^ 
0,  isod  Mi  a  nobia.  Arttsa  imtOM  qom  t  nobio  ha- 


m 

trsorttiu  :  al  lameo  i§na  itto  BpWtoa  soiieti 

uiiiiiis,  de  quo  dicitttv,  El  tetiia  ,eamburet 

igid.  Qtti  poieiis » in  lo  csao  eupiehas,  iiifirmom  ie  fo* 

cit  Deos^  ut  forloro  to  facoret  do  se»  qoia  ioArmabaria 

dete. 

U.  [uert.  II.]  Qiiid  ergo  BcqoitDr?  facate.  Ad 
ipiaffl  rem?  Et  tidete  quamam  egoeum  Deua.  Boc  est, 
JNon  V06,  sed  ego  sum  DeiB :  ego  creavi,  ego  recreo ; 
ogo  furmavi ,  ego  reforaio ;  ego  feci »  «go  reficio.  Si 
non  poloisli  foeero  le,  qoomodo  poles  reficore  le? 
Uoc  MOA  videl  tumuhus  coBtontiosus  aiiimi  huoiani  : 
eui  tanHilttii  cottlentioso  dicilor ,  Yaeate^  id  est,  rer 
primite  auimos  vestros  a  coiitradtuiooibos*  Noliie 
orgomentari  et  laoqonm  armari  oontra  Detim  :  alio- 
^in  vivunt  arma  nondum  ilio  igne  coiubusta.  Si  au- 
temcoinhusu  siint,  Yaeate;  qiii^  iion  iialictis  unde 
pugnetia.  Si  aulein  vacaveritis  In  vobia,  et  a  roe  pe- 
lierhis  oouiia^  qni  *  primo  de  vobis  praRSooielHitio  ^ 
YaaUe^  et  vjilebitis  ^momojii  e§o  tum  Deut. 

i&.  [  vert.  12.]  Exaitabor  in  gentikut »  et  exaUahor 
ln  terta.  Paulo  ante  dixeram  terras  nomkie  significari 
gentero  JttdaM^rum,  roaris  noinino  ceteras  geiites, 
Traiislali  SHOt  monlos  in  cor  maris  :  conturbata;  auul 
geates ,  ioelinata  suot  regna ,  dedit  vocem  soam  AU 
4issiffias ,  et  mola  est  terra.  Dominiis  «irliaiutt  uobi^ 
ftm,  tuteeptar  notter  Deut  Jaeob.  Facia  sttiit  miraoula 
In  geoiibtts,  impletur  fides  gentium,  ardeni  arm^ 
pneaomplionis  kumaam  :  vacatnr  in  iranqiiilliialo 
eordis ,  ul  GOgnoscatur  auctor  [>eus  omuiuin  munti- 
Mm  Ottorom.  £l  poat  istam  clarificaiionem,  numqtiid 
^erit  01  pieben  Judaeorum,  do  qua  dicit  Aposlolos ; 
Diett  anim  mMs,  ut  non  stltt  vobit  tapieniet^  quia  ceeci^ 
tttt  ex  patte  Jtrael  faeiaett^  douee  pUtritudo  Geutium 
itttrmm  f  Id  est»  donec  monies  liuc  trau&fcrrentur»  nii- 
hea  hfc  ploerent,  bic  Domhitts  tonitruo  suo  regna  in- 
«iinarel,  donee  pUmtudo  iietttiwn  intraret.  £t  quid 
pootea  ?  £l  sji!  omiMS  Jenael  talvut  fieret  {Rom.  ai,  2S» 
S6).  kloo  et  hic  ipsum  ordinem  servans,  Exaltabor , 
hiqiiH,  iii  getttUtua^  et  etialtabor  in  terra  ;  id  est  et  iii 
mari  el  ki  torra;  «it  jam  *  oaioos  dicant  quod  seqni- 
Uur*  J>ommut  mtutum  nobitcum^  tutceptor  notter  Deiu 
Jaeob. 

IN  PSALMUM  XLTI 
ENARRATIO. 
seaiiOADPumsji. 
I.  &a»iiaao  Deiis  nooier  fidem  hi  qoa  vivNnos ,  et 
%x  qna  vivfanua,  per  Libms  sonclos,  Scripiarao  \ 
CMS  tiittllfpliciter  Oobis  varieque  diffudit;  i 
qaidero  verhorum  wiano,  fidem  lamon  iroam  odm- 
meiidans.  Una  enlm  eademquo  res  ideo  niuiiis  loodis 
difchur,  ut  roodo  ipso  ^  dicendi  propter  fastidiuro  v«- 


^  fiic  V9S.  Al  edd. ,  tcuta^  vana  prtBtianptw  sum  ftrale- 

ttibm. 


MUqiihiqneMas.Edd.v<lro,Qiadposlea?/nl)i  estecu^ 

piebat 

*  GaUao.  velus  oodex,  quet. 

»  sic  aliqaoi  m&,  Ai  acW.,  uluutmomet  dicant.  ete. 

^  Sic  Mw.  At  cdd.,  iil  mfjdH$  tjM  dicM4i  propter  /lui^ 
difua  varutur  t  eed  proptcr  amcardiam  ima  Mcttem^- 


t*r. 


rte|ur»ied 

ifi  hfte  ptaiflio  quAm  ctnuuiiii  aodif  iinm ,  eui  eaa- 
(ando  respoiidiinitt»  ea  suinus  diduri  qiMB  neeiis  :  «t 
lemeR  fonaMasftUquam»  adjuvaMeet  douaiile  Itomino, 
iua?iiaiem  allaUiri  aoimM  vobis^  quaiido  ea  quoealibi 
ei  aUbi  noveraiig,  eUam  eMMnoniti  ruminAlis.  Nm 
«I  ifsa  rumloa^ie ,  in  qua  aigniiicai  iteus  munda 
aiiimalia,  kpGvoluit  insiooare,  qut^  omni^  bomo  quod 
audit  sic  (lotMH  iii  eormiuere,  ut  non  piger  sit  postea 
.  iiide  eogitare  :  ut  qwmdo  audit*  sit  simiiis  roandi»- 
canti ;  cum  autem  audita  in  momoriam  rovocat «  el 
cogiialione  dolcissima  rccoiit ,  iiat  aimiiis  ruminaoii. 
Alio  ergoniodo  eadem  diciinUir,  et  iaciunt  ooa  dolci- 
ler  cogitaro  qua)  novimus«  et  eadom  ipsa  libeiiler 
audir^ ;  quia  modus  dicendi  variaiur ,  et  rea  auUqiia 
ipso  modo  dicendi  renovauir. 

S.  [oers.  1,]  Titulos  Psalmi  sic  se  baliel  :  In  fk- 
9im  pro  filiis  Ccn »  P$aimu$  ipsi  Diuid.  Fillos  islos 
Core  babent  tiUili  Psalroorum  eUam  alii  nonnulli,  et 
indicaut  diilce  mjsterium »  insinuant  magnura  sacra- 
menUim  c  ubiet  nos  ipsos  libeuter  inielligamos ,  et 
agooecanMis  in  titulo  nos  qui  audiinus  et  lcgimus ,  et 
taaquaiB  speculoproposlto  qui  suiniis  iutttcmur.  Filu 
Coreqiusuot?  Fuilbonioquidam  Coro  uomiiie  (Num* 
ivi,  1),  sic  eniin  vocabatpr  alir|uis  bomo :  veromtamen 
cBBi  legunlur  quae  scripta  siuit,  ot  inveniiur  sermo 
diviouoioqui  ad  quosdam»  qiii  uon  valde  inleUiguulur 
AUi  esso  iUitts  uuius  bomiiiis  qoi  vocabotiir  Core ;  re- 
corrii  anuuus  ad  mysicriiim,  ut  quxrat  quid  sigiiifloai 
Core.  Quia  enim  verbttin  bebrauim  est,  dicitur  iitiqtto 
et  ioierpreiaiur  in  grsfcam  linguara  et  in  latinam  lio» 
goam,  Ci  facium  esi  jam ;  multa  nomina  bcbrsea  in«- 
terprelaia  sunt  nobis  :  ei  inspicimus ,  et  inveuimua 
Cure  interpretari  Calvum.  UuUo  inagis  attendistis. 
Obscurum  crat  cum  dioereutur  Olii  Core  ^  noune  obr 
ficurbis  est  cum  dicunlur  liUi  calvi  ?  Qui  sunl  isli  QUi 
calvi?  An  forte  fiUi  sponsi?  Quia  sponflus  m  loco 
Cair4riae  criicirixus  esi.  RecoUie  Evangclium ,  ubi 
D»iminiwa  crucifixerunl,  et  invenielis  eum  in  loco  Cal- 
varis  crucifixom  (MalUi,  xxvii;  53).  Promde  qui 
cfoeem  ejus  irrideni*  a  4emonibu6  lamiuam  a  besiiis 
devoraniur.  Nara  significavit  ei  hoc  qusedam  Scri- 
plura.  €um  ascenderet  propbota  Dei  Elisxus,  daraa* 
Imnl  post  eura  pueri  irridentes,  Ascende  calve^  oicende 
calve  :  ille  autem  non  tam  crudeUler  qunin  mysiice » 
fecit  llloe  pueros  ab  urj^is  exeunUbus  devorari  (IV 
IU§.  lu  23»  24>,  Si  non  deyorareotur  iUi  pucri,  noro- 
^uid  osq'ie  ailbuc  viverent  ?  aut  non  possent  morta- 
les  iiaU  eiiam  fcbre  Inlercipi  ?  Myslerium  in  eis  u- 
men  non  ostenderotur,  ubi  posteri  terrerentur.  Noav> 
ergo  irrideai  crucero  Domini :  Judaci  sunt  possessi^ 
dxmonibus  ei  devoraii.  Nam  ui  Calvarix  loco  cruci- 
ngenies  Chrisiuro^  el  levantes  in  croce,  lanquam  ipsi 
dicebant  sensu  pueriU ,  non  intelligentes  quid  loque- 
renior»  Ascende  caltse.  Quid  est  enim ,  A$c€nde  ?  Cm* 
cifige^  crucifige  {Luc.  xxiu,  21).  Proponitur  enim  pue- 
riiia  ad  M.Uodtijai  buraiUtatem ,  et  item  proponiUir 
pncrilia  ad  cavendum  fatuitatem.  ProposiUi  pueritia 
ad  ImMondnm  bttmiUtaieni  a  Domino  m^  qnaado  vo- 


URiATKI  IN  M^HIW  XL^I.  ||| 

una  lofioainr.  Iiaque     eavii  ad  se  fuoros«  ei  oma  prfiliiltfrofiiur  ab  iNo^ 


diKU  :  Smiie  e^  venke  ad  m^  uUmm  e$i  mim  n§mm 
pmlmnm  (Maiik.  xviii,  2,  et  w,  U).  frroposiiom 
oxoniphmi  puoriti»  ad  caveodam  latoitaiem  ab  Apo- 
tolo  eal :  Frgiree,  noiiie  pueri  eeM  eonmbm  £i  ninuim 
proponit  ad  imltaodom  :  ged  mtdMia  itif^nise  ofoio» 
ulmenlikue  perfeeii  miU  (i  Cor.  %iv,  ^),  Pro  /fdia 
Cor#.  Psalmos  caniiur  :  ergo  pro  Giftri&iianis  eooio* 
m  esl.  AodiamuB  eom  ianqu^m  iiUi  aponsi  iUiua , 
qoem  pueri  Inaensai  in  CaivaTja$  km  (micifixoraQk 
JUi  enim  roertteruol  a  bestiis  dovorari ,  nos  ob  Aot 
gelis  ^oromri.  Agooscim«3ooim  boniiUiotem  Oomiol 
fiostri,  et  non  ^  iUa  erubescioius.  Non  erubosoiiima 
do  illo  appollato  mysyoe  calvo,  propier  CalTari»  J<h 
com.  Ipsa  enim  cruco  m  qua  iUi  uisuitaium  eoi.» 
non  peraiisit  calvam  esse  J^ooian  Roslran^  qiua  oam 
aoo  ligno  ^  sigoaviu  Denlque  ui  novorilia»  qoia  netto 
«diooHlur  boec,  yi<tetei}uid  diciiur. 

i.  [9er$.  2.]0iini«i  g^ee,  pkmdite  mambm.  KuMr* 
quid  popuhis  Judxorum  omnes  genles  orauai  ?  Sed  &t* 
CAias  ei  parlo  Israel  facta  esi ,  iit  puerl  iQMiiaotiohi- 
roareoi,  Calve.eaive;  atqooka  Doiniiiiis  cruciiigoaeittv 
in  Calvariaa  loco,  iit  aanguine  fuso  geniea  mUmoroi, 
ot  impleretur  qyod  ait  Aposiotus :  Cteeitm  em  pana 
leraei  facta  «H,  uk  pltmtudo  Qeniium  tHtrar^  ( Z2om« 
XI,  id ).  Insulieut  ergo  vani  ei  hebetes»  ot  io80Bs;iii» 
ei  dicant»  Coiva,  caive  :  vos  autem  songuioe  UUus  ntd* 
empU ,  qui  fusus  osl  in  Calvari»  loco,  Omnee  gmikm 
piaudite  manibue,  pervenisse  ad  vos^ raiiom  Dei.  PiajH'^ 
diu  manibue,  Quid  est,  fdaudUe?  Gaudote.  Sed  quaso 
nwnibu4?  Quia  bouis  operibuSi.  No  gaud^atis  ore>  oi 
cesseUs  .roauUius.  Si  gauaelis,  piaudiie  tnanibus.  Ma^ 
nus  gciiUum  videai ,  qui  gaudia  donare  dignaius  csi, 
Qiud  ost,  manus  geutiuni?  Facxa  beno  operanUunu 
OmneegmHee^  piaudile  manibus  :  jubiiatg  Hea  iiivocA 
txeuimiom.  El  vocc,  el  maoibus.  Si  tantum  vocc, 
non  beiie;  quia  pigras  sunt  wanus  :  si  tauuim  manit 
bos,  noc  boc  beno;  quia  rouu  esi  lAiigua :  concordoiit 
inanu^  ei  lingua ;  illa  confjU^alur,  Ubo  opereuiur,  Jm* 
biiate  Oto  in  vofie  exsuitaiionie, 

4.  fwrs.  5.]  QuQXkiam  Dominue  excelsue  terribilie^ 
Excelsui  il}e,  qu^si  irrisibiUs  dcicendendo,  asci^ii» 
dendo  iu  coebim  factus  esi  terribilis.  Rex  magnue  $u- 
per  omneiu  ttjrrfim.  Non  iaiiiuro  soper  Jiidxos  :  uam 
ei  super  Uloa  rex.  Iiide  enim  et  ^postoli  credjderuni« 
iude  el  muita  iniUia  bonunum  ros  suaa  veudidenini^ 
et  preiia  ad  pedcs  Aposioloruoi  posueruni  (Act.  iv^ 
34) :  ct  iropleturo  est  in  illis,  quod  erai  ui  lilulocru* 
cis  con^criptum,  liex  Judceorum  ( Mattfi.  xxvui^  57 ). 
Rex  est  eniui  et  Jud.-eoruro.  Sed  parum  est  Judxoruni. 
Omnes  gentes  plaudite  manibus :  quoniam  rex  omm$  terrip 
l)eu$.  iSon  eiiiin  Uli  surficit  unam  gentero  babere  su]i 
se  ;  ideo  lanturo  preiium  ex  latcre  dedit,  ut  e^uer^ 
orbero  terraruni.  fiex  ma^nus  super  omnein  tefram. 

5.  [vers.  4.]  Subjccit  piebes  nobi$,  et  gentes  $ub  pedi- 
bus  nottris.  Qiias  subjecU,  ct  quibus?  Qui  sunt  qui 
loquuotur?  Forte  Judxi?  Plane  si  Apostoli,  plane  sl 
sancU.  Ilis  enini  Deussubjecit  plebes  et  genieS|  u| 

I  TfeS  MSS.)  1101». 


^ff  S.  AUGUSTim 

b(HKe  Mnoreiitiir  In  genlllnit ,  qui  a  wis  civibwt  oc- 

ddi  meraeniiit :  qnomodo  Domlniis  eorum  oecieus  est 

a  eiribiis,  et  lioiioratiir  a  genlibtts,  cniciAxus  a  sais , 

adorator  ob  alieBis,  sed  preiio  ^  fiiciis  suis.  Ideo  enfm 

emit  iios,  iit  aHeni  ab  eonon  essemas.  Pulas  ergo 

voces  esse  Apostdomm,  Subjteit  pUkrn  nahU,  et  geit- 

tn  sub  pedibui  nottrit  f  Nescio.  Nirom  si  Apostoli  tam 

snperbe  loquerentur,  ot  gauderent  gentes  esse  posl- 

tas  sub  pedibus  suis,  id  est  Cbristiaiios  sob  pedibos 

Aposlolorum.  Eienim  gaudent  nos  secum  esse  sob 

pediblis  iHius  qoi  mortuus  est  pro  nobis.  Nam  sub 

iiedes  Pauli  currebant,  qni  volebant  esse  Psutt ;  et  dl- 

eebat  els :  Numqmd  Pauhu  pro  vobU  crucf/iaws  e9t 

(I  Cor.  1, 15)?  Quld  crgo  bic?  qotd  a€ce|ituri  sumus? 

SukjecU  ptebes  nobi$,  agenie99ubpedibuMno$in$.OmMB 

liertinentes  ad  haereditaiem  Ghristi  in  omnibus  gentibus 

swii,  el  omnes  non  pertinentes  ad  haereditaiem  Chri- 

sii  in  omnibus  gentibus  soiit :  ct  ▼idells  sic  exaltari  in 

nomlne  Chrisli  Ecclesiam  Chrisii ,  ot  omiies  nondum 

eredenies  in  Christo,  sub  pedibus  jaceanlChristiano- 

rnm.  Quanlienim  modo  cumint^d  Ecclesiam  nondum 

rhristiani ,  rogant  auxillum  Ecclesl»;  subvenlH  sibi 

lemporalilcr  voluiit,  eiiamsi  In  astenium  iiobiscum 

rcgnare  adhuc  iiolunl.  Curo  omnes  quaerunt  auxi- 

^liwu  EcclesiaR,  6t  qnt  nondum  sunt  in  Ecclesia,  non- 

Me  wbjeeii  plebes  el  gente$  $ub  pedibue  no$tri$  ? 

6.  [ver$.  5.]  Elegit  nobi$  hetreditatem  $uam,  $peeiem 

iacob  quam  dilesAt.  Pulchritudinem  quaindam  Jacob 

clegit  nobis  hxreditaiem  suam  Jacob.  Duo  fratres 

crant  Esau  el  Jacob;  in  utcro  mairis  ambo  conflige- 

hani,  et  de  conflictu  Yiscera  matema  quatiebantiir  : 

et  ibi  cutn  duo  essent ,  eleclos.est  niinor,  et  prxpo- 

sittis  est  mnjori,  ei  diciuni  est ,  Duo  popuH  $unt  ln 

ntero  Iw,  ^ major  $erviet  minori  ( Gen.  xxv,  23).  Per 

omnes  i^entcs  major,  pcr  omncs  genles  ininor :  sed 

ininor  iii  bonis  ctiristianis ,  electis,  piis,  fidelibus; 

major  in  superbis,  indignis,  peccatoribus,  contmnaci- 

bos,  sua  peccata  defendenlilMis  magis  quam  confilen- 

libus;  qualis  etiam  ipse  populus  Judoeorum  fuil,  Igno- 

rans  Dei  jusliiiam,  et  suam  voleiis  consiituere  {Rom. 

1,  3).  Sed  quia  dictam  est,  Major  $erriet  minari^  ma- 

nllbstum  est  quia  piis  subdentur  impii ,  et  humilibtis 

sobdenlar  superbl.  Prior  natus  est  Esafl,  et  posterior 

niftiis  cst  Jaoob  :  sed  qui  poslerius  natus  est ,  praela- 

Inrest  primo  na^,  qui  per  gulam  perdidit  primoge- 

iiiu  sua.  Sic  habes  scriptum  :  De$ideravit  lenUeutam, 

•ei  atl  M  [rater  iju$^  Si  vts  «I  dem  ft6t,  da  miM  primo' 

§enita  tua.  nie  plus  amavit  quod  camaliter  concupie- 

rat,  quam  quod  spiritualiter  prius  nascendo  meruerat : 

-et  deposult  primogeuila  sua,  ut  maiiducaret  lenticu- 

lam  (G€n.  xxv,  50-54).  Lenticulam  autem  iOvenimus 

ttfoum  esse  £gyplioram ;  nam  Ibi  abundat  in  iEgypto. 

t}iide  magnlficatur  lemicula  alexandrina,  et  veiiU 

iisque  ad  teiYas  nostras,  quasi  bic  non  nascatur  lcn* 

ticilla.  Hi^o  desiderando  cibum  aegypttum ,  perdidit 

primalum.  Sic  et  populus  Judaeomm,  de  quo  dicUiin 

i9st,'Coii«erjl  stuii  eorde  in  jEgyptum  {Act.  vii,  39), 

» f^  edit  Er.  eui  eoosentiaal  plures  Hss.  At  Ln? .,  i^ed 
^fretio  $angMini$  sui.  Duo  Mss. ,  $ed  pretio  $angiM$  fkciU 


EPISGWI  m 

leniieulMi  qoedaiiiffioio  desidertverual,  ei  prinn- 
loro  perdiderunl.  Ele^  nobi$  imreditatem  $uam^  spe- 
ciem  Jaeob  fuamdUexit. 

7.  [9er$.  6.]  A$eendit  Deu$  m  jubilatione.  Ipse  ille 
Deos  nosier  Domiuas  Cbristiis  aecendU  in  jubita^na. 
Dominug  in  9oce  tubm.  Aecendit :  quo,  nisi  qao  sctmus  T 
Qno  eam  Judxi  non  suni  secuti,  nec  oeulis.  In  crnee 
enim  exaliaium  Irrisenmi»  in  coelam  ascendeiiienn 
iion  videranl.  Aeeendit  Dta»  m  jubihtione.  Qmd  esi 
jubilatio,  nisi  admimtlo  gaodii,  qua»  verbis  non  |ioiesi 
expKcari?  Quomodo  admiratl  sutit  gattdenies  dksei** 
pati,  vldenles  treln  CQelom  {Act.x  9)  queni  planxerani 
morlwiffl  :  revera  gaudio  biiic  verba  non  sufilciebant, 
resiabal  jnbilare  quod  neroo  poieral  explicare.  Ibi 
erat  el  vox  tub« ,  vox  ilhi  Angelornm.  Dictom  esl 
eniin ,  Sicut  tuba  exaila  9oeem  tuam  { l$ai,  lvhi,  I  ). 
Prxdicaverunt  Angeli  ascensioneni  Dotniiii :  viderunl 
dlscipitios  aseendeiile  Domino  ^  baerenleSy  admiraiiies, 
stupenies,  niliit  dicentes,  sed  cordejobilantes :  elvox 
Jam  IuIkc  in  elara  voce  Angehmim,  Yiri  GaUteri^  qaid 
$tati$?  Bic  e$t  Je$u$.  Quasi  illr  non  sctreiil  qnh  tpse 
esset  lesus.  Ante  se  paulo  anle  oam  mm  videraAt? 
seciim  loqaeiiiem  non  audieramt  Nempe  non  soium 
speciem  vidcratil  prxsenlis ,  sed  et  menibra  contre- 
etaverant  {Luc.  xxtv,  39).  Ipsi  ergo  nesciebant  qiiod 
ille  esset  Jesus?  Sed  admiratione  ipsa  prae  gaodio 
jnbilatioiiis,  lanqnam  mente  aUenaiis ,  loqnimtar  An- 
geli,  Jpse  e$t  Jeeue.  Qaasi,  Si  creditis  illi,  ttle  est  qno 
crucinxo  notavcrunt  vobis  pedes,  quo  occiso  el  sepulto 
spem  vobis  perdiJisse  piitabilis;  ecce  ipse  est  Jesns* 
Ascendit  nnte  vos;  sic  \jeniet  guemadmodum  eum  tiiftf- 
ti$  euntem  in  ecelum  {Act.  i,  II) :  tollilur  quidem  cor- 
pus  ab  oculis  veslris ,  sed  non  scparatur  Deos  a  cor- 
dibtis  vestris  :  videte  ascendcntetn,  crcdite  in  abseii- 
tem  ,sperate  ven*eiilem ;  sed  tamen  per  mlsericordiam 
occultam  etiam  sentite  pracsentem.  llle  enim  qoi 
ascendit  Iti  coKlurn,  ui  tullerettn'  ab  oculis  vestri^, 
promisit  vobis  diccns  :  Eece  ego  vobiecum  $um  ueqna 
in  consunmtationem  sa^culi  {Maith.  xxviii,  10).  Merito 
el  Apostoliis  sic  nos  altor|ii<'hatur  :  Dominti$  in  pron- 
mo  e$t^  ttifiit  sotticiti  fUeritit{Phiiipp.  iv,  5,  6).  Sedei 
super  coetos  Cbristiis ,  et  loiige  simt  coeli,  et  ipse  qai 
ibi  sedel  pro|«  cst.  Dominus  in  voce  tubrn.  Ergo  vns 
fllil  Gore,  jam  si  inlcllcxisiis  vos ,  ct  inspidlis  bic 
vos,  et  vos  gaudeiis\  qiiia  vidotis  hic  vos. 

8.  \ser$,  7  ]  P$aliite  Deo  no$tro^  p$atiite.  Qucin  laii-* 
quam  bominein  irriserant  qui  a  l)eo  allenati  sittii, 
p$attite  Deo  no$tro.  Non  enim  bomo  tantum,  sed  el 
Deus.  Homo  ex  semiiie  David  {Rom.  i,  3),  Dcas  Do- 
minus  David,  ei  Judaeis  caroem  habens  :  ^uonim  pa- 
tre$t  ait  Apostolus,  et  ex  quibue  CAr/s/os  $ecundum  cirr- 
nem.  Ex  Judaeis  ergo  Christus,  sed  secondum  carnem. 
Qois  auiem  isie  Chrlstns,  qui  est  ex  Judaris  secundam 
carnem?  Qui  est  super  omnia  Deu$  benedictu$  in  tteenla 
'  ( Id.  IX,  5 ).  Deiis  ante  carnera,  Deus  in  carne,  Deiis 
ciim  carne.  Ncc  solum  ante  carneiii  Deus,  sed  ame 
lerratn  Deus,  iiiide  facta  cst  caro;  ncc  lantnm  anie 


«!Cof«m  1101.^  mdema  discipuU 
iwm. 


riim 


n»  ENARAATIO IN 

umm  Dtos,  unde  eairo  htiM  esi«  led  eliam  ante  cm- 
lani  Deos,  quod  prius  feclnin  esl ;  ante  diem  Deus  qnl 
prioMM  liiccui  est;  ante  omnes  Angelos  Deus,  ipte 
CJirtsliis  Deus  :  quoniaro  In  principio  erat  Verbum , 
et  VerlNUD  eral  apu4  Deum,  et  Deus  crat  Verbum  : 
aamia  per  ipsum  facta  sunt,  et  sine  ipso  factnin  est 
oihil  {Joan.  i,  1-5).  IHe  est  ante  onmia,  per  quem 
/acU  sat  omnia.  P$alUU  er^o  Deo  nosiro,  piai- 
ii€(a). 

9.  [oen.  &]  QaoMdam  nx  omjrfs  terrtB  Deat.  Quid 
eoin  t  Ei  ante,  non  omnis  terrae  Detis?  Nonne  et  coeii 
et  terrae  DeuSt  cum  utique  per  illum  facta  simt  omnla  T 
Qttis  posset  dlcere  non  esse  Deum  suum?  Sed  iion 
omiies  liomines  agnoverunt  Deuni  souin ;  et  ubi  agno- 
scebaiar»  qimsi  ibi  tantum  Deus  eral.  Notus  in  Jiida!a 
Deus  (Pm/.  lxxv,  2) :  noiidum  filiis  Gore  dicebatiir, 
Onuu$  genUM^  pUmMu  manihui,  llte  enim  Deus  noius 
in  Judaea,  rcx  omnls  terrae  Deusest.  lam  abomnibus 
agnuscitur,  quia  impletum  est  quod  dicit  Isaias « Ipse 
Dens  imus  qai  eruii  le^  wiheruB  terrm  Deu$  vocabitur 
(iMi.  uv,  5).  Quomam  rex  omnii  terrw  Deut :  ptallUe 
inlelU§enier.  Docet  nos  et  admonet  nos  ut  psallamus 
inkUigenter :  non  qoxramus  sonum  auris,  sed  iumen 
ci>rdis.  PtaliiU^  inquit,  inieUigenter,  Gentes,  unde  vo* 
caii  estis  nl  cliristiuni  essetis,  adorabant  deos  mano 
liictos»  et  pssllebant  illis ;  sed  iion  inteiligenier.  Si 
intenigenter  canlarent,  lapldes  noii  adorarenu  Quando 
boino  sensatus  canlabat  bpidi  insan^ato»  nuroquid 
iotelligenter  canubat?  Modo  autem,  fratres,  non  vi<* 
demus  oculis  queni  adoramus»  et  tameu  correeii  * 
adoramus.  Mullo  niagis  nobis  Deus  coinmendatur  *, 
quia  eum  ocuiis  non  videmus.  Si  eum  oculis  videre- 
miis,  forte  contemneremus.  Nam  et  Cbristum  Judsci 
visum  contempseriint,  noo  visuin  Genlcs  adoraveruiit. 
lUis  enim  dictum  est,  PtaUiu  inUUigeniar,  Nolite  esse 
siriit  equus  ei  muliis,  in  quibus  non  est  iiitellectus 
(Pjh/.  XXXI,  9). 

id.  [vert.  9.]  Regnabii  Dominue  tuper  omnet  genUe, 
Qui  rcgiiabat  siiper  uiiam  gentem«  reg^abit^  im|uit, 
•ifper  omnet  getuet,  Qiiando  dicebantur  isU,  super 
uiiam  genlem  regnabal  Deiis  :  propbeiia  erat,  nou- 
dtiin  res  demon^irabatur.  Deogratias,  jam  videmus 
impleri  qood  anle  propbeubaiur.  Gliirogr.iphum  Deus 
antc  tempus  scripsit  iiobis ,  Impleto  umpore  reddidit 
fiol»is.  Regnabit^ Deut  tuper  omnet  gmiet^  promissio 
esu  Dea*  tedei  tuper  tedem  tanciam  tuam.  Quod  tunc 
fiiturunv  promiuelNitur,  mme  impleluni  agnosdtnr  et 
tenetur.  Deut  tedet  tuper  tedem  ^taneiam  tuam.  Qii» 
sedes  ejtis  sanou  ?  ForsiUn  cceli ;  et  bene  intelligitor. 
Asceiidit  enim  Gbristus,  sicut  novimus,  cum  corpore 
in  qno  cmcifixos  est,  et  sedet  ad  dexleram  Patris 
( Acf.  1  •  2) :  inde  eum  ventorum  exspectainus  ad  Ju- 
dicandoB  vivos  et  mortoos  (11  Tim.  iv).  Sedei  tuper 
tedem  eaneiam  tuam.  Gcelt  sont  sedes  sancu  ejus?  Vis 
et  tu  esse  sedes  ejus?  Noli  puure  te  esse  non  posse : 

*  vatic  lis.y  eorde  reeii. 

•  Hic  In  Edd.  addHur,  poCenfJor :  In  allquot  Hn.,  nunor  : 
lentrum  vero  est  io  melioria  nolas  libiis. 

(s)omittilnraltera  pars  ^  7 ;  railif s  regiuotirotptal' 


rSALMOM  ILV!.  930 

para  illi  locum  in  corde  tuo ;  venh ,  et  liiienter  sedet* 
fpse  eene  est  Dei  Virtus  et  Dei  Sapletitia  (I  Cor.  t . 
i4).  Et  quid  dicii  Scnpfufa  de  Ipsa  Sapicmia?  Anima 
justl,  sedes  sapieiitlae  {Sap.  vn).  Si  ergo  amma  justi 
sedes  est  sapienti»;  sit  anima  tua  JusU,  et  eris  re« 
galis  sdla  sapientl».  Et  revera,  fratres,  omneS  hom}< 
iies  qui  bene  vivunt,  qul  bene  agunt,  soeundum  eha« 
rkatem  piam  >  conversaniur ,  iionne  Dens  iii  illis  se- 
det,  et  ipse  jubet?  Obiemperat  anima  sedenti  in  so 
Deo ,  et  ipsa  Jobet  membris.  Anrma  enim  tua  jubet 
membro  tuo,  qoo  rooveatnr  pes,  qoo  manns,  qub 
ociilos,  quo  auris,  et  jubet  l|isa  membris  unquam  fa*. 
mulis  suis  :  sed  et  Ipsa  servit  interius  insidentt  sibi 
Domino  suo.  Non  potesl  Inferiori  se  bene  imperare-, 
uisi  superiorf  se  non  ftierll  dedfgnau  servire.  Deu§ 
tedei  tuper  tedem  tanciam  tuam. 

11  •  [wrs.  10.]  ^Prtncipet  populorwn  eonveneruni 
aum  Deo  Ahraham.  Dens  Abraiiam  et  Dcus  baac  c«t 
Deus  Jaoob  (Exod.  ni,  6).  Verum  est,  disit  boe Deus, 
et  superbierunt  Inde.Judxi,  et  dixemnt :  Jiot  fiVi 
Ahralim  tumut.  Soperbienies  de  nomine  potemo,  ge- 
rentes  ejus  csrnem,  non  tenentes  ejus  lldem;  semine 
adhaerentes,  moribus  degenerantes.  Denique  Dominus 
quid  ait  eis  iu  superbientibus?  Si  /UH  Ahrahm  ettit^ 
faaa  Ahrahm  faciie  (iomi.  vni ,  53 ,  38).  Ilent  qnid 
dixit  itlis  Joannes  venlentibns  et  contremiscentibus 
quibusdam  ipsorum,  qui  se  poenilendo  corrigere  vo- 
luerunt?  Pro^nies  vlperomm.  Erant  enim  iniqui,  erant 
perdili ,  erant  peccalores,  erant  fmpii  :  venerunt  ad 
taplismum  loannis  :  et  quid  eis  dicit?  Progeniet  irf. 
pfromm.  Illi  se  dicebant  fllios  Abralue,  et  Ipse  iHoa 
dioebat  lltios  viperarum.  Numquid  Abraham  vipcra 
CKii?  Sed  quia  male  vivendo  daemoiies  Imiiati  erant, 
et  eorum  filii  facti  erant ,  quos  imitando  male  vive- 
bant :  Progemet^  inquit,  roiperarum^  qmt  vohit  otiendi$ 
fugere  ah  ira  veniura  f  Faciie  ergo  frucium  dignum  pA- 
niUntieB  :  ei  noHu  dicere  apud  votmeiiptot ,  Pairem  ka^ 
hemut  Ahraham^  et  quasi  soperbire  de  genere  Abraha» ; 
poient  eti  enim  Dent  de  iapidihut  ieiit  tutcitare  flttot 
Ahrahof  {Matth.  ni,  7-9).  Non  enim  remansuros  est 
Abrabam  sine  filiis,  si  vos  damnaverit  Deus  :  poteiis 
est  enim  et  damnare  quos  odit,  et  illi  reddere  quos 
proinisit.  Et  unde  illi  redditurus  est  fllios,  si  damnat 
Ilebraeos  dc  carne  ejns  progenltos?  De  tapidihut  ittit. 
Osiendehat  iltis  lapides  in  eremo.  Qni  erani  lapides, 
nisi  Gentes,  quas  lapides  adorabanl?  Lapldes  qiiarcl^ 
Adorando  lapides,  dicti  erant  lapides  :  quia  psalmus 
praedixerat,  SfmtVei  itHt  fiani  qtd  fiiciuni  m,  et  omupt 
qui  confidunt  in  eit  {Ptai.  cxni,  8).  Tamen  do  ipsis  In- 
pidibus  reddidit  filios  Abralue  :  modo  omnes  qui  la|H. 
des  adorabamus,  conversi  ad  Ijominum  IHii  Abmtras 
bcti  snmus ;  non  ducendo  ab  illo  eaniem ,  sed^imi- 
Undo  ttdem.  Prindpet  ergo  poptflomm  oonvenerunt  tum 
Deo  Ahrahanu  Prineipet  popuiorum  :  GenttuM  priii- 
cipes,  non  unius  popnli  prineipes,  sed  princfpes  po- 
putorum  omnium ,  comenenmi  cmn  Deo  Ahrahnm* 

f i.  Ex  Ipsis  prinelpibus  erat  et  iste  Gentnrfo ,  dt 
qno  modo  Evangefiom  com  legeretor  avdistis.  Bnn 

■  Catiaa.  Us.,  ieeumium  clmriiaicm  pie  cmwertamui*     . 


»31  S.  AUGUSTINI 

emnrCeiiUirio  habeiM  bonorem  ei  peiosuiero  inier 
iKmiines,  princeps  eral  deprinelpibus  popQloriioi.  Ve- 
nienti  ad  se  Gbristo  obviaro  misil  amicos  suos ,  imo 
Tere  Iransiluro  Christo  wisil  amicos;  ei  rogavit  lU 
eoraroi  piieruro  ^us  qui  periculose  inGrmabaiur  t  et 
vuni  vellel  ipse  Doroiniis  venire,  Im)c  ei  mandavit,  Non 
«Km  dujnu$  tU  $uk  iedum  meum  intres^  sed  tantum  die 
uerifo^  et  eattabitnr  puer  meu$,  Nam  et  e^o  homo  $um 
4ii6  poteetate  con$tkulru$,  liabeas  $ub  m4  mHtle$»  Videte 
^nemadmodum  (enuii  ordiiiero  :  priiis  commemoravit 
^od  &ub  alio  essct,  el  postea  quod  alii  sub  illo  essenC 
Sub  poiestale  sum,  et  inpoieslate  sum;  ei  sub  aiiquo 
siim,  etsuper  aliquos  siiro.  Ei  dko  /naV,  Vade^  at  m- 
diii  ct  fl/ii,  Fe»f,  et  wemt;  et  servo  tweo,  Fac  hoe^  e$ 
(acii.  Tnnquam  dicerel,  Si  ego  sub  potestuic  consti- 
luliis  jiibeo  illis  qui  sub  me  sunt,  tu  qui  sub  nuliius 
poteslate  posilus  es,  non  potes  jubere  crealurae  luj!» 
quando  omnla  per  le  facta  sunl,  et  sino  to  racturo  eeC 
«ihil?  D\c  ei*go  ^erbo^  inquil,  et  $anabHuf  puer  tneut. 
Nam  «I  in  domnm  meam  intre$ ,  non  $um  tlignu$,  Tre- 
pidavit  Chrisium  millere  inlra  parietessuos,  etjavi 
ijitns  eral  in  rorde  ejus  :  jam  erar  anima  ejus  sedee 
iHius,  jaro  ibi  sedcbat  ille  qui  bumiles  requircbal.Con- 
ver$tt$  denique  Ctm$tu$^  nuralu$  e<r,  et  ait  $equettiibn$ 
$e :  Amen  dico  vobh^  rwn  invem  taniam  fidem  in  lerael 
{Luc,  vii,  6-9).  Et  sicul  alius  cvangelista  eamdem  rem 
uarrat,  sequitur  Dominus,  el  dicil :  Ideo  dico  voHs, 
quia  mulli  ab  Qrienie  el  Occidente  venieiU,  el  recumbent 
eum  Abraham  et  l$aac  H  Jacob  in  regno  ccglorum.  U\e 
eniro  Centurio  non  erat  de  populo  l>racl.  Nnm  in  po» 
pulo  Israel  superbi  repellcbani  a  se  Deuro  :  in  prin- 
eipibus  Gentium  inventus  esl  humilis,  qui  ad  se  in- 
Titarel  Deum.  Admirans  Jesus  fidem  ipsius,  reproliat 
perfidlaro  Juda^orum.  Sani  enim  sibi  videbantur,  cum 
pericnlosius  argroiarent,  quando  medicom  non  cogno- 
scenles  occidebant.,  Curo  ergo  reprobarel  el  repudia- 
rei  illortim  superbiam,  quid  aii?  Ideo  vobi$  dlco^  qufa 
wmlti  ab  Oriente  et  Ocddente  venieni ,  non  pertiueates 
ad  cognationem  Israel :  venient  multi  qatbus  dixil, 
Onines  gentf$9  plaudite  manibu$ ;  ei  recumbent  eum 
Abraham  in  regno  ccehrum,  Non  illos  genuil  came  ftu;i 
Abraliam ;  et  venienies  reeumbent  cum  IHo  in  regno 
eoeloniro,  el  filii  Ipsius  ertinl.  Qiiare  fllii  ipsius?  Non 
iiali  de  carne,  sed  sequendo  fidem  ipsius.  FilH  autem 
regni ,  Id  est  Judsi  ^ibunl  tn  tenebrae  exterioree :  iilU 
erit  plorado  et  etridor  dentium  {Maith,  viii,  il ,  i%). 
Daroiiabuntur  in  lenebras  exieriores  qul  nail  sunt  de 
earne  Abrahae ,  et  reciirobent  cum  eo  In  regno  codIo- 
rtim  qnl  knitail  sunt  fidero  Abrahae.  Meriio  ei|^o  et  hic, 
Prfnopes  populorum  convenerunt  cum  Deo  Abrabam. 

13.  Et  qoid  iIU  qui  peHiriebant  ad  Deuro  Abraharo  ? 
QkorIiini  dtt  fortee  terree  valde  eUvati  $unl.  Qol  crant 
dii,  popnlus  ille  Del,  vitis  illa  Del,  de  qiia  dicitnr^  Ju- 
akate  inter  me  et  inter  mnernn  meam  (iiot.  v,  3),  ibonl 
in  tenebras  eileriopes.  non  recumbent  cnro  Abraham 
.tX  isaae  el  Jacob,  Aon  eonveniunt  cuiq  Deo  Abraiiam. 
Qusre?  Quoniam  dii  forie$  terrm,  llli  qui  erantdii  lor- 
t€3  lcrr.T,  prgesnmentes  de  terra.  De  qua  terra  ?  de 
lioipsis :  quia  omnis  homo  lcrra.  noroini  enim  dicium 


F.Piscor}  sss 

esi :  Terra  e$,etin  terram  Ude  {€en.  m,  r§).  Debel 
auiem  honio  de  Deo  prcsnmere,  et  inde  sperai^  ao* 
xiliuro,  non  de  se.  Non  eniro  terra  pIulMibl,  ani  liicel 
sibi :  quoroodo  aulem  lerra  deceslo  eispeciat  pluTiam 
ei  lucem ,  sic  homo  de  Doo  debet  exspectare  rolseri* 
coidiam  ct  verilatero.  Illi  ergo  ilri  fortee  terree  vaida 
elevaii  eunt^  id  esl,  vialde  saperbleruia  :  non  aibi  ine- 
dicuro  necessariuro  pulaverunl,  ei  ideo  in  sua  a»grl- 
todine  reroanseninl ,  et  Ipsa  aegritiHnne  ad  roortcm 
perdiicii  sont.  Pi  xdsi  sunt  ranii  naiiirali»,  ul  InHViitis 
iiiserereiur  oleasler  {Rom.  xi.  i7).  Quofwm  dU  fmtea 
terra  valde  elevati  $unt.  Teiieamus  ergo,  fratres,  Im- 
niiliiatem,  charitalem ,  pielalein ;  quia  vocaii  *  suniiit 
illis  reprobaiis,  vei  illoruro  exemplo  supeiMfe  11- 
monmus. 


IN  PSALHUM  XLVH 

ENARRATIO. 

SERIIO  in  PLEBEM. 

I.  [vm.  1.]  Titultts  Psairoi  est,  Lau$  CanHd  /f/tft 
Core,  eeeunda  $abbati.  De  hnc  qtiod  Domlnus  donare 
di^naiur,  exeipile  lanquam  filil  firmamenii.  Secnnda 
eiiiffl  sablMitl,  id  est,  posi  diero  pnroum,  qnem  domi- 
ntcitm  dieimus,  qna;  eliam  secunda  feria  diciiur,  fa- 
ctum  esi  flrmamenium  cceli,  imo  firmamenlum  eoe- 
Iriin.  Coelum  enlm  vocavii  Dens  firmamentum  {Gen.  f» 
5^8).  Primo  antem  dle  lucem  fecerai,  -ei  a  (enebrla 
(liviserat;  ei  vocaverai  lncem,  diem,  et  lenebras,no- 
ctein.  Sicul  autem  iiidicat  psalmi  hujus  conlextio, 
allquld  eiiam  pnelocuiu»  est  Dens  lii  lilo  epere  sno, 
qiiod  complereiur  in  nobis ' :  et  secundum  hujns  erea- 
tnfte  conditionem  saecnla  eucurrerunt.  Non  Ihisti^ 
riiim  Domiftos  ail  de  Moyse»  De  me  enim  ille  ecripnl 
{Joan.  ▼,  46) :  nlsi  quia  oronia  qua;  scripta  sunt,  cMam 
Giim  Dens  conderet  crealnram ,  possuni  niierprelari 
ad  slgnificationem  ftHororom ;  ul  inlelligas  Deum  fe- 
cisse  lucem,  cuni  Christtis  a  moriuis  resurrexii.  Tiinc 
cnira  revera  ilki  hix  dtvl^  est  a  lenebris,  qnamlo  ini* 
morialiuis  a  mortaliiate  discreia  est.  Qnid  ergo  seqoi* 
tur,  nisi  ul  capiii  eiinm  oorptis  fleret,  quod  est  Eccle- 
sia?  Deniqne  est  etiam  psaTmns  de  prima.sabbatl,  in 
qiio  apertisshne  resurrectio  Domlni  declaraiur :  Ibi 
enim  dicilur,  ToWle  porta$  prindpe$ve$tri\  et  eieva^ 
mini  portm  mtevnalee^  et  introibit  Rex  ghri»  {P$aL 
xxm,  7,1^).  Qntd  evidenffus  qnaffl  Clirhtom  essn 
Regem  gloriH;?de  qno  dlctum  esl  j  Si  cognovi$$ent, 
nnnquam  Deminnm  glorim  emciflxi$$ent  {\  Cor.  it ,  8). 
Secundam  ergo  sabbali  non  deliemns  intelligere  nisi 
Eerlesiam  Cbrlbli  :  sed  Ecclesiam  Chrisli  in  sanciis, 
Ecclesiam  Christi  in  hls  q«i  scriptl  snnt  in  eoelo,  Ec- 
elesiam  Christi  in  Ihs  qiti  miindi  hiijus  letitalionibus 
non  cedunt.  Ipsi  enim  digni  suni  nomine  firmamentl. 

*  NonnuUi  odd.,  qua.  Qoidam,  qm.  Delnde  loco,  toca'i^ 
plerique  habent,  revocati ;  et  sie  Er.,  lo  qua  editiooe  I  oea 
verbum,  tmeanmey  additur,  admanitL 

*  Edd.,  complereiur  in  nobi$cum  gauaio.  Abest,  emm  ^* 
ito,aMas. 

>  Eiid.,  principe$  vettrae.  NonnuIIi  »!ss.|  principi$  veou* 
Con^ule  Enarr.  in  ipsum  Paal.  23, 


hdd  ENARRAT10  n  PSALMUM  XLTIf. 

Ergo  Ecctesin  Clirlsti  lii  bis  qul  flnni  simt,  de  qtiibus 

dicit  Aposioius  9  Debemut  autem  no$  firml  infimUate$ 

infirmorum  iustinere  {Rom.  xv,  1) ,  appcllata  est  fir- 

roamentuin.  De  hoc  canlatur  in  Psalmo  :  audiamus, 

Agnoscamus,  BOdemur,  gloriemur,  regncrous.  Nam- 

qiie  eam  etiam  firmamentum  apostolicis  Litieris  ap- 

pellaum  audi,  et  agnosce :  Quee  e$t,  inquit,  Eccle^ 

Dei  vivi ,  cotumna  4t  firmamentum  veritaii$  (I  Tim.  iii, 

15).  Dfhoc  flrmamenio  cantatur  llliis  Core,  quos  no- 

Btis  esse  filios  sponsi  cntciftxi  in  Calvarix  loco.  Core 

namquc  Calvrtium  interprctatur.  Sequitur  in  hocpsal- 

mo,  qiii  ii»scribilur ,  $ecunda  $abtati, 

2.  [ver$,  %.]  Magnue ,  Dominue ,  et  laudakil\$  valde. 
%cce  magnu$  Dominut^  et  laudabilie  valde :  sed  nnm- 
quid  infldeles  laudant  Dominum?  Ntimquid  etiam  qui 
credunt  et  male  vlvunt  laudant  Doroinum,  per  quos  flt 
iit  nomen  Dei  blaspbemetur  In  Gcntibus?  numquid 
laudant  Dominum  (Rom,  if,  24)?  An  vero  sl  etiam  1aa« 
denty  acceptatur  laus  eornm»  cum  scriptum  sit :  Non 
est  speciota  lau$  in  ore  peccatori$  (EccH,  rv«  9)? 
Dixistl  ergo ,  Magnue  Domlnui ,  et  laudabiii$  valde  : 
sed  hic  ubi.  In  eivitate  Dd  no^tri^  in  monte  $ancto  eju$. 
De  huc  alibi  dicitur  :  Qid$  a$cendet  in  montem  Dorm» 
nif  Innocene  manibue  et  mundo  corde  (P$aL  xxiii ,  3, 
4).  In  bls  magnu$  Dominu$ ,  tt  laudabiR$  valde  :  boc 
est,  m  dvitate  Dd  nattri^  in  monte  eancto  eju$.  n.TC 
est  civitas  in  monie  posita,  qux  abscondi  non  potest : 
fKEC  est  lucema  qu»  snb  modio  non  occiiltatur,  om- 
nibus  nota,  omnibus  diffamata  (Matth.  v,  il,  15). 
Non  autpm  universi  cives  ejus  sunt,  sed  illi  in  quibos 
magnus  Domimu,  et  laudabiUe  valde,  Quai  est  ergo  isla 
civitas,  videamus,  ne  forte  qnia  dictom  est,  /n  cM- 
tate  Dei  no$tri ,  in  mante  eancta  ejue^  debeamtis  qux* 
rere  isium  montem ,  ubi  etlam  exavdiri  possimtts. 
Non  enim  frostra  dicitur  in  alio  psalmo  :  Voce  mea 
ad  Dominum  elamam^  et  exaudimt  me  de  mente  eancto 
tmo  {P$aL  III,  5).  Adjuvit  ergo  le  mons  iste  ul  exau- 
direris.  Ham  si  in  eom  non  ascenderes,  iiifra  jacens  cla- 
mare  posses ,  sed  exaudiri  non  possea.  Quis  est  ergo 
iste  mons,  li^ires?  Magna  cora  tnqoirendos,  magna 
sollidttidine  Investigandus;  labore  etiam  occupandus 
et  aacendendus.  Sed  sl  in  aliqua  parte  lerrarum  est, 
quid  faciemus?  Peregrlnabtmor  de  terra  nostra,  ut  ad 
iilum  montem  pervenire  posslmos?Imo  tunc  peregri- 
namor,  si  In  illo  non  stimns.  Ipsa  estenim  civitasno- 
stra ,  sl  membra  regis  sumus ,  qul  capot  est  civitaiis 
ipsius.  1}bl  est  ei^^o  Iste  nions?  Si  regioncm  aliqunm 
teiiuit,  laborandora  est,  ut  dixi,  ot  ad  eom  pcrvenia- 
tnr.  Sed  qoid  satagis?  Utinam  non  sis  piger  ascendere 
in  roontemy  qoomodo  mons  non  fuit  tardus  venire  ad 
«ionni^ntem.  Puit  eiilm  quidam  lapls  angularis  con- 
lemptibilis,  In  qoem  Judael  oflendernnt  (Rom.  n^  88), 
prxcisus  de  quodam  monte  sine  inanibus,  boc  est  dc 
regno  Judxorum  Ycniens  slne  manibos ,  quia  hu- 
iiianum  opus  non  accesslt  ad  Mariam ,  de  qoa  natns 
€hri&tus  (Mattk,  i,  46).  Sed  si  lapis  isie  ubi  in  euro 
oirenderunt  JudaBl » ibi  remaneret,  tu  quo  ascenderea 
iion  babcres.  Quid  aotem  flictain  est?  Qnid  dicit  pro- 
pltclia  Danielis?  Quid »  nigi  quia  crevit  lapis  iste ,  et 


factus  esi  mons  niagntis?Qiiam  niagnus?  Ita  ut  iiu- 
plerei  universam  fiiciem  terne  (Dun,  ii,  34,  55).  Ergo 
crescendo  mons  iste  ct  implcndo  uoiversani  faciejn 
terrx,  vcnit  ad  nos.  Quid  ergo  montem  quasi  absen- 
tem  qusrimus ,  et  noi)  in  prxsentem  jam  asoondi- 
mtis,  ut  sit  in  nobis  magnue  Dominui^  «f  iaudabilie 
valdeT 

5.  [ver$.  3.]  Denique  ne  istum  montero  non  agno* 
sceres  et  in  hoc  psalmo ,  et  in  aliqua  parie  terrarofn 
qn.Trendom  cxistimares ,  vide  quid  acquitur  :  com 
dixisset,  In  dvitnte  Dei  nostri^  in  monie  $ancto  eju$^ 
qoid  adtlidit?  Dilatane  ex$ultatione$  umvereee  terrm , 
montee  Sion.  Sion  onos  roons  est :  quid  ergo  montm? 
An  qoia  nd  Sion  pertinucninl  ctiam  qui  de  diver^o 
Ycnerunl,  ot  sibi  occnrrerent  in  lapiUem  angularcm, 
et  flerent  llli  duo  parietes  Lmquam  duo  monies,  unus 
ex  circumcisione,  alter  ex  pni^pulio;  unus  ex  Judxis , 
alter  ex  Gentibos  :  non  jam  adversi ;  etsi  diversi  \ 
qoia  ex  diverso,  jam  in  angulo  nec  diversi?  Ipn  est 
enim,  inqoit,  pax  no$tra,  qui  fecit  utraque  unum  (EpheM. 
II,  li).  Ipse  ille  angolaris  iaptt,  quem  reprobaveruut 
eedifieantee,  factue  e$t  in  caput  anguli  (P$aL  cxvii,  Si). 
Duos  junxit  in  se  mons  montes.  Una  domns ,  el  doa 
domus  :  doae  propter  ex  diverso  venionles ,  ttna  pro- 
pter  tapidem  atigularein ,  in  quo  sibi  ambae  copulaii- 
tor.  Aodi  el  hoc,  Montee  Sioni  latera  aqnUom  civita$ 
regi$  magm.  Iiilendcras  cniin  to  Sion  taiiquain  unujii 
locum,  ubi  condita  est  Jerusalem ,  et  In  ea  tibl  ikmi 
occorrebnt,  nisi  popukisex  circumcisione ;  qui  qiii- 
dem  ex  reliqoiis  a  Chrisio  collcctus  esi ,  ex  maj^iia 
autem  parte  lanquam  palea  ventilatus.  Eicuini  scri* 
ptum  est,  Reliquiw  talva  fient  (Rom.  ix,  27).  Sal  al- 
teiide  et  Genles ,  vidc  et  oleasirum  inseri  in  piiigue- 
dinem  olivae  (Id.  xi,  17).  Ecce  Gentes,  Latera  aqui- 
ioni$  :  adjuncla  'suiit  latera  aquilonis  civitali  regia 
magni.  Gonirarios  soletesse  aqullo  Sion  :  Sion  quippe 
lii  meridie,  aquilo  contra  meridiem.  Quis  cst  iste 
aqiillo ,  nisi  qui  dixit ,  Ponam  $edem  meam  ad  aquUo* 
fi«m,  et  ero  $imili$  Alti$$imo  (I$ai.  xiv,  13, 14)?  Tent&- 
erai  regnum  diabohis  impiorum ,  et  posscderat  Gentes 
servientes  simukicris,  adorantes  dxmonia  :  et  totum 
qoidqnid  gencris  humani  erat  iibiqiie  pcr  miindum , 
inli»rendo  iili  aqiiilo  factum  erat.  Sed  quoniam  Uia 
qiii  alligat  fortem,  aufert  ejus  vasa ,  et  fucil  vasa  sua 
(Matth.  XII  29  ) ,  liberali  homiiies  ab  inndeliiatc  et 
superstitlone  d«inoniorum,  credenlcs  in  Christui» 
coIIini»ti  sunt  illi  civitati ,  occurrerunt  in  angulo  illi 
parieti  de  circumcisione  venienti,  cl  facta  cst  civiias 
regis  magni  qoae  fiierant  latera  aqiiiiouis.  kieo  e(  iu 
alia  Soriptura  dicitur  :  Ab  aquilane  nube$  coiori$  au- 
rei ;  in  hi$  e$t  magna  gioria  et  honor  Omnipoteutii 
(Jo6 ,  xxxvn ,  22).  Magna  enkn  gloria  meUici  est, 
qtiando  ex  despcrationeconvalescitaegroius.  Abaqui- 
lone  nobes,  et  non  nigrae  nubes,  non  caltgioosx,  ii«iii 
tetrae,  sed  coloris  aorei.  Vnde  nisr  gratia  iliuouuanle' 


*  sicallquot  Mss.  Qoidam  voroalii :  iNM/a»NdJMrii;  M  a 
di:er$u  h\  eUii»  ntmjam  adverei  et  dii^fn. 

*  l^.  im.f  Uimmitff.  Am*  ei  ^isA^fiUmuinanif. 


m 


S.  A13GUSTLM  EPISCOPf 


5:m 


perCbristumT  Eccc,  talera  aqmlanit,  drntoM  regit 
magm,  Latera  utique»  quia  inliaeserant  diabolo.  Qui- 
eumqite  euim  alicui  cohaerenl^  laiera  ipsius  dicuntur. 
J^am  et  de  aliquibua  hominibus  solemus  ita  loqui, 
BoRus  liomo  est,  sed  maia  biera  babet :  id  est,  ipae 
quidem  probif aie  praestat ,  aed  maligni  sunt  qui  ei 
conjunsti  sunt.  Latera  crgo  aquUonis  qui  diabolo  co- 
bxrebani :  unde  venit  ct  iste  filius,  de  quo  modo  aa« 
«llebamus,  quia  morluus  erat,  et  rcTixit ;  perierat,  et 
inTentus  est.  Proficlscendo  cDtm  in  regionem  longin- 
quam ,  etiam  ad  aquilonem  penrenerat ,  et  ibi ,  sicut 
audistis,  uui  ex  principibus  regionis  iUius  adhaesent. 
Facius  est  ergo  latus  aquilonis »  adhasrendo  principi 
ttlius  regionis  :  sed  quia  cititas  rcgis  magni  et  ex 
fetere  aquilonis  colligiiur^  rcTcrsus  ad  se ,  dixit, 
Surgam,  et  ibo  ad  patrem  meum.  Et  oeeurrit  ei  paler, 
qui  dicit  de  illo ,  Mortuus  erat ,  et  revixit ;  perierajt, 
et  rnventu»  est.  Yitulus  ille  saginatus,  lapis  angularis 
fiiit.  Denique  et  major  (ilins  qui  epulari  nolebat  {L$tc. 
XV,  {1-32),  exhortatus  a  patre  ingressus  est :  et  duo 
jam  parietcs,  lanquam  ilU  duo  filii  ad  vitnlum  perve* 
nicnies,  civitatem  regis  magni  recerunt. 

4.  [veri.  4.]  Sequatur  ergo  istepsalmus,  et  dicat : 
Deus  III  doffubut  ejut  cognoteeiur  •,  jam  in  domibus 
Kopter  montes,  propter  dnos  parieies,  propter  duos 
iilioB.  Deut  in  domibHt  ejut  cognoteeittr.  Sed  gratiam 
fomroendat,  ideo  addidit,€tcirt  Mtucipieleam.  Nam 
quid  esset  Ipsa  civiias »  nlsi  ille  suscepisset  eam  ? 
Nonne  statiin  caderet,  nisi  lale  fundamentum  liabe- 
tet?  Fundamenium  enim  aliud  nemo  potesi  ponere, 
l^raeier  id  qiiod  posltum  est ,  quod  est  Chrislus  Jesus 
(1  Cor,  111,  It).  Nemo  ergode  suis  meritis  glorietur ; 
sed  qui  glorialur,  in  Domino  glorietur  (Id.  i,  31). 
Quia  tunc  est  illa  magna  civitas,  tunc  in  ea  cognosd- 
tiir  Dominus,  cnm  suscipiet  eam  :  quomodo  suscipit 
inedicus  »grotum  ciirandum ,  non  sicut  est  amap- 
«lum.  Etenim  febrem  odit  medicus^  Non  amat  medi- 
eiis  {Fgrotiiro,  et  amat  medicus  a^grotum  :  si  sgrotuiB 
amaret,  semper  a^grotum  opiaret;  rursus  si  sgrotum 
nen  amaret,  ad  aegrotum  non  veoiret  :  sed  amat 
mgrotum,  ul  faciat  sanum.  Suscepitergo  hanc  ciiii- 
tatem  Dominns,  ei  agniius  est  in  ea ,  id  est ,  gratia 
tpsius  cognita  est  in  illacivilate;  quia  quidquid  habet 
ttta  civitas  qiue  gloriatur  in  Domino,  non  liabet  de 
se.  Propter  hoc  enim  dicitur  :  Quid  enim  habet  quod 
non  aceeffitHTSi  aufem  accejntti ,  tptid  gloriarit  qmiti 
non  aeceperit  ( Id.  iv,  7)  ?  Deut  in  domibut  ejut  co- 
gnotcetur^  cum  tutciyiel  eam. 

5.  [vert,  M.]Quoniam  ecce  reget  terrw  collecti  tunU 
lam  ecce  illa  latera  aquilonis  videte  quomodo  Te- 
niant,  videle  quomodo  dicaiit,  Venite,  atcendanmt  in 
montem  Don^ni :  annuntiavit  enim  nobit  viam  tuam^  ttl 
{ngrediamur  in  eam  (luu,  ii,  5).  Ecce  reget  terra  col- 
Ucti  tunt^  ei  cenvenerunt  in  unum,  In  quem  anmii,  nisi 
in  lapllem  illum  angularem  (Ephet.  ii,  20)?/pii  vi- 
dentet  t/a  admirasi  tunt.  Post  admirationem  miracu- 

t  kVkipafoiim.,etkteraJquiienkeoiagit.ftc. 

<  vetnscodexOoH).,  eegncteitur  :  a(.od  lxx,  ginMe' 


lorom  et  gloriae  Cbristi » quid  secvtmn  esl  ?  Coitfnr- 
bati  tunlf  commoii  sunt,  tremor  apprehendit  eoe.  Unda 
tremorapprehendit  eos,  niside  conscieniia  delicto- 
ruro  ?  Currani  ergo  reges  postregem,  agnoscant  regos 
regem.  Inde  aUbi,  Ego  autem^  inquit,  couttitutut  tum 
tex  ab  eo  tuper  Sion  mantem  tanctwn  ejut ,  pretdicam 
prmcepium  Donnni :  Dominut  disit  ad  me,  FiUut  maut 
et  tu,  ego  hodie  genui  te,  Potiuia  a  me^  et  dab^bi  gen- 
tea  hcereditatem  tuam ,  ei  pottettionem  tuam  temdnot 
terra ;  reget  eot  in  tfirga  ferrea,  et  tanquam  vat  figuU 
conteret  cot  (Ptai.  ii,  (j-9).  Auditusest  ergo  rex  coii- 
stitiiluii  in  Sion,  tradita  est  illi  posses^io  us<tue  ad  ter- 
roiiios  orbis  terrx.  Metuere  dcbent  reges,  ne  refuim 
perdant,  ne  illis  auieratur  reg num,  sicut  miser  timuit 
llerodes,  ei  pro  parvulo  occidit  parvulos  (Uaith.  ii,5» 
1G)?  Timens  autem  regnam  amiltcre,  non  meruit  re- 
gcm  agnoscere.  Utinam  ei  ipse  regem  cum  Magis 
adoraretl  non  male  r^num  qii»rendo,  uinocentes 
penieret,  et  nocens  periret.  Nam  quod  ad  illum  aiti- 
netiat,  perdidit  iniiocentes  :  quantum  autem  ad  Cbri- 
stum ,  eiiam  parvus  pro  se  nioricntes  parvulos  coro- 
uavit.  Ergo  debuerunt  timeve  reges  quando  dictain 
est :  Ego  auiem  conttitutut  tum  wexabeo^  et  haeredl* 
latein  usque  ad  rmcs  terrac  dabit  mihi  qui  me  consti- 
toit  regem.  Sed  quid  invldetis ,  regcs  ?  Videte,  naii 
invidete.  Longe  enim  iste  aliter  rcx  qui  dixit :  Ae- 
^nttfii  meum  non  ettde  hoc  mundo  (Joan.  xvui,  36)» 
Noljle  ergo  timere  ne  vobis  auferatur  regnum  mondi 
hujus  :  dabitur  vobia  regnum,  sed  coeloruro»  ubi  iUe 
rex  est.  Ideo  quid  ibi  sequilur?  Ei  nune  reget  inieUi' 
giu.  Jam  invidere  vos  parabatis  :  inieiUgite ;  de  alio 
rege  dicitiir»  cujus  regRuro  non  est  de  hoc  roundo. 
Merito  ergo  eoUecU  tuni  reget  in  unum,  ccnlurbati  sunt^ 
tremor  apprehendU  eot,  Inde  et  illis  hoc  dicitur  :  Et 
nunc  regetittieillgite,  erudimini  omna  quijutUcaiit  ter^ 
ram.  Seniie  Domino  in  Umore^  H  exiuiiaU  d  cum  tre^ 
more  (Ptai.  ii,  10.  II).  Et  quid  feeemni?  /«  dalarea 
ut  pariurienlit.  Qtiid  sunt  doioret  ut  pariwrieniit^  nisi 
doiores  pcenitentis?  Vide  ipsaro  oonceptionero  doloris 
et  partoritionis :  A  timore  iuo^  inquit  liaias,  coneepi- 
liius,  e(  pflnifnvimiia  Spirilttm  ioiul»  (Itai.  xxvi,  i8), 
Sic  ergo  conceperunt  regcs  a  iirooreChristi»  ul  partu- 
riendo  salutem  parerent  credendo  in  enm  quem  ii- 
muerunt  Ibi  doioret  ncui  parturieniit.  Ubi  parturien- 
tem  audis,  ictum  exspecU.  Parturit  Tctus  homo»  sed 
iiascitur  novus  bomo.  Ibi  doioret  ui  parturieniit. 

6.  [vert.  8.]  /«  «pirttii  tnoleniQ  conieret  •  navet  Thar- 
tit.  Brevlier  inteliigitur ,  evertes  superbiam  geniium. 
Sed  unde  ex  hac  historia  dicltur  eversio  siiperbi:e 
gentium?Propter  naea  Thartit.  Tharsis  civitaiein 
quaesieruntdoai,  hoc  esl,  qn^nam  civitas  Imcnomine 
signiGcareiur  :  et  aliquibusvisum  est  Ciliciam  dictam 
esse  Tharsis,  ex  eo  quod  metropolis  ejus  Tbarsus  di- 
citur.  De  qua  civiuie  erat  etiam  Paulus  apostolus, 
naius  in  Tharso  Cilici»  (Aci.  xxi,  39).  Aliqui  autem 
cam  Carlbaginem  intellexerunt :  forUssis  aliquando 
iu  noiriinataro»  ant  aliqua  locatioiie  ila  aignificaunu 

«  Pleriquc  m,  conterene:  et  infra,  etenent.        -      . 


VSI 


ENARRATK)  IN  PSALIIUH  XLVII. 


ISI 


KnDqne  npad  proplieiam  Isaiam  ftlc  in¥enitiir  :  (/(«- 
We  na9e$  Cmihaghiis  (/td.  xxni,  1,  tfc.  LXX).  Apiid 
Ciecliielem  Mlem  a  divcrsis  interpretitNis ,  ob  aliis 
Carthago,  ab  aliis  Tharsis  Interpretata  est  ( Ex^rA. 
xxxfiti,  13,  $ec,  LXX) ;  et  hac  diversiute  inierpretiiin 
poiest  iiitelligi  lianc  appcllari  Tiiarsum,  qaas  Curtbago 
dieebatitr.  Naiiifestiim  esi  autem,  qtiod  primordia  regni 
Cirtbagiiiis  navibiis  flomeront .  et  ita  ftoruermit,iii  Udcr 
Gcteraagenies  execllerenlnegotiaiionibus  et  iiavigaii<v 
nibns.  Nam  qnando  Dido  fiigieiis  frairem  dclapsa  esl  :kI 
lerras  Africa^,  ubiCarthagincm  coiididit,  naves  qti9e  p  «• 
ni»  erantad  mercationem  inejus  rcKione  assumpsc« 
nt  ad  fugam,  conseniientibiis  sibi  regionis  ejiis  priii- 
dpibus  :  ei  ipe»  naves  etiam  eondita  Cnrtbaglne  ad 
negotlandom  non  defecenint.  Atqiie  hiiic  nimium  su- 
perba  facta  est  civiias  illa,  ut  digiie  per  ejus  navcs  in* 
telligatur  soperbia  gentiiim,  prxsuinen:!  in  inceriis 
tmqnam  in  Oatibus  ventorum.  Jam  non  prxsumaiur 
de  veliflcalione,  ei  qu;isl  prospcrllate  ^.1*0011  hujiis, 
tanquam  maris :  fundamenium  nostrum  in  Sion  sil ; 
ibt  siabiliri  debemus,  non  perflari  omni  vento  doctri^ 
nx{Epkes.  iv,  14).  Quiciimqiie  ergo  cx  incertis  ho- 
jus  vibe  lumiierarit ,  evertantur;  et  snhjiciatur  Chri- 
sto  omnls  superbia  gentium,  eonlerenti  in  sfjtriiu  vio- 
lento  nmses  Tharas  :  non  ciijusciimque  civitatis ,  sed 
Tkarsis.  Quomodo  in  spirittt  vhlento  T  Tiinore  fortis* 
simo.  Sic  enim  eum  tremuit  omnis  superbia  jtidica* 
tnnim,  nt  In  hiunilem  crederet,  ne  excelsiim  expave- 
sceret. 

7.  [ters.  9.]  Sicut  audmmus,  ita  etvidimus.O  bcata 
Ecclcsia  I  qiiodam  tempore  audisti,  quodam  lempore 
vidisti.  Atidivil  jn  promissionibus,  videt  in  exhibiiio- 
nibiis:audlvil  in  prophetia,  videl  inEvangelio.Omnia 
enim  qiix  modo  complentnr,  antea  prophelata  sunl. 
Erige  oculosergo,  ct  difriinde  p«^r  niiindum ;  videjam 
lixrcdilalein  usque  ad  tcrminos  orbis  terrac  :  vide  jam 
inipleri  quod  dictiim  esl,  AdorabuHt  eum  onmes  rfges 
terrm,  omnes  gentes  servient  ilii  {PsaL  nxi,  i\).  yide 
implelnm  esse  qtiod  dictum  csl,  Exaltare  super  ecttos, 
Deus,  et  super  omnem  terram  gtoria  tua  {PsaL  cvii,  6). 
Vide  itlum  ctijiis  pedes  et  maiius  flxi  sunt  cla vis,  eujiis 
ossa  in  ligiio  pendeniia  numcrata  sunt ,  supcr  ctijiis 
vesiimentum  sors  missa  est(ifa«A.xxvii,  35)  :  vide 
regDaniein»  quem  illi  viderunt  pendentem  :  vide  in 
ccelo  sedentein,  qiiem  contenipsertint  in  temi  ambu- 
lanteni.  Vide  inde  impleri,  Commemorabunlwr,  et  eon» 
terteniurad  Dominum  universi  fines  terrm^  et  adorabunt 
in  conspeetn  ejus  unhersa  patrm  gentium  {Psai.  xxt, 
2S).  Ilnec  vidcnsexclaina  cum  gaudio,  Sicut  audhi- 
mus,  ita  et  vidimus.  Merito  sic  vocatur  ipsa  Ecclcsia 
degentibiis  :  Audi  /ilia,  et  vlde,  et  obiiviscere  poputum 
tuum  etdomumpatris  tui  (PsaL  xliv,  41).  Paler  tuiis 
Aqiiilo  fuil,  veni  ad  moiitcm  Sion.  Audi ,  et  vide  : 
non  vide,  et  audi ;  sed  aiidi,  et  vide  :  priiis  audi ,  post- 
ea  vidc  Audis  primo  quod  non  yides ,  vidcbts  |>ost- 
ea  quod  audisti,  PoputuSy  inquit,  quem  non  cognovi, 
servivit  mihi,  tn  obaudilu  auris  obaudivil  nuhi  (PsaL 
lYu,  45).  Si  in  obaobitii  aaris  obaudivit,  ergonon  vi- 
dit.  £t  obi  est,  Qnibus  tnm  ast  nutttiatum  da0o,  tid^* 


bunt ;  et  qm  non  auSeruuS ,  Mfd%cRi  (/«rf.  mi,  ItJ)  ? 
Ad  quos  non  missi  simt  PropheUe,  ipsi  primo  audie- 
nmt  et  intellexenitil  Prophelas  :  Hli  qui  primo  non 
audienint,  postea  audientes  admirati  sont.  Remanae* 
mnt  llli  adqnos  missi  sunt,  codices  fferenles,  verita« 
tem  non  intelligcntes  ;  Tesumenti  tabiilas  babcntes, 
el  ha^rediuitein  non  tenentos.  Sed  nos  sieut  audivimus^ 
ita  et  vidimus.  In  civitate  Domiw  virtntum^  in  dvitate  Dd 
nostri.  Ibiaudiviiniia.ibi  ct  vidimus.  Extra  illamqulesl, 
iiec  aiidil,  ncc  vtdel ;  in  illi  qoi  esl,  nee  snrdus  nec 
cascus  esi.  Sicutaudivimtts,  iiaetvidimHs.  EtiilHaudis? 
obi  vidcs?  Im  eivitate  Domini  vhrtutum^  indvitaU  Dd 
nostri.  Deus  fundamt  eam  in  mtemum*  Non  iiiaulleMS 
hxreiici  per  partes  conacissi :  non  se  exlollant  qui  di- 
ciinl,  Ecce  hic  est  Christus,  ecceiUic(Matth.  xxiv,  25). 
Qni  dieit,  Ecce  hie  est,  ecce  itlic^  ad  parles  indiiciU 
Uniiatem  promisit  Detis :  reges  in  anum  eolieoii  sunt* 
non  per  schismau  dissipali  suni.  Sed  forte  Isla  clvi- 
Us  qu»  mundom  tenuil,  aliqiiando  everietur.  Abait: 
Dens  fundavit  eam  in  mternum.  Si  efgo  eam  Oeas  (ub- 
davii  in  aetemum  ,  quid  timea  ne  cadal  flmiameB* 
lomt  , 

8.  [vers.iO.]  Suscepimus,  Deus^  n^eerieordiamtuamim 
mediopoputituiK  Qiii  siiseeperunt,  et  iibi  suscepe- 
nint  ?  Nonne  ipse  populiis  tuus  suscepit  miserieordiam 
luam?  Si  po;>alus  lutis  su5ceplt  misericordiam  tuam, 
qnomodo  Mucepimiit  misericordiam  tuam^  et  in  media 
populi  tui?  quasi  alii  sintqni  suseeperanl.alii  inqo^^ 
roni  medio  siisceperiim.  Magniim  saeramentum,  sed 
tameti  nolnm  :  cuin  et  liinc,  boc  eat,  es  his  versibos 
exsculpiam  riierii  ei  erutiim  qiiod  nosiis,  non  eritn»- 
dius,  seddulcitis.  Nunc  quippe  pi>pulu8  Dei  censentur 
omnes  qni  portani  sacranienta  ejus,  sed  non  ouioaa 
peniiient  ad  misericordiam  cjus.  Omnes  qiitppe  aor 
cramentiim  Bnptismi  Ciirisii  accipieBtea,  Cbristiaiii 
Tocantiir ;  scd  iion  omnes  dtgne  illo  sacrainento  ?»- 
viint.  Sunt  enim  qiiidam  de  quibua  dieil  Apoatolaa.: 
Habentes  formam  pietaiis,  virfaiem  auiem  ejus  abnegan^ 
tes  (II  Tim.  iti,  5).  Tamcn  pmpier  ip^am  speciem  pi^ 
lalis  in  populo  Dei  nominamor :  qnomodo  ad  areaui, 
qiiamdiu  trituratiir,  non  soinm  grana,  aed  eiiaro  p«» 
lea  pertlnei.  Numqiiid  el  ad  horreum  peniiiebit?  In 
hoc  medio  autem  popali  inaii  est  potiuloa  bonus,  qiii 
siiscepit  miserironliaiii  Dei.  Vivlt  digiie  iiilseriei>nlla 
Dei,  qui  audit  el  leiiel  et  facit  quod  ail  Apostolus : 
Profcipientrs  ergo  rogamus,  ne  m  «iciiam  gratiem  Dm 
suscipiatis  (II  Cor.  vt,  I).  Qiii  crgoiion  in  vacoimi  gra^ 
liam  Dei  suscipit,  ipse  lam  siicninetilnm  qoameiiam 
misericordinm  Dei  snscipii.  Kt  qtiid  illiobesl,  qota  in 
medio  po|>uli  inobcdienlis  est,  doiiec  aren  ista  veuti* 
lcttir,  donec  boni  a  inalisseparcnttir?qiiid  ei  oliest  in 
medio  populi  hnbiiare?Sit  de  illis  qui  appeHantor  flr« 
niatncnium,  stiscipiens  misericordiam  Dei ;  sit  lilivia 
in  medio  spinarum.  Nam  et  ipsas  spin»  qiKmiam  ad 
populiim  Deiperiitient,  vis  audire?  Ita  posita  esl  ipaa 
Simililodo  iSieut  (t/ram ,  inqttit ,  iii  medio  spinarum'^ 

•  Er.  ei  receatlores  Hss.,  tempH  tuL  9ed  Wmaei  Augdsti- 
■nm  legiM,  popuH  lut.  sic  apwl  LXX  Ml  sest  le^buH 
veteres  quidsm,  loco  naoi^  tpu. 


Ht 


8,  AUGIJSTUXI  EPJSCOH 


W 


t/a  promma  mea  in  medlQ  fUiarum  {CaiU.  lu  3).  Num* 
qirHl  dixil»  iii  medio  aLUeiianim?  Non;  sed»  in  medio 
tiliaruin.  Sunl  cni;o  filiaQ  mala»«  ei  intcr  illas  esi  lilium 
m  medio  ipinarum,  liaque  illi  qui  sacrampnia  habent, 
el  niores  booos  non  lial)en( ,  el  Dei  dicunlur  el  noa 
Dei ;  el  ejus  dicunlur  el  alieni :  ejus,  propter  ipsiu$ 
ssicrainentum;  alieni,  propier  proprium  vitinm.  Ita  e( 
fiiiaialienx  :  fili*T,  propicr  formani  pieiaiis;  alieiise, 
propler  aniissionem  virlulis.  Sit  ibi  liliuin,  suscipial 
misericordiam  Dei ,  leneat  radicem  boni  floris,  uon 
stiingralunipluviaBdulci  de  ccelo  venieiiti.  Ingrat;e 
sfiit  spimT.crescant  dc  imbribus ;  ad  ignem  crescunu 
iu>n  ad  horreum.  Suscepimus ,  Deus ,  miserieordiam 
ituim  in  medio  populi  tui.  Jn  medio  populi  tui  non  sus- 
cipientis  misericordiam  (iiain  nos  suscepimus  iniseri- 
cordiam  tuam.  1n  sua  enini  propria  venit,  clsui  eum 
jioii  reccperunt.  In  medio  tamen  eorum  quotquot  ns 
ceperunt  eum ,  dedit  eis  polesta(em  filios  Dei  fieri 
(Joan.j,  if,i2). 

9.  Jain  bic  occurril  unicuique  cogiuinti,  Elquid? 
Iste  popuhis  qui  in  medio  populi  Dei  suscipil  miseri- 
Ciirdiam  Dei,  quaiitum  nuineriim  babel?  Quam  pauci 
stiBi  l  vix  invenitur  aliquis  :  illisne  eonlen(us  Deus 
erit,  el  perdet  (^nuin  muUiiudinem  ?  Dicunt  boc  qui 
fttbi  promiKuiil  quod  a  Deo  promittente  non  audie- 
runt.  El  vere  si  male  vivamus,  si  muudi  bujus  deii- 
dis  pei-rruamur,  si  noslrislibidinibus  serviamus,  per- 
didmis  esl  nos  Deu«?  Qnot  eniin  sunt  illi  qtii  videntur 
ftorvare  praccepta  Dei?  Vix  inveni(ur  unus  vel  duo 
vel  paiicissimi :  ipsos  snlos  Deus  Iibera(urus  est,  el 
o.-«leros  damaalurus?  Absil,  inquiunl :  cum  venerit 
et  videbil  untam  mtiUitudinem  ad  siiiis(ram,  misere- 
i)ilur,  etdabil  indulgenliam.  llocpiane  etiam  serpens 
ftle  promisit  prinio  bomini :  nam  minatus  eral  Dens 
mortem,  si  gusUrel  {Gen.  u,  i7) :  ilie  aulem,  Absit^ 
tiiquil,  nott  morU  mQriemini.  Credidcruntserpeud,  in^ 
veneranl  vernm  esse  quod  miuatus  esl  Dcus,  ialsum 
qiiod  promiseral  diabolus.  Ita  et  iitioc,  fratres,  po- 
tiite  vobis  Ecclesiam  ante  oculos  ad  instar  simililii- 
dioemqiie  paradisi  :  non  cessat  serpens  suggercie 
qood  lunc  sugge8si(.  Sed  casus  primi  hominis  ad  en- 
lierimenium  cavendi  debet  nobis  valere,  non  ad  imi 
Uiionem  peccandi.  Ideo  ille  cecidit,  u(  nos  snrgamus, 
Pespoiideamus  luiibns  suggestionibus  quod  respoiidit 
^>b.  N«m  et  ipsum  pcr  feminam  (amquam  per  Evam 
l(*M(avii,  el  vicil  in  stercore  {Job  u,  8-iO),  vic(us  in 
prodiso,  Ergo  non  audiamus  tales  voces,  nec  pu(e- 
mu»  pnuees  esse  isios :  mtiUi  sunt,  sed  in(er  plurcs 
laienl.  Non  po^umus  enim  negare  plures  esse  ma- 
|os,  et  Um  plures,  ul  inter  eos  prorsus  boni  non  ap- 
pareant,  qvumodo  noo  apparcnt  graiia  in  area.  Nam 
quisquis  aream  videt,  potcst  putare  quod  palea  so|a 
ftii.  Da  htmiiiiem  ineiperlum,  c(  pu(a(  inaniter  fieri 
e^xod  tovcB  mi(tun(ur,  quod  ibi  bomines  sub  xstu  de- 
siidanl  itt  coutcrnnt  palcam ;  sod  ibi  est  et  niassu  vcii- 
tiUiioiie  purganda.  Tunc  procedct  copia  fnmienli, 
qux  la(eba(  incopia  palcarum.  E(  modu  vis  iiivcniie 
boaosT  Esto  \  e(  invenies. 

«  na  quinuuc  Mss.  a|  edch,  Kl  tnodc  vk  invenire  ?  romu 
esia. 


iO.  [9ers.  il.]  Contra  isUm  engodesperationem  vide 
qiiid  seqnatur  in  psalmo  islo.  Quoniam  cum  dizissel» 
SHfcepimuSf  Deus^  misericordiam  luam  in  medio  populs 
tui^  significavit  esse  populum  Don  suscipientem  m$^ 
ricordiam  Dei,  in  eujus  medio  quidam  suseipiaul  mi« 
sericordiam  Dei :  e(  ne  occurrerei  hominibus,  Um 
paucos  esse,  ut  prope  nulli  sint ;  quomodo  consolaiuf 
est  coiisequcntibus  verbis?  Secundum  no9^  lium, 
Deus^  ita  et  laus  tua  in  fines  terree.  Quid  e$t  boc?  Mtt- 
gnus  Dominus  et  taudabilis  valde,  in  dvitate  Dei  noUri^ 
in  monte  sancto  ejus;  nec  po(esl  esse  laus  ejns,  Disi 
in  sanctis  ejus.  Nam  qui  male  vivunt,  non  eum  iau- 
dant;  sed  eui  praedicani  iingua,  blasphemanl  viu. 
Quia  ergo  laus  gus  non  esl  nisi  lo  sanctis  cjus,  aon 
sibi  dicanl  lixretici :  In  nobis  remansit  laus  ejus» 
quia  pauci  sumus,  et  a  lurba  separati ;  nos  juste  vi* 
vimus,  nos  laudamus  Deum,  non  solum  loquendo, 
verum  e(iam  conversando.  Respondetur  eis  ex  hoc 
ps:iImo  :  Quid  vos  dicids  iii  parle  laudare  Deum,  cui 
diclum  est,  Secundum  nomen  tuumDeuSf  ita  et  laus 
tua  in  fines  terrce  7  Id  est,  quomodo  notus  es  per  oin- 
nes  (erras,  sic  ct  laudaris  per  omnes  terras;  nec  dc- 
sunl  qui  te  nunc  laudaiit  per  omnes  terras.  \\\l  au- 
teni  laudant,  qui  bene  viviint.  Secundum  enim  nomtw 
tuum,  Deus,  ila  el  laus  tua,  non  in  parte,  sed  in  finea 
terras.  Justilia  plena  est  dextera  lua  :  id  Cbt,  multi  suiii 
et  illi  qui  stabunl  ad  dexteram.  Non  solum  iiU  multi 
erunt  qiii  subunt  ad  sinistram,  sed  e(  ibi  eril  pleoi- 
tudo  mass;£  ad  dexteram  cons(itulx  :  Jusiitia  ptena  est 
dexlera  /iia. 

ii.  [vers.  i2.]  Lcetetur  mons  Sion,  et  exsuttent  fiUoe 

JudcecB*^  propier  judicia  tua,  Domine.  0  mons  Sioii^ 

0  filisc  Jud;ea),  laboratis  modo  inicr  zizania,  iiitcr  pa- 

leas,  iiiter  spiiias  laboraiis;  scd  exsuUate  prop(er  jti- 

dicla  Dei.  Noii  errat  Deus  in  judicaiido.  Discreta;  vi  • 

vite,  etsi  concretai  na(x  es(is,  non  frus(ra  vox  exiii 

de  orc  et  de  corde  vestro  :  Ne  comperdas  cum  impiis 

animam  meam,  et  cum  viris  sanguinum  vitam  meam 

(Psai.  XXV,  9).  Ille  veiitilabit  tantus  artifex,  in  m;inu 

ven(ilabrum  por(abi(,  ul  unum  granum  (rUici  non  ca- 

da(  in  acervum  paleai  coniburendum,  nec  una  aris(a 

paleo!  transeat  ad  niassam  in  borreo  recondendani 

(Matih,  III,  i2).  ExsuUute,  filix  Judxa;,  propier  jo- 

dicia  Dei  iion  errantis ;  et  nolile  niodo  teinere  jndi- 

care.  Ad  vos  perliiieal  coUigere,  nd  illum  pertiiie:  l 

separare.  Lwletur  mons  Sion,  et  exsuttent  filia:  Judcea:, 

propter  judicia  tua^  Donune.  Ne  auleiii  pu(etls  filias 

Ju&xx  Judieos  esse.  Juda  ConfebSio  est.  Omnes  filii 

coiifessionis,  filii  Juda!;e  sun( :  quia,  SaiusexJudwis, 

nibil  est  aliud  quam  Christus  cx  Judj-is  {Joan.  iv» 

fi),  Hoc  ail  et  Apostolus :  Non  enim  gui  in  manifesta 

Judams  est^  neque  qnce  in  manifesto  in  carne  est  drcttm- 

cisio ;  sed  qui  in  abuondito  Judams  est,  et  circumci^o 

cordis,  in  spiritu,  non  tittcra,  cujustaus  non  ex  homini- 

bus,  sed  ex  Deo  (Hom.  ii,  28, 29).  Talis  Juda>us  csio : 

gloriare  de  circumcisione  cordis,  e(si  iion  bubes  cir- 

cunicisionem  ciriiis.  Exsuttent  fiUee  Judasce^  propter 

judicia  tua,  Domine. 

*  sic  boc  In  toco,  et  fnfra  lo  boc  eodemn.  il,  Cum  melio 
riUfs  ,^.  <t  txx^  iegeiidttui  esl.  [Jmdmi: 


m  ENAnHATIO  IN 

IS.fvm.  ^Z.^Grcumdate  Sfon^  et complcctimm  eam, 
Dkaiiir  eis  qui  innle  vivani,  in  quoruin  niedio  cst 
pnpulus  Hle  qui  suscepil  misoricordiam  Dei :  lii  medto 
veNtruui  esl  populiis  beiie  viveiis,  Circumdate  Slon, 
Sed  qunmodo?  Comptectinmi  eam,  Nolite  scaiidalis 
nrcumdarc,  sed  ctiaritnte  circumdate ;  ut  qui  bcne 
vixunt  in  medio  vestrutn,  eos  imiicmini,  cl  eorum 
i.Ditatione  Christo,  cujus  membra  sunl,  incorpore- 
mini  *.  Clrcumdate  Shn^  et  compleciimiHt  eam,  Nar- 
rate  in  turribu$  ejus.  In  allitudine  muiiitionum  cjus 
pRrdicale  laudes  cjus. 

15.  [vers.  1i.]  Ponite  eorda  veetra  in  tnrtute  ejne, 
Non  ui  habeatis  formatn  pictatis,  vtriulem  ejiis  abiic- 
gelis  (11  Tim.  iii,  5) ;  sed  in  virtute  cjui  ponite  corda 
tettra.  Quae  cst  vir(us  civitatis  liujiis?  Qui  vult  inlel- 
ligere  virtuiem  luijus  civiiaiis,  intelligat  vim  charita- 
lis.  Ipsa  est  virlus  quam  ncmo  vincil.  Ilujus  ignem 
nuili  fliiciiis  s.TCuIi,  nulla  flumiiia  tenlationii  exstiii* 
guunt.  De  liac  dicium  csl,  Valida  eu  eicut  mon  dile- 
ctto  {Cani.  \i\u  6).  Quomodo  enim  mors  quando  veiiit, 
rt^sisii  el  non  potcst,  quibiislil)ei  artibus,  qu'd)uslibct 
medicameniis  occurras ;  viulcntiam  mortis  vltarc  non 
liotest,  qui  mortalis  natiis  est  :  sic  contra  violentiam 
charitatis  mundus  nil  potest.  A  contrario  enim  sinii- 
liiodo  data  est  de  morte ;  quoinodo  enim  mors  ad  aii- 
ferendum  violentissima  esl,  sic  charitas  violcntissima 
est  ad  salvandum.  Per  cliaritatcm  cnim  mutti  mortui 
sunt  snccdlo,  ut  viverent  Deo.  Hac  cbaritatc  accensi 
martyres,  non  slmuiati,  non  vanq  gloria  veniilaii, 
uon  uies  dc  qiiibus  dictum  est,  Si  tradidero  corpus 
meum  ut  ardeam,  charitatem  outefn  non  habeam,  mMt 
mld  prodat{\  Cor.  xiu,  3),  sed  tales  qiios  vere  Cbristf 
et  veritatis  cbaritas  pcrduceret  ad  passionem ;  quid 
eis  fecerunl  lentationes  ssDvientinm  t  Majorem  vio- 
lentiam  iiabuerunt  oculi  flcntium  suoruin,  quam  pcf- 
secutiones  insectantium.  Qiiam  mulios  enim  tencbant 
Glii  ne  paierentur !  quam  muHorum  genibus  provol- 
vebanlur  uxores ,  ne  vidnae  rclinqnerentur !  qiiam 
muluis  parentes  filii  proiiibebant  mori,  sicut  novimus 
ei  Icgimiis  iii  passione  beatc  Perpctua^ !  Facta  siint 
isia.  Sed  lacrymx  quaniaelibet  et  quantolibet  impeia 
fliierent»  quaiido  ardorem'  charitaiis  exstingnerent  ? 
llaH!  esl  virtus  Sion,  cui  el  alibi  dicitur  :  Fiat  pat  in 
virtuie  tua^  et  abundantia  in  turribui  tuii  {PsaL  cxxi, 
7).  Annuniiate  in  turiibus  ejus^  Ponile  eorda  testra  in 
tirtuie  ejus^  ei  dislribwte  domos  cjus. 

i4.  Quid  hic  inlelligimus,  Ponite  eorda  vegtra  In 
^riute  ejus,  et  distribuite  domos  ejusf  Id  est,  distin- 
guiie  domum  a  doinO{  nolite  coiifundere.  Domus  est 
eiiiiu  formam  pietatis  habens,  el  pietatem  non  ha- 
heiis :  est  autem  domtis  ct  formam  et  ptetalem  ha- 
liens.  Dislribuite^  nolite  confutidcre.  Tunc  aiitem  dis«- 
iribuitis  et  noii  conrundilis,  quando  ccrda  vesira  ifi 
viriuie  ejus  poniiis,  id  est,  cum  facti  Aieritis  per  cba- 
tanien»  spirituales.  Tunc  teinere  non  Judicabitis ;  ttinc 
vidcbitis  nibil  obe.sse  bonis  malos,  qiiamdiu  sumus  in 
buc  area :  Distribuite  domos  ejus,  Potest  ct  allus  csse 

'  114  pleriqiie  Uas.  Rdd.  vero  :  christum  cttjus  nicmhra 
«m,  I»  corpare  cwnfiteclvnpu. 


P8AL.MDM  XLMI.  g,^ 

i.itellcctus.  Doinos  illas  duas,  unam  ex  circumcisrone, 
altcram  ex  pnppmio  venientem,  Apostolis  dictum  est 
tit  distribuercnt.  Ciim  cnim  vocaius  esset  Saiilus,  ct 
factus  aposiolus  Panlus  ,  convcnions  tn  uniiatem  co- 
apostolorum  suorum.  sic  cum  eis  habuil  placitum,  ut 
illi  ireni  in  circumcisionem,  islc  in  pra>putium  {Cal.  ii, 
9).  Ista  dispensalione  apostolaius  sui  distribueruni 
domos  civiiaiis  magni  rcgis,  et  concord;intes  in  an- 
gulo,  Evangelimn  dUpeiisaiione  dlviseruni,  chnntata 
Jnineritnt.  Et  revera  hoc  magls  iiiteiligendtim  csi. 
«am  sequitur,  et  ostendft  qnod  hoc  pra^dlcaJorihus 
dictum  tit,  Et  disiribuite  domos  ejus  :  ut  enarreiis  in 
progenie  atiera,  id  est,  ut  etiam  ad  nos  post  futiiros 
ilioruni  Evangelii  dispensayo  pervenlret.  Non  enim 
illis  tftntiim  laborstvenint,  cum  quibus  in  hac  lcrrA 
vixermit;  noc  DomJHUs  illis  lantunt  Apostolis,  qnibut 
se  vivuni  etiam  post  resnrreciionem  dignaius  e«t 
osieiidere,  sed  et  nobis.  Nam  illis  loqtiebainr,  et  nos 
•ignificabat,  ciini  diceret :  Ecceetjo  robtseum  stm  om- 
nlbus  diekns,  usqtie  od  consummationem  safcnli  {Matth. 
xxviii,  20).  Nnmquid  ilit  hic  futori  erant  usque  in 
consaminallonem  sfl6ciili?  Iiem  dicil  :  Non  pro  Ms 
rogo  iantnm,  sed  pro  his  fjui  credituri  sunt  per  verbnm 
itiorutn  in  nte{Joan.  ivti,  90)!  Ergo  atlendit  nos,  qiiia 
passns  est  propier  nos.  Merito  itaqne  dicitur,  Ut  enar- 
reiis  in  progenie  altera. 

45.  [vers.  15.]  Qnid  enarrells?  Qvoniam  hie  esS 
Deus,  i)eus  noster.  Terra  videbntur,  lerra;  conditor 
non  vidcbatiir  :  caro  tenehaiur,  sed  Dcus  in  cnrne 
iion  flgnoscebatur.  Tenebatur  caro  ab  eis  cx  quibus 
fuerat  sumpia  Ipsa  caro,  ex  semine  Abraha;  enim 
virgo  Maria  :  ad  carnem  remanscrunt,  diviniiatem 
non  iniellexerunt.  OApostoIi,ocivitasmagna!  Iniur- 
ribus  tu  pracdica,  et  dlc,  Hic  eslDeus,  Deus  nosier.  Sic, 
sic  quomodo  contempius  esl,  quomodo  lapis  ante  pe- 
des  jacuit  ofl(dndentium,ut  humiliaret  corda  confitcn- 
liiim ;  sic  hic  esi  Deus  nosier.  Ccrte  vlsus  est ,  slcut 
diclum  cst  :  Post  hcee  in  terris  visus  esi,  ei  cum  homi^ 
nibus  conversatus  esl  {Baruch  iii,  58).  Bic  est  Deus 
'ttoster,  Et  homo  cst,  ct  quis  esl  qui  cognoscet  eumt 
Qnonitmi  hic  est  Deus  noster.  Sed  forle  ad  lempus^ 
qnomodo  dii  falsi.  Quia  enim  vocari  possunl  dii,  csse 
antem  non  possunt,  ad  temptis  vel  vocantur.  Nam 
quid  eis  dicit  propheta,  vel  quid  monet  ut  eis  dlcatur  ? 
Hxc  eis  dicelis  :  Quid?  Dii  qui  coslum  et  ierram  non 
fecerunt ,  pereant  de  terra ,  et  de  his  quce  sub  ceelo  sim^ 
{Jeretn.  x,  f  1).  Non  est  isle  talis  Deus,  quoniam  Dens 
nostcr  super  omnes  deos.  Super  quos  omnes  de js  ? 
Qtioniatn  omnes  dii  gentium  damonia ,  Domiuus  autem 
ccelos  fecii  {Psal.  xcv,  5).  Ipse  est  ergo  Deus  noster» 
hic  est  Deus  noster.  Quousque  ?  In  aUemum  ei  in  se^ 
culum  swculi ;  ipse  regei  nos  in  sascula.  SI  Deus  noster 
est,  ei  rcx  nostcr  est;  protegitnos,  quia  Deus  est,  no 
moriamnr;  rcgii  nos,  qnia  rex  est,  ne  cadamns.  Ue^ 
gcndo  autcm  nos  noii  frnnglt  nos;  nam  quos  non  re- 
git,  frangit.  iieges  <o«,  Inquit»  iit  virga  ferrea ,  et  ian^ 
quam  vas  figuli  conteres  eos  {Psal.  ii,  9).  Sed  sunl 
quos  non  rcgit :  ipsis  non  parclt,  tnnquam  vas  figuii 
contercns  eos.  Ab  illo  ergo  opicmus  regi  et  libcrari  : 


r-13 


S.  ALGUSTINl  EPISCOPl 


M 


i|ttia  hieui  Deu$  tmter  in  mtfrnum,  el  in  9a»culum  ta^ 
iuli ;  et  ipu  reget  ttO$  in  $iiBcula, 

IN  PSALMUM  XLVUI 
ENARUATIO. 

SERMO  I. 

De  prtm/i  parte  P$almi, 

I.  Omnia  divina  eloquia  salubria  soiit  bene  biMli* 
gniiiilNis;  pcriculnsa  vero  his  qui  ea  ▼ohint  ad  siii 
omiU  perversiiatem  delorqnere,  («lius  quam  sniim 
cor  a«I  eoruin  recliindinem  corrigere.  Ila>c  esl  eniiii 
in  liominibiis  inagna  ei  usitala  perversilas ;  quia  ciim 
di:beant  vivere  ipsi  secundum  voluiitateni  Dei,  Denm 
volunt  vivere  secuiidum  volimiatem  suam  :  et  cuin 
ipsi  nolunt  corrigi ,  illom  viilunt  depravari ;  rcctnm 
uon  arbitraiilcs  quod  ille  vuit ,  sed  quod  ip^i  volunt« 
Snlcmus  autem  audire  iiomines  murmorahtes  adver* 
siis  Dcum,  quod  malis  in  b:ic  viia  bene  sit  et  laborenl 
boni :  quasi  ilie  perversus  sit «  ct  ncsciai  qoid  agal , 
aol  omiiino  averierit  ocnlos  a  rebns  humanis;  vei  s^ 
curitatem  suaiii  perturbari  nolit,  ut  hnpc  non  atteiK 
dat,  quia  cum  lat)ore  ista  Deui  aut  yideat  aul  corri- 
gau  Murmuranl  crgo  bomines ,  qni  propterea  volnnt 
Dciun  colere  ut  hic  illis  bene  sit,  qiiando  viderini  cos 
qui  Deiim  iioii  colutit  ixillere  aiqae  florere  felicitate 
terreua  ;  se  autcin  oolenltfs  Deum  laborare  in  aiign- 
stits,  in  necessitatibus,  in  asrumna,  c^tertsqiic  difii- 
ciiUaiibiis  mortsililatis  humanaD.  Conira  iNiam  vocem 
et  coiitra  has  blasphemias  nHirmuranlimn,  incantal 
seinper  sermo  diviiius,  ciirans  a  inorsu  serpciitis.  Ye- 
nenati  enim  cordis  est  ista  sanies,  eructaiis  in  Deuiu 
r*tttorem  blaspheini.-e,  et  quod  pejns  est  nmiius  cu* 
rantis  repeilcns,  morsuin  serpentis  non  rc|iellens. 
itoc  dixl,  rcpcilil  a  se  cor  liominis  verbi  Dci  sevcri- 
taleni,et  adiniitit  ad  se  inalesuadcntisserpcniisblati- 
ditias.  Gonlra  hos  crgo  cantat  sernio  divinus ,  ci  jani 
iu  isio  psaliiio  loquitur  nohis.  Ad  queni  psaimiini  * 
intentam  ego  facerotn  Sanctitatem  Vcslrani,  nisi  ipsc 
itos  faecrci  omnes  inicntos;  nec  nos  solos,  sod  Ititiim 
orbem  terrarum.  Aiidiie  enim  qucinadnioduin  cu*pti. 

S.  [ter$.  2.]  Audile  liasc  omne»  gentet.  Non  ergo  vos 
soli  qui  hic  eslis.  Nam  tox  nnslra  qiianta  est,  ut  sic 
claiiiemiis,  »t  audiant  onincsgentes?  Clamavit  eiii:u 
per  Apfistdos  Doiniinis  nosfer  icsus  <^hrislus,  claiiia- 
vil  tot  linguisqnas  miMt*;  el  viilciiuis  hiinc  |isalinuiu 
qui  ante  non  recitalmiur  nisi  in  uiia  gciitc,  in  syna- 
f<iga  Jttdsroram,  rccitari  per  toluin  orbcin  lerr^rnin, 
per  omnes  Ecclesias,  iropltlumque  esso  qtio^i  hic  di- 
Clum  est,  Audite  keec  omne$  gente$.  Ad  lioc  solunt 
volo  intentos  faccre  animos  vc:>tros,  ne  proptcr  labo- 
rcm  corporalem  nnn  crig:itis  aniuiuni ,  tcfrenic  vos 
longitttdine  pssilmi  hnjtis.  Si  potticril,  linictur  iiodic  : 
si  non,  restabii  nobis  aliiiuid  in  crastiiium  dicm;  u- 
nicn  vos  sempcr  intenti  estote.  Tanltim  eiiim  audie* 

1  Fikl«,  quamodo  intentam  cgo  facerem,  Ahcst  quonwda, 
a  M*» 

•  SicRr.  et  Mss.  pnrter  vaUc  el  l\eg.  qni  habent,  qnoi 
mMc  At  L0V    <n  oua$  tmsit :  nnnits  heiif^ 


lis,  si  Dominiia  voluerit,  quantom  vos  non  gniTi>l, 
scd  relevet.  Audite  htec^  omne$  gente$  :  nnde  estis  ei 
Tos.  Aiiri^tu  pereipite,  omne$  qui  habitati$  orbem.  lioc 
iterum  videtur  repetisse,  qnasl  pariim  foerit  qood 
dixit,  Audhe.  Quod  dico,  inquit,  audite^  auribue  per- 
cipile,  hnc  ost,  nolile  transeunler  audire.  Quid  cst , 
nnri^as  perafnte?  Quod  Dominus  dicehal,  Qtd  habet 
aure$  audiendi^  audiai  {Mattk.  xi,  25)  :  cum  omncs 
<|tii  in  conspeciu  ejus  erani,  utique  haberent  anres  ; 
qiias  ille  aures  qiixrebai  nisi  cordis,  cum  dicerel, 
Qui  habet  aure$  audiendi^  audiat  ?  Has  el  isie  psalmiis 
aures  pulsat.  Auribu$  percipiie^  omne$  qui  habiialit 
orbem.  Forte  et  hic  esi  aliqua  disiinctio.  Non  quidem 
nos  coarctare  debcmus,  sed  nihil  mali  est  etiam  istam 
explicare  senleniiam.  Forle  aliquid  distat  inier  id 
quod  dixil,  Ofnnef  genie$,  ei  quod  dixii,  omtte$  qui  ha^ 
bitati$  orbem.  Significantiiis  enim  forlasse  voluii  nos 
intelligere  quod  dixit,  inhabitatie ,  ut  gentes  intelliga- 
mui  omnes  iniquos ,  Iiabitalores  autem  orbis  omne«, 
jiistos.  lile  enim  babilat  qui  non  tenetur  :  nam  quc 
lenetur,  babitaiur,  non  habital.  Quomodo  ille  possi- 
det  quxcumque  Iiabet,  qut  dominiis  est  rcrumsiia- 
«  runi ;  domiiius  auiem  est,  qui  non  est  irrelitus  cupidi- 
tate  :  qai  auiein  cupidiiate  lenetur,  possessus  esl, 
non  posscssor.  Ilaliemus  enim  quoddam  verbum  ha- 
bitatione  sigiiatum  iii  Scriplura  Dci,  ubi  aii«  Elegi  a6« 
jici  in  domo  Domini,  magi$  quam  habitare  m  tabema" 
euii$  peecatorum  {P$aL  lxxxiiu  11).  Quid  enim»  si  ab* 
jiceris  in  domo  Domini,  non  ibi  habitasT  Noliiil 
significare  habitaiionem ,  nisi.in  els  qui  regonl,  et  te^ 
ncnl,  el  dominanlur,  el  gubernatit :  qui  auiem  contc* 
miiuntiir,  non  qiiasi  babilant,  sed  subjecti  Btint.  Ita 
auletn  dixii :  Subditus  volo  esse  in  donio  Dei,  magis 
qiiam  rognare  in  (abcmaciilis  peccaioruin,  Ita- 
que  s|  cst  nliqu.'\  diNiinctio  ioter  omne$  gentes ,  et 
habilatore$  orbi$ ,  sicut  csi  dislinctio  inlcr  audite^  el 
auribu$  percipite,  iioc  quidcm  videttir  repctisse;  scd 
tamcn  aliud  csi^qiiod  sanc  voluit  sigoificare;  quia 
isia  cloi|iiia  audiluri  crant  non  soluin  peccatores  el 
iinpii,  sctl  et  jiisli.  Perinixie  modo  audiunt  omnes  : 
sed  cum  ventum  fucrii  ad  reddendam  raiionem,  sepa- 
rabuniur  qui  sine  causa  aiidicrunt,  ab  illis  qui  auri- 
bns  percepcrunt.  Audiant  crgo  et  peccaiores  :  Audiie 
hwc,  omne$  geuta.  Audianl  el  jitsii,  qui  non  sine 
causa  atidicruiit,  ci  rogitiit  polius  lcrram ,  qiiam  re- 
giintitr  a  lerra  :  Attri^Kt  percipite^  omne$  qui  habitaii$ 
orbem^ 

5.  [ver$.  5.]  El  ilcrum  dicil :  Qmquf.  terrigetkee  ei 
filii  houunum.  Quod  ait,  terrigenm ,  ad  peccatores  re- 
tiilit;  qiiod  ail,  piii  hominum,  ad  Gdeies  ei  justos. 
Vidciis  ergo,  qiiia  scrv.iiur  ista  distinctio.  (|ui  sunt 
crgo  terrigente?  Filii  lcrraB.  Qui  suiil  lilii  terra»?  Qui 
faa^redilates  terrenas  rcquirunl.  Qui  suiil  fiUi  honn- 
num?  Qui  pcrlincnt  ad  fiUum  licniiiiis.  Atiqttando 
jam  ista  distinximus  Sanciitati  Vcstr.e,  el  invenjinus 
quia  Adam  liomo  erat,  rilius  Iiomiiiis  non  crai ;  Cliri- 
stus  auiem  filius  hominis  crai,  cl  Dcus  erat  (a).  Qnl- 

(a^  la  Cnar.  fsal.  vtu  n.  10 


515  ENARRATIU  JN 

ramqtie  tmm  periiueat  ad  Aikiiti,  terrigenw :  (|tiiriim- 
liutf  pcriitieiu  a<l  Christuin,  /i/ii  hotitiHum,  Oiiuies  la- 
Qii^n  audiaiil«  ego  iiolli  subtndio  sorinoiieni  ineiiiii. 
TiTrigeiM  esl,  audiai  propter  jiidicium;   filius  lio- 
mioie  est»  audiat  propter  regiium.  Simul  in  unmn 
diaet  «I  pauper,  Iterum  ipsa  sunt  retteiiia.  Qiioil  ail 
tfirec,  ad  terrigenai  periiiiet;  quod  ait,  panper^  ad 
filioi  liomliiuiD.  Divilet  iulellige  superbos,  pnuperes 
humiles.  Uabeal  muiias  faculutes  pecuniaruiii ;  si  iii 
ei«  non  aLtolliiur ,  pauper  M  :  non  babeal  aluiuidy 
et  cupiat  et  infletur ;  inier  dititea  et  repn>boseuin  de- 
patat  Deiis.  £t  diviies  et  pauperes  in  corde  ioterrogat 
Deus,  non  in  arca  '  et  domo.  Monne  pauperes  sunt 
4|ui  aocipkinl  mandatiim  Apostoli  dicentis  Timoibeo  : 
Prmape  dmiiku$  knjui  meuii  noa  tuperke  eaperef 
Quomodo  eos  qui  divites  erant  fecit  pauperes?  TuUl 
Kiis  ipnre  qMerunmr  divili».  Nemo  eiiim  vult  asse 
diveSf  atei  ul  iBlletnr  inter  eos  inler  quos  vivii,  el  su- 
perior  illis  videatur.  Cum  aulem  dixji,  iioii  euperbe  m- 
pere^  «qoales  eos  lecit  uon  babenlibus;  ni  fortassis 
paueulia  Bommis  mendicus  plus  extoilaiur,  quaiii  ilie 
dives  ^l  aodii  Aposlolum  diceniem  :  Prwcipe  divUi" 
liku  kmjuM  teecuU  nou  euperbe  eopere.  Uiide  aoit  m- 
perbe  eaperet  Si  faciant  quod  sequilur,  Neque  eperare 
iu  iueerto  Mliarum^  $ed  iu  Deo  vipo^  qui  pnusiai  nobie 
•HMM  obundanier  ad  frueudum  (I  Tiiii.  vi,  17».  Nou 
dixil,  qui  prssial  illis ;  sed,  ^t  preeekA  uobie.  Num- 
4|uid  ipso  Paulus  nou  babebal  divitias?  Habebal  pkine. 
Quas  divitias?  De  quibus  dicilalio  IgcoScripiura  :  Fh 
deii  kouuui  numdus  ioiue  dieiiiarum  eei  {Proe.  xvii»  6, 
uc.  LXX)«  Audi  el  ipsum  eonAieulem  :  Quuei  uihil 
kabeutee^  et  mmda  paeeideuiee  (11  Cor.  vf.  10).  Qui  vull 
crgo  esse  dives »  iioii  hasreal  parti,  el  tolum  posside- 
hii :  illi  iab»real  qui  lolum  creavii..  iStiiia/  iii  imimi 
drais  ei  puuper.  Dicil  in  alio  psalmo  ;  i^eiil  pauperee^ 
u  euiurahuawr,  Quomodo  commendavii  pauperes? 
Edeui  pmperee^  et  euturt^uHiur*  Quid  edunt?  Quod 
iciuni  fideles.  Qoomodo  saturabuntor?  Imitando  pas- 
ueoem  Dowini  sui»  ei  non  sinecausa  accipiendo  pre- 
linm  suum.  Edeui  pauperee^  ei  saiurabuniur^  et  limda' 
bunt  Dondnum^  qui  requiruui  oiim.  Divites  quid?  Etiam 
ipsi  ednnu  Sed  quomodo  edunl  ?  Manducaverunt  ei 
edoraeermu  amnee  dieiiee  ierree  {PeaL  xxi,  27,  50). 
Nondixit,  Manducavemnl,  el  saturati  suot ;  sed*  Jfon- 
daMvorwii,  at  adoraeeruni.  Adoranl  quidem  Deum, 
sed  humauitaiem  nolunl  exbibere  fraternam.  Mandu- 
eanl  ilH,  ot  adonnl;  manducanl  isli,  et  saiuranlur  : 
mauducani.  Cxigitur  de  manducante 
l;  noD  pfoUbeatur  maodueare  a  dis* 
peoMiiore,  sed  BODeaiur  llmere  exaetorem.  Audianl 
ctgo  isln  pocealores  el  jusii,  genies  et  qui  habitant 
orbem,  forn^Mtfol/iliiAomMiiiM,  oHNni  inicitttm  diooo 
a  pauper :  non  divisi ,  non  separatl.  Tempus  messls 
hiic  faciet,  nuuius  venlilaloris  hoc  poieril  (Matth,  ui, 
12).  Nuiic  simul  in  unuin  audiant  dives  ei  pauper, 
Miuol  in  unum  poacantur  liaedi  el  agni,  douec  veniai 
(pA  segregel  alios  ad  dexieram ,  alios  ad  sliiistram 
(/d.  XXV,  32,  53).  Simiil  in  unum  audianl  doceniein, 
*  Cr.  et  olft sque  Mos..  fa  orou.  vatio,  codex,  jn  Itorreo, 


PSALMIJM  XLVIII.  ^i^ 

nc  segrcgati  ab  invicem  audiant  judicmtem. 

4.  [vere.  4.]Et  quid  estqiioJ  iiiinc  andiuiri  suf)l?0^ 
meum  ioquetur  tapienliam^  et  mediialio  cordit  mei,  iniel^ 
ligeniiam,  Elbaec  repelita  poiius,  iic  rortecum  dixi:>set, 
of  moutit,  intelligeres  euro  tibi  loqui,  ijui  in  hhiis  lia- 
l>erel  sapientiain.  Multi  eniin  babent  iii  labiis  et  iiou 
habeni  in  corde,  de  qiiibus  dlcil  Scripliira :  Populut 
isle  kbiie  me  honoral,  eorautem  eorum  longeaet  a  me 
(/««.  XXIX,  43).  Qtiidergo  aililIequilibiIoquitur?qui 
ciim  dixerir.  0$  meum  toquelur  Mapientiam;  ul  inlelli- 
gas  quia  illud  quod  ex  ore  fundiiur,  de  veiia  conlis 
cnianal,  uitulil,  Etmeditatio  cordis  mei  inieUigentiam. 

5.  [vere,  5.]  Inclinabo  in  parabotam  aurem  woam, 
aperiam  in  pealurio  proposiiionem  meam,  Quis  est  hio 
cujusmedilatio  cordis  loquitur  iulcIUgeDtiain,  ul  noo 
silin  sola  superficic  labiorum,  sed  bomlnis  ioieriora 
possideai?  Quis  est  isia  qui  audit,  cl  sic  loquitur? 
Miilti  enim  loquontur  qttod  non  aiidiuu|?Quisuutqui 
loquuntur  quod  non  audiuni?  Qui  non  faciunt  quxdi- 
cuiil :  quales  dicit  Dontinus  Pbarisxos  sedere  sufier 
csitbedram  Moysi.  Voluil  libi  loqui  in  caihedra  Moysi, 
per  eos  qui  ea  loquunliir,  et  iiou  faciunt;  et  libi  se' 
curiutem  Doroinus  voluil  dare.  Nolite  linicre,  Qua 
diamt,  inquil,  faciie,  quat  autem  faciunt  nolile  facere; 
dicunt  adm,  et  nonfttciuni  {Maith.  jlxiu,  2,3).  Nonau- 
diuni  quod  dicunt.  Qui  vero  laciunl,  et  sicdicun(,au- 
diunt  quod  dicuut :  et  ideo  fructuose  dicunt,  quia  au- 
diunt.  Qui  ergo  diclor  el  noti  auditor  est,  altcri  prod- 
esl,  sibi  nou  prodesi.  Iste  ergoqui  et  auditor  volebal 
esseel  dictor,  qni  tibi  loquiiur,  autequam  diceret, 
Aperiam  in  peaiterio  propoutionem  meam^  quod  est  jam 
loqui  per  corpiis,  sic  eiiim  utiliiranimacorpore,quo- 
modo  uiilur  ciibarisla  psalterio,  dixil,  IncUnabe  in 
paraboiam  aurem  meam.  Anlequam  loquartibi,  inquil, 
per  corpus,  anloquam  psalterium  sonet,  priino  ego 
ineiinabo  in  paraboiam  aurem  meam,  id  esi,  audiam 
quid  Ubi  dicam.  Ei  quare,  in  paraboiam?  Quia  uide* 
mui  nune  per  tpeeulum  in  eenigmate  (I  Vor.  xiii,  12), 
sicul  dicil  Aposlolus.  Quamdiu  eumut  in  hoc  eorpore, 
peregrinamur  a  Dondno  (U  Cor.  y.  6).  Qiiia  nonduin 
est  ilia  visio  noslra  facie  ad  faciein,  ubi  jam  nfin  sini 
parabolx,  ubi  jara  non  sinl  aenigmaia  el  similiiudi- 
ues.  (}uidquid  medo  inlelligirous,  per  xtiigmata  con- 
spicimus.  JCnigma  esi  obscura  parabola  quas  difficilo 
iiilelligitur.  Quantomvis  excolat  homo  cor  suuin,  et 
ad  inieriora  iHielligenda  refugial,  quamdiu  per  for- 
mptibiiilatem  camis  iiujus  videmus,  ex  parte  vidc« 
nms.  Assumpta  autem  incorruptione  m  resurrectioiie 
morutorum,  cnm  appamerilFilius  bominis  judicalu- 
rus  vivos  el  monuos,  Uuie  videbitur  Filios  hominis, 
qni  primo  jttdicatus  csi,  jodicans,  discemens  roalos  a 
btmis,  ponens  roalos  a  sinistns,  bonos  a  doxtris.  Vi- 
debuiit  illuin  el  boni  et  mali,  sed  malis  dicel,  Jte  in 
ignem  mtemum  :  bonis  aotem  dicet,  Venite  benedicii 
Patris  mei,  percipite  regnum,  Abibunt  mali  in  ambu^ 
ttionem  artemam^jutli  uuiem  in  titam  aiternam  (Mattlu 
XXV,  33,  34,  41,  46j;  ei  ibi  erit  llla  visio  farie  ad  f»* 
ciom,  qua  illi  non  sunt  digni.  Aiieiidiie  quid  dlcain. 
Filium  cnim  boroinii  sicut  iuc  euin  esset  adhuc  jiidi- 


517  5.  ACGUSTINI 

eandus,  cl  mnti  vldcruiu,  ei  boni ;  Tidcniiitcnim  Apo- 
stoH  qiii  secuti  sniU,  vidcrunl  Jadaei  qul  crucifixc- 
ruiil;  sic  cum  venerit  judicattinis,  cl  boni  illum  vl- 
debunt  et  mali :  boni,  ut  perciptant  mercedem,  qnia 
seculi  sunt;  mali,  ur  percipianl  poenam,  qula  cnicl- 
flxerunt.  Soli  ergo  illi  dnmnabuntiir,  qui  cruciflxc- 
runl?  Audco  diccre,  soli.  Ergo  nos,  inqiiiunl  pecca- 
tores  bujus  temporis,  securi  samus.  Si  non  animnm 
interrogat  Dcus,  seciiri  csiis.  Quid  est  quod  dixi?ln- 
iclligat  Charitas  Vestra,  ne  hoc  dicant  iii  judicio  Dei, 
quia  non  hitellexcrunt.  Jud»!i  qnia  vidcruiilClirlstum, 
cruclflxerunt ;  tu  quia  non  vides  Clirisiuni,  verbo  ipsius 
resistis.  Qui  verbo  resrslis,  carnem  non  crucifigeres 
si  viderest  Contcmpsil  Jiid:i;us  in  ligno  pciidentcm, 
contemnis  tu  in  ccclo.sedentem.  Ergo  videnint  eum 
ambo  gencra,  dum  hic  esset:  ambo  gcncra  videbuiit, 
el  cum  venerit.  Pilius  enim  bominis  veniet  ut  judicet ; 
quia  Fliius  hoiuinis  venit  ut  judicareiur.  Klco  quia 
Pater  non  est  incarnatus,  Palcr  non  cst  passus,  et  per 
Filiuin  hominis  judicat,  sicul  ipsc  dlxit  in  Evnngclio, 
PcUer  non  judicat  quewquaniy  sed  omne  judicinm  dedit 
fiUo  :  seculus  paulo  posl  ait,  Et  dedit  ei  poleztaiem  ;ii- 
dieii  faciendij  quoniam  Filim  twminis  e$t  (Joan,  v,2^, 
87).  Secundum  cniin  quod  Filius  Dei  est,  Yerbiim 
semper  cuiii  Pnlre ;  et  quia  sempcr  cum  Patre,  cuin 
Psitrc  scmper  Jiidicat :  sccuiidum  nulem  quod  Filius 
bominis  est,  et  jtidicatus  est,  et  judicalurus  est.  Qno- 
niodo  autem  visus  est  ab  eis  qui  crediderunt,  et  ab 
eis  qui  cri:citixcrunt,  qunndo  judicatiis  est;  sic  vide- 
bitur,  ciim  coeperit  esse  judcx,  et  ab  eis  qiios  damnn- 
bit,  et  ab  eis  qnos  coronabit.  Visionem  autem  illam 
divinitatis,  quain  promisii  dilectoribus  suis,  quaiido 
ait,  Qui  ditigit  me,  ditigetur  a  Palre  meo  :  et  qui  ditigU 
me^  mandala  mea  custodit^  etegodiligam  eumy  et  osten" 
dam  meipsmn  Utt  (/tf.  xtv,  ^t),  jain  impii  non  vide- 
buiit.  Ista  dcmoiistratio  quodammodo  familiaris  est, 
suis  illam  servat,  non  illam  ostenditlmpils.  Qiiansest 
ista  visio?  Qua)1sChristus?if)qua1isPalrl.  Qualis  est 
Chrisius?  lii  principio  erai  Vcrbum,  et  Verbum  er.it 
npud  Deum,  et  Deus  erat  Terbum  {!d.  i,  1).  fluic  vi- 
%Um\  suspiramus  modo,  et  gemlmus  quamdiu  per- 
egrini  sumus;  huic  visioni  in  fine  reddcmur,  hanc  vi- 
sionem  modo  iii  aenigmale  videmu8,si  ergo  Inaenigmnie 
videmus,  fnclinemus  in  parabolam  aurcm  iiostram, 
ct  sic  aperiamus  in  psalterio  propositionem  nnslram : 
audiamiisquoddicimus,  f;iciamus  quod  pra3cipinius. 

6.  [ver$.  6.]  Et  quid  dikit?  Vtquid  (imebo  in  die  ma- 
ta?  Iniqmta$  calcanei  mei  eircumdabit  me.  Coepilob- 
scurius,  Vlquid  timebo,  inquit,  m  die  mataf  Iniqmlau 
cttt^nei  mei  circmndabit  me,  Magis  ergo  debet  timere, 
si  inlquitas  calcanci  ejus  circomdabit  eum.  Non  enim 
tiineai,  inquit,  homo  quod  non  habel  in  poiesiatede- 
viiarc.  Verbi  gratia :  qui  timei  mortem,  quid  facturus 
fst  ui  non  nioriatur?  Dicat  inihl  qua  evadat  quod  de- 
bst  Adain,  qui  iiaius  est  ex  Adam.  Sed  cogiict  quia 
nutiis  esl  cx  Adam,  et  sccutiis  cst  Christum,  et  opor- 
let  *  eum  solvere  qiiod  debet  Adam,  ei  conscqtii  quod 
promisit  Clirislus.  Qui  ergolimct  inorlciii,  non  cslqiia 

*  Sicilss.Edd.vero,  Dkaimxtnquo  vudnt.  Debci  quod 


EPISCOP! 


M 


cvadai  :qui  atitcm  timet  damrtafionem  <|iiam  audicfit 
impii,  !te in  ignem  feternum,  cst  qiia  cvadot.  Noii  Cfigoli- 
meat?  Utquid  enim  limeat?  luiqiiitiscalcanci  ipsiosit- 
lum  drcumdatura  est?Si  ergo  vilctiniquilatemcalcainci 
sut,  et  ambulet per  vias  Dci,  non  pcrvenict  ad  diem  ma- 
lamtdiesmaln,  dtesnovissima,  non  crii  IMi  mata.  Eleiiim 
dies  novissima  mala  erit  quibusdam,  bonacrttqailKia- 
dnin.  Niimqiiid  mala  erit  illis  quibnsdicctar :  YenUe^  ke- 
nedictiPatri$mei,  percipiteregnHmf^ed  mala^rit  illffB 
qulbus  diceiur :  Iteinignem  ietemum  (JfanA.xxv,  51, 
i\).  Qnod  si  iniquttas  calcanci  sui  circunMiabk  eum, 
mquid  ergo  tfmct  in  die  mala?  Modo  ciim  vivanipvo- 
vidcant  sibi,  tollant  iiiiqiiiiateni  a  calcaoco  suo:aiii- 
buleiit  illain  viam,  ambulcnt  per  viam  de  qna  ipae 
dixit,  Ego  $um  tta,  et  veritm,  ei  eHa  (/«ait.  xnri  6) :  ct 
nou  timcanl  in  dte  inala,  quia  dat  iilis  accoriiaiem, 
quS  factus  cslvia.  Utquid  timebo  in  die  mttaf  ituqttiUu 
catcanei  mei  eirnmdHbii  m«.  Ergo  vilcnt  iiiiquitalem 
calcanei  sni.  Iii  calcanco  «fnisqne  labttur.  liMeiMJbit 
Charitas  Vestra.  A  Dco  quid  dictimi  cai  serpenti? 
Ip$a  tmm  ob$ervabit  caput^  et  la  ^nt  eb$er9a^$  oiica- 
fiettin  (Gen.  in,  15).  Diaboliis  caleaaciim  Uiiim  obser- 
vat,  quando  labaris,  iit  dejidal  te«  li!c  olMenrat  cal- 
ciineuni  tuum,  la  ol)8crva  caput  illius.  Quodcsl  caput 
illius?  litUiunt  malai  sogfeationis.  Qitande inclpit laala 
Btiggerere,  tunc  repclie  anteqiiain  surgai  delectalio, 
ct  seqnattir  consensio ;  ct  lonc  vilabis  csipot  ^fUB, 
et  nen  apprehendi'!  illc  eilcanem  luam.  Quare  a»- 
tcm  Evac  hoc  dixit?  Qaia  per  carnem  labitnr  lioafMi. 
Eva  nobfs  Imerior  caro  noatra  eat.  Qmditigii^  inqiiit, 
uxerem  saaiii,  9eip$w»  dHigit,  Qiiid  crI,  $eip$mmf  Se^ 
qiiitur,  et  dicit :  iV^irio  enim  wqtmm  earmm  $mam€dh 
kabwt  {Eplie$.  v,  fiS,  $9).  Qmh  crgo  <|Homode  iUniii 
hmnlRem  Adain  per  Kvaai  supiilaniavit  (€en.  ni,  €), 
sic  dhiboins  pcr  camem  ▼ott  «oi  aappiaiiiara;  pr»- 
eeptnm  est  Evic  ut  obscrvct  eaput  diafaeli,  <|«ia  di»- 
boUis  calcaneum  ipsins  otiservat.  Si  ergo  ifili|ui(as 
calcanei  ctrcnmdabit  nos,  iilqnid  tiineoiua  ia  iBc  inala, 
cnm  convcrsi  od  Christnm  liabcamus  in  potcalale  itt 
non  faetaintis  iniqHitotem;  et  nen  erit  ^iuod  noa  clr- 
cinndei,  et  gaudebimi»  in  dle  novissimu,  iion  pb»- 
gcmns?  ' 

7.  [vere,  7.]  Qtii  sunt  auiem  fiios  etreuaadaM  iiM- 
quitas  caicanei  ?  OnJ^m/fi^uiif  «1  «frrtrte  sait,  m  iuak%m» 
dantia  Hviiiaram  $ttarum  ghnantur,  £rgo  vttalMi  ista* , 
ct  iion  ini(piitas  catcanci  mei  ctrciiaidbltii  «e.  Qnid 
est  vttarc  isia?  Non  conidaiiMK  in  vkfiite  noM^  mhi 
glorlemnr  in  abundanlia  4tivitinrBai  noatrafuai ;  acd 
giorfemur  in  eo  qai  nobis  pooiMiit  httmiliiMis  allit»- 
diifcm,  ct  mfaiatns  cst  elatis  damnatienem  ;  et  nmi  imh 
iniqniias  caicanel  drcumilabit.  fiiit  co«/iiiical  in  «jp- 
tute  titttt^  et  in  abtmdatuia  tUtntktrum  euarum  glmdi^ 
Hir. 

8.  [ver$,  %*]  Sunt  qui  pr»sunMinl  tn  amieis  s«la : 
afil  praesttmunt  in  virtuie  mm^  alH  in  diiviiiis.  ista  cat 
pra^umptio  gcneris  hnmani,  non  prassmeDtia  ia  Deo. 
Dixit  de  vtrtute,  dixit  dc  di\4liis>  4icit  deaoiiois  : 

jtdam,  qmwnu$  etlex  Adam.  Sed  cogitet  qtd  natut  est  CM 
4dm  et  ieeutns  e$t  ckrtstum  ifma  oporrt,  ci^ 


m  ENARRATia  LN  K 

FrM  HM  r4>d»Mi^  r$dimet  homQ  t  £x«pecu«  lU  boino 
le  redtiiuM  ab  im  vi^aiuni?  Si  le  fraler  nou  redjuiii , 
hnnio  le  redempiurus  est?  Quis  esi  fniter«  qui  si  iion 
redeoieril,  wdliis  homo  redempturus  est?  Qui  post 
re  nrr«cUoneai  dixit :  Vade^  dicfriuribus  meis  {Maiifu 
sxviH,  10).  Fraier  ivotitcr  voluit  csse :  ei  cuia  Dfo 
4i£imit8«  Pator  nostcr,  boc  manifestatur  in  iiobis. 
Qui  (Hitm  dicil  Deo,  Pator  oosler ;  Cbristo  dicit,  Fra- 
i«r.  Ergo  qui  patreni  Deum  et  fratrem  babet  C^.bri- 
Mum,  non  tinieat  in  die  mala.  Non  enim  eum  circuin- 
dsdiit  iniqttilas  caicauei  ejus;  quia  non  prssumil  d^ 
virluletua,  nec  iu  abondaniia  divitiarum  suanim  gio- 
riainr,  iiec  iie  aroicLs  suis  |M)teiitibus  se  jactat.  Iii  ilio 
trgo  prewinal  qui  propter  illum  mortuus  esi,  ut  illc 
iioii  in  sempiternum  moreretur;  qni  propter  illuni 
biiniliatua  est ,  ut  ille  exallareiur ;  qui  quxsivit  iin- 
piiin,  ttt  a  (ideii  quxrerelur.  Ergo  si  ipse  non  rcd- 
imii»  booM  redempturus  est?  Aiiquis  bomo  redimei, 
si  Filius  hottrinis  hou  redimit?  Si  Christus  non  red- 
iiuit,  Adam  redifliiel?  FrtUer  non  redimil,  redime$ 
bmol 

9.  [mt*.  9.]  Non  dabi$  Deo  deprojrititionem  sttom  *, 
a  i^eiium  redemptiowanimw  tum.  Ille  confidit  in  vir- 
tote  sua,  et  in  abuudaolia  diviiiarum  suaruro  gioria- 
tar,  qui  fton  dakH  Deo  depropiliationem  tuam;  id  est 
pbeaiionem  qua  flectat  Deum  pro  peccaiis :  nec  pre- 
Umu  redempUoMM  animeeeua,  qui  praesumil  de  virliiie 
na,  el  de  amicis,  et  de  diviiiis  suis.  Qui  siuit  auiein 
q«i  daikt  pretiuin  redemptionis  aiiimac  sox  ?  Quibu^ 
ait  Domiiius  :  Faciie  vobis  amicoi  de  mammona  ini^iit- 
ftli«  t  ii4  el  ipd  recipiani  vo$  in  tabernacuia  wternn 
JLuc,  xvi«  9 ).  iiii  daiit  prelium  redemplionis  ani- 
m»  sun,  qui  non  CjQssant  eieeraosyiuis  facere. 
Adeo  illoaquos  monet  per  Timotbcum  Apostolusi 
Bobiit  es^  superi>os,  ne  iu  abundaniia  divitiaruin 
suarum  gloriareniur  ;  deniquequod  possidebant,  iio- 
luit  apud  illos  vetcrascere ,  sed  aliquid  ex  eo  fieri,  ut 
esset  prelium  redemplionis  animx  eorum.  Ait  enim  : 
Dmtibue  hujus  sascuU  praecipe^  non  superbe  sapere^  ne- 
fu  sperare  in  incerlo  divitiarum ,  sed  in  Deo  vivOf  tpti 
prsestat  nobis  otnnia  abundanUr  ad  [ruendum,  Et  quasi 
dicerent :  Quid  ergo  faclnri  sumus  de  diviliis  nostris? 
Dinus  siiUi  inquil,  in  operibus  bonis^  facile  tribuant^ 
commutticent:  et  non  illud  perdituri  sunt.  Uiide  sciinus? 
Aiidi  quid  sequilur :  Thesaurizent  sibi  fundamentwn 
bonum  in  /ti/urum,  ut  apprehendani  veram  vilain  (I  Tim, 
VI,  1719).  Sic  dabuiit  prctiuni  redempiionis  aniiiios 
sux.  Ct  Dominus  uoster  boc  inoncl :  Facite  vobis  sac- 
I  culos  non  veierascenles  ^  thesaurum  non  deficienlem  in 
cxUs,  quo  fur  non  accedit,  neque  tinea  corrumpU  {Luc. 
Xii,  33).  Noluit  Deus  ot  j)crdas  divitias  tuas ,  scd  ut 
locum  illis  mutes  consilium  libi  dedil.  Inlelligat  Cba- 
I  riuis  Yesira  :  inodo  si  aroicus  tuus  mtraret  bi  domuin 
I  uiani,  et  iiiveiiurel  le  in  loco  bumido  frumenta  posuis- 
I  ae,  qut  forte  sdret  naturam  corrnptlonis  D^umenlonini 
quaro  tu  nescires,  daret  Ubi  hujusroodi  consilium,  di- 
cens  :  Fraler,  perdis  qnod  com  magtio  laboro  coiffo- 


ALWUM  .\LTIIL  .  ^ 

gisii ;  in  ioeo  iiumido  posuisii,  paucia  diobua  Ista  pu- 
trescuni.  Ci  quid  facio,  fiaier?  Leva  in  superiora.  Au- 
dlres  amicum  snggorentem  ut  frumeuia  ievares  do 
iwferioribus  ad  superiora;  et  non  audis  Cbri&ium  mo- 
neiitem  ui  ibesaurum  tuum  leves  de  lerra  ad  cceljm, 
qbi  uoii  boc  (ibi  reddaiur  quod  servas,  sed  serves  ler* 
ram,  aecipias  cceium,  serves  mprlalLi,  accipias  sein- 
pilerna  I  Feneres  Cbrisium « ;  accipiat  in  lerni  p.irva 
ul  reddai  tibi  in  cqbIo  mulia.  Verum  auiem  illi  quo» 
circumdabit  iuiquiias  calcanei  sui,  quia «  conOdunt  iii 
viriute  sua ,  et  iu  abundanUa  diviiiarum  suarum  g lo- 
riaiitur,  ei  de  aniicis  iiominibus  nibil  valenUbus  pr»- 
st;jre  praesumuiil,  non  dubunl  Beo  depropiUaUomm. 
suam,  et  pretium  redempiionis  anunm  suce. 

40.  [vers.  10.]  Et  qiiid  dixit  de  taJi  bomine?  Et  la^ 
boravit  '  in  wiernum .  et  vivei  in  finenu  Labor  ejus  si- 
ne  fiiie  crit,  viia  ipsiiis  babebii  fiuein.  Qnare  boo 
dixit,  vitet  in  finem?  Vitam  qnippe  uou  ponunl  isti, 
nisi  dcHcias  quotidianas.  Adeo  mulii  inopes  ei  paupe- 
res  nostri,  parum  firmi,  et  non  iniuenles  quid  illis 
promiiiat  Deus  pro  istis  laboribus,  cuni  viderinl  divi- 
tes  in  eputis  quoiidianis,  in  spiendore  ei  niioi^  auri  et 
argenli,  quid  dicuiil?  Soli*  sunt  isU,  isU  vere  vivunl. 
Dicitur;  jam  non  dicatur,  et  roonemus;  elsi  dici  ba* 
bel,  vel  a  paucioribus  dicatur,  quam  dicereiur  si  noii 
moneremus.  Nam  nec  nos  proisumimus  iia  uos  isia 
dicere  ut  iion  dicalur,  sed  vel  a  paucioribui  dicaiur; 
nara  dicetur  usque  In  fiiiem  sa;cuU.  Parum  est  qoia 
dicil  eum  vivere ;  adjungit ,  et  dicil  ■ ,  tonat :  Piii.,s 
eum  solum  vivere.  Vivat;  finielur  viia  ipsius  :  quo- 
niam  noii  dat  pretiiim  redcniiiUonis  animaj  sna,  lNiie« 
turvii;!,  liibor  non  fiuietiir.  LaboravH  in  mernum,  ei 
vivei  in  finem,  Quomodo  vivei  in  finem  7  Quomodo  v/ve- 
bnt  ilie  qui  induebatur  purpura  el  bysso,  et  epulaba- 
lur  quoiidie  splendide;  et  jacenlem  ulcerosum  ante 
jauuam,  cujus  ulcera  canes  lingucbanl,  el  dcsideran- 
ieni  micas  qua;  de  mensa  ejus  cadebaiu,  superbus  et 
tumldus  conlemnebat.  Quid  illi  profuerunt  ill;e  divi- 
tiae?  Mutaverunl  viccs  ambo  :  lile  a  janua  divitissub- 
latus  est  in  siiium  Abrahae  ;  illc  ab  epulis  splendidis 
missus  est  in  ignem  :  ille  requiescebat,  illc  ardebal ; 
Saliabatur  llle,  ille  siUebat:  ille  laboraverat  in  fineni] 
vivebal  in  ajternum ;  ille  vixerat  in  finem,  laborabal 
in  ajienmm;  El  qiiid  profuit  divili,  qui  qu.f'sivii  apnd 
jnfcros  in  lormenUs  posilus,  stillari  sibi  gimnm  aquaj 
iii  linguam  suani  de  digiio  Lazari,  diccns,  Quoniam 
ardeo  hic  in  hac  flamma,  el  non  illi  concessum  csi  {Id. 
XVI,  19-26)?  Sic  desideravit  ille  guttaro  de  digiio^ 
quoniodo  ille  iiiicas  de  inensa  diviUs  :  sed  illius  labor 
Anilus  est,  el  illius  viu  finiia  esl ;  labor  bujus  in  aeler- 
luini,  viia  illius  in  aeternum.  Non  liic  habemus  viiam 
qui  forie  bic  laboramiis  In  terra  :  et  non  sic  eriiiiut 


*  Edd.,  de  propiiiafione  $ua.  ai  &iss.  depiopUiatioaan 
v.fim ;  juxta  I.XX  exibmnn  eaiuou. 


verbum  isiud   cum  accusaUvo   juSgii  MarUalis  nb    l 
epigv,  71.  • 

Il9ec  orones  fenerat  una  Deos. 

•  Sjc Am.  el Mss.  At Er.  ec lov., qui, 
'    •  tAI.»  tefcwwWi.  Ai.metioris uot»  Uss.,  hborm^it.lmte 
criec.  Lxx  ekoptasen,  ' 

■     •  Er.,  relices. 

»  M&s.,  dirii  eum  m»erc ;  immi,  dk  iis  /  Ms,  m. 


ist  s 

poolea:  erit  eniiii  tUa  iiosln  ChritH»  in  ttienrain  : 
itli  aulein  qni  liic  volunl  habere  vitam,  laborabunt  in 
jelomum,  et  vlTeiil  in  ftnem. 

H.  [vers.  ii.]  Qicoittam  iton  vid^t interltum,  eum 
9iderit  iapkntee  morienles.  Isie  qui  laboravit  in  aeter- 
num,  el  vivet  in  finem ,  noii  Mebit  inieriium,  cnm  vi- 
derit  Mpientet  morientet :  qnid  est  lioc?  Nuu  inteliiget 
quid  sit  interltus,  quando  viderit  sapienies  morientes. 
Dicit  enim  sibi  :  Iste,  quia  sapiens  crat,  et  curo  8a« 
plentia  inbabitabat,  et  cum  pietale  Deumcoluit,  nuiu^ 
quid  non  esl  mortuusT  Faciam  milii  ergo  bene,  ciitn 
vivo  :  nam  ai  aliqnid  possent  qui  aliad  sapiunt,  non 
morerentor.  Yidet  tllum  mori ,  et  non  videt  quae  sit 
mors.  Non  videlrit  interitum,  cwn  videbit  tapientes  mo» 
rientes,  Quomodo  Judsci  viderunt  Christum  penden- 
tein  in  cnice,  et  coniempserunt,  dicenies,  Iste  si  Fi- 
lius  Dei  esset,  descenderei  de  cruce  (  Matth.  xxvn. 
42 )  :  non  videiites  qnid  sit  inleritus.  Si  viderent  quid 
sit  iuteritus,  si  viderentM  llie  moriebatur  temporali- 
ter,  ut  reviviscerei  in  aetemum ;  illi  vivebant  lempo- 
raliler,  ut  morerentur  in  aeternum.  Sed  quiailluw 
videbant  morieiiiem,  non  videbanl  interitum,  id  est, 
non  intelligebant  quis  esset  verut  inieritus.  Quid  dl- 
cunt  etiain  iti  Sapientia?  Morte  turpisuma  eondemne- 
mus  iUum^  eritenim  respectus  ex  ser$nonibus  iUins:  st 
enim  ett  vere  filius  Dei,  tiberabit  iUum  de  manibus  con' 
trariorum  (Sap.  ii,  20, 18) :  non  permillel  niori  fiiium 
suum ,  si  vere  filiiis  ipsius  est.  At  ubi  viderunt^ilum 
In  cruce  insultantes  se,  et  illum  non  descendentem  de 
eruce,  dixerunt,  Vere  bomo  fuit.  Dictum  est :  el  uli- 
que  polerat  descendere  de  cruce,  qui  potuit  de  sepul- 
cro  resurgere ;  sed  docuit  nos  fcrre  insultantes ,  do- 
cuit  adversus  iinguas  hominum  esse  patientes,  bibere 
inodo  calicem  amaritudinis ,  el  postea  accipere  sem- 
pitemam  salutem.  BibCy  »ger,  calicem  amarum,  iit 
sanus  sis,cui  non  sunt  sana  viscera  :  noll  irepidare, 
quia  ne  trepidares,  prior  bibit  medicus;  id  e^t,  pas- 
sionis  amaritudinem  bibit  prior  Dominus.  Bibit  qui 
peccatuin  non  liabebat,  qui  qnod  in  eo  simaretur  non 
habebat.  Bibe  donec  transeaiamaritudo  faujus  saeculi, 
et  veniat  saeculnm  ubi  nullum  scandalum,  nulla  im, 
nuUa  tabes,  nulla  amaritudo,nullafebris,niillusdolus, 
null»  lnimiciliae ,  nulla  ^enectus ,  nulia  mors ,  nuUa 
contentio.  Labora  litc,  vcnturns  ad  rtnetn ;  labora,  ue 
Gum  non  vis  blc  laborare,  venias  ad  fineni  vilae,  et 
nunquant  venias  ad  finein  labonim.  Quoniam  non  fi- 
debil  interUum^  eum  viderit  sapietUes  nwrientes. 

12.  Simiff  imprudens  et  in^piens  peribunt,  Quia  est 
imprudens?  Qm  non  sibl  prospicit  in  futurum.  Quis 
est  inmpiens? Qjal  non  intelligit  in  quo  malo  sit.  Tu 
vero  inlellige  in  qoo  malo  sis  modo,  el  prospice  ut  in 
bonis  sis  hi  poslerum.  Intelligendo  In  qiio  malo  sis, 
non  eris  Insipiens :  prospiciendo  tibi  in  futorom,  non 
eris  Imprudcns.  Quis  est  qui  sibi  prospicit?  Servus 
ille  cui  dedit  Dominus  suiis  quod  erogaret,  et  posiea 
dixil  ei :  ^on  poies  mihi  agere^  redde  rationem  actus 
/iM.  Et  iHe :  Qukl  fado?  fodare  non  possum^  nmdicare 
eimfundor,  Sed  et  de  re  domlni  sui  fecit  sibi  amicos, 

*  nanooMilitts.Bdd.vero,«fMefiail« 


ADGUSTTra  EPbcort  m 

qoi  iltum  reciperent,  eum  de  acto  projleereitir.  El  ilie 
fraudem  fedt  domino  suo,  ut  eompararef  siiii  amieos 
qni  illum  snsciperent :  tu  noti  timore  ne  Iraudem  fa- 
cias ;  ipse  Doinitius  bortalur  ut  facias,  ipse  libl  dicit, 
Fac  tibt  amicos  de  maniniona  iniquitatis  ( Lue.  ivi, 
1-2).  Forlassls  ea  qua  acquisisii,  de  iniqtiitate  acqiii- 
sisti ;  aut  fortasse  ea  ipsa  est  iniquitas,  quia  tu  iiabes 
et  ahcr  non  babei,  tu  abundas  et  alter  eget.  Be  isla 
mammona  iniquitatis,  de  divitiis  istts  qoas  iniqni  ve- 
cant  divitias,  fac  tlbi  amicos  et  pradens  eris  :  oompa* 
ras  llbi,  non  fraodaris.  Modo  eniin  videris  perdere* 
Numquid  perdes  in  tliesaiirario  *  poneiis?  Nain  pueri, 
fnitres,  unde  slbi  eniant  nest-io  quid  simul  iiivenimit 
nunimos,  et  ponunl  in  thesaurario,  et  non  aperiunt 
nisi  po^tca :  nuniqiiid  quia  non  vident  qiiod  coHignnt, 
ideo  perdiderunt  ?  Noli  tiniere  :  ponuiit  pueri  in  the- 
saurario,  et  securi  sunt;  ponis  tu  in  manu  ChrisU,  et 
times !  Esto  prudens,  et  prospice  tibi  In  posiemm  in 
coelo.  Esto  ergn  prudens,  iniitare  formicam»  fitcut  di- 
cil  Scriptura  (Proi;.  vi,  6,  et  xxx,  25) ;  reconde  nstaie, 
ne  csurias  iii  bieme  :  liiems  est  dies  novisslmos,  dies 
tribulationis ;  iiicms  est  dies  scandalorum  et  amarito- 
diiiis  :  collige  quod  ibi  tibi  sit  *  in  postemm ;  si  an* 
tcin  non  facis,  siintil  itnprudens  et  insipiens  periiiis. 

13.  Scd  mortuus  est  ille  dives,  et  lalc  illi  funun  fa- 
clum  est.  Ecce  qno  se  converierant  bomines:  non  a^ 
tendunt  quam  inalani  vitam  habuerii  cum  tfverel,  sed 
quam  pompam  cum  moreretur.  O  felix  qnem  lintt 
plangunt !  Iste  *  vero  stc  vixtt  ut  paiiei  plangant. 
Oinnes  enim  dcbcrcnt  plangcre  lam  male  viventem. 
Sed  pompa  est  fiineris,  excipittir  sepulcro  pretios<», 
involvitur  preliosis  vestibus,  sepelitur  nngiientis  ot 
aromatis.  Deinde  memoriam  qualern  habet!  qtiam 
marinoratain  !  Viviluf  in  ipsa  memoria  ?  Ille  ibi  mor- 
tuus  est  ^.  Ista  putanies  honiines  bona,  aberraveriinl 
a  Deo,  nec  qusesieriint  vera,  et  decepti  snnt  falsis : 
adeo  vide  quid  sequitnr.  llle  qui  non  dedit  pieiitNn  re- 
demptionis  anini»  su:r,  qiii  non  inlellexit  interitnm, 
qiita  vidit  saprentes  morienlCH,  factus  est  imprtidf  ns 
et  itisipicns,  ul  simul  perirei,  Ei  quomodo  peribant 
qui  retinquent  alienis  divitias  suas?  Simul  imprudens  et 
insipiens  peribunt, 

U.  Atlendite,  fratres :  Et  relinquent  aHenls  dhntias 
suas.  Quasi  eos  posnit  in  maledicto,  qtii  cum  mortui 
fuerint,  alieni  possidebunt  res  Ipsoram.  Ergo  felices 
illi  qui  relinqiiunt  filios  iii  possessione  sua,  qnilws  sui 
succedunt.  Habuit  filios,  non  est  mortuos.  Quid  filii 
ipsius?  Et  ipsi  servant  qood  eis  reliquerant  parenies 
siii :  panim  est  quia  servant ;  et  augent.  Qoitios  ef 
ipsi  servant  ?  Filiis'  suis,  et  illi  llliis,  et  tertll  Gliis.. 
Quid  Christo?  quid  animae  siias?  Omnia  lliiln.  lnt<n 
filios  snos  quos  babent  In  terra ,  compuleiit  iinnm 
fralrem  quem  habent  in  coelo  :  cui  toinm  dare  dei>e- 


^  Lov.,  m  thBmHfarto  chrisU,  vox  chrkU  abest  nb  Er.  jbI 
a  Mss.,  qui  |  lerique  habent  bic  tliesauro ,  pro  thesuwrario  : 
hoc  vero  se  a  pueris  barbanira  vocalNdum  usorpaa^e  taUb 
iodicat  Augustiaus. 

*  Aliquot  Mss.,  prosit. 

•  Uss.,  fia. 

^  ^u^Medd,^fi^iniommenmriaUtcuiH  imrttm 
est. 


K5  ENARRATIO  IN  PSALIfUM  XLYIII. 

bant,  Td  dividant  cam  illo.  Sed  tamen  ait  mtlil  ali' 

qais :  Ecce  qaos  maledictos  dixit  Scriptura»  quos  dixit 

perire  et  rclinquere  alicnis  divltias  suas ;  ilio  autem 

beatas  qui  suis  relinquit.  Ego  disculio  sensum  istum, 
*   quia  inclino  in  parabolam  aurem  meam ;  et  video  non 

fnistra  sie  loqui  Scripluram.  Video  enim  muKos  ini- 

quos  morl,  quibus  successores  sunt  filii ;  nec  potuit 

sic  loqul  Scriplura,  ut  scpararet  eos  a  miseria,  quo- 

rum  Titam  improbat :  et  quid,  puiaiis,  intelligo,  fra- 

tres,  nisi  quia  omnes  tales  alienis  reiinquunt  diviiias 

suas?  Quomodo  alieni  sunt  filii?  Iniquorum  filii  alienl 

ftunt;  nam  invenimus  quemdam  exlraneum  propin- 

quum  faclum,  quia  profuit.  Si  quis  luorum  tibi  nihii 

prodest,  alienus  est.  Ubi  invenimus  nescio  quem  exte- 

rum  propinquum  faclum,  quia  profuit?  In  Evangelio. 

Jacebat  quidam  vulneralus  a  latronibus,  Dominus  au« 

lem  dixerat  cuidam  :  DiUgei  proximum  tuum  tanquam 

teipium.  Et  iite  responderat :  El  qui$  est  mihi  proximuif 

Et  narratit  Dominus :  Homo  quidam  deuendebat  ab  Je- 

ru$aleni  in  Jerkho^  et  ineidit  in  latrones^  qui  eum  vul' 

neraterunt^  et  eemivivum  in  via  reliquerutU :  Iransierunt 
propinqui;  Judaeus  enim  erat,  de  Jerusalem  descen- 

debat  Jericbo  :  tranmt  tacerdou^  et  priBleriit ;  tranwt 
Levites,  ei  pneterHt  eHam  ipte ;  transivit  quidam  SamO' 
n/aittu,  Samarilanus  nescio  quis,  exiraneus  erat;  ipu 
ad  Hlum  acceait^  tntpe»t  n^eeriamejus^et  ndsericordia 
curavit  wlnera^  ievavit  in  jumenttm^  et  dumt  in  stabu^ 
/mfi,  commendavit  stalmlario.  Quae  in  mysierio  dicta 
sisnt,  et  ad  discuUendum  nunc  prolixiora  videnlur : 
tainea  propter  quod  proposui,  fratres,  alt  Dominus, 
Quis  est  iHorum  ilU  sauciato  proximus  ?  Hespondit  iUe: 
Credo,  qui  cum  illo  fecU  misericordiam.  Vade^  inqdC, 
ei  1«  fac  ttndliter  (Luc.  x,  27-37).  Gui  misericordiam 
facis,  proximus  tibi  est.  Si  ergo  extraneus  Saraarita- 
nus  faciendo  rotsericordiam  et  subveniendo  proximus 
lactas  est;  quicumque  tibi  in  tribulatione  subvenire 
non  possunt,  alieni  a  te  facU  sunt.  Jam  attendamos 
HIos  dlvltcs  qui  male  vixerunt,  qui  superbe  egerunt, 
mortoi  sunt,  et  reliquerunt,  non  dico  extraneis,  filiis 
snis  reliquerunt  divilias,  et  filii  ipsorum  viam  paren- 
tum  suorum  sequunlur  :  sicut  illi  superbi,  ila  et  isli ; 
aie«t  illi  rapaces,  i(a  et  isti ;  ut  iUi  avari,  et  isU : 
alieni  ab  illis  sunt.  Nam  ut  noveritis  quia  alieni  ^unt, 
sttbvenircnt  iUi  diviii  qui  ardebat  in  flamma  succes- 
•orea  divitlarum  ipsius.  Sed  forte  non  babuit  qui  llli 
sueeederent,  et  alieni  possedetunt  divlUas  ipsius?  lu- 
TenimuslnipBO  Evangelio  quia  habuit :  aH  enim,  /fa- 
be^  qsdnque  fratres  (Id.  xvi,  28).  Fralres  ipsius  subve* 
Dire  illi  ardenU  in  flamma  non  potuerant.  Quid  Ubi 
dlcerei  dives?  Habeo  quiiiqiie  fralres^:  unum  fra* 
trem  mihi  amicum  non  feci,  qui  jacebat  anie  januam : 
illl  mthi  fraures  subvenire  non  possunt  qui  possident 
diVitias  meas ;  alieni  a  me  facU  sunt.  VideUs  quia 
omiies  qui  male  vivunt,  alienis  reltnquunt  divltlas 
soas* 

15.  [vers.  12.]  Sed  plane  praestant  iliis  ipsi  alieni, 


854 


*  Prote  notae  uss.,  sulnemrent  iUi  ardenti  in  fiamma. 
Quiy  tibi  diceret  dives^  qui  fratres  ?  Unum  fratrem,  etc. 
isoonuih :  Quid  tiin  dkeret  dtves^  quid  fratres  ?  Unum  fra* 
lr€iii,  etc. 

BiHCT.  AuausT.  IV, 


qui  vocantnr  sui  ?  Audlte  qnid  lllis  praestant,  attes* 

dile  quomodo  irrideantur  :  Simul  imprudens  el  tm^ 

piens  peribunt ;  et  relmquent  aliems  divitiai  suoi.  Qoart 

dixit  aiienisf  Quia  nihil  eis  prodesse  possunt.  Et  U- 

men  in  qno  sibi  vidcntur  prodesse :  Et  sepuiera  eormn ' 

domus  eorutii  in  aftenmnu  Jam  quia  ista  stnicia  snnl 

sepulcra,  domus  sunt  scpulcra.  Nam  plerumque  audia 

divitem  dicentem :  Habeo  marmoratam  domum  qnam 

relicturus  sum,  et  non  cogiio  mihi  aternam  domnm 

ubl  sempcr  ero.  Quando  cogiiat  sibi  memoriam  mar- 

moratam  aut  exsculpiam  facerc,  qiiasi  de  domo  aetema 

cogiial;  quasl  ibl  mancat  ille  dives.  Si  Ibi  maneret, 

non  arderet  apud  inferos.  Ubi  maneai  spiritus  male 

agentis,  non  ubi  ponaiur  corpus  moriale,  cogitanditni 

est :  sed  domus  eorutn  sepuicra  eorum  in  mternnm.  Ta- 

bernaeuia  eorum  in  generaliotiem  et  generationem.  Ta- 

bemacuia.  In  quibus  temporaliicr  mansenint  •  rfo- 

ntui,  In  quibus  quasl  In  aRtcrnum  manebunt,  id  est 

sepulcra.  Tabcrnacula  crgo  suisdiimttunt,  ubi  mane- 

banlcum  vivercnl,  transeunl  ^iiiasi  ad  domos  siernas 

ad  scpulcra.  Quid  iilis  prosunt  labernacula  eorum  in 

generationem  et  generationem?  Jam  generaUo  el  genc 

ratio,  pula,  filii  sunt,  nepoies  eruiit  ct  pronepoies: 

qiiid  faciunt,  quid  prosunl  tabernacula  corum?  Quid? 

Audl :  Invocabunt  nomina  eorum  in  terris  ipsorum. 

Quid  est  hoc?  ToIIcnt  panem  ct  merum  ad  sepulcra, 

et  mvocabunl  Ibl  nomina  moriuorum.  Putas  quantum 

mvecatum  cst  nomen  illius  diviUs  posiea,  quando 

inebnabant  se  homincs  in  memoria  ipsius,  ncc  de- 

scendebat  una  golia  supcr  linguam  ipsius  ardeniem 

{Luc.  XVI,  2i)?  Yenlri  suo  scrviunr  homines,  non 

spiniibus  suorum.  Ad  splriius  moriuorum  non  pcr- 

venil,  nisl  quod  secum  vivi  feceruni :  si  aulem  vivi 

secum  non  feceninl,  ad  mortuos  nihil  pervenii.  Sod 

quid  faciunlini?SoIum  invocabunt  nomina  eorum  in 

lems  ipsorum. 

16.  [vers.  13.  ]  Et  homo,  cum  in  honore  esset,  non 
tntellextt:  comparatus  estjumentis  insensatis.  et  simiiis 
factus  cst  iiiii.  Quomodo  insuluium  est  hominibus  . 
qui  non  inlellexerunt  quid  facerent  dediviUis  cum 
viverenl ,  et  puiarunt  se  bealos  fuiuros ,  si  haberent 
memoriam  marmoraiam  ,  quasi  aeternam  domum,  el 
si  sul,  quibus  reliquissent  subsUnliam  suam  ,  invo* 
carent  nomina  eorum  in  lerris  ipsorum.  Debuerunl 
auiem  conlra  praBparare  sibi  domum  xternam  in 
bonis  operibus,  pra)parare  sibi  vitam  immorralem. 
miitere  ante  se  sumpius,  sequi  opem  sua,  attendere 
comiiem  egentem  ,  dare  ei  cum  quo  ambolabant . 
non  coniemnere  Chrislum  ante  januam  nlcerosum  \ 
qui  dixit :  Cum  uni  ex  minimis  meis  fecislis,  nuhi  fe^ 
cistis{Matth.  xxv,  40).Quia  ergo  non  huellexit  homo 
in  honore  posiius.  Quid  est,in  iionore  posilus?  Facfoiad 
imagincmeisimiliiudinemDei,  honio  prajlatusjumeu- 
lls  {Gen.  1, 26).  Non  enim  fecil  Deus  sic  homlnem,  quo- 
modo  fecit  jumenlum ;  sed  fecitDeus  bominem  cui  ser- 
virentjumenta;nuroquidejusviribus,et  non  intelle- 
ctni?Ille  autem  non  inteiiexit :  etqui  factoseraiaMi  imagl- 
nem  Dei ,  comparattts  est  jumentis  imeHiatk ,  et  iimiiii 
facius  est  iUis.  (Jnde  alibi  dicitur :  NoUte  eae  eimu  eqnui 

fIHa;-huit.J 


8B5  » 

9$  mic/tti ,  qMut  nm  mI  intdUeiui  (  PmL  imi  ,  9 ). 

47.  [vm.  44.]  fl<w  wa  tp^ontm  seamialum  ipm. 
Ipsis  6it  scandaliira,  non  tibi.  Quando  aulem  orit  ct 
tibi?  Si  putos  quod  beaii  sint  tales.  81  inteUigas  qnia 
Bon  auntbeaii,  ipsis  erit  scandalum  via  ipsorum; 
Bon  Chrialo ,  non  corpori  ejus  ,  non  membria  ejoa. 
£l  jH>»tea  in  cre  »uo  benedicent.Quid  esl,  poiUa  in  ore 
«Ko  benediceni  ?  Cum  facli  fuerinl  tales  ul  non  quas- 
rant  nisi  bona  teroporalia,  fiunt  hypocrilas;  el  qoando 
benedicunt  Deum ,  labiis  benedicunl,  non  corde. 
Tales  facli  chrisiiani,  quando  illis  laudalur  vila  ater- 
na,  et  dicitur  illis  conlemptores  '  divitiarum  essede- 
bere  in  nomine  Christl ,  torquenl  os  in  corde  iuo : 
et  si  non  audent  in  facie,  ne  erubescant,  aut  ne  cor- 
rtpiantur  ab  hominibus,  In  corde  id  facinnt ,  conte- 
ranunt ;  et  remanet  eis  in  ore  benedictio,  et  in  corde 
maledlctio.  Et  poitea  in  ore  »uo  benedicent.  Longum 
est  ut  Psalmum  flniamus  :  sufftciat  Charitati  Yeslrae 
guod  audistis  intorim  hodie;  cras,  quod  Domino  pla- 
euerit  audietis. 

SBRMO  u. 

I  J>e  $ecunda  parte  Psatnii. 

1.  [veri.  14.]  Hesterno  die  coepto  Psalmo  terminus 
debebatur,  sicut  meminit  Charitas  Yestra.  Pervene- 
ramus  autem  usque  ad  istum  versum,  ubi  designat 
Spiritus  Dei  homines  non  atlendentes  nisi  ad  prae- 

,aentia  saecularia  et  terrena,  et  in  posterum  posthanc 
vitam  nihil  cogiuntes,  neque  ullam  felicitatem  esse 
arbitrantea ,  nisi  divitias  et  honores  hujus  saeculi,  et 
transiloriam  virtutem  • ;  post  obitum  autem  suum 
non  atlendentes,  nisi  quemadmodum  eis  procurentur 


AVGUSTDaEPIflaMn  ^8 

at  eruni  peeteriora,  Inqnit ,  iUiue  hondmi  pefora  ^MMt 
erant  priora  (Ln^.  xi,a6).  Quare?  Quia  prlmo  v«l 
apertus  paganus  erat ,  postea  palliatur  nomine  ehri- 
$tiano,8ubve)amine  religionis  occuitus  roalus.  Et  eric 
deterior,  quia  oecultus  est,  sicut  ait,  Et  poetea  in  ore 
$uo  benedicent :  id  est,  nomen  Del  et  nomen  Chrisli 
audis  in  labiis ,  in  corde  non  invenis.  De  quibus  di- 
ctum  est :  Populus  ieU  labm  me  honorai ,  ear  autem 
earum  longe  est  a  me  {Im.  xxix,  15 ).  Huc  usque  ergo 
Psalmus  tractatus  erat. 

3.  [vere.  15«]  Deinde  sic  incipiunt  versns  hodie  dis- 
cuUendl  atque  tractandi :  Sicut  ove$  m  inferno  podtte, 
mor$  pastor  e$t  eta.  Quibus  ?  Uiis  quorum  via  scanda- 
lum  ipsis.  Quibus?  Illis  qui  pnesentia  sola  atienduBl, 
dum  futura  non  cogitant ;  illis  qtii  vitam  non  puiaBt 
nisi  istam ,  quae  mora  dicenda  est.  Non  igitur  imne- 
rilo  tanqoiftn  oves  in  inferiio ,  mortem  habeut  pasto- 
rem.  Quid  est ,  mortem  habeni  pastorem?  Mors  enlm 
aliqua  res  est ,  aut  aliqua  potesUs  est  ?  Mors  Bempe 
aut  separatio  est  animae  a  corpore  :  et  ea  quidem 
quam  timent  homines ,  separatio  est  animae  a  corpo- 
re :  mors  autem  vera  quam  non  timent  homines ,  se- 
paratio  est  animse  a  Deo,  £t  plerumque  cvm  time&t 
homines  istam  quae  separat  anlmam  a  corpore ,  inci- 
dunt  in  Ulam  nbi  anima  separatur  a  Deo.  Haec  est  er- 
go  irtors.  Quomodo  autem  mor$  pa$tor  <sl  tUttfSI  vita 
Christus  est,  mors  diabolus.  Hibemtts  aotem  muliis 
locis  in  Scriptura ,  quia  vita  est  Christus.  Mors  aulem 
diabolus  est;  non  quia  ipse  mors  est,  sed  quia  per 
illom  mors.  Sive  enim  llla  in  qoa  kpeus  est  Adaia , 
ipsius  persuasione  homlni  propinata  est ,  slve  ista  in 
fua  separaiur  anima  a  corpore,  ipsum  hafoentaueto- 


funera  pomposa,  et  sepeliantur  in  monumentis  opere  i  ^  ^^^.  ^^.^^^  ^  superbiam  cadeas  invidit  stanU . 
bili   exstructis,  et  invocentur  nomma  eorum  ^^  ^^^^^  j^^j^j^.j.  ^^.^.j^j^j^^^^^^.^^  ^^^^ 

visibilem  penderet '  {Gen.  m,  2).  Ad  eum  pertiuen- 

tes,  pastorem  mortem  habent  t  nos  auiem  qui  de  fa- 

tura  immortahtate  cogitamus ,  et  aon  sine  eausa  in 

froBte  signum  crucis  Chrisii  porlamus,  non  habonns 

pastorem  nisi  vitam.  Infidelium  pastor  mors,  fide- 

lium  pastor  vita.  81  ergo  in  inferBO  sBBt  oves  quibos 

pastor  mors  est ,  in  ccelo  sunt  oves  quibus  pastor  vita 

est.  Quid  igitur?  iam  in  ccelo  sumus?  In  cmlo  seetin- 

dBm  fidem.  Si  ergo  Ib  ooelo,  ubi ,  Sorsum  cor?  Sl 

non  in  coelo,  unde  aposiolus  PsuIub  diclt,  Noetra 

Wm  eonver$aiio  in  cvbHs  eel  {PhiUp.  in ,  30)?Corpor6 

ambulamus  in  terra ,  corde  habitamus  in  ooilo.  Habi- 

tamus  ibl ,  si  ittuc  aliqiiid  mittimus  quod  ibi  nos  te- 

neat.  Nemo  enlm  Inhabitat  corde ,  nisi  uiide  cogltat : 

inde  aotem  cogitat ,  ubi  thesaoi^iat.  Thesauriiavit  In 

terra,  cor  ipsios  a  terra  non  recedit ,  thesatarisavit  in 

ceelo ,  cor  ipsius  de  coelo  non  descendit :  Domino 

(Bperte  dicente,  VH  e$t  theeaurue  uaup  iiUe  ei  eor  iuum 

snl(MaflA.  vi,21). 

;    5.  Isti  ergo  qoibus  mors  pastor  est,  tldentor  flo- 

rere  ad  tempus,  et  justi  laborare :  sed  quare?  Qoia 

nox  est  adhuc.  QuM  est ,  nox  est?  Non  apparent  me- 

rita  justorum,  et  quasi  nominator  felicitas  impiorum. 

1  sic  melioris  noiae  Mss.  NonnuUi  Tero  cum  Br.,  morte 
vmbiU  perderet,  At  lov.,  morte  invisibiUperderei. 


mirabili 

In  terris  ipsorum  a  domibus  eorum;  non  autem 
sibi  comparant,  ubi  spiritus  sit  post  hanc  vilam, 
stuUi  non  contremiscentes  vocem  Christi,  dicentis , 
StuUe,  hae  nocte  auferetur  anima  tua  a  te^  ei  qua 
prcBparaiU  euju$  erunt  (Ltfc.  xii,20)?  nec  alten- 
dentes  post  epulas  quolidianas  splendldas ,  et  purpu- 
ram  et  byssum ,  divilem  damnatum  ad  tormento  in 
infernum  ;  et  post  labores  et  ulcera  et  famem,  pau-^ 
perem  requiescentem  in  sinu  Abrahae  (Id.  xvi ,  i9) : 
isu  non  curanies ,  sed  atlendenles  ad  id  quod  prse- 
sens  est ,  et  post  hanc  mortem  non  providenles ,  nisl 
quemadmodum  nomen  eorum  quod  reprobalur  in' 
coelo,  invocetur  In  terra.  Describens  ergo  tales  Spiri- 
tus  sanclus  ait :  Bmc  via  ipsorum  $candalum  ipsiSy  et, 
poeiea  in  ore  $uo  benedicent.  Sicut  dixit  Dominus  Jesus 
Christus  de  quibusdam ,  qul  primo  accedunt  ad  fidem 
mandaU  vcrbo  Dei  et  exorcismis  in  nomine  Chrisii, 
ut  accipiant  gratiam  Dei ,  ot  naptizentur,  et  postea 
redeuntes  ad  pejora  mala  quam  antea  commiserant, 
Fient  ilU$ ,  inquit ,  po$teriora  deteriora  priorUnu  (U 
Peir.  n,  iO) :  hoc  Petrus  apostolus :  Dominus  autem, 


^^prape  nss.,  eoniempium  dwUiarum  :  et  paulo 

post,  torqueni  os  in  corde  suo :  ubl  Edd.  ferunt,  torquentur 
mcorde  suo, 

*  Tres  Mss.,  et  transiioriam  viiam.  Am.,  et  iranmionam 
feUcUaienh  Er.,  ei  transUorumi  virtuiem  ei  feUciuaem. 


m  ENARRATIO  IN 

Ttmditt  videiar  berba  laetior  quam  orbor ,  quamdiu 
hiems  esU  Herba  enim  per  hiemem  vigei,  arbor  per  liie- 
loem  qoasi  arida  est :  cum  sol  eiLieril  fervenlior  tem* 
pore  aMiaiis»arbor  qua^  per  hiemem  arida  videbatur, 
apletur  folits»  profert  fructus ;  berba  autem  arescit: 
videbis  honorem  arboris ,  herba  arida  est.  Sic  et 
mode  justi  laborantf  antequam  veniat  aestas.  Est  vita 
m  radke »  noodttm  apparet  in  ramis.  Radix  auiem 
nostra  chtritas  est»  Et  quid  ait  Apostolus?  Ui  sursum 
debeamos  habere  radicem»  ut  vita  sit  pastor  noster, 
qaia  habitaiio  noslra  uon  debet  recedere  de  coelo  t 
^uia  in  hae  terra  debemus  sicut  mortui  ambulare  : 
ut  supra  viventes ,  infra  mortui  simus;  non  ui  supra 
nortui ,  infra  vivamus.  Quia  ergo  non  debet  recedere 
\ila  noslra  et  cor  nostruni  desuper  ^ ,  quid  ait  Apo- 
slolus  ?  Morlui  emm  e$ti$ ;  et  ne  timeres,  Yita  ve$tra 
Qbicandiia  esf ,  ait ,  cum  Ckmto  in  Deo.  Ecce  ubi  est 
radix  uostra.  Quando  autem  apparebit  bonor  noster 
tanquam  in  foiiis  et  (ruciibus ,  sequitur  et  dicit  f 
Qim  Chriitus  apparuent ,  viia  vatra ,  tunc  et  vos  cum 
iUo  apparebitie  in  gloria  (  Colou.  iu ,  3 »  4 ).  Et  erit 
nane.  Nam  medo  non  est  mane.  Tumeant  modo  su- 
perbi  ei  divites  hujus  saeculi ,  unpii  bonis  insultent , 
ioildeles  Adeiibus ,  et  dicant :  Quid  vobis  prodest  quia 
eredidistis?  quid  plus  habetis,  quia  Gliristum  habelis? 
Respondeant  fideles ,  si  vere  lideles  sunt :  Nox  est , 
iM»dum  videturquod  tenemus.  Nonquiescantmanus 
in  bonia  operUws.  Unde  alibi  dicitur :  In  die  tribula' 
fjoms  mear  Dewn  exqukim  mambue  m^  nocte  coram 
eo.etnoHum deceptui  ( PuU.  lxxvi,  S).  Apparebil 
labor  nosier  mane,  et  erit  fructus  mane :  ut  iiii  qui 
■odo  laborani,  postea  dominentur ;  et  iUi  qui  modo 
sa  jactani  ei  superbiont,  postea  subjiciantur.  Quid 
eaun  aequltur  ?  Sicut  ove$  in  infemo  poeitw » mor$  po- 
§tor  eet  ei».  Et  dominabuntur  ets  recti  mane. 

4.  Puto  jam  pUnom  esse  iatum  versum,  qula  prae- 
leemt  anmue :  DomiiM^imMr  eU  recH  nume.  Toiera 
iMrf^fff»^  desidera  mane.  Ne  putes  quia  noz  habet  vi« 
tam,  el  mane  BOtt  babel  vitam.  Ergo  qui  dormit  vivit, 
ei  qui  aoi|ii  oen  tivit  ?  Nonne  qui  dormit  mortl  *  si« 
mttior  esl  ?  Ei  qui  sunl  qui  dormiuntt  Quos  exdui 
apoetolos  Paulus ,  si  Umen  velint  evigilare.  Quibus- 
dam  eaim didi :  Surge ipddomm,  et  exsurge  a  mor- 
tuu^et  iUummaHt  te  Christus  ( Ephes.  v ,  14).  Qui 
ergo  iiluminaniur  a  Cbrislo,  jam  vigilanti  sed  nondum 
a^iel  fracttts  vigiliarwm  :  maue  apparebii»  id  est » 
€ua  MDcuti  hHius  incerta  transierint.  Ipsa  est  enim 
•ox  :  neii  tibi  enim  videntur  qvasi  tenebrae?  Facit 
male;  vivit  >  floret  •  tenret ,  bonoraior  :  facit  bene; 
le^fehendkur^  blasphematttr,  accusatur,  laborat,  ter- 
leliur :  qiasi  tenebr»  suni.  In  radice  autem  vigor, 
fruelai  t  ^«ientia  :  vita  nondum  eai  in  ramis »  sed 
udk%  non  areit :  simiiis  arescenti  est;  sed  tempui 
veoit«  vestiiv  honoro  suo,  feeundatur  fractibus  suis. 
Twie  iili  de  quibtts  dict«m  est  ut  non  eos  zelemus : 
qaid  enim  de  iiiis  aii  psaimus?  Quoniam  eicut  fenum 
(U0  arescenl.  $t  $icut  olera  praU  dto  cadem  {P$al. 

»  sicllii.AtBdd.,  desttoarms. 
•  QBBSNit»  mortuo. 


PSALMUM  XLVIII.  551 

xxxvi,  1,  2) :  cadent,  cumvidebuntaddexteramsan- 
clos »  quibus  laboraniibus  insultatur,  cl  dlcent  intra 
se  poenitenliam  agentes ,  sed  poenitenliam  seram  et 
infructuosam.  Qui  noluerunt  modo  agere  fructuosam, 
agent  tunc  infructuosam.  Quid  ergo  diceui  jam  in  pcB- 
nitentia  infructuosa  ?  Hi  $unt  quo$  aliquando  in  ri$um 
habuimus ,  et  in  $imilitttdinem  improperii,  Yerba  dico 
libri  de  Sapieniia  :  coguoscunt  qui  ea  solent  audire. 
Yerba  enini  sunt  malorum  fulura  ,  quando  videbunt 
judicem ,  el  jam  omnes  fideles  ad  dexteram  ejus ,  et 
'  omnes  sanctos  ejus  cum  illo  judicantes  :  hoc  habenl, 
dicere,  verba  ipsorum  dicit  Scripiura ,  Hi  $unt  quoe 
aliquando  habuimtis  in  ri$um  ,  et  in  $imilitudinem 
knproperii ;  no$  in$en$ati ,  vitam  illorum  ce$timabamu$ 
in$aniam  {Sap,  v,  3,  4).  Cum  enim  coeperit  Deo  quis- 
que  vivere^  mundum  contemuere,  injurias  suas  nolle 
vicisd,  nolle  bic  divitias,  non  hic  quxrere  felicitatem 
larrenam,  contemnere  omnia,  Dominum  solum  cogi- 
lare,  viam  Christi  non  deserere,  non  solum  a  Paganis 
didturi  Insanit;  sed  quod  magis  dolendum  est,  quia 
ei  intus  muiti  dormiunt  et  evigilare  nolunt,  a  suis,  a 
Ghristianis  audiunt,  Quid  paieris?  Fratres  mei,  ho- 
mini  viventi  secundum  viam  Christi ,  qui  dicit ,  Quid 
paleris?  puiamus  quid  dicit?  Horremus  Judxos,  quia 
dixerunt  Domino  Jeau  Cbristo,  Dmiomum  habes 
(Joan.  VIII,  48) :  et  quando  audimus  Evangelium  re- 
dtari,  tundimus  pectora  nostra.  Sceleratam  rent  dixe- 
ront  Judflsi  Christo.  Dcmonium  habes  :  age  tu,  cbri- 
•Uane »  quando  videris  de  corde  hominis  expulsum 
diabolum,  et  iniiabitare  Christum,  et  dicis,  Quid  pato 
ris?  dsemonium  tibi  videtur  habere?  Dictum  estet 
de  ipao  Domino ,  quod  insaniret ,  quando  loquebaiur 
verba  qu»  ilii  non  caperent ;  dictiun  est,  ln$anit,  dm- 
monium  haket :  et  lamen  aliqui  evigilabant  a  somnO| 
eidicebant,  Non  sunt  i$ta  verba  dcmonium  habentis 
{Id.  X,  90«  31  )•  Sic  et  modo ,  fratres »  quamdiu  ista 
terbft  audiuni  et  genles ,  et  qui  inhabitant  orbem,  ei 
lerrigen»,  et  Alii  hominum,  et  dives  et  pauper,  id  est, 
ei  q«i  pertinent  ad  Adam »  et  qui  pertineoi  ad  Cbri- 
slmn,  aUi  dieunt,  Damonium  habet ;  alii  dicunt»  Non 
mmt  tffe  verba  demionium  habenti$.  Alii  enim  teneni 
viam  itteidi,  et  ista  ad  lempus  audiunt :  alii  non  fru« 
ilra  attdiiHit,  sed  faoiuntquod  dictum  est,  Auri^us 
perdiniequ»  halntatis  orbem.  Et  cum  agunt  ista^  iucer- 
ius  ^  esl  fruclus.  Sed  qui  male  agunt ,  ei  viam  saecuti 
eUgunt ,  moH  pastar  est  Hs :  qui  autem  diguni  viam 
Dd  *,  vila  paiior  eil  di.  Veniet  ipsa  vita  Judicatura, 
el  damnatura  cttm  pastore  suo  eoi  quibus  dieetur  : 
iie  in  ignem  eBtermm ,  qui  pnBparatus  est  diabolo  et 
-angelis  «^.  Itti  aulem  quibus  insttbatum  est ,  et  qui 
irrisi  amit  qnia  credebani ,  audienl  ab  ipaa  vita  quam 
habent  pastorem  :  Vemte^bene^  Palris  mei^perei' 
pite  regnum  quod  vobie  paratum  e$t  ab  erigine  mundi 
{  Mattk.  XIV ,  41 «  S4 ).  />omtna4iiiitar  01^0  ds  reclt, 
Aon  modo ,  sed  meeta.  Nemo  dieat ,  Quare  ium  cbri- 
itianus?  impero  nemini  \  imperem  iniqois.  Noli  festi-' 

«  QulQcrue  Mss.,  certue. 

*  Sic  Er.  el  plerique  Mss.  At  Lov.,  nomen  Det. 

•  omnes  prape  msnnacripd  oroitiuot,  imperp  Remmi;  et 
quinque  ex  us  1000,  imperem  imqid$t  habent,  tmproipirifim 


S.  AUG13STINI  EPISCOPI 


560 


Dare :  dominabcris ,  sed  mane.  Et  auxilium  e(mm 
Ulrxueet  in  infemo  a  gloria  eorum.  Modo  liabcnl  glo- 
mm ;  In  inferno  velerascent.  Quod  esl  auxilium  eo- 
vnnf  Auxilium  de  pccunia,  auxilium  de  amicis,  auxi- 
lium  dc  virtute  sua.  Sed  cnm  morluus  fuerii  homo , 
in  illa  die  peril)unt  omncs  cogiUliones  ejus  ( Psat. 
cxLV,  4).  Quanlam  visus  est  gloriam  liabere  inier  lio- 
mincs,  cum  viverel,  taniam  vclustaiem  et  corrupiio- 
ncm  suppliciorum  babcbit,  cum  mortuus  fuerit,  apud 

infcros. 

5.  [vers,  46.]  Verumtamen  Deu$  redimet  ammam 
meam.  Yidete  vocem  spcranlis  de  futuro  :  Verumta- 
men  Deus  redimet  animam  meam.  Forie  vox  cst  adlmc 
voleniis  liberari  de  pressura.  Nescio  quis  in  carcere 
esi,  dicit,  Deus  redimet  animam  meara  :  nescio  quis 
in  caicna,  Deus  redimet  animam  meam  :  nescio  quis 
periculum  palitur  in  mari,  jaclatur  lluciibus  et  src- 
vienlibus  lempestalilMis,  quid  dicit?  Deusredimet  ani- 
mam  meam.  Liberari  volunt  ad  islam  vitam.  Non  est 
isu  vox  bujus.  Audi  quid  sequitur  :  Deus  redimet  ani-' 
main  mcam  de  manu  inferni ,  eum  aeceperit  me.  Hanc 
redcmptioncm  dicit,  quam  Chrisius  jam  in  se  oslcndit. 
Descendit  enim  ad  inferos ,  ei  ascendit  in  coelum. 
Qtiod  vidimus  in  capiie,  invcnimus  in  corpore.  Quod 
enim  credimus  in  capite,  qui  viderunt,  ipsi  nobis  an- 
nuRiavcrunt;  ct  per  ipsos  vidimus,  quia  iinum  corpus 
omnes  sumus  ( I  Cor.  xii ,i^,et  Rom,  xii ,  5).  Sed 
meliores  illi  qui  viderunt ,  nos  deieriores  quibus  an- 
nuniiatum  esi  ?  Non  boc  dicit  ipsa  viia ,  ipse  pastor 
nosier.  InsuUat  enim  cuidam  discipulo  suo  dubiunll, 
etcicairices  palparc  cupienti :  ei  cum  palpassel  cica- 
iriccs,  et  exclamasser,  dicens,  Dominus  meus  et  Deus 
meus ;  videns  dubitantem  discipulum ,  ei  inluens  to- 
tnm  orbem  terraruni  crediturum ,  Quia  vidisli,  inquit, 
credidlsii  :  bcali  qui  non  vident^   et  eredunt  {Joan. 
XX,  18,  49).  Verumtamen  Deus  redimet  animam  meam 
de  manu  infemi ,  cum  acceperit  me.  Uic  ergo  quid  ? 
Lal)or,  pressura,  iribulatio,  tcntalio  :  nihil  aliiid  spc- 
rcs.  Ubi  gaudium?  in  spe  futura.  Nani  dicit  Aposlolus, 
Semper  gaudenles.  !n  Untis  iribulationibus ,  semper 
gaudentes,  sempcr  tristes  :  semper  gaudentes,  quia 
ipse  dixit,  Quasi  tristes,  semperautem  gaudentes.  Tri- 
stilia  nostra  habet  quan ;  gaudium  nosirum  non  babet 
quasi ;  quia  in  spe  cerla  esl.  Quare  tristilia  nostra 
quasi  babet?  Quia  sicut  somnus  Iransiet ,  et  domina- 
btmtur  recti  mane.  Novit  enim  Charitas  Vestra ,  quia 
qui  somnium  indicat ,  addit  quati :  Quasi  sedeijam  , 
qnasi  loquebar ,  quasi  prandcbam ,  quasi  equilabam , 
qnasi  disputabam.  Totum  qnasi ;  quia  cum  evigilave- 
rtt,  non  invenit  quod  videbat.  Quasi  thesaurum  inve- 
neram ,  dicit  mendicus.  Si  quasi  non  esset ,  mendicug 
non  esset :  sed  quia  quan  erat ,  mendicus  est.  Itaque 
modo  qui  ad  taetitias  saeculares  oculos  aperiunt,  et  cor 
clauduntr  transit  quasi  eorum»  et  venit  verum  ipsorum. 
Quati  ipsorum  felicitas  est  saK^uli ,  verum  ipsorum 
poena  est.  Noslrum  autem  quasi,  tristitia  est;  gaudium 

iniqtdS'  f^^nfer  serm.  72,  ad  Fraures  in  eremo,  qui  totus 
i^nc  dcscriptus  est. 


non  est  quasi.  Non  enim  ait  Apostolus,  Quasi  ]gaa 
denies ,  semper  autem  tristes ;  aut ,  Qoasi  iristes ,  et 
quasi  gaudenles  :  sed  ait,  Quasi  tristes,  semper  autett, 
gaudentes,  Sicul  egeni :  el  ibi  ncut,  pro  ^tiaii,  posiiit* 
Multot  autem  ditantes,  Gt  cum  hoc  diceret,  nibil 
habebat  Apostolus  :  omnia  sua  dimiserat ,  divitias 
nullas  possidebat.  Et  quid  secutus  ait  ?  Quan  nihil  ha- 
bentes  :  ct  ipsum  nihil  habere  quasi  Apostoli  erat.  £l 
omnia  potsidentee  (\\  Cor.  vi,  10)  :  ibi  non  dixit ^tmsr. 
Qiinsi  egebat ;  non  autem  quasi ,  sed  vere  multos  di- 
tabat.  Qunsi  nihii.habebat :  non  autem  quasi,  sed  vere 
omnia  possidebat.  Unde  vere  omnia  possidebat?Quia 
omnium  Conditi^ri  adhxrebat.  Verumtamen ,  inquit , 
Deus  redimct  animam  meam  de  manu  inferni ,  ctifft  ac- 
ceperil  me, 

6.  [vers.  17.]  Quid  igitur  qui  hicTOlant  florcre? 
Tu  visurus  es  hominem  florentem  malom ,  et  fortA 
tiluhabunt  pedes  lui ,  et  dictnrus  es  in  anima  tua, 
Dous,  ego  novi  facia  hujus  hominis,  qua;  scelera  fccit 
isie  honio,  et  ccce  floret ,  lerret,  doroinatur,  extolli- 
lur,  caput  illi  non  dolet ,  nihil  in  domo  ejus  dimina- 
tum  est :  et  timebis,  quia  credidisti,  ei  forte  dicit  cor 
tuum  ,  Me  miseruin  1  puto  sine  causa  credidi ,  Deas 
non  rcspicit  res  humanas.  Exciut  ergo  nos  Deus  :  et 
quid  dicit?  Ne  timueris^  cum  dives  faelus  fuerit  homo. 
Quare  cnim  timcbas,  quia  dives  fictus  est  homo?  Ti- 
mel)as  nc  sine  causa  crederes ,  ne  forte  perdidisses 
laborem  fidei  iux ,  et  spem  conversionis  tus  :  quia 
foric  incurrit  tibi  lucrum  cum  fraude ,  et  potuisti,  si 
facercs  ipsum  lucrum  cum  fraade,  dives  esse,  et  non 
laborare;  ct  altcndens  quid  minalus  est  Deas ,  tem^ 
perasti  a  fraude,  et  conteropsisti  lucrum :  vides  alium 
fecisse  lucrum  de  fraude,  el  nihil  mali  pati;  et  times 
esse  bonus.  Ne  timueris^  ait  tibi  Spiritus  Dei,  cum  divea 
factus  fuerit  homo.  Ocuios  non  vis  habere ,  nisi  in 
praesentia?  Futura  promisit  qui  resurrexit,  paeem  in 
hac  tcrra  et  requiem  in  hac  viU  non  promisit.  Omnls 
liomo  requicm  quaerit ;  bonam  rem  qaaerit ,  aed  non 
in  regione  siia  illam  quaerit.  Non  est  pax  in  hac  vita : 
in  coclo  nobis  promissum  est  quod  in  terra  quxrimus ; 
in  fuluro  saeculo  promissam  est  quod  in  isto  saecolo 
quxrimus. 

7.  [vers.  18.]  iV^  timueris  cum  divet  faeiut  fuerii 
homo ;  et  cum  multiplicata  fuerit  gloria  domut  efui. 
Quare  ,  ne  timuerit  f  Quoniam  non  cum  morieiur^  oc- 
dpiet  omnia.  Yides  viventem ,  cogiu  morienlem. 
Quid  hic  habeat  altendis ,  quid  secum  toilat  atiende. 
Quid  secum  toilil?  Multum  auri  habet,  maltum  ar- 
genti  habet ,  multum  pnediorum ,  mandpiorum  :  mo- 
rilur;  remanent  illa ,  nescit  quibus.  Eui  enim  dlmit* 
lit  quibu.s  vult,  non  servat  quibus  vult.  Muili  enim  ec 
non  slbi  dimissa  acquisierunt ,  et  muUi  sibl  dlmissa 
perdiderunt.  Remanentergo  illa  omnia,  et  tollit  se* 
cum,  quid?  Forie  dicit  aliquis:  lllud  secum  tollil 
unde  involvitur ,  et  quod  illi  erogatur  ad  pretiosuin 
et  marmoratum  sepulcrum ,  ad  instmendam  roenio- 
riam,  hoc  secum  lollii.  Ego  dico  :  Nec  hoc;  exbi« 
benlur  enim  ista  non  seniicnli.  Si  dormientera  ei 
non  vigilanicn)  ornas ,  in  lccio  secum  illa  Iiabet : 


m  ENARR/kTIO  IN 

forie  ornamenU  insunt  in  corpore  jaceniis ,  et  forte 
ille  in  soninis  in  pannis  se  videt.  Quod  scntit  ei  plus 
est  y  quam  quod  non  sentit.  Qaanquam  et  iilud  cum 
evigilaverit  non  erit :  tamen  dormienti  magis  illud 
erat  quod  in  somnis  videbat ,  qnam  illud  quod  non 
sentiebat.  Quid  ergo ,  fratres  (dicant  sibi  bomines , 
Erogetur  ad  mortem  meam;  quare  dimilto  baeredes 
roeos  divitea?  Multa  habebunt  de  meo ,  Iiabeam  et 
ego  aliqoid  de  meo  ,  in  corpore  meo),  qnid  habebii 
corpus  morlnum?  quid  liabebit  caro  putrescens? 
quid  habebit  caro  non  seniiens?  Si  aliquid  habnit  di« 
ves  ille,  cujus  lingua  sicca  erat  {Lue,  xvi,  24),  tunc 
habet  homo  aliquid  dc  suo.  Fratres,  numquid  sic  le- 
gimus  in  Evangelio.  quia  dives  ille  cum  holosericis  et 
byssinis  tegomentis  apparebat  in  igne  ?  Numquid  qua- 
lis  erat  in  epulis  ad  mensam ,  talis  erat  et  apud  infe- 
ros?  Cum  siliret,  et  stillam  desiderarct,  non  Ibi 
erant  illa  omnia.  Non  ergo  secum  accipit  homo  om- 
nia ,  iiec  quod  tollit  sepultura ,  tollit  secum  mortuus. 
Ubi  eiilm  sensus  ,  ibi  liomo  :  ubi  nultus  sensus ,  non 
est  bomo.  Jaccl  vas  quod  contincbat  liomincm  ,  do« 
mus  qux  babebat  honiinem.  Corpus  dicamus  domum, 
spinium    dicamus    babitaiorem     domus.    Spirilus 
lorquetur  apud  inferos  :  quid  illi    prodcst,   quia 
corpus  jaccl  in  cinnamis  et  aromalibus ,  involutum 
prcliosis  lintcis?  Tanquam  si  dominus  domus  mitla- 
tur  in  exstiium ,  et  lu  omes  parletes  ipsius.  Ille  iti  ex- 
silio  egety  et  fiame  dclicit ,  vix  sibi  unam  ccllam  inve- 
nit  ubi  somnum  capiat ,  et  tu  dicis  :  Felix  est ,  nam 
oroata  est  domus  illius.  Quis  te  non  aut  jocari ,  aut 
insanire  arbitrelur?Ornas  corpus,  torquetur  spiritus. 
Da  aliquid  spirilui ,  et  dedisti  aliquid  morluo.  Sed 
quid  ilti  dabls,  quando  unain  guttam  desideravit,  et 
Don  accipit?  Hic  enim  contempsit  mittere  ante  sc  ali- 
quid.  Quare  contempsit  ?  Quia  hxc  via  eoruin  scan- 
dalum  est  illis.  Non  putavit  vilam  nisi  prsesentem , 
non  cogitavit  nisi  quemadmodum  preliosis  vestibus 
obvolutus  sepeliretur.  Ablaia  est  ab  illo  anima  ejus, 
sicut  Domiims  dicit :  S/u//€,  hac  noete  auferetur  aninm 
tuaj  ei  qnm  prmparastt^  cujus  erunt  (Id,  xii ,  20)  ?  Et 
iropletom  est  in  illo  quod  isie  psalmus  dicit :  Ne  <t- 
vmerit,  eum  dhe»  faclus  fueril  hmo ,  et  cum  muUipU* 
eata  fuerit  gloria  domus  ejus :  quoniam  non  cum  moriO'' 
luf  atdpiet  omnia ,  neque  tifmi/  deseendet  cum  eo  glo- 
ria  ejtts. 

8.  [vers.  19.]  Quamam  anima  ejus  in  tnta  ipaus  6e- 
nedicetur.  Intendat  Charilas  Yestra  :  Quonimn  anima 
ejus  in  tila  ipsius  benedicetur,  Quamdiu  vixit ,  beno 
sibi  fecit.  Hoc  dicunt  omnes,  sed  falso  dicunl.  Bene- 
dif  tio  est  ab  animo  benediceniis,  non  ab  ipsa  veriiate. 
Quid  enim  dicis  lu?Qula  manducavit  et  bibit,  quia 
fecit  quod  voluit,  quoniam  splendide  epulalus  est» 
ideo  secnm  fecit  benc?  Ego  dico  :  Fecii  sccum  male. 
Non  ego  dico,  sed  Cbristus :  Fecit  secum  male.  Et- 
enina  dives  llle  qoando  quolidie  epuiabaiur  spleiidide, 
bene  secnm  facere  putabatur  :  cum  auiem  ccepit  ar- 
dere  apud  inferos ,  tunc  inventum  cst  malc  quod  pu- 
tabator  bene.  Quod  enim  roanducaverat  apud  superos, 
boc  digerebal  apudinferos.  liiiquitalem  dico,  fratrcs, 


PSALIIDM  XLVin.  ses 

quara  epulabatur.  Manducabat  pretiosas  epulas  ore  car- 
nis,  orecordismanducabat  iniquilalem.  Quod  apud  su- 
peros  ore  cordis  manducabat,  hoc  apud  infcros  in  iilis 
suppliciis  digerebal.  EiquidcmtemporaIitermandu«a. 
verai,  in  acternum  male  digcrebai.  Manducatur  crgo 
iniquilas  ?  forte  aliquiS  dicit  :  Quid  est  quod  loqui- 
lur  ?  Manducatur  iniquitas?  Non  ego  dico,  audl  Scri- 
ptoram  :  Sieut  uva  aeerba  dentibus  vexatio  est ,  et  fu^ 
mui  oculisy  sic  iniquitas  utenlibus  ea  (Prov,  x,  26). 
Qui  manducaverit  enim  iniquilatem,  id  est,  qui  liben- 
ter  babuerit  iniquitatero  ,  non  potcrit  mariducare  ju- 
slitiain.  Panis  enim  jusillia  est.  Quis  est  panis?  Ego 
sum  panis  vivus  qui  de  ccelo  descendi  (  Joatt.  vi ,  41 ). 
Ipse  est  panis  cordis  nostri.  Quomodo  qui  manducat 
ore  corporis  uvas  acerbas ,  obrigescunt  et  obstupe- 
scunt  denies  ejus ,  et  minus  idoneus  fit  ad  inanducan- 
dum  panem  ,  et  remanet  1!(i  laudare  qiiod  videt ,  ct 
roanducare  non  posse  :  sic  et  qiii  iniquilatc  usus  est» 
et  pastus  peccatis  in  corde ,  incipit  non  posse  man- 
ducare  panem ,  laudat  verbum  Dei ,  et  non  facit. 
Unde  non  facit  7  Quia  cum  coeperit  facere,  laborat; 
quomodo  sentiuius  laborare  dontcs  post  uvas  acerbas, 
cura  cceperimus  pancm  nianducare.  Scd  qiiid  faciunt 
illi  quibus  obsiupucnint  deiites  ?  Temperant  se  ali- 
quantum  ab  uvis  acerbis,  et  redeunt  dentes  ad  siabl- 
lilaiem  suam,  et  incumbuntpani.  Sic  ct  nos  laudamus 
jiisiiiiam  :  scd  si  volumus  manducare  justitiam ,  tcm- 
peremus  nos  ab  iniquitatibus ;  et  nasciiur  in  corde 
non  solum  delectaiiq.laudandi  justitiam,  sed  etiain  fsK 
cilitas  maiiducandi.  Nam  sl  dicit  Christianos ,  Deus 
novit  quia  delectat  me,  sed  non  possum  facere :  quas- 
saios  dcntes  babet,  diu  manducavit  inlquitalem.  Ergo 
eljiistitia  manducatur?  Si  non  manducaerlur ,  non 
diceret  Dominus  :  Beati  qui  esuriunt  et  sitiunt  juslitiam 
(Matth.  V,  6 ).  Ergo  quoniam  anima illius  in  tfita  ipsiui 
benediceiur  :  m  viia  benedicelury  in  morte  torque- 
biiur. 

9.  ConfitebUur  tibi ,  cum  bene  feceris  et.  Altcndile  et 
pascimini ,  hsereat  in  cordibus  veslrls ;  manducate » 
videte  tales ,  ct  noliie  esse  tales  :  caveie  talla  verba. 
Confitebiturtibijcum  bene  feceris  d.  Quam  niulti  sunt 
cbristiaiii ,  fralres ,  qui  tunc  Deo  gralias  agunt , 
quando  illis  accidit  lucrum  I  Hoc  est,  Confitebitnr  tibi^ 
cum  bene  feceris  et :  laudabit  te ,  et  dicet,  Yere  quia 
tu  es  Dcus  mcus  :  libcravit  mc  dc  carccre,  coiinte- 
bor  illi.  Venit  ilii  lucrum  ,  confitctur;  veiiit  hxredi- 
tas ,  eonfilelur  :  paliliir  damnum ,  blasphemat.  Qua- 
lis  filius  es,  qui  ^  quando  (e  palcr  emcDdat ,  tunc  tibi 
displicel?  Emendnrct,  iiisi  displicercs?  aut  si  sic  dis- 
pliceres  ut  odisset ,  vellct  emeiidare '  ?  Cratias  age 
crgo  cmcndatori ,  ut  accipias  bzoredilatem  a  Deo  qui 
te  cmendat.  Erudiris  cniin,  cum  emendaris.  Sed  • 
mulium  emeiidat ,  quia  magnum  est  quod  habes  ac- 
cipere.  Nam  si  appendas  quod  emendaris  cum  eo 
quod  acceplurus  es,  invenies  quia  nihil  est  quod 

^  Edd.,  qma,  At  Mss.  qui, 

*  Edd. :  son  emendaret,  nid  diapUceres  :autsi  sic  di$$ 

{idcerest  ut  odissetj  non  ille  te  emendaret,  Mas.  vero  liab^ 
eaiooem  hac  in  edlUone  restitularo. 


565  S.  AUGUSTINI  EPISCOPI 

eineiidaris.  Aposlolus  Paalus  lioe  dicit :  Etenim  quod 

nd  prauens  est  temporaleleve  tribuiaHonu  nostrce  ^  Juxia 

kurefHbilem  modum  mtemum  glorias  pondue  operatur 

nobie.  Sed  quando?  Non  respidentibui ,  inqnit»  qum 

mdentur^  $edqucBnon  videntur;  non  qum  temporalia^ 

ted  qwB  mtema.  Qua  enim  mdentur ,  temporalia  wnt ; 

qum  ttuiem  non  videntur^  mtema  ( II  Cor,  it  ,  17 ,  18 ). 

Ei  iterum  :  Non  nuil  eondignm  pamone$  kujue  tempO' 

Hi ,  ad  fuluram  gloriam  qum  revelabitur  in  nobii  {Rom. 

▼ui,  18).  Quid  est  ergo  quod  paieris?  Sed  seraper  pa- 

teris.  Concedo.  Ex  quo  natus  es,  per  omnes'  aetaies 

tuas  usque  ad  senectam  tuam  ,  quo  usque  morieris, 

puta  quia  hoe  pateris  quod  est  passus  Job;  quod  ille 

passus  est  aliquotdiebus»  aliquispatiaturab  ipsa  infan- 

tia :  quod  pateris  transit,  finilur ;  quod  accepturas  es» 

finem  non  habebit.  Nolo  jam  «ques  poenam  cum  pr»- 

mio  :  tempora  aequa  atemitati ,  si  potes  ^ . 

10.  Confitebitur  tibi^  cum  bene  fecerie  ei.  Nolite  esse 
talea »  fratres  :  videte  quia  propterea  dicimus  baec, 
propterea  cantamus,  propterea  tractatur»  propterea 
siidatur :  nolite  facere  isu.  Negolla  vestra  vos  probant : 
allqoando  in  negotio  Tcstro  audltis  verum  * ,  et  bla- 
sphematis»  Ecclesiam  blasphematis.  Qaare?  Quia 
diristianl  estis.  Si  sic  est ,  duco  me  in  partem  Donati : 
paganus  volo  esse.  Quare?  Quia  momordisli  panem , 
et  dolent  dentes.  Quando  videbas  ipsum  panem,  lau- 
dabas ;  coepisti  manducare,  et  dolent  dentes  :  Id  est, 
quando  audiebas  sermonem  Del ,  collaudabas ,  cum 
tlbldicltur,  Fac  hoC|  blasphemas.  Noli  sic  velie : 
hoc  diCy  Bonus  est  panis,  sed  ego  non  possum  illam 
manducare.  Nunc  autem  si  oculis  vides,  laudas :  cum 
eeeperis  dentes  premcre ,  dlcb,  Malus  est  panis  isto » 
etqualls  est  llle  qui  illum  fecit?  Ita  fit  ut  confitearis 
Deum,  quando  tibi  bene  facit  Deus;  et  memiariSy 
quando  cantas ,  Benedicam  Dondnum  in  omni  tempore^ 
semperlaut  eju$  in  ore  meo  ( P$at.  xxxm,  2).  Exigitur 
de  corde  tuo  cantatio  labiorum  tuorum  :  canlasli  in 
Ecclesia,  BenetUcam  Dominum  in  omni  tempore  :  quo- 
niodo  inommtemporet  Si  omni  tempore  tucrum,  omni 
tempore  benedicltur :  sl  allquando  est  damnum  ,  non 
t»enedlcitur ,  sed  blasphematur.  Certe  benedicis  in 
omni  tempore,  certe  laus  ejus  semper  in  ore  tuo  est '  ? 
Eris  talls  qualem  mododescribit :  Confitebiturtibi,cum 
tene  feceri$  d, 

11.  [ver$,  20, 21.]  Introibit  u$qtie  in  progenie$  pa- 
trum$uorum:id  est,  Imitabilor  patres  suos.  Quiainl- 
quiquimodo  sont,  liabent  fratres,  habent  patres. 
Antiqui  iniqui,  patres  sunt  pra^sentium ;  et  modo  qul 
inlqul  sunt,  patres  sunt  posterorum  Iniquorum  :  quo- 
modo  patres  justorum  antiqui  justl,  patres  sunt  justo- 
fum  qui  modo  sunt ;  etqul  modosunt,  patrea  sunteorum 
qaifiitiirierunt.  Ostendere  voIuitSplritussanctusquia 
IMID  est  mala  aequitas,quando  ad  illam  mnrrouratur :  sed 
|i!  ab  origineusque  ad  progenlem  patrum  patrem  snum 


WU 

habent.  Duos  genult  Adam,  et  in  nno  inlqoitaa»  ia 
uno  justitia  :  iniquitas  in  Cain,  justitia  in  Abel.  Pr»- 
valuisse  videturiniquitaasuper  justitiamt  quiaorcfii- 
dit  Cain  injustus  Abd  justum  in  nocte  ^  (Gen*  iv»  8). 
Numquid  mane  T  Sed  danmmbuntur  ei$  recHmaa^.  Ve* 
niet  mane,  et  videbitur  ubi  &it  Ahel,  et  dn  Cain.  Sie 
omnes  qui  secuodum  Caia,  et  sic  omnes  qui  secun 
dum  Abel  usque  in  finem  saeculi.  Introibit  ueque  m  pto- 
gemu  patrum  suarum  :  u$que  tn  auemum  nan  viikbii 
lumen.  Quia  et  hlc  cum  esset,  in  tenebris  erat » gau- 
dens  falsis  l>onis ,  et  pon  amans  bona  vera ;  0t  Ideo 
hinc  ad  tartarum  ibit :  a  tenebris  somniorum  exci- 
pient  eum  tenebr»  tormentorum.  Ergo  usque  in  mter- 
num  non  videbit  /iimeK.  Sed  quare  boc?  Quod  posuit 
in  medio  Psalmo,  lioc  et  in  fiiie :  Homo  cum  in  kanore 
e$$et ,  non  inteltexit ;  comparatu$  e$l  jumenti$  tnama/ii, 
et  $imili$  factu$  est  iUi$.  Yos  autem ,  fratres,  oonside- 
rate  vos  homiaes  factos  ad  imagiiiem  et  similitudi- 
nem  Dei  ( id.  i,  26).  Imago  Dei  intus  est ,  non  est  in 
corpore :  non  est  in  auribus  Istis  quas  videiis,  et  ocu- 
iis,  et  naribus,  et  palato,  et  manilNJS,  et  pedibus :  sed 
est  facta  tamen  :  ubiest  inteliecius,  ubi  est  mens, 
ubi  ratio  investlgandae  veritatis  * ,  ubi  est  fides ,  ubi 
est  spes  vestra ,  ubi  charitas  vestra ,  ibi  habet  Deus 
imaginem  suam :  vel  ibi  inteliigitis  et  videtis  quia  ista 
transeunt,  quia  sic  dixit  in  alio  psalmo,  Q^anquam 
in  imagine  ambutei  komo,  tamen  vane  conturbatur : 
theeaurizatf  et  neecUcui  congregalnt  ea  ( P$aL  xxxvuj, 
7).  Non  turbemini,  quia  qualiacumque  sunt  ista, 
transiioria  sunt ,  si  homines  estis  in  hoaore  positi, 
et  intelligitis.  Nam  si  homines  in  honore  positi  non 
inteliigitis ,  comparamini  jumeniis  insensatis,  et  si- 
miles  efficimini  iiiis* 

IN  PSALMUM  XUX 
ENARRATIO. 

SERMO  AD    PLBBEH. 


^  Br.  et  doo  Mfls.,  eum  promio  temporalt ,  mqua  mtend' 
kMf  ti  pole$,  Am.,  cum  prmmio ;  temporalc  mqua ,  etc.  | 
Lor.,  faiiporatiil  mqua^  etc.  At  plerique  Mi.s.,  tempora 
|Bfiia,eic 

*  gnlnqtte  mhs.,  verhtm. 

*  sic  Mas,  At  Edd.:  certe  qula  non  bene((ki$  m  wwd  Imi- 
poret  eerie  quia  non  $cmper  laus^  eic. 


i.  [«ari.  1.]  Quantnm  nohls  faleal 
id  eorrectionem  Tit»  nostr»,  et  ad  speranda  | 
c|u»  pcBnaaque  metaendas,  nnttsquiaqiia  in  ae  i 
tor*;  et  conscientlam  suam  anle  ocnlos  ^us  sine 
doloponal,  nec  nbi  Uandiatur  in  tanio  periculo; 
quoniam  et  ipse  Domlnus  Deus  noster  videtls  qoia 
nulH  blanditur  :  et  si  coosolatur  nos  promiUeado 
bona  sua,  et  confirmando  spem  nostran ;  mnle  vi- 
Tontibus  tamen,  et  conlemnentibas  Torbum 
mnnino  non  parcit.  Interroget  ae  «misquisq^ 
lempus  est »  el  tideat  ubi  sit ,  et  am  peraewraC  in 
bono ,  aut  mntetar  a  malo.  Sicul  enim  didl  in  hoc 
psalmo,  non  qulcumque  homo,  ant  quicanq«e  ange- 
lot,  sed  Deu$  dearum  Dominue  ioeuiu$  e$t.  Loqae»do 
aalem  qaid  egit?  Voeamt  terram  a  «olti  oHm  ueattead 
aceanm.  Qui  YOcaTit  lemm  a  solls  orlu.usque  ad 
oeeasum,  Domlnus  noster  et  SalTator  est  leeus  Gbri 

t  sic  melioris  not£  Mss.  Editi  yeroi  innocentem. 
•>  omnes  fere  Mss.,  $ed  est  facta  mens,  ubi  est,  ctc  Pattls 
post :  inoigiiandm  verUatis. 
«  Mss.  vatic.  etneg.,  meditetur. 


ENAMif  H)  m  mum  xiix. 


Md 


ittis.  Tefbttm  tM  fuvm,  «t  iahabiUiret  iu  ik»Ih». 
DomiMs  «rgo  aoeter  ie«iis  Qamm  Deiu  OeorQm 
esl;  quio  per  tpsmn  focu  smit  omttis »  et  sme  ips0 
(iCtBBi  Oit  nibil.  Verbmn  Dei,  si  Deus  est,  uUqim 
Devs  deonim  est :  utrum  mitem  sit  Deos,  Evango- 
Uum  rospoDdet,  is  prineipio  er(U  Verkum,  et  Yerbum 
erai  apud  Denm,  et  Om  eriU  Verbum  (/oon.  i,  11,  i). 
Et  si  oniiia  per  ipsom  bcta  sunt*  sicut  consequenler 
dicit  9  et  4ii  si  qui  &cti  suut,  per  ipsum  raeii  sunt. 
I}nu8  enlm  Dcus  non  laclus,  et  vere  Deos  ipse  solus. 
Ipse  oQiem  soLis  Deus,  Pater  et  Filius  et  Spiritus  san* 
CI11S9  uDus  Deos. 

%,  Dii  ergo  quorom  Deus  est  verus  Deus,  qui  sunt» 
aut  ubl  sunt?  Dicit  alius  psalmos  :  Deu$  eteUt  in  ey^ 
M^ega  deerum ;  Ib  medio  tmtem  deo$  diseermt.  Adhue 
nesdmos  ne  forte  dii  aliqui  in  coelo  congregati  sint, 
et  in  eonim  congregaiione,  boc  est  enim  in  synagoga, 
sleiit  Doiis  discernere  illos.  Videie  in  eodem  psalmo 
quibos  dical :  Effo  dixi,  DH  e$ti$y  et  /liit  ExcM  omnu : 
90$  aufm  «t  iMinJMi  itiortmini,  et  $ieut  unu$  ex  prineu- 
frfto  emieUe  (Pioi.  lxxxi  ,1,6,7).  Manifesium  eel 
eigo»  quia  bomines  dixit  deos ,  ex  gratia  soa  detftca^ 
los«  Don  de  siibetantia  soa  natos.  lile  enim  jusLiiicati 
qui  per  semetipsom  non  ex  alio  juslos  est ;  et  illc  dei- 
ficaty  qui  per  seipsum  non  alterius  participalione 
lleiK  est.  Qyi  antem  justificat,  ipse  deiiicat,  quia  ju« 
ilificando,  filios  Dei  Csiclt.  Dedit  enim  a$  poteeiatem  fi^ 
Bm  Dei  fm  {Joan.  1,  12).  Si  filii  Dei  facU  sumus,  el 
^ii  fiicu  sumns  :  sed  lioc  grati»  est  adopianUs,  non 
imtoraK  geoeranlis.  Ilnicus  enim  Dei  Fiiius  Deos  el 
coro  Patre  unus  Deus,  Dorolnus  et  Salvator  noster  Je* 
«us  Cbristns ,  In  prineipio  Verbum  et  Verbum  apud 
Deum,  Voibom  Deus.  Caeteri  qui  Qunt  dii,  graUa 
Ipsins  iont » non  de  subsuntia  ejus  nascuntur  ut  hoc 
olnl  quod  liie »  sed  ot  per  beneficiom  perveniant  ad 
eum  ,  et  iial  eohjeredes  Gbristi.  Tanta  enlro  eharitas 
M  in  illo  basrede,  ut  voluerit  habere  cobffiredes. 
Qvk  hoe  avaros  bomo  velit ,  hsbere  cohaeredes  ?  Sed 
€t  qui  inveiHUir  veHe ,  di^det  cum  cls  hsereditatem , 
nliHiS  brt)ons  ipse  dividens  quam  si  solus  posskieret : 
tarodiioi  miiem  in  qua  cohaNredes  ChrisU  sumos » 
Bon  mlnoltur  copia  possessoram»  nec  flt  angustior 
mimerosltale  oeh«redum  ;  sed  tanta  esi  molUs  qoanta 
fsneis,  tanla  slnguUs  qoanU  omnibus.  Videie,  inqnit 
npeslolus,  quatem  diUctionem  no(fi$dedii  Deu$,  ut  fiUi 
Dm  voeemur  et  eimu$.  Ct  In  alio  loco  :  DHecti$mnU'^ 
fUin  Dd  eumue,  H  nondum  appmruit  quid  erinwe.  Ergo 
ioffiiis  in  spe ,  nondom  in  re.  Scimu$  autem ,  inqoU, 
4yH0Rtam  etim  apparuerit ,  $imUe$  ei  erimu$ ,  quomam 
oMsHimti  enii  $k$tH  e$t  (I  Joan,  m ,  1,  %)-  Umcus  si- 
milii  nascendo,  nos  similos  videndo  ^  Non  eniro  ka 
iimlles  ul  llle,  qoi  boc  esl  quod  ttle  a  qno  genitus 
csi :  nos  enlm  simlles,  non  aequales  :  ilie  quia  aequa- 
llo,  ideoslmills.  Andivlmus  qui  sintdii  facU  jusUfi- 
eaU,  qnia  ftlii  Del  dieunlur ;  et  dii  qui  non  sunt  dii , 
l|nbos  ille  Deus  deorom  terribills  est.  Dicit  enim 
^ius  psalmoi  :Terrihili$  e$t  euper  omnes  deo$.  Et 
qoasi  quaereres»  Quos  deos?  Quoniam  omne$  dH  gen- 

*  8u  Mm.  At  Bdd.,  mendo. 


tum  dimonia  {P$al,  vcv,  4>  5).  Diis  g0ntium>  daemo- 
nlis  Urribilis ;  diis  a  se  iactis,  filiis  amabilis.  Proindo 
cpnillenles  majesutem  Dei  u^rosquo  invenio  9  et  d»r 
mottla  eonfossa  sunt  Cbristuin»  et  fideles  confessi  sunt 
Cbristum.  7ti  e$  Chri$tu$  FiUu$  Dd  vim,  dixit  Pclros 
{Mauh.  XVI ,  16).  S^nm  qui  H$  :  tu  ef  Fiiiu^  Dei , 
dixemnt  dsmooes  (ifirc.  v,  7)*  Parem  audio  confcs- 
sionem,  sed  non  parem  invenlo  dilectionem;  imo 
voro  bic  dilectionem,  ibi  Umorem.  Quibus  ergo  ama- 
biUs,  iilii  sunt ;  quibus  terribilis,  filu  noo  sont :  qui- 
bus  amabilis,  deos  illos  fecit;  quibus  terribiUs ,  noa 
esiodeos  eonvinclt.  Hi  eiiim  dii  flunt,  iUi  dii  putan* 
tur  :  bos  deos  bcit  veritas,  iUos  error  exisUmat. 

5.  Deu$  ergo  deorum  Dondnut  tocutue  e$t.  Lo« 
culus  est  multii  modli*  Per  Angelof  ipse  loeutui 
est,  per  Propheus  ipse  locutus  est,  per  os  pro- 
prium  ipsi  locutus  est,  per  Apostolos  suos  Ipse 
locotusest,perfideles  suos  ipse  loqultur,  per  hn- 
militatem  nosiram,  cum  aliquld  verum  dicimus, 
ipse  loquitur.  Videte  luque,  loquendo  muliipUci- 
ter,  multis  modls,  per  mulu  vasa,  per  mulu  organa, 
Ipse  Umen  sonai  ubique ,  tangendo ,  modificando , 
inspirando  :  videte  quid  egerit,  Loatftu  e$t  enim,  ec 
ffocavit  terram.  Quam  terram  ?  An  forte  Africaro  T  pro* 
pter  eos  qui  dicunt,  Ecclesia  ChrisU  pars  Donati  est» 
Solam  quidem  Africam  non  vocavit,  $ed  et  Africam 
non  separavit.  Qul  enim  vocavit  terram  a  $oli$  orlu 
ueque  ad  oecaeum,  noUas  reiluquens  partes  quas  non 
vocarit  9  in  sua  vocaUone  Africam  invenit.  Caudeal 
ergo  in  uniUle ,  non  superbiat  in  divisione.  Bene  di« 
cimus  qula  vox  Dei  deorum  et  in  Africam  venil,  non 
in  Africa  remansit.  Vpcavit  enim  terram  a  $oli$  ortu 
u$gue  ad  occowm,  Non  ost  ubi  lateant  insidias  hsrett- 
corum ,  non  habent.in  qua  se  umbra  falsiutis  abs- 
jMiidant  :  nec  enim  est  qui  se  abscondat  a  calore 
ejus  {P$ai,  xviii,  7).  Qul  terram  vocavU,  et  |oUm  ter« 
ram  Tocavit  :  qul  terram  vocavit,  UnUm  vocavil 
quanum  fabrlcavit.  Quid  mibi  exsurgunl  pseudo-  * 
ehristi  et  pseodopropbet»?  qitid  est  quod  me  verbis 
capliosis  illaqueare  molhmtur,  dicentes,  Eccehic  e$t 
€hri$tu$,  ecce  itiie  e$t  (HalM.  xxiv,  tl3)?  Non  audio 
ostendentes  partes  :  Detis  deorum  totum  mihi  osUn- 
dit :  qui  voeavit  terram  a  $oli$  ortu  u$que  ad  occmimf 
totum  redemit ;  partes  autem  calumnianles  con- 
demnavlt. 

4.  [ver$.  %.]  Sed  aodierimus,  a  sdis  ortu  usque  ad 
occasom  vocaUm  terram  :  unde  coBpil  vocare  qui  vo* 
cavtt?  Et  hoc  aodite  :  Ex  Sion  $pedez  deeorie  ejue^ 
Certe  concordat  Psalmus  Evangelio  dicenti  :  Per 
wnne$  genie$ ,  ineipientibu$  ab  Jerutaiem.  Audi ,  Per 
omne$  gentee  :  Voeamt  terram  a  $oli$  ortu  u$que  ui  oc» 
ea$um.  Audi,  iiidptsiiltiws  06  Jenualem :  hx  Sion  ept^ ' 
^e$  decorie  eju$.  Ergo,  Foeatrft  terrama  $oU$  orl^  iis- 
que  ad  ouasi^m,  concordat  verbis  Domini  dicenUs  : 
Oportebat  ChriUum  pati,  et  reeusrgere  a  mortuit  tertia 
die ,  et  prcBdieari  in  nonune  ^us  psemtentum  et  remiV 
ston^m  p€cc«/orttm  per  omne$  gente$  {Imc.  xxiv  ,  46, 
47).  Omnes  cnira  gentes  sunt  a  solis  ortu  usque  ad 
occasum.  Quod  vero  Ex  Sion  $pecie$  docorie  ^, 


W7 


S.  AUGUSTffif  EPISCOn 


quod  inde  coBpU  decus  ETangelii  ejus,  quod  inde 
annuntiari  coepil  speciosiis  forma  prae  filiis  bominum 
{PmL  xlit  ,  5) ,  concordat  verbis  Domini  dicenlis » 
Incijnenttbus  ab  Jeru$alem.  Concinunt  nova  veleribus, 
velera  novis  :  dicunt  ad  invicem  seraphim  duo,  San- 
etu$,  tanetuSf  $anctus  Dondnus  Deus  Sabaolh  (hai.  vi, 
3).  El  consonant  duo  Testamenta ,  et  unam  Tocem 
habent  duo  Teslamenia  :  audtatur  vox  concinentinm 
Testamenlorum,  non  calumniantium  exhaeredatorum. 
Fecit  ergo  ista  Deus  deorum  ,  VocavU  terram  a  solii 
oriH  usgue  ad  occasum,  ex  Sion  procedente  specie 
sua.  Ibi  enim  erant  discipuli,  qui  acceperunt  Spiritum 
sanctum  quinquagesimo  post  resurrectionem  ejus  die 
missum  decoelo  {Aci,  ti,  4).  Inde Evangelium,  inde 
pracdieatio,  inde  implelus  orbis  terrarum,  et  hoc  in 
gralia  fidei. 

5.  Nam  cum  ipse  Dominns  venfsset,  quia  passurus 
venii,  occultus  venit:  et  cum  esset  fortis  in  se,  infir- 
nius  in  carne  apparuit.  Oportebat  enim  eam  viderl , 
ut  non  intelligerelur;  conlemni,  ut  occideretur.  Erat 
glorix  species  in  divinitate ;  sed  bsec  latebat  incarne« 
Si  enim  coguovissent,  nunquam  Dominum  glori» 
crucifixissent  (I  Cor,  ii,  8  ).  Sic  ergo  inter  Judaeos, 
intcr  inimicos  ambulavit  occultus,  mira  fociens,  mala 
paiiens,  donec  suspenderetur  in  ligno ;  videnlesque 
pcndcntem  Judaei  magis  magisque  contemnerent,  et 
ante  crucem  caput  agitanles,  dicerent :  Si  Filius  Dei 
est,  descendat  de  cruce  (Matth,  xxvii,  38,  59).  Occul- 
tus  ergo  ernl  Deus  deorum,  et  voces  edebat  niagis  ex 
compassione  nostra,  quam  ex  majesiuic  siia.  Unde 
cnim  illae  voces,  ni^i  ex  nobis  assumpfae,  Deus,  Dens 
meus,  titquid  me  dereliquisti  (  PsaL  xxi,  2,  c£  3Iaith, 
xxvH,  46  ).  Quando  aulem  Pater  Filium  doreliqutt, 
aut  Filius  Patrem?  Nonne  unus  Deus,  Filius  el  Pater  ? 
nonne  verissimum,  Ego  el  Pater  unum  sumus  (  Joan, 
X,  30 )  ?  Unde  ergo,  Deus,  Deus  meus,  utauid  me  de* 
rdiquislt,  iiisi  quia  in  carne  infirmiutis  agnoscebatur 
vox  peccatoris?  Qui  enim  suscepit  similitudinem  car- 
nis  peccali  (Aom.vni,  3),  cur  non  susciperct  similitu- 
dinem  vocis  peccati  ?  Occultus  ergo  Deus  deorum  et 
cum  inter  homines  ambulavit,  et  cum  esurivit  et  si- 
tivit,  et  cum  fatigatus  scdit,  et  cum  lassato  corpore 
dormivit,  et  cum  apprchensus ,  et  cum  flagellatus,  et 
cum  ante  judicem  positus,  et  cum  superbienti  respon- 
dit,  Non  haberes  in  me  potestatem^  nisi  daca  fuissei  dc' 
super  (Joan»  xix,  ii  )  :  et  quodductus  ad  victimam, 
coram  tondente  se  non  aperuit  os  suum  (Isai.  lui,  7), 
et  quod  cruciUxus,  et  quod  sepultus,  semper  occulius 
Deus  deorum.  Quid  postea  quam  resurrexit?  Mirati 
discipuli,et  primo  ^  non  crediderunt,  donec  tangcrent 
atque  palparent  (  Luc,  xxiv ).  Sed  caro  resurrexerat, 
quia  caro  mortua  erat :  divinitas  quae  mori  non  po- 
terat,  adhuc  etiam  in  came  resurgentis  latebat.  Vi* 
deri  forma  potuit,  teneri  membra,  palpari  cicatrices  : 
Verbum  perquod  facta  sunt  oinnia,  quis  videt?  quis 
tcnet?quis  palpat?  Et  tamen  Verbum  caro  faclum 
est,  et  babitavit  in  nobis  (Joan,  i,  14).  Et  qui  tenebat 

1  Colb.  Hs. .  ^t  po$ieaquan{  resurrexU ,  miratt  dtscifmli 
pnrnone^ 


m 


hominem  Thomas,  ioteHigebM  ut  peterat  Deom.  Pal* 
paUs  enim  cicatricibus,  exdamavit :  Dominus  msus  et 
Deus  meus  (Joan.  xx,28).  Ostendebat  tamen  Dominns 
eam  formam ,  eamque  camem  quam  in  cruce  vide- 
rant,  quae  in  sepultura  posiia  fuerat.  Fecit  *  cum  eis 
qnadraginla  dies.  Impiis  Judaeis  non  se  demonstravit: 
iilis  dcmonstravit  se,  qui  in  eum  crediderant  antequam 
crucifigeretur ;  ut  quos  crucifixus  dimiserat  tituban- 
tes,  resurgens  faceret  fortes.  Detnde  quadragesimo 
die  commendans  Ecclesiam  suam,  id  est  vocatam 
terram  a  solis  orlu  usque  ad  occasum,  ne  liaberent 
excusationcm  qui  volunt  in  schismate  deperire,  ascen- 
dit  in  coelum,  dicens  eis,  Eritis  mihi  ie$ies  in  Jeruso' 
iem(  unde  $peeies  decm$  eju$),  ei  in  totam  Judwmn  et 
Samariam,  et  usque  in  totam  terram.  His  enim  dictis, 
nubes  suscepii  eum.  Intuebantur  illi  quem  noverant : 
noveranl  tamen  in  bumilitate,  nondum  in  daritate. 
Et  cum  ab  eis  irct  in  coelum,  admoniti  sunt  vocc 
angeiica  dicejile:  Quid  statis,  vinGatiUBi?  Hic  Je$us 
quem  videti$  ire,  sie  veniet  quemadmodum  vidi$ii$  eum 
euntem  in  coelum.  Ascendit  ergo :  regressi  illi  iKUn- 
tes,  manserunt  in  civitale,  secundum  ejus  praece- 
ptum,  donec  implerentur  Spirilu  sancto  (Act.  i,  5-12). 
Quid  aulem  dictum  erat  Thomae  palpanti?  Quia  vidi^ 
»/i,  credidisii;beati  qui  non  mdent^  et  credmt*  (Joan. 
XX,  29).  Praedicti  sumus.  Terra  illa  vocata  a  soiis 
oriu  usque  ad  occasum  non  videt,  et  credii.  Occultus 
ergo  Deus  deorum,  et  cis  inter  quosambulavit,  ct  eis 
a  quibus  crucifixus  est,  et  eis  ad  quorum  oculos  re- 
•urrexit,  et  nobis  qui  credimus  iii  coelo  sedentem» 
quem  non  vidimus  in  lerra  ambulantem.  Sed  eui  vi- 
deremus,  nonnc  hoc  videremus  quod  Judxi  viderunt 
et  crucifixerunl?  Plus  estquod  non  videntesClirislum 
credimus  Deum,  quam  quod  illi  videntes  noimisi  li»- 
minem  putaverunt.  Illi  denique  male  puUodo  mor- 
tificaverunt,  nos  bene  credendo  vivificamur. 

6.  [vers.  3.]  Quid  ergo,  fraires?.lile  Deus  deonun, 
et  tuiic  occultus,  et  modo  occultus,  numquid  semper 
occuitus?  Non  plane  :  audi  sequentia  :  Deus  nmnife^ 
$tu$  venieL  Qui  venit  occullus,  veniet  manifestus  : 
venit  occulius  judicaudus,  veniet  maoifestus  judica- 
turus;  venit  occultus  ut  aote  judicem  suret, 
veniet  manifestus  ut  etiam  de  judicibus  judicei : 
Veniet  manif€$tu$  H  non  $ilebit.  v<iid  eiiim  ?  modo 
silel?  Et  unde  sunl  quae  dicimus?  uode  istapraa- 
cepu?  unde  isu  moniu?  unde  isU  tuba  terroris? 
Non  silet,  et  silet :  non  silet  a  monendo,  sUet  a  vin- 
dicando;  non  silet  a  praecepto^  silet  a  judicio.  PaU- 
tur  enim  peccatores  quolidie  mala  fadentes,  Oeum 
non  curantes,  non  in  conscienlia  sua,  non  in  ccbIo, 
non  in  terra  :  non  eiim  laient  hxc  omnia,  et  universa- 
liter  omnes  admonet»  et  quando  aliquos  flagellai  in 
terra,  admonitlo  est,  nondum  damnaiio.  Silet  ergo  a 
judicio,  occuitus  in  ccelo  est,  adbuc  interpeliai  pro 
BObis  :  pniiens  est  super  peccatores ,  non  exerceua 
Iram,  sod  exspeclans  poenitentiam.  Dicit  alio  loco  : 

1  Edd.,  fmL  Atomnes  Uss.,  fedt;  nec  male,  pro  tras^s^ 

egit, 

•  Edd.:  Eeati  quinon  videruntet  credidenmt,  At  Um^ 
qui  non  videnl  ei  credunt,  ^^ 


ENARRATH)  IN  PSALMUM  XUX. 


570 


Taeid^  wmqM$mper  faeeto  (ImI.  xui»  14)  ?  Quando 
ergo  non  Ucebit,  Deus  nutmfestus  veniet*  Quls  DeusT 
Deu$  noeter,  Et  ipse  Deus.  Qui  Deus  noster :  non  enim 
Deus  est,  qui  non  cst  noster  Deus.  Dii  enim  Genlium 
doimonia :  Deus  Christianorum»  verus.  Dcus.  Ipse  ve« 
niet»  sed  manifestus,  non  adimc  illudendus,  non  ad- 
huc  exalapandus  et  flageliandus ;  yeniet,  scd  manife- 
stus,  non  adbuc  calamo  in  capite  percutiendus,  non 
adlinc  crucifigendus ,  occidendus^  sepeliendus :  quia 
hxc  omnia  occultus  Deus  pati  voluit.  Veniet  manife' 
tius^  et  non  nlebit, 

7.  Quia  vero  ad  judicium  veniet,  sequenlia  docent. 
Ignis  anie  eiim  prxibit  (  PsaL  xcyi,  5  ).  Timemus  ? 
Muiemur,  et  non  limebimus.  Ignem  palea  timeat : 
.luro  quid  Tacit?  Est  autem  nunc  in  poiestate  quid 
facias,  nc  illud  quod  et  te  nolente  venturuin  est ,  non 
correctus  experiaris.  Si  enim  possemus  facere,  fra- 
tres,  ut  dies  judicli  non  veniret ,  puto  quia  ncc  sic 
eral  male  vivendum.  Si  non  venirel  ignis  die  judicii, 
et  sola  peccaloribus  immineret  separatioa  facle  Dei, 
in  qualibet  essent  afiluenlia  deliciarum  ,  non  viden- 
tes  a  quo  creaii  sunt,  et  separati  ab  ilia  dulcedino 
inefTubilis  vultus  ejus,  in  qualibet  aeternitate  et  impu- 
nitale  peccati,  plangere  se  deberent,  Sed  quid  loquar» 
aul  quibus  loquar?  Hxc  amaniibus  poonaest,  non 
contemneniibus.  Qui  dulccdinem  sapientix  ct  vcriia- 
tis  ulcumque  sentire  ca;perunt,  noverunt  quod  dico, 
quanta  poena  sit  lantummodo  a  facie  Dei  separari : 
qui  autem  illam  dulcedinem  non  gustaverunt,  si  non- 
dum  desiderant  Dei  faciem,  timeant  vel  ignem ;  8up< 
plicia  terreant  quem  prsemia  non  invitant.  Vile  tibi 
est  quod  Deus  pollicetur,  contremiscc  quod  minatur. 
Veniet  dulcodo  prxsentiae;  non  mutarls,  non  excita- 
ris,  non  suspiras,  non  desideras  :  amplexaris  peccata 
lua  el  deliciaa  camis  tuae,  stipulam  ad  te  congeris, 
vcniet  ignis.  Ignis  in  conspectu  eju$  ardehiL  Non  erit 
iste  ignis  sicut  focus  tuus ;  quo  tamen  si  manum  mit- 
tere  cogaris,  facies  quldquid  voluerit  qui  hoc  mina- 
tur.  Si  tibi  dicat,  Scribe  contra  caput  patris  tui^ 
scribe  contra  capita  niiornm  tuornm ;  nam  si  non  fe- 
ceris,  manum  tuam  miilo  in  focum  tuum :  facies  ne 
ardealmanus  tua,  ne  ardeat  ad  tempus  membrum 
toam  ,  non  semper  in  dolore  futurum.  Blinatur  ergo 
inimicus  tam  leve  malum ,  et  facis  maluni  :  minatur 
Deos  sctemnm  malum,  et  non  facis  bonum  1  Ad  ma- 
lom  faciendum  nec  minx  te  compellere  dcbercnl :  a 
bono  faciendo  nec  minx  te  deterrere  deberent.  Mi- 
nis  aulem  Dei,  minis  seterni  ignis  prohiberis  a  malo, 
inviiaris  ad  bonum.  Undepiget,  nisi  quia  non  credis? 
Excutiat  ergo  unusquisque  cor  suum,  et  videat  quid 
ibi  fides  teneat  ^  Si  credimus  futurum  judicium ,  fra- 
tres,  bcne  vivamus.  Tempus  miscricordiai  nunc  est, 
lcmpus  judicii  tunc  erit.  Nemo  dicet.  Revoca  me  ad 
priores  annos.  Poenitebit  et  tunc,  sed  frustra  poenite- 
bit  :  modo  pocniteat,  cum  fructus  est  pceiiilcndi; 
modo  adhibcatur  ad  radices  arboris  copliinus  stcr- 
coris,  cordis  luclns  et  lacrymarum,  ne  veniat '  ct 

*  plure^Mss.,  qmd  ibi  (idd  lenet, 

P  EJJ.i  ne  vfniat  ventm  ^t  eradicet,  Abc3t  vcniu^  9  m^. 


eradicel  (  Lue.  xiii,  8 ).  Gum  enim  eradicayerit,  jam 
Ignis  exspectatur.  Modo  elsi  fracti  sunt  rami,possant 
rursus  inseri :  lunc  omnis  arbor  qux  non  facit  fra^ 
ctum  bonum,  excidetur,  et  in  ignem  miitetur  {Matih. 
III,  iO,  Ignis  in  conspectu  ejus  ardebit. 

8.  Et  in  circuitu  ejus  Umpestas  talida,  Valida  tem- 
pestas,  ventilatura  tam  magnam  aream.  Hac  tempe- 
state  erit  illa  veniilatio,  qua  separabiiur  a  sanctis 
omne  immundum,  a  fidelibus  omnis  slmulalio,  a  piis 
el  tremeniibus  vcrbum  Dei  omnis  coniempior  ei  su- 
perbus.  Modo  enim  mixiura  quxdam  jacel  a  solls 
ortu  usque  ad  occasum.  Videamus  ergo  quomodo 
faciet  qui  venturus  est,  tempestate  illa  quid  factu- 
ras,  quae  erit  in  circuitu  ejus  tempestas  valtaa,  Procu. 
dubio  ista  tempeslas  quaradam  separationem  factura 
est.  Ista  est  ilia  separatio,  quam  non  exspectaverunt 
qui  aniequam  ad  littus  venirent,  retia  disruperunt 
{Luc.  V,  6).  In  illa  vcro  separatione  fit  quxdam  ma- 
lorum  et  bonorum  distinciio.  Alii  sunt  enim  sequen* 
tes  nunc  Ghristum,  expeditis  bumeris  sine  sarcina 
curarum  sancularium,  qui  non  frustra  audierunt,  Si 
vis  essc  perfcclus,  vade^  vende  omnia  qum  habes,  et  dm 
pauperibm,  et  habebit  thesaurum  in  ccelo^  et  veni,  u* 
quere  me  :  qualibus  dicitur,  Sedebitis  super  duodecim 
sedes,  judicantes  duodecim  tribus  Israel  {Matth,  xix, 
21,  28).  Alii  ergo  erunt  judicantes  cum  Domino  :  alii 
vero  judicandi,  sed  ad  dcxteram  ponendi.  Nam  quia 
eront  quidam  judicantes  cum  Domlno,  babemus  aper- 
tissimum  testimonium  quod  modo  commemoravi : 
Sedcbiiis  $uper  duodecim  sedes,  judicantes  duodedm 
tribus  IsraeL 

9.  Sed  dicit  aliquis  :  duodecim  illic  Apostoli  con- 
sedebunt,  non  amplius.  Ubi  ergo  erit  apostolus  Pau- 
lus?  Numquid  inde  separatus  erit  ?  Absit  ut  hoc  dica« 
mus,  absit  ut  hoc  vei  tacite  cogiiemus.  Quid  si  ergo 
in  loco  Judae  ipse  residebit?  Sed  mauifesuvit  Scri- 
ptura  divina,  quis  in  Judae  loco  sit  ordinatus  :  Mal- 
thias  enim  est  expresse  uominatus  in  Actibus  Aposto^ 
lorum,  ut  de  illo  dubitare  non  possemus  (Ari.  i,  2G)* 
Gadente  ergo  Juda ,  impletus  est  numeras  duodena- 
rius.  Cum  ergo  ille  numerus  duodenarius  occupavcrit 
duodecim  sedes,  non  judicabit  Paulus  apostolus?  An 
forte  sians  judicabit  ?  Non  ita  est :  non  faciet  boc  ille 
jnstitise  retributor  :  non  omnioo  stans  judicablt  qui 
plus  omnibus  illis  laboravit  (!  Cor.  xv,  10).  Certe  vcl 
iste  unus  apostolus  Paulus  cogit  nos  diligentius  cogi- 
tare  et  perscrutari,  quara  diclae  sint  duodecim  sedcs. 
Invenimus  enim  etalios  numeros  in  Scripturis  multi- 
tudinem  significanies.  Quinque  virgines  admitluntiT, 
quinque  excludunlur  {Matth.  xxv,  10, 12).  Ubilibet 
inlcllige  virgines  :  sive  in  castitate  atque  integriiate 
cordis,  ubi  debet  virgo  csse  toia  Ecclesia,  cui  dici' 
tnr,  Desponsavi  vos  uni  viro,  virginem  caslam  exhibere 
Cfuristo  (II  Cor.  xi,  2) ;  sive  In  his  foininis  qusc  eliam 
integritaiem  carnis  dicatam  babent  Deo  :  numquid  in 
tot  millibus  so!x  quinque  8unl?Scdin  quinario  uu- 
mero  inteliigilur  conlincntia  quinquc  sensuum  carnis. 
Etenim  multis  vcnit  corruptio  pcr  oculos,  multis  per 
aurem,  multis  pcp  Uliqitum  olfactum,  multi$  per  ne^ 


tm 

fiiiiam  gnstam,  mnltis  per  adullerinum  amplexam  : 
ab  his  omnibas  quinqae  januis  corruplionis  quicum- 
qae  se  continent,  et  sic  continent  ut  in  sua  conscien- 
tia  gloriam  habeant,  non  laudem  ab  hominibus  ex- 
spectent,  quinqne  sunt  virgines  sapientes,  habeniea 
oleum  secum.  Quid  est,  oleum  babentes  secam  ?  Glo- 
ria  nostra  haec  cst,  tesiimonium  conscienli»  nostrae 
(II  Cor.  1, 12).  Rursusillequiapud  inferos  torqoebatur : 
Habeo^  inquit,  qmnque  fratre$  {Luc.  xvi,  48).  Ii)i  in- 
tclligitur  populus  Judxorum  sub  lege  posilus  :  quia 
Moyses  legislator  quinque  libros  conscripsit.  Item 
Dominus  post  resurrectionem  jubet  mitii  retia  index- 
teram  partcm ,  levantur  pisces  cenlum  quinquaginta 
Ji  tres.  Et  cum  tam  magni  essenl,  ait  evangelisU,  reiia 
nou  sunt  disrupta  (Joan.  xxi,  6,  H).  Elenim  ante 
passionem  jussil  milti  retia,  non  dicens  in  dexteram 
partem  neque  in  sinistram  :  quia  si  in  dexteram  di- 
ceret,  solos  bonos  significaret ;  si  in  sinisiram,  solos 
malos  :  ubi  autem  tacetur  dcxtera  et  sinistra,  mixti 
eapiuntur  boni  et  mali.  Gapti  sunt  autem  tunc,  sicut 
Evangelii  veritas  atteslatnr,  tam  mutii  ut  retia  rum- 
perentar  {Luc.  v,  6).  Significabat  enim  illa  captura 
hoc  lempos :  retia  rupta  significabant  conscissiones  et 
eonscissuras  hxreticorum  et  schismaticorum.  Quod 
auleni  post  resnrrectionem  suam  Dominus  fecit,  post 
rcsurrectiouem  noslram  nobis  fuiurum  signiiicavit,  in 
illo  numero  rcgni  coelorum,  ubi  nullus  erit  malus. 
Proplerea  retia  qu»  in  dexteram  pnrtem  missa  sunt, 
dexteros  expresscrunt ,  remolis  sinisiris.  Numquid 
tamen  in  illis  dexlris  centum  quinquaginta  ires  soli 
justi  erunt?  Millia  miliium  Scriptura  significat  [Dan» 
vir,  iO).  Legite  Apocalypsim  :  duodecies  duodena 
Oiittia  fonasse,  sicnt  ibi  intelligitur,  ex  soio  populo 
jodxoram  futura  suni  {Apoe.  vii,  i).  Atlenditc  mar- 
lyrum  numerositatem  :  sola  in  proximo  quce  dicilur 
Massa  candida  (a),  pius  habetquam  centum  quinqua- 
ginta  tres  martyres.  Postremo  scplem  illa  inillia  de 
qiiibus  respondetur  Eilae,  Reliqui  mihi  seplem  milUa 
tirorum^  qui  non  eurvaoerunt  genua  ante  Baal  (III  Reg. 
XIX,  i8),  longe  istum  piscium  numerum  superant. 
Gentum  ergo  qoinquaginta  tres  pisces  non  tantum 
nomerum  sanctorum  significat ;  sed  universum  san- 
ctorum  et  jaatoram  numerum  ceria  causa  lanto  nu- 
mero  signiiSeat  Scriptura,  ut  omnes  intelliganlur  in 
Hlis  centum  quinquaginla  trlbus  pertinentes  ad  re- 
iorrectlonem  vitae  aelemae.  Etenim  Lex  babct  dccem 
praecepta :  Spiritus  autem  grati»,  per  quam  solam 
Lex  impletur,  septiformis  legitur  (/<af .  xi,  2,  3).  Dis- 
eafiendiis  est  ergo  numerus,  quid  sibi  velint  decem 
et  septem  :  deeem  in  prsrceptis,  septem  in  gratia 
Splritas  aancti ;  per  quam  gratiam  implentur  prxce- 
pta.  Decem  ergo  ei  septem  tenent  oinnes  pertinentes 
ad  resarrectionem,  ad  dextram,  ad  regnum  ccelorom, 
id  vitam  aetemam  ;  id  est  Legem  implentes  per  gra- 
tiam  Spiritos,  non  quasi  per  0]>us  suum  aut  per  me- 
ritum  suum.  Decem  autem  et  scptem,  si  numeres  ab 
ono  usque  ad  decem  et  septein,  addendo  nuineros 
omnes  gradatim,  ut  ad  unum  addas  duo,  addas  iria  , 
M  Maancindida.  vlde  Serm.  cocvi»  n.  1 


S.  AtlGUSTINI  EPISCOPI  Rf 

addat  quatoor,  ot  fiant  deeem,  addendo  qoitM|oe  m 
fiant  quindecim,  addendo  sex  ut  ftant  viglnti  aBum , 
addendo  septem  ut  fiant  vlginti  octo,  addendo  octo  ot 
fiant  triginu  sex,  addendo  novcm  ut  fiant  quadra- 
ginta  quinque,  addendo  decem  ut  fiant  quinquaginta 
quinque,  addendo  nndecim  ut  fiant  sexaginta  sex , 
addendo  duodecim  ot  fiant  seploaginta  octo,  addendo 
tredeciin  ut  fiant  nonaginta  onum,  addendo  quatoor* 
dccim  ut  Aant  centum  quinque,  addendo  quindeciiP 
ut  fiant  cenlum  viginti,  addendo  sexdecim  ut  fiant 
eentum  triginta  sex ,  addendo  decem  et  septem  , 
efficiuntur  centum  qoinqoaginta  tria  :  invenies  in- 
gentem  numerum  omniom  sanclorum  pertinere  ad 
hunc  numeram  pisciuin  paucorum.  Quomodo  ergo  in 
qoinque  virginibus  innumerablles  virgines,  quomodo 
in  quinque  fratribus  iHins  qul  torquebatur  apod  infe- 
ros  millia  populi  Judxomm,  quomodo  in  numero 
centum  quinquaginta  trium  piscium  millia  millium 
sanctomm  :  sic  in  duodecim  scdibus  non  doodecim 
homines,  sed  magnus  est  numems  perfectorom. 

10.  Sed  video  quid  consequenter  requiratur  a  no- 
bis  :  Quomodo  de  quinqoe  virginibos  reddita  est  ra- 
tlo,  quare  ad  quinque  mulUc  pertincant,  et  quare  ad 
qoinque  illos  muiti  Juduci,  et  quare  ad  cenlom  quin- 
qoaginta  tres  multi  perfecti,  osiende  quare  ct  quo- 
modo  ad  duodecim  sedcs,  non  duodecim  homines,  sed 
multi  pcrtineant.  Quid  sibi  volunt  duodectm  sedes » 
quae  significant  omnes  undique  qui  lam  perfecli  esse 
potuerint,  qiiam  perfectis  dictiim  est :  Sedebitis  super 
dttodecim  sede$f  judicante$  duodedm  tribu$  l$rael  f  Et 
quarc  omnes  undique  ad  duodenarium  numemm 
pertinent  ?  Quia  ipsum  undique  quod  dicimus,  de  tolo 
mundo  dicimus  :  orbis  nulcm  terramm  quatuor  desi- 
gnatis  partibiis  continetur,  oriente,  occidente,  meri- 
diano,  et  aquilone  :  ab  his  omnibus  partibus  vocati 
in  Trinitale,  et  perfecti  fide  et  pra^ceplo  Trinitatis , 
qouniam  ter  quaterai  doodecim  fiunt,  agnoscitis  quare 
ad  totum  orbcm  pertineant  sancti,  qui  sedebunt  super 
duodccim  sedes  judicaturi  duodecimtribus  Israel;  quia 
et  duodecfm  tribus  Israel,  totius  Israel  duodecim  tri- 
hos  sunt.  Sicut  enim  Judicaturi  ex  toto  mundo,  sic  et 
Judicandi  ex  toto  mundo.  Apostolus  dc  se  Paulus  cum 
argueret  fideles  laicos,  quia  judicia  sua  non  ad  Ec- 
desiam  dererebant,  sed  ad  publicum  pcrtrahcbant  eos 
cum  quibus  habebant  negotia,  ait :  Ne$citi$  quia  An* 
gelo$  judieabimwt  (I  Cor.  vi,  5)  ?  Videte  quemadmo- 
dpm  judicem  se  fecit ;  non  solum  se,  sed  et  omnes  qni 
recte  judicant  in  Ecclesla. 

ii.  Gum  ergo  manifestam  sit,  multos  cum  Domino 
jodicaturos,  alios  vem,  non  tamen  ex  aeqao,  sed  pro 
meritis  jodicandos;  cum  omnibus  Angelis  suls  veniet, 
quando  ante  eum  congregabuntur  omnes  gentes  [Matth. 
ixv,  5i,  52),  et  inter  omnes  Angelos  deputandi  erunt 
illi,  qui  lam  perfecti  fuerint  ut  sedentes  super  duodc- 
dm  scdes  judicent  duodecim  tribus  Israel.  Etetiim 
hominesdicti  sunt  angeli :  Apostolus  de  se  dicit,  Sicut 
angelum  Dei  $H$repi$ti$  me  {GaL  iv,  i4).  De  Joanna 
Baptista  dicitur :  Ecce  miiio  angetwn  meum  anu  faetem 
tuam,  qui  prceparabit  viam  tuam  ante  te  {Maiack,m  , 


m 


ENAMiATIO  IN  MAUIDII  XLIX. 


m 


1,  «I  MiOik.  li,  10).  Ergo  eDm  omQibaB  Angelis  xe- 
nieiit,  aimyl  sacttm  babelHt  ei  sanaos.  Aperte  enim 
didlel  IsaiH :  Femcf  od  judidmn  om  nmmkui  po- 
fuH  (Jm.  «,  14).  liU  eifo  icDiores  populi,  IsU  jsm 
Aivoll  nomlBili,  iHi  msUis  mnllonmi  perfectoram 
is  ioto  orbo  Tonientium»  cmlum  Toesnlar,  Illa  vero , 
tsm.  sed  tactiiQsa.  Qos  terra  fructuoss  ?  In  dexlra 
ponendn*  cni  dicetur,  Emrtn,  et  deduiU  mihi  mandit 
ut$ :  Tero  tem  fructuoss,  eai  fatidet  Apostolus , 
quando  ei  miserant  ad  neoessiuies  ejus  :  Non  ^afa 
^fiMm  datum,  inquit.  $€d  repdro  pmtum.  Ei  gratiao 
agU  4iceiis  :  Qwa  londem  aiiquando  repuUutaitu  pro 
m$  taparo  (PkiUpp.  iv,  17, 10).  BepulkUastii  ut  arbo- 
ribas  dicit,  fu»  sterilitate  quadam  exaruerant.  Ve- 
nlens  iuque  Doniinos  ad  judicium,  ut  jam  Psalmum , 
fralres,  aodianiua,  quid  fticturas  est  ?  Advoeakit  coUum 
$unum :  cmlum,  omnes  sanclos  perfeclos  judicaturos; 
sdTOcabit  eos  sursam ,  sessores  secum  judicaiuros 
duodedm  tribus  Israei.  Quomodo  enim  Advoeakit  a»^ 
bm  omnum^  cum  semper  sarsum  sit  cmlam  ?  Sed  quos 
bio  C(elom  dicit,  eosdem  cmlos  alibi  appeilat.  Quos 
ngrios?  Qal  enarrant  glonam  Dei :  (keU  enim  enar' 
fittl  gUrimn  D^ :  de  quibos  dicilur,  In  pmnem  terram 
itiU  $omt$  «oram,  $t  in  fiuu  orbi$  torrm  verba  eorum 
{P$aL  mTUi,  %  5).  Tidete  enim  discerncntem  Domi- 
nnm  in  jodicio  :  Adwoeatit  eeelum  $ur$um,  et  terram 
dueomere  popukim  $uum,  A  quibus,  nisia  malis?  De 
quibaa  hie  postea  non  fit  mentio,  jam  tanquam  diju- 
dicatla  nd  pcenam.  Istos  bonos  Tide,  et  disiiogue.  Ad- 
fO€M$€$$lmn9ur$um,et  terram  dheenere  popuUim  euum. 
Vocat  m  terram,  non  umen  eoocemendam,  sed  dis- 
omomiam-  Pvimo  enim  concretos  ToeaTlt  S  quando 
l$$uiu$  oU  !>$u$  deerwn,  et  vocamt  Otrmn  a  $oU$  ortu 
oifna  ad  o$ca$um ;  nondum  discrevmt :  serTl  illi  * 
nussl  eram  Inviure  ad  noptias,  qui  congregaTeram 
bonoo  01  malos  {Mauh.  xxh,  10).  Cum  vero  Deos  deo- 
ram  nmnif^sUi  t dai^l,  et  non  nUbU,  sic  adeoeahU  em- 
tem  snrmmi,  ut  judicet  cnm  iUo.  Quod  enim  cmiam , 
Ipsi  emli ;  sieot  qu»  Urra ,  ipsa  teme ;  sicot  qum 
Ecdesla,  ipsa*.  Ecolesiae.  Adoocahit  eceUim  sur^um^  M 
torram  due$rH$re  popuUmi  $uum*  Jam  cum  ccslo  ter-. 
ram  discemil,  id  est,  ccsiam  cum  illo  Urram  discer- 
nit.  Qaomodo  discemit  umm  ?  Ut  alios  ponat  ad 
dextmm,  allos  ad  sinistram.  Terrae  antem  discretx 
qoad  dleit?  femU  henedieii  Patric  met,  pordpiie  r«- 
fnam  q$i0d  $ohi$  paratum  e$t  ah  oriffmo  mundi.  E$urim 
$mm^  H  d$dM$  uuhi  umuducare,  et  caeUra.  Illi  autem : 
0Miiilo  U  mdimuc,  inquiunl,  e$uri$num  t  £t  iUe :  Cum 
«Nt  $9  mUdmio  m$Ufeei$tu,  nuhi  [eeuU$  {Id.  xxt,  54- 
4P).  Cmlam  terra  ostendit  minimos  soos  jaro  sursum 
Toealoa,  el  ab  haauliUU  exalutos  :  Ctim  nnt  ex  mi- 
ntmts  meu  fedUUe^  mtAi  fecuUe.  AdvocahU  ergo  ccUum 
$ur$um^  H  t$rram  diccemere  popuUm  $uum. 

i%.  [v$r$.  5.]  CongregaU  Uli  iu$to$  eju$.  Vox  di- 
Vina  el  propbetica,  videns  fulura  tanquam  praesentia, 
oxboftatnr  Angelos  congregantes^  Miitet  enim  Ange- 

«  slc  pleriqae  ite.  M  tov.,  mm  tamen  conterendam,  $ed 
dmDexuendmn,  Primo  em»n  cum  commixtoe  voeamt.     . 

•  84c  plures  Bias.  At  Bdd.,  mwidtmi  ducreverattt  $mt  UU, 
fninMiieranl,et6« 


los  suos ,  et  congregabontar  anu  eam  omnes  genten 
{Matih.  XXT,  Z3,).CongrcgaU  iUiju$to$  eju$,  Quos  justoi, 
nisi  viTenles  ex  fide,  fecienus  opera  misericordlae? 
Eunira  opera  ilia ,  jusliUae  opera  scnt.  Habes  ETaO' 
gelium  :  Caoete  jmtitiam  ve$lram  faeere  eoram  homini' 
htt$f  ut  videamini  ah  d$.  Et  quasi  qusreretur,  Quam 
justitiam?  Cum  ergo  faei$  eleemoegnam^  iiiquit  {Id.  ti, 
1, 3).  Ergo  eieemoiTiias  opera  Justiti»  eise  significa- 
Tit.  Ipsos  congregau  justos  ejos  :  eos  congregate  qul 
oompassi  sunl  inopi ,  qul  intellcxerunt  soper  egcnom 
et  pauperem :  congregaU  illos ,  consenrel  eos  Domi- 
nu8,  et  Tiviflcet  eos  (  P$ai.  xl,  2,  3 ).  CongregaU  UU 
iu$te$  9«! :  ifui  di$ponnnt  te$tamentum  «;«i  ouper  m* 
erificm :  Id  est,  qui  cogitant  de  promissis  ejus  soper 
ilU  quse  operantnr.  ipsa  enim  snnt  sacriflcia,  Deo  dl- 
ceiiU,  MiMrtMritinnt^  pUu  quam  $aerife9um  {0$e$ 
Ti,  6,  et  MaUh.  ix,  15).  Qui  dieponunt  teeUimenUmt 
$iu$  $uper  $aerifieia. 

15.  [ver$,  6.]  Et  annuntiabunt  caU  JuetUiam  eju$. 
Vere  lianc  justitiam  Dei  cobII  nobis  annuntiaverunt, 
Evangclistae  pracdixerunt.  Per  illos  audivimus  ruturos 
quosdam  ad  dextram,  quibus  dicit  paierfamilias,  Fe- 
ni/e,  benedieti  Patri$  md,  percipile.  Quid  percipite  ? 
Regnum.  I^ro  qoa  rc?  Esurfri,  et  dedi$ti$  mihi  man' 
ducare.  Quid  Um  Tile,  quid  tam  terrenum,  quam 
frangere  panem  esurienti?  Tanti  valetregnum  ceelo* 
rum.  Frange  esurienti  panem  luuro,  et  egenum  sloe 
tecto  induc  in  domum  tuam ;  si  videris  nudum,  Testi 
(J$ai.  Lvni,  7).  Sed  non  babes  faculiaum  frangendi  pa - 
nem,  noiihal>e$doroum  qoo  inducas,  non  habesTcstem 
qua  cooperias  :  da  calicem  aquae  frigidae  {Malth.  x  , 
42),  mitU  duo  minuU  in  gazophylacium  {Marc.  xii , 
42).  Tantum  erailTidua  duobus  minutis,  quantnm  emit 
Petras  relinquens  retia  {Matth.  iv,  20),  quantum  emlt 
Zacchaeusdandodimidium  patrimonium  {Lue,  xix,  8). 
Tanti  valet,  quant(Um  habueris.  Annunliabunt  cceU  ju^ 
$titiam  ^ut .  quoniam  Deu$judexe$t.  Verejudex,  non 
concernens  •,  sed  discernens.  Novit  enlm  Dominos 
qui  sunl  ejus  (II  Tim.  ii,  19).  Etsi  grana  latenl  in  pa- 
lea,  agricolae  noU  sunt.  Nemo  liracat  esse  granum 
cliam  inler  paleam;  non  falluntur  oculi  venlilaloris 
noslri.  Noll  limere,  neilla  Umpesias  quae  erit  in  cir- 
cuiiu  ejus,  concernat  U  cum  palea.  Cerie  valida  erlt 
Umpestas ;  nullum  tamen  granum  lollet  a  parle  trltici 
ad  paleam  :  quia  non  quilibel  rusticus  curo  Iridenie, 
sed  Dcus  Triniias  judex  esi.  Et  annnntiabunt  cceli  ju- 
ctitiam  eju$  :  quomam  Deu$  judex  e$t.  Eanl  coeli,  an- 
nunticnt  coeli,  in  omnem  lerram  exeal  sonus  eorum, 
et  in  fines  orbis  lerrae  verba  eorum  {P$al.  xviii,  5)  : 
et  dical  illrd  corpus,  De  fimbv$  terrjB  ad  te  c/amflW,J 
cum  angeretUT  cor  meum  {P$al.  LX,  5).  Modo  enimj 
concretum  gemil,  discrctum  gaudebit.  Clarael  ergo, 
et  dicat :  Ne  comperda$  cum  impiic  animam  meamy  et 
cum  viri$  $angmnum  vitam  meam  (P$aL  xxv,  9).  Non 
coroperdit,  quia  Deus  judex  est.  Clamei  illi,  et  dicat, 
Judica  me,  Domine,  et  ditceme  cau$am  meam  de  gente 
non  $ancta  (Psal.  xui,  i) :  dicat,  faciet  ille  :  congre- 
i  Tresiiss.,co«torcni;etp«ilotofra,c«ifmt  l^  cnm 
patea. 


876  S 

gabuntar  ei  jasti  eji».  YocaYit  lemm,  otdiscemat 
popalum  8uam. 

44.  [eers.  7.]  Audi,  papulu»  meuSf  et  loquttr  tUri. 
Illc  qai  veniet  et  non  silebit ,  yidete  qtiia  et  modo  y  si 
auditis,  non  silet  :  Audi^  pojmlui  meu$,  et  loquar 
tifri,  Nam  si  non  audis,  non  loquar  tibi.  Audi  et  loquar 
tibi.  Nam  si  non  audis,  elsi  loquar,  non  tibi.  Quando 
ergo  tibi  loquar?  Si  audis.  Quando  audis?  Si  populus 
meus  es.  Audi  enim,  populu»  meus  :  non  audis,  si  po- 
pulus  alienus.  Audi^  poputus  meus,  et  loquat  tibi ; 
Urael,  et  teuificabor  libi.  Israel,  audi ;  populus  meus, 
audi.  Israel  nomen  eledionis  est  :  Non  vocaberi$y 
ait,  Jaeoby  $ed  vocaberit  hrael  (Gen.  xxxii,  28).  Ergo 
audi  sicut  Israet»  sicut  videns  Deum;  elsi  nondum 
specie,  sed  jam  fide.  Hoc  enim  interpretatur  Israel» 
Yidens  Deum.  Qui  habet  aures  audiendi,  audiat 
(MaXih.  XI,  15) ;  et  qui  habet  oculos  videndi ,  videat. 
Audi,  hraely  et  tettijicabor  libi.  Qaod  sursum  dixit, 
poputut  meu$;  hoc  in  consequenti,  l$rael  :  et  quod 
dixit  sursum,  toquar  tibi;  hoc  in  consequenti,  lei/»/i- 
cabor  tibi.  Quid  loquetur  Dominus  Deus  noster  populo 
5uo?  Isracli  suo  quid  lesiincabitur?  Audiamus :  Deu$, 
Deu$  tuus  ego  $um,  Deus  ego  sum,  et  Deus  tuus  sum. 
Quomodo  Deus  ego  $um  ?  Sicut  Moysi  dictum  est,  Ego 
$um  qui  sum  (Exod.  ni,  14).  Quomodo  Deu$  tuu$ 
$umf  Ego  sum  Deus  Abrabam,  et  Deus  Isaac,  et  Deus 
Jacob.  Sum  Deus,  et  luus  sum  Deus  :  et  si  tuus  non 
sim  Deus,  sum  Deus.  Bono  meo  suro  Deus ,  malo  luo 
non  sum  Dcus  tuus.  Elenim  Deu$  luiu,  ci  propric  di- 
citur  quem  familiarius  habet  Deus,  tanquam  in  man- 
cipio  suo,  tanqnam  in  peculio  suo*  Deus^  Deus  tuu$ 
$um  ego.  Quid  vis  amplius?  Praemium  quaeris  a  Deo, 
ut  aliquid  tibi  det  Deus,  ut  quod  tibi  dederit  tuum 
sit?  Eccc  ipse  Deus  qui  dabit,  luus  est.  Quid  eo  di- 
tius  '  ?  Dana  qua^rebas »  ipsum  donatorem  liabea. 
Deu$,  Deu$  tuu$  ego  $um. 

15.  [ver$,  8.]  Quid  quaerit  ab  homine,  videamus* 
Deus  noster,  iniperator  et  rex  noster ,  quod  vectigal 
nobis  indicit ;  quoniam  voluit  esse  rex  noster,  et  vo- 
luit  nos  esse  provinciam  suam  ?  Audiamus  indictiones 
ejus.  Non  trepidet  pauper  sub  indiclione  Dei :  quod 
sibi  Deus  dari  indicit,  ipse  prius  donat  qui  indicit : 
▼os  tantum  devoti  estote.  Non  exigit  Deus  quod  non 
dedil,  et  omnibus  dedit  quod  exigit.  Quid  eiiim  exi- 
git?  Audiamus  jam  :  Non  super  sacrificia  tua  arguam 
te,  Non  tibl  dicam  :  Quare  non  niihi  pinguem  taurum 
mactasti?  quare  non  de  grege  tuo  opiimum  hircuro 
clegisii?  quare  aries  ille  anibulat  in  ovibus  tuis,  et  in 
ara  mea  non  ponitur?  Non  dicani :  Inspice  agros  tuos 
et  chortem  tuani,  el  parictes  tuos,  quxrendo  quid 
mihi  des.  Non  super  sacrijicia  tua  arguam  tc.  Quid 
ergo?  Non  accepias  sacrificia  mea?  Holocausta  aulem 
tua  tft  conspectu  nieo  $unt  $emper.  Uolocausta  quae- 
dam,  de  quibus  in  alio  psalmo  dicitur,  Si  volui$ses  sa- 
crifidum,  dedissem  utique;  hoiocaustis  non  delectabe- 
ris  :  ct  rursus  convcrtit  se,  Sacrificium  Deo  spiritus 
chntributatus ;  cor  conlritHm  et  humiUaium  Deus  non 

>  Gr.:  Quid  eo  dvlcius  ?  Uelioris  nota^  Uss.;  Quid  te  dir 
tius  ? 


AUGUSTINl  EPISCOPI  m 

spemit.  Quac  sunt  ergo  holocansta  qoas  non  spemitT 
Quae  holocausta  quae  in  conspedu  ^us  smit  semper  T 
Benigne,  inquit,  fac,  Domine,  In  bona  volunlate  tua  Slon^ 
et  asdificentur  muri  Jerusatem  :  tunc  acceptabie  $aerifi^ 
cium]u$tilim  oblalione$  et  bolocau$ta  {P$al.  l,  18-Sl). 
Dicit  quacdam  bolocausu  Deum  acceptaturum.  Quid 
est  autem  holocaustum?  Totum  igne  absumptum : 
X0eu9c«  incensio  est,  iXov  totum  est :  holocaustum  au- 
tem  est  totum  Igne  absumptum.  Est  quidam  ignis 
flagrantissimae  charitatis  :  animus  inOammetur  cba- 
ritate,  arripiat  eadeni  charitas  membra  in  usum 
suum ,  non  ea  permittat  militare  cupidiiati,  ut  totus 
exardescai  igne  amorisdivini  qui  vult  ofTerre  Dea 
holocaustum.  Talla  hotocausia  tua  in  conspectu  meo 
$unt  semper. 

16.  [vers,  9.]  Adhuc  iste  Israd  forte  non  intelligit 
qu»  holocausta  ejus  in  conspectu  suo  habeat  sempor, 
et  adhuc  de  bobus,  de  ovibus,  de  hircis  cogilat :  non 
cogitct ;  Non  accipiam  de  domo  tua  vitulos,  Holocausla 
nominavi ;  jam  animo  et  cogitatione  ad  terrenos  gre- 
ges  currebas,  inde  pingue  mihi  aliquid  eligebas :  iVoti 
accipiam  de  domo  tua  vitulos.  Pnsnuntiat  Tesbiroen- 
tum  novum,  ubi  omnia  ilia  sacrifichi  vetera  eessave- 
runt.  Erant  enim  Uinc  prxnuntianlia  futurom  quod- 
dam  sacrificium,  cujus  sanguine  mundaremur.  Nom 
accipiam  de  domo  tua  vituto$^  neque  de  gregibu$  tui$ 
hirco$. 

17.  [ver$.  10.]  Quoniam  mem  $unl  omnes  be$tia  ui' 
vm.  Quid  a  te  quaeram  quod  ego  condidi?  Magisne  esl 
hoc  tuum  cui  possidere  dedi ,  quam  meum  qui  rcci? 
Quoniam  meee  $unt  omne$  be$ti<s  $ilvw.  Sed  forte  ait 
ille  Israel,  Bestiae  Dei  sunt,  illae  bestiae  feraequas  noa 
includo  in  chorie  mea ,  quas  non  alligo  ad  praesepe 
meum :  caeterum  bos  ille  et  ovis  et  hircos,  mea  sunt 
haec.  Pecera  in  montibu$  et  bove$.  Mea  sunt  illa  qu» 
non  possides ,  mea  sunt  Ista  quae  possides.  Si  enim 
servus  meus  es  tu ,  totum  peculium  tuum  meum  esl. 
Neque  enim  est  peculium  Domlni  quod  sibi  senrus 
comparavit,  et  non  erit  peculium  Domini  quod  ipse 
Dominus  servo  creavit.  Ergo  meae  sunt  bestias  silvae 
quas  tu  non  cepisii ;  mea  sunt  et  pecora  in  montibus 
quae  sunt  tua ,  et  boves  qui  sunt  ad  praesepe  taum  : 
omnia  mea  sunl,  quia  ego  creavi  ea. 

18.  [vers.  11.]  Cognavi-omnia  voiatilia  cmH.  Qtio* 
modo  cognovit?  Appendit,  numeravit.  Quis  nostnim 
novit  omnia  volatilia  coeli  ?  Sed  eisi  aiicui  Deus  det 
notitiam  omnium  volatilium  cceli,  non  sic  ipee  novil, 
ut  dat  nosse  homini.  Alia  est  notiiia  Dei,  alia  horai* 
nis  :  siciit  alia  possessio  Dei ,  alia  hominis ;  Id  est » 
aliud  est  possidere  Dei,  aiiud  possidere  honiinis.  Non 
enim  tu  quod  possides,  totum  habes  in  polestite,  aut 
quarodiu  vivat  bos  tuus  in  lua  potestate  est ,  aut  ut 
non  pcreat,  aut  iion  pascatur.  Apud  quem  summa  po« 
teslas  cst,  summa  et  secrela  cognitio  est.  Tribuamus 
hoc  Deo,  laiidantes  Deum.  Non  audcamus  dicere  : 
Quomodo  novit  Deus?  Ne  forte  hoc  a  me,  fratresi 
exspecicils  ut  explicem  vobis  quomodo  cognoscat 
Deus;  hocsolum  dico  :  non  sic  cognoscit  ut  homo» 
non  sic  cognoscit  ut  angelus ;  ct  quomodo  cognosciti 


rrr 

.dicere  Bon  indee,  qooniaiii  el  scire  non  possum. 
Unam  umen  scio ,  qota  et  anlequam  essenl  omnia 
volatUia  cttU,  noverat  Dens  quod  fnerat  creaturus. 
Qu»  est  illa  nolitia  ?  0  bomo,  videre  coepisti  volatiria, 
postea  quam  plasmatus  es ,  postea  quam  sensom  vi- 
dendi  aecepisti.  Haec  volatilia  de  aqua  nata  sorit  ad 
verbmn  Dei,  dieentis :  PrcdueatU  aqum  vokiiRa  {Gen. 
i,  W).  Ubi  noverat  Deos  quse  imperabat  ut  aqoa  pro« 
ferret?  Jam  certe  noverat  quod  crearat,  et  antequam 
crearet  noverat.  Tanta  est  ergo  notiiia  Dei ,  ut  apod 
ipsum  essenl  quodam  ineffabiii  modo  antequam  creata 
esseni :  et  a  te  exspectat  ut  accipiat  quod  antequam 
crearet  habebat?  Cognoni  omnia  volatitia  mU,  qns  to 
mihi  non  potes  dare.  Quae  tn  mibt  mactaturos  es, 
ego  cognovi  omnia :  non  quia  feci  cognovi,  sed  ut  fa- 
cerem.  Et  $p€de$  agri  mecum  est,  Pulchriludo  agri, 
oberias  omnium  in  terra  gignentiuin,  meeum  est,  in- 
quit.  Quomodo  coro  iilo?  Ufrum  et  antequam  fierent? 
Cum  ilk>  enim  erant  omnia  fulura ,  et  cum  illo  sunt 
omnia  praeterita  :  futura  ita ,  ut  non  ci  detrahantur 
omnia  prseterita.  Gum  illo  sunt  omnia  cognitione 
qoadam  ineirabilis  Sapientiae  Dei  inYerbo  consiituta, 
et  ipsum  Verbum  *  omnta.  An  aliquo  modo  cum  illo 
esl  agri  sp«cies,  quia  ipse  ubique  est,  et  ipse  dixit : 
Caluvi  H  terram  ego  impteo  ( Jerem,  xxni,  24)?  Quid 
cuin  illo  non  est,  de  quo  dicitur  :  Si  ascendero  in  coe* 
lum^  iu  iUie  es^etsi  descendero  in  infernum^  ades 
(Psat.  cxxxvin,  8)?  Com  illo  est  totum  :  sed  non  sic 
cum  iilo  est,  utaliqoani  ex  his  qoae  creavit  contagio- 
nem,  aoC  eorum  indigenliatn  patiatur.  Nam  tecum  cst 
forle  columna  juxta  quam  sias,  et  cum  fatigatus  fue- 
ris,  incnmbis  in  eam.  Indiges  eo  qnod  iccum  est,  non 
indiget  Deus  agro  qui  com  illa  est.  Cum  illo  ager, 
com  illo  species  terrae,  cnm  illo  species  cceli,  cum  iiio 
omnia  Tolatilia,  qoia  ipse  obique.  Et  quare  apud 
ipsom  omnia?  Qoia  et  anteqoam  essent  omnia,  aut 
crearentor,  ei  nota  erant  omnia. 

49.  \yers.  1S.]  Quis  explicat,  quis  exponit  illud 
qood  ei  dicitor  in  alio  psalmo,  Quoniam  bonorum 
mearum  nan  eges  {Psat,  xt,  2)?  Non  se  egere  a  nobis 
^liqoo  necessario  dixit.  Si  esuriero ,  non  dicam  /tH. 
NoD  esoriet,  neqoe  siiiet,  neqne  laborabit,  neque  ob- 
dormiet  qui  custodit  Israel  ( Psat,  cxx,  A ).  Sed  ecce 
secondufli  camalitatem  tuam  loquor  :  quia  tu  cum 
non  inandocaveris,  famem  patieris,  forte  putas  et 
Deom  esorire  ot  mandocet.  Etsi  esurierit ,  non  tibi 
dicil  :  omnia  ante  illom  sunt ,  unde  vult  tollit  quod 
illi  necessarium  est.  DicU  sont  haec  ad  convincendum 
pannilam  sensom,  non  qoia  professus  est  Deus  esu- 
riem  Boam.  Quanquam  propter  nos  Deus  ille  deorum 
et  esurire  dignatos  est.  Venit  esorire  et  saginare, 
venit  sitireet  potum  dare,  venit  vestiri  mortalltate  et 
vesiire  immortalitate ,  yenit  pauper  divilcs  factums. 
Elenim  non  perdidit  divitias  suas  assomendo  pauper* 
talam  nosiram ,  qola  in  illo  sont  omnes  thesaurl 
snpientiae  et  sdentiae  absconditi  (Cotoss.  ii,  5).  Ss 
esmrtero,  nan  dicam  titn.  Meus  est  emm  orlns  terrm  el 


ENARRAHO  m  mLMUM  XLIX.  571 

ptemtudo  ejus.  Noii  ergo  laborare  qold  mlbl  des,  sloe 
labore  habeo  qood  volo. 

20.  [vers,  13.]  Qoid  ergo  de  gregibos  tois  adboe 
cogitas?  Numquid  mandueabo  eames  tawrorum^  aui 
sanguinem  hircorum  potabo  f  Aodislis  qoid  a  nobis  noa 
quaerat,  qui  neseio  quid  nobis  vult  indicere.  Si  de  ta* 
libus  cogitabatis,  jam  auferte  cogilationes  vestras  a 
talibus  rebus  :  nihil  tale  Deo  offerre  cogitetis.  Si  ba- 
bes  tauniin  pinguem,  occide  pauperibus :  manducent 
ipsi  cames  taurorom,  etsi  non  bibent  sanguinem  hir* 
coram.  Quod  cum  feceris,  impuiabit  tibi  ille  qui 
dixit,  Si  esuriero ,  nott  dieam  tibi ;  et  dicet  tibi ,  Esu^ 
Wvt,  et  dedisti  mihi  manducare  (Malth,  xxt,  35). 
Numquid  manducabo  eames  taurorum^  aut  sangumem 
hircorum  potabo  f 

2i.  [vers,  H,]  Dic  ergo ,  Domine  Deus  noster^ 
quid  indicis  populo  tuo,  Israeli  tuo?  Immola  Deo  sa^ 
crificium  taudis.  Dicamus  illi  et  nos  :  In  mesunt^ 
Deus,  vola  fua,  gum  reddam  taudis  tibi  (Psat.  lv,  12). 
Expaveram  ne  aliquid  indiceres  quod  esset  extra  me» 
quod  computabani  in  chorte  mea,  et  a  ftire  jam  forte 
ablatum  erat.  Quid  milii  indicis?  Immota  Deo  Mcri- 
ficium  taudis.  Ad  roe  redeam,  ubi  inveniam  qood  im* 
molem  :  ad  me  redeam ,  in  me  inveniam  laodis  im« 
roolationero  :  sit  ara  tua ,  couscieniia  mea  ^  Immota 
Deo  sacrificium  taudis.  Securi  sumus,  non  Imus  in 
Arabiam  thiis  qua^rere,  non  sarcinas  avari  negotiato* 
rls  cxculimus  :  sacrificium  laudis  quaerit  a  nobit 
Deus.  Habebat  hoe  sacriitcium  laudis  Zacchaeus  in 
patrimonio  suo,  habebat  vidua  in  saccello  suo,  habe- 
bat  nescio  quis  pauper  bospes  in  dolio  soo ;  alius  nec 
in  patrimonio,  nec  in  saccello,  nec  in  dolio  aliquid 
habcbat,  totum  habebat  in  animo  suo  :  salus  domni 
Zaccbaei  (Luc.  xix,  8);  et  plus  roisit  haec  vidua  qoam 
divites  illi  (Marc.  xii,  42) ;  iste  calicem  aqoae  frigidas 
porrigens  (Matth,  x,  42),  non  perdet  mercedem 
suain ;  sed  et  pax  in  lerra  hominibos  bonae  volontatis 
(Luc.n,  14).  Immota  Deo sacrifidum  taudis. 0 sacriA<- 
cinm  graluitum,  gratia  datum !  Non  quidem  boc  emi 
quod  offerrem,  sed  tu  donasti :  nam  neo  boc  baberenu 
Immota  Deo  sacrifidum  laudis.  Et  haec  immolatio  sa* 
crificii  laudis,  gratias  agere  illi  a  quo  habes  quidquid 
bont  habes,  et  cujus  misericordia  tibt  dimittitur  quid- 
quid  tuum  mali  habes.  Immota  Deo  saerifieium  laudit : 
et  redde  Attisnmo  preees  tuas.  Hoc  odore  Domimift  de« 
leclalur.  Redde  Attissimo  preces  tuas, 

22.  [vers.  15.]  Et  invoea  me  in  die  tribulaUomo 
tum  :  et  eximam  te^  et  gtorificabis  me.  Non  enim  pnn- 
siimere  debes  de  viribus  tuis,  omnia  auxilia  tua  men« 
dacia  sunt.  Me  invoca  in  die  tributationis  :  eruam  te^ 
et  gtorificabis  me.  Ad  hoc  eniin  permisi  diera  tribula- 
tionis  tibi  fleri  :  quia  forte  si  non  tribulareris ,  non 
invocaresme;  cum  tribolaris  aotem,  invocasme;  oum 
invocas  me,  eximam  te;  coin  eximam  te,  glorificabis 
me,  ut  jam  non  discedas  a  me.  Obtorpuerat  qoidam 
ct  frigucrat  a  fervoreorationis,  et  dixit :  Tribulatiimem 
et  dolorem  inveni^  ei  nomen  Domini  invocam  {PsaL 


sic  aliquot  Mss.  Alli,  ei  Ui  ipso.  Edd..  et  in  ipsum  ver" 


t  iuiniiss.AtiaBd(loauttitnrfft«eftbabetor:^a^ 
consdiaUiatMtu 


TOV,  5,  4).  IniwiH  iribolatioiic»  tanqyain  aliquid      kMiiein,  lauda  vocaniem,  lauda 
ulile;  puiruerai  ubc  pcccaiorum  suorum,  jam  sine 
irfvcnil  trilnilalioncm   lancpiam 


vensu  temainerai . 
Wtiottemeiscclionero.  invcwt,  inquit,  tribulaiioHem^ 
toiorm,  et  nomen  Domni  bmcam.  El  quidem ,  fra- 
ires,  sunt  tribulationes  omuibus  not».  Ecce  istae  qu» 
abundant  in  gcncre  humatto  :  alius  damno  affeclus 
fdangil,  a«us  orbitaie  pcrcussus  lugct;  alius  patria 
(ixsuiaius  moBrel,  ci  redire  cupit,  iniolerabileni  per- 
cgrinailonem  deputans;  alteri  vinea  grandinala  esl, 
aitendit  ad  laborcs  suos.  et  consumpiam  omncm  ope- 
ram  incassura.  Quando  homo  poiesl  no»  oontrisUri? 
Inimicam  patitur  ex  amlco.  Quib  major  miseria  in  ge- 
ncre  Iwmano?  Planguni  hfc  omnes,  cldoleni,  el  tn- 
bulaiiones  sunl  ist»  :  el  In  his  omnibus  invocant  Do- 
minum,  ct  rccie  faciunt.  Invocent  Deum,  potcns  csl 
vcl  doccre  tolerandum ,  vel  sanare  toleralum.  Novit 
ilte  non  slnere  lcntari  nos  supra  quam  possumus  ferre 
<l  Cor.  X,  43).  Invocemus  Deum  eliam  in  istis  iribu- 
lationibus  :  sed  h«  iribulaiiones  inveniunl  nos,  sicut 
\f\  alio  psalmo  scriplum  est,  Adjuior  in  iribuiaUombu$ 
^um  inwneriinl  no»  mms  (PsaL  xlv,  4) :  est  quadam 
qiuim  nos  dcberous  invenire.  Invenlanl  nos  isl»  Iri- 
imlaliones :  esi  quadam  tribulaiio  quam  nos  debemus 
q«»rere,  et  invcnirc.  Quac  est  isla?  Ea  ipsa  in  boc 
mundo  fdicitas,  affluentia  rcrum  tcmporalium  :  non 
fuldem  ipsa  iribulatio  est ;  sdatia  sunl  nosir»  tribu- 
lallonis.  C«iustribulalionis?Nostrai  percgrinationis. 
Hoc  enim  Ipsum  quod  cum  Deo  nondum  sumus,  hoc 
tpsum  quod  intcr  tentationes  molcstiasquc  Tcrsamur, 
quod  sine  timorc  csse  non  possumus,  tribulalio  est  : 
non  cnim  est  illa  accuritas  qu»  nobis  promissa  est. 
iianc  trib«laUonem  peregrinaaonis  su»  qui  non  iovo- 
nerit,  ad  palriam  redire  non  cogitat  Tribulatio  illa 
est,  fttitres.  Ccrte  modo  facimus  bona  opcra,  quando 
^ighnus  panem  esuricnii,  donum  peregrino,  et  c«- 
lera*.  Iribulatioost  et  haec.  Invcnnnua  cnim  misero» 
«uper  quos  mfeericordiam  facimus;  et  miserornm  ml- 
aeria  f^cil  nos  compatiente».  Qoanto  mcUus  ibi  jam 
«sses,  ubl  non  invenis  csurientem  quem  pascas,  ubi 
«on  Inveni»  peregrinum  quem  suscipias,  non  nudum 
^m  vestias,  non  agrum  quem  visilcs,  non  litigan- 
tem  quem  concordcs?  Omnia  enim  ibi  summa  sunt, 
vera  sunt,  saacta  snnt.  «lerna  sunt.  Paiiis  noBter  ibi 
Juslilia  en,  potus  noiter  ibi  aapientia  est,  vcsii»  no^ 
stra  ibi  immortelHM  eat,  domos  noslra  SBiernaincflB- 
Its,  flmftas  nestra  Iromorulita».  Numquid  «griiudo 
ttbvepH?  numnuM  lassiiudo  ad  somnu»  trahit?  NuUa 
mm ,  n*fc  Hs  :  ibi  pax ,  quiei ,  gaudium ,  jusUiia. 
Nnnm  fnirat  iniroieus,  mdlus  labitar  amicus.  Qu»  ibi 
quies !  Si  eogitemus,  ct  attendamus  ubi  simus,  et  ubi 
noe  fuwres  esse  promisil  qui  mentiri  nescil,  cx  ipsa 
ejus  {iremiBsione  invenimns  in  qua  sumus  tribula- 
llone.  Hanc  tributalfenem  nemo  invcnit,  nisi  qui 
qimieril.  Sanus  es,  vide  si  miscr  es  :  nam  facile  est 
Irt  qnl  a-grotat,  senliai  se  miscrum  :  quando  sanus  es, 
vidc  il  miser  es ;  quia  cum  Dco  nondum  es.  Tribula^ 
tfomm  et  dolorem  invenit  et  nomen  Domini  invocavi, 
Immia  ergo  Deo  mri/icium  laudis,  Lauda  promit- 


adjuvanlera  :  ei  intellige  in  qaa  iribulatione  i 
es.  Invoca,  erueris,  giorificabis  %  permanebis. 

it5.  [ver$,  16.]  Videie  aotem  quod  sequilur,  frairai 
mei.  Jam  enim  nesoio  quis,  quia  dnerai  Uli  Deus ,  im^  . 
mola  Deo  $aerificium  laudi$ ,  et  hoe  quodaaaiodo  ve» 
aigai  iQditerdt,  meditabalur  sibi,  ei  dieebnt :  Snr- 
gam  quotidie,  pcrgam  ad  Ecclesiam,  dieam  unom  iijni» 
num  maiutinum,  aUum  vesperlinum,lertium  autquar- 
tum  iu  domo  mea ;  quolidie  sacriflco  sacriicium  lam- 
dis ,  ci  immolo  pco  meo.  Bene  Cacis  quidem ,  si  hoe 
facis  :  sed  vide  tie  jam  sccurus  sis ,  qula  jam  hoe  fii- 
eis,  ei  forte  lingua  tua  Deum  benedioat,  ct  vita  m 
I>eo  maledicat.  0  popufte  meus ,  dicit  tibi  Dens  deo* 
rum  Dominus  qui  locutus  esl,  vocans  lcrram  a  soKs 
ortu  usque  ad  occasum ,  quamvis  adbuc  inter  iliania 
oonstitulus  sis ,  immola  Mcn/icmm  iaudie  Deotuoyoe 
fedde  itli  preee$  Maf :  sed  vide  iie  vivas  m.ile,  ei  ean* 
les  bene.  Quare  hoc?  Peceatori  emm  didt  Deue :  Ut^ 
^uid  tu  enarrae  ju$Utia$  mea$ ,  et  a$iumk  Te$tmnentum 
wimm  per  o$  tuumf  Vidctis,  fraires,  cum  quo  iremore* 
ista  dicamtis.  Assumimus  Testamentum  Dei  per  oa  no* 
atrum,ct  praedicamos  vobis  erudiiionem  et  justiiiaa  DeL 
Et  quid  dicil  peccaiori  Deus?  Viquid  tut  IhDhibel  erw 
go  praedicatores  pcccatores?  Et  ubi  esl  Ulud :  OaMf  di- 
eunt  faeite^  qum  autem  fadunt,  faeere  noHu  (Mauk, 
xun,  5)  ?  Ubi'  cst  illud :  Sm  mitate  siaa  oeea$ioHe  CM- 
ili»  mmimlteliir  (PhUipp.  i ,  i8)  ?  Scd  hmc  dida  aofit» 
ne  timeant  qui  audinnt  a  qaocumque  audiant :  wm  vt 
aecuri  sint  qui  dicunl  bona,  et  &ciunt  flM&a.  Ifodo  er« 
go ,  fratres ,  vos  sccuri  cstis  :  si  bona  audiiia,  Devoa 
audius*,  per  quemlibelaadiaUs.  Sed  nolait  Deoa  $mm 
eorreptionc  dimiuere  UIos  qni  dicanl.;  ne  hoe  solo  qao4 
dicunl,  securi  sibi  obdormiscanl  in  mala  vita,  et  di- 
cant  sibi :  Neque  enim  perdet  nos  Dcos,  per  qoorttfla 
08  vohiit  tanta  l>ona  dici  popuio  auo.  Imo  vero  audi  qood 
dicis ,  quicumque  dicis ;  el  qui  vis  te  audiri,  prior  &a 
hudi ;  el  dic  quod  dicit  in  alio  psalmo  qaidam :  Audiam 
quid  ioquatur  m  me  Dominue  Deu$^  qwmiam  loquetmt 
paemn  popuio  mio  (P$ai.  lxxxiv,  9).  QoaUs  ei«o  ego» 
qui  non  audio  quod  ia  me  loqailor,  el  volo  ol  alU  an* 
dUul  quod  per  me  loqoitur?  Aodiam  prior»  aadiam  » 
maximeque  audiam  qnod  loqaitar  in  me  Dominas  DeiiSi 
quoniam  ioquetur  pacem  popale  aao.  Audiam ,  el  ca- 
atigem  corpus  meom,  el  aerviloii  Mlqieiam,  no  forOi 
aliis  pradicans,  ipBoroprobas  iiiveniar  (1  Car.  ix»S7). 
Vtquid  tu  enarroi  pmtitk»  mmu  ?  Utiiuid  tUii  quod  lii>l 
iion  prodest?  Admonel  Uiam  at  aadial :  nao  «1  do- 
ponai  praedicationem,  sed  aiaaauauii 
Tu  vero  otquid  aitamii  7ei(amailam 
tammf 

24.  [ver$.  17.]  7«  taro  odimi  erudUianem.OiM  dt- 
aciplinam.  Qoando  parco,  oaniaa  el  laudaa;  qoondo 
eaaligo ,  murmoras  :  quaai  quaodo  pareop  aim  I>ooa 
luus ;  ct  quando  casUgo^  aon  sim  Deus  tMOS.  Ego 
quos  amo ,  arguo  d  casUgo  ( Apoc.  in ,  19 ).  Tm 
vero  odi$ti  eruditionem ;  et  projedui  $ermone$  maoa 

»  ^G  poUoresMss.  At  Edd.,  gbrifieaberu. 
*  piures  Hss ,  Dei  sunt.  ^oaoum,  Dei  oimhm. 


IH  ENARRATIO IN 

pml  ie.  Qm  dleittUir  per  te,  projicis  post  te.  £1 
frtjedMtt  Memwm  mM%  poU  u  :  ubi  non  vidcantur  a 
te ,  9011  eBerent  te.  £1  projedut  temone»  meos  post  t$. 

25.  [ven.  iS.]  Si  videba»  furem ,  concurrebas  es,  e^ 
oim  aduUerie  pfirtionem  tuam  ponebae.  Ne  forle  dice- 
res  :  Nob  fecl  fartum ,  non  feci  aduiteriuin.  Quid , 
sl  pltcslt  tibi  qui  fecit?  Nonne  ipso  placito  concur- 
risti  7  uoone  portionem  tuam  cum  illo  qui  fecil ,  lau- 
dando  pesuisii  ?  Hoc  est  enim ,  fratres ,  concurrere 
eum  ftirc ,  el  ponere  cum  adultero  poriionera  luam : 
quia  etsi  non  facls «  el  laudas  qtkxl  flt ,  asiipuiator 
es  facii ;  qooiilam  laudatur  peccator  in  desideriis  ani- 
nx  80»,  et  qoi  iniqua  geriti  beuedicitur  (PsaL  ix,  3). 
Non  fac»  maia,  laudas  mala  facientes.  Hoc  enim  par- 
nimmalum  MtCum  aduUeris  portionem  tuam  ponebas, 

SS,  [Mft.  i9.]  Qs  tuum  abundavit  malitia ,  et  Hngua 
ma  ampUtca  ea  dolositaum.  Malevoleniiam  et  dolosi- 
latem,  fraireSf  quorumdam  homihum  dicit»  qui  per 
adnlationem » quamvis  sqiant  mala  esse  quae  audiunt , 
ne  oflendant  oos  a  quibus  audiunt,  non  solum  non  re- 
prehendendo ,  sed  ucendo  consentiunt.  Parnm  est , 
l|ula  nofi  dieuntf  llale  fccisti ;  sed  dicunt,  Et  bene  fe- 
ebtl  :  ei  noniBt  maluni  esse ;  sed  abundat  os  eorum 
BMlitia,  eS  bogua  eonim  amplexaiur  dulositatero.  Do- 
Mtai  esi  fraos  qusdam  iu  verbis ,  aliud  promcndi , 
alloa  senlieodi.  Non  ait,  Lingua  tua  adniisit  doiosiu- 
lem ,  aot ,  perpetravit  dolosiutem ;  sed  ut  ostenderet 
tlbl  qoMDilam  deleeUtiooem  iu  ipso  malo  facto ,  am- 
fteta  eot ,  dislt.  Parum  est  quia  facis ;  et  delecUris : 
laodae  in  pronptu ,  irrides  apud  te.  rraecipitas  bomi- 
ftem  iiieaaieTitla  sua  proferentem,et  an  sinlviiia  ne- 
iCieiitem  :  ttt  qoi  scis  vitium  esse,  non  dicis  S  Quo  ir- 
mUt  9i  iHon  Tideres  ambulare  incautum  in  tenebris 
Ubi  10  poteom  esse  scires ,  et  taceres ,  qualis  esses  ? 
mme  inimieas  depoUreris  anim»  ejus?  Et  umen  si 
fn  poteom  cadeMt ,  non  anima ,  sed  corpore  luorere- 
tor.  PnedpiUt  se  in  vitia  sua ,  praedicai  apud  tc  mala 
ikla  SQa;  to  nosti  maU  esse,  et  laudas,  et  irrides  apud 
le.  O  sl  coHTerUtur  aliquando  ad  Deum  ilie  quem  irri- 
des,  et  q[Uem  corripere  nolttisti,  et  dicat :  Gonfundan- 
tur  qoidleont  nilH,  Buge,  euge  (Psal.  xxxix,  16).  Et 
Unpia  tua  amipiem  eU  dohsUaUm. 

37.  [uers.  tO.]  Sedens  adversus  fratrem  tuum  detra- 
kekae.  Kt  ipsiw  sedens  ad  boc  pertinet  quod  superius 
ttlxli,  ompiexa  esL  Qul  eoim  suns  aut  transiens  facit, 
non  eom  Toloptete  focit :  qoi  vero  ad  boc  sedet,  quau- 
^um  otiom  qtaerit  ut  faciat !  Sedens  adversus  fratrem 
Hmm  deimkebas  :  ipsam  detractionem  roalam  diligen- 
ler  (MOm  ,  sedendo  faciebas ;  volebas  ibi  occupari , 
amplexaborls  maltfm  toom ,  osculabaris  dolum  tuum. 
Mau  adoenus  fmrem  tuum  detrah^as  :  et  adversus 
fmum  mnrk  tuee  pamkas  seandatum.  Quis  est  lilius  ma- 
iKlf  M»ne  frater?  Uoc  ergo  repetere  voluit,  quod  su- 
perios  dixerat,  pratrem  tuum.  An  aliquam  distinctio* 
nea  oobb  iotelligeodam  insinuavit?  Piane ,  fratres , 
pQlo  esse  dfstinguendom.  Frater  adversus  fratrem  de- 
tnhit,  verbi  gratU,  «t  puU  quasi  firmus  et  alicujus 
Jam  moiMtti  doetor  et  doaus ,  detrabit  fralri  suo , 

«  «icliS8.AtEdd.,non(ilri3comasMini«i. 


PtALMUM  XLH.  582 

forte  bene  docenti  et  bene  ambiilantl :  est  autem  aiius 
infirmus;  adversus  illum  ponit  scandalum  iiuic  delra- 
bendo.  Etenim  curodeirabilur  bonis  ab  bis  qui  viden- 
tur  alicujus  momenii  esse  et  docii  esse,  iii  scandaluin 
cadunt  iiifirini  qui  adliuc  nesciunl  judicare.  Ideo  in- 
flrmus  ille  /ilius  matris  dictus  est,  nondum  palris,  ad- 
huc  lacte  indigens  et  uberibus  adlixrens.  Poruiur  ad- 
buc  siiiu  matris  Ecclesije ,  non  valet  accedere  ad  so- 
liduin  ciburo  roensae  patris  sui ,  sed  de  ubere  malris 
viclum  trahit,  i^narus  judicandi,  quoniam  adbuc  aiii- 
malis  alque  carnalis  esl.  SpirUualis  entm  omnia  diju- 
dical ;  animalis  autem  homo  non  percipit  ea  qnoB  sunt 
Spiritus  Dd,  quoniam  stultitia  est  iili  (I  Cor,  u,  15, 14). 
Talibus  dicil  Aposlolus  :  Non  potui  loqni  vobis  quati 
spiritualibus ,  ud  quasi  carnalibus  :  tanquam  parvulis 
in  Christo  lac  vobis  potum  dedi,  non  escam ;  neque  enim 
poteralis,  sed  nec  adhuc  quidem  potestis  {Id.  ni,  1,  2). 
Mater  vobis  fui  :  quomodo  dicitur  alio  loco ,  Factu» 
sum  parvulus  in  medio  vestrum ,  tanquam  nutrix  fovens 
fitios  suos  (1  Thess.  11 ,  7).  Non  nutrix  nutriens  filios 
alieuos ,  sed  nulrix  fovens  filios  suos.  Sunt  eniin  ma- 
tres  quse  curo  pepererint ,  dant  nutricibus  :  illae  quas 
pepererunt,  nou  fovent  filios  suos,  quia  nutriendos 
dederuiit;  illxautemqu»  fovent,non  suos  fovent,  sed 
alienos :  iste  vero  ipse  pepererat,  ipse  fovebat,  iiulli  uu- 
trici  quem  pepererat  commitlebat ;  dixerat  eiiim,  Quos 
iterum  parturio^  donec  Christue  formetur  in  vobis  {iSat. 

IV,  19).  Fovebat  ergo,  et  laciabat.  Erant  autem  qul- 
dam  quasi  docii  el  spirituales  qui  Paulo  detraherent. 
Epistolae  quidem,  aiunt^  graves  et  fortes  sunt,  prwsentia 
autem  corporis  infirma^  etsermo  contemptibiGs  (II  Cor.  x, 
10):  dicit  ipse  iii  Epistola  sua  quosdam  detraciores  suos 
ista  dixisse.  Sedebant,  et  adversus  fratrem  suuro  de- 
irahebanl,  et  adversus  lacUndum  illum  filiuro  matris 
sua)  ponebant  scandalum.  Herito  fccerunt  ipsi  malri 
ut  ilerum  parturiret.  Et  adversus  filium  matris  tuee  po^ 
nebas  scandaium. 

28.  [vers,  21.]  HiBC  fecisti^  et  tacui.  Ideo  veniet  Do- 
minus  Deus  nostcr,  et  non  silebit.  Hodo,  Jlcec  /ecUfi, 
et  tacui.  Quid  est,  tacui  ?  A  vindicU  supersedi ,  seve- 
riutem  meam  distuli ,  patieniiam  tibi  prolongavl , 
poenilentiam  tuam  diu  exspeclavi.  Hcec  fedstiy  et  tacui. 
£go  auiem  cum  ad  boc  exspecurero  ut  te  pceniteret, 
secundum  Apostolum  dicenlero,  Tu  autem  secundum 
duritiam  cordis  tui^  et  cor  impmtntens ,  thesaurixas  ■fibi 
iram  in  die  irof  et  revelationis  justi  judicn  Dei  ( Rom. 
II ,  5  )•  Suspieatus  es  iniquitatem,  quod  ero  tibi  simitis. 
Parum  est  quia  mala  facU  tua  placent  tibi ,  placcro 
puUs  et  mihi.  Deum  quia  non  pateris  ultorem,  vis  te« 
oere  participem,  et  unquam  corrnptum  judicem  prsed» 
aocium  vis  babere.  Suspicatus  es  iniquitatem^  quod  er$ 
tibi  similis  :  dum  non  vis  tu  mihi  esse  simiiis.  Estcte 
emm,  intimijperfectifSicutetPater  vesterqtd  in  ccslis  etl, 
^t  faeit  soleni  suum  oriri  super  bonos  et  matos  {Matth. 

V,  48,  45  ).  Hunc  tu  imiiari  noluisti^qui  donat  bona 
etmalis;  ut  sedens  detrabas  et  bonis.  Suspicatus  es 
imquitaUm ,  quod  ero  tibi  similis.  Arguam  te.  Qoando 
Deus  manifestus  veniet ,  Deus  notter^  et  non  siUbit,  Ar- 
guam  te.  Et  auid  tibi  faciani  argucudo  te?  quid  tifai 


S8S  S.  AUGUSTINI  EPISGOn 

fM»am?  Modo  fe  non  i^ides ;  facio  nt  videas  le.  Quia  si 
tideres  te,  et  displiceres  tibi,  placeres  mihi :  quia  vero 
non  te  videns  placuisti  tlbi,  displicebis  et  mibi  et  tibi ; 
inibi  cum  judicaberis;  tibi,  curo  ardebis.  Quid  enim  tibi 
fiiciam,  inquit^  Constituam  U  ante  faeiem  tuam,  Quid 
enim  vis  latere  teipsum?  in  dorso  tuo  tibi  es ,  non  te 
vides :  facio  ut  le  videas ;  quod  post  dorsum  posuisti, 
ante  faciem  ponam ;  videbis  foeditatem  tuam ,  non  ol 
corrigas,  sed  ut  erubescas.  Jam  quia  dicit  ista,  fratreSt 
desperandus  est  ille  cui  dicitur?  Nonne  ilia  civitas  de 
qua  dictum  est»  Triduum,  et  Ninive  evertetur^  inlra  tri- 
duum  idonea  fuit  converti,  orare,  plnngerc,  de  poena 
imminenti  misericordiampromereri  ( Jona?iii,  i-iO)  ? 
Audiant  ergo  qui  tales  sunt ,  dum  licet  audire  et  ta- 
cenlem.  Veniel  enim,  el  non  silebit,  et  arguet,  qunndo 
correctioni  locus  nullus  eril.  Statuam  te^  inquit,  ante 
{aciem  tuam.  Modo  ergo  tu  fac,  quisquis  talis  es,  quod 
tibi  niinatur  facere  Deus.  Tolle  te  a  tergo  tuo,  ubi  te 
videre  non  vis,  dissimulans  afaclis  tuis,  et  constilue 
te  anie  te.  Ascende  tribunni  meniis  luac ,  esto  tibi  ju- 
dex,  torqueat  te  timor,  erumpat  a  te  confessio,  et  dic 
Deo  tuo  :  Quoniam  iniqtiitatem  meam  ego  cognotcoy  el 
delictum  meum  ante  me  eit  semper  (  Psat,  l,  5 ).  Quod 
erat  post  te ,  fiat  antc  te  :  ne  tu  ipse  postea  a  Deo 
judice  fias  ante  te,  et  non  sit  quo  fugias  a  te. 

29.  [  vers.  22.]  Intelligite  autem  fiwc  qui  oblivisd» 
mini  Deum.  Videte  quia  clamat ,  et  non  tacet,  non  ^ 
parcit.  Oblitus  eras  Dominum ,  non  cogitabas  de  vita 
tua  mala.  InteUige  quia  oblitus  es  Doniinum.  iVe- 
quando  rapiat  sicut  leo,  et  non  sit  qui  eruat.  Quid  est, 
sicut  leo  ?  Sicut  fortis,  sicut  potens,  sicut  ille  cui  nemo 
resistere  potest.  Ad  boc  retulit ,  ut  diceret  leo.  Po- 
nitur  enim  in  laude,  poniiur  et  in  vituperatione.  Di- 
ctus  est  leo  diabolus  :  Adversarius  ve$ter ,  ait ,  tan" 
quam  leo  rugiens  circumit  qtuerens  quem  devoret  ( i  Petr* 
Y,  8).  Numquid  quia  ilie  leo  dictus  est  propter  imma- 
nem  sa^viilam,  Cbristus  non  diciiur  leo  propter  ingen- 
tem  forlitudinem  ?  £t  ubi  est  illud  ,  Vicit  teo  de  tritfu 
Juda  {Apoc.  V,  5)  ?  Inlendat  pauiulum  Charitas  Ye- 
stra  adliuc  modicum  quod  restat :  obsecro  vos  ut  excu- 
tiatis  faiigationcm;  aderit  ille  qui  vobis  usquead  Iianc 
lioram  vires  dedit.  Pauio  ante  dixerat ,  tanquam  in- 
diceus  nobis »  ut  audistis  ,  vectigal  quoddam  laudis 
8U»  :  ImmolaDeo  sacrifidum  laudiSy  et  redde  Altisumo 
preces  tuas.  Postea  autem  :  Pucatoriautemdixit  Deus^ 
Vtquid  tu  enarras  jvsUtias  meas  ,  et  assumis  Testamen' 
tum  meum  per  os  tuum?  Tanqnam  diceret  ei ,  Nihil 
tibi  prodesl  quod  laudas :  ego  indixi  laudis  sacrificiom 
iliis  qui  bene  vivunt ;  eis  enim  prodest  quod  laudant : 
ta  autem  si  laudas  ,  nihil  tibi  prodest ;  utqnid  me 
laudas?  Non  est  speciosa  laus  in  ore  peccaloris  (  Ec- 
eli.  XV,  9).  Postea  concludit  qaasi  ad  uirumque,  et 
argiiens  malos  qui  obliviscuntur  Deum  ait :  IntetU- 
^te  keee  qui  obUviscindni  Deum^  nequando  rapiai  ricut 
kot  et  non  nt  qui  eruat, 

30.  (  vers.  25*  ]  Sacrificium  laudis  glori/icabit  me* 
Quomodo  saeri/ieium  laudis  glorifieabit  me  ?  Certe  nihii 
prodest  malis  sacrifidum  laudis  ,  quia  assumunt  Te- 

*  AliqUOI  MSB.,  CWfu 


584 
stamentum  tuum  per  os  suam  ,  et  ftdant  damiumdt 
qua^  displicent  ocalis  tuis.  Prorsus,  inqait,  et  illis  hoe 
dico ,  Sacrifidum  taudis  glorifieabit  me.  Jan  putabas 
tibi  laudem  non  prodesse  :  iauda  ,  proderit  libi.  Si 
enim  male  vivis  et  bona  dicis ,  nondam  laudas  :  sed< 
rursus  si  cum  coeperis  bene  vivere ,  merilis  tuis  tti- 
buas  quod  bene  vivis ,  nondum  iaudas.  Nolo  te  esse 
latronem  insnltantem  cruci  Domini  {Luc.  xxni,  59  ): 
sed  ncc  te  illum  volo  esse  in  templo  jactantem  merita 
sua  ,  et  occultantem  vulnera  sua  ( Id.  xvm,  II ).  Si 
fueris  inlquus  el  persevcrans  in  ilia  iniquitale ,  non 
dico  tibi ,  Non  proderit  laus ;  sed ,  Non  me  laadas , 
laudem  isum  esse  non  deputo  :  rursus  si  fuerisquasi 
justus  (nam  nemo  justus  nisi  bamiiis  et  pius) ,  et  de 
justitia  tua  inflatus  incesseris ,  et  alios  in  taa  com- 
paraiione  contempseris,  et  superextuleris  te  tanqoam 
glorians  de  meritis  tuis,  non  me  iaudas.  Nec  iiie  me 
laudat  qui  male  vivit ;  nec  ille  me  laudat  qui  quasi  de 
suo  bone  vivit.  Sed  numquid  ille  Pharisaeus,  quasi  de 
suo  lalis  erat,  cum  diceret,  Gratias  tibi  ago^  quia  non 
suni  sicut  ccBteri  homines  ?  Gratias  Deo  agebat  ex  eo 
quod  bonum  in  se  habebat.  Quamvis  ergo  aliqaid  bo- 
num  in  te  sit,  quamvis  jam  inteiligas  non  ex  te  esse 
quod  bonum  est,  sed  a  Deo  te  accepisse;  tamen  in  eo 
ipso,  si  le  extuleris  super  alium  non  habentem,  invi- 
dus  teneris,  nondum  laudator  meos  eris.  Primo  ergo 
corrigere  a  via  pessima,  incipe  vivere  l>eqe :  inteilige 
quia  bon  corrigeris  nisi  donoDoi ;  a  DomuM>  enim  gres- 
sus  honnnis  diriguntur  {Psal.  xxxvi,  25).  Hoc  cum  ia- 
telleseris,  fave  et  aliis,  ot  sint  quod  et  ta  os :  qula  hoc 
eras  et  tu,  quod  illi  sunt.  Fave  quantam  potes»  et  noli 
despenre ;  non  enim  usque  ad  te  dives  est  Deus. 
Non  ergo  laudat,  qui  male  vivendo  oflbndit  Dominum; 
non  laudat,  qui  cum  jam  coeperlt  l>ene  vivere,  de  suo 
pulat  esse  quod  bene  vivit,  non  acceptum  iDeo :  nec 
ille  laudat ,  qui  cum  sciat  se  quod  bene  vivil  acce- 
pisse  a  Deo ,  tamen  usque  ad  se  valt  esse  divitem 
Deum.  Ilie  iuque  qui  dicebat,  Gratka  tibi  ago ,  Dcms^ 
quod  non  sum  sicut  ccsteri  hormnes^  imjusU ,  rapiores  , 
adutteri ,  $icut  et  Publieanu»  iste;  nonnc  ibi  habebat 
unde  diceret :  Dona  et  Publicano  huic  quod  mibi  do- 
nasii ,  supple  ct  mibi  quae  nondum  dedisti  ?  Sed  jam 
quasi  saiuratus  rucubat  :  non  dieebat »  £go  auiem 
egenus  eC  pauper  (  PsaL  lxix,  6);  quod  dicebat  Pu- 
biicanus  ille ,  Domine ,  propitius  esio  ndhi  peceatori» 
Ideo  descendit  jiistificatas  Publicanos ,  magis  quam 
ilie  Pbarisxus  ( Luc.  xviii,  ii-14 ).  Ergo  audite  qui 
bene  vivitis,  audite  qui  maie  vivitis  :  Snarj/ictnifi  imi- 
dts  glorificabit  me.  Nemo  mihi  offbrt  hoc  saa^fidam 
iaudis,  et  malus  est.  Nondico,  Non  hoc  fflihi  offerat 
maliis ;  sed ,  Nemo  mihi  boe  oflbrt  roaivs.  Qul  «nho 
laudat ,  bouus  est :  quia  si  laudal,  eilam  beDO  vivit ; 
quia  si  laudat ,  non  solum  lingua  laodat ,  sod  et  vita 
cum  lingua  consentit. 

31.  Saerificium  laudts  gl&rifieabit  me :  et  M  via  est^ 
qua  ostendam  Hli  salutare  Do.  In  sacriflcio  laodis  mm 
est,  qua  iili  ostendam  satutare  Dd.  Quod  est  saimtare 
Dd  ?  Chrislus  Jesus.  Et  quomodo  in  saeriflcio  laudio 
nobis  ostenditur  Christus !  Quia  Christas  cum  gralia 


585  ENARRAtlO  IN 

Tenil  ad  iios.  Haec  dicit  Aposlolus ;  Vm  wtenkjam  wm 
e§o^  viiit  vero  in  me  ChH$tu$ :  quod  ntUem  m  carne  vito^ 
in  fide  wvo  FUU  Dci^  f  ici  me  dile^l  ei  tradidil  $emetipsum 
fro  nM  {GaL  ii.  20).  Agnoscftiit  eiTi;o  pcccftloreSj  quit 
tooii  opus  esset  medicus,  si  sani  essent  ( J/ai//i.  ix,  12). 
Etenim  CliiisMis  pro  iiiipiis  niortuus  cst  ( Aom«  v,  6 ). 
Cum  ergo  agnoscuilt  iinpieuues  suas  ^  ct  primo  imi>> 
taiitur  Publicanuni  illum  diccntem,  Doitiiit^  propiliut 
eUo  mihi  peccaiori  t  ostcndiint  vulnera»  iinplorant  nie^ 
dicuin  ;  cl  quia  non  se  laudaut,  sed  reprchenduni  se, 
iit  qui  glt)ri:itor,  non  in  se  ,  scd  ih  Domiiio  glorielur 
( )  Cor^  I,  Si  )«  agnoscunt  callsam  advenlus  Chrisli , 
quia  ideo  venil  ut  peccatores  salvos  raceret :  Qtiia 
JesHs  Christui  venit ,  inquit ,  in  hunt  mundum  petcaio- 
tet  $alvo9  facere^  quomm  primus  ego'sum  ( I  Tim.  i , 
15 ).  Proinde  illos  JudrPQS ,  de  opere  suo  gloriantes » 
sic  argnit  idcm  Aposiolns ,  ut  eos  dieeret  ad  gratiam 
non  perlinere,  qQi  mcriiis  et  opei;ibus  suis  mcrcedem 
deberi  arbitrabantnr  {CaL  v,  4).  Qui  ergo  ad  gratiam 
se  scit  pertinere,  qnod  est  Christus,  et  quod  esi  Christi, 
liovit  quia  indiget  gratia.  Si  gratia  vocatur,  graiis  da- 
tor ;  si  gratis  datar,  nulla  merita  tUQ  prxcesserunt  ut 
dclur.  Nam  si  praecesserunt  merita  tua  »  mcrces  non 
impotalur  secundum  graliam »  sed  secundum  debilum 
( Rom.  IV,  4 ).  Si  ergo  dicls  praecessisse  mcrita  tua, 
te  vis  laudari ,  non  Deum  :  ideo  non  agnoscis  Chri«- 
ftum,  qui  venil  ctim  gralia  Dei.  Converte  ergo  te  ad 
ni  ^rita  liia,  vide  illa  mala  fuisse,  ut  non  tibi  deberclur 
nisi  snpplicium,  non  prxmium.  Et  cum  videris  quid 
tibi  per  meritum  debeatar,  aguoscis  quid  per  gratiam 
donetor;  et  sacriflcio  laudis  gloriOcas  Deum.  Ibi  est 
cnim  via»  in  qua  noveris  Christuro  saluiare  Dci. 

r        I  _      ■  ■  ■  ■  1     .     ■  I       ■    n 

IN  PSALMUM  L 
ENARRATM). 
sBimo  («)» 
1.  Multitndinis  hujus,  nec  frcqaenlia  fraudanda 
tst ,  nec  Inflrmitas  oiieranda.  Sitentium  pelimus  et 
4|iiietem ,  nt  vox  nostra  post  hestenuim  laborem  pos- 
tit  artquantis  viribiis  perdurare.  Credciidum  cst  Cha- 
ritatem  Vestram  non.ob  aliud  hodienio  die  coplosius 
couvenlsse ,  nlsi  ot  oretis  pro  eis  qoos  absentes  facit 
•nenoa  et  perversus  affectus.  Ncque  enim  Imiuimur  de 
Pnganls  ,  neque  de  Juda^is ,  sed  de  Chrislianls ;  neqoe 
4e  fais  adboc  catecbnmenis ,  sed  de  moltis  etlam  ba* 
ptiatis ,  t  qoorom  bvacro  nihU  distafts ,  et  eoriim 
tamen  ciNrdi  dissimiles  estls.  Quam  moltos  enim  hedie 
Iknires  nosiros  oogitafmus  el  ptanghnifs  ire  in  vanitates 
et  iMamasmeodaees «  negligere  quo  vocall  sont !  Qtii 
ti  Ibfte  in  ipeo  circo  aliqoa  ex  caosa  expavescant » 
CMtmoo  ae  sfgnant ,  et  siant  tllie  portantcs  in  fron- 
le  f  umte  abseedereni  si  hoc  in  corde  poriarcnt*  De- 
lirecaiida  est  miserioordla  Dei ,  ol  donet  intellectum 
ad  isia  damnanda ,  et  affectnm-ad  fugienda  ,  et  mise- 
rieoidtam  ad  ignoscenda.  Opportune  ergo  dc  p<Bni- 
tcsttia  Psalmos  bodie  cantatus  est.  Loquamur  ei  cum 
Al»seaUbas  :  erit  ;id  eos  vox  nostra  memoria  vcs(ra. 

(i^  Ad  popttlom  Carthaglacnsem.  vid.  infirai  n.  11. 
Sanct.  Avoust.  1V« 


PSAI.MUM  L.  580 

Ne  saocios  et  laoguidos  negligatis » scd  ut  facitius  sa- 
neljs ,  sani  pcrmanere  debetia.  Gorriglte  argoendo  p 
coAsolamini  allo<tiicndo »  exemplom  praebete  bedD 
viveodo  ,  aderit  eis  qui  adfuit  et  vobis,  Non  enim , 
tobis  jam  ista  pericula  pra^lergressis ,  fons  misericor- 
dife  Del  prxclsus  csi.  Qua  venistis »  venicnt ;  qua 
transistis ,  trausibunl.  Molestum  est  quidem  ,  et  ni- 
mium  periculosum  ,  iino  periiiciosum ,  ct  pro  certo 
exitiabile ,  quod  scientes  peccani.  Alttcr  eniin  ad  has 
vanitates  currit  qiii  vocem  Christi  contemnit ,  aliter 
ille  qui  oovit  quid  fugiat^  Sed  nec  de  talibus  desperari 
debcre ,  isie  psalrous  osiendilk 

i.  [  vers.  1 9  2,  ]  Inscribiiur  enim  liiulus  ejiis » 
Puilmui  ipif  David ,  cum  venil  ad  eum  Nathan  pro- 
pheta ,  quando  intravit  aa  Btrsabee,  Bersabee  erat  mu* 
licr  oxor  aliena.  Com  dolure  quidem  dicimus  et  tre^ 
more ,  sed  tamen  Deus  noluit  laceri  quod  voluit  scri- 
bi.  Dicam  ergo  non  quod  volo ,  sed  quod  cogor ; 
dicam  non  exhnrlans  ad  imitationem ,  sed  instrucns 
ad  limorem.  Uujus  muUcris  uxoris  alienx  pulchritu- 
dine  captus  rex  et  propheia  David ,  cx  ciyus  semine 
secoiidum  carncm  Doininus  vcnturus  erat  ( tiom.  i , 
.3  },  adolteravit  eam.  iloc  in  isto  psalmo  non  lcgliur, 
scd  in  titolo  ejus  apparct ;  in  libro  autem  Regnorum 
plenius  legitor.  Utraque  Scriptura  canonica  esi ,  ulri« 
que  sine  ulla  dubitaiione  a  Cliristianis  fldcs  adhibenda 
est.  Commissum  atque  conscriptum  est»  Hujus  ellam 
maritum  in  bello  occidendum  curavit  :  homicidio 
auxit  adullerium  :  et  post  hoc  factuin  missus  est  ad 
eom  Natban  propheta ,  missus  a  Domino ,  qui  eiim 
argueret de  tanto commisso  ( il  Ref,  xi » et  Xii ,  l-i4)» 
5.  Quid  caveant  homines ,  diximus ;  quid  vcro  si 
lapsi  fuerint  imitentur «  audiamus.  Mulii  enim  cadcro 
volunt  cum  David ,  et  nolunt  surgore  cdm  David. 
Non  ergo  cadcndi  exemplum  proposituin  est ,  scd  si 
cecideris ,  rcsurgendi.  Atiende ,  ne  cadas.  Non  sit 
delcctalio  minorum  lapsus  mn]oriim ,  sed  sil  casus 
roajorum  tremor  minorum.  Ad  hoc  proposituin  cst , 
ad  hoc  scriptum  cst ,  ad  hoc  in  ccclesia  sxpe  lectum 
atque  cantatum  :  audiant  qui  noii  ceciderunt ,  ne  ca- 
dant ,  audiant  qni  ceciderunt ,  ut  surgant.  Tantl  viri 
peccatum  non  taceiiir ,  prj^dicaiur  In  ecclesia.  Ao- 
diunt  male  audientes  ^  el  quxrunt  sibl  palrocinla 
peccandi ;  attendunt  unde  defendant  quod  commitlero 
paraverant ,  non  unde  caveaiit  quod  non  commisc- 
runt ,  ct  dicunt  sibi :  Si  David  ,  cur  non  et  ego  ?  Inde 
anima  iniquior ,  quas  cum  proptci-ea  feccrit  quia  Da- 
vid  fecit ,  idco  pcjus  quam  David  fecit.  Dicam  hoC 
ipsum  ,  si  potcro  ,  planius.  David  nullum  sibi  ita  ad 
excmplum  proposuerat ,  ut  lu  :  Ci*clderat  lapsu  cupl-^ 
ditalis  ,  non  patrocinio  sanctitatis  :  lu  tibi  lanqiiain 
sanctum  proponis  ut  pecces ;  non  Imltaris  ejus  snn- 
ctiiatem  ,  sed  imitaris  ruinam.  IIoc  amas  in  David  , 
quod  in  se  odit  David  * :  prxparas  te  ad  peccandum  , 
dispoiiis  peccare"^  libi  om  Dei  ut  peccer  inspicis ; 

>  Bdd.,  mak  viventes.  At  Mss.  nagno  conseosu  fentnt, 
mate  audienles.  iQleilige ,  \ci  qui  verhis  casligauatur,  ve| 
qui  id  exenpU  oou  s  .iubriier  audire  soleiii. 

*  rlerique  Uss.:  noc  ama  in  Daxid^  quod  non  in  u  edtt 
Daxed^ 

(Dix-neuf.) 


887  S.  AUGUSTINI  EPISCOPI 

Scripturas  Dei  ad  lioc  aadis  ,  ut  facias  qnod  displicct 

Deo  :  Ii6c  non  rcci;  OavH  ;  correplos  csi  per  Proplie- 

lam  ,  noii  hipsus  cst  in  propheia.  Mii  vero  audientes 

salubriier,  in  casu  fortis*  methinlur  iiifirrtiiiatfem 

suam  ;  et  quod  dainnal  Dcus  devitate  cuj^ienics ,  ab 

nspeclu  sccuro  abslinonl  oculos  :  non  eos  dcflgunt  ih 

piilcliritudine  cnrnis  alicnae  ,  iiec  selpsos  fadunt  dc 

pcrversa  simpllciiale  sccinros ,  non  dieunt ,  Bono  anr^ 

nio  attcndi ,  bcnigne  altendi ,  de  charitate  diu  aspexi. 

rroponunt  cnim  sibi  casuin  Davld  ,  et  ad  hoc  illum 

riingnum  vident  cecidisse  ,  ut  parVi  nollnl  videre  un- 

dc  possint  cadcre.  ReprlmunX  CJiim  oculos  a  petulan- 

lia  ,  non  se  fncile  adjungunt ,  non  miscent  se  raulic- 

ribus  alicnis ,  non  levaiit  ocnlos  facllcs  ad  alicna 

macniaiia ,  ad  aliena    solaria.  De  longe  enim  vidil 

David  illain  ,  in  qua  xsaplus  est.  Mulier  longe  ,  libido 

prope.  Alibi  crai  quod  videret,  in  illo  undc  caderel. 

Ailciideiida  esl  cri^o  haec  infirmiUs  tarnis ,  tecordan*» 

da  sunl  vcrba  Aposloli ,  Hon  ergo  regnet  peccalum  in 

vestro  mortali  corpore  (  Rom.  vi ,  12  ).  Non  dixil ,  non 

sii ;  scd  ,  non  regiicl.  Incst  peccatum  ,  cum  delecta- 

ris  ;  rrgnat ,  si  consenseris.  Carnalis  delcclatio ,  prae- 

senim  usque  ad  iUicita  et  aliena  progrediens ,  fre- 

nanda  est ,  non  rclaxanda  ;  impcrio  domanda  ,  n«li 

iri  iinpcrio  collocanda.  Altende  securus  ,  si  non  liabes 

unde  inovcaris.   Sed   respondes  :   Fortiler  teiieo. 

Numquid  tu  forlior  qiiain  David  ? 

4.  Admonct  eliam  tali  exemplo  ,  non  se  quemqunm 
debere  extollerc  in  prosperis  rebus.  Mulli  enim  res 
advcrsas  timcnt ,  res  prospcras  non  tiraent.  Pericu- 
loslor  esl  res  prospcra  animo,  quam  advcrsa  corpori. 
Prius  corrumpit  prospera  ,  ut  inveniat  quod  frangat 
advcrsa.  Fialrcs  mci ,  adversus  felicitatem  acrius  vi- 
gilandum  esi.  Proptcrea  vidcte  quemadmodom  elo- 
quiirm  Dei  in  nosira  felicilate  tollal  noWs  securila- 
lcm  :  Servite  ,  inquit ,  Domino  in  ttmore ,  6(  eic$uUa(e 
ei  ctim  tremore  (  Psai.  ii ,  H  ).  In  cxsiillalione  ,  ut 
graiias  againus;  in  tremore,  nc  cadamus.  Iloc  pec- 
calum  non  fecll  David ,  cum  persecu»orem  Saulem 
paieretur.  Quando  David  sanctus  Saiilem  inimiciim 
luHicbalur  ,  quando  illius  persccutionibus  agllabatur, 
quando  |)er  divorsa  fugiebat  nc  in  myiuis  ejiis  iiicide- 
ret  ( I  Reg.  xxiv,  5 ,  el  xxvi ,  9  ).  iion  concupivit 
alicnam  ,  non  asluUerata  uxore  occidit  viruiiw  tral  iti 
inHrmitaie  tribulalionis  sux  tanlo  in  Deum  intenlior, 
quanlo  miserior  videbatur.  Utile  quiddam  est  tribula- 
Uo  ;  utile  medici  rcrramenlum  ,  qunm  diaboli  tenta- 
mentnin  •.  Faclus  cst  securus  deviclis  hostibus ,  pres- 
sura  caruii ,  tumor  excrevit.  Valet  crgo  hoc  exem- 
plum  ad  id  ,  ul  limeamus  felicilatem.  Tribulalionem , 
inqnit ,  ei  dolorem  inoeni ,  et  nomen  Domini  invocavi 
(  Psai  cxiv,  3,  4 ). 

5.  SeU  faclum  est :  dixerim  hoec  eis  qui  non  com- 
miserunt ,  ut  vigilent  cuslodire  inlegritalem  suam  , 
cl  cum  ailcndunt  inagnum  cccidisse ,  parvi  limcant. 
Si  vero  aliquis  jam  lupsus  htt:c  audit ,  et  aliquid  in 


5S8 
conscientia  mati  (encns ;  verba  psalml  hojus  advertat : 
attendSait  quidem  vutneris  magnitudinem ,  sod  non 
despcrct  medlci  maje^tateih.  Peccatum  cum  despera- 
tione ,  certa  mors.  Nemo  ergo  dicat  ^  Si  jam  aliquid 
roali  (%ci ,  jam  d^mnandtis  som  :  Deus  malis  tiilibus 
non  l^noscit ,  cur  non  addo  peccaia  peccatis?  Fruar 
hoc  S.TCC1I0  in  volnptate ,  in  lascivia  ,  in  cupiditaie 
ncfaria  :  jam  perdita  spe  rcparalionis ,  vel  hoc  tia- 
beam  qiiod  vldco ,  si  non  possum  habere  qilod  credo. 
Iste  ergo  psalmos  ,  siciit  caulos  facit  eos  qni  non  ce- 
cideront ,  sic  desperatos  esse  non  vult  qiii  cecide- 
runt  ^  Quisquis  p^ccasii ,  et  dubitas  agere  poeniien- 
fiam  pro  peccato  tuo  desperando  salutem  tuam, 
aUdi  David  gementetn.  Ad  (e  Nathan  propheta  noii 
est  missus  ,  ipse  David  ad  te  missus  ei>t.  Audi  eum 
clamanlem  ,  et  simul  clama  ;  andi  gementem ,  et 
cougemisce  ;  abdi  neniem  ,  et  lacrymas  juiige;  auJi 
correctum  ,  eX  condelectare.  Si  tibi  non  potuit  i^nter- 
ctudi  peccalum  ,  spcs  veniae  non  intercludalur.  Itissus 
estad  isluin  vtrum  Naihan  prophe:a  :  atteiide  rcgis 
humiliiatem  •.  Non  respuit  verba  pnecipientis ,  nou 
dixit ,  Audes  inihi  loqui  regi  ?  Rex  sublimis  Proplic* 
t:im  audivit;  plebs  ejus  humilis  Cbrlstum  aiidiai. 

6.  [  vers.  3.  ]  Audi  ergo  hsc »  ei  dic  cum  illo : 
MiHrere  mei ,  Deus ,  secunium  magnam  mieericordiam 
tuam.  Qui  magnaro  misericordiaro  deprecatur ,  ma- 
gnam  niiseriam  confiteturi  Quscraiit  parvam  miseri- 
cordiam  tuam  ,  qui  nesciendo  peccaverunt :  Miserere^ 
inquit ,  mei ,  secundutn  magnam  msericordiam  luam. 
Subvcni  gnivi  vulncri  secundHm  magnam  mcdiciBaHi 
(uani.  Grave  cst  quod  habeo ,  sed  ad  OmiiipotcR- 
lein  confugio.  De  ineo  tam  letbali  vulnere  despe- 
rarem ,  nisi  tanlum  medicum  reperirem.  Miserere 
mei ,  Deui ,  iecundum  magnatn  misericordiam  tuam  : 
€t  secundum  multitudinmn  ntiserationum  huKrum , 
dele  iniqtuiatem  meam.  Quod  ait ,  dele  imfmtatem 
meam  ,  hoc  est ,  miserere  mei ,  Detu.  Et  «{uod  ait , 
secundum  multitudinem  nnseraiionum  luarum ,  hoc 
esi  ^  secundum  inagnam  misericordiam  tuam.  Quia 
magiia  est  misericordia  ,  multe  simt  misericordi;e  ; 
et  de  niagna  intserfcordia  tua,  iuuHst  suni  mise- 
raiiones  tuae.  Altctidis  coiUetnptores  ut  corrigas, 
altendis  nescientcs  ut  duceas  ,  attendis  coiiftien- 
tes  ut  ignoscas.  Fecit  hoc  nescieiis  7  Quidam  fece- 
rai  aliqua ,  ei  multa  niala  fecerat ;  Misericordiam ,  in- 
qiiit ,  conseculu$  $mn ,  quia  ignormts  feci  in  increUu^' 
taie{\  Tittt.  i,  i3).  late  David  non  posset  dioere, 
Ignoratts  feci,  Non  eaim  ignorabai  quanium  maii  ea- 
set  coutreciatio  conjugis  alienx »  ei  qoaBtum  nuiliwi 
esset  iitterfectio  mariii  nescientis,  ei  nec  salieni  ira-  | 
scenii^.  Ck>asequuniur  ergo  misericordiam  Domiiii  ' 
qui  igiiorantes  feceruut ;  ei  qui  scienies ,  coHsequiia- 
iur  iion  qualemiibet  iiiiscricordiam »  sed  tmstiaiii 
inisericordism. 

7.  \vers.  4.]  Ha^i  tnagisqne  iaua  me  ak  fMJueMta 
mea,  Quid  esi,  Magis  tuagisqt§e  laea  f  MuUuiB  itiifai- 


■  g1c-pncstanl!ores  Mss.  Al  Fdd.,  «n  eavt  fortes. 
^-  ■•  «lic^sA.  At  Er.,  tmtqnom  coiura  diatHHi  tenUttnenlum. 
Lov.^  tan^Mm  aiabolitentatitenttm, 

■    ...    .\Vj 


'  Decem  Vss.,  ita  erlgit  eos  qui  cecutertmt. 
*  pier}()ue  Mss.:  Attehde  regni  supertnam.  Duo : 
msnpertnas. 


MttenJe 


589  RN.VRUATIO 

Ratoxn.  Magis  magisqiie  lava  peccata  scientis,  qut 
abliiisii  peccata  ignoranlis.  Ncc  sic  desperandum  de 
misericurdia  tua.  Et  a  delicto  nieo  mmda  me,  Quo 
roerito?MedicuBest,  ofler  mercddera  :  Deuscst,  offer 
sacrificium.  Quid  dabis  ut  munderis?  Vide  enim 
qttemin?oces;  jubtum  invocas  :  odii  peccata,  si  jn- 
stus  cst ;  vindicat  in  pcccaia»  si  jusius  est ;  non  po- 
teris  auferre  a  Domino  Deo  justitiam  ejus.  ln^)lora 
luisericordiam^  sed  atleude  jusiitiam  :  misericordia 
est  ut  ignoscat  peccanti,  justitia  cst  ut  puniat  pecca* 
tttm.  Qiiid  ergo  ?  Quxris  misericordiam,  peccatum 
impuniium  rcmanebit?  Responderit  David,  respon- 
derint  iapsi,  responderint  cum  David ,  ut  miseri- 
curdiam  inereantur  sicut  David,  et  dicant,  Non 
Domine,  non  eril  impunitum  peccatum  meum  :  uovi 
justitiam  ejus ,  cujus  (luxro  misericordiam  :  non  im- 
punitum  erit»  sed  ideo  nolo  ut  lu  me  punias,  quia 
ego  peccatum  meum  punio ;  ideo  peto  ut  ignoscas, 
quia  ego  agnosco. 

8.  [vari»5.]  Quoniam  iniquUatem  meam  ego  agno- 
ico,  et  deliclum  meum  coram  me  ett  semper.  Non  po« 
sui  post  dorsum  nieum  quod  fecii  non  intueor  atios 
oblitusmei,  noii  afTecto  stipulain  ejicere  de  oculo  fra*- 
tris  mei,  cum  sit  irabes  in  ocillo  ineo  (Mattfu  vii,  S) : 
pcccatura  meum  anie  me  est,  non  post  me.  Filit  eiiim 
post  me  quando  ad  me  missUs  est  Proplieta,  et  de 
ove  pauperis  siniililudinem  mibi  proposuit.  Ait  enim 
Nalban  propheia  ad  David  :  Erat  dives  quidam  habeni 
plurimai  oves ;  pauper  auiem  vidimts  ejus  habebat  unam 
mculam^  quum  in  sinu  suo  ei  de  suo  dbo  nutriebai  : 
venit  hospes  diviti ;  nihil  de  grcge  suo  abstulitf  ovicU" 
lam  ptctiit  pauperis  concupivit,  ipsam  suo  hospiti  occt^ 
dii :  quiddignus  est?  At  ille  profert  iraius  senlentiam : 
plnne  tunc  rex  ncsciens  ubi  capiUs  esset  S  ittorie  di- 
gRitm  divitem  dixit,  et  ovem  reddeudam  id  quadru- 
plum  (II  Reg.  iii,  2-6).  Severissiine  atque  justissime. 
Sed  pcccatum  ejus  nondum  erat  coram  eo,  post  dor- 
soxi  erat  quod  fecerat :  suam  iniquilatem  nondum 
agnosccbnl,  et  ideo  aliencc  non  ignoscebat.  Scd  Pt6»- 
pbela  ad  boc  missus,  abslulit  a  dorso  peccaliiilD,  et 
aate  oculos  posuit,  ut  videret  illam  ^nlenliam  tam 
severam  in  se  esse  proiaiam.  Ad  secandum  et  sanan- 
dum  vulnus  cordis  cjus»  fcrramentum  fecit  de  lingua 
ejiis.  Boc  fecit  Dominus  Juuxis,  quando  ad  euin  adul- 
tcram  muiierem  adduserunt,  proponentos  laqiieum 
tentationis»  et  iu  id  quod  proposuerant  incidentcs.  In 
adulterio,  inquiuiit,  haic  mulier  deprehensa  est :  Moy^ 
se$  hujusmodi  lapidafi  jussit ;  tu  de  illa  quid  censes  f 
laitquam  iiicipili  muscipula  lenianies  capere  Sapien«> 
ijam  Dei,  ut  si  juberet  occidi,  perderet  mansuetiidi'- 
nis  famam ;  siautem  juberet  dimilti,  incurreret,  tan- 
quam  reprcliensor  legis,  calumniam  *.  Quid  ergo 
respoadit  ?  Non  ait,  Occidiie ;  non  ait,  bimittite  :  sed 
ail,  Qui  se  sdt  sine  peccato  esse,  primut  in  iliam  lapi" 
demj\ciat.iu»i^\ei.,  qu»  jubet  adatleram  occidi: 
sed  kcc  tei  jusia  ministros  babeat  innocenies.  At- 
teuditis  quatn  adducitis,  aitendile  et  qui  eslis.  ItU 

<  Piar«tltts.«  eaipivm  «csef.  Quidam ,  captkm  lemretur, 
>  sic  Mss.  EM.  vero ,  incurrerel  bla^piimiam  Umquam 
reprehensor  tegis  catitnvwmdvs. 


IN  PSALMUM  L.  590 

hoc  audito,  unus  pott  alterum  discesvemnt,  Hetnantil 
adultera  et  Dominut,  remansit  vulneraia  et  mcdicus, 
remansit  magna  miseria  et  magna  misericordia.  Ad- 
ducentcserubuerunt,  iiecveniain  pelivcrunt;  idducla 
confusa  est ,  et  saiiata.  Ait  illi  Dominut :  MuUer^ 
nemo  te  condemnavit  ?  Et  illa  :  Nemo,  Domiue.  Et 
ille  :  Nec  ego  te  condemnabo ;  vade,  deinceptjam  noU 
peccare  {Joan.  viii,  4-il).  Nuinquid  Cbrislus  fecit 
contra  legem  suam  ?  Ncquc  enim  Paier  ejus  sine  Pi- 
lio  dederat  legem.  Si  coelum  et  terra  et  omnia  quaa 
in  eis  sunl  per  ipsUm  facia  sunt,  lex  sine  Verbo  Det 
qnomodo  cOnscripia  est?  Non  ergo  Deus  conlra  le^ 
gem  suam,  quia  nec  imperalor  coiilra  leges  suas  fa- 
eii,  quando  confessis  dat  indulgeniiam.  Moyses  mi- 
nister  Legis,  Cbrislus  promnlgator  Lcgis  :  Moyses 
lapidat  ut  judex,  Chrislus  indulget  lil  rcx.  Miscrius 
est  crgo  cjus  Deus  secundum  magnam  inisericordiam 
SMm,  sicut  hic  rogat,  sicul  bic  petil,  sicut  esclamat 
et  dolet :  quod  illi  adulicram  ofTercntes  faccre  noluc- 
runi ;  Viilnera  sua  ostendenle  incdico  cognovcrunt, 
medicinam  a  mcdlco  non  quacsicrunt.  Ita  sunt  multi 
quos  peccare  non  pudci,  agere  poenitentiam  pudet. 
0  incredibilis  Insania !  De  vuincre  ipso  non  efubcf - 
cis,  de  ligaiura  vulneris  erubcscis  ?  Nonne  nudum 
foediusel  putidius  est?  Confuge  ergo  ad  medicum, 
age  poenilenliam,  dic  :  Iniquitatem  meam  ego  agnotco^ 
el  peccalum  meum  ante  me  ett  temper. 

9.  [vert.  6.]  Tibi  toU  piccavi,  et  malignum  coram 
tefeci.  Quidest  boc?  Coram  boinmibus  cnim  non 
erat  adulterata  uxor  alicna ,  et  maritus  occisus  ? 
NonneomnesnoVerant  qiiod  David  feceral?Qiiid  est 
Tibi  toli  peccavt,  el  maligmim  coram  te  fed  ?  Quia  tii 
solus  sme  peccaio.  Ilic  jusius  puuiior,  qui  non  ha- 
bet  quod  in  illo  puniatur :  ille  justus  feprehcnsor, 
qui  non  babet  quod  in  illo  rcprchendalur.  Tibi  toli. 
in^ult,  peccavi,  et  maUgnum  coram  ie  feci :  utjutU/t' 
eerit  in  termonibut  tuit,  el  vincat  cum  judicans.  Cui 
dicat,  fratres,  cui  dicat  dimcile  est  adveriere*  Deo 
utique  loquitur,  et  manifestum  est  quomodo  Deus 
Pater  non  est  judicatus.  Quid  est,  Tibi  toU  peccati, 
et  malignum  coram  te  feei :  utjusti/icerit  in  ternionibut 
tuit,  etvincatcumjudicarit?  Videi  futurum  judicem 
judicandum,  Judicandum  a  peccatoribus  justum ,  et 
iii  eo  vincetitem ,  quia  quod  in  lllo  judicaretur  non 
erat.  Solus  enim  in  hominibus  verum  dicere  potuit 
homo  Dtjus  »  :  Si  invenlstik  in  me  peccatum,  dicito 
(Joan.  viii,  46).  Sed  forle  erat  quod  homines  latc- 
bat,  et  non  inveniebant  illi  quoJ  erat  quidem,  sed 
manifestum  non  erat?  Alio  bico  ait,  Ecce  tenit  prfii- 
eeps  mundit  acutus  inspector  omnium  peccaiorum : 
ecce,  inquil,  venit  princept  mmidi  hujutf  mofle  aflli- 
gcns  peccatores  pricpositus  inortis ;  invldia  eiiim  dia- 
boli  mors  intravit  in  orbjin  tcrrarum  (Sap.  11,  24). 
Ecce,  inquit,  venit  princept  mundi  hujut  (dixit  hac 
proximus  passioni)^  et  in  me  nihil  iHveniet,  nihil  pec- 

*  Am.  6t  Br. :  fidete  fitturum  Judicem,  jndicalum  n  pec^ 
eatoributjwilmn,  et  in  eo  vincentem^  quia  quod  in  itlo  ju^ 
dicaretur  non  habidt,  et  qui  eum  ndserat  later.  Erat  eMtm 
stAus  verut.  tu  Ueo  solum  verum  tn  hominibm  dicere  »0- 
tuil ,  ete.  '^ 


591 


S.  AUGUSTINI  EPISCOPI 


m 


cati,  niliil  morto  dignum,  niliil  damnalione  dij^nuni. 
tl  lanquam  ei  dicerelur,  Cur  crgo  moreris?  Sequi- 
lur,  el  dicit  :  Sed  tU  seiatU  omnes  quia  voluntaiem 
Tatrisniei  faciOf  wrgitey  eamus  hinc  {Joan,  jnv^  oO, 
51).  Pilior,  inquit,  indignuspro  dignis,  utcos  dignos 
faciam  vila  mca,  pro  quibns  indigne  pniior  moncm 
iilorum.  Iliiic  ilaque  nullum  hal^enii  |ieccatum  dicit 
in  pnicscntia  prophcla  David  :  Tibi  soli  peccnvi ,  ei 
malignum  eoram  te  feci :  utjuslificerh  in  scrmonibus 
tuis^  et  vtncas  cwn  jndicaris,  Superas  enim  oiniics 
liomiiies,  omncs  judrces,  cl  qni  se  putat  juslum,  co- 
ram  le  injusius  esi  :  lu  sohis  jusle  jndicas,  injuste 
judicatus ,  qui  potesftatem  liabes  ponendt  afiimam 
tuam,  ct  potcsiatem  habes  itcrum  sumendi  eam  (1d. 
X,  18).  Vincis  ergo  cum  judiofris.  Oinnes  bomines 
snpcras,  qnia  plus  es  quam  homines,  et-pcr  te  factt 
suni  homines. 

10.  [  vers,  7.]  Tibi  soU  peccavi,  el  matignum  corarh 
te  feci  :  ut  jusiificeris  in  sermonibus  tuis ,  et  vincas 
cum  judicuris.  Ecce  enim  in  itiiiptitatibus  conceptuM 
sum,  T;inquam  dicoretur,  Vincuntnr  illi  qiii  feceriini 
yjnod  ct  tu  Datid  :  non  enim  hoc  parvum  malum 
panMimquc  peccatum,  adulterium  et  liomrcidiuni  : 
qiiid  illi  qui  ez  quo  nati  sunt  de  ventrc  matris  su;c, 
nihil  t:ilc  fecerunl  ?  etiam  ipsis  impulas  aliqua  pec- 
'cala,  ut  illo  omnes  vincat  eum  coeperit  jiidicari  ?  Sus- 
ccpit  personam  generis  bumani  David,  ei  attendit 
omnium  vinculn,  propngiiiem  mortis  consideravit, 
originem  iniqiiilati&  advertit,  et  ail :  Ecce  enim  in 
imquitatibus  conceptus  snm,  Numquid  Bavid  de  adul- 
'lerio  natiis  crat ,  de  Jesse  viro  justo  ct  conjuge 
ipsiiis  ( I /<ei;.  xvi ,  18)?  Quid  est  quod  se  dicit 
in  iiiiquilnte  conceplum,  nisi  quia  trahKuf  iniqtti- 
tas  ex  Adnm?  Eiiam  Mpsum  vinculum  mortisciiro 
Ipsa  iniqiiilnte  concretum  cst.  Neino  nascilur  nisi 
iralens  pamam  ,  trahcns  mcrilum  poenx.  Dicit  et in 
alio  loco  propheta  :  Nemo  mundus  in  conspectu  tuo, 
nec  infaiis  cujus  est  unitts  diei  vila  super  terram  {Job 
XIV,  4,  sec.  LXX)  ?  Novimus  eniin  et  Baplisino  Clirisii 
soivi  pecpata,  et  Baplisinum  Chrisii  valcre  aid  remis- 
sioncm  pcccalorum.  Siinfantcsomni  modo  innocenies 
siinl,  cur  mntrcsad  Ecclcsiam  cnin  iBiigiicnlibus  cur- 
runt  1  Quid  illo  Baptisino ,  quid  illa  remissione  dimit- 
titur  ?  Innoccntem  magis  video  fleiitein  quain  irascen- 
tein.  Quid  cluit  Baptismus?  quid  solvit  illa  graiia? 
Solvitur  propago  pcccati.  Qula  si  loqui  libi  posset  ille 
infans,  diccret;  et  si  jam  intellectum  haberet,  qucm 
habebat  David ,  responderct  tibi  :  Quid  tue  attendis 
infantem  ?  Noii  quidein  vides  facinora  inea  :  scd  ego 
in  iriiquitate  cone^plus  sum,  Etin  pcccatis  tnater  mea 
tne  in  utero  dluit.  Pnvter  hoc  vincukim  concupisccn- 
tix  carnalis  '  natus  cst  Christus  sine  masculo,  ex  vir- 
gine  concipientc  do  Spirilu  sancto.  Non  potest  isle 
dici  in  iniquitate  conccptus ;  non  poicsl  dici,  In  pcc« 
catis  matcr  ejus  in  ntero  euin  ahiit ,  cui  dicluin  est : 
Spiriius  sanctus  superveniel  in  te^  et  virtus  AUissimi 
ohumbraMt  Ubi  {Lmc.  i,  55).  Non  ergo  ideo  in  iiiiqiii- 

•  «lintiot  Mss.,  ex  tdam^  a  nuo  ipsim  lincHttm^  eic. 
'  OEaa 


tatc  concipiuntur  homincs ,  el  in  peccntis  in  ntero  i 
matribus  aliintur,  quia  peccatuin  est  inlsccri  conjiigi- 
bus ;  sed  qnia  illud  quud  Gt ,  utique  flt  de  canie  poe- 
nali.  Poena  cnim  carnis  mors  est,  ct  utique  inest  ipsa 
inortalitas.  Unde  Apostolus  non  moriturum  corpus 
dixit,  sed  inortnum  :  Corpusquidem  mortuum  est,  iii- 
qiiil,  propter  peccatum  ;  spirilus  autem  tila  est  propter 
jusiitiam  {Hom.  vAi,  10).  Quomodo  ei^c»  sine  viiiciilo 
pcccati  nascitur,  qiiod  concipiliir  *  dt  scniintilur  de 
*c.»rpnre  niornio  pro|)ler  p^bccatunilOpus  hoc  i^aslnm 
iirconjiige  non  habei  culpain  ,  sed  origo  pcc&ili  tm- 
hjt  seciim  debilain  p«enam.  Not)'en1m  maiitifs  ,  .qufa 
niQrilus  tst,  Aiortalis  non  esl ,  aiit  aliimdc  nisi  pcc- 
cato  mortalis  esi.  Ilrat  eirim  et  D(fminiis  moriatis 
scd  non  dc  peccato ;  suscepit  |r(Bnam  iiosimin ,  et 
ideo  solvit  culpain  nostram.  Mt-rito  ergo  in  Adam 
t)mfies  moriuntur,  in  ChHsto  auiom  omhcs  vivificr- 
Iju.itur  (I  Cor.  xv>  28).  I*^r  ttttaiti  kffmtiem  eniin,  ail 
Apostolus,  peccatum  in  hune  muitSutn  itUravit  y  ei  per 
peccatum  mors,  et  ita  in  amnes  homities  pertransiit,  ih 
quo  omnes  peecaverunt  (Rom.  y,  12).  Definita  est  sen- 
tenlia  :  In  Adam,  inquit ,  omnes  peccaverunl.  Solns 
esse  tniiocens  infans  potuit ,  qui  de  opcrc  *  Adnm 
lion  natiis  est. 

i  1 .  [vers.  8.]  Ecce  eriim  verita^m  dilexiiti ':  inceria 
4t  occttUa  sapientiw  tuas  tnanifestasti  mihi,  Veriiatem  dt* 
lexisii :  idest,  Inipiinita  peccaia  etiain  eonim  quibus 
ignoscis,   noii  reliqiiisti.  Veritatem  dilexitti  :  sic  iiii- 
sericordiam  pra^rogasti,  ut  servnres  ct  vcriialcm. 
Ignoscis  confilcnli,  Ignoscis ,  sed  seipsiim  punienti : 
iia  servatur  iiiisericordia  et  veritas;  misericordia , 
quta  homo  libcraiur;  verltas,  quia  peccnum  punilur. 
E^ce  enim  veritatem  dilexisti :  incei^a  et  occulta  sa- 
pienlim  ttue  manifestaati  tnihi.  Qujc  occultal  quffi  in- 
certa  f  Quia  Deus  ignoscit  et  talibus.  Niliil  lam  occul- 
tunh  "iliil  lam  incertum.  Ad  hoc  iiicerlum  Ninivibe 
ptoeniientiam  egeruni.  Dixcrunt  enim ,  qnamvis  poat 
minas  prophelx ,  qnamvis  post  illam  vocem ,  Tridno^ 
et  Ninive  cii6(;frreittr  :  dixenint  apiid  se,  petcndain 
esse  misericordiam  :  dixeruiit  ita  apud  se  dlsceptan- 
tes,  Quis  novii,  si  Deus  ftectai  in  tnelitts  sentenliam 
sttam,  el  miserelur  ?  Incertum  erat,  cuin  dicitur,  Quis 
novit,  De  incCrio  pQenitenliam  egorunt,  ccrtnm  mise- 
ricordiam  merueriint  :  prostraverunl  se  in  lacrvmis , 
in  jcjuniis ,  in  cilicio  et  in  cinere  prostr;iVcrunt  se , 
gcniucruiii,  fleverunt ,  pepcrcit  Deus  {Jon.  iii,  i-IO). 
Stetit  Niiiive,  an  cvcrsa  est  Ninive  ?  Alitcr  quidcin 
vidclur  hoininibus ,  et  aiiter  vibum  cst  Deo  *.  Ego 
autein  puto  impieium  fuisse  qnod  propheta  proiHiixe- 
rat.  Bespicequ;e  fuit  Nimve,  et  vide  quiaeversa  est , 
eversa  in  malo,  a.'dificata  in  bono  :  sicut  eversus  San- 
Ins  persrculor,  a^dificatns  Paulus  pracdiealor  {Acl. 
IX,  4).  Quis  non  dicerel  civit;item  istam,  itt  qua  nunc 
sumus,  felicitcr  evcrsam,  si  onines  illi  insani ,  nugis 
suis  descriis,  ad  ccclcsiam  compuncto  corde  coiicur- 
rereiit,Dei  miscricordiain  desuis  faciisV^eteritis  in- 

*  fHores  Hss.,  qui  conemvkur.  Allif  qui  cancr^sciu 

*  Edd.,  opere  i»i  Adam.  Abest,  in,  a  mss. 
» \o\,  /veo,  abest  a  \iss. 


vocftrcBiTNoane  dioeremuft :  Ubi  e»t  illa  Gartbaga  ? 
Qiiia  non  est  quod  erat »  evem  esi :  $ed  si  csl,  quod 
uoB^ural,  ardificala  eai.  ludicitur  Jeremiai :  Ecce  dabo 
tifd  efadkare^  mffodete^  emUre^  flisperdere^  ei  rursu» 
e^ificare^et  plautare  (Jerem.  i,  10).  Indcesi  m  iU«. 
DiuniBt  :  Ego  pereuiiam^  etego  smuibo  {Deul,  xxxu , 
51^).  roreutU  putredinem  factnoris «  ssinai  duiorcin 
vulneris.  Faciunt  roediciium  secant,  pcicuiiuul  et 
s.iBant ;  armant  se  ut  f«;riant ,  rcrrum  gcstanl  ct  cu- 
rare  veniunt.  Scd  qub  peccala  magua  erant  Niiiivi- 
iaram«  dizerunt.  QuienovH?  Hociinceptum.palffi-cc-r 
rat  Deas  servo  suo  David.  Cum  enim  dixisset,  sianlc 
el  arguente  sc  Propheia,  ?.eccovi  :  slatlm  audivii  a 
Propbeu,  Id  est  a  Spiriiu  Dei  qui  erat  in  Propbcln  ». 
Dijjiisncm  et/  iib^  peccaluin  luum  (U  lieg»  Xiu  to).  lil- 
certa  et  oecuha  sapicntio.'  sux  manifesiavii  ci. 

12.  [yer4.  9.}  Aepergeeme,  inquit,  hyssopo^el  mmt' 
dabor.  liyssopum  licrliain  nbvimus  buinilein ,  sed 
medicifiaUm  :  saxo  liaircre  radicibus  dicilur.  Iiide  in 
mysterio  mundandi  curdis  simiLludo  assumpU  esl. 
Apprcbcude  et  tu  radicem  dilectioius  peiram  tuam  : 
esiohtifuUis  iu  b.iuuiii  Deo  tut\  tit  sis  eiceUus  iftglo* 
rificaio  Dea  tuo.  Aspcrgcris  byabopo».bumililaa  Gbri* 
sii  te  muodabit»  Noli  berbam.conlemnere  ,  vin  me* 
dicameuti  attoiide.  Aiiqjyiid  ctiam  dicaro  quod  a  me« 
dicis  solcmif*  audl^e »  vel  experiri  in  «grotis.  llyfr" 
supum  dicmit  purgandis  polmouibus  aptum  esse.  la 
pobnoiie  solet  nouri  auperbia  :  illic  eniro  inJBatio « 
illic  aolielitus.  Dicebatur  de  Saulti  p«irse€ujiore » 
lanquain  de  Sanio  superbo ,  quod  ibat  ad  viBcicB- 
dos  Cliristianos  spirans  crdcm  (itc/.  ix,  1):  aiibe- 
laiKit  ca*des,  aiibelabat  sauguineui,  nondum  purn 
gato  puluione.  Audi  et  hic  buuiiliatinn ,  quia  byssopo 
purgatum  :  Asperge9i,m$.hyssopo,  elmundabor  ^Java* 
bis  me^  id  est»-  mundabia  me  :  ei  super  nivem  dealba-^ 
bor.  EUs  fuerint  f^inqmt^  peccuia  nfsira  siculphwni- 
cfNiiiy  Imifiiatii  ntv^m  dealbabo  (Isai.  i,  18).  Dc  lalibus. 
sibi  exbibei  Gbristus  vestein  sine  macula  et  ruga 
(Ephee,  Y^  f^).  Proind^  vestisjejus  iu  moulc,  qu:e 
tanquQkm.uix  dealbajla  effulsil  (J/<il</i.  xvii,  2),  sigiii- 
Ucavil  Ecclcsiam  omni  maciila  iieccati  mundalaiu. 

13.  [vers.  10.]  Scd.ubi  humililas  ex  byssopo?  Aiidi 
setiueutia :  Auditui  meo  dabis  e^suilaliouem  ei  lanitiam^ 
et  exuilabunt  ossa  Itunaliata.Auditui  meo,  iiiqiiit,  dabis 
exsuHalionem  el  latitiam :  gaudebo  audieiido  le,  non 
biqucBdo  conlra  te.  Pecca^ii ,  quid  dcfendis  te  ?  hiy- 
qiii  vis  :  paterOt  audi ,  ccdc  diviuis  vocibus,  iie  pcr- 
liirberis  et  aniplius  vutncrcris  :  commissum  csl,  i.on 
dcfTMuiatur;  in  confesftioncin  veniat ,  nuii  In  defcusio- 
iu;iu.  Adbibes  le  defeusorem  peccati  tui ,  viuceris : 
liOii  iuiiocenleni  paironum  adhibuisti,  uon  est  tibi 
uiilia  defenMO.lua.  Quis  cs  cuim  qui  tc  defeiidas? 
Iduneus  es  tu  ad  accusaudum  le.  Noli  diccrc,  aiii^NI- 
hil  feci;  ant,  Quid  magiiuin  feci ;  aut ,  Fecerum  et 
alii.  Si  facicfido  peccatuni  nihil  te  diciafecisse »  nilill 
eris,  nihil  accipies ;  paraius  esl  Dciis  dare  indtilgen- 
tiaiBt  elaudis  coutra  lc ;  ille  paratus  csi  dare,  noli  op- 
p  iiicre  obicein  dcfcnsiouis  ,  sed  aperi  simim  eoiifes* 
i»ionls.  ^uiijliif  aiieo  dri6it  exsuiiationcm  ct  Uetlliam, 


PSALMUU  L.  Hf  4 

ipse  douei  ut  dicara  qood  sentio.  Fciicioiics  suut  qui 
audiont,  quam  qui  loquuutor.  Qui  enim  dtscit,  hu- 
mili$  est;  qui  aulem  docet,  laborat  ui  nou  sit  super- 
hus; ,  ne  inalc  piacendr  af!cctus  irrepat,  nc  Dco  dis- 
pliceat  qui  vult  placere  hominibus.  Mngntis  treinor 
est  in  duconic,  fratres  mei,  magnus  (rcinor  est  nuster 
in  his  vocibu^  nostris.  Gre«Iite  cordi  noslro  quod  vi- 
derc  non  poiesti$  :  scit  ipse  qui  mitcscat  nobis,  qui 
propiiiiis  sit  nobis,  cum  quaoto  sub  illo  Ircmorc  ad 
vos  loquimur.  Cum  auicm  ipsum  aliquid  suggcren- 
tem  et  docontem  iiilus  audimus,  securi  bumus,  securi 
gaudemus  :  sub  magislro  enim  sumus,  illius  gloriaiu 
qu:ccimus ,  illum  docentcm  laudaraus  :  delccUl  nos 
voriuis.  eiiis  iiitus,  ubi  iiemo  facit  vcl  audil  strepi- 
tuiu  :  ibi  dixit  istc  csse  laeiitiara  suara  et  cxsultaiio- 
uem  suam.  Auditw  meo ,  inquit ,  dabis  exsuitationcm 
ellwtiiiam,  Et  idco  quia  humilis,  audit.  Qui  audil, 
qui  vere  audit  et  bene  audit,  humilis  audii :  gloria 
eniin  in  illo  est  a  quo  audit  quod  audit.  Posteaquam 
dixit ,  Auditni  meo  dabis  exs»il^ionem  et  Ifftitiam ; 
coiUinuodemoniilravit  quid  faoial.auditio,  Exsuitabunt 
aeea  humiiiata.  UmuiliaU  suiit  ossa ,  ossa  audieutis 
Bon  babent  fastum,..nou  habent  tumorem,  quem  iii 
se  vix  vincit  qui  luquitur»  lude  el  ilio  huuiilis  ma- 
gnus,  qiio.in  naiisjnulierum  nemu  niajor  feurrexU 
(Mattk-  Xh  I  l)».ille  qui  ita  sehuraiiiavii  iit  se  indignum 
diceret  nglvcre  corrigiam  ca!ccamciiti  Doiiiiiii  siii 
{Marc^  1,  7),  Joaiiiies  ille  Baptista,  dans  gloriam  nui- 
gistro  suo  el  ideo  araico  suo,  aii;  cumChrisius  pu- 
Uretiir,  et.exeosuperlibre  posset,.et  se  cxiciulcrc  : 
non  enim  ipse  se  dixcrat  Christum ;  scd  potcrat  ac« 
cipere  bominnm  crrorem  hoc  puUutium,  ullio  isiiim 
honorem  d^ferre.  voleiilium  (Luc,  ui,  15)  :  scd  rc- 
spuit  falsum  honorem  ut  iuveuuret  veram  gloriaiu  *• :  ct 
vide  humiliUlem  de  auditu  :  ait ,  Qui  lutbet  fpofi-» 
sam,  sponsus  est ;  amicusautem  sponsistat  ct  audit  etm. 
SUntein  se  f  cil  et  audicntem ,  non  cadeniein  et  lo- 
queutcuv»  S(Al,.inquil, et  audil  eum.  Audisiis  audiluiii; 
ubi  esl  exsulUlio  et  belilia  ?  Goutinuo  sequitur  :  Stai 
et^audit  euniy  el  gnudio  gaudet  propter  voccm  sponsi 
{J-oan,  lUf  29).  Auditui  meo  dabis  exsuitationem  et  Ug- 
iitiam^  et  exsuitabnnt  ossa  humiiiata. 

H,  [vers,  11.}  Averie  fnciem  taam  a  peccatis  meis ,  ei 
omnes  imquitates  meas  deie.  lam  eniiu  cxsiiltant  ossa 
hiimiliata,  jara  hyssopo  mundalus ,  bumilis  Aicius 
siim.  Averie  faciem  tuam ,  luin  a  me ,  sed  a  peecalit 
meis.  Alibi  quippe  orans  dicil :  Ne  avertas  faciem  tuam 
a  me  {i^sni,  xxvi,  9).  Qui  uoii  vult  n  se  avei  li  facieix 
Dei,  vull  nvcrti  faciciu  Dci  a  poccatis  siiis.  Pocoafum 
euiin  fiiule  sc  Dcus  iiou  averlil,  advcrtil  :  si  advcrtil» 
aniniadverlit.  Averte  faciem  tuam  a  peccatis  meis ,  et 
omnes  initiuitates  meas  dele.  Satagil  de  illo  grandi  pec- 
cato  :  plus  prxsnmit ,  oinnes  deleri  vult  inir|uilatet 
siias;  prxsmnit  de  medici  inanii,  de  magna  illa  mi^c- 
ricordia  qtiam  iu  principio  Psalini  iiivucavil :  Omiies 
iniquitates  wcas  deie,  Avcrlit  f.iciem  Deus ,  et  sic  de- 
let ;  averlcndo  faciem  pcccaU  delet ,  ndvcriendo  scri- 
bit.  Audisti  avcrtendo  .deientem ,  audi  aiiverteiido 

^  Mss.  cxcei to uAo foitc ct alteru rorunt,  veram gruiiam. 


89S 

quld  faclenlem.  Vuitus  autem  Domltu  Buper  facientet 
maia ,  ut  perdat  de  lerra  memoriam  eorum  (  PsaL 
xxsiii,  17)  :  non  delemlo  peccaia  corum.  Hic  autem 
quid  rogal?  Averte  faciem  luam  a  peceatU  tneit.  Bene 
rogat.  Ipse  enim  non  avertil  Ihciem  a  peccalis  suis  , 
dicens,  Quoniam  peccatum  meum  e^  cognotco^  Merito 
rogas,  ei  benerotgas  uiDeusaverlat  faclem  a  peccato 
tuo,  si  tu  inde  non  avertis  raciem:si  yero  tu  peccatura 
tnum  Iq  dorso  ponis,  Deus  ibi  l^ciem  ponit.  Tu  pec-r 
caturo  tuum  ante  faciem  tuam  convcrie ,  ai  vis  ut 
inde  Deus  faciem  suam  avertat ;  et  sic  securns  rogas, 
ei  exaodiu 

15.  [vert.  ii,]  Cor  nmndum  crea  tn  me,  Deut,  Crea^ 
non  ^  quasi  novum  aliqui<|  institue ,  dicere  voluit : 
sed  quia  poenitens  orabat,  qui  commiserat  aliquid 
quod  priusquam  committeret  innocentior  ei^t,  osiendit 
quemadmodum  dixerit »  Crea.  Et  tpiritum  reetum  in- 
nova  in  vitceribut  meit.  Per  factum  ,  inqnit ,  mcum  * 
inveterata  erat  atque  curvau  rectitudo  spiritus  mel. 
Dicit  enim  ex  alio  psalmo :  CurtMiveniiil  animam  meam 
{PtaL  Lvi ,  7).  Et  quandd  se  homo  pronnm  facit  ad 
lerrenas  ooncupiscentias ,  incurvalnr  quodammodo ; 
Gum  aulem  erigitur  in  superna,  rectum  flt  cor  ejus,  uc 
bonus  illi  sit  Deus.  Quani  bonus  enim  Deus  hrael  re* 
ctis  corde  {Ftai.  lxxii,  i) !  Proinde,  fratres,  audite. 
Aliquando  Deos  cui  ignoscit  In  ftituro  saecuto ,  corri* 
pit  eum  de  peccalo  In  isto  saeculo,  Nam  et  ipsi  David, 
cui  dictum  jam  fuerat  per  Prophetam ,  Dtmmicin  ett 
feceaium  tuum^  eveneront  quaedam  quae  minatus  erat 
D^us  propler  ipsum  peccatum.  Nam  filios  ejus  Abes- 
salon  adversus  eum  cruentum  bellum  gessit,  et  in 
ninUis  humili(ivit  patrem  suum  (II  Reg.  xt,  10).  Am- 
bulabat  ille  4n  dolorCi  in  tribnlatione  humiliationis 
sua;,  ita  subditus  Deo,  ut  oninia  justa  ei  iribuens  con- 
lileretur  qiiod  nihil  pateretur  indigne ,  habens  jam 
rectuni  cor  cui  non  displicebat  Deus.  Injuriosum  quem- 
d.nm  el  in  os  sibi  dura  maledicta  jacientem  patieiiter 
audiebat,ex  adversa  parte  unqm  ex  militibus  qui  erant 
cum  lilio  ejus  impio.  Et  cum  ille  jaceret  maledicta  in 
regem,  iralus  unus  ex  comitibus  Davld  Toluilire  et  per- 
cutereeom;  sed  prohibetur  9  David.  Etquomodo  prohi^ 
bctui  ?  Ut  diceret,  Deut  itium  misit,  ut  mi/ii  maiediceret 
{Id.  XVI,  5, 10).  AgQOScens  culpnni  suam,  amplexos  est 
p()enain  suain,  qnairens  gloriam  non  suam ;  Dominuiq 
laudans  in  eo  quod  boni  faabebat,  Doniinum  laudans  in 
eo  quod  patiebatur,  benedicens  Dominum  in  omni  tem- 
pore,  scmper  laus  ejtis  In  orc  ejus(  PMf.  xxxni,  2).Tales 
suiit  omnes  recli  corde  :  non  lil  perversi ,  qui  se  re- 
ttos  putant,  et  perversum  Deum ;  qui  quando  aliquid 
faciunt  mali,  gaudent;  quando  aliquid  mali  patiuntur, 
blasphcmant;  insupcr  posili  in  tribnlaUone  et  Qa- 
gcllo ,  dicunt  de  corde  distorto ,  Deus  ,  quid  tibl 
feci  ?  Vere  qnia  nihil  Deo  feoerunt ;  omnla  enim  sibi 
fecerunt.  Et  tpiritum  rectum  innova  in  vitceribut 
fiiiit. 

|6.  [  vert.  13.  ]  Ne  projiciat  me  a  facie  tua.  Averte 

*  liic  a  Mss.  abest  particula  non. 
f  sie  &ISS.  AtEd<j.:  m/i;c|tim,  inqui^pin  me  tpiiitum  fae 
ctse.  mteteraia  erat^  etc. 


S.  AUGUSTrNI  EPISGOPf 


fadem  tuam  a  pecea^t  mek :  et  ne  prejiehi  me  a  faeie 
tua.  Cujus  fociem  timet ,  tpsit^  raciem  invocat.  Ne 
projidat  me  a  facie  tua :  et  tpintum  tanctum  tuum  ne 
auferat  a  me.  Est  enim  spiritus  sanctus  in  confltente. 
Jam  ad  donum  Spiritos  sancti  pertinet,  quia  tibi  dis- 
plicet  quod  fecisti.  ImmQiido  spiritui  peccata  plaoeBt» 
sancto  displicent.  Quamvis  ergo  adhueventaBi  depr&. 
ceris ,  tamen  ex  alia  parte  quta  tibi  displieet  malure 
quod  commisisti.  Deo  conjungeris  ;  hoe  CDlm  et  tibi 
displicet,  quod  etlUi.  Jamdoo  estis  ad  expugnandam 
febrem  toam ,  tu  et  medicus.  Quia  ergo  non  potest 
esse  confesslo  peecati  et  punttio  pccctti  in  homine  a 
seipso ;  com  qaisqae  sibi  irascitur  et  sibi  displicet , 
sine  dono  Spirltas  sancti  non  est.  Nec  ait ,  ^iritimi 
sanctom  tuum  da  milii,  sed,  neauferat  a  me.  Et  tpiri-* 
tum  tanetum  tuum  ne  auferat  a  me. 

i7.  [vert.  44.  ]  Reddfi  nnlA  extuttationem  talularia 
tui.  Redde  quam  habebam ,  qoam  peccando  amise* 
ram  i  Redde  mifd  extultationem  taiutarit  (ui :  otiqne 
Christi  toi,  Quis  entra  sine  illo  sanari  potiiitf  Quia 
et  anteqaam  de  Maria  nasceretur ,  in  principio  eral 
Yerbom ,  et  Verbom  erat  apod  Deum  ,  et  Deus  erat 
Yerbom  {Joan.  1, 1) :  et  ita  a  sanctis  Palribus  dlspen- 
satio  sasoept£  carnis  fotora  credebatur,  sicut  a  nobis 
l^ieta  creditur.  Tempora  variata  sant,  non  fldes.  Red- 
de  mUii  extuitationem  tatutarit  tm  :  et  tpiritu  principaii 
eonfirma  me.  NonnuUi  intellexerunt  Itic  Trinitatem  in 
Deo  Ipsnm  Deum,  excepta  dlspensatione  carnts :  qno« 
niam  scriptum  est,  Deut  tpiritut  ett  {Id.  iv,  24).  Qiiod 
enim  non  est  corpus ,  et  tamen  est,  videtur  restare 
ut  sipiritus  sit.  iDtelligunt  ergo  hic  nonnuIU  Trinita- 
tem  dictam  (a);  in  tpiritu  recto  FHiom,  in  tpirifu 
tancto  Spiritum  sanctom,  in  tpiritu  prindpaU  Patrcm. 
Sive  ergo  hoc  ita  sit ,  sive  spiritnm  rectum  ipsius  ho- 
minis  acapi  voluit ,  dicens ,  Spiritum  reetum  innova 
in  vitceribut  meit^  qnem  curvavi  et  distorsi  pec- 
cando,  ut  jam  Spiritus  sanctos  ipse  sit  spiritus 
principalis ,  quem  et  auferri  a  se  noluit ,  et  eo  se 
roluit  confirmari;  non  est  hsretlea  quxlibet  sen- 
lentia. 

18,  [vert.  45.]  Sed  vidcte  qiiid  adjongat :  Spiritn  , 
inquit,  prineipaii  confirma  me.  In  qiio  eonfinna  f  Quia 
ignovisti  mibi,  quia  securus  sum  non  milii  imputari 
quod  donasti,  ex  hoc  factus  secunis,  alque  ista  gratia 
confirmatus,  non  ero  ingratos.  Qoid  enim  raciam? 
Doceam  iniquot  viat  tuat,  Doceam  Iniquos  ex  Iniqiio  *; 
[d  est,  qui  fuerim  et  ego  iniquus  ,  jam  non  iniquus , 
non  a  me  ablato  Spiritu  sancio ,  et  spiritii  princtpall 
conflrms^ius,  doceam  iniquos  via$  tuat.  Qtias  vias  ini- 
quos  docebis?  El  impii  ad  te  convertentur^  Si  pecca- 
tum  David  impietati  depulntur  ,  non  de  se  despercnt 
impii,  quia  pepercit  Deiis  impio ;  sed  sl  ad  eum  con- 
vertanlur ,  si  vins  ipsius  discant :  si  antein  impietatl 
noQ  depntatur  factqm  David,  sed  iUa  proprie  impieua 

1  Aliquo^  Hss.,  ffo;  vdqids.  Alii  tres,  e^i^us;  ascripta 
in  marg^ae  nota  hiqusiQodi :  c  sic  didtiir  expoBiiifeeiia  qui 
c  pceDiteas  fuit  et  jaia  non  eat»  el  excoosui  qui  consul  fuii 
c  et  modo  non  est. » 

(a)  iiierouynHis  in  Epist.  ad  Galat.  e.  4,  v.  6L 


697  EiNAJ\nAT!0  IN 

iicitur  apostare  a  Dep ,  unum  Dcum  noii  celere  ,  agt 
unnquain  coluisse ,  aul  quem  coletial  diniisisse ,  ad 
ctimulum  valel  quod  all ,  Et  hnpii  ad  te  tonvertentur. 
ha  iilenns  cs  adipe  miscricordiaj ,  ul  ad  le  confersU  , 
non  solum  quibitsiibet  peccaforibus,  sed  eliara  impils 
non  fiit  desperandum.  Etimjm  ad-  le  convertentur. 
Uiquld?  Ul  credenlcs  in  eiim  qui  JMSlifleat  im- 
piutn  ,  dcputclur  fidos  cerum  ad  Jusiiliam  ( Rom. 
IV,  5) 

19.  (  vm.  f  6.  ]  Erue  me  de  $anguifttbu9  !kuM ,  Deu$ 
taluth  mcm.  Expressit  falinus  interprcs  verbo  minus 
btino  proprieiatem  lamcn  ex  grypco.  Nam  orones  no- 
viinos  laiine  non  dici  sanguines ,  nec  sanguina;  tamen 
qaia  ha   granius  posuii  plurali  nurnero,  non    sine 
c:iusa,  nisi  quia  hoc  invenit  in  priina  lingua  bebrjea:, 
nialuit  pius  ^  interpres  miaus  latine  aliquid^dicere , 
qoam  mlnos  proprie.  Qiiare  crgo  pluraliter  dizit :  de 
tttngwmbM$?ltk  multis  sanguinlbus,  laniiiiam  in  origi* 
ne  eamis  peccati ,  malta  peccata  inteliigi  vohiit.  Ad 
ipsa  peceaia  respiciens  Apostoius ,  qua$  veniunt  de 
cerruplionecamiset  sangttinis,ait :  Caro  et  $angui9re* 
gmmDei  non  potsidebunt.  Nam  ulique  secundum  fldem 
veram  ejosdem  apostoli,  caro  isla  resurget,  et  ipsa 
merebitfir  iiieurruptionem,  dicente  ipso :  Opartei  eor^ 
ntpHMe  koe  induere  ineorruptimiem,  et  mcrtale  hoc  fn- 
duae  imnwrtaHtalem  (I  Cor.  xv^  50-,  M).  Qula  ergo 
corropcio  ista  de  peccalo  est,  ipsius  nomine  appellan^ 
Uir  peccaia  :'  qnenwdmodum  dkitur  lingita  et  illud 
rnisuun  caraia  et  membnim  quod  In  ore  movctur  , 
CQffl  verba  dislinguimus,  et  iingua  quod  per  lingnam 
fit,  sicot  dietflios  altam  linguam  gnecam ,  aliam  iati- 
fiam  :  noii  enkn  caro  diversa  esi,  sed  sonus.  QuomO'* 
do  ergodioitnr  ilngita ,  locutlo  quse  Dt  per  Knguam; 
sic  diciuir  et  aanguis,  iniqttllAs  quae  fit  per  sangttinenu 
Atiendene  ergo  nraltas  iniquitales  suas,  et  «Uud  supe- 
rias ,  Ei  emnee tnJfKsfalM.  itiMs dele ;el eas  Iribuens 
comiptiOBLcamlB  etsangoinis,  Liberams^  iiiquit,  de 
imgmmku  .'^boc  esl,  Liben  me  ab  iniqoilttibtts , 
iDttnda    me  ab  onni  oorrapiione.   Ineorroplienem 
enim  destderal  quitlicit,  Libera  me  de  $(mgmmlm$: 
quia  earo^ei^angm^  regmun  M  nen^poe^bunt^  neque 
cerrupiio   ine&rrwptienmn.  Erue  me  de   etmguiMue 
JDfnt,  D§u$  $aluii$  mm.  Ostendil  qoia  com  focrii  salua 
perfccta  in  isto  corpere»  corraptio  in  eo  non  erit , 
qu»  intelligilur  noinine  carais  et  aanguinis :  ipsa  est 
euim  perfecia  sanitas  corporis.  Nam  modo  qoomodo 
saovm  est  ^uod  labitur ,  qiiod  indigel,  qood  habei 
perpeui.im  quomdam  a^gritudincm  famis  el  siiis  ?  lia)« 
tutic  noo  ernnt :  quia  esca  ventri ,  el  venlcr  escis 
(id.  VI ,  iZ).  Deos  aiiien  et  bune  et  bas  evaouabit, 
Erit  forma  cerporis  perfeeta  ei  Deo ,  abs4U*pla  morle 
in  victorium  (Id.  xv,  54),  nuHa  subrepentedefectione« 
nuUis  imitaia  «latibos,  noUe  labofe  tassata  ut  *  cibo 
ftticiatur ,  et  aliqoa  esca  reficiolur.  Sed  non  erimos 
siue  esca  el  polu  :  ipse  erit  cibus  noster  Dcos  et  po* 
tos  noiter.  Solos  ille  cibos  rcfltit  nec  dcficil.  Ubera 
me  de  eanguimbuM  Deu$,  Deu$  $aluii$  mem.  Modo  enim 

*  Pleriqtte  MM.,  twfji». 

•  Edd.,  ttf  nutto cibofUliiiUur.  Abcsi,  nutto,  a  MsSb 


PSALMUM  L.  698 

jam  in  ipsa  saliite  sumus.  AuJi  Apostolum  :  Spe  cniin, 
$alm  facti  $Hmu$.  El  viiie  quia  de  ipsa  salute  corporis 
dicebat :  In  nobisntetipti$^  inquil ,  ingeuuscim$ ,  ado* 
ptionem  extpectantit ,,  tedqmption^m  corporit  nostri, 
Spf  e^iim  s(i/itf*  (acti  iumus.  Spes  autem  quce  videtur,  iion 
esl  spes  :  quod  enim  videi  quit^  quid  sperat  ?  Si  autem 
quod  non  videmus  speramus,  per  patientiam  exspectanms 
(Hom.  viii,  23»  25).  Qui  pcrscvcrnverit  usque  in  lineiii, 
ipsa  est  illa  putientia  :  bic  salviis  erit  {Matth.  x,  21 , 
e/xxiv,  15),  ipsa  est  salus  quam  nondum  bibcmus^ 
sed  b.ibituri  sumus.  Nonduin  i%i  res ,  st»l  cerla  spcs. 
Et  exsullabit  Ihigua  inea  jtistitiam  tuam, 

2Q.  [  ver$,  17.]  Qomine  ,  labia  mea  aperies  ,  et  o$ 
nieuvi  annuntiabit  laudem  tuam,  Laudem  tuam,  quia  ^ 
creatus  sum ;  iaudem  tuam ,  quia  peccans  non  dereli* 
ctus  sum  ;  laudem  tuam^  quia  nt  coufilercr  admonitus 
sum  i  laudem  tuam ,  quja  ul  securus  essem  niundaiiis 
suiiL  Labia  mea  aperie$^  et  o$  menm  annuiitiabit  laudem 
tuam. 

21.  [vert.  18,  10.]  Quoniam  n  volui$$e$  $acrificiuin^ 
dedissem  utique.  In  illo  leinpore  erat  David,  quando 
sacrificia  victimarum  animalium  oOerebaniur  Dco , 
et  videbat  bxc  futura  lempora.  Nonne  iii  bis  vocibu^ 
nos  agnoscimus?  Crant  illa  sacridcia  flgurala,.pnc- 
nontiantia  unum  saluiarc  sacrificium..  Nec  nos  dimissi 
sine  sacrificio  sumus,  quQd^eo  offeramus.  Audi  enim 
quid  dicat  curam  gergns  prp  pi^ccaio  suo,  et  ignosei 
sibi  volens  mi^um  quod  fecii :  Si  voluisses,  inquit,  sa- 
crifidum^dediuem  uiique.  Dolocaustis  non deiectaberis. 
Nihil  ergo  oCTeremus?  sic  veniemus  ad  Deum  ?  £t 
unde^lUim  placabimas  ?  Ofler ;  sane  in  te  liabes  quod 
ofToras.  Noli  extrinsecus  thura  comparare,.  scd  dic  : 
In  me  $unt ,  Deue^  vota  tua^  qum  reddajn  lgudi$  tibi 
(  Psal.  Ly,  12,).  Noli  exirinsecus  pecus  quod.mactes 
inquirere,  babes  in  tc  quod  occidas.  Sacrificium  Deo 
$piritu$  €ontribulatu$  :  cor  contritum,  et  humiliatum 
Iieu$  non  $pernit.  Prorsus  speri^l  taur^m^  hircum, 
arielem:  jam  non  cst  tempiis  ut  haM^  affeTaiitur. 
Oblau  sunl  cum  aliquid  indici^rcnl,  cum  aliquid  pro- 
millerenl;  venientibus  rcbus  promissis,  promissio- 
nes  ablat»  sont.  Cor  contritum  ei  humiliatum  Deu$ 
non  $perHil.  Nostis  quia  excelsus  est  Deus  :  si  te 
excelsum  feceris,  longinquabit  a  le ;  si  .ie  humiliaveris, 
propinqiiabit  ad  le. 

22.  [ver$.  20.^]  Videte  quis  iste  sl| :  .unus  videbaiur 
deprecari  David  ,  videte  liic  iinngineiH  nostram  ct  ty* 
pom  Ecclesise.  Bemgne  frur,  Domfne^jn  bona  voiuntate 
tua  Sion.  Hnic  Sion  beiiigne  fac.  Qu»  est  Sion?  €!• 
vltas  sancla.  Qu»  est  civilas  sancta  ?  Quas  abscondi 
non  potest  super  moniem  constituta  ( Matth.  v,  U). 
Sion  iospecuiatione  quia  aliquid  spectp^  quud  sperat. 
InterpretatureniiQ.Sion  Speculatio  ,  et  Jeriisalcm  Vi* 
sio  pacis.  Agnoscitts  ergo  vos  iu  Sion  et  in  Jerosalem, 
si  certi  expectatis  spem  futuram,  et  si  paceni  babetis 
cum  Deo.  Ei  asdificentur  muri  Jeruealem,  Benigne  fac^ 
Bennne.inbona  votunlate  tua  Sion,  etmdificentur  mnrl 
Jerueatem  :  Non  sibi  eiiim  tribuat  Sion  aliqiia  uierila 
sua  :  10  com  illa  fac  benigne.  jEdifieentnr  muriJeru» 
>  IB  piertsque  Mss.  C(»n9laiiter,  qua. 


m 


5.  A.UaUSTlNl  EPISGOPI 


ooa 


9aUm  :  munimenU  consirnantur  iminorlaltuiils  no- 
siRc,  in  fide,  etspe,  et  cliaritnte. 

33.  [ven,  31.]  Tunc  acceptabis  eacrific^m  fusHdm : 
moclo  autem  sacrificium  pro  iniquiiate,  spiritum  con- 
inbulatum  et  cor  linmiliatum ;  tunc  sacrificium  justi- 
liae  laudes  solas.  Beati  enim  qui  bnbiUint  in  domo  tua, 
in  saecula  sseculorum  laudabunt  te  ( Psal.  ltxxiu, 
5) :  hoc  est  enim  sacrificium  justiti».  OUationes  ei 
holocauttomata,  Quae  supt  hohcaustomatdf  Totum 
igne  consumptum.  Quando  totum  pecus  imponeba^ur 
arae  igne  consumendum,  holocaustum  dicebatur.  To- 
tos  nos  divintis  ignis  absumat,  et  fenror  iile  lotos  ar- 
ripiat.  Quis  fervor?  Nec  ett  qui  se  abscondat  a  calore 
ejus  {PsaL  xviii,  7).  Quis  fervor!  De  quo  dicit 
Apostolua ,  Sfnritu  fervenies  ( Rom,  iii  ,  11  ). 
Non  cantum  anima  nostra  absumatur  ab  illo  divino 
igne  sapientia^,  sed  et  corpus  nostrum,  nt  meres^tur 
ibi  immortaliutem  * ;  sic  levelur  holocaustum  ^  ut 
absorbentur  mors  in  victoriam  (ICor.  xv,  54).  06te- 
tiones  et  holocaustomaia.  Tunc  imponent  super  allare 
tuum  vituhs.  Unde  vituloi?  Quid  ibi  eliget?  Innocen- 
tiam  novae  xtatis,  an  libera  coUa  a  jugo  legis? 

24.  Psalmus  in  nomine  Cbrisii,  etsi  forie  non  nt 
volumus,  verumtamen  ut  potoimus,  terminatus  est. 
Bestat  paucis  alloqui  vos ,  fralres ,  propter  muka 
mala  inter  quac  vivimus.  Neque  enim  vivcntes  in  re- 
bus  humanis  ,  migrare  ppssumus  a  rebus  humanis. 
Cum  tolerantia  vivendum  est  nobis  inter  maV>s  :  quia 
cum  mali  essemus,  cum  lolerantia  vixerunt  boni  in- 
ter  nos.  Non  obliviscentes  quld  fuerimus,  non  despe- 
rabimus  de  his  qui  nunc  sunt  quod  fuimus.  yerum- 
tnm«n,  charissimi,  in  Unta  morum  diversitate  et  tam 
deiesiabili  corruptela,  regite  domos  vestras ,  regile 
filtos  vestros,  regite  familias  vestras  *.Quomodo  ad  - 
nos  pcrtiiiet  in  Ecclasia  loqui  vohis,  slc  ad  vos  perti- 
nct  in  domibus  vestris  agere,  ut  honam  rationem 
reddatis  de  his  qui  vobis  simt  subditi.  Amat  Deus  di- 
sciplinam.  Perversa  aotem  et  falsa  innocentia  est, 
hnbena^  la^xare  pcccatis.  Yalde  inutiliter,  valde  per- 
niciosc  seniit  fi(ius  pntris  lenii^^tem ,  ut  poatea  Dei 
senUat  severitatem :  et  hoc  non  soltis,  sed  cum  d^sso- 
Into  patre  suo.  Quid  enim?  Si  ipse  non  peccat,  et  noii 
facit  qi^od  filius  e|iis,  ideo  non  debe(  ab  ipsn  nequiiia 
filium  prohibeir^l  Aii  forte  uA  videnM<r  fiUo  ^iis  quia 
et  pater  talia  faceret,  nisi  senuissetT  Peccaium  quotd 
tibi  non  displicet  in  fiHo  tuo,  deleciat  te ;  sed  xtas  de- 
seruit,  non  cupiditas.  Maximc,  fratres  mei,  filios  ve- 
stros  fidek^  alteiidite,  quos  fidediit^s^is '  ut  bapiiza* 
rentur.  Sed  forte  nrgligit  malus  fllius  vel  moniti\  ps' 
iris,  vel  objurgationeia,  vel  severitatem  :  tu  imple 
personam  tuam ;  Deus  de  iHo  exlgil  suam. 

IN  PSALMUM  LI 

ENAnKATlO. 

SERI^O  Ap.  POPyi.UII. 

I.  Psalmus brevis  eat,  de  quo  ioquenduni  susce* 

•  Mss.  omittunt  partiGnlamtrf  ^^  et  ex  ils  oonnulM  faruiit : 
m^€Ofiir  abswtti  ab  unmortaUtale. 
«  QuaUior  iiiss  ^  filias  vcslras.  , 
»  Er.  et  tres  yk.^fidegenuitUi.  Alu  Hss.  qvmfjfffide* 


pimus  Charitati  Yestrae :  scd  tltu(um  iuihet  aliquan. 
tulum  negQtiosum.  Patienter  ergo  sustinete  nos,  <j|o- 
Dcc  illum  enodemus,  ut  poasumus,  quantum  a^juverit 
|>ominus.  Neque  enim  passim  praetereunda  sunt  bsc; 
quaiidoquidem  placuil  fratribus ,  non  UBtnro  aure  et 
corde ,  sed  et  stylo  excipienda  quae  dicimus  :  ut  non 
auditorem  tantum»  sed  et  leciorem  etiam  cogttarede- 
beamua.  Nata  est  quidem  occasio  ps^lmo  httlc  ei^  re 
quadam  gesta,  quam  vobis  eiiam  fecimus  reciUri  de 
iibro  Regnorum.  Savil  enim  rex  nou  ad  pemv 
neuduin  elecius  a  Domino,  sed  secundum  popuii  cor 
durum  ei  malum  datus  ad  eorum  correpiionem,  iion 
ad  uiiliiatem  (1  Reg.  vi|i,  7),  secundum  illam  sen^^ 
teniiam  sancUrum  S^ipturarum «  qux  ait  de  Deo, 
Qui  vegmre  facit  hominem  hypocritam^  propfer  permn 
sitatem  populi  ( Job  x^xiv,  JOJ  :  cum  ergo  ulis  esset 
Saftl,  pcrsequeba^ur  Da\id(I  Reg.  xvu-xxiv ) ,  in 
quo  Deus  pra^fignrabat  regnum  saluiis  xteriue,  et' 
qiiem  Deus  elegerat  perqiaQsurum  in  semlpe  suo; 
qmvndoquidem  futurus  erat  rex  nosier,  re](  sxculo* 
rum  cum  quo  regnaturi  surous  in  stemum^ez  se« 
mine  ipsins  Dav|d  secuudum  carnem  {Rom.  i,  $). 
Cum  ergo  David  Deus  eiegisset,  et  pnrelegisset,  et 
praedestinasset  ad  regmim.,  noluit  et  ipsum  David 
aute  regiMiia  tenere ,  qum  pcima  a  persequentibus 
liberaret ;  ut  etiam  in  boc  ipsp  figurarct  dos,  id  est 
oorpos  ejus,  cuju3  CQrporis  oaput  Civ^istui  ( Qolosjt.  i, 
18  )•  Porro  eaim  si  ipsum  caput  nosUNmi  sine  priroo 
peracto  iabore  in  terra,  in  coelo  regnare  noioit,  neqae 
icvare  sursum  eorpus  quod  deorsum  accefiit,  oisi 
per  tribu^tioui^  viaiQ ;  quid  audei^i  n^embra  sperare, 
capite  suo  magisse  posae  esse  felicia?  St  patremfa- 
wdiias  Beelxebuk  vocaverunl »  ^^umto  v^g^  domesticos 
ejus  {Mauh.  x,  ^5)?  Non  ergo  speremus  laoUi^^rem^ 
viam :  qiia  pra^cessit  eamus,  qua  duxit  saqiuimur.  Si 
enim  a  vestigio  ejus  ^berravimiis,  perinKMi,  In  lioc 
ergo  David  quid  pRefigurabatur,  videtis  :  ergo  et  in 
SaCd  quid  praefigiirabaiur,  vidctis  :  regmim  ouiluro  in 
SaiU,  regniun.  boHtum  iu  David  :  mors  iu  Saul,  el  viu 
in  David.  Etenirn  no»  non  persaqnitur  ni&i  mors, 
de  qui^  in  l|pe  triumphabimi^i ,  diconles  :  iJbi  esi, 
morSfeowientiotunf  utiest^morst,iiculeu9tmu9{lCor. 
XV»  55)  ?  (2uid  est  quod  dico^  iioa  nos  persequiuir  niai 
rocM^.?  Quia  ni&i  morules  essemus,  non  essct  qiiod 
npbis  faceret  inimicua.  Numqyid  oniin  Angolis  quid* 
quam  lacit?  £rgo  etiam  ipsa  mora ,  a  qua  maximo 
habemos  perajecutioneui,  cujus  finilur  in  fiiie  coiiten- 
iio  ouin  resurrej^eruiiua  a  mortnis,  sicm  fiuita  est  i« 
capite  aobtro«  sic  ihiietur  et  in  noliis,  si  jasii  fuu* 
rimua  inveiiti.  Nam  moctuus  ille  mortis  intcrfecior 
fuit,  et  magts  in  illa  moira  inorlua  est ,  quam  ipse  in 
morte. 

X.  Deniqiieetiam  nomen  ii)sum  si  atte^damus,  non 
esi  siaemxsterio.Nam  Saul  iuterpretalui  Petiiio,  hoc 
est  appetiiio.  Quid  cnim  dubiiare  deben^us  nos  nobis 
leeisse  mortem  isUmT  A  peccalo  ciiim  bomiitis  iiau 

fussitds.  k\  Lov.,  /fdedtjrislfj  ;  ct  sic  melioris  noixe  Mss. 
kiem  verlHim  adliUnUun  estsupra,  iu  Enarr.  rsal.  36,  serw. 
5»  n.  6. 
'  sic  Er.  et  Mss.  M  Lov.,  meliorem. 


80t 


ENARRATIO  IM 


estmors.  &Icnlo  ergo  ipse  ftibi  homo  appellvlt  mor- 
tem,  et  ideo  petUio  Boaien  ett  mortis.  Nam  sicot 
scriplura  est,  Dew  mon«iii  tioti  fedi^  nec  Iwiam  in 
pcriMeiie  viiwnim.  CrmU  §nm  Detu  %U  enent  omnia^ 
et  iMobileg  fediwfioim  orkii  terrmwn.  Et  ande  roors 
anqimm  qiiderepes  :  im|Mt  autem  mamlm.  inquit, 
ei  urtig  aeeenimmi  iUam,  ei  meHmoHtei  Ulam  atineam 
defuxarmi  ( Sap,  i,  13 ,  U,  46).  Ergo  appetendo  it- 
lam  defluxerunt,  et  in  mortem  jrraernni,  »stimantes 
ilbroftibiesse  amieam  :  quoroodo  aeslimavit  populas 
amiciim,  et  pelivit  regem  inimicum.  Exlorsit  enini 
popuitts  a  Ooinino  Iiabere  regom,  ct  dalosest  SaikU 
lanqujni  Uaii  easeni  illi  In  manus  siias ,  qui  manibns 
et  verbis  ;|ccersierimt  mortem,  et  figurata  est  in  ipso 
S  uleipsamors.  Meopsalmus  ille  septimusdectmossic 
babet  litalam  :  I»  die  qua  liberani  eum  Domimii  de 
manu  omnium  immkorum  eju»,  ei  de  mam  Saui*  DixU 
primpt  omnes  ioimicos  ejus;  et  poslea,  dematm 
Saul :  quia  nevissima  iniinica  destruetur  mors  (I  Cor^ 
XV,  26).  Quidest,  Etd^manu  Stt&l?  Quoniam  eie- 
mii  Dos  ab  inrcris  et  4e  nuino  mortis  Uberavit  nos^ 

3.  Cum  ergo  Saul  persoquereiur  virum  sanctam 
Da\id,  conrngit  David  nbi  tuium  puUvil:  transiens 
per  sacerdolein  quemdam  Aclumelech ,  acoepit  ab  eo 
panes.  Ubi  figuravlt  etiam  personani,  non  lantum  re- 
gis,  sed  ei  sacerdotis :  quia  manducavit  panes  pro- 
posiiaonls,  (fuotf  sicul  dicil  Dominas  inEvangelio, 
iion  Ucebai  manducare  niti  so/ts  eaeerdoHbut  {Matiha 
xu,  4).  Postea  coepil  eam  quaerere  Sa&l,  et  iralua  est 
Buis  quod  iiemo  eiim  sibi  vellet  prodere.  Hoc  modo. 
lectum  esi  in  libro  R^noniin.  Brat  autem  ibi  Doech 
quidam ,  quando  veneral  ille  ad  Achimelech  sacerdo- 
lem ,  priocepa  pasiorum  Saiil ,  ldum»us.  Qui  curo 
adcssel  quando  &ml  irascefaatur  suis,  quod  iialkis  illi 
veliel  prodere  David,  prodidil  ubi  eiim  vidisset.  Misil 
eonliiuio  Saiil,  exhibuii  sacerdotero  el  omnes  c^jus ,  ct 
jussii  occidi.  Nemo  ausns  est  houiinura  regis  Saiil , 
Dcc  jubonlerege,  mittere  inaiium  in  sacerdoies  Do- 
mUii :  sed  ilie  qui  prodiderat,  sicul  Judas,  qui  a 
piopoeilo  soo  noo  recessit ,  et  iisqne  in  fiaem  persa- 
Teravii  de  illa  radice  (rneius  ferre,  (quales,  olsiquales 
feri  arbor mala?)  oeeidil  Doech  iate  maDu  sua,  ju- 
beaie  rege,  sacerdoiem  ei  omnes  ejus :  deinde  da- 
bellata  est  civilas  eliam  sacerdoluro  (i  Asy*  ^^>  ^ 
nu).  Invenimns  ergo  Doech  istum  inimicnm  regi 
David  ei  sacerdoti  Achimeleeh.  Unos  homo  est  Doech, 
s«d  genos  hominum  est  Doeeh  :  sicul  David  ct  cor- 
pus  Ipsum  regis  et  saeerdolis,  tanquam  unus  bomo  et 
doae  persooae,  sed  tamen  nnum  geoos  hominum. 
Pfotnde  in  isto  tempore,  el  in  islo  sieculo  videamus 
luBC  dao  genera,  ul  perliaeat  a4  uUlilatem  nostram , 
vei  quod  canlamus,  vci  quod  cuntari  audimus.  Modo 
videamus  DooelH  modo  vidcamiis  corpiis  rcgis  el  sa- 
ccrdolis,  modo  videamus  ot^rpus  hominuiu  adversus 
regem  et  saeerdoiein. 

i.  Primo  nomina  ipsa  altendite  qnam  roystica  sinl. 
Doech  interprclaiur  Molus  :  bliimseus  inierprelatur 
Terrenus.  Jam  videle  quale  gemis  bominum  signifieel 
Doech  isie  oiolus ;  non  crgo  perseveraus  in  sstcrnuro. 


rS.ALMUM  Ll.  6M 

scd  emigrandtH.  Terrenus  :  quid  cxspeetalis  de  ho- 
mine  terreno  aHqmis  rnictus?  Coaleitia  *  homo  erii 
in  aeteroam.  Esl  eigo  regoam  lerreuum « ul  breviier 
dicam  el  eito  insinttem ,  bcdie  in  isto.  sseulo,  ubi  esi 
ei  regnum  cceleste.  Peregrinos  babet  cives  suos 
olrumque  regnum,  regnnm  terrcnum  el  regniim  eoe- 
leale,  regnum  eradicanduni  el  regnum  in  aeterniim 
plantandtun.  Modo  in  hoc  sasculoctves  oiriuaque  re- 
gm  permixli  sunt :  corpus  regiii  lerrcni ,  et  corpus 
regni  ccBiestis  commixtuin  esl.  Regnum  ccsleste  go- 
mit  intcr  cives  regiii  lerreni ,  et  aliquando  (nam  et 
boc  tacendum  oon  esi)  qoodammodo  regnum  terr^ 
oum  angarial  cives  regui  ccelorum ,  el  r^num  cce- 
ieste  aiig:)ri2it  cives  regui  lerreni.  Uiromque  vobis  de 
Scriptura  Dei  demonstrabimus.  Daniel  et  ires  pucri 
bi  Babylonia  pr.%posili  sunt  negotiis  regis  (Dait.  ii, 
49) :  Joseph  in  i£gypto  secundus  a  rege  positiis  esl 
adminislrare  rerapubiicam  (Gem,,  xli,  40),  de  qua  ro« 
publica  eral  populua  iile  Dei  liberandus  :  in  ipsa 
republica  aogariam  quodammodo  faciebat  ioseplit 
Sicut  ilii  tpos  pa<Hri,  slcui  Daniel.  Manifestum  esl 
ergo  qnod  usorparat  sibi  ad  opera  sua ,  id  est  ad 
opera  regni  sui,  non  ad  facta  sua  mala,  regimm 
terrenum  cives  regni  ccelorum.  Quid  et  regmim  oae^ 
lerum ,  quomodo  usurpat  in  hoc  saeciilo  ad  tc^poa 
cives  regni  lerreniY  Nonne  de  his  Aposiolus  dicil, 
qiiod  non  caste  Evangeiiiim  annuntiabanl ,  scd  tcr« 
fena  desiderantes  rcgnum  ccalonim  prsdlcabant;  siia 
^uaerebant,  et  Ghristuro  annuiiliabant  ?  El  ot  noverl- 
|is  quod  et  ipsi  ad  opus  regnl  coeiorun),  tanquam 
meicenaril  aaaumptt  sunl,  Apostolus gaudcns  de  lUis 
d^cit :  Sunt  qui  per  invidiam  et  eotttentionem  Ckriitum 
anmudiant  non  caste,  existimantee  trtbulationetn  ee  m- 
^tare  tfinculie  meie,  Quid  emm  dum  onini  motlo  stva 
per  occaeionem  eive  per  veritatem  Ciiristueannuntieturt 
St  in  hoe  gaudeo^  ud  eigaudebo  [Phitipp.  i,  17«ilS). 
De  talibua  eliara  Cbristus  anuuntlal,  dtceas :  Piiari" 
etBi  ei  Seribae  super  cathedram  Uogsi  eederuut.  Qm  dk- 
aunty  faeiie ;  ttuee  aulem  fadunt^  facere  nollte :  dicunt 
emm,  et  non  faciunt  {MatUi.  xxiii,  2,  5).  Qiix  diciint, 
pertioeot  ad  David ;  quse  aulem  faciunt,  perlineni  ad 
Doecb.  Per  illos  me  audile ,  ilios  iniiiari  nolite.  Isla 
duo  genera  bomtnum  sunl  bodie  in  lcrra.  Dc  liis  duo* 
hus  generibus  homiiium  caiitai  psaluius  istc. 

5.  [vers,  1,  %]  Habct  auiem  Psalnii  liuilus  :  In 
finem  inleUectus  Daeid^  cum  venit  Doeeh  Idumasus^  et 
nnntiaeit  Saul :  Venit  David  m  domum  Aifimelech  * : 
cuiii  lcgamus  etim  vcoisi^e  iii  doinum  Achimelecb.  Et 
fbrlasse  quod  non  absiirdc  seniimus  propter  simili- 
tudtnem  nomims ,  et  uiiius  syllaiKfi  difierentiam ,  vel 
potius  uniiis  liiterx,  Tnriali  sunt  titali.  In  codicibus 
tameo  Psalmorum  cum  inspiceremus ,  magis  Abiiue- 
lech  qoam  Achimelccb  invenimus.  Et  quoniam  in  alio 
locohabes  evidenlissimum  psaltnum,  non  dissiinililu* 
dinem  nominis,sed  prorsns  diversum  nomen  insinuan- 
tem;  quandoquidem  David  antc  r^em  Acbis,  noii  ani^ 

*  sic  aliquol  Mss.  AlKdd.,  aliquos  fructus  codestes7  Ho- 
moy  elc.  .  ...  ^ 

•  rleriqiie  Mss.,  Psatmi  litiUiis,  nimttatmn  esse  smk  di 
jxmdy  quod  venoit  Laiid  in  doinwn  Abi^neiecL 


m  S.  AUGUSTfNI  EPISCOPi 

regem  Abimclech  imfnmavii  fMiem  suam,  ei  dimisit 

enm,  ct  abiit:  litulus  aulem  Psalmi  sic  scriptus  «st, 

Quando  mmuUml  vuUum  Bttum  eoram  Abimeiech{PtaL 

xxKni,  i) :  ipsa  magis  mnlatio  nominis  in  mysierium» 

facitintentos,  neUnquamres  histori»  persequaris,  et^ 

sacrata  *  veia  cor.iemnas.  Discussum  nomen  in  psnhno 

ilh>,  qaod  est  Al}imelech,  invcnitur  interpretalum , 

Patris  mei  regnum.  Quomodo  autem  patrls  sui  re-. 

gnum  dimisit  David ,  et  abiit,  nisi  quomodo  Chrisms 

regnum  Judxorum  dimisit»  et  ad  Gentes  tran<4vit^ 

Hinc  furtassis  etiam  prophetieus  spiritus  adscril)ens 

titnlum  psahno  huic,  voluit  ut  non  diceret  Achime* 

lcch,  sed  Abimelcch,  quia  quando  venit  David  a4 

patri»  sui  regnum,  tunc  cst  proditus;  hoc  est  quando 

Tenit  Doroinus  noster  Jesus  Christus  ad  regnum  Jik 

daeonim  institutum  a  Patre  suo,  de  quo  dicit,  Auf^ 

reiur  a  vobis  regnum  Dei,  et  dabiiur  gentl  fadenli  fr»* 

c9u9  ^us  et  jusliliam  ( Malth»  xxi ,  43),  tunc  est  pro-^ 

ditus  morli ,  quam  signiGcat  Safil.  Non  est  auten^ 

occisus  (a),  sicut  nec  Isaac,  cum  et  ipse  passionejn- 

Domlni  figtirarel;  nec  lamen  sine  sangbine  figura- 

transacta  est,  vcl  ibi  illius  arietis  {Gen.  xxii,  19),  vel 

bic  Achidlelech  sacerdotis.  Neqne  eiiim  oecidi  opor- 

tuit  eos,  quos  tunc  resurgere  non  oporlebat :  sed 

eorum  vitam  a  mortis  periculo,  verumiameneffiisa 

sanguine,  liberans  Jesns  resnrrectionem  potius  stgni^ 

licabat,  quae  lioc  modo  in  illis  figurabatur,  quia  vero- 

.  Domino  servabator.  Plura  hinc  diei  *  possent,  si  iU 
larum  rerum  gestarum  in  hoc  sermone  suscepissemus- 
tractanda  mysteria. 

6.  Nunc  jam  audiamus  ista  duo  genera  hominum » 
quandoquidem  de  litulo  isto,  etsi  operosius  et  for-> 
tasse  loquacius,  tamen  ut  Dominus  concessit,  exitam 
est.  Duo  genera  hominum  attendite  :  unum  labomn* 
tium ,  alterum  eorum  inier  quos  laboraiur ;  unum  de 
lerra ,  alierum  de  coelo  cogitanlium ;  unum  in  pro- 
funduin  cor  mittentium ,  alierum  cor  Angelis  conjun- 
geniiuro;  unum  speraniium  de  terrenis  quibus  pollet 
bic  mundus ,  alterum  praisumentium  de  ccelostibus 
quae  promisit  non  mendax  Deus  '•  Sed  mixla  sunt 
ista  genera  hoininum.  Invenimus  modo  civem  Jeru* 
salem ,  civem  regni  coBiorum  administrare  aliqnid  in 
terra ;  ut  puta ,  purpuram  gerit  ^ ,  magislrattt&  esl , 
xdilis  est,  proconsul  est,  imperaior  est,  rempubii- 
camgerit  lerrenam  :  sed  cor  sursum  habet,  si  chri- 
stianus  cst ,  si  fidelis  est ,  si  pius  est ,  si  contemnena 

\  \n  quibus  est,  et  sperat  in  quo  nondum  est.  De  qno 


m 


genere  fuii  illa  sancla  mulier  Esther,  quae  cum  csset 

>  sic  Ef.  et  Mss.  At  T^v.,  secreta. 

*  Sic  melioris  notx  Mss.  At  Edd. ,  «  a  mortis  periculo  lio 
berari.  veruintamen  effiisi  sanguinis  liberatio  rpsurrectio- 
nem  polius  slgniflcabat ,  quae  hoc  modo  in  illis  figural^alur. 
Quia  vero  Domino  servabatur  resurrectio,  piura  iiic  dici,  t 
ctc. 

*  Hic  in  Edd.  post  non  mendax  J)eu$,  inserta  erant 
istbaec  verba  :  «Noo  esse  des|)erandum  de  hominibus  bo-  • 
m.s,  si  I  er  eosterreuum  aliquid  administretur :  necrursum 
continuo  gratulandum  homintbus  qui  coelestia  agere  di- 
gBOScantur  negoUa :  cum  plenimque  ilii  qui  negoUis  ssbcu- 
laribus  imijlicati  sunt,  cor  semper  sursum  habeant,  et  isU 
qui  c<Klestia  semper  praedicant,  cor  trahant  ui  terra. »  Ab- 
sunt  ea  prorsus  a  nostris  Mss. 

*  Omncs  Mss.,  ptrmras  gertt. 
(a)  inleUig.t  Domd. 


uxor  regis,  ventum  est  ad  pcriciilum  deprecattdi  pr» 
civibos  suis;  et  cum  oraret  coraiu  Deo,  ubi  mentiri 
non  posset,  in  oralione  swhdizii,  it»  sibi  fuitse  illa 
omamenra.regaiia  sicut  pannum/nienstruai»  (Esth. 
XIV,  46).  Noq  ergo  desperemus  dc  civibus  regni  coe- 
lorum ,  quando  eos  videmiis  aliqoa  gerere  Babyloni» 
negotia,  aliquid  terrenum  in  repnUica  terrena :  nee 
rursiis  continuo  gratulemur  onnnibus  bominibos  quos 
videmusagerenegotia  coelesiia;  quia  etOIitpestilenti^f 
sedent  aliquando  iiv  caUtedra  mys\,  dequibasdicitur, 
Qua;  dicunt  faciU;  qwB  autem  faciuni,  facere  nolke: 
dleunt  enim ,  et  non  fadunt.  llii  in  terrenis  rebiis  le- 
vant  oormcoelum,  isU  in  cceiestibus  veH>is  trahunt 
«or  in  terra.  Yenietaulem  tempus  ventilabri,  qiiando 
utFomque  diligentissime  discematur,  ne  grannm  ali- 
quod  iraoseat  in  acervom  pale»  comburendum,  ne 
nna  stipnla  transeat  ad  massam  in  horreo  reconden- 
dam  {Matlh.  iii ,  42).  Quamdiu  ergo  nunc  permixlum 
est,  audiamus  hinc  vocem  nostram,  idest civlum  re- 
gni  coelorum  (lioc  enim  affecUre  debemos ,  tolerare  • 
bic  maios,  qimm  tolerari  aboBis);  et  conjungamus 
nos  huic  voci,  ct  auro,  et  lingna,  et  cordc,  et  opcre. 
Quod  si  fecerimus,  nos  hic  loquimur  in  his  qux  ao-r 
dimus.  Dieatur  ergo  primo  de  corpore  malo  regni 
terreni. 

7.  [vers.  5.]  Quid gioriaturin  malilia  qui potens  estf 
Attendile ,  fratres  mei ,  gloriam  maligniiaiis,  gloriam 
fcominum  malorum.  Qo»  cst  gloria?  Quid  gtoriatur  in 
maiitiaqui  potensest?  \de&i,  qni  in  malitia  potens 
est,  quid  glorialur?  Opus  est  poteniem  esse,  sed  in 
bonitate,  non  in  malitia.  Aliqnid  magnum  esl  gloriari 
in  malitia?  ifidificare  domum  pauconim  esi,  de- 
struere  quivis  ignarus  poteat.  Seminare  fruraenta, 
excolere  segetem,  exspectare  donec  matorescat,  et 
in  ejus  fructu  in  qoo  laboravit  gaudere ,  paucorum 
cst  :  una  scinUlla  omnem  segetem  incendere  quivis 
potesl.  Soscipere  infanlem,  natum  notrire,  educare , 
ad  juvenilem  ffiialem  perduoere,  inagnum  officiom 
est :  occidere  illum  nuo  puncto  temporis  qoivis  po- 
test.  Ergo  ea  quae  ad  destmclionem  fiuni ,  facHlime 
fiiint.  Qiii  glorialur,  in  Domino  glorietur  (I  Cor.  i,  31 ) : 
qui  gloriaiur,  in  bonitate  glorietur.  Gloriaris,  quia 
potens  es  in  malo.  Qiiid  raeturas  es ,  o  potcns ,  quhl 
factoros  es ,  multom  te  iactans?  Ocdsuras  es  liemi- 
nem  :  hoc  etscorpius,  hoc  et  una  l^ris,  hoc  et 
fuBgtis  malos.  Hucne  redacla  est  omnis  potentia  tua, 
ut  inalo  fnngo  coaequetur?  Hoc  ergo  faoiunt  boni  ci- 
ves  Jemsalcm ,  qiii  non  in  mahUa  ,  sed  in  boniiale 
gloriantur :  primo  ut  non  in  se,  sed  in  Domino  glo- 
rientur;  deinde  ut  ea  qose  ad  abdifleaUonem  faciunt, 
studiose  faclant,  et  talla  fociant  quae  valeant  ad  pcr- 
manendum;  quae  aulem  faciunt  ad  deslructioneniy 
faeiant  propter  discipHnam  j^roOcien^um ,  non  pro^ 
pler  oppressionem  innoeentlum.  Hoic  ergo  polemi» 
comparatum  corpus  illud  terrennm ,  quare  non  au* 
diat  ex  his  verbis ,  Quid  gloriatur  m  malHia  qui  po- 
lensest? 

8.  [vers.  i.]  In  imqmtate  Ma  dieinjustiiiam  co§ilavil 
Ungna  lua.  In  iniquUate  tota  die,  id  est  tolo  temiHm, 


115  ENARnATfO  IN 

sine  basitiMline^  sine  iMerTallo ,  sine  panflatione.  Et 
qoando  non  lad»,  cogilas;  ut  (puitido  aliquid  mnlt 
abcsl  a  mauibus,  a  eorde  non  alisii :  aul  facis  oialum, 
aul  dum  non  poies  facere,  dicis  roalum,  koc  est,  ma- 
ledicis  :  aot  qiiando  nec  hoc  potes,  \is  et  cogitas  ma- 
lum.  Tota  die  ergo,  id  est  sine  intermisstone.  Exs|»e« 
ctamus  huic  homini  posnam.  Panra  slbi  poena  est  ? 
Hinaris  ei :  lu  cum  ci  minaris ,  q«o  enm  vis  miuere 
in  malum?  Dimilie  illum  in  se.  Ut  muliom  saevias^ 
sobjectums  ■  es  bestiis  :  in  seipsnm  pejor  est  bestits. 
Ecstia  enim  lacerare  corpus  ejus  poiesl  :  ipse  cor 
suum  sanum  relinquere  non  potest.  Interius  in  se  ip- 
se  ssevil,  et  tu  exlerius  phigas  tnquiris?  Imo  om  Deum 
pro  illo,  Ql  liberelur  a  se.  Verumiamen  In  hoc  psalmo, 
Iralres  mei,  non  oratio  cst  pro  malis,  aut  contra  ma* 
los,  sed  prophetia  quid  sit  eventnrom  maiis.  Non  ita^ 
qne  putetis  ex  malevolenlia  Psalmom  aliquid  dicere  r 
dicilur  enim  in  splrftu  propbctise. 

9.  Quid  ergo  seqnilur  ?  Toia  polenlia  toa ,  el  tota 
Qogitatio  iniquiiatis  tota  die»  et  mediiaiio  maligniialis 
in  lingua  tua  sine  intermisslone,  quid  egit?  quid  fecii? 
Sicut  novoiula  acuia  fedai  dotum.  Ecce  qtiid  faeiunl 
sanctis  mali ;  capillos  radunt.  Quid  est  quod  dlxi  ?  Si 
sint  taies  cives  Jerusalem  qui  audiant  vocem  Domini 
sqI  ,  regis  sui  dicentis ,  NolUe  tbnere  eot  qui  corpuB 
peckkmt^  ammam  aulem  non  pot$unt  occidere  {Matth.  t^ 
fS);  qni  audiant  vocem,  qu»  modo  ex  Evnngelio  re- 
citau  est ,  Quid  prodest  homini  a  lolum  muffdum  /u-  « 
eretur,  se  autem  ipsum  detrimentum  facial  (Id.  xvi,  46) , 
couteinnnnt  omnia  prsesenlia  bona ,  iuduper  et  ipsam 
Tiiam.  £t  quid  faclora  est  novacula  Doech  homini 
medlianti  in  bao  teria  regnum  ccelorom ,  et  futuro  in 
regno  cmloram,  habenti  secuin  Deum,  et  permansuro 
cnm  Deo?  quid  est  lactora  ilki  novacula  ?  Gapillos  ra« 
Bnra,  calvum  factura  est.  El  hoc  ad  Chrtstum  perlinet, 
qui  in  loco  Galvaii»  crucifixus  est.  Fncit  et  fllium 
Core  i  qnod  interprelntur  Galvitium.  Nam  isii  capilli 
Boperfintt  rerum  temporalium  sigmflcanl.  Qui  quidem 
oapllU  non  soperflue  facti  sont  a  Deo  in  corpore  ho- 
iviioom,  sed  ad  aliquod  oriiamentum  :  tamen  quia  sino 
fionsn  praeeidunlnr,  illi  qui  bserenl  cordc  in  Domino, 
sic  faabent  ista  terrena  tanquam  capillos,  Sed  aliquan-. 
do  et  aliqnid  boni  de  capiilis  operandnni  est,  qnando 
frangis  panem  esurienti,  egenum  slne  lecto  inducis  in 
domuin  toam,  si  videris  nodnm,  vestis  (/mi.  lvih,  7) : 
posireino  etiam  ipsl  martyres  imiiantcs  Dominum , 
sangttinem  pro  Ecclesia  fnndentes ,  aitdienies  voeci» 
illam  9  Sicut  Ghristus  animam  suam  pro  nobis  posuit , 
sic  etnos  dehemus  pro  fratribus  animas  ponere  (I  Joan. 
111 ,  16) »  quodammodo-de  capillis  suis  bcnc  nohis  fc- 
eerunt « id  est  de  bis  rebus  quas  potesl  amputare  vd 
radere  iiia  novacula.  Quia  ergo  et  de  ipsis  capillis  boni 
alifiaid  Oeri  potest  signiflciavit  et  illa  mulier  peccatrix, 
qnae  eiim  fleviaset  super  podes  Domtni ,  capiliis  siiio 
lcrsit,  quoo  iacrymis  rigavit  (Lii<%  vu,  3^).  Qoid  si- 
gnlfienns?  Quia  cum  misertus  fueris  alicujus»  debes  et 

«  optes  nota  ^bgs.,  subrectunts  es  hestUs  :  ^c  inwal. 
20,  aerm.  tk,  n.  13,  obaervabanius  in  |  icrtsque  Odd.  baberi 
atios  bestUs  smbrezemmlL. 


PSAimM  U.  M6 

subvenire ,  si  potos.  Gum  enim  misererls ,  lanqnam 
lacrymas  fundis  :  cum  subvenls ,  eapHlis  tergis.  Ei  si 
hoc  cnicumqne,  quanlo  inagis  pedibus  Domini  ?  Qui 
snnt  pedes  Domini  ?  Evangelistae  sancti ,  de  quibus 
dicium  est ,  Quam  speciosi  stmt.  pedes  eorum  qui  an- 
nuntiant  pacem,  qui  annuntittnt  bona  {Isai.  lii,7,  et  Rom. 
X,  15) !  Ergo  acuat  sicut  novacutam  linguam  suam  Do* 
ech;  acuat  dolum  quantum  poiest :  ablatunis  esi  super* 
flua  lemporalia ;  numquid  necessarla  sempilerna  ? 

10.  [vers.  5.]  Dilexisti  malitiam  super  benignilatem. 
Ante  le  crat  benlgniias ,  ipsam  diligeres.  Non  enim 
aliquid  eras  erogaturus,  aut  quod  diligeres  de  longin- 
qua  navigationc  allaturus  eras.  Benigniias  anic  te , 
inlqnitas  anle  te  :  compara,  et  elige.  Sed  fortc  habcs 
oculum  quo  videas  malignitatem  ,  et  non  habcs  ocu- 
him  quo  vldeas  benignitatem.  Vsc  iniquo  cordi  1  Quod 
pejus  est ,  avertil  se  ne  videat  quod  videre  polesl. 
Quid  enim  de  talibus  alio  loco  dicium  esi?  Noluii  in-- 
teHfgere  ut  bene  ageret.  Non  enim  dictum  esl,  non  po- 
tuit ;  sed  noluit,  inquil,  intetligere  ut  bene  agerel ,  clau- 
sit  oculos  a  Ihce  praesenii.  El  quid  scqnitur  ?  Iniqui^ 
tatem  meditalus  est  in  cubili  suo  (Psal.  xxxv,  4,  5),  hoc 
est  in  inleriore  secreio  cordis  sui.  Tale  quid  objicilur 
bulc  Doech  Idumaio,  maligno  corport,  mortui  lerreno, 
non  permanenti,  non  coelesli.  DHexisti  maliliam  super 
benignitatem.  Nam  vis  nosse  quam  videat  malus  utrum- 
que ,  et  illud  potius  eligat ,  hinc  se  averiaL?  Quare 
clamat  quando  inique  aliquid  patitur?  Quare  lunc 
exaggerat  quanium  poiest  iniquitatem ,  ei  laudat  be* 
nlgnitatem,  reprehcndens  eum  qui  in  illo  operatus  cst 
maKgnilatem  super  Jienrgnilatcm  ?  SIl  ergo  reguia 
sibi  ad  vivcndum  :  dc  seipso  judicabitiir.  Porro  si  fa- 
clat  quod  scriptuin  cst ,  Diliges  proximum  tuum  fa»i- 
quam  teipsum  ( MatUi.  xxu  ,  39 ) ;  et ,  Qwe  vultis  ut 
fhciant  vobis  homines  bona  ,  ha^c  et  vos  facite  iUis  (Id. 
VII,  12) ;  apud  se  habet  unde  noverit,  quia  quod  in  se 
non  vult  fleri ,  non  debet  faccre  alteri  (Tob.  iv ,  IG). 
Diteaisti  malitiam  super  benignitatem.  Inique ,  inordi- 
nate ,  perverse  vis  levare  aquam  super  oleum ;  dc- 
mergetur  aqua,  oleum  supereminebii.  Ponere  vis  sub 
lenebris  lucem;  fugabuhtur  tcncbn»,  lux  manebil. 
Super  coelum  tcrram  vis  collocarc ;  pondcre  suo  cadct 
terra  in  locum  suum.  Tu  ergo  mcrgeris  diligendo 
maTiram  supcr  benignllatem.  Nam  nunquam  bcui- 
giiitalcm  maliiia  superabit.  Dilexisli  malitiam  super 
benignitatem  :  iniguitatem  magis  quam  toqui  cequitatem. 
Anie  te  est  aaquitas,  antc  le  est  iniquitas  :  unam  lin- 
guam  h:»bes  ,  quo  vis  eam  vcnis ;  quare  ergo  potius 
ad  iniquilalem  ,  el  non  ad  sequilalem?  Cibos  amari- 
ludinis  non  das  veniri  luo ,  el  cibos  iniquitalis  das 
lingusc  IU£  malignx?  Sicut  eligis  quo  vcscaris,  sic 
elige  quod  loquaris.  Prjeponis  ergo  iniquilatem  aqui- 
taii ,  et  pneponis  maliliam  beniguiiati :  tu  quidem 
prseponis ,  sed  supra  esse  quiJ  polesl  nisi  benignilas 
et  asquiias  ?  Scd  tu  imponendo  te  quodammodo  supcr 
ca  quac  necc^c  esi  ui  deorsum  eani ,  non  illa  facics 
esso  supra  bona,  sed  tu  cum  eis  mcrgeris  in  mala. 

11.  [vcrs.  6.]  Propter  hoc  sequilur  in  Psalmo,  DHexi- 
stl  oinnia  verba  iubmersionis,  Eripe  crgo  le»  si  poieSy  a 


m 


S-  AUGUSTWI  EPflSCWI 


^8 


submeraione.  Nauftngittia  Dugf» ,  et  pluttbum  ainplc- 
ctcris !  Si  non  vis  mergi,  tabulam  apprebende,  Ugoo. 
poriare^crux  te  perducaL  Nunc  vero  qiiia  Doech.,e3.. 
IduiasBus,  motus  et  terrejius,  quid.ruQis^  lHlesi$li  om-> 
uia  verba  iubmersionis^  linguam  «fctioMm.  H«c  praMes* 
£(l,  vcrba  submcrsionis  secuta  suntlimguamdolosam'. 
Quid  est  lingua  dolos;t  ?  Minisii^  fallaciai  est  Ungua 
dolosa,  aliud  in  corde  gestanlium,  aliud  ore  prom^ 
tiuin.  Sed  in  bis  subvcrsio,  in  bis  submersio. 

i2.  {vert,  7.]  P.roplerea  Oeus.  deslruet  U  t^  finem  : 
etsi  nunc  videris  virere  tanqunm  fenum  in  agro  ante 
a^.stum  solis.  Qniuisenim  caro  feaum^etclaritas  homi- 
iiis  ut  flos  feni :  fenum  aruit,  et  flos.decidit ;  verbum  au- 
tcm  Domini  manet  in  aet^rnum  (Isai.  xi*,  6,  8).  Ecce 
quo  le  ton^,nd  quod  manelin  xternnm.  Nam  ad  fcnum 
et  ad  flocem  fcni  si  tc  tcnueris,quoiiiam  fenum  arescct,^ 
et  flos  decidct,  dejHruet  te  Deus  in  pnem :  etsi  non  modo^ 
certc  in  Onem  destruci»  qunndo  illud  vcntilabrum  ve-*., 
ucrit,  ct  acervus  paleae  a  maasa  separaius  fueril.  NonQiQ 
mnss:)  in  Iiorren,  el  palea  in  ignem  (Matih.  ni ,  et  xui , 
^O)?  Nonne  totus  isie  Doech  ad  sinistrankstabit»  quaoK, 
do  dicturus  est  Dominus,  Jle  in  ignem  wtemum  qui 
paratus  esl  diaboloet  angelis  ejus  (Id,x%yyA\)}Destruet 
ci^o  le  Deus  in  finem  :  evellet  /e,  et  emigrabit  te  de 
tabernaculo  luo.  Modo  crgo  Doecli  i>tc  Idumxus  est. 
w  labcrnaculo  :  sed  servus  non  manet  ia  domo  iiii 
xlcrnum  (Joan.  vui,  5S).  Operatur  et  istc  aliquid 
boni ,  cisi  non  factis  suis ,  saltem  verbis  Dei ,  ul  in 
Ecclesia  qunndo  sua  quaerit  ( PAi/ipp.  u^2I),  saltera 
qnx  Chrisli  sunt  dicat.  Sed  emi^abit  le  de  taberna^, 
culo  tuo.  Amen  dico  vobis  f  perceperunt  mercedem 
suam  (Mafth,  vi,  2).  Et  radicenUuMn  de  terra  viven- 
tium,  Erjjo  \n  lcrra  vivcntium  nos  dcbemus  liabere 
radiccro.  Rndix  noslra  ibi  sit.  In  occullo  est  radix  : 
Inictns  vidcri  possunt,  radix  videri  Qpn  potcst.  Radix. 
noslra  cliarilns  noslra ,  fructiis  noslri  opera  nostra  : 
opus  esi  ut  opcra  iiin  de  cbariiale  proccdant,  lunc  est, 
rndix  lua  in  terra  viventium.  Iiide  eradicabiUjr  iste 
Docch,  ncc  omnino  poieril  ibi  permanere,  quia  nec 
altius  ibi  fixit  radicem  :  sed  quomodo  illa  seimina  ia 
petra ,  cisi  mdicem  ejiciant,  tamcn  quia  humorem 
non  bal>onl,si)le  orio  coniinuo  arescunl(/</.xiii,5), 
At  vcro  illi  qui  aliius  figunt  radicem,  quid  audiuut  ab, 
Apostolo?  Flccto  genua  mea  pro  vobis  ad  Patrem  Do^^ 
mini  nostri  Jesu  Christi,  ut  silh  in  eharitate  radicati  el 
fundati.  El  quia  ibi  jam  radix,  Ut  possitis,  inquil, 
comprehendcre  ques  sitaltitudo,  latitudo,  lonyitudo  et 
profundum;  scire  eliam  supereminentem  scieniiam  cha- 
rilatis  Christi,  ut  impleamini  in  omnem  plenitudinem 
Dji(Ephes,  iii,  U,  46-19).  Talibus  fruciibus  digna 
osl  lantn  radix,  lani  simplex,  lam  gcrmiiinns,  in  gcr- 
niiiia  t:mi  alic  fundnla  «.  At  vero  bujus  radix  eradica- 
lur dc  leria  vivcntiiim. 

13.  [ivr«.  8.]  Et  videbuntjusli,  et  timebunt,  et  super 
eum  ridebunt,  QudLwlo  limcbunl?  quando  ridcbunt? 

>  Kr.  ci  plcHque  Mss.:  ExpressU  verba  submer^onis,  lin- 
gnani  doiosam,  ^ 

"  sicali(i!iod  Mss.  Alii  quidam  :  tam  stmplex,  tatn  qer- 
mmw,  tfun  altc  fmdata.  ai  Ijdv.,  !am  simplex ,  tam  aenni- 
nans  w  gernme^  tam  uUa  ct  ftmiUAa  ci  vrifmuia, 


Intellipiiiii^.  erge  et  disccmamus  duo  isfa  lempora 
saiisttiiliter  tiraeiMliel ridendi. Qiuimdiu enim  sumiis 
in  hoc  sa^lg,  qondum  esi  ridendum,  ne  postea  plo« 
i^U6.  Legimns  quid  senreior  in  Onem  huic  Doech ; 
legknus,  ei  quia  inlelligimos  ei  crediimis,  videmus  , 
sed  limemiis.  Hoc  ergo  dietyj^cst,  Videbunt  juati  ^ 
et  timieb^nt,  Quamdio  vidqm»  quid  eventurain  sit  in 
fiiiein  malts,  qiiare  liijiemus  ?  Quia  dixit  Aposlolus  , 
/a  timore  et  tremore  vestram  ipsor^m,  opfiramini  salu* 
lem  (PhiUpp,  ii,  12):  qu^A  dietum  esUn  gsalmo,  Ser^ 
vite  Domino  in  timore,  ei^  esffultate  ei  ciuu  trenwre 
(Psal.  H,  II).  Qiinre,  cuin  limore  ?  ^2iiii/;ro;;ltfr  ^m*  se 
putat  stare^videat  ne  cadat  ( I  (Jar.  x^  12)^  Quare,  aim 
t«i>niore?  Qtii^  dicit  alibi  :  Fratres^  u  presoccupaiug 
fufirit  homo  ia  uHquo  delicto^ros.qui  spiriluales  estis, 
i]isirttite  hujusmodi  in  spiritulenitatis,  intendens  teipsum 
neei  tu  tenietis  (GaL  vi,  1).  Ergajostiqiiisuntmodo, 
qui  vivunt  ex  Hde,  »c  vidcnl  istum  Docch  qiiid  illi 
^venturum  sil,  uttamen  limean^  elsibi.:  quid  eiiini 
snnt  liodie,  sciunt ;  quid  cras  fuluri  .%tul,  nescioiit. 
Modoergo  videbunt  justi,  eiiim^nl,  Qiiaiidu  autem 
ridvbuiit?  Quando  transierii  iniquilaa,  quandotrans- 
volnvcrit,  sicut  jam  cx  magna  parle  iransvoiavtt 
leiiipiis  incertuon  quando  fugnlae  fuerinl  leiicbr» 
hujus  sxeuli»  in  quibu&  modo  nou  amhiilaroas  nisi 
:id  luccrnam  Scripturarum,  et  idea  tiuienw  tanqtiam 
in  nocle*  Ambulamus  eoim  ad  prophotram ,  de  qiia 
dicil  aposloIu&  Pelru#  :  %^iitti«  ceriiorem  propluti^ 
ticum  sermonem^  cui  bene  faciiis.iniendenies,  mcui  /n. 
cemmjuceniiin  obschro loco^  donee dies lucescai,  ei  lu- 
cifer  oriaiur  m  cardibue  veuris  (JI  Petr,  i,  19);Quam« 
diu  ergo  ad  lucemam  am)>ulamus«  neccsso  csi  ut  cum 
limore  vivamus.  €um  autero  .veneril  diea.nosi^,  i<| 
est  nianifeslaUu  Ghristi^dequa  idem  dicit  Aposlolos, 
Cum  Gfiristus  apparuerit  vila  vestra^  tune  et  wm  appa- 
rebilii  eum  ip$o  m  gioria  {Qoioss.  iii,  4) ;  lonc  jusU 
ridebont  istom  Doech.  Non  esl^nim  jam  subveMendi 
locus ;  nonquomodo  nune,  qoaodo  vides  homineni  in- 
juste  viventero,  yis  euro  iUo  laborare  ul  corrigas;  quia 
qui  iiijoslos  esl,  eeaversua.  potetiijuslus  esse,  quo- 
inodo  ei  jostos  aversos  poiesl.  Iitjoalos  esse.  Itaquo 
nec  de  te  prusumas,  nec  de  illo  desperes;  elda  ope- 
cam  qiiantum  potes,  si  benigoos  es,  si  non  dUigi&roa-i 
liiiam  siiper  benigniiatem,  ol  arobolanlem  homineui 
in  via  mala  et erraittem  eorrigas  ad  viam  bonaro. Tunc 
vcro  onm  venerit  jodicii  teropos,  correctloiiis  locos 
non  erit,  sed  lanium  damnationis  :  el  erit  ihi  pcenl- 
tcniia,  sed  uifruciuosa,  qoia  sera.  Visut  sil  fniiuosa  9 
NoM  811  scra  :  hodie  te  corrige.  Reus  es,  ille  judei 
esi :  corrige  reaiQm,  et  gaodcbts  ad  judicem.  Hodie 
eiiitn  horutnr  te,  ne  judioet  te;  el  qoi  jiidex  Ium 
fouirus  est,  ipseeslhodioadvocauis  luus.  Tunc  CFgo^ 
fratres,  resiat  ridendl  lempus.  Nam  Ipsam  irrisioHenr 
iniqiiorom  qux  futura  est  justis,  slgniftcavit  liber  iHe 
SapienUae.  hi  suis  eiiim»  m  quorom  animas  traiisfort 
80  sapienUa  »,  factnra  cst  qood  dixtt :  Inerepakam,  a 
non  exaudiebaHs ;  loquebar,  ei  meis  sermonibus  non  in- 

»  Am.:  uisuper  enim  iniquorum  (mimos  rum  trmtsftri  se 
sapienltn.  Fr.  et  lx)v.:  in  atormn  enim  mnicorum  eminHiM 
cutn  inmfert  fe>  elc.  ^os.Mss.  itbrosseouti : 


V.0  ENARRATIO  IN 

endebaih;  et  ego  vHttm  perditioni  ivperridebo  (Prov. 
I,  ^M),  lloc  fiei  titnc  a  jiisiis  iii  istum  Docch.Modo 
aiiteiii  videamos  ct  limcamDS,  ne  lioc  simiis  qnod  \n 
emu  dicimos :  et  si  lioc  cramus,  hoc  esse  desinnmus, 
m  mtido  liinentes.  pnsten  rideaniiis. 

U.  [vm.  9.]  Qiiid  aiitcm  tiinc  dicent  qni  ridebunt  ? 
£f  mper  eum  ridebunl ,  et  dicent :  Ecce  homo  qni  non 
potHit  Deum  odjutorein  tifttm.  Videtecorpus  tcrrcnum. 
Uuantoni  habebis,  lanius  eris.  Prevefrbium  avaronim, 
rapacium,  innoccutcs  opprimciiftnm,  rcs  aticnas  ii^- 
vadentiimi»  coninicndafa  neganiium.  Qnale  lioc  prnver- 
Uium?Quaiiium  habdns^lairtus  cris ;  Idesft,  qiiaiitiiin 
habueris  pccumoe ,  qiiaiiCum  acquibicris ,  laian  pfus 
pcMeris.  Eeee  homo  qni  uon  pusuit  Dcnm  adjntorm 
MHum^  sed  $pera»il  i»  muilitudine  rfitrt/mrnm  suarHm. 
fim  dicai  panper  forte  iimiIus  :  Ego  non  sum  dc  hoc 
corpore.  Aodivh  eniin  Propbcifliin  dtCenietn ,  Spi- 
rutit  ijt  nudlitmdiue  diviikirum  wuarum  :  continuo 
si  piinpcr  est ,  attendit  pannos  suos,  respcxit  jiixta 
sc  furte  divitem  in  popnk>  Dei  omatius  vestitun>, 
et  ait  in  corde  suo  ^  De  isto  -dicti ,  mimqnid  de 
me?  Noii  inde  te  excipere,  noli  tfepararo^  nisi  vidcrfs 
et  timiieris,  nt  poslen  rideas.  Nam  ifnid  libi  prodest , 
sieges  facultate  el  ardes  cnpidilalc?  Qiiando  Domimis 
aoster  Jesos  Christns  abeiAiti  a  ^illitKviti  contris-taio 
dixersty  Vade,  veude  omMa  tfute  haibes,  ei  da  fmipt» 
ritos,  et  htlhebis  thetaumm  in  cmlo :  et  veni^  sHfuere  m^, 
ec  magnaro  desperattonem  divitibus  praenniitiarat,  ul 
dicerct  Eacilius  posse  camelum  iransire  per  foramen 
sctts,  ifitam  divitem  intrare  in  regnum  coelornm  ; 
DOnne  continoo  discipnli  coiitristati  suiit,  dicentes 
spud  seipsos  ;  Qmenam  poterit  safvtiri  {Matth.  xix,  S), 
^,  35)  ?  Ecgo  qoando  dicchant,  Qiifsmim  poterit  sai- 
•on/diviies  paiicfw  attettdebaiit;  latebat  cos  tanta 
panperum  moliiiodo?  Non  sibi  poterant  dircrc  :  Si 
difftcUe  cst,  imo  iropossibile  nt  intrent  divitcs  in  re« 
gnum  coelorum ,  sicnt  impossibile  cst  ut  intret  ca- 
nelus  per  foramen  acus,  onines  panperes  iirtreiit  m 
regnum  ccelorum,  divites  soli  excliidantur?  Quot 
suni  enlm  divites?  Al  vero  paoperum  millia  innu^ 
mersbilia.Noncnim  tonicas  inspectnrl  snmus  in  regno 
coiloriun ;  sed  vestis  cuju8i{oe  fulgor  Justitise  dcputa- 
bitur  :  erunt  ergo  panpcres  n^qnales  Angelis  Dci ;  in- 
duii  slolis  immortalitaiis,  fulgcbont  slcut  sol  in  regno 
Patrissui  {td.  xiii,  43)  :  quid  nobis  cst  de  divitibus 
paiicis  sollicitos  esse  aui  laborare  ?  Nou  hoc  scnse- 
runt  Apostoli  :  sed  cum  Dominiis  boc  dixisset , 
Facitius  est  cametum  transire  per  foramen  acus^  quam 
Mtem  intrare  in  regnum  ccetorum  :  iili  apud  se  di- 
rcnles,  Quisnam  polerit  salvari  ?  quid  atteiidernnl  ?  Non 
&cullates,  sed  cupidiiates.  VidcrutJt  cniiii  ciiam  ipsos 
paiipercs,  eisi  non  habcnlcs  pccuuiam,  tumen  habcre 
avnriliam.  Elnt  noveriiis  non  pecuniam  in  divite,  scd 
avnrllinm  coiuicinnnri ,  adverlite  qnod  dico  :  rc<ipicjs 
illum  diviiem  stanlem  jnxta  te;  ct  forle  iii  illo  est 
pccunia  ct  non  cst  avarilia ,  in  le  non  e>l  pccunia  ct 
est  avnrilia.  Pauper  ulccrosiis  ,  acrumnosus,  linctus  a 
canibns,  non  liabcns  opotn,  non  hnbens  cscam,  non 
liabcns  forte  ipsam  vesicui,  ablstus  est  ab  Angclls  in 


P9ALMUM  Ll.  '  ^io 

sinnm  Abrah»  {Lac,  xvi,  22).  Eia  tu  paupct  g^ndos 
modo,  numquidnum  tlbi  et  nlcera  opianda  suni? 
Nonne  patrimoninm  tnum  sanflas  esi?  Non  esi  in  hoc 
Lazaro  mcritum  pauperiatis ,  scd  pielatis.  Nam  vides 
qui  sublatus  est,  non  vides  quo  sublatus  m.  Quts  est 
sublatus  ab  Angelis?  Pauperi  xrumnosusi  ulcerosus. 
Q|iio  sublatus  esi?  Insitiom  Abrahae.  Lcge  Scripturas, 
et  luvenies  diviiem  Abrabam  {Gen^  xii^,  2).  lli  nove- 
ris ,  quia  non  divitlae  culpantur  ^ :  h:ihcbat  Abraham 
mnltum  anrl,  argcnli,  pecortim,  fnmiliar;  divescrat  , 
ct  in  ejns  sinum  Lazarus  paopcr  sublaius  csi.  In  si- 
num  divitis  iiaupcr :  an  potiiis  amlio  Deo  divttcs » 
ambo  a  cnpiditaie  paupcres? 

15.  Qttid  ergo  in  hoc  Doech  cnlpat  Scriptura  ?  Non 
dixii,  Ecce  hoiiio  qoi  fult  dives ;  scd,  Ecce  homo  qui 
non  poeuit  Deum  adjuiorem  suum^  sed  spcravit  in  mut^ 
Htudine  dimtiarum^UfBrum.  N«n  quia  iiabnit  divitias  , 
ted  quia  in  ipsis  speravit,  <t  in  Den^ non  spcravii , 
ideo  dainnalur,  idco  puiiitur,  idco  inovctur  de  tabrr- 
H^tilo,  isfnquam  motus  ille  terrcniis,  sicut  pnlvis 
qoem  projicit  ventiis  a  Ibeie  icrnc  (Pw/.  i,  i) ;  idco 
cX8iii*paiur  radix  ejus  dc  lerra  vivcniinm.  Nnmqnld 
httic  sirailcs  sunt  divites,  de  quibos  Paulus  apostotus 
loquiior  :  Pra^eipe  divitibus  hHjus  mundi,  non  superbe 
tapere,  siciit  Docch;  neqiie  sperare  in  incerto  divitia^ 
¥«m ,  sicnt  ipse  speravit  in  mnUiludine  dif^tiaruni  sua* 
fum ;  sed  in  Deo  vivo,  noii  quomodo  istc  ^ut  non  posuit 
t>eum  adjutorem  nmm7  Denique  lllis  qoid  praccpit? 
Diwies  slnt  in  operibus  bonis  ;  fadte  tribuanl,  eommU'' 
nicent  ( I  Tim.  vi,  17,  «8).  Et  quid.  si  fiicile  tribuerint, 
:si  commiinicsverinrnon  halienti?  Inirabunt  pcr  fora- 
mcn  acus?  Inirabnnt  plnne :  nam  et  pro  illis  jam  ipso 
camelus  intrarilt  Ipse  enim  prior  intravit,  qiieni  sicut 
eamelum  nemosarcina  passionis  oncrarci,  nisi  sc  ipi^e 
in  terram  dcponcrct.  Qnia  et  ipse  Itoc  dixit,  Quod 
hominibns  impossibiie  est,  Beo  faciie  at  {Maith.  xix, 
*fO).  Damnetur  crgo  islc  Doech,  linicant  dc  iiio  nnMlo 
Jusii,  ridoant  supcr  eoni  postea  justi.  Mcrilo  cnini 
damnatiir,  qui  non  posuil  Deum  ndjulorem  suum,  sicnt 
to :  qui  fortc  habcs  pccntiiam ;  sed  dc  Deo  prncsumis, 
non  de  pectinia.  Et  speravit  in  nmtiiludine  divilumim 
snarum  :  siniilis  facliis  cst  iilis  qiii  cnm  diccrcnl , 
Beatus  }K>piilus  cul  h:cc  sunt ,  id  est  isla  lcrrena,  rc- 
tulit  continoo  iste  qni  insullat  huic  Doc(Ji,  J^eatus 
popuius  eujtts  est  Dominus  Deus  ipsius.  Nam  illa  iii 
quibus  discriint  l)eainm  popnlum ,  crtiimcrat  Psalintts. 
Locnti  snnt  euim  tanqoam  filii  alieni,  tanqttam  isic 
Doecii  idomneus,  id  cst  terrenus  :  Os  eorum  tocutum 
€st  vamtutem ;  dextera  eorum^  dextera  iniqmiatis.  Qno^ 
rum  fUii  ipsorum  rieut  novettm  constabiUtof  in  juventute 
saa  ;  fitia  eorum  eompnsitce,  et  omata  sicut  similitudo 
templi :  cetiaria  eorum  ptena,  eruetantia  ex  hoc  in  hoc  : 
oves  eorum  fecunda ,  muttiptiettntes  in  emtibus  suis ; 
boues  eorum  crassi :  non  est  ruina  seph^  nee  exitus,  ns" 
que  ctamor  in  ptateis  eorum  {Psot.  cxltii,  11 -IS). 
Quasi  magiMim  felicitatem  videnlnr  habcrc  p:ic:s  ter- 
renae.  Sed  iile  qni  tcrrcnns  cst ,  ctitm  tnotos  cst,  id 

*  Bdd  y^oifimlttr.  At  Kss.,  adpaniur. 


611  S.  AUCU$TLNI 

est  UD<iuam  pulvis  qaem  projicit  Tenlusa  facte  lerrx. 
Denique  quid  in  illis  re^treheDditur  ?  Non  quia  isu 
habuerinl;  nam  et  boui  habent  ista  :  scd  quid?  Hoc 
intendite ;  ne  passim  diviies  reprehendatis,  et  rursus 
ne  de  paupertate  et  de  egestnte  pra^sumatis.  Si  enim 
non  est  prxsumendum  de  divitiis,  quauto  magis 
nou  est  prassumendum  de  paupertaie,  sed  de  Deo 
vivo?  In  quo  ergo  isti  notantur?  Quia  bealumdixerunt 
i  populum  cui  hac  sunt,  Ideo  fllii  alieni ,  ideo  os  eorum 
'  locutum  Mi  vanitalem,  et  dejUera  eorum  dexlera  iniquP' 
tatis.  Tu  autem  quid  ?  Beatus  populus  cujus  esi  Do" 
minus  Deus  ipsius* 

i6.  [vers»  iO.  ]  Ergo  istodamnato  qui  speravU  in 
muliitudine  divitiarum  suarum ,  et  prtievaluit  in  vanitate 
sua  :  quid  enim  vanius  eo  qui  putat  plus  vaiere  num- 
mum  quam  Deum?  Ergo  isto  damnato  qui  dixit  bea^ 
tnm  popuium  ad  hmc  sunt :  tu  qui  dicis ,  Beatus  popu- 
lus  cujus  est  Dominus  Deus  ipms  ,  quid  de  te  sentis? 
quid  tibi  speras?  Ego  autemy  jam  modo  corpus  iiiud 
audi ;  Ego  autem  sicut  oUva  fructifera  in  domo  Dei.  Non 
UBus  liomo  loquiiuri  sed  oliva  illa  fruetifera^  uude  am- 
putati  sunt  superbi  rami,  et  inserlus  humilis  oleaster 
{Rom.  XI,  i7).  Sicut  oliva  fruclifera  in  domo  Dei,  spe- 
ravi  in  misericordia  Dei.  lile  quid?  In  muUiludine  di- 
vitiarum  suarum :  ideo  radix  ejus  eveiletur  de  terra  vi- 
veniium.  Ego  autem  quia  ticut  oliva  fructifera  in  domo 
Dd,  cujus  radix  nutritur,  non  eradicalur,  speravi  in 
misericordia  Dei,  Sed  forte  modo?  Nam  et  hinc  errant 
homines  aliquando.  Deum  quidem  colunt»  et  noii  sunt 
iam  similcs  isii  Doech  :  sed  quamvis  de  Deo  praesu- 
Diant,  ad  temporalia  tamen ;  ut  dicant  sibiy  Golo  Deum 
meum,  qui  me  facturus  est  divitem  in  terra,  qui  uiibi 
fiiios  daturus  est ,  qui  mihi  uxorem  daturus  est.  Talia 
quidcm  non  dat  nisi  Deus»  sed  non  vult  se  propler  talia 
diligi  Deus.  Ideo  enim  s»pe  ista  dat  et  malis,  ul 
aliud  ab  ilio  discaut  quaerere  boni.  Quomodo  ergo  ta 
dicis,  Speravi  in  misericordia  Deif  Forte  ad  tempo* 
ralia  adipiscenda?  Imo  in  memum^  el  in  seeculum 
sweuli.  Quod  dixit  f^i  wiernum ,  repeiere  voluit  adji- 
ciendo  in  smculum  seecuU^  ut  confirroaret  ibi  repeten- 
do,  quam  fuudaius  esset  iu  diiectione  regni  C4Elorum» 
et  iu  spe  xternx  fcltcitaiis. 

i7.  [vers,  ii.]  Conptebor  tibi  tit  sacuium  quoniamfe- 
cisii,  Quid  fecisti?  Doech  damnasti,  David  coronasti. 
Confitebor  tibi  in  stBcuium  quoniam  fecisU.Ma^n^  coo- 
fcssio,  quoniam  fecisti.  Qiiid  fecisti,  nisi  hxe  ipsa  qu» 
supra  dicta  stint,  utunquara  oliva  fructifera  in  domo 
Dei ,  sperarem  in  misericurdia  Dei ,  in  eCemuni ,  et 
in  saeculum  sxcuii?  Tu  fecisti  :  impius  jusiificarc  se 
nou  potest.  Scd  quis  cst  qui  justiiicat?  Crerf«rti,  in- 
quit,  in  eum  qui  juslificat  impium  (Id.  iv,  5).  Q^id 
emm  fmbes  quod  nonaccepisti?  Si  autem  accepisH^  quid 
gioriaris  quasi  non  acceperis  (I  Cor.  iv,  7),  qiiasi  ex  le 
haheas?  Absit  ut  ego  sic  glorier,  ait  iste  qui  opposttus 
est  conira  Doech,  qui  lolerat  Doeeh  in  lern ,  donec 
cniigret  iiie  de  labernaculo,  et  eradicetur  de  terra  vi* 
venlium.  Non  gloi-ior  quasi  nou  Kceperim  f  sed  tn 
Deo  glorior.  Et  confiiebor  tibi  quoniam  fedsti,  id  est, 
quia  tu  fecisti ,  non  ex  meriiis  meis^sed  ex  miserieor'- 


GPISCOPI  ei2 

dla  tua.  Ego  enlm  quid  feci  ?  Si  recolas,  prius  fui  btasphe- 
mus  efpersecutor  et  injurios&s,  Tu  autem  quid  fecisti? 
Sed  misericordiam  consecutus  srnn ,  quia  ignorans  feci 
(I  Tim.  1,  i3).  Confitebortibiin  sateutum  quaniam  fecisti. 
i8.  Et  exspectabonomen  tuum,  quiajueundum  eu. 
Amaruni  cst  saeculum ,  sed  nomen  tuum  jucnndum. 
Etsi  dulcia  quaedam  sunt  in  sasciilo,  sed  cura  amari- 
tudine  digeruotur.  Praeponitur  nomen  tuum,  non  so- 
lum  magnitndine,  sed  etiam  jucunditate  *.  Narrave- 
runt  cteuim  mihi  injusti  delectaUones  suas ,  sed  non 
sicut  lex  tua,  Domine  (PsaL  cxvni,«5).  Neque  enim 
81  nihil  dulce  essei  mariyribus,  tantas  tribiilationum 
amariiudines  ^quo  animo  sustinerent.  Amaritiido  eo- 
nim  a  quovis  sentiebatur»  duU^inem  eorum  noii  fa- 
dle  quisquam  gusure  poterai.  Noinen  ergo  Dei  juGoii- 
dom  est  amanUbus  Deum  super  oranes  jucooditaies. 
Exspectabo  namBn  luwm,  qma  jucundmi  est.  Et  coi 
probas  quia  jucundom  est?  Da  mihi  iialaium  ciii  jo- 
cuudum  est.  Lauda  mel  quantum  potes,  exaggera 
dulcedincm  ejus  quibus  valueris  verbis  :  homo  ne- 
sciens  quid  sit  mel,  nisl  gustaverii.  quid  dicas  nesclt. 
Ideo  magis  ad  experimentom  te  invilans  psalmus 
quid  ait?  Gustate,  et  videle quoniam  smnis  est  Domintts 
(Psal.  xxxiii,  9).  Guslare  non  vis,  et  dicls,  Jneondum 
cst?  Quid  jucundum  est?Si  gastasU,  in  frocto  too  In- 
veniatur,  non  in  solis  vocibos,  tanquam  tantommodohi 
foiiis,  nemaledictoDominiarescere  Unqoamilla  ficul- 
nea  mereari8(lfcWA.  xxi,  i9).  Gustate,  inqoit,  etvidete 
,quoniam$uavisest  Dominus.  Gustate,  et  videte :  tunc  vide- 
bitis,  si  gusuveriiis.  Hooiini  autemnon  gosUnti,  onde 
probaa?  Laodaodo  jucundiutem  nonuols  Dei,  qoan- 
Ucumquediieris,  verba  sunt  :aliud  est  gostos.  Verba 
laodis  ejos  aodiont  et  impii :  oon  autcm  gosiaut 
quam  jucundmn  esi,  nisi  sancti.  Proindeistesentiens 
dulcedinem  norainis  Dei,  et  volens  explicare,  et  vo- 
lensostendere,  ncc  inveiiiens  quibus  :  eienlm  sancils 
non  opus  est  ut  ostendat,  quia  et  ipsi  gosunt  et  no- 
runt;  impii  autem  senUrenon  possunt  quod  gusure 
noluut :  quid  ergo  facit  de  jucundiute  nomlnis  Dci? 
Tulit  se  coniinuo  a  lurbis  implorum  :  Bt  exepectabo, 
in(juit,  nomen  loiun*  quia  jueundum  est  in  conspechi 
sanctorum  tuorum.  Juoondom  est  nomen  luam,  scd 
non  in  couspectu  impiorum  :  ego  quara  dulce  sit 
.  scio,  sed  his  qui  gusuront. 


IN  PSALMUM  LII 

ENARUATIO. 

SBRMO  (a). 

i.[vers  i.]  Psalmuniistum  vobiscumlractanduui, 

qoantum  Dominbs  suggcril,  suscipimus.  Jubet  fialer 

ut  vellmus,  et  orai  *  ut  possimus.  Si  quid  festinaiiooe 

foric  praetermisero,  iinnlebit  in  vobis  qui  et  nubis 

dare  dignatur  quod  dicere  poluerimus.  titulus  ejus 

cst  :  In  finempro  Maelcth,  intcllectus  ipst  Damd.  Pro 

«  Slc  Mss.jAl  Edd.,  nan  sotum  amaritudim.  sed  etiam  lo- 
eundttait.  '' 

*  sic  potiores  Mss.  At  Edd.,  /tfftele  fraktu  itf  vdmatu  et 
orate^  etc.  '  "•••-«•i » 

(a)  Babitusregatu  allciiiiQs  fonitan  ej)isooi>i. 


ei5  ENARRATM)  IN 

Maeleih,  sicnl  iii  liebraeorum  interpretaiioniims  nomi- 
uuni  invenimus,  videlui'  dicerc,  Pro  fiarluricnle  ftive 
dolente.  Quis  autem  in  lioc  sa^cuio  parturiat  et  do- 
leat  agnoscunt  fidcles,  quia  inde  sutit.  Giirisius  hic 
parturit,  Cliristus  hic  didet ;  caput  est  sursum»  mein- 
bra  deorsum.  Neque  enim  noii  parturiens  et  dolens 
dieeret :  Saule  Saute,  quid  nU  pen^querh  (Acl,  ix,  4)? 
Quo  pcrseqaente  parturiebat,  eam  coiiTersum  partu- 
rirefecti.Namque  et  ipse  posiea  iiluminatus  est,  et 
illts  qtuB  persequebalur  roembris  insertus,  eadem 
charilate  prsegnans  dicebat :  FHioH  mei,  quoi  Uerum 
parturio^  dohec  Ckristus  formeturin  vobii  {Cal.  iv,  l^. 
Pro  membrts  igitur  Ghristi,  pro  corpore  elitsquod  e$i 
Rcclesia  (CoIoh.  f,  24),  pro  uno  ipso  liomine,  id  cst 
pro  ipsa  nnitate  cujus  capot  sursum  est,  psalmas  isie 
cantatur.  Gemit  autem,  ct  parturit,  et  dolet  isle 
homo.  Quare,  vel  inter  quos,  nisi  qnia  accepit  et  co^ 
giiovit  a  capile  suo,  dtcente  :  Abmdalnl  iniquitai,  et 
refrigescel  charitoi  multorum  ?  Si  aulem  abundabil  inh- 
fUffas,  elrefrigescet  charitai  mtt^/onuit,  quis  remaiie'- 
bit  qui  parturial?  Sequiiur :  Qui  peneveraverit  uique 
in  finem,  hic  ialvm  erit  (  Matth,  xxiv,  12, 15).  Uiide 
essetmagnum  perseverare,  nisi  inier  molestias  el 
tenlaliones  et  turbatioiies  et  scandala  esset  perscve^ 
raiidum  ?  Nemo  eniin  jubelur  bona  tolerare.  Sed  pro 
Vslo  qoia  dicitur,  et  qoia  pro  isto  caniatur,  Tideanms 
quidsit.  Proislo  increpaulur  hic  liomines  interquos 
gemitor,  inter  quos  doletur,  et  consolatio  doIf.ntis  et 
parturicntis  in  Psalmi  fine  depromitar  et  exprimiiur. 
Qui  snnt  crgo  inler  quos  parturimus  et  gemimus,  si 
in  corpore  Christi  sumus ;  si  suh  illo  capite  viviinus, 
si  in  membris  ejus  deputamur  :  qui  sunt,  aodl. 

2.  Dixit  imprudeni  in  corde  iuo  :  iVon  eit  Dem, 
Tale  genus  est  hominum,  ihter  quos  dolet  ei  gemtt 
corpus  Christi.  Si  ta!e  hoc  hominuni  genus  est,  non 
multos  parturiinas  :  quantum  videtur  occarrere  cogl- 
laiionibos  nostris,  pcrpauci  sont ;  et  dintcile  c>t  ut 
incurnimus  in  hominem  qui  dicat  in  eorde  iuo,  Non 
est  Deus  {Pial.  xiii,  1) :  tnmen  sic  pauci  Sunt,  ut  inler 
mulios  timendo  hoc  dicere,  in  corde  suo  dicant,  quia 
ore  dicere  non  audenl.  Noo  ergo  miiUum  est  quod 
jubemur  tolcrare;  vix  inveniiur  :  rarum  hominum 
gcnus  est  qui  dicant  in  eorde  iuo,  Non  est  Deui,  An 
Tcro  alio  inlellectn  discussum  invenitur  esse  in  pluri- 
biis,  quod  in  paucis  ct  raris  et  pene  in  naTlis  esse 
puiabamus?  Prodeant  in  medium  qui  malc  vivunt, 
inspiciamos  facta  flngitiosorum,  fucinorosorum  sce- 
lcralorumquc  Iiominum,  qoorom  magna  turba  est ; 
qui  fovent  quotidie  peccata  sua,  qui  factisin  consne- 
tudinem  vcrsis  eliam  verccundiam  perdidcrunt  : 
hncc  lanta  hominum  multitudo  est ,  ut  inter  eos 
pnsifum  corpus  Christi,  v!x  andeat  reprchendere 
qnod  non  cogitor  admltiere,  et  pro  mngno  sibi 
putet  servari  iiitegrilatem  innocentise,'  ne  fnciat 
quod  culpare  jam  pcr  consuetudinem,  aut  non  audent, 
aot  si  ausus  fuerit,  faciliiis  ernmpat  reprehensio  ct 
reclamaiio  eorum  qui  ninle  vivunt,  quam  vox  libcra 
eorum  qui  bene  vivuiii.  Et  isti  inles  suiit,  ul  dicant  m 
corde  suo :  Non  est  Deus.  Talcs  convinco.  Unde  con- 


PSALMUM  LU.  014 

vineo  ?  Faeta  soa  Deo  plaeere  arbitrantal-.  Non  ei^o 
•it,  Aliqui  dicuiit ;  sed,  Omi  imprudem  in  corde  iuo : 
Non  eit  Deui.  Qai  usque  adeo  credunt  esse  Deum,  ot 
eidem  Deo  arbitrenlur  placere  quod  faciuiil.  Atqui  si 
inteliigas  prudens  quia  imprudem  dixit  in  corde  suo, 
Non  est  Deui,  si  advertas,  si  intelligas,  si  discutias :  qni 
pulat  Dco  placercfociamala,  non  eum  putat  Deum.  Si 
enim  Deas  est,  justus  est;  si  justus  est  displicet,  ei  inju- 
stitia,  displtcet  iniquitas.  Tu  autcm  cum  putas  ci  pia- 
eere  iniquiiatem,  negas  Deum.  Siemin  Deus  est  cui 
displicet  iniquiias,  tibl  aulem  non  videtur  Deus  cut 
displicet  Itiiqmtas,  nOTi  esl  aalein  DCiis  nisi  cui  displi- 
tel  iniquilas,  cuin  dicisiu  corde  tuo,  Favet  Dcus  iiii'* 
quilattbas  meis,  tiihil  aliud  diets  qoam,  Non  at  Deut. 

5.  [veri. «.]  Referamus  nos  et  ad  illum  intellectum 
qui  et  de  ipso  Ghrlsto  Doinino  nostro ,  de  ipso  capite 
nostro  occurrit.  Ipse  enlm  cum  in  forma  servi  appo- 
rcret  iii  lerra,  dixerunt  qui  eum  crucifixcrunl :  iVoii 
eit  Deus.  Quia  Filius  Dei  erai,  uliquc  Djus  erat.  Sed 
ilti  qni  corruptisunt  et  abominaliiles  focti  snnt,  quid 
dixerunt?  Non  est  Deui  ;oecidamiis  eum,  non  en  Deus. 
Ifahes  vocem  ipsorum  in  libro  Sapientiae :  scJ  primo 
illos  vidc  corniptos,  at  possint  diccreiu  eorde  suo , 
NonestDeus.  I^rsemisso  enim  versu,  Dixit  imprudem 
in  corde  suo ,  Non  est  Deui ,  lauquam  causae  qu:ere- 
tentur  nnde  boc  possit  diccre  imprudens ,  subjecit : 
Cormpti  sfmt,  et  abonunabiies  facti  sunt  in  iniqHHatibm 
iuis.  Audi  illos  corruptos.  Dixcruut  enini  apud  se  non 
tectc  cogitantes  :  coBpif  corruptio  a  mala  flde,  imie 
ilnr  in  turpes  mores ,  iiide  in  acerrimas  iniqtiitaies , 
gradus  isii  sanl.  Qnid  eiiim  apud  sc  dixerunt  cogi- 
tantes  non  recte?  Exiguum  et  cum  utdioest  vUa  nostra, 
Ab  hac  mata  fide  sequitur  illud  quod  et  Apostoltts 
dixit :  Mandutemus  et  bibamus,  cras  euim  morieHmr 
(I  Cor.  XV,  52).  Ibi  autom  latios  luxuria  ipsa  descri- 
bitur  :  Coroneiiiics  nos  rosis ,  antequam  mareeicant ; 
nbique  relinquamui  iigna  te^lite  noitree.  Post  lllam 
descriptam  laiius  Inxiiriam ,  quid  sequitCtr ?  Ocriito- 
tnK<  pauperem  juitum  {Sap.  ii,  l>M)  :  hoc  est  ergo 
dicere ,  Non  at  Deus.  Lenia  videbantur  jam  dudum 
loqui :  Coronemus  nos  rosis,  antequam  tnareescant.  Qiifd 
dcMcatius,  qnid  lcniiis?  Speraresde  luic  leuitate  cm- 
ees,  giadios?  Noli  mirari,  lenes  suiit  etradiees  spliia- 
riim;  si  quis  eas  eontrectet,  non  pungltur  :  sed  quo 
pungeris  inde  naacitur.  Corrupti  ergo  isti  et  abomina' 
biles  fueti  sunt  in  iniquiiatibus  iuis.  Dixit  imprudem  m 
corde  iuo :  Non  at  Beus.  Si  Filius  Dei  e$t ,  deeceMUu 
de  cruce  (Mauh.  xxvii,  40).  Eoce  aperte  dioere :  iVot» 
ۥ<  Deui. 

4.  Scd  qooroodo  inter  ilios  gemlt  corpiis  Gbrisii? 
Gemuerunt  inter  iilos  Apostoli  qtii  tanc  foerimt ,  et 
discipuU  Ghriatl :  ad  nos  isti  qnid  perlhieni  ?  quomo- 
do  inter  hos  nos  parturiinus?  Adhue  sutit  qui  dicunt: 
Ghrislus  non  esC  Deus.  Hoe  dicunt  Pagani  qui  reman- 
seruni;  hoe  ipsum  dlcunt  ipsl  iudaei,  qui  ad  lesiiino- 
nium  confusionis  sux  ubiqoe  diffusi  sunt ;  hoc  dievM 
et  hsBrelici  ntithi.  Namqoe  el  Ariaiti  dixerunt,  Non 
est  Deus :  Eunomiani  dixernnt,  Non  est  Deus.  Ilnc  ac-i 
cedit,  fratres,  qaia  et  ilii  de  quibus  panlo  ante  dlsri , 


ifni  inate  vtvnnt ,  niliil  aliwd  diciinl  q»wni ,  Nan  eH 
Dcttt.  Cnui  ciiira  dicimus  eis  Clwisluin  venlurum  ju- 
diccni  ad  judicium ,  quod  dicunl  Scriplur»  quae  noo 
fallunt  :  illi  aulcm  magis  aurcm  prabenles  8cri»eiiU 
swggerenli ,  Non  moru  mri&i$  (Gen,  iii ,  4 ) ,  quod 
<lix'!ral  in  paradiso  conlra  vcrilaiein  D<»i  constilueiilis 
et  diccnlis,  Mtirle  motieri$(ld.n ,  47);  ila  faciunl 
mala,  ul.dicant  sibi :  VeiiietChrisltts,  ct  dabit  liidul- 
gcntiam  omnibus.  Ita  ergo  roendax  esl  ille  qui  dixii 
qiiia  Rcparabil  iniqitos  ad  sinislraai ,  sepJiraliit  iu8l«>i 
fid  dextcram ;  jiistis  4\cei,YenHeMMdicti  Patrit  mei, 
percipiie  regnUm  quod  paratum  esl  vobi*  ab  origine 
mnndi;  \n\(\\i\s  dlcct ,  Ite  in  ignem  aHcrnum  qUi  para^ 
tu$  est  diabolo  et  angdie  e}u9  (  Matth.  xxv,  54  4  41). 
Quomodo  crgo  oninibus  dabit  iudulgenliam  ?  Quomo- 
do  ncminem  damiiabil?  Ergo  menMtnr.  Iloccsldi- 
ccre  :  Non  e$l  Deus,  Vide  efgo  iie  forte  tu  iiicnliaris. 
Tu  cnini  liomo  cs,  ille  Dcus :  Deiis  cniin  verax,  omnis 
autem  homo  mendax  (P«a/.  cxv,  4 1 ).  Scd  quid  de 
istis,  o  corpus  Chrisii?  Separa  te  inierim  corde  et 
vila,  nec  imitcris,  nec  assueficas,  nec  annuas,  nec  ap- 
.probes  :  mngis  autcm  et  rcdargue.  Quid  enim  attcndis 
ad  islos  qui  Iikc  diciiiil?  Corrupti  suni,  et  abonunabi'- 
ks  fncti  swit  in  iniiittitaUbus  suis  :  non  est  qui  faclat 
banum, 

5.  [vers.  5.]  Dominus  de  cmlo  proipeMt  super  /i/toi 
hominum,  nt  videret  si  est  inteUigens  aut  requirens 
Dewn.  Qiiid  est  b<»c ,  CorrupU  swit ,  et  abominabiUs 
faeti  sunt  isti  omnes  qiii  dicunl :  iVoii  est  Deus  ?  El 
quid?  boc  latebat  Deuin,  tales  esse  factos?  aut  vcro 
nobis  eorum  interior  cogitatio  aperirclur,  ntsi  ab  illo 
diccretur?  Si  ergo  novetal,  si  sciebnt,  quid  esi  hoc 
4]iiod  dictum  C8t ,  quod  de  cmlo  prospeml  super  filios 
Jwminum,  ut  videret  si  est  intelligens  aut  requircns 
Dtum  ?  Qua>renli8  enim  vcrba  sitnt ,  noii  scieiitis : 
Deus  de  ccelo  prospexU  super  fiiios  liominum^  ut  viderel 
•8t  csl  intelligens  aut  requirens  Denm.  Ct  tanquam  in- 
veniret  quod  quxsivit  inspiciendo,  et  de  coclo  pros|4- 
ctendo,  dicil  sentenliam  :  Omnes  decliuaverunt  ^  simul 
inttlites  faeii  sunt :  non  esl  qtii  faeiat  bonnm ,  non  est 
usque  ad  unum.  Du:c  qiucsiioitcs  orluniur  aiiqunnlum 
difficiles.  Si  cnim  respicit  dc  ccelo  Deus,  ut  videai  si 
C8t  iulclligrns  aiil  rcquircns  Deum ;  siibintfat  cogita- 
Ito  imprudcnti,  qiiia  iion  omiiia  novit  Deus.  Hacc  una 
qiia!!8lio  est :  qns  est  altcra?  Si  iion  e8t  qui  fuciat  bo« 
num,  iton  cst  usiiiic  ad  uniim  ,  quis  csl  ille  qui  par* 
luril  iulcr  malos?  Illa  ergo  sic  solvilur  quxsiio,  quia 
^lcruim|H6  ita  loquttur  Scripiura «  ut  qiiod  dono  Dei 
creatura  facil,  Deus  facere  dicalur :  ul,  verbi  gratia , 
cum  miaereris  pauperis ,  qitia  doiio  Dei  fucis ,  Deus 
misereatur :  cum  cognoscis  qni  sis,  quia  illo  allucente 
lacis ,  81  is  es  qui  dicas ,  Tu  iUundnabis  lucernam 
moam,  Domine  Deus  meiM,  iUumnabis  tenebras  nieas 
{Psai,  xvu ,  S9) ;  quod  co  doiiante  ci  facienie  cogno- 
veris,  ille  cognoscit.  Nam  unde  est,  Tental  vos  Domi- 
ttus  Deus  vester  ul  sciat  si  dUigatis  iUum  (Deul.  xiii, 
3)?  Quid  est,  ut  scial?  Ul  doito  suo  scire  vos  facial. 
Sic  ergo  et  liic,  Deus  de  coelo  prospexii  super  filios  lio- 
iii  ul  videret  m  est  inteUigens  aut  requirem  Dcum. 


S.  AUGUSTINI  EPISCOM  M 

.^dsit  ipse ,  et  donet  nobis  ut  quod  cor  nostrum  foeit 
eoncipcrc,  fociat  et  parere.  Apoalolns  dicit :  Nos  au^ 
iem  non  spirilum  hujus  muwU  aecepimus^  sed  Spirilum 
qUi  ex  Deo  at,  ut  sciamus  quee  a  Deo  donala  suni  nobis* 
lloc  Spiritu  ergo  quo  cognoscimus  quae  a  Deo  donata 
8unt  nobis,  discernimus  inter  no8  et  eos  quibus  hxc 
donala  non  sunt^  ei  ex  nobis  illos  cognoscimus.  Quia 
81  nos  aliqiiod  bonum  habCre  non  pcHuisse  intelligi- 
mtts,  nisi  illo  donanie  et  largiente  a  qiio  stint  omnia 
booa ;  simul  videmils  nihU  tale  posse  baliere  eos  qui- 
bus  hate  Deus  non  donaviti  ista  digiioscentia  nobis 
ex  Spiritu  Dei  est;  ei  eo  quo  vidcnius  hoc,  Deus  vi- 
dct;  quia  Id  Deus  facil  ut  videamus«  llinc  enim  di- 
ctum  cst  et  illud)  Spiriius  enim  omnia  scrulaiwr,  eliam 
aUiiudinem  Dei  (I  Cor.  u,  43^  40) :  non  quia  llle  6«:ru-> 
taiur  qui  novit  omnia,  sed  qnui  tibi  doiidlns  est  Spi- 
riius  I  qui  ct  tc  scrutari  facit :  et  quod  dono  ipsius  lu 
facis,  illc  facere  dicitur ;  quia  sine  illo  lu  noa  faccres. 
Ergo  Deus  facefe  dicituri  cum  tu  l^icis.  Dc  dono  Spi« 
ritus  fiiiorum ,  qnibus  daius  est  Spiritus  Dei ,  rcspi- 
ciunt  8iip^  filios  hominum^  ut  vldeant  si  est  iuieUigens 
mu  requirens  Deum :  sed  quia  id  doiio  Dei  et  Spirita 
Dei  facittnt,  Deus  hoc  facere  diciiar ;  vclut  prospiccre 
et  videre.  Qiiare  autcm  de  ccelo^  si  hoc  bomlncs  fa- 
ciUiit?  Quia  dicit  Aposlolus,  Nostra  auiem  conversaiio 
in  ccdis  est  (Vhiiipp.  iU ,  20 ).  Undc  eniin  hoc  facis  ul 
videas,  iinde  prospicis  ui  intelligas?  uonne  cordc?  SI 
eorde  hoc  facis ,  chrisliane ,  vide  si  sursum  cor  ha- 
licas.  Si  siirsum  cor  habcs,  de  c4bIo  in  terrum  pro- 
spicis.  El  quia  hoc  dono  Dei  facis,  Deus  de  ccelo  pro- 
apicit  super  fitios  hominum.  llla  igitur  quxslio  pro 
modulo  nostro  sic  soluta  cst. 

6.  [vers.  4.]  Quid  cst  quod  prosptcienles  agnosci- 
mus?  Quid  esl  quod  prospiciens  Dcus  agnoscil?  quid, 
quia  hic  donat,  agnoscii?  Audi  quid  :  Quta  omnes  de* 
cUnaveruntf  simul  inuiUes  facti  suut ;  non  est  qui  facial 
bonum,  non  est  usque  ad  unum.  QtuB  igilor  illa  alia 
quxstio  cst,  nisi  quain  paulo  anle  commcinuravi?  Si 
110)1  esl  qui  facial  bonum^  non  est  usqtie  ad  tiittim,  ncmo 
reslat  qui  geinal  iiilcr  maios.  Exspecta,  inquit  Doini- 
nus;  noli  cilo  fcrre  sentenliam :  donavi  hominibus 
bcne  facere,  sed  ex  mc,  inquit,  non  ex  se ;  ex  se  enim 
maii  8uni :  fihi  hominum  sunt,  quaiido  male  faciunt; 
quaiido  bene,  iilii  mei.  Hoc  enim  facit  Deus,  ex  filtis 
hominum  filios  Dei :  quia  ex  Filio  Dei  fecit  fillQin  lio- 
minia.  Videte  qus  sit  illa  participatio  :  promissa  esl 
nobis  panicipatio  divinitaUs;  mentitur  qui  proraisil, 
8i  non  est  prior  faaus  particeps  morlalilatia.  Filiiis 
cniin  Dei  particeps  mortalitatis  eflectus  esl,  ul  mor- 
talii  boiuo  fiat  pariiceps  diviuiiatis.  Qui  tibi  promisil 
conuiuiaicaiidum  tecuro  bonum  suum  1  prius  lecum 
coninmnicavit  malum  tuum  :  qui  tibi  proniisit  divini- 
la.cin,  ostendit  in  te  charitatem.  Ergo  tolle  quod  ho- 
niiiies  (ilii  Dei  suiit,  rcinancl  quod  filii  homir.um 
sunt :  Non  est  qui  facial  bonum,  non  est  usque  ad  unum. 

7.  [vers.  5.J  Nonne  scient  omnes  qui  operantur  iiti- 
quitatem ,  qui  dcvorant  populum  meum  in  cibo  panis  f 
Nonne  scieni?  nonnc  ilUs  oslendctur?  Dic,  miiiarc» 
loqucic  cx  parluricntc  ct  dolente.  Populus  eniin  tuua 


€17  ENARRATIOIN 

devorntdr  in  eibo  panis.  Est  ergo  hic  populus  Dei  qui 
devonilur.  Cerie  rnm  e$t  qui  faciat  bonum^  non  est 
u$que  ad  unum.  Respondelur  ex  ilia  regnla.  Sed  iste 
populus  qui  devoratur,  isie  populus  qui  patilur  malos, 
iste  qui  gemit  et  parturit  inter  malos,  jam  cx  fiiiis 
liominum  Hlii  Dei  facti  sunt :  ideo  devoratur.  Gonsi- 
lium  enim  inopis  confudistis,  quoniam  Dominus  spes 
ejus  est  (Pm/.  xni,  6).  Plerumque  enim  ut  devoretur 
populus  Dei,  hoc  ipsum  in  illo  contemniiur,  quia  po- 
pulus  Dei  est.  Rapiam,  inquit,  et  exspoliem ;  si  chri- 
siianus  est,  quid  mihi  factomsestTLoqniturpro  illo» 
qui  loquitur  pro  parturiente,  et  mitiatur  devorantibus, 
dicens,  Nonne  scient  omne$  qui  operantur  iniquitatem? 
Nam  et  ille  qui  videhat  furem ,  ct  concurrebat  cum 
eo,  et  cnm  adulteris  poriionem  suam  ponehat,  sedens 
adversus  fratrem  suum  detrahehat,  el  adversus  filium 
malris  suae  ponehat  scandalum  ,  dig^l  in  corde  $uo : 
Non  e$t  Dett$.  ideo  hoc  iili  diciUir,  Hoee  feci$ti,  et  la* 
cui :  $u$picattt$  e$  iniqttitatem,  quod  ero  ttti  $imili$ :  hoc 
est,  non  ero  Deus,  si  ero  tibi  similis.  Sed  quid  sequi- 
tnr?  Argttom  le,  et  statuam  te  ante  faciem  tuam(P$al. 
XLix,  48-21).  Sic  et  hic,  Arguam  te,  et  $tatttam  te  ante 
faeiem  tmrn.  Non  vis  niodo  nosse  ut  tibi  displiceas, 
Bosces  ut  plangas.  Non  enim  non  demonstraturus  est 
Dens  iniquis  iniquitatem  siiam.  Si  non  est  demonstra- 
turus ,  qui  erunt  qui  dicturi  sunt  :  Quid  nobi$  profttit 
$uperbia,  et  divitiarum  jactantia  qnid  eontttUt  nobi$ 
(Sap.  V,  8)?  Tunc  ergo  scient  qui  modo  scire  nolunt. 
Nonne  ecient  omne$  qtti  operantnr  iniquitatem^  qtd  dC" 
vorant  poputttm  meum  in  cibo  pani$?  Quid  addidit ,  in 
dbo  pani$  ?  Tanquam  panem  manducant  popuium 
meum.  Gsetera  enim  quae  manducamus,  possumus 
modo  illn,  modo  itla;  non  semper  hoc  olus,  iion  sem- 
per  hanc  carnem,  non  semper  haec  poma  :  semper  au- 
lem  panem.  Quid  est  ergo ,  de^orant  populttm  mettm 
m  cibo  pani$?  Sine  intermissione,  sine  cessatione  de- 
vorant ,  qtti  detorant  poputum  meum  in  cibo  pani$, 

8.  [vers.  6,  7.]  Denm  non  invocaverttnt,  Gonsolatur 
ganentem,  et  maxime  ex  commemoratione  S  ne  iroi« 
undo  roalos  qui  plerumque  prosperantur,  delectei 
lierimalum.  Servatur  libi  quod  tihi  promissum  est : 
spesillonim  praesens  est,  Uia  futura  est;  sed  illorum 
flaxa,  tua  certa;  illorum  falsa,  tua  vera.  llli  enim 
Deum  ttofi  invocavenmt,  Nonne  qnotidie  tales  rogant 
Deum?  Non  rogant  Deum.  Attendite,  si  possum  hoc 
dicereadjuvauteipso  Deo.  Dcusgraiis  se  vult  coli^ 
gratis  se  vuh  diligi,  hoc  est  caste  amari ;  non  propler- 
ea  se  amari,  qnia  dat  aliquid  praeter  se,  sed  quia  dat 
88.  Qui  ergo  invocat  Denm  ut  dives  flat,  Deum  non 
invocat;  boc  enim  invocat  qood  ad  sevult  venire. 
Quid  enim  est  invocare,  nisi  vocare  in  se?  in  sc  ergo 
vocare,  hoc  dicilur  invocare.  Nam  cum  dicis,  Deiis 
da  nribi  divitias ;  non  vis  nt  ipse  Deus  ad  te  veniat, 
aed  vis  nt  divitiae  veniant  ad  te.  Quod  vis  ut  ad  le 
Teniat,  hoc  invocas.  Si  autem  Detmi  invocares,  ipse 
ad  te  veniret,  ipse  esset  divitiae  tuae.  Nunc  autem  vis 
hahere  arcam  plenam,  el  Inanem  conscientiam  :  Deus 

^  AUqoaMss.,  ex  compara^bne,  nonnnlU,  ex  commora- 
timu, 

Sanct.  AustJST.  rV. 


PSALMUM  LIL 


648 


non  implet  arcam,  sed  pectos.  Quid  (ibi  prosunt  exte- 
riores  divitiac  si  le  iiiterior  premit  egeslas  ?  Ergo  isti 
qui  proptcr  ssRCuiaria  commoda,  qui  propter  terrena 
bona,  qui  propter  vitam  praesentem  et  terrenam  feli- 
citatem  invocant  Deum,  non  invocant  Deum. 

.9.  Propterea  quid  de  illis  scquitur  ?  Ibi  timtterttnt 
tkmore^  ttbi  non  erat  tnnor.  Numquid  enim  limor  csi, 
si  quis  perdatdivitias?  Non  est  ihi  limor,  et  ibi  lime- 
tur.  Si  qnis  autem  perdat  sapieniiam,  vere  timor  est ; 
et  ibi  non  timetur.  Audi,  dignosce,  Uiles  intcllige : 
comniendatur  nescio  cui  saccellus ;  non  vull  reddere, 
pro  suo  compuUt,  non  puiat  posse  repeti,  jam  pro 
sno  hahebit,  reddere  detrecut.  Videat  quid  timent 
amittere,  et  qoid  nolit  habere  :iin  dubium  veniuni 
pecunia  et  fides;  quae  preiiosior  est,  ibi  graviusdam- 
num  tiinendum  est.  Tu  autem  ut  aurum  lencas,  fidem 
perdis  :  graviore  damno  perculeris,  et  tu  de  lucro 
laeUtus  es  :  ibi  timuisti  timore,  ubi  non  eral  timor. 
Redde  pecuniam  :  pariim  dico,  Redde ;  perde  pecu- 
niam,  ne  fidem  perdas.  Tu  reddere  pccuniam  li- 
muisti ,  et  lidcm  perderc  voluisli !  Marlyres  non  alie- 
nam  tulerunt;  sed  ctiam  suam,  (idem  ne  amittereat. 
coniempseruni :  et  parum  fuit  perdere  peconiam, 
qtiando  proscripti  sunt ;  perdiderunt  et  animam  suam, 
qnando  passi  sunt :  perdiderunt  animain,  ut  in  viuim 
anu^rnam  invenirent  cam  [Matth.  x,  59).  Ergo  ibt  ti» 
muerunt  ubi  timendum  est.  llli  vero  qui  Ghristum 
dixerunt,  Non  est  />etu,  ibi  tinttterttnt  ttbi  non  erat  ti- 
mor.  Dixerunt  cnim  :  Si  dimi$erimtt$  eum,  vcnient  /io- 
mani,  et  tollent  nobis  et  locttm  et  regnum  (Joan.  xi,  48)* 
0  siuititia  et  imprudentia,  dlcens  in  corde  $tto  :  Non 
e$t  Z)^us.'Timulstiperdere  terram,  perdidisti  coelum  : 
limuisii  ne  venirent  Romani,  et  tbllerent  tibl  locum 
et  regnum ;  nnmquid  tibi  tollerent  Deum  ?  Quid  ergo 
restat?Quid,  nisi  ut  fatearis  quia  lenere  voluisti  et 
tenendo  male  amisisti?  Perdidisii  enim  et  locum  et 
gentem  occidendo  Ghristum.  Maluistis  enim  Gbri-* 
stum  occidere,  quam  locuin  perdere;  et  perdidistis 
locum  ci  geniem  et  GhrisUim.  Timendo  occidemnt 
Ghristum  :  sed  quare  boc  ?  Qttoniam  Deue  di$$ipami 
o$sa  hominibu$  placentium.  Volentes  placere  homini- 
bus,  timuerunt  perdere  locum.  Ghristus  autein  ipse 
de  quo  dixerunt,  Non  e$t  Dett$y  maluit  displicere  ho* 
minibus  talibus,  qiiales  illi  crant;  filiis  hominum, 
non  (iliis  Dei  malnit  displiccre.  Inde  dissipata  sunl ' 
ossa  eorum,  illius  ossa  nemo  confregit.  Confun  iunf, 
^nontot»  Deu$  $previt  eo$.  Revera,  fratrcs,  ifoantum 
ad  illos  atlinet,  niagna  illis  accessil  confosio.  In  quo 
loco  crucifixerunl  Dominum,  quem  ideo  crociftxerunl 
ne  perderent  ei  lociim  et  regnum,  non  ibi  sunt  Ju« 
daei.  Dcu$  ergo  sprevit  eos :  et  tamen  spemendo  ad- 
monnit  illos  ut  convorlanlur.  Modo^  cognoscant 
Ghristnm,  et  dicant,  Deus  est;  quem  dixerunt,  Non 
e$t  Deus.  Redeant  ad  hsereditatem  patemam,  ad  hae.. 
rediiaiem  AbrabiC,  Isaac  ct  Jaboh ;  possideant  cum 
ipsis  vitam  aeternam,  eisi  viiam  temporalem  amise- 

1  Nostri  onmes  Mss.,  et  tamen  frangendo  admonuU.  Et 
plerique  prosequuntur  sic  :  quo  convertantufy  quomodo  co- 
gtiotiuinly  etc 

{YiiigU) 


0!9 

runl.Qaare  liocTQoiaex  «iisfcwninttBi  facii  wni 
fiiii  Dei.  Nam  quaindiu  nuuienl  et  nokuU,  non  esi  qtd 
faciat  bonum,  non  ett  u$qiu  ad  unum  :  confu»  $uni. 
quoniam  Deu$  $prml  $0$.  Ei  tanquam  ad  ipaosconvep- 
sus  ail,  Qui$  dabU  ix  Sion  $alutar4  IgraeitO  aluUi  1 
Increpaiis,  insulUtU,  colaphizalis,  spulis  iUiniiis, 
spinis  coronatis,  in  crucem  erigiiis:  quem?  Qui$  dor 
hit  ex  Sion  $alutare  Ivael  ?  Nonne  ipse  quem  dixisUs, 
Non  e$t  Deu$?In  averUndo  Deu$  captimlatem  popuU 
$uL  Non  enim  avcrlit  captiviuiem  populi  sui,  nisi  qui 
voluil  inier  veslras  manus  esse  captivus.  Sed  qui 
hoc  inleWigenl?  Ex$uUalnt  Jaeob,  et  U$tabitur  lerael. 
Vere  ^cob  et  vere  Israel,  minor  ille  cui  servivit 
major  {Gen,  xxv,  15),  ipse  exsuliabit,  quia  ipseco- 
gnoscet. 


IN  PSALUUM  LUI 
ENARRATK). 

SI&RllO  AO  POPULUK. 

1.  [ver$.  i,  a.l  P^ilmi  bujus  Utulus  habet  fructum 


prolixitatMi  suje»  si  inieU^aUir :  et  quia  Psalmus  bre- 
i»s  est,  compeusemus  in  mora  tituli  quod  in  Psalmo 
noD  immoraJiimiir.  Inde  enim  p^ndei  omnis  versus 
qui  caniatuc  Sl  quis  iUq«ie  aguoscat  quod  in  domus 
fronte  praefixmn  est,  securus  intrabit;  ncc  cum  in- 
traverit,  errabit.  Hoc  enim  t»  ipso  posle  prsonolaium 
est,  quomodo  iAierius  non  erretnr.  Titulus  ejus  sic  se 
liabel :  In  /liww,  i»  hymni$,  inleUectm  ip$i  David, 
cttf»  veneruni  Ziphm,  ei  iixerui^  g4  S^ul :  Nonne  ecce 
David  ab$condituj$  esP  apud  m$  ?  ^oA  Saui  pcrsecu- 
lor  erat  sancti  viri  Davi4,  ^m  novimus  :  quod 
igura»  gerebat  Saiii  tempor9\lis  r^fii,  non  ad  vium, 
sed  ad  mortem  pertiuenUs,  et  bi*P  \e/ilrae  ChariUti 
BDS  oommendasse  roemioinws  (q).  Ueipque  quod  ipse 
^Yid  figuram  fevebat  Cbristi,  je\  corporis  Cbrisli, 
tl  nosae  debeti^,  et  recolere  qu|  jam  nosiis.  Qui^ 
«^atiphaei?  Yicus  qifiidam  erat  Zipb,  cujus  habiu- 
tores  Ziphaei,  in  quoram  regiooe  se  absconderat  Da- 
¥id«  com  eum  vellet  Saiii  invenif e  et  occidere.  IsU 
ergo  Ziphaei  cum  hoc  cognovissent,  prodiderunt  eum 
regS  persecotori,  dicentes,  Nonne  ecceDavid  ab$conr 
dim  eu  apud  no$  (l  Reg.  xxm^  14,  15,  19)?  NibU 
qnidem  profuit  illifi  prodiUo  eonim,  et  ipsi  David 
nihil  obfuit.  Namque  animos  corum  malignus  demon- 
olraiusefit :  Saol  vero  nec  post  eorum  prodiiionem 
potuil  comprebendere  David  ;  sed  potius  in  ipsius 
Mgtouts  quadajtt  spelunca,  oum  ejus  manibus  datus 
esset  oecidendus  Saul,  pepercit  ibi  David,  et  quod 
habebat  in  poteaUte  non  fecit  ( Id.  xxiv,  4-8).  Ule 
autom  qiiaMT^t  £acere  quod  ip  potesUte  non  babuit. 
Ztphai  tfgo  viderint  iUiquifuerint :  quos  nobis  Paai- 
mos  ex  illortta  oecasione  inteiligendos  ^fferat,  vi- 
deamns. 

2.  Si  quttcawiia  eiigo  quid  interpretentur  Ziphaei, 
invenimus  Florenies.  Florenies  ergo  nescio  qui  ini- 
mtci  erant  sanclo  David,  iorenles  latonti.  loTenia- 

(a)  supra,  tnEoar.  in  Psai.  li,  n.  1  et  2. 


i.  AUGusimi  E?m>n  m 

mus  eos  in  genere  biimano,  si  Paelmua  intalligere 
▼olumus.  Inveniaraus  tiic  primo  David  Uientem,  el 
inveniemus  ei  adversarios  florentes.  Attende  David 
latentem  :  Mortui  enm  cHu,  dicit  Apostolus  membris 
Chrisli,  et  vUa  ueiUru  ab^fionditaeei cum  Ciuristo  in Deo» 
Isii  ergo  laAentes  quando  eruut  florentes?  Cufii  G/iri- 
ftu,  inquit,  apparuarit  vUa  ViesCra,  kmc  et  vq$  cum  iUo 
apparebitk  in  gloria  {Colou.  lu,  3,  i).  Quando  erunt 
isti  flonenitti,  tunc  erunt  iili  Zi^aei  arescentes.  Cui 
namque  flori  iliorum  comparetur  gloria,  altendile  : 
Omni$  caro  fenuni^  et  omm  konof  carme  ul  flo$  feui» 
Quis  finis?  Fenmn  arttti,  d  fo$  decidit.  Ubi  tunc  eril 
David  ?  Vide  quid  sequiiur  :  Verbutn  autem  Domnt 
manel  ta  4Blemum  (hai.  xl,  6,  8).  lUa  ergo  duo  g«- 
nera  homioom  simt,  qiiae  et  disliaguere  debetis,  et 
eorum  alterum  eligere.  Quid  enim  lU)i  prodest  nosse» 
si  eligere  piger  es?  Ei  quidem  nunc  eiigendi  potesua 
adjacei :  veniet  tempus  quando  tibi  potestas  deerit 
eligendi,  eum  jam  Deus  s^nteiitiam  non  dilbret  judi- 
oandi.  Qui  sunt  enim  isti  florenies  Ziptoi,  nisi  cor- 
pus  ilUid  Doech  Idunuei,  de  quo  jam  locuti  sumue 
Gliariuti  Vestrjo  ante  paucos  dies  (a) :  de  quodictnDa 
est,  Ecce  homo  qm  non  poeuit  Beum  adfutorem  tnirm» 
$ed  speravU  in  muhitudine  duntiarum  auoriuii,  et  pro»' 
valuU  m  vanitate  $ua  ?  Isti  sunt  florenles  fiiii  sacculi, 
quos  miodo  ex  Evange&io  audisle  quia  iu  sua  gener^ 
tione  ^  aslotiores  suiii  filtis  lueis.  Etenim  jpsi  videa- 
tur  prosptcevc  in  poBlerum,  quo  nesciunt  utrum  ve- 
niant.  Audistis  quid  fecerit  domino  suo  villicus  ille 
faciens  sibi  *  bonum  de  re  domini  sui,  et  largiens  de- 
hitoribus  iUius,  ut  cum  amo|us  essot  a  viliicatione, 
snsciperetur  ab  ets.  Et  quamvis  Iraudem  fecerit  do- 
mino  suo,  Umencor  ejus  laudavit  domiuusejus,  non 
atten^ens  ad  damnum  suum,  sed  ad  ejus  ingeniunu 
Quanto  magis  i^os  debemus,  ipso  Domioo  nostro  Jesu 
Christo  admoneoie,  faeere  nobis  amicos  de  mammo- 
na  iniquiutifi  {Lue.  xvi,  9,  9)?  Hammona  enim  dtvi^ 
ti»  mterpreunliir.  Mostra  auum  divitise  ibi  sunt, 
ubi  est  domos  nostm  stema  i»  Gmlis.  Proinde  peeo- 
niam  temporalem  iUi  appell|int  divitias,  qui  nisi  teai* 
poraliter  florere  non  poisunt,  nec  ingeternnm  aibi  ex 
his  amicos  facere  volunt,  quia  veras  divitias  non  no- 
▼erunt.  Has  ergo  divitias  sola  *  iniquius  puut,  flo- 
rens  ad  teropus  ni  fenum.  Hi  aunt  Ziphati  inimiei 
David,  florentes  in  sacuIo. 

5.  Hos  aliquando  attendunt  etiam  filii  Incis  infimi» 
et  nuUnt  eis  pedes,  coro  viderint  malos  feliciute  flo- 
rere ;  et  dicunt  apud  seipsos :  Quidf  mihi  prodest  in- 
nocentia?  Quid  mihi  oenfert  quod  Deo  servio,  quod 
mandata  ejus  custodio,  quod  nemlMm  premo,  aemiiii 
aUquid  rapio,  nulli  noeeo,  quod  possnm  prMo  ?  eece 
haec  omnia  facio,  et  flerent  iili,  ego.  lahoro.  Quid 
enim  ?  Et  to  Ziphaeos  veHes  esse  ?  Florent  in  smuIo^ 
arescent  in  jodicio,  et  post  ayidiuiem  in  igoem  aeler- 
wim  mittentur  :  hoe  veUos  et  tu?  igooras  quid  tibi 


t  probaenotaeMss.,  in$uoaf(^rtore«.  Quidam  in  $uo  qe- 
nere. 
>  omnes  propei^lss.,  se. 
$  sic  Mss.  At  Kdd.,  soUie. 
(a)  vide  supra,  Eoar.  i^l.  u,  n.  15. 


m  ENARRATIO  IN 

pn»ml8erll  fi«i  ad  ie  tenU  *,  quhl  in  «eipso  hic  osten* 
drri(?Siflos£lplHe(]lruni  appetenduscs>et,  ipse  Do- 
mliKis  imK  nonne  el  w  bec  sxciilo  floruisset?  Aui 
vero  ieerftt  ilti  bie  potse  florere  ?  Sed  iitc  malott  inter 
Ztfiliam  laierc,  et  dicere  PonLio  Pikito  interroganti, 
tanquam  ei  iptsi  flori  Ziphttorum,  ec  suspecto  de 
repio  c|«  :  Hegnum  meum  nen  $M  iU  hac  munda 
{J&tm.  iTUi,  56).  Evge  bic  klebat :  et  omnea  boni 
lafeiK  Mc,  qnla  benam  eonim  intns  est,  abeeeiMiitum 
eec,  m  eenle  est,  abf  Mes,  ubi  cfaaritas,  «bl  spes, 
ubi  thesaunis  Ittermn.  Niimqaid  haec  bona  apparent 
hi  saecnlo  ?  Et  btto  bona  latent,  et  horum  bonomm 
meroes  laiet.  At  rero  dignitas  sscoli  quomodo  alba 
est  ?  Nitet  ad  tempus  :  numquid  seniper  nitebit?  Her^ 
ba  est  blemalis,  Qsqne  ad  aestatem  yiret.  Non  ergo  flat 
itt  anlmo  qnod  ivi  alio  psalmo  liivenimus.  Gonfitetiir 
enim  qnMam  prope  se  cecidisse  notantem,  et  labasse 
greasos  snos  ambiilantes  in  vhi  Oei,  dum  aspiceret 
llbrem  qoemdam  felicitatemque  iniqaorum  :  et  peet* 
eaqoam  cognOYlt  qoid  iniquis  in  flnem  serrmt 
Deos,  ei  quid  }oscfs  laborantibos  promitteret  qoi  fal- 
lere  nen  potesl^  ageM  graiins  de  liac  cogniltone,  ait : 
Qntm  ^0nm  Dem  Itmel  feeHi  emnU !  Quare  hoc  dicis  f 
JFft  oiil€m,  inquit,  jme  eemmoii  wnt  pedes.  Unde? 
Qnia  %ela»i  in  feeealcnhw^  pncem  peeeaunrum  inlMtts* 
Goninnati  simt  autem  gressos  ejus,  poeiea  qoam  in« 
telle&H  iii  novissima.  Qood  enim  in  eodem  psalmo 
paolo  post  dlcil,  ffoe  taber  eet  mtie  me :  id  est,  ma- 
gna  mihl  qoaestio  surrexii  in  corde,  quare  homines 
male  fadont,  et  in  sieculo  ftorent ;  moltl  aotem  bene 
agnnt,  et  fci  hac  lerra  laboranl.  Qusestio  ergo  isla  cum 
ro^gna  esset  ante  oenfes  meoe,  et  laberiosa  ad  In* 
vestigandum ;  Laborett^  inquit,  anU  me,  denee  iniroeam 
in  $artentarium  />ef,  ei  inleUii§am  in  nomuma  {Pioi. 
Lttn,  M7).  Quse  sunt  ista  novissima  ?  Qooe,  nisi 
qme  sctmos  Jani  in  ETangelio  prsenonliala?  Cum  emm 
uneril  Fiiiue  homirde,  eonffreffokuniur  mte  eum  amnee 
ffentee ;  et  separabH  eo<,  sicut  paetor  eegregat  aeee  ak 
Mrdls  :  oves  panet  ad  dexteram^  heedoe  ad  mistram 
{MdUh,  xxT,  51-53).  Ecce  jam  illi  Zipliaei  separo* 
baniur  :  flamma  sequiliir  separationem.  Ubi  est  flos 
eorum  qui  jain  ad  sinistram  staboni?  Nonne  tono  in- 
gemiscent?  nonne  (one  sera  poenitentia  torquebniitur, 
et  dlcent :  Quid  nobis  profuit  superbia^  et  diviiiarum 
jactantitt  quid  eonlnlit  nobis?  TranHerunt  omnia  ilta 
tanquam  umbra  {Sap,  v,  8,  9).  OZiplieeiad  sinislram 
stanies,  sero  poenitet  tos  in  ombra  florulsse!  Quare 
David,  qucm  prodcbatis  inler  tos  hitere,  nonagno>ce« 
balis?  Tonc  enini  si  corrigercmini,  dolor  iste  iiifru- 
ciuosoiJ  nou  cssct.  Esi  enim  dolor  fructiiosos,  est  in- 
fruciuosus ;  fniciiiosus  dolor  niiiic  est  cum  te  accusas , 
eum  in  fe  reprehendls  malos  mores  (oos,  cum  reprehe»- 
Bos  peroeqneris,  persecutos  exchidis,  illisque  excUisia 
mutaris,  exuensteTeteremhomhiemetindnens  novum, 
cligenspotiosGhrfSliopprobrhimqnam  florein  Ziphaeo* 
nim.  Porro  si  liW  contigerit  habcnti  in  occtilio  bo- 
num  tnum  et  latenti  iiiier  Ziphseos ,  habenii  eiiam 
in  occullo  promissionem  mercedis  tuce,  aliqua  subli- 
*  sic  KT.  et  plerique  Mss.  NoomiUi  vero,  a  Deo  wntt.LoT.1 
ad  le  venieu 


PBALMDM  LOI.  m 

roitas  ScTculi,  noli  exloUl :  nam  si  clatus  ex  illa  i^ieris, 
cades  in  florem  Ziphttorum.  Sic  enim  mulier  quae- 
dain  sancta  Esther  in  illo  tunc  popiilo  Judaeorum, 
cum  esset  uxor  regis  allenigenae,  Tenium  est  ad  peri- 
colom  eivium,  ut  deprecareUir  regem  pro  civibui 
sois;  ccepit  orare,  et  in  ipsa  oralione  eonfessa  esi  illa 
omnia  insignia  regalia  sic  sibi  esse  velut  pannum 
menatrMaias  (Euher  xir,  16).  Si  hxc  mulieres  pos- 
sont,  viri  non  possunt?  Et  si  haec  potuit  mulier  Ju- 
doea,  non  poicrit  Eodesia  christiana  ?  Uoc  ergo  dixe- 
rim  Charitaii  Vestra  :  Divitim  m  affluanl,  ne  apponatis 
ear  {Psal.  lxi,  II).  Abundent  licet,  et  sequaiur  te 
prosperltas  saeeiili»  tu  mari  noli  eredere,  nec  ridenti. 
DiTiiiae  si  affloaut,  si  abundent,  caLca  eas,  et  suspen- 
dere  ex  Deo  lua.  Gum  enim  eas  subter  le  habueris^ 
et  ex  ilio  pepeoderis,  cum  fueriiu  subtractae,  non  ca- 
des.  Ne  forte  per  makbm  eogiiationem  roinimeqoe 
christianam  fiat  in  te  quod  dicitur  in  alio  psaimo, 
comRMmoraioAoreZiphaBoramistorum:iVtaiti,  inquit, 
profundee  factcs  suui  eagitationas  tuta,  Dico  dicitur, 
iVmils  profundes  factm  sunt  cogitatianes  iua  :  vir  im- 
ptudens  non  cognoseet^  et  stultus  nan  inteliigel  luiec. 
Quid  nen  intelliget?  Cum  euorieatur  peccatores  sicut 
fenum^  et  prospsMerinl  ^  amues  tfui  operantur  iniquitO' 
tem^  ut  intereant  in  steeulum  seeculi  {Psal.  xci,  68). 
DeleetaTit  eoa  floa  malorum  :  dixerunt  apud  se,  Ecoe 
roali  florent,  puto  maloe  amat  Deus  :  et  deleciati 
temporali  flore  inii|uoramy  oouTersi  sunt  ad  iniquita- 
tem,  01  interirent.  Nod  ad  tempus  sicut  iiii  florent, 
sed  In  aaeculum  saecoli.  Unde  hoc?  Qnia  vir  impru- 
dens  non  eognoscet^-et  stultus  non  iuteiUget  hac^  non 
inlrans  sanctuariiim  Dei,  ot  inieHigat  in  novissima. 
£t  qoia  diflicilis  est  aliqn.iniulum  inlellectus  hic  inde 
coepit  psalmus  iste,  ut  David  lateret  inler  Ziphxos, 
nee  delectaretur  flore  Ziphxorum ;  sed  eligeret  po* 
tias  inter  illos  humilitatein,  ut  haberet  apud  Dcum 
absconditini  daritatem.  Quid  ergo  ei  tribuitur  in  hoe 
titulo?  In  (inem,  in  hymnis :  hoc  cst  in  landibus.  Qui- 
bos  laudibos?  Dominus  dedit,  Dominus  nbstulit;  sicut 
Domino  placult,  ita  faetum  est  :  sit  nomen  Domiui 
benedietnm  {Job  i ,  21).  Qaasi  ariiisso  videbalur,  per- 
dita  omni  snbsuiitia  ?  Absil.  Folia  eeciderant,  radix 
vivebat.  Ergo,  fn  finem,  in  hymnis,  Quid,  Intelleclua 
ipsi  Davidf  Intelleetua  contra  Ulud :  Ftr  tmpradm 
fion  cognotcet,  et  ituitus  non  inteiiiget  hme.  Intetieetus 
ipsi  Datid^  em  venerunt  Ziphmi^  «i  diserunt  ad  Saul : 
Nome  ecce  David  t^seonditus  est  apud  nos?  Et  ait 
abscondiius  apud  vos,  dummedo  Bon  floreat  sicut 
vos.  Audi  crgo  vocem  ejns. 

4.  [vers.  5.]  Deus  in  nomine  luo  saimm  me  fac^  et 
in  vhrtute  tua  judica  me.  Hoc  dieat  Ecclesia  latens  in- 
ter  Ziphxos.  Hoc  dicat  corpos  chriatianum  habens  in 
occulto  bonum  morom  suorum,  sperans  de  oocuUo 
mercedem  meritomm  suorom ;  hoc  dieat :  Deus  in  wh 
mine  tuo  saivum  me  fac^  et  in  virtute  tua  judiea  me. 
Venisti,  0  Ghriste,  humilis  appaniisti,  contemptus  es, 
flagellatuses,  cnicifixus  es,  ocfisus  es  :  sed  tcrtio  die 
resurrexisti,  quadragesimo  dic  in  coclum  ascendistig 
»  bic  onmes  Mss.  At  EdJ.,  prolongati  fuerint. 


gedes  ad  dextcram  Palris 
tuum  indc  misisli,  quem  acceperunt  digni ;  impleli 
amoretuo,laudem  ipsius  humililatis  tua  per  muudum 
genlesque  prjcdicaverunl :  nomen  tuum  video  excel- 
lere  in  genere  humano,  sed  tamen  infirmus  nobis 
priBdicalus  es.  Neque  enim  ct  ille  doctor  Gentium 
dixiialiquid  inier  nos  se  scire,  nisi  Chrisium  Jesuro, 
el  hunc  crucifixum  (l  Cw^  ii,  i),  utejus  eligercmug 
opprohrium,  magis  quam  gloriam  floreniium  Ziphaeo- 
nun.  Vcrumtamen  de  illo  quid  ^M  FM  mortum  eH 
ex  infirntttate,  $ed  mvit  ex  virtute  Dei  (II  Cor.  xiii,  4). 
Vcnit  ergo  ut  moreretur  ex  infirmitate,  venturus  cst 
ul  judicet  in  virtute  Dei  :  sed  pcr  infirmiiatem  crucis 
clarilicalum  est  nomen  ejus.  Quisquis  non  crediderit 
In  nomen  clarificalum  per  infirmitatcm,  expavescet 
ad  judicem  cum  vencritin  virtule.  Neautemquondam 
iile  infirmus,  cum  vcneril  fortis,  ventilabro  illo  ad 
sinislram  nos  miltat;  salvet  nos  in  nomine  suo,  et  ju- 
dicet  nos  in  viriute  sua.  Quisenim  boc  tam  temcra- 
rius  oplaverii,  ut  dicat  Deo,  ^tkiica  me.^Nonne  pro 
maledicto  dici  solet  hominibus  :  Judicet  tcDeus?  lU 
planc  est  malcdictum,  si  judicat  te  in  virtute  sua ; 
scd  si  non  le  salvaverit  in  nomine  suo  :  cum  vero  in 
nominc  praecedente  salvaverit  te,  salubriter  in  virlule 
consequenie  judicabit.  Securus  csio  :  judicium  iilud 
non  tilii  erilpunilio,  sed  discrelio.  Nam  etin  quodam 
psalmo  ita  dicilur  :  Judica  me,  Deus^  et  di$eeme  cau- 
sam  mcam  de  genle  non  eancta  (P$aL  xui,  i).  Quid 
est,  Judica  me  ?  Discernc  me  a  Ziphais  inler  quos 
l.'iieo  :  perluli  eorum  florem,  jam  veniateiflos  mcus. 
Ei  illorum  quidem  flos  roil  temporalis,  et  arescente 
fcno  decidlt  :  flos  auiem  meusquiserit?  Plantali  in 
domo  Domini,  in  airiisdonm  Deino$lri  llorebunt(P$aL 
xci,  U).  Remanet  ergo  el  nobis  flos,  sed  qui  nou  ca- 
dat,  sicut  folium  planlati  illius  ligni  juxta  aquas,  de 
quo  diclum  esl  :  Et  folium  eju$  non  decidet  (Psat,  i, 
3).  Deu$  ergo  in  nomine  tuo  $akum  me  fac,  et  in  viriuie 
tuajudicame. 

5.  [vers.  4.]  Deu$,  exaudi  orationem  meam;  auribus 
percipe  vcrba  ori$  met.  Perveniant  ad  aurcs  tuas  vcrba 
oris  mci,  quia  non  floreni  Ziplissorum  a  tc  desidcro. 
Auribu$  percipe  verba  ori$  mei :  tu  percipc  ;  nam  Zi- 
phxis  etsi  sonet  oralio  mea  ,  non  audiunt,  quia  non 
jntelligunt.  Temporalibus  quippe  gaudent,  bona 
aeterna  desidernre  non  norunt.  Ad  le  pervcniat  ora- 
tio  mea  ,  ex  desiderio  aeternorum  tuorum  beneficio- 
rum  excussa  et  jaculala  :  ad  aures  luas  emiUo  eam ; 
adjiiva  eam  ut  perveniat ,  ne  deficiat  in  ilinere  me- 
dio,  et  quasi  collapsa  corniat.  Sed  elsi  nou  niihi 
eveniunt  modo  bona  quoe  postulo,  serurus  sum  tamen 
quia  postea  venient.  Nam  et  in  deliclis  dicitur  qui- 
dam  rogasse  Deum  ,  et  non  exauditiis  bono  suo.  De- 
sidena  enim  STRCuIaria  incitaverant  illum  ad  oran- 
duin  ;  et  in  tribulationibus  teinporalibus  positus  , 
opiavorai  ut  transirent  tribulationes  tomporales  ci 
rcdiret  flos  feni ,  et  ait :  Deu$  meu$,  Deu$  meu$  ,  ut- 
quid  me  dereliquieti?  \ox  ipsa  Christi  est,  sed  pro 
iiicmljris  suis.  Verba ,  inqnil ,  delictorum  meorum  : 
c^amavi  ad  le  perdiemt  nec  exaudisli;  et  mcte^  el  non 


5.  AUGUSHNI  EPISCOPI 
et  nemo  videt.  Spiritum      ad  in$ipientiam  mihi  {P$aL  xxi,  2 ,  3) 


id  est,  ei  no- 
cte  clamavi ,  et  non  exaudisti ;  et  lamen  hoc  ipsum 
quod  non  exaudisti ,  iion  ad  insipienliam  mihi  iion 
exaudisti,  sed  magis  ad  sapi^ntiam  non  exaudisti «  ut 
intelligerem  quid  a  te  petere  deberem.  Ea  enim  pe- 
tebam  qus  malo  meo  forUssig  acci|)erem.  Pelis  di« 
▼ilias,  0  bomo  !  quanti  sunt  eversi  perdivitias  guas! 
Unde  scis  utrum  tibi  glnt  profutur»  divitise?  Nonne 
multi  pauperes  tutiug  latebant ;  divites  facti ,  mox  ul 
lucere  coeperunt,  praeda  fortioribusfuerunt?  Quanto 
metius  laterent ,  quanto  melius  nescireniur  ,  qui  coe- 
peruiitquaeri ,  iion  propter  quod  erant,  sed  propter 
qiiod  habcbant !  In  his  ergo  temporalibus ,  fraires » 
admoncmus  yos  et  exhortamur  in  Domino ,  ut  non 
petatis  aliquid  quasi  fixum ,  sed  quod  vobis  Deiis  cx- 
pedire  scit.  Quid  enim  vobis  expediai,  omnino  ne- 
scitls.  Aliquando  quod  putatis  prodesse ,  obesi ;  ei 
qqod  putalis  obesse ,  boc  prodest.  JEgri  enim  estis , 
notite  medico  diclare  qux  vobis  medicamcnta  Telit 
apponere.  Si  doctor  genlium  Paulus  ^postolus  dicii » 
Quid  enim  oremu$  stcid  oportei ,  neictmtts  {Rom.  vui, 
26) ;  quanto  magis  nos  ?  Qui  tamen  cum  sibi  videre- 
tur  ipse  prudenter  orare,  ut  ab  eo  aoferretursiiinulus 
carnis,  angclus  salanx  qui  eum  colaphizab;it ,  ne  in 
roagniludine  revelationum  exiolteretur ,  quid  audivii 
a  Domino  ?  Num<]uid  facium  esi  quod  volebat?  Non  ^ ; 
ut  fieret  quod  expediebat.  Quid  ergo  audivii  a  Do« 
luno?  Ter^  inquit,  rogavi  Dominum »  ul  auferrei  eum 
4  me ;  et  diadi  milti ,  Sufficit  tibi  gratia  mea  :  nam  tfir^ 
iu$  itt  infirmilate  perficitur  (II  Cor.  xii,  7-9).  Ego 
medicamenium  ad  vulnus  posui :  quando  posueriin 
novi,  qiiando  auferendum  sii  novi.  Non  recedat  aegro- 
tus  a  manibus  medici,  non  det  coiisilium  medico.  lia 
sunt  isu  omnla  temporalia.  Tribulationes  siini;  si 
bcne  colis  Dcum ,  noveris  quia  novii  quid  cuique 
cxpcdiat  :  prosperitates  suut ;  magis  cavo  ne  ipsae 
corrumpant  animum  iuum ,  ut  ab  eo  qui  hxc  de- 
dit  rccedat.  Crgo  iste  intelligens  quidaii?  Deus^ 
exaudi  orationem  meam;  auribue  perdpe  verba  oria 
md.  • 

6.  |rf*r5.  5.|  Quonkam  alieniin^urrexeruni  adver$WH 
me.  Qui  alieni  ?  Nonne  ipse  David  Judasns  erat  dc 
tribu  Juda  ?  Ipse  aulem  locus  Ziph  ad  tribum  Juda 
pcrtiiicb:it,  Jud:eorum  erat.  Quomodo  ergo  alieni? 
Non  civiiaic ,  uon  tribu ,  noii  cognattone ,  sed  flore. 
Nam  vis  nosse  alienos  istos?  In  alio  psalmo  filii  alleni 
dicti  sunl,  quorumoe  iocuium  e$t  vanitaiem^  eidextera 
eorum  dextera  iniquitaiie.  El  enuinerat  florem  Zi- 
phncorum  :  Quorutn  /ilii  eorum  vetui  novelim  con^tabUi'^ 
tce  in  juventute  $ua :  fHiw  eorum  compo$iUB  et  omaiee^ 
$icul  mmilitudo  tempii ;  cellaria  eorum  plena ,  eruetan" 
tia  ex  koc  in  hoc  :  ove$  eorum  fecundw ,  muitipiicanle$ 
in  exitibue  $ui$;  bove$  eorum  era$$i  :  non  e$t  rubta 
$epi$j  nec  exitue,  neque  ciamor  in  piaiei$  eorum.  Sed 
Tide  Zipbaeos,  vide  ad  tempus  florentes.  Beaium  dixe- 
runt  populwn  cui  hosc  iimf.  Meriio  fiiii  alienl.  Tu 
quid ,  latcns  inter  Ziphaeos  ?  BetOue  populm  cuju$ 

»Abest, /vow,  alisg. 


«25  ENAtlBATIO  IN 

Dmmimi  Dm  ipfrai  (?mi.  cxuii,  7-46).  Ex  hoc  af- 
fectu  baec  oratio  mittilur  ad  aures  Domini,  cum  dici- 
tur :  Awiim  pertipe  verba  mt  md  ;  quoniam  alimi 
miurrexenua  advernm  rne. 

7.  Et  poieiuei  queuierunt  afdmam  meam.  Moto 
enim  modo,  fratres  mei ,  volunt  perderc  genus  san- 
ctenim  et  ab  hujus  aaeculi  spe  absiincntium  omnes 
qui  spem  babeni  in  isto  aaeculo.  Certe  concret!  sunt, 
certe  simul  tivunt.  Yehementer  sibi  adtersa  suiit  ista 
dno  genera  :  unum  eorum  qui  non  ponnnt  spem  nisl 
in  rebus  sacularibus  et  temporali  felicitaie ,  et  alie- 
nim  coriim  qui  spem  suam  in  Domino  Deo  sflo  fir- 
miter  ponunt.  Et  cum  concordes  sunt  is(i  Ziphxl , 
noli  mulium  credere  concordia  eoruin ;  tentaiiones 

'  desunt :  ubi  venerit  aliqua  lenlaiio ,  ut  arguaiur  ali- 
quis  pro  flore  sscculi ,  non  libi  dico  offendel  episco- 
po  *,  sed  nec  ad  ipsam  Ecclesiam  accedere  vult ,  ne 
cadat  aliquid  feni.  Quare  ista  dixi,  fratres?  Quia  modo. 
libenter  auditis  omnes  in  nomine  Ghrisli ,  et  quem- 
admodum  intelligitis,  ita  exclamaiis  ad  verbum  ;  uon 
ulique  acclamarelis ,  nisi  inlelligeretis.  Intellectus 
iste  vester  fnictuosiis  esse  debet.  Ulrum  auiem  fru- 
ctuosQS  sit,  tentatio  interrogat ;  ne  subito  cum  dici- 
mini  nostri ,  per  lentaiionem  inveniamini  aiieni ,  et 
dicatur,  AUem  iniurrexerunt  adversum  me ,  ei  potentee 
quienerunt  afiimam  meam ;  ne  dicatur  quod  sequitur, 
Non  propo$ueruni  Deum  ante  conspectum  suum.  Quando 
enim  ponet  ante  conspectum  suiiin  Deum  »  ante  cujus 
conspectum  non  est  nisi  saeculum  ?  quomodo  sit  num- 
Bins  super  nummum ,  quomodo  augeantur  greges , 
quomodo  impleantur  apothecae ,  quomodo  dicalur 
animac  :  Habes  multa  bona ;  jucundare ,  epiilare,  sa- 
tiare.  Numquid  ponit  ante  conspectum  suiim  itlum 
qui  sicglorianti  et  ita  flore  Ziphaorum  nilenli  dicit : 
StMlte^  hocest  non  inteHigens,  vir  imprudens,  hac 
noeu  auferetur  anima  tua ;  hase  omnia  quce  praspara* 
M'  cnjtif  erunt  (Lue.  xii,  20)?  Non  proposuerunl  Deum 
ante  conspeetum  $uum, 

8.  [ver$.  6.]  Ecce  enim  Deu$  adjuvat  me.  Et  ipsi  ne- 
seiuiit  inter  quos  lateo.  Si  autem  et  ipsi  ponerent 
Deoro  anle  conspectnm  suum ,  invenirent  quemad- 
modum  me  adjuvat  Deus.  Oinnes  enim  sancti  adju- 
vantor  a  Deo ,  sed  inius  ubi  nemo  videt.  .Quomodo 
enim  magna  est  pcena  impiorum  coiiscieniia,  sic  ma- 
gnum  gaudiiim  piorum  ipsa  conscientia.  Nam  gloria 
nosira  fuee  eely  vi\\  Apostolus,  tetiimonium  con$cientia 
nourm  (11  Cor.  i,  12).  In  hac  glorialur  isie  inlus,  non 
in  tore  Ziphseonim  foris ,  qui  modo  ait :  Ecce  enim 
Deut  adjuvai  me,  Prorsus  quamvis  longe  futura  sint 
qvst  promittil,  hodie  mihi  dulce  et  prscsens  est  adju- 
torium ,  hodie  in  cordis  mei  gaudio  invenio  quia  sine 
causa  dicunt  qnidam  :  Quit  o$tendit  nobi$  bona?  Si- 
gnaUm  e$t  enim  euper  no$  tumen  vultu$  tni,  Domine; 
dedi$lijueun^latemincor  meum  (P$aL  iv,  6,  7)  :  non 
in  vioeam  meam,  non  in  gregem  mcum,  noii  in  ciip- 
pani  raeam,  non  in  mensam  meam,  sed  in  cor  meum. 
Eece  enim  Deu$  adjnvat  me.  Quomodo  tc  adjuvat? 
Et  Dondniu$  $u$ceptor  e$t  aninue  meee. 

^  Ir.  et  aliqqot  Mss.,  episcopum. 


PSALMDM  Llll.  626 

9.  [ver$.  7.]  Averte  malaimmiei$  meit.  Sicquomodo 
virent,  sic  quomodoflorent,  igni  servanlur.  In  vir- 
tutetuadi$perde  mo$.  Puta  quia  florent  modo,  puta 
quia  exoriuntur  slcut  fenum  :  tu  noli  esse  virirapru- 
deuset  stultus,  ut  h»c  attendendo  intereas  in  saecu- 
lum  saHSuli  (P$al.  xci,  7,  8).  Averte  eukn  mala  mtmt-  . 
eii  m^.  Nam  si  tu  fueris  in  corpore  ipsius  David,  inf » 
virtute  sua  disperdet  illos.  Isti  florenl  felicitate  sae- 
culi,  pereunt  in  virtule  Dei.  Non  quomodo  florenl. 
sic  pereunt :  florent  enim  ad  tempus,  pereunt  in 
abternum  ;  florent  falsis  bonis,  pereunt  veris  lormen- 
tis.  In  virtute  tua  ditperde  illot :  quos  in  iiifirmitate 
tiia  tolerasti. 

10.  [vert.  8.]  Voluntarie  $acrificabo  tibi.  Quts 
hoc  bonum  cordis  vel  id  elligere  potesl  alio  dl- 
cenie,  si  non  in  se  Ipso  gustarit?  Qnid  est, 
Voluntarie  $acrificabo  tibif  Dicam  Umen;  capial 
qui  potest ,  quomodo  potest :  credat  qut  non  po« 
test,  et  oret  ut  possit.  Numquid  taineii  isium  ver- 
sum  ita  pra^terlre  debemus,  ut  eum  vobis  nun  com- 
mendemus?  Dico  Gharitati  Veslrx,  inviut  me  saiis 
amor  ipsius  aliqnid  de  illo  loqui ;  ei  gr.^^lias  ago  Deo 
quod  intente  auditis.  Si  autem  vos  fastidienies  andire 
conspicerem,  invitus  ab  hoc  versti  silercm ;  ct  lamen 
in  corde  meo,  quanium  Dominus  dignaretur  conce- 
dere,  non  silerem.  Veniat  ergo  in  linguam  quod  corde 
eonceptum  est ;  promatur  voce  quod  mente  servaiur : 
dicamus  ut  possumus,  quid  sit,  Volunlarie  $acriftcabo 
tibi,  Quod  enim  sacrificium  bicaccipiam,  fratres?  aut 
quid  digne  offbram  Domino  pro  misericordia  ejus? 
Victimas  quaeram  de  grege  ovium,  arietem  eligam, 
taurum  aliquem  in  armeiitis  prospiciam,  thura  certe 
de  terra  Sabxorum  afTeram?  Quid  faciam?  Quid  of- 
feram,  nisi  quod  ait,  Sacrificium  laudi$  honorificabit 
me(P$al.  xlix,  23)?  Quare  crgo,  voluniarie?  Quia 
gratis  amo  quod  Uudo.  Laudo  Deum,  et  in  ipsa  laude 
gaudeo  :  ipslus  laude  gaudeo,  quo  laudaio  non  ern- 
besco.  Non  enim  qucmadmodutn  laudatur  ab  siudio- 
sis  theatricarom  nugarura  vel  auriga,  vel  venaior,  vel 
quilibet  histrio,  et  a  laudatoribus  suis  inviianiur  alii 
laudatores,  exhortantur  ut  pariter  clament ;  cl  cum 
omnes  clnmaverint,  plerumque  illo  viclo  omnes  eru* 
bescunt :  non  ita  est  Deus  noster ;  laudetur  vulun- 
tate,  ametur  charitate ;  gratuiium  sit  quod  amalur, 
etquod  laudalur.  Quid  est  graluilum?  Ipse  propler 
se,  non  proptcr  aliud.  Si  enim  laudas  Deum  ut  det 
tibi  aliquid  aliud,  jam  iion  gratis  amas  Deum.  Eru- 
besceres  si  te  uxor  tua  propter  divitias  amaret ;  et 
forle  si  tibi  paupertas  accidcret,  dc  adultcrio  cogita- 
ret.  Cum  ergo  te  a  conjuge  gratis  amari  velis,  tu 
Deum  propier  aliud  amabis?  Quod  prxmium  acce- 
pturus  es  a  Deo,  o  avare?  Non  libi  terram,  sed  se- 
ipsum  servat  qui  fecit  coelum  et  terram.  Voluntarie 
sacrificabo  tibi :  noli  ex  necessltate.  Si  enim  propter 
aliud  laiidas  Deum,  cx  nece^silaie  laudas.  Si  adesset 
tibi  quod  amas,  non  laudares  Dcuin.  Vido  quid  di- 
cam  :  laudas  Deum,  verbi  graiia,  ut  tibi  dot  amplam 
pecuniam;  si  habercs  aliunde  amplam  pecuniam,  non 
a  DeOy  nuroquid  laudares  Deum?  Si  ergo  propicr  pe- 


697  8.  AUGCSTINI  EPISCOPI 

cnniam  laudas  Deum,  non  votuntarie  sacrificas  Dco,      — — 

sed  cx  necessitale  8^riica6 :  qiiia  pr»(er  iliun  nescio 

quid  aliud  anas.  Inde  4ieiiMi  «st,  VeiuHiarie  tacrifi' 

cabo  tibi.  Goalenne  omnia»  ipsum  ttteiide.  Et  haec 

qux  dedit,  propler  danteai  bona  sunt.  Nam  dat  pror- 

8us,  dat  isla  temporalia ;  et  quibuadam  bono  eorimi, 

quibusdam  malo  eorumt  secundum  altitii4ifiefli  et 

profunditatem  judiciorum  »Horum.  In  quormn  jodi- 

ciorum  abysso  expavit  Apostolus  dteens  :  0  aUHudo 

ditUiarum  sapieutice  et  Beimiim  Dei,  qutttn  in$crutabiiia 

tuntjudicia  ejus,  ct  investigabiles  vub  ipsius !  Quis  enim 

investigabit  vias  ejuSj  aut  quis  comfnrekendel  consilia 

ejus  {Hom.  xi,  33,  34)?  Novit  quando  det,  cui  det; 

qunndo  auferat,  et  cui  auferat.  Pete  tu  in  hoc  tem- 

pore  quod  tibi  prosit  in  posterum,  pete  quod  te  ad- 

juvet  in  seternum.  Ipsum  autem  gralis  dilige  :  quia 

melius  ab  eo  uon  invenis  quod  del  quam  seipsum; 

aut  si  invenis  mclius,  boc  pete.  Voluntarie  sacrificabo 

tibi.  Quare  voUiHtarie?  Quia  gratis.  Quid  est,  gratis? 

Et  confitebor  nomini  luOy  DominCf  quoniam  bonum  ett : 

ob  niliil   aliuJ,  nisi  quia  boimm  est.  Numquid  ait : 

Confilebor  noiniiii  (uo,  Domiue,  ^ia  das  mibi  fra- 

ctuosa  prxdia,  quia  das  mihi  aurum  et  argentum, 

quia  das  inibi  latas  divitias,  amplam  pecuniam,  ck- 

eellentissimam  diguilaiem  ?  Non.  Sed  quid?  Quommn 

bonum  est,  Melius  nibil  iuvenio  quam  uomeo  tuum  : 

ideo  confilebor  nomini  tuo^  Domine^  quia  bonum  es(. 

H.  [vers.  9.]  Quoniam  ex  omni  tribulatioiu  eripni^ 
sii  me.  Ideo  iuiellexi  quia  bonum  ost  nooien  tuum  : 
iiam  si  boc  possem  ante  tribulationes  agnoscere,  forte 
mihi  necessarix  non  fuissent.  Sed  adbibita  est  tribn- 
iaiio  ad  admonitionemy  admonitio  facta  est  ad  tuan 
laudaiionem.  Non  enim  inteliigerem  ubi  eseem,  nia 
de  infirmitale  mea  admonitus  essero.  £x  omnibus 
ergo  (ribulationibus  eripuisti  me.  Et  tuper  inimieot 
meos  respexit  oculus  meus  :  super  ilios  Ziphxos  re« 
spexit  oculus  meus.  Fiorem  quippe  iilorum  transii 
aliitudine  cordis,  ad  tc  perveui,  et  inde  respexl  su- 
per  illoSy  et  vidi  qiiia  omnw  caro  fenum^  et  omnit  ela» 
ritat  hominit  ticut  flot  feni  {Itai.  xl,  6) :  sicut  quo- 
dam  ioco  item  dicitur,  Vidi  tmptum  superexaltari  ei 
ekvari  ticut  cedros  Libani  :  transii^  et  ecce  non  erat. 
Quare,  non  era<?Quia  transisti?  Quid  est,  quiatrans- 
isti.  Quia  non  sine  causa,  Sursum  cor,  audisti  \  quia 
non  in  lerra  ubi  pulresceres  remansisti,  quia  levasti 
animam  tuam  ad  Deum,  et  transcendisii  cedros  Li- 
bani,  et  de  illa  celsiludine  attendisd :  el  ecce  non 
eraty  et  quaesisti  eum,  et  non  est  inventus  locus  ejut 
(Psa/.  xxxvi,  35,  36).  Jam  labor  non  est  ante  le; 
quia  intrasli  in  sancluarium  Dei,  et  inlellexisti  in 
nuvissiina  {Psal.  lxxii,  16,  17).  Sic  et  bic  iu  con- 
cludit :  El  tuper  inimicot  meos  reepexit  oculut  meut. 
Hoc  agiie  ergo,  fratres,  cum  animis  vestris :  erigite 
corda  vestra,  expolite  aciem  men(is  vestrse,  discite 
gratis  diligere  Deum,  disci(e  pnesens  contemnere 
iseculum,  discite  voluntarie  sacrificarc  hosiiam  lau* 
dis;  ut  transceiideiites  florem  feni,  respiciatis  super 
inimicos  vestros. 


m 


IN  PSALMTJM  LIV 
£NAHRATIO. 

SERMO    kh    FLCBEV. 


»  8icM8B.  At  Edd.,  titrtwn  cor  fudndstl 


i.  [vers.  i.]  Psalmi  hujus  titulns  est :  In  finem,  m 
hymnis,  intelleclus  ipsi  David.  Qiiis  sit  finis  comroe- 
moramus  breviter,  qiiia  noslis.  finis  enim  Legit 
Chrislus  est,  adjustitiam  otnni  credMi  {Rom.  x,  4). 
Inteiitio  ergo  dirigatur  in  finein,  dirigatiir  in  Cliri* 
stum.  Quare  finis  dicilur?  Quoniam  quidquid  agimus, 
ad  iUum  referimus;  et  cum  ad  eum  pervenerimus, 
ultra  quod  quaeranuis  non  habebimus.  Dicitur  eiiim 
flnis  qui  consumit,  dicitur  fiiiis  qui  perficit.  Aliter 
quippe  intelligimus  cum  audimus,  Finitus  est  cUmii 
qui  manducabaiur ;  et  aliter  inlclligimus  cum  audi- 
mus,  Fiiiita  est  vesds  qiiae  texebatur :  in  uiroque  au- 
dimus,  Fiuilum  est;  scd  cibus  ut  jam  oon  esset,  ve« 
stis  ut  perfecia  essct.  Finis  ergo  noster  perfectio 
nostra  esse  dcbet;  perfectio  nostra  Cbristus.  In  itio 
enim  periicimuPy  quia'  ipsius  capitis  membra  sumus. 
Et  dictus  est  finis  Lcgis,  quia  sine  illo  nemo  perlidt 
Legeni.  Cum  ergo  audiiis  m  Psalmis,  Infiuem^  multi 
enim  psalmi  i(a  superscripii  sunt^  non  sit  vestca  eagi- 
tatio  in  consump(ionein,  sed  in  cousummaiionem. 

2.  In  hymms :  in  laudibus.  Sive  euim  tribulemttr 
et  angustemur,  sive  ldc(emur  et  eisultemus,  iile  iaii' 
dandus  est,  qui  et  in  Iribiilationibus  erudit,  et  in  l£li- 
tia  consolatur.  Laus  enim  Dei  a  corde  et  ore  cliri- 
stiani  recedere  non  debet :  non  ut  laudet  in  pro- 
speris,  et  maledicat  in  adversis  ;  sed  quemadmodum 
psalmus  iHe  praescribit,  Benedicam  Domlnmi  in  oouti 
tempore^  semper  taus  ejus  in  ore  meo  {Psal.  xxxiiiy  1). 
Gaudes,  agnosce  patrem  hlandientem;  tribularis, 
agnosce  patrem  emcndautem.  Sive  blandiatur^  aive 
emendei,  eum  erudit  cui  parat  hxrcditalem. 

3.  Quid  cst  ergo,  lutellectus  ipsi  Davidf  Erat  qui- 
dem  David,  ut  novimus,  propbeta  sanciuSt  rex  Israel, 
filius  Jesse  (I  Reg.  xvi,  18) :  sed  quia  ex  ejua  semine 
venit  ad  salutem  nostram  secundum  carnero  Dominus 
Jesiis  Chris(us  {Rom,  i,  5),  sa^pe  isto  nomiiie  iUe  ii- 
guratnr,  et  David  pro  Christo  in  (igura  pooitur,  pro- 
p(er  originem  carnis  ipsius.  Nam  secuudum  aiiquid 
jdlius  e»t  David,  sccunduui  ali^iuid  Domuius  est  Da* 
vid  :  filius  Dnvid  sccundum  carbcmy  DomiiMia  David 
secundum  divinitaiem.  Si  eiiim  per  ipsum  facta  suot 
omnia  {Joan.  i,.5),  per  ipsum  et  ipse  David  factus  est» 
ex  cujus  semine  venit  ad  liomines.  Proinde  cuia  iii« 
terrogasset  Domiuus  Judxos,  cujus  filiuin  Christuia 
esse  dicerent ;  responderunt :  David.  Vidit  eos  remai»- 
sisse  iu  carne,  et  amisisse  divinilatem ;  et  corri^iteoft 
qu.TStione  proposita  :  Quomodo  ergo  ipse  David  in 
tpiritu  dicit  eum  Domnum^  Dixit  Dominut  Jhmiuo 
meOf  Sede  ad  dexteram  meam^  quoadutque  pomm  im^ 
tnicos  tuos  sub  pedibus  tuis  ?  Si  ergo  iUe  iu  spiritu  Do^ 
minum  eum  dicil,  quomodo  filius  ejut  est  (MaUk.  xaii, 
i^-iS^^Quxsiionem  proposuit,  non  filiuni  negavit. 
Audisds  Dominum ;  dicite  quomodo  iiiius  sit :  audi* 
stis  fiiium ;  dicite  quomodo  Dominus  sit.  Iiaj;c  qpa^ 


/  '- 


m  ENARHATIO  Dl 

sliooem  solvil  fldes  catholicA.  Qoomodo  Dooiimis? 
Quia  m  prmripio  erai  Verbum^  el  Verbum  erat  apud 
Deum^  et  Deut  erai  Verbum.  Quomodo  firnis?  Quia 
Yerbum  caro  (aclum  e$l,  ei  habitavil  in  nobis  {Joan,  i, 
I,  14).  Quia  ergo  David  in  figura  Cliristys  est,  Chri- 
stus  aulem,  ut  sxpe  commemoravimus  Chariiatem 
Vestram,  et  caput  et  corpus  est :  nec  nos  a  Christo 
alienos  dicere  debemus,  cujus  membra  sumus,  nec 
nos  quasi  alteruro  coniputare ;  quia  erunt  duo  in  carne 
una,  Sacramentum  koc  magnum  est,  nil  Apostohis,  eg^ 
ttutem  dico  in  Chrisio  et  in  Ecclesia  (Ephes,  v,  31,  32)« 
Quia  ergo  tolus  Chrislus  capiit  et  corpiis  est ;  cum 
audimuSf  Inteilectus  ipsi  David,  iiKeliigamus  el  nos  in 
David.  Inlolligant  mem))ra  Christi,  ct  in  niembris 
suis  intoliigat  Chrislus,  rt  mcaibra  Chrisli  inlelligant 
in  Cliristo :  quia  caput  el  mcrubra  uniis  Chrislus. 
Caput  in  coek»  erat,  et  dioebal,  Quid  me  persequeris 
{Act,  IX,  4)?  Nos  cum  illo  in  coeio  per  spom,  ipse  no- 
bisciim  in  lerra  per  charitalem.  Eigo,  intellecius  ipsi 
David,  Adinoneamur  cum  audimus,  et  inlellijiial  Ec- 
desia  :  pertinel  enim  ad  nos  magna  cura  inlelligcndi 
in  quo  inalo  nunc  sumus,  et  de  quo  m»Io  at  libcre- 
mor  optamus,  reminiscentes  orationis  dominicx,  ubi 
in  fine  dicimus»  Libera  nos  a  maio  {Malth.  vi,  45). 
luy^r  multas  ergo  Iribulationes  hujus  saxuli,  plangit 
aliquid  psalmus  iste  de  intellectu.  Ille  cum  isto  non 
piorat,  qui  non  habet  intelleclum.  Porro  auiem,  cba- 
rissimi,  meminisse  debemus  ad  imaginem  Dei  nos 
essefactos,  nec  aiibi  quam  in  ipso  inlellectu.  Nam  in 
Bbultis  rebus  a  bcsiiis  superamur  ^  :  iibi  autem  homo 
ad  imaginem  Dei  factum  se  novit,  ibi  aliquid  in  se 
agnoscit  amplius  esse  quam  datuni  est  pecoribus. 
Consideratis  vero  omnibus  rebos  quns  habet  bomo^ 
invenil  se  eo  proprie  discretum  a  pecore,  quod  ipse 
babeat  intellectum.  (Jnde  quosdam  coniemnentes  in 
se  c^uod  proprium  et  prnecipuum  a  Conditore  accepe- 
ruiit,  increpat  ipse  Condilor  diccns  :  Nolite  fieri  sicul 
tquut  et  mutust  quibus  non  esi  intelleclus  {Psal.  xxxi, 
9).  Et  alio  k)CO  dlcit :  Homo  in  honore  positus.  In  quo 
hoDore*  nisi  quia  Taclus  ad  imaginem  Dci?  Ergo,  m 
konore  positus  non  inteliexit,  ait,  comparatus  estju- 
mentis  insensatis.  et  similis  (actus  est  iliis  (Psai.  xlviii, 
ii).  Agnoscamus  ergo  honorem  nostruro,  et  intelli- 
gainus.  Si  iDtelligimus,  videmus  non  esse  isiam  re- 
gionem  gaudcndi,  sed  gemeiidi ;  noii  jam  exsuliandi, 
sed  adhuc  plangendi.  Sed  etsi  exsultatio  qua^dam 
habitat  iii  cordibus  nostris,  nondum  cst  in  re,  scd  ih 
spe.  Ex  promisso  Ixtamnr,  quia  scimus  non  nos  fal- 
lere  promiitentem.  Verum  quod  attinet  ad  praesens 
tempus,  in  quo  malo,  in  quibus  angusliis  simus  aa« 
dite  i  et  si  viam  istam  tenetis,  quod  anditis  in  vobis 
agnoscile.  Quisquis  enini  nondum  tenet  iter  pictatis, 
miratur  quia  talia  gemunt  membra  David  :  non  enim 
videt  in  se  ista.  Quamdin  et  in  se  ista  non  videt  non- 
dum  est  ibi :  non  sentit  quod  corpus  sentit ;  quia  pnc- 
ter  corpus  est :  incorporetur,  et  sentiei.  Dicat  ergo 
et  audiamus,  audiamus  et  dicamus  : 

4.  [vert.  i-5.]  Exaudi,  Deus^  depreeationem  meam , 

*  Sicil».  MEdd.,  abettmnonseparamur 


PSAUIUM  LIY.  «30 

et  ne  detpexent  pneem  meam  :  inknde  mh^  et  exaudi 
me.  Satagentis,  solliciii»  ia  tribulatione  positi,  verba 
sunt  ista.  Orat  multa  patiens,  de  malo  liberari  desi- 
derans  :  superest  nt  audiamus  in  quo  iiialo  sit ;  et 
cum  dicere  cosperit,  agnoseamus  ibi  nos  esse,  ut  com- 
municata  tribulatione,  conjungamus  orationem.Confri- 
italut  tum  in  exercitalione  mea^  et  conturbalvt  tu7,u  Ubi 
contristatus?  ubi  conlurbatas?  Jn  exercitatione  mea^ 
inquit.  Homines  malos  quos  patitur  commemoraturus 
est  ^,  eamdemque  passionem  malorum  hoininum  exer- 
citationcm  suam  dixit.  Ne  putctis  gralis  essc  malos  in 
hoc  iiiundo,  ct  nihil  boni  de  illis  agere  Deum.  Omnis 
malus  aut  ideo  vivit  ut  corrigatur,  aut  ideo  vivit  ut 
per  illum  bonus  exerceatur.  Ulinam  ergo  qui  nos 
moJo  exerccnt,  convcrtantiir,  ei  nobiscum  exercean- 
tur :  (amen  quamdiu  ita  sunt  at  exerccant ,  non  eos 
odcriinus;  quia  in  eo  quod  malus  est  quis  eorum, 
ulrum  usqiie  in  nnoin  perseveraturus  sit,  ignoramus; 
ct  plerumquc  cnm  tibi  videris  odisse  inhnicum ,  fra- 
trcm  odibti,  ei  hescis.  Diaboluset  an^cli  ejus  in  Scrl- 
piurls  sanctis  manifestali  siint  nobis,  quod  ad  ignem 
arlernum  sint  destinati.  TpSorum  lantuin  dcsperanda 
Cbt  correctio :  contra  quos  fiabemus  occaltarii  luctam, 
ad  quam  Iiiclam  nos  armat  Aposlolus,  dicens  :  iVoit 
esl  nobis  coiluctatio  adversus  carnem  et  sangmnem ,  id 
est  adversus  homines  quos  videlis;  sed  advernus  prin- 
cipes  et  potestates  et  rectores  mundi,  tenebrarum  harum 
{Ephes.  VI,  i2).  Ne  forte  cum  dixlsset,  mundif  intelll- 
gcres  dsemones  esse  reciores  coeli  et  terrae ;  mundi 
dixit,  tenebrarum  harum;  mundi  dixit,  amatorum 
mnndi;  mundi  ditit,  impiornm  ct  iniquorum;  mundi 
dixit,  de  quo  dicit  Evangelium  :  El  mundut  eum  non 
cognotit  {Joan.  r,  10).  Si  enim  mundus  non  cognovit 
lucem,  quia  lux  in  tenebris  lucet,  ei  tenebrse  eam 
non  comprehenderant,  et  ipsae  tenebrsc  quse  non  cotn^ 
prehenderunt  Idcem  prxseniem,  mundi  nomine  ap* 
pellantur;  haram  tenebrarum  sunt  illi  rectores.  De 
fpsis  crgo  rectoilbus  habemus  detcrmlnatafh  Scripto- 
rarum  sententiam,  quod  omnlno  inde  reditas  alicujiift 
eorum  sperandns  non  esf.  At  vero  de  ipsls  teneorm 
quarum  illf  rectores  sunt,  non  snmns  certi  he  (orte 
qui  erant  tenebrafe ,  fiant  lux.  t^idelibu*!  qaippe  jam 
factis  diclt  Apostolus,  Fuistit  aliquaftdo  tenebriBj  nuVec 
autehi  tux  in  Dondno  (Ephet.  v,  8)  :  ten^rs  fn  VoHis, 
lux  in  Domino.  Ergo,  fratres,  omnes  Mali,  ebm  mali 
sunt ,  cxercent  bonos.  Ecce  enlm  brevf^er  audlte ,  et 
intenigite.  Si  bonus  es,  ininl^icum  noYi  habebfS  nisi 
mafum.  Porro  tibi  ea  rcgula  bonicatis  pfaeffxa  est,  nt 
froileris  bonitatem  Patris  tui,  qui  (acit  totem  tmtm  oriri 
tuper  bonot  et  matot^  et  ptuit  tvper'  juttos  et  injustot 
(ilatth.  V,  45).  Neque  enim  tu  habes  inimicum,  et 
Deus  non  habet.  tu  quldem  eum  habes  inimicam  qoi 
lecurn  creatus  est ;  ille  vero  eum  quem  creavit.  Inf- 
micos  crgo  Dei  malos  ei  iniquos  saepe  in  Scriptarfs 
legimus  :  et  parcit  eis  ille  qui  non  habet  quod  flli  im- 
putet  iuimtcus ,  cui  omnis  inimicus  ingraitus  cst ;  ab 


«  sic  Rr.  et  prsstantiores  Hss.  At  Lov.| 
esl. 


651  S.  AUGUSTINI  EnSGOPl 

illo  enim  habet  quidquid  boni  habet.  Ab  ipso  enim      umbrabant  rne, 

habet  misericordiam ,  quidquid  est  eiiam  unde  Iribu- 

lalur.  Ad  hoc  enini  iribulalur,  ne  superbiai;  ad  hoc 

tribulaiur,  uthumilisagnoscaiexcelsum.  Tu  ergoini- 

mico  luo,  qiiem  intolerabililer  pateris,  quid  prxstiti- 

sti?  Si  iile  eum  habet  inimicum  qui  ei  tania  pn-estilit, 

et  facil  solem  $uum  oriri  super  bonos  et  malos ,  et  pluit 

iuper  justos  et  injustos ;  tu  qui  nec  solem  potes  oriri 

facere,  nec  super  icrras  pluere,.  aliquid  uniim  senrare 

inimico  non  potes ,  ut  sil  tibi  pax  in  terra  homini  bo- 

D»  voluntatis  (  Luc.  ii,  14)?  Ergo  qnoniam  lixc  tibi 

ilileciionis  regula  figitur,  ut  imitans  Palrem  diligas 

inimicum  :  Diligile  eiiim,  inquit,  inimicos  vestro»  ( Id, 

VI ,  27,  35 ) :  in  hoc  pr^ecepto  quomodo  exerccrcris , 

si  nullum  inimicum  paiereris?  Yides  ergo  prodesse 

tibi  aliquid  :  et  quod  Deus  parcit  malis,  prosit  tibi  ad 

liabendam  misericordiam ;  quia  ei  tu  forie  si  bonus 

es,  ex  malo  factus  es  bonus ;  et  si  Deus  non  parceret 

malis,  nec  tu  qui  gratias  ageres,  appareres.  ParcaC 

ergo  aliis  qui  pepercit  ei  tibi.  Non  enim  cum  iransie- 

ris,  intercludenda  est  via  pietatis. 

5.  Unde  ergo  iste  orat  positus  inier  malos,  quorum 
inimicitiis  exercebatur?  quid  ait?  Contristatus  sum  in 
exercitatione  mea^  et  conturbatus  sum,  Gum  exiendit 
dilectionem  ut  diligat  inimicos,  alfeclus  est  tscdio, 
multorum  iniiniciliis,  muUornm  rabie  circumlalralus, 
et  quadam  Iiumana  inrirmitale  succubuit.  Vidit  se 
jam  iiicipere  peiietrari  mala  persuasione  diabolica , 
ut  odiuni  inducal  *  advcrsum  inimicos  :  reluctans  odio 
ul  perliccret  ipsam  dileclioncm,  in  ipsa  pugna  et  lu- 
cta  turbatus  est.  Kjus  enim  vox  est  ct  in  alio  psalmo  : 
Turbalus  est  prceira  oculus  meus,  Et  quid  ibi  sequitu^? 
Inveteravi  in  omnibus  immicis  meis  (  PsaL  vi,  8 ).  Ye- 
hiti  in  tempestate  el  fluctibus  mergi  coeperat,  sicut 
Petrus  (  Matth,  xiv,  50  ).  lile  cnim  calcat  fluctus  hu* 
jus  sxculi,  qui  diligit  iiiimicos.  Ghristus  in  mari  ani- 
bulabat  inlrepidus,  ciijus  omnino  de  corde  auferri 
iion  polerat  inimici  dileclio  :  qui  pendens  in  cruce 
dlccbat,  Pater,  ignosce  ilUs,  qma  nesciunt  quid  faciunt 
(Luc,  xxiii,  34 ).  Ct  Petrus  voluit  ambulare.  Ille  tan- 
quam  caput,  Pelrus  tanquam  corpus  :  quia  super  hane 
petram  ,  inquil,  cedificabo  Ecclesiam  meam,  Jussus  est 
ambulare,  et  ambulabat  graiia  jubentis,  non  viribus 
suis.  Sed  cum  viderct  ventum  validum,  timuil;  et 
mergi  jam  coeperat,  conlurbalus  in  excrciiatione  sua. 
A  quo  vento  valido  ?  A  voce  inimki ,  et  a  tribulatione 
peccatoris,  Ergo  quomodo  ille  claniavit  in  fluctibus, 
Domine,  pereo,  salva  me  [Matth.  xiv,  30);  talis  et  hu- 
jus  vox  prxcessit,  Exaudi,  Deus,  deprecationem  meam, 
et  ne  despexeris  precem  meam :  intende  mi/tf,  et  exaudi 
me.  Quare?  quid  euim  pateris?  quid  gemis?  Contri" 
status  sum  in  exercitatione  mea.  Exerccri  me  quidem 
inter  malos  posuisli ,  scd  nimis  cxsurrexcrunt  supra 
vires  nieas  :  tranquilla  periurbatum,  manum  exteiide 
mergcnti.  Coniristatus  sum  in  exercitatione  mea,  et  con- 
turbatus  sum  a  voce  inimid,  et  a  iribnlatione  peccatoris : 
qnoniam  declinaverunt  in  me  iuiquitatem  •,  et  in  ira  ad- 

*  Aliciuoi  Mss.,  indvat. 

«  Stc  poiiores  Mss.  juxia  Grsec.  LXX,  At  EdJ.,  tmquitates. 


Audistis  fluctus  et  ventos  :  tanquam 
humiliato  insultabant,  et  ille  orabat;  undique  iili  stre- 
piiu  insuliationis  s^viebant,  at  ille  intus  invocabat 
quem  non  videbani. 

6.  Gum  aliquid  tale  patitur  christianus,  non  debel 
facile  velut  odio  ire  in  eum  a  quo  patitur,  et  veU« 
vcnium  vincere ;  sed  convertere  sc  ad  orationem,  ne 
amitiat  dilectionem.  Neque  enim  timendum  est  ne  ali- 
quid  faciat  homo  inimicus.  Quid  enira  factunis  est  t 
Mulia  mala  diclurus,  opprobria  jaculaturus,  in  convi- 
ciis  saeviturus  :  sed  quid  iibi?  Gaudete^  inquit,  et  ex- 
sultatequoniam  mercesvestra  magna  estin  ccsiis  [MaUh. 
V,  12).  flle  in  lerra  geminat  convicia,  tu  in  co^lo  lu* 
cra.  Sed  sxviat  amplius,  possit  et  aliquid  amplitis  : 
quid  te  securius,  cui  dictum  est ,  Nolite  timere  eos  qui 
corpus  occiduntj  animam  aulem  non  possunt  occidere 
{Id,  X,  28)?  Quid  esi  ergo  timendum  quando  pateris 
inimicum?Ne  conturbclur  tibi  dilectio  qua  dili^is  iiii- 
micum.  Etcnim  inimicus  ille  homo ,  caro  et  sanguis, 
quoJ  videl  in  le  appeiil.  Alius  autem  inimicus  oc- 
cuUus ,  recior  haruni  tenebrarum  quas  tu  pateris  in 
carne  et  sanguine,  alierum  occultum  tuum  pelit,  the- 
sauros  tuos  interiores  deprxdari  et  vaslare  inolitur. 
Duosergo  inimicos  constitue  tibi  ante  oculos;  tiniini 
apertum,  et  alierum  occullum  :  apertum,  hominem  ; 
occultum,  dLiboIum.  Ilomo  ilie  hocestquod  tu  secun- 
dum  naturam  humanam,  secundum  fidein  autem  ei 
dilectionem  nondum  quod  tu,  sed  potcrit  esse  quod  tu. 
Guni  ergo  sint  duo,  unuin  vide,  alierum  intellige ; 
unum  dilige,  altcrum  cavc.  Nainque  et  inimicus  ille 
quem  vides,  hoc  in  te  viilt  humiliare  unde  vincitur. 
Yerbi  gralia,  si  divitiis  tuis  vincitur,  pauperetn  te  vult 
facere ;  si  honore  tuo  vinciiur,  humilem  te  vuli  facere ; 
si  viribus  luis  vincitur ,  debilem  te  vult  faccre  :  ea 
ergo  aitendit  in  te  vel  dejicere  vel  auferre  quibus 
vincilur.  Et  ille  occultus  inimicus  illud  tibi  vult  tol- 
lere  unde  vincilur.  Hoino  enim  homincm  vincis  hu- 
mana  felicilate ,  diabolum  autcm  vincis  inimici  dile- 
ctione.  Quomodo  ergo  bomo  ambit  auferre  tibi,  ct 
dclruncare,  aul  everlere*  felicitatem  qua  vincilur, 
sic  ei  diabolus  hominem  vult  vincere  auferendo  uiide 
vincitur.  Sed  cura  in  corde  servare  inimici  dileciio- 
nem,  qua  diabolum  vincis.  Sxviat  homo  quaniuin  po- 
tesi ,  auferat  quidquid  potest ;  si  diligitur  aperte  sx- 
viens,  viclus  cst  occulle  saiviens. 

7.  At  iste  coniurbatus  et  contristatus  orabat,  taii* 
quam  turbato  prae  ira  oculo  suo.  Ira  vero  fralris  si 
fuerit  invelerata,  jain  odium  est.  Ira  turbat  oculuin, 
odium  exslinguit  :  ira  festuca  est,  odium  trabes  esl. 
Aliquaiido  odisli  et  corripis  irascentein;  in  te  est 
odium,  in  illo  ira  quem  corripis :  meriio  tibi  dicilur, 
Ejice  primum  traban  de  ocuio  tuo,  et  sic  videbis  ejicere 
feslucam  de  oculo  fratris  tui  (Matth.  7,  5).  Nam  ul  no- 
veriiis  quantum  inlcrsii  inter  iram  et  odium  :  quoci- 
dic  homines  irascuntur  filiis  suis ;  date  qui  oJcrinl 
fliios  suos.  Gouturbatus  isio  orabat  ei  cnnlristatus, 
luctans  adversii^  omnia  convicia  omnium  convicia- 
torum  t  non  ul  aliqucm  eorum  convicium  rclerendo 

»  Gdd.i  averterct  M  Mss.,  cvertere. 


m  ENARRATIO  IN 

Tificerel,  sed  ne  aliquem  eonim  odisset.  Hinc  orai, 
hiiic  petit.  A  voce  immici,  et  a  triffulatione  peccatoris : 
quoniam  declinaverunt  in  me  iniquitaiem,  et  in  ira 
ttdumffrabant  me.  Cor  meum  conturbatum  eit  in  me» 
Hoc  esl  illiid  alibi  diclum  :  Turbatus  e$t  pra  ira  oculus 
iievs  (PsaL  vi,  8).  Et  si  oculus  turbatus  est,  quid  se- 
quitur  ?  Et  metus  mortis  cecidit  super  me»  Vita  uostra 
dilectio  est :  si  vita  dilcctio,  mors  odium  est.  Cum 
Cffiperit  homo  timere  iie  oderit  quem  ditigcbat,  mor- 
tem  timet;  et  acriorem  mortem,  el  iuieriorem  mor- 
tein,  qaa  occidilur  anima,  non  corpus.  Attendebas 
bominem  sxvientem  in  te :  quid  crat  facturus,  contra 
quem  tibi  securitatem  tuus  Dominus  deder;U,  dicens, 
Nolite  timere  eos  qui  corpus  occidunt  {Matth,  x,  28)? 
llle  sxviendocorpus  occidit,  tu  odio  habendo  animam 
occidisii ;  et  ille  corpus  alienum,  tu  aniinam  luam. 
Metus  ergo  mortis  cecidit  super  me. 

8.  [vers,  6-8.]  Timor  et  tremor  venerunt  super  me, 
et  contexerunt  me  tenebriB,  Et  dixi.  Qul  audit  fralrem 
suum,  in  tanebris  est  usque  adliuc.  Si  dileciio  lumen 
csl,  odium  tenebrae  (1  Joan,  ii,  9-11).  Et  quid  sibi 
sit  in  illa  inflrmitate  positus,  et  in  illa  exercitalione 
turbatus?  Quis  dabit  mhi  pennas  sicut  colnmb(e,  et 
volabo^  et  requiescam  t  Aui  mortem  optabat,  aul  solilu- 
dinemdesiderabat.  Quamdiu,  inquit,  id  meciim  agitur, 
id  niihi  prxcipitur  ut  inimicos  diligam,  coiivicia  isto- 
rum  crebrescentia  et  aduinbrantia  me,  commovent 
oculum  meum,  perturbant  lumen  meum,  appeiunt 
cor  roeum,  inierflciunt  animnm  meam.  Yeliem  ut 
abirem,  sed  inflrmus  sum,  ne  maneiido  augeam  pec« 
cata  peccatis :  aut  certe  separarer  paululum  a  genere 
humano,  ne  patiaturvulnus  meum  crebras  plagas,  ut 
sanaium  exercitationi  reddatur.  Fit  hoc«  fratres,  et 
surgit  plerumque  in  animo  servi  Dei  dcsideriiim  so- 
iitudinis,  non  ob  aliud  nisi  propter  turbam  tribula- 
tionum  et  scandalorum,  et  dicit :  Quis  mihi  dabit  pen^ 
ttos?  Videt  se  sine  pennis,  an  polius  ligatis  pennis? 
Si  desunt,  dentur ;  si  ligalae  suiit,  Oolvantur  :  quia 
etiam  qui  solvit  pennas  avi,  aut  dat  aut  reddit  illi 
pennas  suas.  Non  enim  hnbebat  eas  tanquam  suas, 
quibus  volare  non  pofcrat.  LigaUe  pennx  onus  fa- 
ciunl.  Quis,  inquit,  dabit  mihi  pennas  sicut  coiumboe^ 
etvoiabo,  ef  re^ut^tcamf  Requiescet,  ubi?  Duos  dixi 
sensus  hic  esse  :  aut  sicut  ail  Apostolus,  Dissolvi^  et 
esse  cum  Christo^  multo  enim  magis  optimum.  Eteniin 
et  ipse  quamvis  forlis,  quamvis  magiuis,  quamvis 
corde  robustissimus,  quamvis  in  Ghristo  miles  invi- 
ctus,  in  exercitaiione  sua,  quantum  legimus.  conlur- 
balus  est,  et  ait :  De  cmlero  nemo  mihi  molestus  sit 
(Cal.  VI,  17).  Tanquam  diceret  dc  illo  psalmo  :  TcB' 
dhim  delinuit  me  a  peccatoribus  derelinquentibus  legem 
tuam  (Psal.  cxviii,  53).  Conatur  ergo  honio  plerum- 
que  corrigcrc  homines  dislorlos,  pravos,  pertinenles 
quidem  ad  curam  suam,  sed  in  quibus  dcficiai  omnis 
hiimaiia  industria  et  vigilamia  :  corrigere  non  potest, 
paii  necesse  esl.  Et  qui  corrigi  non  potcsi  luus  est, 
aut  consortio  generis  humaiii,  aut  pleruinquc  ecclesia- 
slica  coiiimunione ;  intus  cst,  quid  facics  ?  quo  ibis? 
quo  le  separabis,  ut  isia  non  paliaris?  Scd  adcsio, 


PSALMUM  UV.  6S4 

loquere,  exhortare,  blandire,  mliiare,  corripe.  Feci 
omnia,  quidquid  virium  habui  impendi^et  expressi» 
nibil  me  video  profecisse ;  omnis  opera  insumpia  est, 
dolor  remansit.  Quomodo  ergo  requiescet  cor  meum 
a  talibus,  nisi  ut  dicam,  Quis  dabit  nuhi  pennas  ?  sicul 
columbw  tamen,  non  sicut  corvo.  CoSumba  a  molcsiiis 
quxrit  avolalionem,  sed  non  amittit  diieciionem.  Co- 
lumba  eniin  pro  signo  dilectionis  poniiur,  et  In  ea 
gemitus  amatur.  Nihil  tam  amicum  gemitibus  quani 
coluniba  :  die  noctuque  gemil,  tanquam  hic  posila  ubi 
gemendum  est.  Quid  ergo  dicit  iste  dilector?  Convi- 
cia  hominum  ferre  non  possum,  stridunt,  rabie  ferun* 
lur,  accenduntur  iracundia,  in  ira  adumbrant  me ; 
prodesse  illis  non  possum  :  utinam  requiescam  alic- 
ubi  ab  eis  separatus  corporc,  iion  amore;  ne  in  me 
conturbetur  ipsa  dilectio  :  verbis  meis  el  collocutione 
mea  prodesse  non  possuin,  orando  pro  eis  forsiiau 
prodero,  Dicunt  ista  hoiuiiies,  sed  plerumque  ita  li- 
gantnr  ut  volare  non  possint.  Forle  enim  non  iigan- 
tiir  visco,  sed  ligantur  ofhcio.  Si  autem  ligantur  cura 
et  officio,  el  deserere  non  possunt,  dicani :  Optabam 
disiolvi,  et  esse  cum  Chrislo^  multo  enim  ma^s  opti» 
mum;  manen  in  carne  necessarium  propter  vos(Phiiipp. 
I,  23.  24).  Columba »  religata  affectu,  non  cupidilate» 
volare  non  poterai  propter  implendum  oflQcium,  non 
propter  parvum  ineritum.  Tainen  desiderium  in  corde 
necesse  est  ut  sit  :  nec  patitur  hoc  desiderium,  nisi 
qui  coeperitambularcangustam  illam  viam  (Matth.  vii, 
14) ;  ut  noverit  quia  non  desunt  Ecclesisc  persecutio- 
nes,  eiiam  in  hoc  tempore  quando  tranquillitas  vide- 
tur  Ecclestx  ab  his  quidem  persecutionibus ,  quas 
martyres  nostri  passi  sunt.  Non  autem  desunt  persc- 
cutiones,  quia  veruni  est  illud  :  Omnes  qui  volunt  pie 
vivere  in  Ckristo,  perseeutionem  patientur  (II  Tim.  iii, 
12).  Non  paleris  persecutionem  :  iion  vis  pie  vivere  iii 
Chrisio.  Vis  probare  verum  esse  quod  dictum  est? 
Incipe  pie  vivere  in  Christo.  Quid  esl,  pie  vivere  in 
Chrislo?^Utpertlncatad  viscera  tuaquod  ait  Aposto- 
lus  :  Quis  infirmatur,  et  ego  non  in/irmor  ?  quis  scan* 
daiizatur,  et  ego  non  uror  (II  Cor.  xi,  29)  ?  Aliorura 
infirmitates,  aliorum  scandala,  persecutiones  illi  fue- 
runt.  Numquid  ergo  desunt  hoc  tempore?  Plures 
abundant  illis  qui  eas  curant.  Et  plerumque  de  lon- 
ginquo  videtur  homo,  et  dicitur,  Bene  est  illi.  Et  iile 
qui  dicit,  aut  sua  gusut,  etalienanon  polest;  aut 
apud  se  quod  gustet  non  habet,  et  alteri  gustanti, 
imo  devoranti  non  compalitur.  Incipiat  ergo  pie  vi- 
vere  in  Christo,  et  probet  quod  dicitur  :  incipit  dcsi- 
derare  pennas,  elongare,  fugere,  et  manere  in  de- 
serto. 

9.  Unde  enim  putalis,  fratres,  servis  Dei  implela 
esse  deserta  ?  Si  bene  illis  essct  intcr  hoinincs,  rece- 
dercnt  ali  homiuibus?  Et  tamen  quid  faciuniet  ipsi? 
Ecce  elonganl  fugientes,  manent  in  doserto  :  sed 
numquid  singillatiin?Tenet  eos  charitas,  ut  cuin  mui« 
tis  maneant:  et  de  ipsis  muhis  existunt  qui  cxcrccant. 
Quia  iii  omni  congr^atioiic  multitudinis  nccesse  est 

*  Kdd.,  columba  deUcata^  religata^  etc.;  abesti  delicaUk 
aMis» 


eSK  S-  AUGUSTINI  EPISCOPI 

ut  inveniantor  mali.  Deus  enim  qui  novit  exercendos 

iios,  raliMjel  nobis  d  non  f,erseveraluros,  aui  cerle  ita 

ginnilatos,  ut  nec  inchoaverinl  in  quo  perseverare 

del)erenl.  Novit  enlm  necessariura  essc  nobis  iil  fera- 

nius  malos,  cl  proflcidt  quod  boni  sumus ;  diligamus 

inimicos,  corripiamus,  castigemus,  excommunicemus, 

cum  dileclione  a  nobis  eliam  separemus.  Videlc  enlra 

quid  dicat  Aposlolus  :  Si  quU  autm  non  obaudit  verbo 

nosiro  per  epistotani^  hunc  notate,  el  notite  commisceri 

cum  eo.  Sed  nc  subreperel  liW  et  lioc  iracundia,  el 

fjrbaret  oculum  lunm,  Non,  inf|uil,  ut  inimicttm  eum 

existimetis,    sed  corripite  ut  fratrem ,    ut  embescai 

(W  Thess,  m,  14).  A  quo  ihdixit  soparalioncm,  non 

pTcTcidit  dilectionem.  Vivit  illc  oculus,  vivit  viia  lua. 

Etenim  amissa  dilectio,  mors  lua.  Ilanc  illeamillere 

timuit  quidixit :  Metus  mortis  cecidit  super  me,  Iiaque 

ne  amiUam  dileciionis  vitam,  quis  dabit  mihi  pennas 

mcut  columbtB,  et  volabo,  et  reqniescam  ?  Quo  ilurus 

cs?  quo  volatunis?  ubv  rcquielurus  ?  Ecce  etongavi 

fugiens,  et  mansi  in  deserto.  In  quo  doserto?  Ubicunique 

fueris,  congregabunl  secinteri,  deserlum  tecum  pelenl, 

affectnbmt  viiam  luam,  lu  repeliere  non  poles  socic- 

tatem  fratrum  :  miscentur  tibi  eliam  mali;  adhuclibi 

exerclialio  debetur.  Ecce  etongavi  fugiens,  et  mansi  in 

deserto.  In  quodeserlo?  Si  forle  in  couscionlia,  quo 

nidlus  hominum  inlrat,  ubi  nemo  lecum  est,  nbi  tu  ct 

Deus  cs.  Nam  si  in  dcserlo,  in  aliquo  loco,  qui.l  facics 

de  congreganlibus  sc?  Non  eiiim  a  genere  humano 

separalus  esse  poleris, '  quamdiu  in  hominibus  vivis* 

Atiendc  poiius  consolalorem  illum  Dominum  et  rc- 

gem,  imperatorem  et  creaiorem  nostrum,  crealum 

eliam  inler  nos  :  aitcnde  quia  duodecim  suis  miscuit 

unum  quem  pateretur 


10.  [vers.  9.]  Dicit,  Ecce  elongavi  fugiens  ,  et  mansi 
in  deserto.  Forie  iste  ,  ut  dixi  ,  fugerit  ad  con- 
scientiam  suam,  ibi  aliquantum  desertum  invenerit 
ubi  requiesceret.  Sed  illa  dileclio  conlurbat  eum  : 
solus  eral  in  conscienlia,  sed  non  solus  in  charitaie ; 
Intus  consolabalur  conscientia ,  scd  forinsecus  Iribu- 
lationes  non  relinquebant.  Iiaque  in  se  quieius ,  ex 
aliis  pendens,  cum  conlurbaretur  adlmc ,  quid  ait  ? 
Exspectabam  eum  qui  me  salvum  faceret  a  pusdtanimi' 
tate  *  el  tempeslate.  Marc  est ,  tempestas  est  :  nihil 
libi  restat  nisi  cxdamare,  Domine,  pereo  (Matlh.  xiv, 
50).  Porrigal  manum  ille  qui  fluoius  calcat  inlrepi- 
dus,  sublevet  irepidationem  luam,  firmel  in  se  secu- 
ritaicm  tuam,  alloquatur  te  inius ,  ei  dicat  tibi  :  Me 
allende,  quirf  pertulerim  :  frairem  malum  forle  paie- 
rls ,  aut  inimicum  forinsecus  paterisi  quos  noii  pas- 
sus  sum?  Fremebant  forinsecus  Judici ,  inlrinsecus 
discipulus  Iradebal.  Saevit  ergo  tempestas ,  sed  ille 
salvos  facit  a  pusillanimitate  et  tempestate,  Forlc  navis 
tua  ideo  lurbatur,  quia  ille  in  te  dormit.  Sanviebai 
mare,  lurbabatur  navicula  in  qua  discipuli  iiaviga- 
banl,  Chrislus  aulem  dormiibat :  tandem  ali(|uando 
visum  est  itlis  quia  inicr  illos  dormiebal  venlorum 
Imperalor  ei  crealor;  accesscpnnl  el  excilaverunt 
Christum  :  imperavit  ventis ,  et  facla  est  iranquilli- 

*  SWM».  UBdd.hocloeouuHam,  a]H»ilfo(iNfnio. 


tas  roagna  {Maiih.  viii,  23-26).  Merito  61^0  forte  luiw 
balur  cor  tuum,  quia  excidil  libi  in  quem  credideris  : 
inlolerabiiiter  pateris,  quia  non  vcnii  tibi  m  menteni 
qiiid  pro  le  pertulerii  Christus.  Si  in  mentem  non  m 
venit  Chrislus ,  dormit :  exciia  Chrrslum ,  recole  fi^ 
dcm.  Tunc  enim  in  le  dormit  Christus  *  ^  si  oUiius  es 
passiones  Chrisli :  lunc  in  te  vigilat  Chrislua,  $i  me- 
ministi  passionnm  Christi.  Cum  aulem  pleno  cor4« 
Intuiius  fueris  quid  illc  fuerit  passus ,  nonae  xqua 
animo  et  tu  tolerabis  ?  el  forlasse  gaudens ,  quki  ia. 
venliis  es  in  allqua  .similiuuline  passiomim  regis  lui,. 
Cum  ergo  isia  C(»gilans  consolari  et  gaudcre  ccspcri*^ 
llle  surrexit,  ille  veniis  iinperavit  :  idco  facia  e&t 
tranquillilas.  Exspcctabam  eum  qui  me  satvum  faeerH 
a  pusillanimilate  et  lempcslate. 

II.  [vers.  10.]  Snbmerge,  Domine,  ei  divide  itHgtm 
eorum.  Atiendit  Iribulanles  seiel  adumbrantes  se  ,  et 
opiavlt  hoc,  non  de  ira,  fralres.  Qui  se  male  exlule- 
ruut,  expediteis  ut  submerganlur  :  qui  malc  conspi- 
raverunt ,  expedit  eis  ul  linguas  eorum  dividantur  ; 
ad  boiium  conseniiant,  elconcordenl  lingux  illorura. 
Si  aulcm  m  idipsum  adversum  me  BUsurratfOHtf  ait^ 
omnes  inimici  mei  {PsaL  xt,  8),  perdani  *  idiptum  in 
nialo;  dividanlur  lingujc  eoruin,  non  sibi  consen- 
tianl.  Submerge,  Domine,  el  divide  lingfm  eortm» 
Sul)mcrge,  quare?  Qnia  sc  exluItTunt.  Divide,  quare? 
Quia  in  malum  conspiravcrunl.  Turrem  illMD  recor- 
dare  superborum  faclain  post  diluvium  :  quid  diie- 
runi  superbi  ?  Ne  pereamus  diluvio ,  faciamus  altaiB 
turrem  {Gen.  xi,  4).  Superbia  se  munitos  esse  arbi- 
trabantnr.  exstruxeront  altam  turrem ;  et  Dominus 
divisit  linguas  ipsorum.  Tunc  se  coeperunt  non  intel- 
ligere  :  hinc  facia  esl  origo  linguarum  multarum. 
Antea  eniin  una  liogua  erai;  sed  una  lingua  concor- 
dibus  proderat,  una  lingua  hominibus  proderat :  at 
ubi  illa  colleclio  in  conspirationcm  suberbiae  prscipi- 
taia  est,  pepercit  illis  Deus  ut  divideret  linguas,  ne  se 
inielligcndo  perniciosam  facerent  uniutem.  Per  stt« 
perbos  homines  divisaj  sunt  linguae,  per  humiles  Apo- 
stolos  congregat^e  sunt  lingu»  :  spiritus  superbis  di- 
spersil  linguas,  Spiritus  sanclus  congregavii  linguns. 
Quando  enim  Spirilus  sancliis  venit  super  discipulos» 
omnium  iinguis  locutl  suni,  ab  omnibus  intcllccti 
sunt  (Act.  11,  A)  :  linguae  dispersa ,  in  unum  congre- 
gatse  sunt.  Ergo  si  adhuc  saeviunt  el  geniiles  sunt , 
expedil  eis  divisas  habere  linguas.  Yolunt  unam  liii- 
guam  ,  veniant  ad  Ecclesiam ;  quia  et  in  diversitate 
nnguarum  carnis,  una  esl  lingua  in  fide  cordis.  Sub^ 
merge,  Domine^  el  divide  tinguas  eorum. 

12.  Quoniam  vidi  iniquitatem  et  contratUctionem  in 
civilate.  Merito  isie  desertum  quaTebat,  quoniam  v^ 
dit  iniquitatem  et  conlradictioncm  in  civilate.  Est 
qua;dain  civitas  turbulenta  :  ipsa  erat  qu»  turrem 
xdificaverat,  ipsa  confusa  est,  et  appellata  Babyioiiia. 
Ipsa  per  innumerabiles  gentes  dispersa  (Gen.  xi,  9)  : 
lude  congregatur  Ecclesia  in  desertum  bonae  con- 

1  iiic  in  Edd.  additur,  »  verwn  iUum  Filiim  dH  aftne* 
gas  esse  :  quod  abest  a  Mss. 

>  hic  aliquot  Mss.  At  i^v.,  yferdanlnf  m  MfpMm.  Er.  et 
quidain  Mss.,  perdant  in  idipstatu 


eisi 


sdeniiae.  Vfdlt  enim  contrndicllonem  in  civiiaic. 
ChrlsttM  ^il.  Qnis  ChrbHrt,  coniradlcls?  FflittS 
Hei.  Et  hjAet  «imn  Dei» ,  conlrarficis  ?  NatnS  esl 
de  Tirgine,  passiis ,  rcsurrexit.  Et  ondc  hoc  fleri  po- 
te^i,  cmitradSctet  Aiiendc  saUem  gloriam  cnicls 
ipsitis.  Jam  in  fronte  regiim  criii  lUa  flxa  est ,  cni 
inimid  fnsultaremnt.  Effectus  probavil  •  Tiriutem  : 
domuii  orbem,  non  ferro,  sod  ligno.  Lignum  rnicis 
coniomeliis  dignuni  visum  esi  inimicis,  et  ante  ipsnm 
Rgnum  stantes  cai»nlagilabanl,  eldicebant :  Si  FHin$ 
Pd  est,  dc9eendat  de  cruce  {Malth.  nxyni,  40).  Exlen- 
debai  ntc  manus  suas  ad  populum  non  credenlem  el 
coniradicenlem,  Si  enim  juslus  esi,  qui  ex  fidc  vivit 
{R&m.  1,  i7),  Iniquus  csl  qui  non  habet  fldem.  Qnod 
crgo  hfc  ail,  imquitatem,  pcrfidiam  Intellrgo.  Videbat 
ergo  Dominus  in  ciTilalc  iniquilalem  et  contradictio- 
neni,  et  cxicndebat  manus  siias  ad  populnm  non  cre- 
denlem  et  coniradicenCem ;  et  lameii  el  ipsos  exspe- 
ciaiis  dicebal  :  Pater,  ignoice  iWw,  qma  ne$ciunt  quid 
fttcinnt  {Luc.  xxiii,  34).  Adhnc  sane  relhjuiae  SiCviunt 
illius  civitatis ,  adhuc  conlradicunt.  De  frontibus 
omnium  niodo  extendit  manus  ad  reliquias  non  cre* 
denics  el  conlradiccntes.  Quoniam  vidi  iniquitatem  et 
contradietionem  in  civitate. 

43.  [vers.  M.]  Die  ac  nocte  cireumdabU  eam  $uper 
nmroi  eju$  iniqnitas  et  labor,  Super  muros  ejus,  super 
rounimclua  cjus,  tencns  quasi  capita  ejus ,  nol)iles 
ejus.  lUe  nobilis  si  cbrislianus  esset,  nemo  remancret 
paganus.  Plerumque  dicuni  homines  :  Nemo  remane- 
ret  paganus,  si  ille  essel  chri.lianus.  Plerumque  di- 
cunt  homines  :  El  ille  si  fleret  chrislianus ,  quis  re- 
manerel  paganus?  Quodcrgo  nondum  fiunl  chrisliani, 
quasi  rauri  sunl  civilalis  illius  non  credenlis  el  con- 
tradicenlis.  Qnamdiu  isli  muri  sUbunt  ?  Non  semper 
slabunl.  Clrciiit  arca  muros  Jericho  :  venicl  tcmpus 
seplimo  orcas  circuilu,  ul  omnes  muri  civilatis  non 
credenlis  el  CQiilradiceniis  cadanl  {Jotue  vi,  5).  Do- 
nec  fial,  turbaiur  isle  in  exercilaiione  sua ;  el  perre- 
rens  reliquias  contradicealium  ,  opiat  pennas  avola- 
lionis,  oplal  requiem  dcserli.  Tmoduret  inler  conlra- 
dicenies,  perferal  ininas,  bibal  opprobria  ,  exspeclet 
qui  eum  salvum  facial  a  pusillanimilale  et  lempe- 
slale  :  intueatur  caput,  exemplum  vil;c  •  suae  ,  iran- 
quilletur  in  spe,  elsi  lurlwtur  iii  re.  Die  ac  nocte  cir- 
cumdabit  eam  super  muro$  eju$  imquitas ,  et  labor 
i/(  medio  eju$  et  injuslitia.  El  ideo  labor  ibi,  quia  iiii- 
quius  ibi  :  quia  injuslilia  ibi ,  ideo  et  labor  ibi.  Sed 
audiant  exlendentcm  manus  :  Venite  ad  me  omnes 
qui  laboratis.  Yos  claraalis,  vos  contradicilis,  vos  con- 
viciamiui :  Ule  e  conlra,  Venite  ad  me  omnes  qui  labo^ 
rati$  in  superbia  vestra  ,  el  requiescciis  in  bumilitate 
mea.  Di$ciU  a  me  ,  inquil ,  qvia  mitis  $um  el  humilis 
corde^  et  innenieti$  requiem  animabu$  ycslris  [Uatth. 
XI,  28 » 49).  Unde  enim  illi  laborani ,  nisi  quia  non 
«MU  miies  et  humiles  corde  ?  Deus  humilis  facius  est, 
erubescal  homo  esse  supcrbus. 
14  [wr*.  la.]  iVo»  de{ecil  de  platds  eju$  u$ura  et 


ENARRATIO  IN  PSALMUM  LIV.  638 

dolu$,  llsura  et  dolas  non  absconduntur  sallem  qnia 
mala  sunt,  sed  pubfice  savinnt.  Elenim  qui  in  domo 
aiiqnid  mali  facit,  vel  de  malo  suo  erubescit :  /n  p/o- 
tei$  eju$  usura  et  dotu$.  Fenus  et  professionem  habet, 
fenos  et  ars  voctiur :  corpns  dicitur ,  corpus  qiiasi 
necessarinm  civitati ,  et  de  professlone  sua  vectigal 
impcndit  :  nsqne  adeo  in  platea  cst  qiiod  sallem  abs- 
condciidum  ernt.  Est  et  alia  usura  pejor,  quaiido  non 
diinitlis  quod  tibi  debetur;  et  turbatur  oculus  in  illo 
versii  orationis,  Dimitte  nobi$  debita  no$tra.  Quid  cnim 
ibi  facturus  es,  quando  oraturus  es  et  ad  ipsum  ver- 
sum  ventums?  Ycrbum  conlumenosum  audisli  :  vis 
exlgere  damnationis  supplicium.  Ycl  tantum  exige 
quanium  dedisti  ,  fenerator  injuriaruni.  Pugno  per- 
cussus  es,  interreciionem  quaeris.  tJstira  mala.  Qoa 
iturus  cs  in  oraifoiiem?  Si  rcliqueris  oralionem, 
qna  circumiiurus  cs  ad  Dominum  ?  Ecce  dices  :  Ptt- 
ter  noster ,  qui  e$  in  ccelis  :  sanctificetur  nomm  tuum» 
Veniat  regnum  tuum.  Fiat  volunta$  tua ,  ncut  in  codo 
et  in  terra.  Dices  :  Panem  nostrnm  quotidianum  da 
nobis  hodie.  Yenies  ad,  Dimille  nobis  debita  noslra,  sic^ 
ut  et  nos  dimittimu$  debitoribu$  nostris  {Matth.  vi,  9-i2}« 
Yel  in  civiiatc  illa  mala  abundent  usurae  islx,  noo  in- 
trent  parieies  isios  ubi  pcctus  tundiiur.  Quid  facies^ 
quia  ibi  tu  et  ille  vcrsus  in  medio  estis  ?  Preces  tibi 
composuit  coelestis  jurisperitus  (n) :  qui  noverat  qiiid 
ibi  agerelur,  aii  tibi,   Aliier  non  impetrabis.  Aincii 
enfffi  dico  vobis^  quia  $i  dimi$eriti$  peccala  hominibtu: , 
dimittenlur   vobi$;  $i   autem  non  dimi$eriti$  fteccata 
hominibus^  neque  Pater  vester  dimittet  vobi$  {Ibid*^ 
44,  15).  Quis  hoc  dicit?Qui  scit  quid  ibi  agatur» 
quod  tu  adstans  peiis.  Yide  quod  voluit  esse  ip^ 
advocalus  luus  :  ipse  jurispcritus  tuus,  ipse  asseswr 
Pairis ,  ipse  judex  tuus  dixit ,  Aliter  nm  accipieB* 
Quid  faclurus  es?  Non  accepturus,  si  noa  dicturua; 
non  accepturus  „  si  Talsum  diciurus.  Ergo  aut  factii- 
rus  et  dicturus ,  aut  qiiod  peiis  non  promeriturui ; 
quia  qui  hoc  non  faciunt ,  in  u&uf  is  illis  suni  miM. 
Sint  ibi  illi  qui  adhuc  idob  aut  adorant,  aut  <!»•• 
runt;  noli  tu,  plebs  Dei,  noli»  ple^  Chrisii,  noIi,eor- 
pus  illius  cnpiiis.  Aliende  vinaulum  pacts  tuaa,  at- 
tende  promissum  vita»  tux.  Quid  enim  tibi  prodeal, 
quia  exigis  ipjurias  quas  pertidisii  ?  Ultio  te  refiailT 
Ergo  de  malo  alieno  guubebis?  Passus  ea  maUM», 
ignosce ;  ne  duo  (6)  siiis.  Et  iia»  dfifecit  de  ptakMejui 
usura  et  doluA. 

15.  [ver$.  15-15.]  Idco  ergo  tu  qiuerebas  s«litiMU« 
nem  et  pcnnas,  ideo  murmnras,  hxc  ferre  noii  poie§, 
contradiclioncra  et  iniquilatem  civitatis  Ihijus.  Re- 
quicsce  in  his  qui  tccum  intus  sunt ,  et  n^i  qwereve 
soliludincm.  Audi  et  de  ipsi$  qiiid  dieat,  0ti9ftNHit 
•i  tniffiicus  exprobras$et  mibi.  El  c^uidem  snperius^eon- 
turltatus  erat  in  exercitatione  sua  a  voce  inimici  et  a 
tribul^tionepeccaioris,  forte  in  illa  civitate  pojutui, 
supcrba  illa  crigente  tiirrem  qo»  swbmersa  est '  «t 
dividercntur  eorum  lingii»  (Gen.  xi ,  4) :  atteade  ni- 
Ai  Mss.,  $ulnmr$a.  AUodit  ad  f.  i% 


I  ODnefl  fere  Hss.,  Effectis  protm  vtrtutem. 

*  PieCJI^  1166.,  VMP. 


*•  Edd.,  $ubver$a. 
Submerge^  elc. 


(a)  >  i(l.  Tracl.  7  in  EvaDg.  Joan., 
ib)  Subai  • 


Subaud.,  nttttt. 


n.  11. 


659  S.  AUGUSTINl  EPISCOPI 

MJ8  qutd  gemat  propter  pericula  a  falsis  frairibua.      dixit,  soper  quos  venit  ignis  de  oolo 


Qwmiam  »  ininneui  exffrobnutet  ndln ,  $iuiinm$$em 
utiqtte :  el  it  w  qui  oderat  me ,  euper  me  magna  locutut 
fttiuet,  id  est,  per  superbiam  mihi  insollasset,  roagni-  ; 
flearet  se  super  me,  minaretur  mihi  quidquid  possel : 
ab$conderem  me  utique  ab  eo.  Ab  illo  qoi  foris  eSt ,  ubi 
te  absconderes?  Inter  illosqui  intussunt.  Nunc  autem 
vide,  si  non  nihil  aliud  resut,  nisi  utsoliludinem  quae- 
ras.  Tu  verOy  inqiiit,  homo  unammis,  dux  meus  et  notut 
meu$,  Fortc  aliquando  bonum  consiliumdedisti,  forte 
aliquando  pnmcessisti  me,  et  salubre  aliquid  monuisti : 
in  Ecclesia  Dei  simul  fuimus.  Tu  vero  komo  unanimis^ 
dux  mea$  et  notu$  meus  :  qui  $imut  mecum  duke$  ca- 
jnebas  dboe.  Oui  sunt  dulces  cibi  ?  Non  omnes  qui 
adsunt  noverunt ;  sed  non  amaricent  ^  qui  novenint, 
ut  possint  iliis  qut  adhuc  non  noverunt  dicere  :  G«- 
state ,  et  videte ,  quoniam  dutcis  est  Dominus  (Psal. 
XXX ni ,  9).  Qui  simul  mecum  dulces  capiebas  cibos,  In 
domo  Dd  ambutavimus  eum  consensu.  Unde  crgo  dis- 
sensio  (a)  ?  Qui  intus  erat,  foris  factus  est.  Ambulavit 
mecum  in  domo  Dei  cum  consensu  :  aliam  domum 
ejrcxit  contra  domum  Dei.  Quare  illa  relicla  esl,  ubi 
ambulavimus  cum  consensn  ?  quare  illa  deserta  est, 
ubi  dulces  simul  capiebamus  cibos? 

16.  [vers.  46.]  Veniat  mors  super  eos  ,  et  descendant 
ad  infemum  viventes,  Quo  modo  replicavit  et  recolere 
nos  fecit  primum  illud  schismaiis  iniiium ,  quando  in 
lllo  primo  populo  iudxorum  quidam  superbi  se  se- 
paraverunt,  et  exira  sacrificare  voluerunt.  Nova  moi-s 
super  eos  venit :  aperuit  se  lerra  ,  et  vivos  absorbuit 
{Num.  XVI ,  i-33).  Yeniat ,  inquit ,  mors  super  eos,  et 
descendant  ad  infernum  vivente$.  Quid  est ,  viventes  ? 
Scientes  quia  pereunt ,  el  tamen  pereunles.  Audi  vl- 
ventes  perire  et  absorberi  bialu  terrx ,  id  est  devora- 
tlone  terrenarum  cupiditatum  absorberi.  Dicis  ho- 
mini :  Quid  pateris,  frater?  Fratres  sumus,  unum 
Deuni  invocamus,  in  unum  Chrisium  credimus,  unum 
Evangelium  audimus ,  unum  Psalinuin  cantamus» 
-  unum  Amen  respondemus,  uniim  Alleiuia  resonamus, 
unum  Pasclia  celebramus  :  quid  tu  foris  es ,  et  ego 
intus  suln  ?  Plerumque  angustalus  et  considerans  qimm 
vera  dicaniur  ,  Reddat ,  ait,  Deus  majoribus  nostris. 
Ergo  vivus  perit.  Deinde  addis  et  mones  :  Saliem  so- 
tum  sit  malum  segregationis,  cur  adjungis  et  rebapii- 
lationis  ?  Agnosce  in  me  quod  habes ;  et  si  tu  ine 
odisti ,  Ghristo  in  me  parce.  Et  hoc  eis  malum  ple- 
rumque  et  maxime  displicet :  Vere ,  inquiunt ,  male 
flt ;  utinam  posset  non  fieri !  sed  qutd  facimus  de  sia- 
tutis  majorum  nostrorum?  Descendant  ad  infernum 
viventes.  Si  mortuus  descenderes,  quid  ageres  ignora- 
res  :  cum  vero  scis  roalum  esse  quod  facis ,  ei  tamen 
focis ;  nonne  vivus  descendis  ad  inferos  ?  Et  quare 
maxime  ipsos  duoes  terr»  hiaius  absorbuit  vivos, 
populum  autem  itlis  ccnseniienlem  e  coc^lo  irruens 
ignis  absumpsit  (/M<^.,  47)?Proplerea  hanc  poenam 
commemoraiis  psalinus  iste ,  a  populo  coepii ,  et  ad 
duces  conclusit.  Veruat  mors  super  eos  ,  propter  illos 


A  Sic  Kr.  et  Vss.  At  Lov. 
(a)  in  Donaiislas, 


,  sed  non  amaricentur. 


040 

ei  sutlm  ad- 
junxit,  Descendant  ad  infemum  viveiUes,  propter  ducet 
quos  terras  hiatus  absorboit.  Nam  quomodo  descen- 
derentad  infernum  viveates»  de  quibus  dixerat,  y«- 
fita/  mors  $uper  eo$?  si  jam  super  eos  mors  veiier»!» 
quomodo  vivi  ad  inferos  descendebaot  ?  Ergo  a  mi- 
noribus  coepil,  ad  majores  conclusit.  Yemat  mors  tn- 
per  eos ,  qui  consenserunt  et  consecuti  8unt«  Qiiid  illi 
duces  et  principes  ?  Descendant  ad  infemum  viventee  : 
quia  ipsi  Scripturas  tractant ,  et  noverunt  bene  quo- 
tidie  legendo  quomodo  Ecclesia  catholica  per  totum 
orbem  terrarum  ita  difi^usa  est, ,  ut  ouinino  contra- 
dictio  omnis  vacet ,  uec  inveniri  possit  aliquod  testi- 
monium  pro  schismate  eoruita ,  noverunt  bene ;  ideo 
ad  inferos  viventes  descendunt,  quia  malum  quod 
faciuiit,  inalum  esse  noverunt.  lllos  aulem  divlnae  ira« 
cundiac  ^  ignis  absumpsit.  Sludio  enim  conlentionis 
accensi ,  a  ducibus  suis  malis  recedere  noluerunt : 
vciiii  super  ignem  ignis ,  super  ardorem  dissensionii 
ardor  consumplionis.  Yenial  mar$  $uper  ittas .  et  de* 
scendant  ad  infemum  vivmtes.  Quoniam  tieqnilia  tM 
hospitiis  eomm,  in  medio  eomm,  In  hospitHs^  ubi  per- 
egrinantur  et  transeont.  Non  enim  hic  semper  futuri 
suiit :  et  lainen  pro  animositate  temporali  sic  pa- 
gn.int.  In  hospitiis  ergo  earum  imqmtas,  in  medio  m* 
nim  iniquitas  :  nullum  tam  medium  eorum  quam  oor 
eorum. 

17.  [vers,  17.]  Egoad  Dominum  exctamavi.  Gorpot 
Christi  et  unitas  Ghrisii  in  angore ,  in  taedio ,  in  mo« 
leslia  ,  in  conturbalione  cxercilationis  suaa ;  ille  nnne 
horoo ,  in  uno  corpore  posiia  unitas ,  cuui  tanleret 
animam  ejus  exclanians  a  finibus  terrae  :  A  finibus 
terrcs  ad  te  ctamavi ,  inquit,  ciim  angeretur  ear  memm 
{Psat.  Lx,  3).  Ipse  unus  ,  sed  unltas  unos  :  ct  Ipse 
unus ,  non  in  uiio  loco  unus ,  sed  a  finibus  teme  cli- 
mat  unus.  Quomodo  a  finibus  terr»  clamaret  unus, 
nisi  in  miiltis  esset  unus  ?  Ego  ad  Dominum  exeta* 
mavi.  Recie.  Tu  exclama  ad  Dominum ,  noli  ad  Do- 
natum  ;  ne  tibi  sit  pro  Domino  dominus ,  qui  sob 
Domino  noluit  essc  conservus.  Ego  ad  Dominum  ex- 
ctamavi :  et  Dominus  exaudivit  me. 

18.  [ver<.  18.]  Vespere,  et  mane,  et  meridie ,  enar'> 
rabo ,  et  annuntiabo,  et  exaudiet  vocem  meanu  Evange- 
liza  lu.  iioli  tacere  tu  quod  accepisti,  vespere,  de  prae- 
teriiis;  maue,  de  futuris;  meridie,  de  sempiteniis. 
Ideo  ad  id  quod  ait ,  vespere ,  pertinet  quod  enarnit : 
ad  id  quod  ait ,  mane ,  pertinet  quod  annunliat :  ad 
id  quod  ait ,  meridie ,  pertinet  quod  exauditur  f  ox 
ejus.  Finis  eiiim  in  meridie  est ,  sed  unde  non  decli- 
naiiir  in  occasuni.  In  meridie  enim  lux  excelsa  est, 
splendor  sapieniix,  fervor  dilectionis.  Ye$pere,  ei 
mane,  et  meridie.  Vespere  Dominos  in  cruce,  mane  ia 
resurrectione,  meridie  in  ascensiooe  :  enarro  vespere 
pntientiain  mortentis ,  annuntio  mane  vitam  resur- 
geiitis ,  orabo  ut  exaudiat  meridie  sedens  ad  dexle- 
ram  Patris ;  exaudiet  vocem  meam  qoi  interpellat  pro 
nobis  (jRom.  viii,  34).  Quanta  hiijussecuritas,qnanu 
consobtio ,  qnanu  refectio  a  pnsillanimiute  et  teni- 

t  0ameaum.tdettimairi»cmt4iai9ni$iAeump$fi^ 


eil  ENARRATIOIN 

pesute»  eootra  malos,  contn  iniquos  et  foris  et  intus, 
et  in  bis  qni  foris  stint,  cam  foissent  iiitus ! 

i^  [wr«.  19.]  Ilaque,  fnitrfs  mei,  quos  in  ips»  con- 
gregdiiione  parielum  horum  yidetis  turbulentos ,  su- 
perbos,  sua  quaerentes,  elatos,  non  habentes  zelum 
Dei  castum,  sanum,  qnietum,  sed  roultum  sibi  tri- 
buenies ;  ad  dissensionem  paratos ,  sed  occasionem 
Don  inTcnientes,  ipsa  est  palea  dominicx  are»  {Matth. 
m,  n).  Binc  illos  paucos  superbia  venlus  excussil : 
lou  polea  non  volabit,  ntsi  cum  ille  in  ultimo  yentila- 
biu  Sed  nos  quid,  nisl  cum  isio  cantemus ,  cum  islo 
oremus,  cum  isto  plangamos  et  dicamus  securi :  Red- 
imet   in  poce  aamum  meamt  Contra  illos  qui  non 
amant  pacem ,  In  pace  redimel  ammam  meam  :  quia 
ciim  bis  qui  oderunt  pacem,  eram  pacificus  (P$al. 
cxix ,  7).  Redimet  in  paee  ammam  meam  ,ab  fne  qui 
approptnqnant  mihi.  Nam  ab  illis  qui  longesunl  a  me, 
facilis  cau«a  est :  non  me  tam  cito  fallit  qui  dicit, 
Veni ,  idoium  adora  i  mnltum  a  me  longe  est.  Chri- 
siianus  es?  Christianus,  inquil.  Ex  propinquo  adver- 
saliir,  prope  esl.  Redimei  in  pace  animam  memn  ,  ab 
ltt$  qm  appropinqnant  rnihi  :  quoniam  in  multi$  erant 
mecmn.  Quare  dixi,  appropinquant  mihi?  Quia  m  muh 
U$  erant  mecum.  In  hoc  versu  du«  senUntiaR  occiir- 
nint.  In  multi$  erant  mecum  :  Baplismum  habebamus 
ulrique,  in  eo  erant  mecum ;  Evangelium  uiriqiie  lc- 
gebamus,  crant  in  eo  mecum ;  fesia  martyrum  celc- 
brabamus ,  erant  ibi  mecum ;  Paschae  solemnilalem 
frequeniabamus ,  erant  ibi  mecum.  Sed  non  omnino 
meetim  :  in  schismale  non  mecum,  in  hxresi  non  me- 
cnm.  In  multis  mecum,  in  paucis  non  meeum.  Sed 
in  his  paucis  in  quibus  non  mecum,  non  eis  prosnnt  * 
mulu  in  qnibus  mecnm.  Etenim,  fralres,  videte  quam 
routta  enarravit  apostolus  Paulus  :  uniimdixit;  si  de- 
fuerit,  fruslra  sunt  illa.  Si  linguie  hominum  ioquar  et 
Angelorum^  ait,  $i  habeamomnemprophetiam  et  onmem 
fidem,  et  omnem  edentiam,  $i  montee  tramferam^  $i  (fu- 
tribuam  omnia  mea  pauperibue,  $i  tradam  eorpu$  meum 
ita  ut  ardeat.  Quam  multa  enumeravit !  His  omnibus 
mnltls  dcsit  una  charitas :  illa  numero  plura  sunt, 
hanj  pondere  major  est  (I  Cor.  xin).  Ergo  in  omnibus 
Sacramenlis  meciim  ,  in  nna  charltale  non  mccnm  : 
Jn  nmHi$  erant  mectim.  Rursus  alio  modo ,  Quoniam 
tfi  nMi/i»  erant  mecum^  qui  se  separaverunt  a  me,  me- 
eum  erant,  non  in  pancis,  sed  in  multis.  Etenim  per 
lotum  orbem  terrarum  pauca  snni  grana,  multae  sunt 
pale».  Quid  ergo  ait?  In  palea  mecum  eranr,  in  tritico 
non  mecum  erant :  et  propinquat  palea  tritico ,  de 
uno  semine  cxit,  in  uno  agro  radlcatur ,  una  pluvla 
nnlritur,  cumdem  messorem  patitur  ,  eamdem  irilu- 
rationem  sustlnet,  eamdem  Teniilationem  exspectat, 
non  in  unnm  horieum  intrat.  Quoniam  in  multi$  erant 


M.  [vers.  2(^22.]  Exaudiel  me  Deu$^  et  humiliabit 
mog,  qnieetanU  emcuta.  nii  enim  praesnmunt  de  nescio 
qoo  duce  suo  qni  ccepit  heri  :  humiliabit  itte$  qui  e$t 
ante  $etcula.  Quia  etsl  ex  tempore  Ghrislus  esl  de 

s  H»,,sedmpaiMunonmicmn^inquibuenmeuprom 


PSALMUMLIV.  642 

Maria  virglne ,  ante  sscula  tamen  in  principio  Ver- 
buro,  el  Verbum  apud  Denm,  et  Deus  Verbum  {Joan. 
I,  1).  Humitiabit  illo$  qni  e$t  ante  $tecula.  Non  enim 
e$t  illi$  commutatio :  de  illis  dico,  quibus  non  est  com- 
mutalio.  Noverat  aliquos  perseveraturos ,  et  in  per- 
severatione  suas  nequiti»  morituros.  Videmiis  enim 
eos,  et  non  est  illis  comroutalio  :  qui  sic  moriuntur 
in  ipsa  perversitate ,  in  ipso  schismate ,  non  est  iilis 
commutatio.  Humiliabit  illos  Deus ,  bumiiiabit  illos 
in  damnaiione,  quia  erecli  snnt  in  dissensione.  Non 
est  iliis  commuiaiio ,  quia  non  muUntur  in  melius , 
sed  in  pejus;  nec  cnm  hicsunt,  necin  resurrectione. 
Omnes  enim  resurgemus ,  sed  non  omnes  immutabi- 
mur  ( I  Cor.  xv ,  51).  Quare?  Quia  non  e$t  t/Oi  eom- 
muiatio,  et  non  timuerunt  Deum.  Fratres  mei ,  unum 
rcmedium  est :  timeant  Deum ,  deserant  Donatum. 
Dicis  illi :  Peris  in  haeresi,  in  schismaie;  necesse  est 
ul  Deus  retribuat  isiis  malis :  venies  in  damnationem, 
noli  tibi  blandiri  verbis  luis ,  non  sequaris  c«cum 
ducem ;  ca>cus  auicm  cxcnm  ducens,  simul  in  foveam 
cadunl  (Malth.  xv,  14).  Quid  ad  me,  ait?  quomodo 
vixi  heri  ,  sic  el  liodie;  parenles  mei  quod  fuerunt, 
hoc  et  ego.  Non  times  Deum.  Da  timorem  Del :  cogitel 
quia  isu  omnia  vera  sunt  quae  legunlur ,  quia  est 
fidesChristi  quae  falli  non  potesl;  quomodo  in  ba?resi 
remanebit "  ad  taniam  evidentiani  sanctae  Catholica, 
quaro  diffudii  Deus  per  toium  orbem  terrarum;  quam 
antequam  diffunderei  promisit,  pramunliavit ,  sic 
exhibuit  ut  promisit?  Ergo  caveant  et  observent  qui 
non  timent  Deum.  Extendit  manum  $uam  in  retri- 
buendo. 

21.  Polluerunt  teetamentum  ejtu.  Lege  testamentum 
quod  polluerunt :  In  eemine  tuo  benedicentur  omnee 
gente$  (Gen.  xii,  5,  ei  xxvi,  4).  Poliuerunt  te^tamen-^ 
tum  eju$.  Tu  contra  ista  verba  testatoris  quid  dicis  T 
Africa  sola  istam  gratiam  meruit  sancti  Donati,  in 
ipso  remansit  Ecclesia  Christi.  Dic  saltem,  Ecclesia 
Donati.  Quare  adjungis,  Christi ,  de  quo  dictum  est, 
In  $emine  luo  benedicentur  omne$  gente$.  Post  Dona- 
tum  vis  ire?  Pone  Christum ,  et  sicrecede.  Videte 
ergo  quid  sequitur :  Po//t<erMit/  te$tamentum  eju$.  Quod 
lcsiamentum  ?  Abrahee  dieiof  $unt  promi$$ione$  et  $e» 
mini  eju$.  Apostolus  dicit :  Frfl/r«,  tamen  hominie 
te$tamentum  con/irmatum  nemo  irritum  fadt^  aut  st»- 
perordinat.  Abrahce  dictcB  eiuni  promi$$ione$  et  eemini 
eju$ :  non  dicit,  Et  $emimbu$ ,  tanquam  in  muiti$ ;  $ed 
tanquam  in  tmo,  Et  $emim  tuo,  quod  e$t  Chri$tu$  (GaL 
ni,  15, 16).  In  hoc  ergo  Christo  quod  promissum  est 
teslamciitiim?  In  eendne  tuo  benedicentur  omnee  gentee. 
Tu  qui  dimisisti  unitatem  omnium  gentlum ,  et  in 
parte  remanslsti ,  pnlluisii  testamentum  ejiis.  Qiiod 
tibi  ergo  contigit,  ui  exierminareris,  ut  ab  hasreditaie 
separareris ,  de  ira  Dei  est.  Altende  enim  quid  se- 
quatur  :  Polluerunt  tettamentum  e^ue;  ditriei  $unt  prm 
ira  vuttu$  eju$.  Quid  exspeclaiis ,  qna  majore  nota 
ostendantur  hneretici?  Dimi  $unt  prm  ira  vultue  eju$. 

22.  Et  appropinquavit  cor  HUu$.  Cujus  intelligimus, 

*  sic  Mss.  At  Edd.,  habe  timorem  Dei;  cogitaf  etc.,  mtQ 
modoinheeredrenumebk.  ^ 


m  8 

nisf  cojns  fpa  dtvlsl  snnt  ?  QnAmodo  approphiqnavit 
cor  UUui?  I3t  ihtelligamus  voluntaiem  illius.  Elenim 
ex  hscrelicls  asscrta  est  *  Calholicn,  el  ci  his  qul 
male  sehtiant  probati  suni  qni  beoe  sentiunt.  Miilta 
enim  laiebant  in  Scripliiris ;  et  cuin  praecisi  esscnt 
hsereiicl ,  quaesiionibus  agiiaverimt  Ecclesiam  Dei : 
apcrta  sont  quse  latebanl ,  et  intcllecta  est  voTuntas 
Del.  Inde  diciiur  in  alio  psalmo,  Congregaiio  taurorum 
inter  taccas  populorum ,  ut  excludanlur  hi  qui  probali 
sunt  argento  {Psal.  Lxvii,  Z{).Excludantur  enim  dixit, 
emineanl,  appareant.  Unde  diciinlnr  el  in  arie  ai^en- 
laria  exclusotes,  idest,  ex  quadam  confusione  niassa», 
formne  cxprcssores.  Ergo  raulti  qui  optime  possent 
Scrtpluras  dignoscere  et  pertractare  ,  latebant  in 
popnlo  Dc! ;  nec  asserebant  solulioncm  quapsiionum 
difftcillnm  cum  calumniator  nullus  inslarel.  Nunviuid 
cnim  perfecie  de  Triiiilale  iraclatum  est ,  antequam 
oblatrarem  Ariani?  numquid  perfecte  de  poeniteniia 
tractatum  esl ,  antequam  •bsisierent  Novatiani?  Sic 
non  perfecte  de  Baptismate  tractalum  cst ,  antequain 
contradieereni  foris  positi  rebaptizatores ;  nec  de 
ipsa  unitate  Christi  enucleate  digta  erant  quoe  dicla 
sunt,  nisi  posteaquam  separatio  illa  iirgcre  ccRpit 
f^atres  infirmos,  u{  jam  illi  qui  noveranl  hxc  iraciare 
atque  dissolvere,  ne  perlrcnt  inflrmi  sollicitaii  qux- 
stionibus  impiorum,  sermonibus  ct  dispulalionibus 
sais  obscura  Legis  in  publicuin  deducerent.  Ergo  illi 
divisi  sunt  prae  ira  vultus  ejus,  el  nobis  ad  inlclligen- 
dum  appropinquavit  cor  ejus.  Ilaque  inlelligile  illiid 
quod  in  psalmo  alio  commcmoravit :  Congregaiio  tau" 
roruniy  id  est  superborum  cornupetorum ,  inter  vaceat 
populorum,  Quas  d\j\lvacca8?  Animas  seductibiles. 
Utqiiid  hoc?  Vi  excludantur  hi ,  id  est  appareant  qui 
intebant,  qui  probati  smU  argento.  QuiJ  est,  argento? 
Eto(|uio  Dei.  Ehquia  Domiui  etoquia  casta  ,  argentutn 
igne  examinalum ,  probabite  terrm ,  purgalum  septies 
tantum  {Psal.  xi,  7).  ITunc  sensum  obscuriim,  videte 
qucinadinodum  in  lucem  excliidal  Apostolus :  Oportet^ 
inquit,  et  hcereses  esse ,  ut  probnU  manifcsli  fiant  inter 
vos  (I  Cor,  XI,  19).  Quld  est,  probali  ?  Probati argento^ 
probali  etoqiiio.  Quid  est ,  manifesti  fimit?  Excludan^ 
tur.  Qiiarc  lioc?  Propler  h;iTClicos.  Quid  esi,  prbpler 
hxrelicos?  Propler  congregalionem  laurorum  inter 
vaccas  populorum,  Sic  ergo  el  hi  divisi  sunt  pras  ira 
tutlus  eju8,  et  approjmquavil  cor  ittius, 

23.  ^toUiti  sunt  sermones  ejus  super  oleum,  et  ipn 
sunt  jacula,  Quijedum  eniin  in  Scripluris  dnra  vide- 
bantur  ,  cum  obscura  essenl;  cxp  >siia  mollila  sunt. 
Nam  et  prima  ba^resls  in  discipulis  Chri.sli  vclut  a 
duritia  sermonis  ipsius  facla  esl.  Cum  enini  diceret^ 
Nisiquis  manducaverit  carnem  meam^  et  bibenl  san' 
guinem  meum,  non  habebit  viiam  in  se :  illi  iiou  inicl- 
ligsntes  dixerunt  ad  invicem ,  Durus  est  hic  sermo , 
quis  potest  eum  audire?  Dicenles  quia  durus  esl  ser- 
mo  hic,  separavcrunt  se  ab  illo  :  reinausil  cum  aliis 
duodocim.  Cum  ei  suggessisscnt  illos  in  sernione  ejus 
fuisse  scandalizatos ,  ^umquid  el  vos  ,  inquit,  vultis 
iltf  Ei  Petrus :  Verbum  vito!  CBternw  tiubes^  ad  quem 

•  Sic  Msft.  At  Edd.|  Etenim  tiarretids  exerta  esL 


AUGVflVM  EPlSCdPI 


m 


ibimm  {Joan.  tt,  51-69)  Mntendife,  olMefnHfivs  vos, 
et  parvuli  discitc  pielatcm  :  Pfumquid  jam  Petnis  lii- 
teHtgebai  secretnm  iltius  semnmi«  Doinini  ?  NtMidtna 
inteiligebnt ;  sed  bona  esse  mbar  qmb  nrni  tntelltge- 
bat,  pie  credebat.  Ergo  si  dnrHs  cst  sermo,  ei  non- 
duffl  intetlectiis  est,  dums  sitlmpb,  tihi  antem  pie- 
tate  moltialur :  qnia  qtramdoque  solvetor ,  el  fiet  tiln 
oleum,  et  usque  ad  ossa  penetrabit. 

24.  [vers.  23.]  Proinde  ,  tnnqnarm  fpse  PWnis  pwt 
illos  duritia ,  slcut  pntabant,  sermonis  ENimtni  scan- 
dalizatos  etiam  hic  dicerel,  Verbum  vitfBcetema  habes^ 
ad  quem  ibimus?  Ita  subjecit ,  iacta  in  Dominum  «- 
ram  tuam,  e(  ipse  te  enutriet.  Parvulus  es,  nonduni 
inlenigis  secrcla  verborum  :  fortc  tibi  panis  lalel,  et 
adhuc  lacle  nulriondus  es  (I  Cor.  iii,  2);  noli  ira<:ci 
uberibus ,  ipsa  te  idoncum  reddent  ad  mensam ,  cui 
niodo  niinus  idoneus  es.  Ecce  per  dlvisionem  basre- 
ticorum  mulia  dura  mollita  sunt  :  sermones  illius 
duri  molliii  sunt  super  oleum,  et  ipsi  sunt  jacula. 
Armaverunt  evangelizanles  :  el  ipsi  scrmones  dirigun- 
tur  in  pectora  quorumque  audientium  ab  inslantibus 
opporlune  et  importune;  illis  sermonibus,  illis  verbis 
tanqiiam  sagiiiis  ,  corda  hominum  ad  amorein  pacis 
feriuntur.  Duri  erant,  el  mollcs  factl  sunt.  MoIIiii 
non  virtutem  amiserunt,  scd  in  jacula  conversi  sunt. 
Mottili  sunt  sermones  ejus  super  oleumy  et  ipsiy  mollili 
sermones,  ipsi  sunt  jacuta.  Sed  tu  nondum  forte  ido- 
neus  es  qui  armeris  his  jaculis,  et  nondum  libi  eluxit 
quod  In  sermone  forte  obscurum  est  et  durum;  Ja^ra 
in  Dominum  curam  tuam,  et  ipse  te  enutriet.  In  Domi- 
num  jacta  te.  Ecce  vis  te  jactare  in  Dominum,  nenio 
se  supponai  pro  Domino.  Jacta  in  Dominum  curam 
tuam,  Vidc  quemadmodum  magiius  ille  miles  Chns^ti 
in  sc  curam  parvulorum  jaclari  noluil  :  ^umquid 
Paulus  pro  vobis  crucipxus  est,  aut  in  nomine  Pauli 
bapiizati  estis  {Id.  i,  i3)  ?  Quid   eis  aliud  dicehat, 
nisi,  Jaciate  in  Douiinum  curam  vestram,  et  ipse  vos 
eiiuiriei?  Modo  auiein  vult  parvulus  jaciare  curam 
suain  in  Doniiiiiim,  et  occurrit  ncscio  qiiis,  et  dicit : 
Ego  cxcipio.  Tanquam  navi  fluctuanli  nccurrit ,  et 
dicil :  Ego  excipio.  Responde  et  tu :  Porlum  quaero  , 
noii  saxum.  Jacta  in  Dominum  curam  tuamf  ei  ipse  U 
enuiriet.  Et  vide  quia  portus  te  excipil :  Non  dabii 
in  ceternum  fluctuationem  justo,  Yideris  fluctuare  in 
m:ui  isio,  sod  excipit  le  portus.  Tu  laiUum  anlequara 
inires  in  porlum»  al)  ancbora  noli  abrumpi.  Fluctuat 
navis  in  anchoris,  scd  non  longc  a  terra  projiciiur; 
nec  in  a^tcrnuin  fluctuabit,  etsi  ad  tempus  fliiciuat. 
Eieuim  ad  fluctualiotiem  pertinent  verba  superiora : 
Contristatus  sum  in  exercilati.ne  mea ,  et  conlurbuiux 
sum.  Exspeclabam  eum  qui  m  saivum  faeerel  a  puMl^ 
lanimitate  et  tempestate.  Flucluans  ioquitur ,  sed  uon 
io  aelermjiQ  flut^tualiit;  uam  Michora  li|atur,  anehora 
spes  cyus  est.  Nqh  dubil  tn  teterimm  fiuctuationem 
justo. 

25.  [vers,  24.]  Ulis  autem  quid?  Tu  vero^  Deua  de- 
ducei  cos  in  puteum  corruptionis,  Piileus  corrupiionis, 
tciiebiu'  sunt  subiucrsionis.  Dcduccs  eos ,  inquit ,  tJi 
puteum  corruptionis  :  quia  cxcus  ca^cum  duceos. 


IIS  ENAMATie  m 

•mbo  in  fovQM  miiM  {M^Uk.  Vf,  14).  De4uoU  Uk» 
Deu9  10  pulamn  €arr«|iAionifi,  aaa  qiiod  ipse  »i  «u- 
dor  ciilpiv  ifMrain,  smI  qaod  ipBe  sii  judes  im4«i4ft- 
Ittci  itorttiD.  IrtMk  tmm  eo»  DdUfi  iu  eoticupiMMi- 
lias  cordis  eorMn  (Aotti.  i»  14) :  amafortint  ewHi 
leiieiiras,  ot  nou  luconi;  ditexerual  carcilaieni «  et 
non  f  isiooem.  Matt  ecee  Domiuus  iesus  eluxU  unif 
ferso  muiido ;  cameiit  ia  uniute  cum  toto  mundo : 
Nw  eniiQ  ui  qui  $e  ak$coiuUU  a  ealore  ilUut  (PuL 
XTin,  7).  lUi  auiem  iradticentes  se  a  toload  pariem« 
•  oorpore  ad  v4iIqus,  a  viia  ad  pracisiofiero,  4|ttid 
fassufi  simt,  «uai  i»  pu4e»m  corrupcionis  Uurt  ? 

U.  Vmi  mn^nm  H  dolo$ltatU.  Viros  sanfiiUium 
fPOlMr  iRierfeelioMS  dicit ;  atiiue  utiuam  corporales, 
ct  nOM  spiritaales  !  ^anfuli  eidm  de  carne  exieua, 
^fideittr  et  Imrrelur  :  quis  videt  sanguinem  cordis  ia 
jcihipliffiin  ?  111»  nNNrles  aiios  oealos  quaraai.  Qoa»- 
qaam  al  4e  isiis  aiortiiMis  visibilibus  non  quiescaiil 
armati  «liifae  CireuaiceMiones.  £l  si  istas  visibiles 
Borlea  aliendaaftas,  mri  ianguiHom  sunt.  Aueiide  ar- 
maMma,  ai  vir  pacis  eal,  et  non  sttoguiuis*  Si  Cusiem 
saltera  *  solum  fisrret;  sed  (erl  fuiidibulum,  fert  se- 
sorim,  ferl  lapides,  fcrl  ianceas  :  ei  ista  portanles 
idMquo  qoa  passanl  evagantnr ,  saoguinem  innoeeii* 
liam  aitioiH.  £^o  et  de  isiis  visibiiibus  mortibiis  s«ii 
vtnMii^aiaiim.Sed  et  deilUs  dicamus  :  Ulinam  soi- 
las  (a)  faaereat»  el  aoimas  aon  perimerent.  Isti  qai 
suni  siri  saa^ijtma  et  dolotkaiU^  ae  paieol  quia  nos 
■ale  alo  ioteUigimus  viros  saagttiaam,  qni  animas 
ootidaBl;  ipsi  Maximianislas  saoa  sic  inleUexeriinl. 
Mam  G«a  aoa  damnareal,  in  ipsa  sealeatia  conoilil 
IH  (^)  isia  var ba  posaaronl :  Velocee  pmiee  eorum  ad 
efuMdendum  mmguinem  aiinunliatoram  *.  Coturibuiatl^ 
U  eaiamitaa  in  viisfonim,  cC  vfom  ftacit  non  co§no^ 
rwU  {PmoL  xia,  5).  Hoc  de  Biaximianistis  dixeruot* 
Quaero  aulem  ege  ab  eia  quando  Maiimianisi»  fude- 
liat  corporia  sangoinero,  non  quia  et  ipsi  non  ftiode^ 
iSBt ',  ai  essel  talis  nuiliitudo  qma  Ainderet,  sedpro» 
pler  limiditatem  paudiaiis  som  magis  ab  eis  aiiqaid 
psssi  suiii,  qoam  ipai  laieaiiqaidaJiqiiando  fecenaU. 
aigo  iuierrogo  donatisCam,  et  dico  :  in  conciiio  tao 
powisU  d«  Maxuaiauisiis,  Veioce$  pedee  eorum  ad  ef* 
ffuuimium>  umqmnem,  Uiium  mibi  daie  quem  digite 
laserial  MaximiaiiistaD?  Qaid  mibi  aliud  respoosurus 
eit,  aisi  qaod  ego  dico?  Qui  se  separaverunt  ab  uiti- 
INy^  ei  aoimos  sediieendo  iplerimunt,  spiritualiter, 
asa  cafoaliler  s^uiuem  fuodunu  Optime  exposui- 
Mi,  sad  ia  exposUlpno  lua  agoosce  iacta  tua.  Vtri  Mit- 
ftttniua  di  doiomiaiU.  lii  fraude  dolosiUs,  in  simolaf- 
tiORe,  ia  seductiooe»  Quid  ergo  Uli  ipsi  qui  dtvtii  imii 
pnr  tra  laitoi  ityui  ?  Ipsi  sum  ntri  lONf  utaam  li  do(a- 


roALMOM  LV.  Mg 

»7.  8edqttiddeHlisaU?  lltedMdlaNin^dfoiiiiot. 
a^  cai,  il^aa  dimidtakuni  die$  moef  N«n  prefietent 
^aanium  pulanl :  inlra  temptts  qued  aperani,  per* 
Hmmu.  ipse  esi  eium  perdix  iile,  de  que  «^om  esl : 
in  dimidia4iermn  ^  dereiimftmm  oum,  m  la  aot^ 
m<i  omeork  inmpien${Jerem.  xvh,  H).  Profielunt,  sed 
ad  tom^s.  Quid  eiiim  aU  Aposiolus?  ifa^fU  autem 
hmamnu  et  $eduetar$$  proficient  in  pejm,  ipd  erranie$, 
af  aUo$  «N  HTorem  mitteniee.  C«eo6  luiem  eaecmn  du- 
eeos,  simol  in  foveam  cadmH  {Hatih,  xv,  44).  Merlto 
caduai  in  pmteum  cormpliome.  Qiiid  Of^o  aU?  Pro/|. 
etea*  in  p^$;  non  lamen  di«.  Nam  |muIo  ante  dlxit, 
Sed  uiM  non  profident :  faoc^est,  a#n  dttnidiaktnt  die$ 
mm.  8eq«aiur  Apostolus,  et  dieat  ^faare  :  Dementia 
enim  eorum  mmdfeota  erit  ommbue,  eicut  ei  Hlorwn  fUH 
(11  Tim,  ui,  9,  13).  Vin  eangtHnum  tt  Mo$Hmi$  non 
^idiabunt  die$  $uo$.  Ego  autem  in  te  eperabo^  Domine. 
Meriio  amem  iUi  nen  dimldiabant  dies  saos,  qula  Ui 
fcomtne  speroveruot.  Ego  auiem  a  diefMM  icmporaU* 
hos  perveni  ad  diem  aeieraam.  Quai^? Quia  in  ie  epe* 
*avi,  Demine. 


>  Sic  Mss.  At  Bdd.,  si  wr  paci$  eiiei,  et  non  $anguim, 
fmtem  $altemf  elc.  Paulo  post  loco,  fimdibulum,  in  omnibus 
nostris  Mss.  est,  fundibalum. 

*  vox,  attnmuuuorum^  hic  ia  aliquot  Mss.  omUlitur,  oec 
babetur  in  Bagailaai  coDcilii  sentenlia  relau  in  lib.  4  con- 
tra  Crescon.,  c.  4. 

<  Edd.,  non  fuderint.  Melius  Mss.,  non  fmderent. 

(a)  subaud.,  mibUe$  mortet. 

(b)  "^'- 


IN  PSALMUM  LV 
ENARUATIO  >. 

f .  \ver$.  \.]  Sicut  allquam  domom  ffttraiinri,  cufos 
sil  et  ad  quem  pertlnent  in  (italo  fnspiclmus,  ne  fofie 
Importune  irruamus  qoo  non  opoftct,  neqoe  rursus 
timlditace  revoceinur  ab  eo  quo  oportet  intrare  : 
tanqtiam  ergo  si  legcremus,  Haec  praedla  lllfns  autU- 
fiiis ;  iia  in  superliminari  psatmi  hujus  iialliemus  in- 
scriptum,  fn  finem,  pro  populo  qui  a  $ancti$  tonge  fa» 
ctn$  <*i/,  ipsi  David  in  tituli  inscriptionemy  eum  tentte* 
runt  eum  AUophyli  in  Geth.  Agnoscamns  ergo  popu* 
lum  qui  longc  faetus  e$t  a  sancii$  in  tituti  in$criptionem. 
Pertinel  hoc  enim  ad  ipsum  David,  quem  jam  iiostis 
Iniclligere  spiriioatiter  :  neque  enlm  commendatur 
nobis  nlsi  ille  de  quo  diclum  est,  Finfi  Legi$  Chri$tu$ 
ad  jmlitiam  omni  crcdenti  (Rom.  x,  4).  Ergo,  In  fi^ 
neniy  cum  audis,  in  Ghristnm  inteiide,  ne  irt  vta  re^ 
maiicndo  non  pervenlas  ad  flnein.  Quidquidenim  estf 
iibi  infra  steteris,  antequnm  ad  Ctiristum  pervenfaSi 
nihil  libi  atiud  divinns  sermo  dicit,  nist,  Accede,  noih 
duro  esl  locus  ubi  securitas  sU.  Est  quid:>m  locus  ttbl 
staiio  fidissima  collocatur;  est  quiodam  pelra  nbf  do» 
inus  sccura  consurgit,  ut  non  meluat  Imbrem  tem- 
pcslalis.  Fluminn  enim  impegerunt  in  domnm  itlnm, 
et  non  cecidii;  fundata  enim  ernl  supra  peiram  {Matth. 
VII,  23)  :  Petra  autem  erat  C/iri$tu$  (!  Cor.  x,  4).  Sub 
nomine  David  Chrislus  figuratur  * ;  qnia  de  illo  d1- 
ctum  est :  ^tit  factu$  e$l  ex  semine  David  eecundum  car- 
nem  {Rom.  i,  5). 

2.  Quis  esl  ergo  populus  ^ut  ionge  a  $anet{$  factus 

*  rinic  Enarraiionl  litulns  in  Reglo  IH.  Mvelhras  Isti 
esi :  incipit  cartfwqine  sentu)  habitus  in  basiuca  nestUutat 
feriaquiiaa^de  i'^dnu)LV. 

^m8.,submmineDaridfi§uraltief:mmhClirt$tM$. 

(»)  Ml  plekem  carttagiaanaflm. 


647  '  &  AU6USTIN1 

e$t  in  tUuU  huenpH&nmf  Ipse  iituliu  OBtendat  nobis 
popiiiam  istom.  Scriptus  e&t  euim  quidam  titulus  in 
dominica  passione,  quando  Dominus  enicifixus  est  : 
erat  ibi  titulus  inscriptus,  helNraice,  grxce,  et  latine, 
Rex  Judmonm ;  tribus  iinguis  tanquam  tribus  lestibus 
tiiulus  approbatuSy  quia  in  ore  duorum  vel  trium  te- 
stium  stabit  omne  verbum  {pm.  xix,  15).  Istnm  ti- 
tulum  cum  legissent  Judxi,  indignati  sunt,  et  dixe- 
runtad  Piialum:  Noli  mibere,  Rex  Judaarum;  ud 
ama  ipse  dixU  se  regem  esee  Judesorum,  Ipsum  dixisse 
scribe,  dixerunt ;  non  hoc  esse  quod  dixit.  Sed  quia 
verum  est  in  alio  psalmo,  In  UtuU  inscriptionem  ne 
eorrumpae  (PsaL  lvi,  1),  respondil  Pilalus,  Quod  «cri- 
psi^  scripsi :  tanquam  dicens,  Non  corrumpo  verita- 
iem,  etsi  vos  diligitis  falsitatem.  Quia  ergo  in  maie- 
dicto  isto  indignali  sunt  Judseif  dicentes,  Nos  non  ha- 
bemus  regem  mst  solum  Cmarem  (Joan.  xix,  15-2i), 
de  liluli  offensione  longe  facti  sunt  a  sanctis.  Pro- 
pinqiient  sanctis,  et  agglutinentur  sancto  qui  regem 
Gbristum  agnoscuot  et  babere  concupiscunt :  ionge 
fiant  a  sanctis  qui  contradicentes  tilulo  respuernnt 
regeni  Deum,  et  elegerunl.regem  hominem.  Omnis 
ergo  populus  bumano  regno  delectalus,  respuens  in 
se  regnare  Dominuro,  quo  regnante  ita  quisque  sub- 
jectus  esl,  ut  regnet  el  ipse  cupidilatibus  suis,  om- 
nis  ergo  populus  talis  longc  est  a  sanctis.  Nolite  ita- 
que,  rraires,  in  solis  Judicis  boc  advertere.  Data  sunt 
quidem  in  iilis  quasi  primiliva  excmpla,  ut  in  illo  po- 
piiio  eluceret  quod  omnis  bomo  caveret.  Aperte  illi 
regem  Christum  recusaverunt,  et  regem  Gaesarem 
elegerunt.  Est  quidem  et  Gxsar  rex  homo  hominibns 
ad  humaiia,  sed  alius  rex  est  ad  divina ;  alius  rex  ad 
vium  temporalem ,  alius  ad  seternam  ;  alius  rex 
terrenus,  alius  rex  ccelestis  :  rex  terrenus  sub  rege 
coelesti ,  rex  ccelestis  super  omnia.  Non  ergo  illi  quia 
dixerunt  se  habere  Gaesarem  regem,  peccaverunt;  sed 
quia  regem  Ghristum  habere  noluerunt.  Et  modo 
multi  Christum  regem  in  coeio  sedeniem  et  ubique 
regnantem  habere  nolunt :  et  ipsi  sunt  qui  tribulant 
Dos.  Gontra  ules  iste  psalmus  confirmat  nos.  Necesse 
est  enim  ut  tales  patiamur  usque  in  finem :  quos  non 
IMiteremar ,  nisi  nobis  expediret.  Omnis  enim  tentatio 
probatio  est,et  omnis  probationis  effectus  habetfructum 
suum.Quia  bomo  plerumque  etiam  sibi  ipsi  ignotus 
est :  quidferat,quidve  nonrerat,ignoral;  etaliquando 
praesumit  se  ferre  quod  non  potest,  et  altquando 
desperat  se  posse  ferre  quod  polest  :  accedit  tentatio 
quasi  interrogatio,  et  invenitur  homo  a  seipso ;  quia 
latebat  el  seipsum,  sed  artificem  non  latebat.  Proinde 
Petrus  prsesumpsit  nescio  quid  quod  in  illo  noiidum 
erai,  usque  ad  morteni  se  cum  Domino  Jesu  Ghristo 
csse  perseveralurum :  vires  suas  Petrus  ignorabai,  sed 
Dominus  noverat.  Respondit  ^  minus  idoneuin  qui 
fabncaverat,  qui  etiam  fabricato  a  se  vires  idoneas 
daturus  eral,  quid  nondum  dederat,  sciebat;  ille  qui 
nondum  acceperat,   nesciebat  :  accessit  tentaiio  ; 


EPISCOPI 


648 


^  ^  nostrt  oomes  Mas.  At  Edd.,  Pranidebai  mam  idO' 
R^Mm,  etc  Et  paulo  post :  qui  nmidum  dederm  sdebat. 


negavit,  flevit,  acceplt  (Lue.  xxn,  35-62).  Giim  er{fo 
nesciamus  quid  petamus  Unquam  non  habentes ,  et 
unde  gratias  agamus  tanquaro  accipienles,  opus  est 
semper  tentationibns  et  tribuiationibuserudiri  in  i$io 
«Bcuio ;  sed  tribolari  non  possumus,  nisi  ab  eis  qtii^ 
longe  fiunt  a  sanctis.  Longinquitatem  istam ,  fralres, 
inteiligite  cordis  esse,  non  corporis.  Fil  enim  plenin)* 
que  ut  qui  corpore  longe  peregrinatur  a  te,  coiijun- 
clus  sit  tibi,  quia  hoc  amal  qood  tu :  et  fit  plerumqiie 
utstansjuxta  te,conjunctus  sit  tibi,quia  boc  amat 
quod  tu  :  ei  fit  plerumque  ut  stans  juxta  te,  exeoquta 
diiigit  mundum,  cum  tu  diiigas  Deum,  longe  sil  a  te. 
5.  Quid.  ergo  sibi  vult,  quod  ad  ipsum  titulum 
adhuc  peninet,  quia  tenuerunt  eum  AUophyU  m  Gelh  f 
Geth  civitas  quaedam  erat  Allophylorum,  id  est  alie* 
nigenarum,  utique  populi  longe  a  sanctis.  Exeoenim 
quod  alienigenae,  non  utique  appropinquant  sanctis, 
sed  ionge  sunt  a  sanctis.  Omnes  qui  recusant  Ghri- 
sium  regem  alienigenje  fiunt.  Quare  alienigenae  fiunt  ? 
Quia  et  ilia  vitis  quamvis  ab  illo  pianuta,  amara  fa- 
cla  quid  audivit?  Quar^  conv^TM  es  in  amaritudinan  ^ 
vilis  aHena  (Jerem.  n,  21)  ?Nondicium  esi,  Vilismca : 
quia  si  mea,  dtilcis;  si  amara,  non  mea;  si  non  roen, 
utique  aliena.  Tenuerunt  ergo  eum  AUophyli  in  Geth. 
Invenimus  quidem,  fralres,  David  Ipsum  >  filium 
Jesse,  regem  Isiael,  peregrinaium  esse apud  Allophy- 
los,  cum  quaereretur  a  Saule  (l  Reg.  xxi,  10) ;  et  fuit 
in  isU  civiute  et  apud  regcm  civiutis  hujus :  sed  ibi 
retentum  esse  non  legimus.  Ergo  David  nostrum  I>o* 
minum  Jesum  Chrislum  naturo  ex  semine  iliius  Da* 
vid,  non  solom  tenuerunt,  sed  et  tenent  adboc  Allo- 
pbyli  in  Geth.  Geth  diximus  quod  civius  sit.  Interro- 
gata  auiem  interpreutio  hujus  nominis,  indicat 
Torcnlar.  Ghristus  secundum  quod  caput  Salvator 
corporis,  ille  natiis  ex  virgine  cruciflxus,  qui  jam 
nobis  exemplum  resurrectionis  nostrae  in  resurre- 
ctione  suae  carnis  ostendit,  qui  sedet  ad  dexterara 
Patris,  et  pro  nobis  interpellal,  estet  bic,  sed  in  cor- 
pore  suo  quod  est  Ecclesia.  Gorpus  conjunctum  est 
capiii  suo,  caput  pro  corpore  clamat :  Saule ,  Saule^ 
quid  me  persegueris  (Act.  ix,  4)?  Et  corpus  in  capite 
suo  est  secundum  Apostolum  dicentem  :  Et  wnui 
resuscitatnt,  et  simut  sedere  fedt  in  ecBtestibus  (Ephes. 
II,  6).  Et  nos  ibi  sedemus,  ct  ipse  hic  laborat :  nos 
ibi  sedemus  secundum  spem,  et  ille  hic  nobiscum  est 
sectindum  charitatem.  Haec  compago  Unquam  unius 
hominis  facit  duos  in  cariie  una,  sponsum  et  spon- 
sam.  Unde  et  ipse  Dominus  dicit :  Igiturjam  non  duo^ 
sed  una  caro  (Matth.  xix^  6).  Quoroodo  ergo  hic  lene- 
tnr  in  Geih  ?  Tenciur  in  torculari  obrpus  ejus,  id  est 
Ecclesia  ejus  (Ephes.  i,  22, 23).  Quid  est,  in  torculari  ? 
In  pressuris.  Sed  in  torculari  fructuosa  pressura  est. 
Uva  in  vite  pressuram  non  sentit,  integra  videtur, 
sed  nihil  inde  manat :  miilitur  in  lorcular ,  calcatnr , 
prcmilur ;  injuria  videlur  fieri  uvie,  sed  ista  injiiria 
sterilis  non  est ;  imo  si  nulla  injuria  uccederet,  steri- 
lis  remaneret. 

*■  Mss.,  Ed  quidemt  fratreSf  quia  inoetmnus  Damd 
Ipswmetc, 


649  ENARRATIO  IN 

i.  [»6«.  %.]  Qiiiciimqae  ergo  saac^  pressoram  pa- 
riunlur  *  ab  cis  qui  longe  facti  sant  a  sanctis,  allen- 
dant  peaimam  islam,  agnoscant  liic  se,  dicant  qaod 
hic  dicitor ,  qai  pationtur  quod  hic  dicitur.  Gerte  qui 
non  patitur,  non  dicat :  Non  astringo  ad  vocem,  quem 
video  exlra  passionem.  Sed  Tideat  ne,  cam  volt  esse 
longe  a  passione,  longe  flat  a  sancUs.  Cogilet  ergo 
nnusquisque  de  inimico  suo ;  si  christianus  est,  mun- 
dus  ipsi  inimicus  est.  PrivaUs  ergo  inimicitias  nemo 
cogitet,  attditorua  verba  psalmi  hujus  :  sciamus  quia 
Doii  esl  nobis  colluctoUo  adversos  camem  et  sangui- 
uem,  sed  adversua  principes  et  potestates,  et  spiritua- 
lia  nequiti»  (EpAei.  vi,  li),  id  est  adversos  diabolum 
el  angelos  ejus ;  quia  et  qoando  patimor  hommes  im- 
portunos,  ille  instigat,  iile  iiiflammat,  iUo  tanquam 
vasa  sua  movet.  Attendamus  ergo  duos  hostes;  quem 
videmos,  et  qoem  non  videmos :  hominem  videmus, 
diabolom  non  videmos ;  hominem  diligamus ,  diabo- 
lum  Gftveamus;  pro  bomine  oremos,  contra  diaboium 
oremos,  et  dicamos  Deo :  Mi$erere  md,  Domne,  quih 
mam  conculemt  me  homo.  Noli  timere,  quia  concul- 
cavit  te  homo ;  vinum  habeto,  ova  faclus  es  ot  calce- 
lis.  MUerere  ««,  Dominef  qwmam  coneuUmt  me 
komo  :  tota  die  beUane  tribuUmt  me  omnis  qoi  longe 
factos  est  a  sancds.  Sed  et  ipse  diabolus  quare  hic 
Don  intelligator?  An  forle  quia  non*  dictus  esl  homo? 
Ergo  errat  Evangelium,  quia  dixit :  Immkue  homo 
hocfecit  (Matih.  xw,  28)?  Sed  sub  qoadam  figura  po- 
test  et  ille  dici  homo,  non  tamen  esse  homo.  Sive  ergo 
ipsum  intoeretor  qui  dicebat  haec,  sive  populum  et 
Ofiomqoemqoe  longe  factum  a  sanctis,  per  quales  dia- 
boliis  tribolat  popoium  Dei  inhxreniem  sanctis,  in- 
hasrentem  sancto,  inhsrentem  regi,  ad  cujos  regis 
litolom  indignali  illi  tanquam  repercossi,  longe  sunt 
facU ;  dicat,  Mieerere  m«j,  Donune,  quoniam  eonculca- 
ett  me  homo :  nec  deficiat  in  ista  conculcalione,  sciens 
qoem  invocet,  et  quo  excmplo  fortis  efifectus  sit.  Pri- 
mus  bolros  in  torcolari  pressus  est  Christus.  Cum  llle 
botrus  passione  expressus  est,  manavit  illud  onde  ca- 
/ix  inebrians  quam  prmclarui  eet  {Psal.  xxii,  5) !  Dicat 
ergo  et  corpus  ejus,  intoens  capot  soum  :  Miserere 
met,  Domne^  quoniam  conculcamt  me  homo  :  tota  die 
bellans  tnbulamt  me.  Toia  die,  toto  lempore.  Nerao 
sibi  Uicat :  Foerunt  tribolationes  apud  patres  nostros, 
apad  no6  non  sunt.  Si  puus  te  non  habere  tribulatio- 
nes,  nondum  ccepisii  esse  chrisiianus.  Et  obi  est  vox 
Apostoli  iSed  et  omnes  qui  volunt  m  Christo  pie  wuere, 
ferseeuiionee  fMtientur  (U  Ttm.  ni,  14)?  Si  ergo  non 
pateris  ollaffl  pro  Chrislo  persecutionem,  vide  ne  non- 
dum  coeperis  in  Christo  pie  vivere.  Cum  autem  ccs- 
peris  in  Ghristo  pie  vivere,  ingressus  es  torcular; 
pr^para  le  ad  pressuras;  sed  noli  esse  aridus,  ne-de 
pressura  nihil  exeat. 

.  5«  [oers.  5,  4.]  Coiu;tt/i:averim{  me  inimici  md  tota 
(Ue.  Illi  longe  Cacti  a  sanctis ,  ipsi  inimici  mei.  Tota 
die :  jam  dictam  est.  Ab  altUudme  diei.  Quid  sibi  boc 


i 
iur 


Quidquld  ergo  pressurarum  sancti  patim- 

*  Particala,  nonj  abest  a  mss. 
SivrT.  AuGUST.  IV. 


PSALMOM  LY.  680 

vult,  Ab  alHiudine  diei?  Forte  altom  est  ad  intelle* 
ctum.  Nee  mirum,  qoia  aliitodo  diei  est.  Forte  cniin 
illi  propterea  longe  lacti  sont  a  sanctis,  quia  non 
potueront  penetmre  altiiodinem  diei,  cujos  Apostoli 
doodecim  hor»  folgentes.  Ergo  qoi  tanqoam  homi- 
nem  croeiflxeront,  in  die  erraveront.  Quare  autem 
tenebras  passi  sont,  ot  lcmge  fierent  a  sancUs?  Quia 
in  alto  lucebat  ^  dies,  in  alco  latentem  non  cognove- 
ront :  sl  enim  cognovissent,  nonqiiam  Dominom  glo- 
rise  crocifixisseDt  (I  Cor.  n,  8).  Hac  ergo  altiludine 
diei  repercussi,  et  longe  focti  a  aanctis,  facti  sunt  ini- 
mici  qoi  tribolent  et  conculcent  tanqoam  uvam  i^ 
torculari.  Est  et  alios  inlellectos  :  Ak  altiiudine  did 
eonculcaeerunt  me  mtmtei  md  tota  die^  koc  est,  toto 
tempore  :  Ab  alliiudine  (fiet,  hoc  est,  a  soperbia  tem- 
porali.  Qoando  enim  concolcant,  alti  sont :  humiles 
sont  qui  conculcantnr,  alti  sunt  qoi  concolcant.  Sed 
noli  timere  altitudinem  concolcantiom ;  diei  alUtudo 
est,  lemporalis  est,  non  attema. 

6.  Quoniam  multi  qui  deheilani  me,  Hmebuni.  Qoan- 
do  timebunt?  Cum  transierit  dies  qoa  *  alti  sunt.  Et- 
enim  ad  tempus  alU  sont,  finito  tempore  alUtudinis 
soae  Umebont.  Ego  vero  in  te  sperabo ,  Domtite.  Non 
ait,  Ego  vero  non  timebo ;  sed,  Muiti  qui  debeUam  me, 
timebunt.  Gom  venerit  ille  dies  judicii,  tonc  lamenta- 
buntor  se  omnes  tribus  terrae  (Matih.  xxv,  31).  Cum 
apparuerit  signom  Filii  hominis  in  coelo ,  tunc  securi 
erunt  omnes  sancU.  lUod  enim  veniet  quod  sperabant, 
quod  desiderabaot,  quod  ot  veniret  orabant :  illis  ao- 
tem  posnitendi  locos  nuUos  remanebit ,  quia  eo  tem- 
poro  quo  fructuosa  posset  esse  poenitentia,  cor  obdu- 
raverunt  adversus  monentem  Dominum.  Numquid  et 
morom  erigent  adversus  judicantem  Deum?  Pietatem 
sane  hujus  agnosce,  et,  si  in  eo  corpore  es',  imitare. 
Com  diiisset,  Multi  qus  debelUmt  me,  timebunt;  non 
addidit,  Ego  vero  non  Umebo;  ne  suis  viribus  assi- 
gnando  qood  non  timet,  esset  et  ipse  in  altis  tempo' 
raiibos,  et  per  soperbiam  lemporalem  non  mereretur 
venire  ad  reqoiem  sempitemam  :  poUus  te  fecit  intel- 
ligere  onde  non  Umebit;  Ego  vero^  inquit,  tit  ie  spe^ 
rabo^  Dondne :  non  dixit  praesomptionem  suam ,  sed 
caosam  prsesomptionis  soae.  Si  enim  non  Umebo,  pos- 
sumetduritia  cordis  non  Umere;  moIU  enim  nimia 
soperbia  nihil  Ument.  Attendat  Charitas  Yestra :  aliud  [ 
est  sanilas  corporis,  aliud  stopor  corporis ,  aliod  im- 
mortalitas  corporis.  Sanitas  qoidem  perfecta,  immor- 
talilas  est;  sed  dicitar  etiam  secundum  quemdam  ' 
modom-sauitas,  quam  habemus  in  hac  vita.  Quando 
non  infirmatur,  unosqoisqoe  sanos  vocatur;  et  cum 
inspexerit  medicos ,  sanom  renonUat ;  et  com  aegro- 
tare  qoisque  coeperit,  ipsa  sahttas  pertorbator;  et 
qoando  curatur,  ad  ipsam  sanitatem  reditor.  Tres 
'  ergo  afiecUones  qoasdam  corporis  advertite  et  inspi- 
cite  :  sanitatem ,  stuporem ,  immorialitatem.  Sanitas 
SDgritudinem  non  habei ;  s^  Umen  qoando  tangitur 
et  moleslatur,  dolet.  Stupor  autem  non  dolet ;  amisit 

>  aegius  Ms.,  laiebat.  Alios  e  oontra,  loco,  iatenlem,  ha- 
bet,  luceniem.  ... 

•  sic  nliquot  Mss.  At  Edd.,  transiermi  dtesqusaUi  nutf. 

*  sic  &IS5.  At  Edd.,  in  ^  corpore  es. 


(Yingt^ufis.J 


^  S.  AOGUSTINI 

lenmn  doloriB,  «•nU»  iMen«arfUor,  qpnlo  peior. 
Runns  immorttliiM  non  dolet ;  «bBompU  est  enim 
«nato  wmipao,  et  corruptibae  hoe  induit  incomi. 
ptionem.  ei  moruleboc  indnil  immorttUlaiem  (I  Cor. 
XT  8»  54).  NnHiis  «go  dolor  in  corforo  iromorttlj, 
naih»  dolor  in  corpore  «topido.  Non  se  potet  rtopidu. 
jam  lmmort.lem  :  yicinior  est  immortilittU  Mn.ta» 
dolenti«,<inam  «tapor  non  «entienti».  tovem.  ergo 
bominem  «nperW»  typho  «rog.nt».mK> .  <i«.;S.bi 
i>i.r8Da8eril  nlhil  timere :  fbrtiorem  putts  illo,  qui  ait, 

ipBO  capite  nostro  Domino  Deo  «ostro.  qui  diiU.  Tn- 

Non  esl  iste  forlior :  non  te  detocWJt  «tupor  ejus ;  non 
Immorttlittte  indu.«s,  sed  sensu  exutus  est.  T«  vcro 
babeto  animam  non  sine  affectu.  reprekens.  emm  sunt 
qni  «unt  «ine  affeciu,  el dic  de  «ensu  «amtat,8  :  flu», 
liHmatur,  et  ego  non  infimcT?  ^i*  uandab%atur,  a 
ZZn  «;or  illCor.  ,.,  «9>t  Sl  ad  i«tum  non  pert.- 
ncret  «candalum.  c.josque  inflrmP  pe«>.tlo,q««. 
riEidns  et  «ine  dolore  videretur  mebor  «Bct  Absit . 
SJpor  e««et,  non  tranqnillitt..  Plane,  frairea,  c«m 
,enerimu«  ad  eom  locmn,  ad  eam  sed^n,  ad  «.m^ 
titudinem,  ad  ccelestem  pairiam,  uh.  amma  n^i« 
Sleator  «ecnrittte ,  impleatur  quiete  et  semp.tern« 
SittV.,  nuHos  ibi  dolor  erit;  qol.  «nde  doleatnr 
„on erii.  ir.W,  inquit. ^ MMant  nu,tin^.Ei 
Ipsi  «tupidl  qul  modo  nihil  timent.  l.meba«t  ahquan- 
do :  Veniet  enim  ttntns  terw  q«l  tottm  donUam 
fhi..gat  et  eonterat.  Knlti  qui  itbeltant  me ,  imehmt. 
Eqo9eroinletper<A0,D<nnin». 

7  \ter*  6.]  In  Deo  lawtolm  $ermone$nteot,mDet 
,p«raJl«ino«rtme6o  qnid  faciat  mJAI  earo.  QwireT 
Onla  In  Deo  sperabo.  Quaret  Quia  in  Dco  taodabo 
sermones  meos.  Si  1«  te  laudas  sermoncs  tuos,  no« 
dico  «t  non  timeas;  Impossibile  est  «t  non  timeas. 
Sormones  enfan  t«o«  aot  mendaces  h.bebis,  ideoque 
inos  qui.  mendace»:  a«t  «i  er«nt  reracea  «erroonM, 
et  non  eo«  p«iabl«  te  habere  a  Deo,  sed  a  te  loqm ; 
veraces  erunt,  «ed  t«  memlax  eri« :  «i  a«tem  cogno- 
Tcris  nlhil  te  verum  in  «apientla  Dei.  in  6de  Ter.laU«, 
posse  dicerc.  «isi  quod  ab  iilo  acce,  isli,  de  quo  d.ci- 
tnr  Oi.irf  «irfm  habet  qnod  non  aeeepitH  (I  Cor.  iv.  1)1 
i„  Dco  laudas  serraones  tuos,  ut  in  Deo  lauderis  «er- 
monibus  Dei.  Etenim  si  quod  in  te  Dei  e«t,  honoratur 
4  te;  et  tu  fa«t««  a  Deo,  honoraberia  in  Deo  ^  si  au- 
tem  quodinte  Dei  e«t,  l.onoraveri»  ttnquam  tuum, 
non  Od;  quomodo  populua  ille  tonge  feclus  est  a 
nnctis.  «ic  t«  longe  .  sancto.  Ergo.  /«  Deo  laudabo 
fgrmenu  meot :  si  in  Deo,  quare  meoi?  El  in  Deo,  et 
meot.  In  Deo,  quia  ab  ipso :  meot,  qoia  accepi.  Ipse 
Toluit  meo«  e«se  qui  dedil,  amando  euro  cujas  sunt: 
quia  ex  illo  mihi  «unt,  mei  facti  «uiit.  Unde  eniro, 
Panem  nottnm  quoMianum  da  nobis  hodie  {Matih. 
Ti  ii)tQBomodo.  «w»<r»m?  Quomodo,  da?  Ab  illo 
pjtendo  non  eri»  Tacuu«,  tuum  conntendo  iion  eri» 


EPISCOPl  6» 

ingratas.  Si  enim  non  dicas  tttom»  non  accepiiii : 
nirsus  si  dicas  luum  ita,  quasl  a  te  sit  quod  dicis 
luum,  amittis  quod  acceperas,  quia  ingratus  es  illi  a 
qoo  acceperas  In  Deo  ergo  laudabo  semwnes^  quia  ibi 
ipse  est  fons  sermonum  verorum :  nwo»,  quia  siliens 
accessi  et  bibi.  /n  Deo  laudabo  sermones  meo$^  inDeo 
speravi :  non  timebo  quid  faciat  mi/ii  caro.  Nonne  la 
eras  qui  paulo  ante  dicebas :  Miserere  mei,  Domne^ 
quoniam  conculcavit  me  homo :  tota  die  beUan$  tnbula" 
vit  mef  Quomodo  ergo  hic,  non  timebo  quidfaciatmihi 
caro ?  Quid  libi  faciel?  Tu  ipse  paulo  anle  dixisli,  Con- 
culcavit  mc,  tribulavit  me :  Nihil  faciel  cum  isla  fa- 
ciet?  Respexit  ad  vinum  quod  mahat  de  calcatura,  et 
respondii :  Plane  conculcavit,  plane  tribulavit;  sed 
qnid  mihi  f:*cicl?  Uva  eram,  vinum  ero  :  In  Deo  spe-' 
ravi,  non  timebo  quid  faciat  mihi  caro, 

8.  [vers,  6.]  Tota  die  verba  mea  abominabantttr.  Sic 
sunt,  iiosiis.  Dicite  veriiatem,  praedicatc  veritatcm, 
annuntiate  Christum  Paganis,  annuntialc  Ecclesiam 
haereticis,  annuntiale  omnibus  salutem :  conlradicunt^ 
abominanlor  verba  mea.  Sed  cum  verba  men  aboroi- 
nanlur,  quem  putamus  abominantur,  nisi  eum  in  quo 
laudabo  sermones  meos?  Tota  die  verba  mea  abcmina* 
bantur.  SufGciat  saliem,  abominenlur  verba,  nihUul- 
tra  progrcdiantur,  rcprehendant,  respuant.  Absii.  Ul- 
quid  dicam  hoc?  Quando  verba  respuunt,  quando 
verba  abominantur,  quae  verba  de  fonte  veritatis  cma- 
nant,  quid  facianl  illi  per  quem  verba  ipsa  dicuntnrt 
Quid,  nisi  quod  sequilur,  Adversum  me  omnia  connUu 
eorum  in  malum?  Si  panem  ipsum  abominantur,  va- 
sculo  in  quo  minislratur  quomodo  parcunt?  Advertunt 
me  omnia  consilia  eorum  in  malum,  Si  sic  et  in  ipcuin 
Dominum,  non  dedignetur  ergo  corpns  quod  praecessit 
in  cs.yiey  ut  corpus  haereat  capili.  Contemplus  eslDo- 
minus  luos,  ct  lu  tc  honorari  vis  ab  eis  qui  loogc  facli 
suut  a  saiiciis?  Noli  libl  arrogare  velle  quod  in  illo 
non  praecessit.  Non  est  discipulos  major  magistro  suo, 
non est  servus major  domino  sm{Matth.  x,  M,  S5).SI 
pairom  farailias  Beelzebub  vocavenini,  quanto  niagis 
domesiicos  ejus?  Adversum  me  omnia  eonsiUa  eorwn 
in  malum, 

9.  [vers.  7.]  Incolent,  et  abseondeni.  Incolerc  pere- 
grinari  est.  Incolae  dicuutur  qui  habitaht  in  palria  non 
sua.  Omnis  homo  in  hac  vita  peregrinus  cst:  in  qoa 
viu  videlis  quia  carne  circumiegimur,  pcr  quam  car- 
nem  cor  videri  non  poiest.  Ideo  Aposlolus  diclt :  IVo- 
lite  ante  tempus  quidquam  judieare,  quoadusque  venioi 
Dominus,  et  illuminabit  abscondita  tenebrarumf  eimiH 
nifestabit  cogitationes  cordis,  et  tunc  laut  erit  umemque 
a  Deo  (1  Cor.  iv,  5).  Antequam  hoc  flat,  in  liac  pere- 
grinatione  carnalis  vicae  qulsque  cor  suum  porlal,  et 
omne  cor  omni  cordi  clausum  est.  Proindc  istl  quo- 
ruin  consilia  adversus  huncin  malum,twco/«i^  e<«*f- 
condcnt  ;quia  in  ista  peregrinaiione  sunt  et  <»niein 
porlani,  dolum  legunt  in  corde,  quidquld  raali  cogi- 
tanl  abscondunt.  Quare?  Quia  adhuc  pcregrlna  cst  yita 
isu.  Abscondant;  apparcbil  quod  abscendun^  ct  ipsi 
non  abacondentur.  Est  ct  iu  hoc  abscondito  alius  in- 
telleclus,  qui  fortassc  magis  pltMcbii.  Blwii»  cx  iis 


m  iSNARRATH)  l!( 

<fiti  longe  fMti  g«it  a  niK^lis,  subintrant  qnidam  ficti, 
et  pejores  tribulaiiones  fodant  oorpori  Cbrisli»  qula 
non  unquam  peiiiiUB  aiieni  devitantur.  Ab  ipsis  peri* 
cola  graviora  commemorans  Apoetolot,  cum  enome- 
raret  OMiitas  pnssionee  suas,  et  dieeret,  Pfrieudi  /f«- 
?irffi«fii,  pcrt^ii  /cnraniim,  pmeuii$  ex  §enere^  perieulk 
ex  getUiku^  pericmlUincimttUe,  peiieulii  in  deeerto,  pe- 
riiuiii  in  mari :  Perieu^,  inquit, 'in  feim  frairibue 
(U  Car,  XI,  %6).  Hi  mmis  periculosi  sunt,  de  quibus 
dieitiir  in  alio  psslmo :  Et  inffrediebantur  ut  tiderent 
{P$at.  XL,  7).  faigrediebantur  ut  vlderent,  et  nemo  di- 
cit:Non  intres^ot  videas.  Inirat  etenim  taiiqaam 
tons,  non  caveiar  ul  alienus.  Isti  ergo  incoient^  et  abi' 
eondent,  Qoia  sic  iiitrant  in  domum  magnam,  non  ibi 
perseferaluri;  \ieo  incoient*  Tales  enim  peccatores 
serroe  volens  inielligi  Domlnus,  secundnm  illum  in- 
tellectom  evangelieam,  quo  emiii$  (ftd  facit  peccatum 
umu  e»t  peeemif  ait :  Servue  nen  manei  in  demo  in 
(etemum,  fUiu»  autem  maneiineetermtm(Joan.  viii,  S4, 
35).  Qiii  intrat  ot  fftius,  non  Ineolet,  qnta  perseverabit 
osquein  fmem  {Mmit.  x,  tt,  etxxiv,  15) :  qni inlratut 
servos,  subdolus,  peccator,ad  oculnm  atlendens ;  quse- 
rens  quid  rapiat,  qusrensquid  sccusetanCquid  vitupe- 
ret,  incotereiirtrat»  non  inhabitareet  perseverare.  Nec 
istos  tamen  ttmeamus,  fraires :  In  Deo  speravi,  non  U^ 
meboquidfaeiatmikicttro.ElAi  incetont,  etsi  intrant,  etsi 
fingunt,  etsi  abscondunt,  caro  sunt:  lu  in  Domino  spera, 
ofMI  tibi  faeiet  caro.  Sed  infert  tributationem,  infert 
eoneulcatlonem.  Accedit  vinom ,  qoia  uva  premilmr. 
Tribulatlo  tui  infruetoosa  nen  erit :  alter  videi  te,  imi* 
talurte ;  qoia  el  tu  ut  dlsceres  talem  ferre,  caput  luom 
eontemplatas  es,  botrom  illoro  priroQm,ad  qoem  intra- 
viiboroootvideretfineoluit,  et  abscondit  traditor  Ju- 
das.  Omnes  ergo  fteto  animo  intrantes,  iocolentcs  el 
abecondenies  noK  timere.  Faler  ipsoran  Jodas  emii 
Domino  too  fait,  et  iHe  quidero  noverat  emm :  qoan- 
quam  Judastnditor  iAcolebatetabseondebat^taroen  cor 
Ipsius  Domino  reruro  poiebat;  adens  iUe  elegit  unuro, 
unde  libi  solatium  fiiceret  nescilnro  quos  devites.  Po- 
lerat  enim  ille  non  eligere  Judam»  quia  noverat  Ju- 
dam ;  ait  qaippe  discipulis :  Nonne  ego  vos  duodecim 
elegtf  et  unu$  e»  vobi%  diabotu»  esi  {Joan.  vi,  7l)?£rgo 
et  diabolus  electus  est?  Aut  si  electos  noa  esi,  quo- 
mododoodecim  elegit,  et  non  petius  ondecim?  Ekctus 
et  ilie  est,  sed  ad  aliud.  Electi  undecim  ad  opus  pro- 
balioniSy  elecios  unus  ad  opus  teniaiioBis.  Unde  poa- 
sit  tibi  exemplum  dare  nescituro  qoos  devites  malos, 
rjaos  eaveas  falsos  ei  fieios,  incolentes  et  absconden- 
tes,  nioi  ut,  dioat  tibi :  Eece  ego  meoom  habui  unum 
ipsorumt  praecessit  exemi^om,  loleravi,  perferre  vo- 
lui  q^od>8debam»  ui  tibi  nescienii  praeberem  solatium. 
Qood'  mHii  feCit,  noc  faciei  et  libi :  ui  multum  possit, 
oi  muliam  saeviat,  accusalurus  esit,  falsa  crimina  di- 
ctonM  esi*  Ut  prsvaleani  falsitates',  numquid  in  te 
prjcvalebunt,  ei  in  me  non  prsevalueruflt?  In  mecerte 
praevilueruBt.,  sed  ccslum  mihi  non  abstulerunt.  Garo 
ipsioa  jam  sepolta,  falaos  tesies  peruiUt :  parum  fuit 

«  Aliqttoi  M88.,  intras. 
•  Plerique  Mss.,  falsi  testes. 


PSALMUM  LV.  m 

eos  perpeti  In  judicio,  perpessus  est  In  sepulcro.  Ac< 
ceperont  pectfnbm  ut  mentirentur,  dixerunt  :  Cum 
domdremue,  venerunt  diseipuU  ijus^  et  abstuterunt  eum 
(Matth,  xxvin,  15).  Tales  autem  caeei  erani  Judsei,  ut 
crederent  dlclo  omnino  incredibUi :  crediderunt  testi- 
busdormienlibus!  Aut  folsom  erat  quod  dormierunt, 
et  mendacibus  credere  non  debuerant ;  aut  verum  erat 
quod  dormierunl,  et  quod  faetum  est  nescierunt.  Ift- 
eolent,  et  abseondent,  Incolanl,  et  abscondanl :  quid 
facturit  In  Bee  speravi,  non  timebo  quid  fadai  mihi 
caro, 

40.  IptA  cedeaneummeum observabunt.  Etenim sie  in- 
oolent  el  abscondent,  ut  observent  uU  bomo  labttar. 
Intenli  sunt  ad  cakaneum,  quatido  fiat  lapsus,  ut  pe- 
dem  teneani  ad  ruinam,  ant  pedem  supponant  ad  of* 
fensionem,  certe  ot  inveniant  quod  accosent.  Et  qois 
Ita  ambulet  oi  nosquam  labaior?  Gerte  quod  ctio  fit 
vel  in  lingoa.  Blenim  scrlplum  est :  Si  quis  m  iingua 
non  ofendU,  fde  perfectns  est  vir  (Jacohi  ni,  2).  Qois 
tandem  se  aodeai  dleere  aot  pntare  perfectom?  Ergo 
necesse  est  ut  aliqQis  labalor  in  lingaa.  Illi  aoiemqui 
ineolent  et  abscondeni,  aiieupaniur  verba  omnia,  qiue* 
rentes  alicubi  laqueos  et  nodosas  facere  calomnias, 
qjuibus  prios  ipsi  implicanior  quam  quos  implicare 
eonienduni;  ul  prius  ipsi  capiantur  et  pereant,  quara 
aiioB  capiant  ut  perdant.  Eienim  reeurrit  bomo  ineor 
souffl,  et  inde  recorrit  ad  Deum,  et  novii  dicere :  In 
Beo  laudabo  sermones  meas.  Quidquid  bonum  dixi, 
quidqmd  verum  dixi,  Dei  dixiS  ei  de  Deo  dixi :  quid- 
quid  rorie  aliud  dtxi  quod  dicere  non  debui,  bomo 
dixi|  sed  sub  Deo  dixi.  Qui  confirmai  ambulaniein, 
minattir  erranii»  ignoscit  agnoscenii^revocallinguani, 
revocai  lapsum.  Jostos  enim  sepiies  cadei  ei  resurget, 
impii  vero  infirmabuniur  in  malis  (Prov.  xxrr,  14)* 
Non  ergo  timeat  oiinflqoiaqoe  noslrupBL  callidoa  inse- 
etatores,  attoupea  yerborom,  dinumeraiotea  penesyU 
kbarum,  ei  pnovaiaealores  praseepioruni^  Quid  in  te 
arguau  aiiendii;.ui  credai  per  te  ChristOy  non  aiien- 
ditk  Aitende  in  sermones  ejua  quem  reprehendia,  ne 
ibrte  te  aliquid  salubriter  doceal.  £i  quid,me,  inquit, 
salubriter  poterii  docere,  qui  sic  lapsus  esL  in  verbo? 
Hoc  ipsom  te  forte  salubriter  docei,  ne  sis  auceps  ver* 
borum.  sed  colleetar  prasceptorum.  Ipsi  calcaneum, 
meum  observabunt, 

ii.  Sicut  suslinmt  anima  mea.  Hoc  dico  quod  suati- 
nui.  Loqiiebatur  experlus :  Sicut  susUnuit  anima  mea, 
Imolent  et  abscondent,  Omnes  sustineal  aniioa  mea ; 
foris  latrantes  *,  intus  occultantes  sustineal.  Forinse- 
cus  veniens',  qiiasi  fluvius  venit  tentaiio  :  in  petra 
te  inveniat,  impingat,  non  dejiciat ;  fundata  e&t  dorous 
supra  petram  {Mauh.  vii,  25).  Intus  esi,  incolet  et 
abscondet ;  ui  palca  libi  vicineiury  inlret  iritura  bouin, 
intret  iribula  tentalioiuim ;  tu  purgaris,  illa  comiui- 


id.  [vers,  8 .]  Sicut  susdnuit  mea^  pro  ni/ulo  salvos 

t  Edd.,  Deo  disd.  At  Mss.,  dH  dixi :  qua  loquendi  ratio* 
ne  supra  in  Eoarr.  Psal.  49,  n.  23,  babenl  iionuuUi  Mss.,  si 
bona  auditisy  Dei  auditis. 

•  Am,  et  aliquot  Mss.,  talrones. 

•  sic  Mss.  Ai  Edd.,  susUneat  forimecu&  vementes. 


S.  AUGUSTINI  EMSCOPl 


•M 


facies  eo$.  DoeniC  et  pro  ipsis  orare.  Nempe  incolent 

€t  abscondent,  nempe  dolosi,  nempe  simuiatores  atque 

insidiatores  sunt  :  tu  ora  pro  eis,  el  noli  dicere, 

Numquid  et  talem  hominem  Deus  eorreelurus  est,  tam 

nialum,  tam  peryersum?  Noli  desperare  :  quem  T(h 

ges  attende,  non  pro  quoroge8.Magnitudinemmorbi 

vides,  potentiam  medici  non  vides?  Jncolent  et  ab»- 

condent :  mcut  mtimdt  amma  mea.  Sustine  ,  ora  :  et 

quid  fil?  Pro  mkUo  $alvo$  facies  eo$.  Sic  illos  saivos 

facies ,  ut  nihil  tibi  sit ,  id  est ,  ut  nuUus  labor  tibi 

sit.  Hominibus  desperati  sunt ,  sed  tu  verbo  curas  : 

non  laborabis  in  curando ,  quamvis  nos  stupeamus 

iiispiciendo.  Est  alius  sensus  in  boe  versu ,  Pro  mfU- 

lo  $alvo$  fade$  eo$ :  nullis  eorum  meritis  praecedenti- 

bus  salvos  facies  eos.  Qm  prius  fui  bUupkemue ,  in- 

quit ,  et  per$eculor  et  injuriosue  ( I  Tim.  1,45).  Acci- 

piebat  lilteras  a  sacerdotibus ,  ut  ubicnmque  inveniret 

Ghristiahos ,  alligaret  el  adduceret  ( il^Mx ,  2  ).  Uli- 

que  ut  alligaret  et  adduceret ,  pruno  ineolebat ,  el 

abscondebat.  Nulla  ergo  hujusbona  merita  praecesse- 

rant ,  imo  lalla  prsecesserant  de  quibus  damnaretur; 

nibil  boni  aUulit,  et  saivus  fiactusest.  Pro  mhilo  m/* 

90$  faeiee  eo$.  Non  ad  le  afferent  hircos ,  arietes , 

tauros ,  non  dona  et  aromala  ^  afierenl  in  templo  tuo, 

non  aliquid  de  conscientia  bona  libaminis  superfun- 

diint ;  totum  in  illis  asperum  ,  lotum  letrum ,  lotnm 

detestandum :  et  cum  illi  ad  te  nihil  afferanl  unde 

salventur ,  Pro  mfdlo  wU>o$  fadee  eo$ ,  id  esl  gratis 

data  gratia  tua.  Quid  ille  latro  attuleral  ad  crucem  ? 

Dc  fauce*  in  judicium,  de  judicto  in  lignum,  de 

ligno  in  paradisum  ( Luc.  xxiu ,  43  ).  Gredidil ,  pro- 

pier  quod  loeutus  est  (  P$al.  cxv,  10 ).  Sed  et  ipsam 

fidem  quis  donavit ,  nisi  qui  juxla  pependit  ?  Pro  nt- 

kiki  saivoB  faeiee  eo$.  • 

l^.  In  ira  popvdoe  dedueee.  Iraseeris  et  deducis , 
ssevis  et  salvas ,  terres  el  vocas*  Quid  est  enim ,  In 
ira  pofmioe  deduce$  f  Imples  tribuhitionibus  omnia ,  ul 
in  tribulationibus  positi  hommes  recurranl  ad  le ,  ne 
delieiis  et  securiuie  perversa  seducantur.  A  le'  ira 
videtur » sed  patema.  Irascitur  pater  fiiio  contemptori 
prieceptorum  suorum :  iratus  ei  eum  colaphizat , 
caedit ,  aurem  vellit ,  manu  Irahit ,  ad  scholam  ducit. 
Inirapopulos  deduees.  Quam  multi  ingressi  sunl» 
quam  mulli  impleverunt  domum  Domini ,  in  ira  ejus 
^  deducti ,  id  est  tribulationibus  territi ,  el  fide  impieU! 
!  Ad  hoc  enim  eiagitat  tribulaUo,  iil  exinanial  vas 
quod  plenum  est  nequiUa ,  ul  implealur  gratia.  In 
hrd  populoe  deduces* 

14.  [ver$.  9.  ]  Deu$ ,  vitam  meam  enunliavi  tibi.  Ul 
vlvam  enim  tu  fecisti ,  et  ad  hoc  enuniio  vitam  meam 
Ubi.  Itane  vero  Deus  ignorabat  quod  dederai?  Quid 
esl,quod  ilU  enunUas?  Docere  vis  Deura?  Absit. 
Ergoquid  ail,  EnuntiaviUbif  An  forie,  Quia  tibi 
prodesl  quod  enunUavi  vium  meam  ?  Ei  quid  prodesl 
Deo  ?  Lucris  Dei  prodest.  Enunliavi  Deo  vitam  meam , 
^ia  vivere  me  fecit  Deus.  Quomodo  enuntiavll  vitam 

>  plerkme  Mss.,  omamenta.  ^         , 

•  MounalU  cdd. J  De  /Wce.  sed  verius  alii,  De  fauce :  1oq6 
SGOfccet  ubi  latTOCiau  exercebat.  Sic  in  Rvang.  Joan.  Tract, 
7,  n.  12 :  uatro  (fui  procedtt  ad  faucem  occidere  homnnem. 


suam  Paulus  aposlolus ,  dleeos ,  Qvt  prttii  fui  blaepha-^ 
mu$  et  pereeeutor  et  injunomu  !  Enuntiet  vitam  soam : 
Sed  misericordiam  eoneecutui  sum  ( I  Ttm.  i ,  15 ). 
Enuntiavil  vilam  suam ,  non  sibi ,  sed  illi :  qvia  sie 
enuntiavil  ut  Uli  crederetur ;  non  ad  lucra  sua ,  sed 
ad  lucra  iUius.  Quid  enim  ail  ipse  Paulus  ?  Ideo  CM' 
$tu$  mortuui  e$t  et  reeurreat ',  ttl  qm  vivit  jam  non  «H 
vivat  ^  eeddqm  pro  ommbu$  moriuuteet  (II  Cor.  v,  15). 
Si  ergo  vivis ,  el  non  a  te  vivis ,  quia  ut  viveres  iUe 
prssUUt ,  enuntia  vitam  tuam ,  non  tibi ,  sed  iili ; 
non  tua  quaerens ,  non  Ubi  vivens ,  sed  ei  qui  pro 
omnibus  mortous  est.  Etenim  de  quibusdam  reprobift 
quid  ait  idem  Apostolos  ?  Omnee  emm  sua  qwBruntf 
non  qum  Jesu  Ckristi  ( PhHipp.  n ,  21 ).  Si  propterea 
enunUas  vitam  tuam  ut  Ubi  prosil,  et  alils  non  pro« 
sit ,  Ubi  illam  enuntias ,  non  Deo :  si  autem  sic  enun- 
Uas  vitam  tuam  ,  ut  alios  eUam  invites  ad  accipien- 
dam  vltam  quam  ei  lu  accepisti ,  enuntias  vitam 
tuam  ilU  a  quo  accepisti ,  el  habebis  meroedem  am- 
pliorem ,  quia  el  ex  eo  quod  accepisU  non  ingratus 
exstiUsU.  Deus^mtam  meam  «ittmttavi  U^i.  Posimd 
lacrymas  meas  in  conspectu  tuo*  ExaudisU  me  depre- 
cantero  te.  Sicutetin  rejn^omiMtione  tua.  Quia  sie  pro- 
miseras ,  hoc  egisU.  DixisU  te  exauditnrum  flentem  : 
credidi,  flevi ,  exauditus  sum ;  inveni  te  miserlcor- 
dem  in  repromillendo  ^  veracem  in  reddendo.  Sicui 
et  in  repromissione  tua* 

IS.  [  vers.  10.  ]  Convertantur  immid  md  retrorsum. 
Hoc  ipsis  prodest,  non  male  iilis  optal :  etenim  prae^ 
eedere  volunl ,  ideo  corrigi  nolunt.  Mones  inimicuin 
luum  ul  l)ene  vival ,  ut  se  corrigat :  ille  contemuil , 
iUe  respuit  verbum  tuum  :  Eoce  qui  me  monel ,  ecce 
a  quo  audituras  sum  praecepta  quibus  vlvam  I  Praece< 
dere  te  vull ,  el  praeeedendo  non  corrlgitur.  Non  at-. 
tendit  quia  verba  lua  non  sunt  tua ;  non  auendit  quia 
vitam  luam  Deo  enonUas ,  nontibi.  Praecedendo  ergo 
non  corrigilur :  bonum  est  illi  ul  convertalur  retror- 
sum ,  etquem  pr»eedere  volebal  sequatur.  Dominus 
de  passlone  sua  futura  discipulis  loquebatur ,  exhor- 
ruit  Petms  ,  et  ait ,  Absit ,  Dondne ,  non  fiet  isiud : 
qui  paulo  ante  dixerat ,  Tu  es  Ckristus  Filius  Dei  vivi , 
confeFSUS  Deum ,  Umuit  eum  mori  quasi  hominem. 
Dominus  aulem  qui  sic  venerat  ut  pateretur ,  neque 
enim  aUter  salvi  esse  possemus ,  nisi  ejus  sanguine 
redimeremur ,  pauloanle  confessionem  Petri  ^  lauda- 
veral ,  et  dixcral :  Qma  non  Hbi  caro  et  eanguis  revela- 
vit  koe,  sed  Pater  meus  qui  in  cosHs  est.  Propterea  tu  e$ 
Petrus ,  et  super  istam  petram  csdipeako  Ecclesiam 
meam ,  et  portee  inferorum  non  vincent  eam ;  et  tiki  rfa- 
bo  claves  regni  cosiarum.  Yidete  quemadmodum  prose* 
cutus  est  confessionem  veram,  piam,  plenam  fidu- 
cias ,  quia  dixit ,  Tu  es  Ckri$tus  Filius  Dm  vim.  Con- 
Unuo  autem  ubi  coepil  loqui  Dominus  de  passione  sua, 
Umuii  ille  ne  periret  moriendo,  cum  ipsl  nos  perirO' 
mus  nisi  iile  morereiur ;  et  ait,  Afrtil,  Domiite,  non 
fiet  istud.  El  Domfaius  ilU,  cui  paulo  ante  dixerat, 
Beatus  es,  et  super  kane  petram  eedificabo  Ecclesiam 
meam,  Rediy  inquit,  relro  MAmei»  scandalum  miki  ea: 

»  Sic  M8S,  At  Edd.,  Petrum.  « ••  ' 


fgl  ENARRATIO IM 

Qottd  ergo  MtiiiM,  q^  pftido  tnte  beatns  et  petra  T 
N^nernmtofiii  ^  m€iitiJil,ait,  $edquanifUhonim$ 
(MaUk.  XVI,  16-583).  Paulo  anle  qu«  Dei:^o  nonre- 
vetoil  ftM  earo  elum§ui$,  eed  Pater  meue  qtd  in  eecUe 
€9i.  Quando  in  Deo  laudabat  Bermonem,  non  saunas, 
sed  Petrofl  a  pelra :  quando  autem  a  se,  et  ez  humana 
infirmiute,  amore  liominiscamali,  quod  impedimento 
esset  saluli  ipaiua  et  caBterorom,  saUnas  diclus  est, 
Quare?  Quia  praecedere  toominum  tolelwt,  elDuci 
eodestiterrenum  dare  consiiiuro.  AM^  Domne^  non 
fiet  ittud.  Dici»,  Abtit;  et  dicis,  Domine  :  uUque  si 
Dominus  est,  potesute  facit ;  si  magister  est,  novit 
quid  faciat,  novlt  quid  doceat.  Tu  aulem  vis  ducere 
ducem,  docere  magistrom,  jubere  Domino,  opUre^ 
Deo  :  multum  praecedis,  redi  retro.  Numquid  non  et 
istis  inimieis  iioc  proderai?  Convertantur  tntmtd  mei 
rtirormm  :  sed  non  remaneant  retror&um.  Ideo  con- 
verunmr  retrorsum,  ne  prsBoedanl^jedutsequan- 
lur,  noQ  ut  remaneant.  CoJiwrlonftir  inhmd  mei  re- 
frofitnK* 

16.  /n  quaeumque  die  tn9oea$ero  te,  eeee  tdvi  quo- 
mam  Deut  meut  et  tu.  Magna  scienUa!  Non  ait,  Scivi 
quia  Deus  es ;  sed,  quia  Deut  meut  et  tu.  Tuus  est 
enim,  cum  tfti  subvenit ;  tuus  est,  cum  tu  ab  illo 
alienus  non  es/  Unde  didlur  :  Beaiut  pofmlut,  eujut 
eti  Dwmnut  Deut  iptiut.  Qoare,  ««;ii«  ett?  cujus  enim 
non  est?  Omniom  qoidem  Deus  est :  sed  eorum  Deos 
proprie  dicitor,  qoi  eum  diiigont,  qui  eom  tenenl, 
quiilium  possident,  qui  illum  colnnt ;  Unqoam  de 
domo   ipsios,  magna  sont  familia  ejos,  redempti 
mapo  sanguine  unici  Filii.  Quantum  dedit  nobis 
Deus,  ut  ipsius  essemus  et  ipse  sit  noslcr  I  At  vero 
alienigena  longe  facti  a  sanctis,  filii  aiieni  sunt.  Yi- 
dete  quid  de  illis  dicalor  in  alio  psalmo  :  Domt»6, 
tibera  me,  ait,  de  numu  fitiorum  atienorum,  quorum  ot 
tocntum  ett  vanitatem,  et  dextera  earum  dextera  tm^ 
tatit.  Et  vide  aiUtu<Unem  ipsorum,  sed  alUtndinem 
diei,  id  est  superbiam  temporalem.    Qtionun  fiUi 
eorum,  inquit,  tieui  noeelliB  conttalfilita,  filicB  eorum 
omaUB  ut  timititudo  tempii.  FeliciUtem  describit  pra- 
senUs  saculi,  in  qoa  errantes  bomines  et  eam  pro 
magno  babentes,  feliciutem  veram  sempitemamque 
non  quaerunl.  Inde  ergo  isU  filii  alieni,  non  filii  Dei : 
Qiwrtcm  filH  eorum,  inquit,  tieui  naveUce  eonttabilitw, 
filice  eorum  omaUe  tieut  timilitudo  UmpU :  cellaria 
eorum  plena,  eruetdntia  e»  hoc  m  koe  :  bovet  eorum 
eratm,  oveteorum  feeunda,  muUipUeaniet  in  emUbut 
sttts  ;  non  ett  rmna  maceriw  neque  irandtut^  neque 
clamor  in  pUUdt  eorum.  Et  quid  sequitur?  Beatum 
dixerunt  poputum  eui  h<sc  tunt.  Sed  quidixeronl?  Fi- 
liialieni,  'quorum  ot  tocuium  ett  vanitaiem^  Tu  quid 
dicis?  Beaiut  popuiut,  cujut  ett  Dominut  Deut  iptint 
(Ptal.  cxuii,  11-15).  Tulit  oronia  de  medio  caetera 
qu»  dal  Deus,  et  dedit  ipsum  Deum.  Omnia  quippe 
illa,  fratrcs,  qua  commemorarunt  filii  alieni ,  Dcus 
dat;  sed  et  alienis  dat,  sed  et  malis  dat,  sed  et 
blaspbemis  dat,  qui  solem  suum  oriri  facit  super  bo- 
nos  et  roaios,  el  pluit  super  justos  et  injustos  (MaUh. 

^  Sic  Mss.  At  Edd.,  unperare. 


PSALMUH  LT.  6S8 

V,  45).  Aliquando  isU  bonis  dat,  aliqoando  non  dat ; 
et  malis  aiiqoando  dat,  aliqoando  non  dat :  bonis  ta- 
men  servatsetpsum,  malis  autem  ignem  sempitemom. 
Est  ergo  malom  qood  non  dat  bonis,  et  est  bonoai 
qood  non  dat  malis  :  sont  qoaedam  media,  et  bona  et 
mala,  qoae  dat  et  bonis  et  malis. 

17.  Nos  ergo  Deom  aroemos,  fratres ,  pure  et  easic. 
Non  est  castum  cor,  si  Deum  ad  mercedem  coiit.  Quid 
ergo?  mercedem  de  Dei  culto  non  habeblmus?  Habe- 
bimus  piane,  sed  ipsum  Deum  qoem  colimos.  Ipse 
nobis  merces  erlt,  quia  viddiimos  eom  sicuU  est 
(I  Joan.  ni,  2).  Atleode  quia  *■  mercedem  consequeris. 
Amaloribos  suis  Dominus  noster  Jesos  Christos  qoid 
dicit?  Qui  ditiqit  mo,  mandata  mea  cuttodii;  et  qtd  di" 
Ugit  m«,  diUgeiur  a  Patre  meo^  ei  ego  diUgam  eum. 
Quid  iiii  ergo  dabis?  £l  ottendam  meiptum  ilU  ( Joan. 
XIV,  25).  Si  non  amas,  param  est :  si  amas,  si  suspi» 
ras,  si  gratis  coiis  eum  a  quo  graUs  emptos  es,  non 
enim  eum  promeraeras  ot  te  redimeret,  si  considera- 
tis  in  te  beneficiis  ejus  suspiras,  et  inquietum  bal>es 
cor  desiderio  ejos ;  noli  extra  eom  aiiqoid  ab  eo  qoa- 
rere,  ipse  tibi  sofftcit.  Qoantumlibet  sis  avaras,  sof- 
ficit  Ubi  Deus.  Etenim  avaritia  terram  qoaerebat  possi- 
dere  toum,  adde  et  coslum :  plus  est  qui  fecit  coelum 
el  terram.  Dicam,  fraires :  in  isUs  humanis  conjugiis 
considerate  cor  castum  quale  sit  ad  Deum.  Gerte  hu- 
mana  conjugia  sunt :  non  diiigit  uxorem  suam,  qoi 
propter  dotem  illam  diligit;  non  maritum  casle  dili- 
git,  qoae  propterea  diiigit,  quia  aiiqoid  donavit,  aot 
qoia  muitum  donavit.  Et  dives  maritos,  et  paoper  ia« 
ctus  maritus  cst*.  Quam  muiU  proscrlpli,'a  casUs 
uxoribus  amplius  dilecU  sunt?Probata  sunt  muiu 
casU  conjugia  caiamiuUbus  maritorum  :  ne  aliod 
amare  quam  maritom  poUrentor,  non  solom  non  de- 
seraerant,  sed  ampiios  obsecotae  sont.  Si  ergo  maii- 
tus  carnalis  graUs  diltgitur,  si  casie  diligitur ;  et  uxor 
carnalis  gratis  diligitur,  si  caste  diligitur :  Deos  quo- 
modo  diligendus  est,  veras  et  verax  anima  maritus  ad 
prolem  sempiieraae  vitae  fecnndans,  et  steriles  nos 
non  esse  perroittens?  lilum  ergo  sic  diiigamus,  ut 
aliod  praeter  ipsuro  non  diligatur ;  et  fit  in  nobis  quod 
diximus,  quod  canUvirous,  quia  et  bic  vox  nosira  est: 
In  quacumque  die  invocavero  lo,  ecce  teim  quoniam 
Deut  meut  et  tu.  Hoc  est  invocare  Deoro,  graUs  invo-  - 
care.  Proinde  de  quibusdaro  quid  dicluro  est?  Domt- 
num  non  invocaveruni.  Qoasi  Dominoro  sibi  uivocare 
videbaiTtur ;  et  petelHrot  eum  de  haerediuUbos,  de 
amplianda  pecunia,  de  prolonganda  vita  isu,  de  cate- 
ris  temporalibus  rebus  :  et  quid  de  ilUs  Scriptora? 
Donunum  non  invocaverunt.  Ideo  quid  sequitor?  Ibi 
UmAerunt  limore,  ubi  non  erai  tmor  {PtaL  xni,  5). 
Quidcst,  tt^tnoneroliimor?  Ne  illis  subtraheretur 
pecunia,  ne  aliquidindomo  eoruni  minus  fieret ;  po- 
slremo  ne  roinus  annoram  haberenl  in  hac  viU,  qoam 
sibi  sperabant :  veram  tW  trepidaverunt  timore,  tiW 
"  non  erat  timor.  Quales  fuerunt  illi  Judaei :  Si  dinuterir 

*  NonnulliMss.,qt«mi.  ^^        ,        ,       .    „^«^.j,  ^ 

•  sic  meUores  uss.  At  Edd.,  nudtuni  dcnaoU.  Donam  ta 
dives  marUut,  et  pauper  factue  eti  maritust  ete 


^  '  S.  AUGUSTINI 

mU$  «rm  vivere^  verdent  Romani,  ei  auferenl  a  nobi$  et 
iocum  et  gentem  (Joan.  xi,  48).  /«  tvimerunt  timore 
ubi  non  erat  timor,  Ecee  wiw,  quomam  Deus  meu»  es  tu. 
Hagnae  divitiae  cordis,  magnum  Inmcn  oculi  inlerio- 
ris,  magna  fidncia  securiiatis !  Eece  scivi  quomam 
Deus  meui  es  tu, 

48.  [vers.  H.]  /n  Deo  laudabo  verbum,  in  Domino 
laudabo  sermonem  :  in  Deo  speram  *,  non  limebo  c/tiid 
fadat  mihi  homo,  Jam  Ipse  esl  sensus  qui  superias  est 
repetihiB. 

i*.  [ters.  4«.]  /n  nte  stint,  Deus,  vola  tua,  qwB  reA- 
dm  laudis  tibi.  Vovete,  et  reddite  Domino  Deo  vesiro 
{PsaL  LMV,  44).  Quid  vovealis,  quid  reddatis?  An 
forte  animalia  illa  quae  offerebantur  ad  aras  aliquando? 
'  Nihil  tale  offeras :  in  te  est  quod  voveas  et  reddas.  De  * 
cordis  arca  profer  laudis  incensum,  de  ceilario  t)onse 
consdentiae  profer  sacrificium  fidei.  Quidquid  prorcrs, 
accende  ciiaritate.  In  te  sinl  vola ,  quae  reddas  laudis 
Deo.  CuJQS  laudis?Quid  enim  tibi  praestitit?  Quomam 
eruisH  animam  meam  de  moric.  Ipsa  esl  iila  vila  quam 
enuntiat  iili :  Deus,  vitam  meam  enuntian  tibi.  Quid 
enim  eram?  Ilortuus.  Per  roeipsum  eram  mortuus  : 
per  te  qoid  sum  ?  Yivus.  Ideo  m  me  sunt^  Deus,  vota 
iua^  qum  reddam  laudis  tibi.  En  amo  Deum  meum ; 
aemo  hunc  miki  eripit :  quod  iili  dem  nemo  mibi  eri- 
pit ,  quia  in  corde  inclusum  esl.  Merito  dicitnr  in  illa 
goperiore  fiducia»  Quid  faciat  mihi  homo?  Saeviat  • 
bomo,  permitiatur  ssevire,  permitlaiur  efflcere  quod 
conatur :  quid  est  ablaturus?  Aurum,  argentum,  f^te- 
cora,  servoe,  anciiias,  fuiidos,  domos ;  auferat  omnia : 
iiunquid  aufert  vota  quse  in  me  sunt,  quae  reddara 
landis  Deo?  Permissus  est  teatare  tentator  sanctum 
virum  Job :  uno  poncto  lemporis  abstulit  omnia,  quid- 
qoid  facuitatura  babueral  ademil,  abstulit  bseredita- 
jem,  interfecit  ba;redes ;  neque  lioc  paulaiim,  sed 
catervaiim,  uno  ictu,  uno  impclu,  ut  omnia  subiio 
nuniiareniur.  Ablaiis  omuibus  solus  r^mansit  Job ; 
sed  in  illo  erant  voU  iaudis  quae  redderet  Deo,  in  ilio 
planc  eranl :  arcam  sanai  pectoris  sui  fur  diabolus 
non  iuvaserat,  plenus  eralunde  sacrificaret.  Audi  quae 
habebat,  audi  quae  protulit :  Dominus  dedit,  Dominus 
abstuiit ;  sicut  Domino  placuit,  ita  factum  est :  sit  no- 
men  Domini  benedictum  (  Job  i,  12-21).  0  divitia  in- 
teriores,  quofur  non  accedit!  Ipse  dederal  Deus  unde 
accipiebat;  ipse  dilaverat ,  unde  illi  offerebat  quod 
amabat.  Laudem  sfi  pd  quaerit  Deus,  confessionem 
mam  quaeril  Deus.  Sed  de  agro  tuo  aliquid  daturus  es? 
Ipse  pluil  ut  haberes.  De  arca  daturus  esaliqnid? 
Ipse  insiituit  quod  dalurii  es.  Quid  daturus  es  quod 
ab  illo  non  accepistiV  Quid  enim  babes  quod  non  ac- 
cepisti  ( 1  Cor.  iv,  7 )?  De  corde  dabis?  Ipse  dedil  fl- 
dem,  apcm  et  cbaritalem :  hoc  prolaturus,  hoc  sacri- 
ficalurus  es.  Sed  plane  oninia  illa  caelera  polest  tibi 
miferre  inimieus  invito,  hoc  auferre  non  polest  nisi 
volenti.  Illa  perdet  et  inviius ;  el  volens  habero 
aurum ,  perdel  aurum ,  ei  volens  habere  domum , 
pcrdet  domom :  fidem  nemo  perdet  nisi  qui  spre- 
▼erit. 
«  AllaootMaB.,i|Mraba. 


EPISCOPI 


m 


«0.  [vers, 4«.]  /»  me sunt,  Deus,  vota  tua.qum red- 
dam  taudis  tibi :  quia  erwsti  aninunn  meam  de  morte^ 
oculos  meos  a  lacrymis,  et  pedes  meos  de  lapsu ;  ut 
placeam  caram  Deo  in  btmine  viveniium.  Merilo  non 
piacet  filiis  alienis  longe  factis  a  sanctis,  quia  noii 
habent  lumen  vivenlium,  unde  videant  quod  Deo 
plaeet.  Lumen  viventium  est  lumcn  immortaliuni, 
inmen  sanctorpm.  Qui  non  est  in  tenebris,  placet  in 
himine  viventium.  Altendltur  homo  et  ea  quae  ipsius 
snnt,  nemo  scit  qualis  e^t :  f)eus  videt  qualis  est.  Ali- 
quando  et  ipsum  diabolum  latet ;  nisi  tentet,  non  in- 
venit  sicut  de  isto  viro  quem  modo  commemoravi. 
Noverat  eum  Deus,  et  ei  testiinonium  periiibebat : 
diabolus  eum  non  noverat,  et  ideo  dixerat ,  Sumquid 
Job  gratis  coHt  Deum  (Job  i,  9)?  Videle  quo  provocat 
Inimlcns  :  ibi  perfcctio  est.  Videtequid  objicit  iiiimicas. 
Videbnt  hominem  Deo  servientem,  in  omnilMis  obse- 
quentem,  omnia  bene  opei-aniem  ;  et  quia  dives  erat 
et  felicissima  doinus,  lioc  objicit  quia  ideo  (JolitDeum, 
quoniam  dedit  illi  haec  omnia  :  Numquid  Job  §rati$ 
eoUt  Deum  f  Hoc  enlm  drat  verum  lumen,  lioc  lumen 
viveniium,  ut  gintlB  eoieret  Deum.  Oeos  vtdebat  in 
corde  servi  sni  CQltnm  souro  gratuilum*  Placebat 
enirn  iilud  cor  in  conspfclu  Oomini,  in  iumine  viven- 
lium  :  diabolum  latebal,  quia  in  tenebris  erat.  Admi- 
stt  Deus  tenlatorem,  non  ot  ipse  nos&et  quod  noverai, 
sed  ut  nobisnoscendum  el  iinitandom  praeberet.  Num* 
quid  enim  si  leiitator  non  admitterelor,  videi*eoiti8 
nos  ipsi  in  Job  quod  deberemus  ei  vellemus  ImRari? 
Admissus  est  lentator,  abslulil  omnia,  rematisit  iilft 
solus  a  laculiatibus,  solus  a  familia,  solus  a  filiis,  ple- 
nus  Deo.  Uxor  sane  relicta  erat.  Misericordem  put^- 
tis  diabolum,  qui  ei  roliqoit  uxorem?  Noverat  per 
qoam  deceperat  Adam.  Suam  reliquerat  adjolricei^^ 
non  mariii  consolatricem.  lUe  ergo  pleous  Deo,  in 
qoo  vota  erant  qoae  redderet  laudis,  ot  osienderet 
quia  gratis  Deum  colebat,  non  jwleo  quja  tanta  accepe- 
rat ;  et  amissis  omnibus  laMs  esi,  quia  illum  qui  dede- 
rat  omnia  non  amisit :  DoiNtniu  dedit^  inquil,  Dominus 
abstulit ;  sicutDondno  placuit,  Ua  factum  est :  sit  nomeu 
Dmini  benedictum,  Yuhiere  eliam  percussus  a  capite 
osqoe  ad  pedes,  imeger  Umen  inius,  respondit  tenia- 
irici,  de  lumine  viventium,  de  lumine  cordis  sui  ? 
Locuta  es  tanquam  una  ex  insipientibus  muiieribus  (Id. 
11, 10),  id  esi,  tanquam  ea  quae  non  babet  lumen  vi- 
ventitim.  Lumen  enim  viventium  sapienlia,  ei  teue- 
brae  iosipientium  stuliilia  e&l.  Locuta  es  tanquam  una 
est  ittsipientibus  mulieribus  ;.carnem  meam  vides,  lu- 
men  cordis  mei  non  vides.  Poterat  enim  illa  lunc  vi« 
rum  ampUus  amare,  si  pulcliriludinein  inlerioreni 
oosi^et,  et  inspicerel  ^  ubi  ille  pulcher  erat  coram 
oculis  Dei :  quia  jn  illo  ersint  vota,  quae  redderet  lau- 
disDeo.  Quomodo  illud  patrimonium  noii  invaserat 
inimicus !  Quam  ;ntegrum  erat  quod  possidebat,  et 
proplcr  quod  amplius  possidenduni  sperabat  ilurus  a 
virtulibus  in  virtulem !  Ergo,  fralres,  ad  boc  nobis 

»  Er.,  sufferre  et  bupicere,  Lov.,  suffeiret  inspicere.  Ah- 
qnnt  M^ ,  nosse*  ^'(nipiceret,  Am.  et  aUi  Mas.,msset  e^  tn- 
$picere. 


m 


ENARRATIO  IN  PSALSIUM  LYI. 


yMk^m  hmt  omnki,  iH  Dmii  gntis  diligamus,  in 
iilo  spertens  semper,  nee  bbminem,  nec  diaboium 
lineamuB.  Mee  ille,  nec  iste  faeit  aliquid,  nisi  quando 
permittiidr :  pennitti  ad  nlliilum  potest,  nisi  quod 
nobis  prodcBl.  Toleremus  malos,  simus  boni,  quia  et 
nos  fiiimiis  mali.  Pro  nihilo  salves  faciei  Deus  omnes, 
de  qoiims  desperare  audemus  ^  Ergo  de  nemine  de- 
spepemus,  pro  onmibus  quos  palimur  oremus ,  a  Deo 
iiunqiiam  recedamus.  Palrimonium  nostrum  ipse  sit, 
s|tes  nostra  ipse  sit,  salus  nostra  ipse  sit.  Ipse  hic 
coiisoiaior,  ibi  muneralor,  ubique  vivificalor  et  Titae 
dalor;  non  alterius  vit»,  sed  illius  de  qua  dictum  est, 
Eg$  $um  m  et  verilM  et  vUa  (Joan.  xit.  6) :  ut  et  bic 
in  Jumiiie  fidei,  et  ibi  in  lumine  speciei,  tanquam 
in  kunine  viventiain,  in  conspeciu  Domini  placea- 


IN  PSALMUM  LVI 
eNARRATIO. 

SERMO   AD  PLEBEK. 

I.  Audivlmus  in  Evangelio  modo,  fratres,  qnaa- 
lam  noB  diligat  Dominus  et  Salvaior  noster  Jesus 
Cbristus,  Deiis  apnd  Patrem,  bomo  apud  nos,  ex 
nobis  ipsift,  jam  circa  dexteram  Patris,  ftudistis  quan- 
tom  nos  diiigat.  Nam  suae  obaritatis  mensuraro,  et 
ipse  dixit,  et  nobis  indixit,  maiidatum  suum  dicens 
esse  ut  nos  invicem  diligamus  (Joan.  xiu,  34 ).  £t  ne 
quxreremas  dubiiaotes  et  a:Btuantes  quantum  uos 
debeamus  invicem  diiigere,  quanUque  iiia  sit  qu» 
Ueo  pbcel  cbantatjs  perfecta  mepsiira»  ea  enim  per- 
fecta  est,  qua  major  esse  non  potest ,  expressii  ipse, 
docuit,  et  alt :  Majorem  hae  chariialem  nemo  habet^ 
quam  «I  ontnuiiii  euam  fttis  ponat  pro  amicis  sui$  (  /d. 
XV,  i^),  Fecit  ipse  fuod  docuii,  fecerunt  Apostoli 
quod  ab  iUo  didicerunt,  et  nobis  Jacieudum  praedica- 
verunt.  Fuciamus  et  nos;  quia  etsi  non  sumu$  quod 
ille  secundum  id  quod  creavit  nos ,  quod  ille  tanien 
sumiis  secundum  id  quod  factus  est  propter  nos.  £t 
si  solus  fecisset,  forie  nemo  nosirum  deberet  audere 
imilari ;  ita  enim  ille  bomo  erat,  ut  et  Deiis  esset :  sed 
in  eo  quod  homu  erat,  iniiuti  sunt  servi  Dominum,  et 
discipuli  Hagisirum,  et  fecerunt  qui  nos  pra^cesserunt 
in  familia  ipsius ,  patres  quidem  nostri,  sed  tamen 
conservi  noslri ;  nequ^  imperarel  hoc  Deus  ul  facere- 
mus,  si  impossibile  judicaret  ut  hoc  ab  homine  fleret* 
Sed  considerans  innrnuiatcm  tuain,  deficis  sub  prse- 
ceplo?  Coiifortare  in  exempio.  Sed  eiinm  exemplum 
ad  le  mulium  est  ?  Adest  ille  qui  prxbuit  exeniplumy 
utprxbeai  etauxUium.  Audiamus  ergoinisto  psalmo : 
opportune  namque  accidit,  et  illo  procurante,  ut  ei 
coiisonaret  Evangelium,  commendans  nobis  dilcclio- 
nem  Christi,  qut  animam  suam  posuit  pro  nobis,  ut 
et  nos  animam  nosiram  pro  fratribusponamus  (I  Joan. 
III,  16).  Concordavit  et  consoiiuil  buic  psalino,  ul 
videamus  quomodo  ipse  Doniinus  noster  animam 

>  Rdd.,  desperare  non  debemus.  At  Mss.,  desperare  au- 


mxm  posoit  pro  nobls  :  psalmas  onim  iste  passionem 
Ipsios  cantat.  El  qooniam  totus  Cbrisius  capui  est  et 
corpus,  qnod  bene  vos  nosse  non  dubiio  :  caput  est 
Ipse  Salvalor  noster,  passus  sob  Poniio  Pilato.  qui 
nunc  postea  quam  resurrexit  a  mortuis,  sedet  ad 
dexteram  Palris  :  corpus  autem  ejus  est  Ecclesia- 
non  ista,  aut  illa.  sed  loto  orbe  difTusa ;  nec  ea  qmil 
nunc  est  in  hommibus  qui  praesentem  viiam  aguDt 
sedadeamperlinenlibusetiam  liis  qui  foerunl  anti 
nos.  et  his  qui  futuri  sunt  post  nos  usque  In  flnem  ^ 
ssecuh.  Tou  enim  Ecclesia  consUns  ex  omnibus  fide-  \ 
libus,  quia  fideles  oranes  raembra  suniChristi,  habet  1 
illud  caput  posilumlncoBlisquud  guliemat  corpus  ' 
suum;  eui  separatum  esi  visione,  sed  annectiiurcba- 
riUte.  Quia  ergo  totus  Christus  caput  est  et  corpus 
cjus;  propterea  in  omnlhus  Psalmis  sic  audiamus 
▼oces  capltis,  ut  audlamus  el  voces  corporis.  Nohiit 
enim  loqui  separaiim,  quia  noluit  esse  separatas,  di- 
ccns  :  Eeee  ego  vobiscum  sum  usque  ad  coniummalso- 
nem  sfBeuU{  Maith.  xxvin,  20  );  Si  nobiscum  est,  lo- 
quitur  in  nobis,  loqnilur  de  nobis,  loquilur  per  nos ; 
qula  et  nos  loquimur  in  illo  ;  el  ideo  verum  loqulmur 
quia  In  illo  loquimur.  Nam  quando  In  nobis  et  ex 
nobis  loqui  voluerimus.in  mendacio  remanebimus. 

2.  [  vers.  i.  ]  Quia  ergo  passionem  Domini  cantat 
iste  psnlmus,  vide  quem  tltulum  habeat :  In  finem. 
Flnls  Chrislus  est  (Hom.  x,  4).  Quaredictus  est  finisT 
Non  qui  consumai,  sed  qui  consummet.  Consumere 
enlm.  perdere  est :  consummare,  perflcere.  FJnitum 
enimquldquid  dlcimus,  a  fine  dicimus.  Sed  aliler  di- 
cimus,  Finlius  esi  panis ;  aliier  dlcimus,  Finiu  esl 
tunica:  finitus  estpanisqui  inanducabalur,  finiU  est 
lunica  qunR  lexebatur  :  panis  ergo  finitas  est  ut  coii- 
samerelur,  tunica  fiiiiu  esi  ut  perflceretur.  Finis  ei^o 
propositi  nostri  Christus  esl ;  quia  quantumJibet  co- 
nemur,  in  illo  perficimur,  et  ab  illo  perficlmur ;  et 
b;rc  est  perfeclio  nostra  ,  ad  illum  pervenire  :  sed 
cum  ad  lllum  pcrvenerls,  ultra  non  quaris;  finis  liius 
esl.  Quomodo  eiiim  finis  viae  tuae  locus  estquote^idis; 
quo  cum  perveneris,  jam  manebis  :  sic  finis  studii 
tul,  proposili  lui,  conatus  lui,  intentionis  luas,  ille 
estadquem  tendis;ad  qnem  cum  perveneris,  ullra 
non  desiderabis,  quia  melius  nibll  habebis.  Ipse 
ergo  el  exemplum  nobis  vivendi  proposuit  in  hae 
vila,  el  prsemium  vivendi  dabit  in  fuiura  viU. 

5.  In  finem,  ne  corrumpas  ipn  David  in  Ij/tt/t  tn* 
scripdonem,  cum  fugeret  a  facie  SaM  ]n  speluneam. 
fteferentes  nos  ad  sancum  Scripluram,  invenimas 
quidem  sanctum  David  illum  regemlsrael,  ex  quo 
eiiam  nomcn  accepii  Psalicrium  Davidicum,  perse- 
cutorem  passum  fuisse  Saiilem  regem  ipsius  populi 
( I  Reg.  XXIV,  1-4  ),  sicui  mulli  veoirum  noverunl, 
qni  Scripturas  vel  attigerunt  vel  audierunt.  Habuit 
ergo  persecutorem  Saiilem  rex  David  :  et  cum  esset 
itte  mitissimus,  Ule  ferocissimus ;  ille  lenis,  ille  invi- 
dus ;  ille  paiiens,  ille  crudelis ;  ille  beneficus ,  llle 
ingratus ;  pertulit  eum  lania  lenitate,  nt  cum  eum  ac- 
cepisset  in  manus,  non  illum  altlgisset,  non  Ixsisset. 
Accepit  euim  a  Domino  Deo  potesutemy  nl  si  veilet, 


C63 


S.  AUGUSTINl  EPISCOPI 


M4 


occideret  Sadlem  ipie  David ;  et  elegit  parcere  quam 
occidere.  Ille  aatem  nec  tali  beneficio  viclus  est,  ut 
desiiieret  persequi.  Invenimus  ergo  iilo  tempore, 
quando  SaCil  David  persequel)atur,  regem  futurum  et 
prsedestinalum  rex  jam  reprobaius,  quod  fugerit  a 
facie  Saul  in  speluncam  ipse  Davld.  Quid  ergo  hoc  ad 
Christum?  Si  omniaqu»  tuncagebantur,figun)eerant 
futurorum,  invenimus  ibi  Christum»  et  multo  maxime. 
Nam  illud,  Ne  carrumpas  in  tUuti  in$criptionem^  non 
video  quomodo  pertineat  ad  illum  David.  Non  enim 
aliquis  tilulus  inscriptus  erat  ipsi  David,  quem  voluit 
corrtimpere  Saul.  Yidemus  autem  in  passione  Domini 
scriplum  fuisse  titulum »  Rex  Judaorum  ;utille  titu- 
lus  exprobraret  frontem  ipsorum ,  quod  a  rege  suo 
mnnus  non  abstinuerunt.  In  illis  enim  Saul  erat,  in 
Christo  David  erat.  Christus  enim,  sicut  dicit  aposto- 
liQum  Evangelium,  est,  quod  novimus,  quod  confite- 
mur,  ex  semine  David  tecundum  camem  {Rom,  i,  3,el 
Matth,  i,  4)  :  nam  secundum  divinitatem  supraDavid, 
supra  omnes  homines,  supra  coelum  et  terram»  supra 
Angelos»  supra  omnia  visibilia  et  invisibilia;  quia 
oinnia  per  ipsum  facla  sunt,  et  sinc  ipso  faclum  est 
nihil  {Joan.  i,  5) :  dignalus  tamen  horoo  fieri  cx  se- 
mine  David  ad  nos  venit ;  quia  de  iribu  David  natus 
est,  unde  virgo  Maria  quse  peperit  Christum  ( Luc.  i, 
27,  et  II,  4).  Inscrlptus  itaque  titulus  ille  est,  Rex 
Judaorum,  Saul,  ut  dixirous,  populus  Judacorum 
erat;  David  Christus  erat :  titulusibi,  RexJudaiorum. 
Indignati  sunt  Judsei,  quia  inscriptus  erat  titulus,  Rex 
Judworum  :  puduit  illos  habere  r^em  quem  crucifi- 
gere  potuerunt.  Non  enim  videruntquia  ipsa  crux,  In 
qua  eum  fixerunt ,  futura  erat  In  frontibus  regum. 
Cum  ergo  indignarentor  ex  illo  titulo,  adierunt  Piia- 
tum  judicem,  cui  obtulerant  occidendum  Christum , 
et  dixerunt  ad  eum :  Noli  tcriberemc^  RexJudaortm; 
ted  scribe  quia  ipH  dixit  se  regem  este  Judesorum.  £t 
quia  jam  caniaium  erat  per  Spiritum  sanctum,  /n  fir 
nem ;  ne  corrumpas  in  tituli  ineeriptionem^  respondit 
eis  Pilatus,  Quod  scripsi  scripri  {  Joan,  xix,  19-22 ) : 
quid  mihi  suggeritis  falsitatem?  Ego  noncomimpo 
veritiatera. 

4.  Audivlmus  crgo  quid  sibi  velit,  Ne  eorrumpas  in 
tUuliinscriptionem.  Qoid  ergo  est,  Cum  fugeret  a  facie 
Saul  inspeluncamfQnod  quidem  et  David  llle  fecit : 
sed  quia  in  illo  non  invenimus  tituli  inscriptionem , 
In  hoc  inveniamus  fugam  in  speluncam.  Figurabat 
enim  aliquid  illa  spelunca,  qua  se  texlt  David.  Quare 
autem  se  texit  ?  Ut  occultaretur,  et  non  inveniretur* 
Quid  est  contegi  spelunca?  Cont^i  terra.  Qui  enim 
fugit  in  speluncam,  terra  contegitur,  ne  videatur. 
Porlabat  autem  terram  Jesus,  carnem  quain  acceperat 
de  terra ;  et  in  ea  se  occultabat,  ne  a  Judxis  inveni- 
retur  Deus.  Si  enim  cognovissent,  nunquam  Dominum 
gloriae  crucifixissent  (1  Cor.  n,  8).  Quare  ergo  Doini- 
num  gloriae  non  invenerunt?  Quia  spelunca  se  lexerat, 
id  est,camisinfirmltatem  oculisobjiciebat,  majestalem 
autem  divinitatis  in  corporis  tegmine,  tanquam  lerr» 
abdito  contegebat.  lUi  ergo  non  cognoscentes  Deum, 
crueifixermU  hominem,  Nee  mori  potoit  nisi  io  lio» 


mlne,  nec  enicifigi  petuU  iiisi  In  homiae;  gvia  nec 
teneri  posset  nlsi  in  homine.  Opposoit  male  qineren- 
tibus  terram,  servavitbene  quaerentlbttSfiUm.  Fugic 
ergo  secundum  camem  in  speluncam  a  facle  Saiil. 
Quod  si  et  hoc  velis  acclpere,  lca  Dominiim  fugisselii 
speluncam  a  facie  Safil,  qoia  passus  est;  usque  adeo 
se  occuliavit  Judaiis,  ut  et  moreretur.  Quantumlibet 
enlm  saevirent  in  eum  Judael,  donec  moreretur,  adhac 
putabant  eum  posse  liberarl,  et  ostendere  aUquomi- 
raculo  quod  Filius  Dei  esset.  Hoc  praedlctum  erat  !n 
libroSapienti»;  Marle  turpiirima  eondemneumiUum; 
erit  enhn  respectusiUi  ex  sermonibus  iUius.  Sienim 
vere  fUius  Dei  est,  suseipiet  iUum,  et  UbereMi  Uium  de 
manibus  contrariorum  {  Sap.  ii,  20,  I8 ).  Quia  01^0 
crucifigebalur,  et  non  liberabaiur,  crediderunt  iUniii 
non  esse  Filium  Dei.  Propterea  insuliantes  pendentl 
In  ligno,  el  caput  agiuntes,  dicebant  ilU  :  Si  fiUus 
Dries^  descende  de  eruce.  AUos  salvos  fecit,  sdptum 
salvare  non  potest  {Matth.  xxvii,  40,  42).  Ista  dicen- 
tes,  sicut  est  inipso  libro  Sapienti«,  heee  eogiunerunt 
et  erraverunt;  excwcavHenim  iUot  maUtia  eorutn  {Sap. 
II,  21).Quidenim  magnuin  erat  decrace  descendere, 
cui  facilcfuit  de  sepulcro  resurgere?  Sed  quare* 
usque  ad  mortcm  voluit  esse  patiens?  Ui  fugeret  a 
fade  Saul  in  speluncam.  Etenim  speiunca,  inferior 
pars  lcrra  potest  acclpi.  Et  certe  quod  manifestum 
est,  et  certuni  omnibus,  corpus  ejus  In  monumento 
positum  est,  quod  erat  excisum  In  petra.  Hoc  ergo 
monumentum  speiunca  erat :  illuc  fugit  a  facie  Saul. 
Tamdiu  enim  persecutlsunt  lUum  Jud(ei,  quoadusque 
poneretur  in  spelunca.  Unde  probamus  quod  tamdiu 
iUum  persecuti  sunt,  quousque  Ibi  poneretnr?  Etiam 
mortuum  in  cruce  pendentem  lancea  vulneraverant 
{Joan.  XIX,  34).  At  ubi  involutus  curato  fonere  posi- 
tus  est  in  spelunca,  jam  nibil  habnerant  quod  carni 
facerent.  Resurrexit  ergo  Dominus  ex  illa'  spelunca 
Ulaesos,  incorruptus,  quo  fugerat  a  facleSadl;  occiil- 
tansse  impiis,  qoos  prxfigurabat  Sa&l,  ostendens  se 
autem  membris  suis.  Nam  rcsurgentis  membra  a 
membris  ejus  palpau  sunt :  membra  enim  ejus  Apo- 
stolL  tetigerunt  resurgentem,  et  crediderant  (  Luc. 
XXIV,  39);  et  ecce  nibil  profuit  persecutio  Saulis. 
Audiamus  ergo  jam  Psalmum,  quia  de  tiiulo  ejus 
satis  locuti  sumus,  quantum  Dominus  donare  digna- 
tus  est 

5.  [vert.  2.]  Miterere  mri,  Deue^  ndterere  mri^  quo^ 
mam  in  te  confidit  anima  mea.  Chrlstus  In  passione  di- 
cit,  Miterere  mri,  Deus.  Deo  Deus  dicit,  Miserere  md. 
Qui  cum  Patre  miseretur  tui,  In  te  clamat^  Miserere 
mH.  Etenim  quod  de  illo  clamat,  Miserere  mei^  tuum 
esi :  a  te  hoc  accepit ,  propter  te  liberandum  carne 
Indutus  est.  Caro  ipsa  clamat ,  Miserere  md ,  Deut , 
tmterere  mei :  homo  ipse,  anima  et  •  caro.  Tolum  enim 
hominem  suscepit  Yerbum,  et  totus  homo  factus  est 
Verbum.  Ne  ideo  putetur  non  ibi  fuisse  animam,  quia 
evangelista  Ita  dicit :  Yerbum  caro  factum  ett,  et  habi- 
quaret  Quia  usque^  elc.  Abest,  quia^  a  vis&. 


«  Edd. 
•  Edd. 
ejusque  I060  subaudi,  clamat. 


.,  tpse  ammaest  et  caro.  Expuoge,  esf,  juxta  Mss. 


«5 


ENARRATIO  IN  PSALMUM  LT1« 


6M 


tmi  m  moU$  (Jmh.  i,  li).  Etenim  dieimr  caro  homo, 
sicut  alio  loco  dicit  SaripCuniy  Bt  mdMt  omnii  earo 
salutate  l>ct  (/mi.  il,  5 ;  Lue,  lu ,  6).  Numquid  caro 
8ola  Yidebit»  et  anima  ibi  non  erit?  Iterum  dicit  ipse 
DomiDtts  de  hominibos :  Stciil  dodUU  m  poUsUUem 
onmU  earnu  ( Joan.  xyii,  S ).  Numqnid  in  solam  car^ 
nem  acccperat  potestaiem,  et  non  maxime  in  animas, 
quas  primitus  iiberabat?  Ergo  ibi  erat  anima»  ibi  erat 
caro ,  ibi  totus  homo;  et  lotns  home  cum  Yerbo ,  et 
Verbam  cum  homine,  et  homo  et  Verbum  unus  homo, 
ei  Verbum  et  homo  unus  Deus.  Dicat  ergo,  Mi$erere 
mei,  DeuM^  mieerere  mev.  Non  expavescamus  vooespe- 
tentis  misericordiam  et  ezhibentis.  Ideo  eniro  petit, 
quia  exhibel :  ad  hoc  enim  homo,  quia  misericors; 
non  ut  conditionis  necessitate  nasceretur,  sed  ut  nos 
de  conditione  necessitatis  liberaret.  Mimere  mei^ 
Deus^  mtterere  mH ,  quofAam  in  te  confidit  anhna  ttiea. 
Aodis  maglstrum  orantem ,  disce  orare.  Ad  hoc  enim 
oravic ,  ut.doceret  orare :  quia  ad  hoc  passus  est ,  ut 
doceret  pati ;  ad  hoe  resurrexit ,  nt  doceret  sperare 
resurrectionem. 

6.  Et  in  umbra  aiarum  tuarum  sj>erabo ,  donee  trans" 
eat  iniqmtas.  Hoc  plane  jam  lotus  Christiis  dixit :  hic 
esl  et  vox  nostra.  Non  enim  jam  transiit  iniqaitas, 
adbiic  fervet  iniquitas.  Et  in  flne  dixit  ipse  Dominos 
abundantiam  futuram  iniquitatis :  Et  guoniam  abunda-' 
bit  imquitas^  refrigeseet  eharitas  muttorum;  ifui  autem 
perseoera»erU  ustfue  itt  finem^  hie  sahus  erit  {Matth* 
XXIV,  43 ).  Quis  autem  perseverabit  usque'  in  finein, 
qiioadusquelranseat  iniqiittas?Qui'ruerit  in  Christi 
corpore,  qui  fnerit  In  membris  Christi,  el  a  capitc  di- 
dicerit  patientiam  perseverandi.  Transis  fu,  et  ecce 
transierunt  tentationes  tuae ;  et  is  in  aliam  vitam  in 
quam  ierunt  sancti»  si  sancius  fueris.  In  aliam  ierunt 
martyres  :  si  martyr  foeris,  iset  tu  in  aliam  vilam. 
Numqoid  qoia  lu  iransisti  hiiic,  propterea  Jam  Iransill 
iniquilasT  Nascontur  alii  iniqui;  sicut  moriuntor  alii 
iniqiii.  Qoomodo  ergo  alii  iniqui  moriuntnr,  et  alii 
naseuntur ;  slc  alii  justl  eunt,  et  alii  nascnntur.  Usque 
in  finem  saecull  nec  iniqfiiias  deerit  premens ,  nec 
Justiiia  patiens.  Et  in  untbra  alarum  tuarum  sperabo , 
donee  transeat  iniquitas :  id  esl,  tu  proteges  me ,  et  ut 
ab  aesto  iniquiutis  non  arescam,  tu  umbraculum  pne* 
bebis  milii. 
,  7.  [vers.  3.]  Ctamabo  ad  Deum  attissimum.  Si  altlssi- 
mus  est,  quomodo  audit  te  clamantem?  Nata  estexpe- 
rimento  fiducia :  Deum^  inquil,  qmbenefecit  miki.  Sl 
antequam  cum  quaererem  benefecit  mihi ,  claroantem 
me  non  exaudiet?  Bene  enim  nobis  fecit  Dominus 
Deus  mittendo  nobis  Salvatorem  nostrum  Jesum  Chri* 
stum,  ut  moreretor  propter  delicia  nostra,  et  resur* 
geret  propter  jostificationem  nostram  {Rom.  iv,  25). 
ProqualibttS  mori  voluit  Filiuro  suum?Pro  impiis. 
Impii  autem  non  quaerebaiit  Deum,  et  quaesiti  suiit  a 
Deo.  Sic  est  ergo  ille  altissimus,  nt  non  sit  ab  illo 
longe  miseria  nostra  etgemitus  noster;  quia  prope 
est  Dominus  htS  qui  obtriverunt  cor{PMr/.  xxxni,  10). 
CiamaboadDeum  aitiswnum^  Deum  qui  benefecit  mihi. 
S.  [leri*  4»  5.]  Misit  de  ceslOt  et  saiimm  fecit  me.  Jam 


homo  ipse,  jam  caro  ipsa ,  jam  Filins  Del,  secondum 
nostram  participationem  manifestumest,  quia  salva- 
tus  est,  et  misit  de  coelo  Paier,  et  salvavit  eum ;  misJt 
de  coelo  et  resuscitavit  eum :  sed  ut  noveritis  quia 
et  ipseDominiis  se  resnsclUvit ;  utrumque  positum 
est  in  Scriptura,  quia  et  Pater  illum  resiiscitavii , 
et  quia  ipse  se  rcsosciiavit.  Audile  quia  Pat^r 
illom  resuscitavit :  Aposlolus  didt,  Faetus  <?i/,  in- 
quit,  obediens  usque  ad  mortem,  wwrtem  autem  cru- 
ds :  propter  quod  et  Deus  eum  exaltaint,  et  donavit  ei 
nomen  quod  est  super  omne  nonws  {PhUipp.  ii,  8,  9 ). 
Audlstis  Patrem  resuscitantem  et  exaltantem  Filiuin  ; 
audite  quia  et  ipse  camem  suam  resusciUvii :  in  R^ 
gura  templi  dtclt  ad  Judaeos,  Soitite  templum  hoc,  et 
in  triduo  suscitabo  iiiud.  Evangelisla  auiem  exposuit 
nobis  quid  diceret :  Hoc  autem,  Inqoil,  dicebat  de  tem' 
pio  corporis  sui  {Joan.  ii,  «9. 21).  Modo  ergo  ex  per- 
sooa  precantis,  ex  persona  hominis,  ex  persona  car- 
nis  dicit,  Misit  de  cotiOy  et  saivum  fedt  me. 
•  9.  Dedit  in  opprobrium  concuieantes  me.  Qui  illum 
concttlcaverunt,  qui  morluo  insultaverunt ,  qui  tan- 
:qqam  hominem  crucifixerunt ,  quia  Deum  non  inlel* 
lexerunt,  dedit  eos  in  opprobrium.  Videte  sl  non  est 
factum  :  non  foturttm  credimus,  sed  completum  agno« 
scimus.  Saevierunt  Jud^ei  in  Christum ,  soperbierunt 
in  Chrlstum :  ubi  ?  In  civitate  Jerusalem^  Ubi  enim 
regnabant,  ibi  tumebant,  ibi  cervices  erexerunt.  Posl 
passionem  Domini  eradicati  inde  sunt ;  et  perdidenint 
regnum,  in  quo  regem  Christttm  agnoscere  noluerutit. 
Quemadmodum  dati  sunt  in  opprobrium,  videte  :  di- 
spersi  sunt  per  omnes  gentes ,  nusqoam  habenics 
stabilitatcm »  nusquam  certam  sedem.  Propterea  au« 
tem  adhuc  Judaei  sunt,  nt  Libros  nostros  portent  ad 
confusionem  suam.  Quando  enim  volumus  ostendere 
propheutum  Christom,  proferirons  Paganls  IsUs  Lit- 
teras.  Et  ne  forte  dicant  duri  ad  fidem  quia  nos  illas 
CbristiAnl  composuirous,  ut  cum  Eyangelio  quod  pra;. 
dicamus  flnxerimus  Propheus ,  per  quos  pr;Bdicium 
▼ideretur  quod  praedicamus;  hinc  eos  convincimus 
quia  omnes  ipsae  Litterae  qnibus  Christus  propheutus 
est,  apud  Judaeos  sunt,  omnes  ipsas  Litieras  babcnt 
Judael.  Proferimus  Codices  ab  Inimicis,  ut  confunda- 
mus  alios  tnimicos.  In  quali  ergo  opprobrio  sunt 
Judaei  ?  Codioem  porut  Judaeus,  unde  credat  Cbristla- 
nos.  Librarii  nostri  facti  sunt,  quomodo  solent  servi 
post  dominos  codices  ferre,  ut  illi  porundo  deficiant, 
illi  legendo  proficiant.  In  tale  opprobrium  datr  sunt 
Judaei ;  et  impletiim  est  qnod  Unto  ante  praedictuni 
est :  Dedit  in  opprobrium  concuicantes  me.  Quale  autem 
opprobrium  est,  fratres,  ut  hunc  versum  legant,  ei 
ipsi  caeci  attendant  ad  speculum  suuro?  Sic  eniro  ap- 
parent  Judaei  de  Scriptura  sancta  quam  porunt,  quo- 
modo  apparet  facies  caeci  de  speculo :  ab  aliis  videtor ,  ab 
ipso  non  vldetur.  Dedit  in  opprobrium  concuicantes  me. 
.  10.  Quaerebas  forte  cum  diceret ,  Misit  de  cosio,  H 
saiwm  me  fecit :  Quld  misit  de  ccelo?  /luem  misit  de 
coelo?  Angelum  misit,  ut  salvum  faceret  Cbristum,  et 
per  servum  salvus  fit  Dominus  ?  Omnes  enim  Angeii 
creatura  serviens  Christo  est.  Ad  obsequium  mitti 


jtm  8.  AVGUSTINI 

pomeniDt  Aiqieli,  «d  •ertitfam  mitti  potuerant,  non 
ad  adjutorium  :  sieut  scriptum  ett,  quod  Angeli  mi- 
nisirabanl  ei  {Matth.  iv»  li),  non  tanquam  misericor- 
des  indigenti,  aed  tanquam  subjecti  omnipotenli. 
Quid  ergo  mUil  de  ccelo^  el  $alvum  fedt  me  ?  Modo  au- 
dimus '  in  alio  versu  quid  de  coelo  miserit :  Misit  de 
mlo  iimericordiam  suam  et  verilaiem  suam.  Ad  quam 
rem  ?  Et  eruit  animam  meam  de  medio  catulorum  leo^ 
num,  Miiil^  inquit,  de  calo  misericordiam  suam  et  ve- 
ritatem  suam:  et  ipse  Glirislus  ail,  Ego  $um  verHat 
( Joan.  XIV,  6).Missa  est  ergo  verius,  ut  erueret  ani- 
mara  meam  liinc  de  medio  catnlorum  leonum ;  missa 
est  niiscricordia.  Ipsum  Gbristum  inveiiimus  et  mise- 
ricordiam  el  veriialem ;  misericordiani  nobis  compa- 
tienlem,  et  verilatem  nobis  rclribuentem*.  Hoc  est 
ergo  quod  paulo  anle  dixi ,  quia  el  ipse  se  resuscita- 
vit.  Si  enim  verilas  resiisciiavii  Cbrislum ,  et  si  veri- 
tas  animam  Clirisii  eruil  de  medio  caluloruni  leonum; 
ut  misericors  fuii  mori  pro  nobis  ,  iia  verax  fuit  re- 
surgere  ad  jusiilicandos  nos.  Dixeral  enim  se  resur- 
reciurum,  et  veriias  inentiri  non  poliiit ;  et  quia  veri- 
tas  ci  verax,  propierea  cicatrices  veras  ostendit,  quia 
vera  vulnera  periulil.  Has  cicalrices  tenuerunt  disci- 
puli,  palpaverunt,  manifeslaverunt  sibi ;  exciamavit 
qui  misil  digilos  in  compuncium  laius,  et  ait,  Domt- 
nus  meus  et  Deus  meus  (Id.  xx ,  28).  Misericordia  pro 
illo  moriuus  erai,  et  veriiaie  ad  illum  resurrexeral. 
Misii  de  cxlo  misericordiam  suam  et  veritatem  suam :  et 
eruit  aniniam  meam  de  medio  catulorum  leonum.  Qui 
suni  caluli  leonum?  Populus  ille  minuius ,  maie  de- 
cepius ,  male  seduclus  a  prlncipibus  '  Judaeorum  :  ut 
illi  ieones «  iili  catuli  leonum.  OmDcs  freniuerunt, 
oinnes  occideruni.  Audiiuri  enim  sumus  bic  ei  C3- 
dem  ipsorum,  modo  in  consequentibus  versibus  psal- 
mi  imjus. 

i  I .  Et  eruit ,  inquii ,  animam  meam  de  medio  eatu^ 
torum  leonnm.  Quare  dicis ,  Et  eruil  animam  meam? 
Quid  enim  passus  ^  cras,  ut  eruerel4ir  anima  iuu?  Dof'' 
mivi  conturbatus.  Expressit  Chrisius  niorlem  suam. 
Cerle  de  illo  David  legimiis  quod  fugr.rii  iii  spelun- 
cani ,  non  ianieii  quia  dormivii  in  spelunca.  Alius 
David  esi  in  spelunca ,  alius  David  esl  qui  dicii ,  Dor- 
mivi  conturbatus,  Videmus  perlurbalionem  ipsius; 
iioii  illo  lurbato ,  sed  illis  lurbanlibus.  Turbalum  se 
eniin  dixii ,  secunduin  opinioiiem  fremeniium ,  nou 
secundum  cedeniis  conscieiitiam.  Puiaveruut  se  iili 
tiirbasse ,  putaveruui  vicisse  :  ille  auiem  dormivit 
coniurbaius.  Tam  placaius  erai  isie  iurbaiua,  ut 
quando  veilei ,  dormirei.  Nemo  dorniii  iurbalus  : 
omnes  qui  perlurbanlur ,  aui  a  somno  excilanlur, 
aul  in  soninum  vergi  non  permilluniur.  llle  aulem 
iurbalus  est,  ei  dormivii.  Magna  bumiiiias  pcrlurbaii, 
inagi>a  poteslas  dormieiiiis.  De  qua  poieslaie  vcnie- 
bai  quod  doriiiivii?  De  qua  ipse  dicil  :  Poteslalem 

*  Edd.,  audsemus.  At  iiss.  plures,  midimmtu.  Ei  quidain, 
andinuts. 

*  Fild.,  tribuentem :  ci^ius  loco  reponimus  ex  Mss.,  r€- 
tribueniem, 

*  bs.  et  ix)v.,  a  principibus  sacerdolum,  \0X9Sacerd0tumf 
jibesiab  Am.  etMss. 

^  fidd^  patsuFUS»  Ai  ilii»f 


EPISGOPI  e^ 

habeo  ponendi  anhnmn  meam ,  et  potestatem  habeo  m- 
mendi  eam  :  nemo  lotUt  eam  ame;eed  ego  eam  pmo^  ei 
Uerum  sumo  eam  (Joan.  x,  18).  Torbaverunt  illi ,  et 
dormivit  ipse.  Gujus  lypum  gerebat  Adam,  quando 
inimisii  ei  Deus  soporem ,  ut  de  latere  illi  conjugem 
facerel  (Gen,  n  ,  21 ).  Num  enim  non  polerai  uxorem 
facere  primo  bomini  eiiam  de  laiere  vigilantiB?  aut 
propterea  voluit  eum  dormire ,  ne  seniiret  cum  sibi 
costa  delraherelur?Po8tremo,  quis  ila  dormii,  ut  osse 
sibi  convulso  non  expergtscaior?  Qui  poiuii  sine  do- 
lore  auferre  costam  dormienli,  potnil  et  vigilanii.  Sed 
quare  voluii  dormienti  facere  ?  Quia  dormienti  Cliri- 
sio  in  cruce  facta  esi  conjux  de  latere.  Percussum  est 
enim  iaius  pendeniis  de  lancea  (Joan,  iix,  54) ,  et 
profluxeruni  Ecciesis  Sacramenia.  Domnvi ,  inquit , 
conturbalus.  Et  in  alio  psalmo  manifesi-<)t  boe ,  ubi 
aii :  Ego  dormhi ,  et  somrium  eepi,  Ibi  expressii  po- 
teslaiem  suam.  Polerat  et  illic  dicere,  Dormivi^  sicut 
dixit  bic.  Quid  est  anlem ,  E§o  dormim  Md  est ,  quia 
volui ,  dormivi.  Non  iili  me  in  somnum  nolenteni 
compulerunt;  sed  mea  voluntate  ego  dormivi ,  secun- 
dum  illud  :  Polestatem  habeo  ponendi  ammam  meam^. 
et  potestatem  habeo  iterum  sumendi  eam.  Propterea 
ibi'  sequilur  ei  dicii :  Ego  dormim,  et  sonmum  cepii ;  at 
exsurresa ,  quomiam  Dominue  susdpiet  me  (Psai,  ni,  6). 
12.  Dormivi  conturbatue,  Unde  lurbaUis?  quitMis 
turbaniibus?  Yideamus  quomodo  imirat  *■  malam  con- 
scieniiam  Judaeis,  voleniibus  excusare  se  ab  inter- 
feciione  Domini.  Nam  proplerea  eum,  sicut  loquitur 
Evangelium,  }udici  tradiderunt,  ne  ipsi  eum  occidisse 
Tidercntur.  Cum  enim  dixisset  eis  judex  t»nc  Pilatus, 
Accifnte  eum  vos ,  et  secundum  legem  vestram  juHeate 
eum;  responderunt,  Nobis  non  iicet  interfieere  guem- 
quam  (Joan,  xvni,  31).   Inierricere  non  iicei,  tra- 
dere  interficiendum  Iicei?Qui$  autem  occidit  ?  Qui 
audito  clamore  cessii ,  an  qui  clamando  nt  occide- 
'^  reiur  exiorsit?  Ipse  Dominus  dicat  lesiimenium  a 
quibus  occisus  est ,  utrum  ab  illo  Pilato  qui  noiens 
eum  occjdii  :  unde  etiam  eum  Aagellavit ,  el  vesle 
ignominiosa  induit ,  ei  flagellaium  ad  eoriim  oculos 
produxil,  ut  saliem  ptena  flaKellorum  ejiia  batiaii » 
euin  occidinon  exiorquerent.  Propterea  etiam  cmn  vi- 
deret  eos  perseverare,  sicui  iegimus ,  lavit  nianus 
suas,  el  dixii  :  Innocens  ego  sum  a  sanguine  justi  Au- 
jus  (Matth.  xxvu ,  24).  Yideris  utrum  ilie  iuooccns  , 
qui  vel  cessit  clamaniibus  :  nulto  magis  tamen  illt 
nocentes,  qui  claroaiido  eum  occidere  voluerunl.  Sed 
nos  iiiierrogemus  ei  audiamus  Dominum ,  qttil>us  tri- 
buatmoriem  suam ,  quia  dixit,  Dormivi  turbatus,  In- 
ierrogemus  eum ,  et  dicamus  :  Quoniam  dormisli 
turbaius,  qui  ie  persecuti  suut?  qui  te  occidcruni? 
Numquid  forle  Pilatus ,  qui  militibus  dedit  in  liguo 
suspendendum ,  davis  trausfigendum  ?  Audite  qui  : 
Filii  honmum,  lllos  uiique  dicii ,  quos  persecuiores 
passus  est.  Sed  quomodo  ipai  occiderunt ,  qui  femiai 
non  ferel)ant?  Qui  giadium  non  sirinxenuit,  qui  inv- 
petum  iii  eum  non  feceront  ad  occideudum,  unde  oe- 
ciderunt?  Dentes  eorum  arma  et  sagittm^  et  /iiifftia  €0» 

*  aic  iefitem  nak  At  Bdd*f  MktreH :  1 


M9  ENARRATIO  IN  PSALMUM  LYI. 

nitN  gladhu  aeum.  Noli  aUeiMlere  inerraes  manns,  sed 
osarmnluin  :  inde  gladiiis  prbcessUquoChiistos  occi- 
dereiur;  quofnodo  et  de  ore  Chrldll ,  unde  ei  Jud«i 
occiJercnmr.  flabel  enim  ille  gtediom  l)is  aculum  * 
{Apoc.  1 ,  16) :  et  resurgens  percussit  eos  ,  et  divisit 
ab  eis  quos  fiiceret  fiddes  suos.  Illi  malum  gladium  , 
il!e  bonum  ;!IIi  sagilias  malas,  ille  bonas.  Nam  habet 
ei  Ipse  sagittas  bonas,  verba  boua,  unde  sagillat  cor 
fidele,  ul  ameiur.  Ergo  allae  istonim  sagittae,  et  alius 
isiorum  gladius.  Fitii  hotmnum  denles  eorwn  artna  et 
tagiam,  H  Hngua  earum  mdchma  acuta.  Lingua  filio- 
rum  bomlnummachara  acuu ,  ei  dcnieseorum  arma 
el  sagitla;.  Quando  ergo  percusserunl ,  nisi  quaiido 
damaTcrunt :  Crucifige ,  crudfige  (Matth.  xxvii ,  4,  et 
Jorn.  XIX,  6). 

13.  [wer$.  6.]  Elqwd  libi  fecerunt,  oDomine?Ex- 
sttliet  bic  Propheta.  Superius  eniw  oraiies  Ulos  ver- 
susDominus  loquebaiur  :  Propliela  quidem  ,  sed  ex 
pereona  Donini,quiain  Propheta  Dominus.  Etquando 
loqiuiur  ex  persona  sua  Prophela,  ipse  Domiims  lo- 
qniuir  per  eum ,  qui  ei  dicHai  verltalem  quam  loqua- 
tnr.  Modo  ergo  ex  peraona  Prophetae  audUe ,  fratres 
mei.  Vidit  Doiuiniim  in  Spiiiui  isle  propheia  humi- 
liatum,  c^sum,  flagellaiura ,  colaphis  percussum,  ex- 
paiuiaiiani  manihus,  sputis  illitum ,  spinis  coronatum, 
lifno  sttspeiisum;  illos  saevientes ,  illum  tolerantem ; 
illos  exsuUiMiites,  iilum  quasi  viclum  vidit  in  Spiriiu  : 
el  post  illam  jam  omnem  humiiiaiioncm ,  ei  illorum 
furorem  resurrexlsse  eum,  el  illa  omnia  qiiae  feceraiil 
Judxi  saevienies  facu  esse  inania ;  el  elalus »  gaudio, 
taiiquaiD  videret  fieri,  Exaltare,  inquii,sMp«r  ccelos, 
Deus.  Homo  in  cruce .  et  super  coelos  Deus.  Renia- 
neant  io  lerra  safcvientes,  tu  in  coelo  eslo  judicans. 
Ubisunt  qai  ftirehanl?  uhi  sunl  denles  eorum  arma  et 
ia3i//«?Noune  sagium  infantium  [act(B  sunt  plagcB 
mum?  Alio  enij»  loco  psalmus  hoc  dicil,  volens  eos 
ostendere  inaniier  saevisse ,  el  inaniter  in  furias  pra&- 
cipitatos  esse  :  quoniam  nihil  potuerunt  facere  Chri- 
sload  horam  crucifixo,  el  poslea  resurgenti,  aique  in 
coBlo  sedeiili,  sagitlce  in(antium  facKssunt  plag(B  eo- 
Tum{Psal.  LXiu,  8).  Quomodo  iufantes  faciunl  sibi 
sagillas?  De  cannis  •.  Sagiltic  aulem  quae?  aul  quge 
vires  ?  aul  qui  arcus?  aul  qui  iclus?  aut  quod  vnlnus  ? 
ExaUare  super  ccelos,  Deus,  et  super  omnem  lerram  glo- 
ria  lua.  Uiquid  exaliaris  super  coelos  Deus?  Fralres, 
exalialum  Dcum  super  coelos,  non  videinus ,  sed  cre- 
dimus  :  siiper  omnem  auteni  lerram  gloriam  ejus  non 
tantum  crcdimu«,  sed  eliam  videraus.  Qualem  veriim 
vesaniam  patiantur  hserciici ,  quaeso  ul  aliendalis. 
Illi  prxcisi  a  coinpagine  Ecclesiie  Chrisli ,  et  parlera 
ieiieiitcs,  tptui»  amiitenles ,  noluni  coramiinicare  orbi 
terrarum,  qua  diffusa  cst  gloria  Cliristi.  No»  aulera  Ca- 
iholici  in  oroni  terra  sumus.  qnia  omni  lerrnc  commu- 
nicamus  quacumque  gloria  Clirisli  difTusaesl.Vidcraus 
enira  quod  tunc  cantaluni  est,  raodo  complelura.  Ex- 
aluius  est  super  coelos  Deus  noslpr,  et  super  oranem 

«  Hic  Edd.  addunt,  occidentis  et  remgentis  ;  quod  abest 

IVSS. 

•sicHss.  UEdd.,eievalitt. 
•  uss,canmcm* 


m 

terram  gloria  tpslos.  0  httretlea  lnaaBla !  <}uod  non 
vides  credis  raecom,  qood  vides  negas :  credis  mocttm 
oxaltaiam  Chrislum  super  eoelos,  qood  non  videmus; 
et  negas  gloriam  ejos  super  omnem  terram,  qood  ti- 
demos.  Exaltare  euper  eoelos^  Deu$ ,  et  super  omnem 
terram  gtoria  tua. 

ii.  [vers.  7.]  Redlt  ad  verha  Domini :  et  ipse  Do- 
minus  narrarc  nobis  inclpit,  tanquam  alloquens  iios, 
exsultante  etiam  Propbela  et  dlcente,  Exaltare  super 
ccelos,  Deus,  et  superomnem  terram  gtoria  tua.  Confir- 
mat  nos  et  ipse  ,  tanquam  dicens  nobis  :  Quid  raihi 
facere  potucrunt  illi  qui  me  persecuii  sunitQuarc 
autem  nos  alloquilur?  Quia  faciunt  et  nobis.  Sed  ni- 
hil  facinnt  qui  nos  similiter  fuerini  pcrsecuti.  Videat 
enim  Charitas  Vestra  alloquetitem  nos  Doniinum ,  et 
exhortantem  nos  exemplo  suo.  Muscipulam  parave^ 
runt  pedibue  meis,  etineurvaverunt  animam  meam.  Vo- 
loerunt  illam  quasi  de  coelo  deponere,  et  ad  inferiora 
deprimere  :  Curavenmt  animam  meam.  Foderunt  ante 
faciem  meam  foveam ,  et  ipei  inciderunt  in  eam.  Hihi 
nocuerunt,  an  sibi?  Ecee  ille  exaltatus  est  super  cce- 
los  Deus,  et  ecce  soper  omnem  terram  gloria  ipslus : 
regniim  Christi  videmos,  ubi  est  regnum  Judxorum? 
Quoniam  ergo  fecerunt  quod  facere  non  dehuerunt, 
ihclum  est  in  iNos  quod  pali  debuerunt :  ipsi  foderunt 
foveam ,  et  ipsi  indderunt  in  eam.  Quod  enim  perse- 
cull  sunt  Chrisluro,  Christo  non  obfuit,  sed  ipsis  oh- 
fuit.  Et  noiite  putare ,  fratres ,  ipsis  soiis  hoc  accl- 
disse.  Omnis  qui  parat  foveam  fratri  soo,  necesse  est 
ot  ipse  Incidst  in  eam.  Intendite ,  fratres  mei ,  chri-r 
stianos  ocnlos  habele,  nolitedccipi  visibiiibus.  Forte 
enim  alicui  vestrum,  quia  hoc  dixi ,  subvenit  modo 
aliquis  qui  voluit  fratri  suo  fraudem  facere  ,  et  voliiit 
ei  aliquas  insidias  machinarl ,  et  machinatus  est ,  el 
unplevit,  et  cecidit  frater  in  insidias  ejus,  et  spolia- 
tus  esi,  aut  pressus  est,  sive  carcere ,  sive  falso  te- 
stiuionio ,  sive  aliqua  nefaria  criminatione  circura- 
venlus :  videtur  autem  iste  oppressiis ,  ille  oppres- 
sisse;  iste  victos,  ille  vicissc ;  et  falsum  putatur  quod 
diximus ,  qiiouiam  quicumque  foveam  paraverit  fra- 
Iri  suo  ,  ipse  cadit  in  eam.  Interrogo  vos  tanquam 
christianos ,  ut  sumatis  exemplum  de  his  qu»  jam 
novimua.  Paganl  persecuti  suni  niartyres,  et  m^u^tyrcs 
capti  sont,  ligati  sont ,  in  carcerem  missi  suni ,  be- 
stiis  suhrecti  sunt  * ,  alii  ferro  percossi ,  alii  igni* 
bus  concrematl  :  vicerunt  persequentes ,  et  vicii 
sitnt  martyres?  Absit.  Quaere  gloriam  martyrumapud 
Deum ,  quaere  foveam  Paganorun  in  confossa  con- 
scieniia  :  ibi  est  enim  fovea  quo  cadit  impius,  in  con- 
scientia  mala.  Putas  eum  In  foveam  non  cecidlsse , 
qui  lucemChristi  perdidit  et  caecitate  percussiis  est? 
8i  noncaderet  in  foveajn,  videret  ante  se  :  nescit 
qua  eat ;  quomodo  qui  ambulal  in  via  cum  ceciderit 
in  foveam  ,  perdidit  Tiaro.  Yidetis  ergo  oranes  male- 
factores  perdidisse  viam,  implicatos  facinore.  Sed 
jam  ie  tradidit  in  msnus  forie  latroMis,  aut  in  manus 
alicujos  injusli  vel  circumvenli  a  se  judicis  :  et  tu  ia 

»  }M.,be9tMSsukieeli.  Ai  Hss.,  tetlijf  in^ccfi.  Vid. » 
pi^^'  fiOe^  Uo.  iO»  oumi^ota» 


671. 


&  AUGUSTINl  EPiSCOPl 


679 


pressttra  es,  ille  totatur,  illeeiflidtat.  Noli,  jam  dixi, 
noli  liabere  oculos  Paganorum  :  cliristianoB  ocuios 
hal)e*  Yides  ilium  qui  ezsuitat :  ipsa  ezsultatio  est 
fovea  ipsius.  Meiior  est  enim  tristitia  iniqua  patien- 
lis ,  quam  iaetitia  iniqua  facientis.  Ipsa  ketitta  iniqua 
facientis,  ipsa  est  fovea :  iiluc  quisque  cum  ceciderity 
ocuios  perdit.  Te.doles,  quia  perdidisli  Testem;  et 
illum  non  doles ,  quia  perdidit  fidem  t  Quis  vestrum 
graviore  damno  percussus  est  ?  Ecce  ille  occidit ,  ta 
occideris  :  vivit  ille,  tu  mortuus  es  T  Absit.  Ubi  est  A- 
des  Christianorum  ?  ubi  esi  ille  qui  morilur  ad  tem- 
pus?  Audiat  Dominum  suum  :  Quijredit  in  me^  Ucet, 
moriatur,  mit  {Joan.  xr,  25).  Ergo  qui  non  credit , 
licet  vivat ,  mortuus  est.  Fodemnt  ante  (aciem  meam^ 
foveam^  et  ip$i  inciderunt  in  eam*  Omiiibus  malis  ne- 
cesse  est  ut  hoc  contingat. 

45.  [veri.S.]  Bonorum  autem  patientia  pnepara- 
tionecordisexcipitvoluntatemDei,  et  gloriaiur  in  tri- 
bulationibus»  dicens  quod  sequiiur  :  Paratum  cor 
meum^  Deu$,  paratum  cor  meum;  eantabo  et  psaUam. 
Quid  fecit  mihi?  Paravli  foveam,  cor  meum  paratum 
est.  lUe  paravii  foveam  ad  decipiendum,  ^o  cor  non 
parabo  ad  perpetiendum  ?  llleparavit  foveam  ad  oppri- 
mendom,  ego  cor  non  parabo  ad  tolerandum  ?  Pro-, 
pterea  iile  incidet  in  eam,  ego  autem  cantalM  et 
psallam.  Audi  cor  paratum  in  Apostolo.quia  imitatus 
est  Dominum  suum  :  Gloriamur^  inquit,  m  tribulatio' 
nibus;  quia  tribulatio  paiientiam  operaltir,  patientia 
probationem ,  probatio  $pem ,  $pe$  vero  non  eonfunttit : 
quia  charita$  Dei  diffusa  est  in  cordibu$no$lri$per  Spi: 
rilum  eanctum  quidatu$  e$t  nobis  {Rom.  t,  5-5 ).  Grat 
in  pressuris,  in  catenis,  incarceribus,  in  plagis,  in  fame 
et  siiijnfrigore  et  nudiiate,  in  omni  vastatione  laborum 
et  dolorum  ( li  Cor,  xi,  27 ) ,  et  dicebat :  Gtoriamur  in 
tribulationibu$.  Unde,  nisi  quia  paratum  est  cor  ejus  ? 
Ideo  canlabat  et  psallebat :  Paratum  cor  meum^  Deu$^ 
paratum  cor  meum ;  cantabo  et  p$allanu 

46.  fveri.  9.]  Ex$urge ,  gloria  mea.  llie  qui  fugerat 
a  facie  SaiU  in  speluncam,  Exeurge^  gioria  mM,glori« 
ficetur  Jesus  post  passionem.  Exeurge^  p$alterium  et 
ciihara.  Xim^  vocat,  utsurgat?Duo  organa  video, 
corpus  autem  Christi  unum  video :  una  caro  resurre- 
xit,  et  duo  organa  surrexerunt.  Alterum  ergo  orga-. 
num  psalierium ,  alterum  citbara.  Organa  dicuntur 
omnia  insirumenta  musicorum.  Non  solum  illud  orga« 
num  dicitur,  quod  grande  est,  etinflatur  follibus;  sed 
quidquid  aptatur  ad  cantiienam ,  et  corporeum  est, 
qiio  instruihento  utitur  qui  cantat,  organum  dicitur. 
Dlstincia  sunt  autem  inter  se  ista  organa ;  et  volo , 
quantum  Dominus  dat,  indicare  vobis ,  et  quomodo 
dislincta  suni,  et  quare  distincia,  et  quare  ulriquedi- 
catiir,  Exsurge.  Jam  diximus,  una  caro  Domini  resur- 
rexit ;  et  dicitur,  Exmge^  p$alterium  et  citkara,  Psal- 
lerium  est  organnm,  quod  quidem  manibus  fertur  per- 
Gutientis,  et  chordas  distentas  habet;  sed  illum  locum 
unde  sonum  aocipiunt  chord»,  lllud  concavum  l^num 
quod  peiidet  et  tactum  resonat,  quia  concipit  aerem, 
psalterium  in  superiore  parte  babet.  GKbara  autem 
hoc  genus  Ugni  concaTum  et  resonans  iii  inferior^ 


parte  habet.  luque  hi  psalterio  chonhe  soMm  desa. 
per  accipiunt;  in  cithara  autem  chord»  sonum  ex  Id- 
feriore  parte  accipiunt :  hoc  interest  inter  psalteriuni 
et  citharam.  Quld  ergo  duo  haec  organa  nobis  figo- 
rant?  Excitat  enim  Christus  Dominus  Deus  noster 
psalterium  suum  et  citharam  suam ,  et  dicit,  £«sicr- 
gam  dilucuio.  Puto  quia  hic  jam  agnoscitis  Domlnum 
resurgentem.  Legimus  in  Evangelio  :  Tidete  horani 
resurreciionis.  Quamdin-per  umbras  quxrebatur* 
Chrislus?  Luiit,  agnoscaiur;  diluciilo  resurrexit 
{Marc.  XVI,  i).  Sed  qoid  est  psalterium?  quid  est  ci- 
thara?  Per  carnem  suam  Dominus  duogenera  facio- 
rum'  operaius  est,  roiracula  et  passiones  :  miracula 
desuper  fuerunt ,  passiones  de  inferiore  fuerunt.  Ilia 
enim  quas  fecit  miracula,  divina  erant ;  sed  per  corpus 
fecit,  per  carnem  fecit.  Caro  ergo  divina  operans, 
psalterium  est  :  caro  humana  patiens,  cithara  esL 
Sonel  psalterium ;  illuminentur  c«ci ,  audlant  surdt, 
siringantur  paralytici,  ambnlentdaudi,  sorgantaegro- 
ti,  resurgant  mprtui :  iste  est  sonus  psalterii.  Sonet  et 
cithara ;  esuriat,  sitiat,  dormiat,  teneator,  flageiletur, 
irrideatur,  crucifigatur,  sepeliatur.  Cum  ergo  Tides  in 
ilbi  came  quaedam  sonuisse  desuper,  quacdam  de  in- 
feriore  parte,  una  caro  resurrexit,  et  in  una  came 
agnoscimos  et  psalterium  et  citharam.  Et  ista  duo  ge- 
nerafactorum  impleverunt  Evangeliuro,  etpriedica- 
tur  in  gentibus ;  nam  et  mlracula  et  passiones  Domini 
prsedicantur. 

47.  [ver$.  40-12.]  Ergo  surrexit  psaKeriura  et  citha- 
ra  diluculo,  et  confitetur  Domino  :  et  quid  alt  ?Con- 
fitebor  tibi  in  populi$,  Domine,  et  psallam  tibi  in  gen- 
tibu$ :  quia  magnificataest  usque  ad  calos  mi$erieordim 
tua^  et  u$que  ad  nube$  verita$  tua.  CobH  supra  nubes,  et 
nubes  Infra  coelos  :  et  taroen  ad  hoc  ooelum  proxi- 
mum  pertinent  nubes.  Sed  aliquando  nubes  reciun- 
bunt  in  moniibus,  usque  adeo  in  proximo  aere  con« 
glomerantur.  Coelum  autem  sursum  est,  habitaiiones 
Angelorum,  Sedium,  Dominationum ,  Principaiuum» 
Poteslatum.  lllud  ergo  forte  videatur  fuisse  dicendum, 
Magnificata  esl  usque  ad  coelos  veritas  tua,  et  usque 
ad  nubes  misericordia  lua.  Etenim  in  ccelo  Angdi 
laudant  Deum,  Tidentes  ipsam  speciem  veritatis,  sine 
ulla  caligine  Tisionis,  sine  inierpolaiione '  aliqua  fal- 
sitatis  :  vident,  diligunt ,  laudant ,  non  ^tigantur.  Ibi 
veritas  :  hic  autem  in  nostri  miseria  utique  miseri- 
cordia.  Mlsero  enim  praebenda  est  miserlcordia.  Noo 
enim  opus  est  misericordia  sursum,  ubi  nttlins  est  mi- 
scr.  Hoc  propterea  dixi ,  quia  Tidetur  congruentius 
dici  potttisse,  Magnificata  est  usque  ad  ccelos  Terius 
tua,  et  usque  ad  Dubes  misericordia  toa.  Nubes  enim 
intelligimus  praedicatores  Teritatis,  hominesportantes 
istam  carnem  caliginosam  quodammodo,  uude  Deus 
et  coruscat  miraculis,  et  lonat  praeceptis :  et  ipsi  sunt 
iilae  nubes  de  quibus  dicit  Isaias  ex  persona  Domini, 
increpans  quamdam  Tineam  malam,  sterilem,  spino- 
sam,  Mandabo  nubibu$  meis,  neptuant  eupeream  im» 


^  Noonulli  odd.,  qucBretwr  christue  ?  Postea  iSdd. 
bant,  ijux  itaque.  At  Mss.,  uuxit, 
*  Plerique  iiss.|  interpeUationet 


fere- 


«7S  ENARRATIO  IN  PSALIIUH  LYO. 

^<w(iMi.  T,  6) :  id  eftt,  mandabe  Aposlolis  meis.ui 

deseraDt  Jadaeos»  et  non  iUiaevaDgelizeDt,  sed  evan- 

geliaent  interra  bona  Gentlum,  unde  non  apin»;  aed 

UTX  pFocedant.  Novimus  ergo  nubes  Del  esse  praedi* 

caC<Nres  veritatis»  Propbetas»  Apostolos»  omnea  recte 

proferentea  verbmn  veriutis  et  habentes  in  se  lumen 

occolimn,  sicot  babent  nubes  unde  coruscant :  homi- 

nes  ergo  nnbes.  Qoid  sibi  iuque  volt,  Domine,  (Jipk 

mapUlkata  mt  Uique  ad  emioi  maneardia  iua^  «I 

lufii^  ad  nubet  veriloi  ina  t  Yerilas  prsepollet  in  An« 

gelis  :  sed  dedisti  illam  et  hominibus,  et  dedu« 

xisti  iliam  usque  ad  nubes.  Sursum*  miscricor- 

dla  videntur  Angeii  non  indigere;  sed  qoia  ho- 

mincs  rolseros  tu  miseraris ,  et  praebendo  illis  mi- 

sericordiam  commonicatione  resurrectionis  Angelos 

facis,  usque  adcoelos  est  misericordia  tua.  Gloria  Do« 

mino  nostro,  et  misericordiae  ipsios»  et  veritaii  ipsius, 

quia  nec   deseruit  nos  misericordia  facere  beatos 

per  gratiam  suam ,  nec  fraudavit  nos  verilale  :  quia 

primo  veritas  carne  operta  venit  ad  nos »  et  sanavit 

po'  camem  soam  oculum  interiorem  cordis  nostri,  ut 

eam  posiea  CMde  ad  faclem  videre  possemus  (I  Cor.. 

xu,  19).  Agentes  ergo  illi  gratias,  dicamns  cum  ipso 

Psalmo  ultifflos  versus ,  quos  jamdudum.etiam  dixit : 

Exaitare  wper  cmlos  Deiu^  ei  iuper  omnem  terram  glo» 

ria  tua.  Hoc  enim  ei  dixit  PropheU  ante  tot  annos  : 

boc  modo  videmus  nos ;  hoc  ergo  dlcamus  et  nos. 


IN  PSALMtiM  LYU 

ENARRATIO. 

SERHO    AD    PLEBEM. 

i.  [vers.  1,  2.]  Yox  quam  cantavimus,  audienda 
nobis  roagis  est,  quam  clamanda.  Omnibus  enim 
Unquam  in  conciohe  generis  humani  veritaS  clamat : 
Si  tere  utique  juslitiam  toquimini ,  reeta  judicate  ,  filH 
hominunu  Gui  cnim  iniquo  non  facile  cst  loqui  jusli- 
tiani  ?  aut  quis  de  justitia  interrogatus ,  quando  non 
babet  causam,  non  facilerespondeat  quid  sit  justumt 
Qaandoquidem  manu  formatoris  nostri  In  ipsis  cor- ' 
dibus  noslris  veritas  scripsit :  Quod  tibi  non  vi$  fieri , 
ne  (acias  atteri  (Tob.  iv.,  16 ,  et  Matlh,  vii ,  12).  floc 
et  aniequam  Lex  daretur  nemo  ignorare  permissus 
est,  ut  esset  unde  judicarentur  et  quibus  Lex  non 
esset  data.  Sed  ne  slbi  bomines  aliquid  defuisse  quae* ' 
rerentur ,  scriptum  est  et  in  labulis  quo^  in  cordibus 
Bon  legebant.  Non  enim  scriptum  non  habebant  /  sed 
iegere  nolebant.  Oppositum  est  oculis  corum  quod 
in  conscientia  videre  cogerentur ;  et  quasi  forinsecus ' 
admota  voce  Dei ,  ad  interiora  sua  horao  compulsus  ' 
est ,  dicente  Scriptura  :  In  cogitationibui  enim  impii 
intenogatio  erit  (Sapl  i ,  9).  Ubi  interrogatio ,  ibi  lex. 
Sed  quia  homines  appeientes  ea  quse  foris  sunt,  etiam 
a  seipsis  exsules  facti  sunt,  data  est  eliam  conscripU  ' 
lex  :  non  qiiia  in  cordibus  scripU  non  erat ;  sed  quia  ' 
lu  rugitivus  eras  cordls  tui  j  ab  illo  qui  ubique  est ' 
comprehenderis  ,  et  ad  teipsum   intro  revocaris. 
Propterea  sciipta  lex  quid  clamat  eis  qui  deseruerunt 
legem  scripUm  in  cordibus  suis  {Rom,  n,  iS)  ?  Rediio 

1  Qaui^Stt8*»iiiirfiii« 


m 

prcevarieiatorei  adeor  (Jmj.  xlvi,  8).  Quis  enim  te 
docttit ,  nolie  accedl  ab  altero  ad  uxorem  tuam  T  quis 
tedocuit,  noUe  Uhi  furtum  fieri?  qnis  te  docuit , 
nolle  injuriam  pali ,  et  quidqold  aliud  vel  unlversali- 
ler  vel  particulariter  dici  poiest?  Mulu  enim  sunt , 
de  qulbos  singulis  interrogati  horoines,  clara  voco 
respondeant ,  nolle  se  patl.  Age ,  si  non  vis  pail  isu , 
nnmquid  solus  es  homo?  nonne  In  socieuie  rivis  go- 
ncris  bumani?  Qui  tecum  factns  est ,  socius  tuus  est; 
et  omnes  facti  ad  imaginem  Dei ,  nisi  lerrenis  cupidi- 
Utibos  contennt  quod  ille  formavit.  Quod  ergo  tibi 
nonviifieri,  noliatieri  facere.  Judicas  enim  malum 
esse  in  eo  qood  paU  non  vis  :  et  hoe  le  cogit  nosse 
lex  intima ,  in  ipso  tuo  corde  conscripta.  Faciebas , 
et  clamabatur  inter  manus  luas  :  quomodo  cogeris 
rcdiread  cor  tuum,  cum  hoc  paleris  inler  manus 
alienas  ?  Furium  bonum  est  ?  Non.  Inlerrogo  :  Adul- 
terium  bonumest?  Omnes  clamant :  Non.  Homici- 
dium  bonum  esi  ?  Omriiss  clamanl  detestari  se.  Ck)n* 
cupiscere  rem  proximi  bohum  est?  Non,  vox  omnlum 
est.  Aut  sl  adhuc  non  conflleris,  accedit  qui  concu- 
piscat  rem  tuam  :  placeat  tibi ,  et  responde  quod  vis. 
Omnes  ergo  de  his  rebus  interrogaii ,  clamant  haec 
bona  non  esse.  Rursus  de  beneflcils ,  noii  solum  de 
non  nocendo ,  verum  etiam  de  prasundp  atque  iri- 
buendo.  Inlerrogatur  omnis  anima  esuriens  ,  Famem 
pateris;  alius  habet  panem ,  et  redundatei  ultra  suf- 
ficieniiam,  novitte  egere,  nbn  dat:  displlcet  tibi 
esurienli ;  displiceat  et  satiato ,  cum  alleruui  esurire 
cognoveris.  Peregrinus  lecto  indigens  venit  in  pa-  • 
iriam  luam ,  non  suscipitur  :  ille  tunc  cfainat  inhu* 
manam  esse '  iUam  civiutem ,  facile  apud  barbaros 
sibi  esse  potuisse  refugium.  Sentit  iniquiutem ,  quia 
patitur  :  tu  forte  non  sentis ;  sed  oportet  ut  et  le  co* 
gites  peregrinum  ,  et  videas  quomodo  tibi  possit  dis* 
plicere  qui  tibi  non  praestiterit  quod  tu  in  patria  tua 
non  vis  peregrino  prxsUre.  Interrogo  omnes  :  Yera ' 
sunl  hxc?  Yera.  Jusu  sont  haec  ?  Jusia. 

2.  Sed  Psalmum  addite  :  Si  vere  ergo  justitiam  lo^ 
quimini,  recta  judicaU  ^  filii  kominum.  Non  sit  jusiitia 
labiorum ',  sed  et  raclorom.  SI  enim  aliler  agis  quam 
loqueris,  bona  loqueris,  et  malejudicas.  Si  enim 
agis  quomodo  judicas?  Inlerrogatus  quid  sit  melius , 
aurum  an  fides ,  non  usque  adeo  perversus  et  devius 
es  ab  omni  veriuie ,  ut  aurum  melius  esse  respon- 
deas  :  praeponis  ergo  interrogatus  auro  fidem  ;  locu- 
tus  es  justitlam.  Audisti  Psalmum  ?  Si  vere  ergo  justi- 
tiam  loquimini  f  recta  judicate^  filH  Itominum»  Et-ubi 
probabo  non  te  iu  ut  loculus  es  judicare  ?  Jam  tc-  ^ 
neo  responsionem  luam  praeponenlem  auro  fidem. 
Ecce  nescio  unde  amicos  ventt ,  et  nullo  teste  aurnm 
commendavit ;  solus  hoc  novit ,  et  tu ,  quantum  ad 
bomines  atlinet.  Estibi  allus  testis  qui  non  videlur  et 
videt :  et  ille  tibi  aurum  in  secreto  et  In  cubiculo 
tuo ,  forte  remotis  omnibus  arbitris ,  commendavlt ; 
testis  qui  adest,  non  incubiculo  adestparietum ,  sed 
in  cubiiibus  conscientiarum  vestramm.  Gommendavit 
ille  atque  discessit ,  nulll  suoram  notum  fecit,  red- 
iHirum  se  sperans,  et  ab  amieo  qnod  dederat  reco- 


m 


S.  AOGUStmi  El^lSCOM 


«76 


ptnruiQ  :  ut  liumana  Miiit,  mortoiiflesl,  habel  baere- 
dem ,  reliquU  fiiiuin ;  ignoral  filtusqiiidiMiler  habae- 
ril ,  quid  libi  commendaverit.  Eia  tu  redi,  redi,  prae- 
Taricator,  ad  cor ,  ibi  scripta  lei  est:  Qttod  titi  n&n  m 
fieri^aUine  feeeris.  le\p&um  C(>gita  commendasse  , 
nulli  tuorum  diiisse,  morluum  esse,  Olium  reliqoisse; 
quid  ei  velies  a  tuo  amico  praestari  ?  Responde,  jndica 
causam  :  jiidicis  ^  tribunHl  esl  in  monle  tua ;  sedel 
ibi  Deus ,  adest  accusairix  conscieolia ,  lorlor  timor. 
In  rebus  bumanis  es,  in  socielate  humana  delineris : 
cogila  qiiid  velles  prsestari  filio  tuo  ab  amico  luo. 
Novi  quid  tibi  respondeat  cogilatio  tua  :  sic  judica  , 
fticut  audis.  Judica  ,  vox  eril  *.  V.ox  veritalis  non   ta* 
cel ;  non  labiis  clamat ,  sed  vociferaiur  ex  corde : 
adbibe  aurem ;   ibi  eslo  cum  filio  antici  (ui.  Vides 
fortasse  etiain  indigentem  vagari ',  nescientem  quid 
pater  ejiis  liabueril ,  ubi  posiierit ,  coi  commendave- 
rit :  cogita  et  filiuin  tuum ,   fac  illum  vivere  quem 
Gonleinnis  roortuum,   te  morluum  cogita  ul  vivas. 
Sed  aliiid  jiibet  avaritia ,  jubei  contra  Deum ;  Deos 
aliud  ,  aliud  avarilia ;  aliud  iii  paradiso  conditor  no- 
Bter ,  aliud  de  transverso  seductpr  serpens.  Venial  in 
meniein  prior  casus  tuus  :  propterea  mortalis ,  pro- 
pterea  laborans,  propterea  in  sudore  vulius  tui  panem 
comedens ,  propterea  spinas  et  Iribulos  tibi  terra  ge* 
ixersii  (Geiu  m ,  i7,  18)  :  experimento  disce,quod 
noluisti  praeceplo.  Sed  vincit  cupiditas :  cur  non  po- 
tius  veritas?  Et  ubi  esL  quod  loquebaris?  Ecce  cogi- 
las  auruin  negare,  ecce  cogiias  hieredi  amici  tui  pror- 
sus  abscondere.  Interrogavcram  paulo  ante  quid  sit 
charius ,  el  quid  sit  melius ,  aurum  an  fides.  Quare 
aliud  dicis,  aliud  agis?  Non  times  banc  vocem  »  Si 
vere  jusiUiam  loquimini ,  recia  judicale^  /!/tt  hominum  f 
Ecce  iociitus  es  inihi  meliorem  esse  fidem ,  et  in  judi- 
cio  luo  inelius  diixisti  aurum.  Non  sic  judicasli  ut  lo- 
cuius  es  :  vera  locutus  es ,  et  falsa  judicasii.  Ergo  el 
cum  loqucbaris  jusUliam ,  non  vere  loquebaris  :  Si 
enirn  vere  justitiam  loquiminif  recta  judicate,  filii  ho- 
mnum.  Quando  mihi  de  jiislitia  respondebas,  erube- 
scendo ,  non  fatendo  loquebaris. 

3.  Seil  ad  caiisam  praesenlem  jam  veniamus ,  si 
placet.  Vox  eslenim  illa  dulcis  etnota  auribus  Eccle- 
siae  ,  vox  Doniini  nostri  Jesu  Ghristi ,  et  vox  corpo- 
ris  ejus ,  vox  Ecclesiue  laborantis ,  pcregrinanlis  in 
terra,  inler  mnledicenlium  et  adulanlium  pericula 
viveniis.  Non  timebis  comminatorem  ,  si  non  amas 
adulatorem.  Attendit  ergo  ille  cujus  baec  vox  est ,  el 
vidit  omnes  loqui  jiistiiiam.  Quis  enim  audet  noii  lo- 
qiii  eam,  ne  dicatur  injuslus?  Cuin  ergo  tanquam  au- 
diret  omnium  voces ,  et  intenderet  omnium  labia , 
clamabat  ad  eos  :  Si  vere  utique  justitiam  loquimini ,  si 
non  falso  justitiain  loquimini ,  si  non  aliud  in  labiis 
perstrepit ,  aliud  celatur  in  cordibus ,  recla  judicate  , 
/i/ii  hominum.  Audi  ex  Evangelio  propriam  vocem  , 
eamdem  ipsam  quse  in  hoc  psalmo  est.  Hypocritce, 
wi  Dominus  Pbarisaeis ,  quomodo  poteslis  bona  loqui , 

>  Pleriqae  Mss.,  JudUoy  emaam  didSf  tribunaL  elc 

*  sic  ET.  et  omnes  fere  Mss.  Nonnulli  vero  offliitxml,  vox 
erti.  At  edilio  Lov.,  Juridica  vox  erit. 

•  Sle  Er.  ei  wMti  nas.  ai  Lov.t  MKarA 


eum  siiie  maH  f  Aut  faeite  arborem  bonam ,  et  fructam 

ejus  bonum  ;  aut  facite  arbarem  maiam ,  et  fruclum  ejus 

malum  (Matth.  xn  ,  34 ,  33).  Qnid  te  vis  dealbare  , 

paries  luieeT  NoyI  interiora  tua,  non  fallor  tectorio 

tuo:  novi  quid  praetendas,  novi  qutd  tegasl  Neque 

etrfm  opus  ei  erat ,  ail  evangelista ,  ut  quisquam  ei  per- 

hiberet  testimemum  de  homine :  ipse  enm  seiebat  quid 

eeset  in  homine  {Joan.  n ,  25).  Seiehat  quid  eeset  in  ko- 

miney  qui  feceral  homlnem,  et  homo  factns  erai  m 

quxreret  hominem.  Videte  ergo  sl  non  sequmiliir  se 

▼oces  istae  :  llypoeritiB ,  qjiomodo  potes^  bona  loqui , 

€um  sitismalif  Si  vere  ergo  justUiam  loquimim^  reetu 

judicatej  fiUi  hominum.  Nonne  justitiam  locitlt  esiis  , 

qnando  dixistis :   Magister,  ecimus  quia  justus  es  , 

et  ttuitius  persanam  accipk  {Matth.  xxii ,  16)?  Quare 

dolum  in  corde  tegefoatis  ?  quare  imaglnem  Gaesaris 

Greatori  vestro  ostendebatis ,  et  ejus  imagioem  in 

vestris  oordibus  delebatis?  Nonne  aiidiimn  est  qoid 

locoti  fueritis ,  et  expertam  est  quemadmodvm  judi^ 

eaveritis?  Nonne  vos  crucifixisiis  eam  qvem  jostun 

esse  dixeratis  ?  Si  vere  ertfo  juetitiam  lequiminij  reetes 

judicate,  fUU  Aotntfnnit.  IJtqmd  audio  loeuCioiieiD  ve- 

strarn,  Sdmus  quiajustut  es ;  ciim  prevideam  judiciim 

veslrom,  Cr^cifige,  crucifigef  Si  vere  erg» jmiitism  la^ 

quimini ,  rectajudseate,  fUH  heminum.  Qoid  enim  feeis- 

tis  saeviendo  adversus  Deam  qui  homo  erat ,  ei  occt* 

dendo  regem  veslrum?  Non  enim  ideo  rex  non  erai 

fttturus,  quia  oi^cisus  est  a  vobis  resurreeittras.  ift 

tiluio  ubi  scriplum  eral,  RexJudteorum^  posilo  super 

crucem  Domini ,  linguis  tribus  ,  hebraica,   graM»  , 

latina  {Luc.  xxiii ,  38) ,  noveral  dicere  judei  homo  . 

Quod  scripei ,  scripsi :  et  Dens  non  noverat  dicere  , 

Quod  scripsi ,  scripsi  ?  Prorsus  rex  vester  esl :  vivus , 

rex  vcsier  est ;  occisus ,  rex  vesler  est.  Ecce  resurre- 

xit,  ei  in  ccelo  rcx  vcstcr  esl :  ecce  venturus  est ;  vaQ 

vobis,  quia  rcxveslcr  est.  Itenunc,  el  loquimini  ju- 

stiliain,  et  nulite  recia  judicare,  (ilii  hominum.  Non 

vultis  recie  judicare ,  rocte  judicabimini.  Vivit  enim 

ille  rex  vesler ,  el  jain  non  morilur ,  et  poors  ei  ultra 

non  doniinabiiur.  {Hom.  vi,  9).  Ecce  venit;  redite^ 

prtevaricalores,  ad  cor  (/sai.  xlvi,  8).  Ecce  veniet , 

corriginiini  anieqiiam  veiiiat ,  prneveniie  faciem  cjus 

in  confessione  {Psal.  xciv,  2).  Ecce  veniet;  rex  ve- 

sler  esl.  Recordatnini  tiiiilum  super  crucem.  Si  non 

eum  videtis  scriplum  ,  inanel  tainen  :  in  lerra  iion 

legilur,  sed  in  CGelo  servatur.  Piitalis  enim  illam  iii> 

scriptionem  fui>secorruplam?Etquid  ail  lihihisp^ai- 

mi  hujus  ?  In  finem ,  ne  corrumpas  ipsi  David  in  tituii 

inscriptionem.  Non  ergo  corrumpitur  illa  inscriptio  li- 

tuli.  Rex  vesler  esl  Christiis,quia  omnium  rex  Ghri- 

stus  :  quoniam  ipsius  est  regnum  ,  et  ipse  dominabitur 

genUum  {PsaL  xxi,  29).  Si  ergo  rex  cst,  ecce,  anie- 

quam  vcniat,  dicit  vobis  :   Aiihuc  loquor,  inquit » 

nondum  judico ;  qui  sic  clamo  comminando ,  nolo  fe- 

rire  judicando.  Si  vere  ergo  juslitiam  loquimini ,  recto 

judicate^  filii  hominum. 

4.  [v^rs.  3.]  Nunc  autcin  quid  facitis?  Quare  ista 
vobis  dico  ?  Etenim  in  corde  ini(fuitates  operamw  in 
terra.  Iniquitates  forte  in  corde  solo  ?  Audi  quid  sc- 


m  ENARtlATiO  IN 

quiUir :  ^tofsmm  MqmiitQr  mJinus,  et  cerdi  suo 
fainulaatuT  manus»  cogilaiur  ek  §i ;  aut  ideo  non  flt « 
non  quia  nduinus,  sed  quia  iion  possumus.  Qnidquid 
vis,  et  noa  pol^ ,  faclum  Oeus  ceiBfHitat.  Eienim  in 
corde  iaiq^Uat0$  aperamitd  im  terra.  Quid  deiiide  ?  Ini- 
qtulates  manui  veslrte  conneclunt.  Quid  esl,  conne- 
etMutf  pp  peogito  peccatum ,  et  ad  peocatuni  pecca» 
tum,  propter  peccatum.  Quid  est  iioc  ?  Furtum  fccit, 
peccatum  est :  visus  est,  occidere  quasrit  eum  a  quo 
visus  est ;  couneium  est  peccatum  peccato.  Permise- 
rit  Deu^  occuUo  judicio  occidere  eum  quem  vo- 
luit  occidefe ;  sentit  sciri ,  quaerit  et  alterum  oc- 
ddere;  counexuit  lertium.  Dum  ea  molitur,  forte 
ne  ioveuiatur,  aut  quta  fecit  ne  coiivincatur «  coii- 
suijt  inaitiematicum  ;  additum  est  quartuni.  Re- 
spondet  forle  aliqua  dura  et  mala  mathematicus  ; 
curritiur  ad  aruspicem  ut  expietur :  respondet  aruspex 
noH  se  posse  expiare ;  maleflcus  quieritur,  £t  quis 
omnia  possit  numerare  quae  connectuutur  peccata 
peccalis  ?  Iniquitates  manus  vestra  connectunt,  Quam- 
diu  coDnectis,  ligas  peccalum  peccato:  tc  solvea  peo- 
catis.  Sed  non  possum,  inquis.  Glama  ad  illum  :  /n- 
fe^x  ego  komo^  quis  me  liberoHt  de  corpore  tuortis  hU' 
fus  (Rom.  vii,  24).  Venietenim  gratia  D^,  ut  deieciet 
te  jusiiiia,  sicut  delectaliat  iniquitas ;  et  liomo  qui  ex 
viuculis  resululus  es,  exclainabis  ad  Deum  :  Disrufnsti 
tincula  mea  (PsaL  cxv,  16).,Quid  esU  disrupisti  vincula 
mea^  nisi,  remisisti  peccala  mea?  Audi  quia  vincula 
sunt :  respondet  Scriptiira ,  Criniculis  peccatorum  stto- 
rum  unusquisqae  constringitur  (Prov,  v,  22).  Non  so- 
lum  vincula,  sed  et  criniculi  sunl.  Grinicuii  sunt,  qui 
fiunt  inlorquendo  :  tioc  est  quod  peccatis  peccata  eon- 
nectei)as.  Va  his  qui  trahunt  peccata  sicut  reetem  lon» 
gam^  I>aias  clamal.  Vm  his  qtd  trahunt  peccata  sicut 
vestem  longam  {Isai.  v,  18)  :  quid  est  aliud,  quam  vae 
bis  quorum  nianus  coniiectunt  iniquitatem  ?  Et  quia 
unusquisque  peccatis  suis  constringilur,  sicut  et  pcc- 
catis  suis  cseditur,  Dominus  male  versantes  in  templo 
flagello  de  resticulis  facto  ezclusit  (Joan»  ii,  15).  Sed 
Don  vis  modo  disrumpi  vincula  (ua ,  quia  non  senlis 
vincula  tua ;  eiiam  delectant  te,  et  voluptati  suiit : 
senties  in  fine,  cum  dic^tur,  Ligate  iUi  inanus  et  pedes^ 
ei  projicite  illum  in  tenebras  exteriores  ;  ibi  erit  fletue 
elstridor  deniium  (Matth.  zxii,  15).  Cxhorrescis,  ti- 
mes,  pectus  tundis ;  dicis  mala  esse  peccala,  bonam 
esse  justitiam.  bi  vere  ergo  justitiam  loquimini ,  recta 
iudicate,lilii  hominumAn  vita  vestra  inveniantur  verba 
vestra  ;  in  factis  veslris  cognoscantur  labia  vestra. 
Nolileergo  connectere  iniquitatem ;  quia  vobis  ad  alliga- 
turam  adhibebilur  quidqiiid  coniiecliiis.  Non  audiunt ; 
non  omnes  tamen :  etqui  non  audiiint  prxcoguitisunt. 
5.  [vers.  4.]  AUenati  sunt  peccalores  a  vulvOf  errave- 
runt  a  ventre^  locuti  sunt  falsa,  Cl  cum  iniquilaiem  lo- 
quuiitur,  falsa  toquunlnr  ;  quia  Tallax  est  iniquitas  : 
et  cum  justiliam  loquuntur,  falsa  loquunlur ;  quia 
aliud  ore  proferunl,  aliud  in  corde  oblegunt.  Alienati 
sunt  peceatores  a  vulva  :  Quid  est  hoc  ?  QnaTamus  di- 
ligentios :  fortassis  eoim  illud  dicit  quia  Deus  prae- 
cofDovit  koBUBei  peocMons  etiaio  m  oteris  matrum. 


KALNtlM  LYll.  «^ 

Nam  unde  enm  adhne  praegnaiis  eiset  Rebecea,  et 
geminos  in  utero  portaret,  dietum  est :  Jacob  diiexi^ 
EsamautemodiohaM  (Gen.  xxv,  25,  MtUaeh.  i,  2,  5^ 
et  Rom.  IX,  15)  ?  Diclum  est  enim :  ifi^or  MrmVi  mt. 
nort.  OccuUum  ibi  judieium  Dei ;  sed  tamen  a  vuiva^ 
id  est,  ab  ipsa  origine  aUenaii  $unt  peeeateres.  Unda 
alienaii?  A  veritate.  Unde  alienati?  A  patria  beata,  a 
vita  beau.  An  forie  alienaii  ab  ipsa  vulva  ?  Et  qw 
peccalores  alieuati  sunl  a  vulva?  Qui  enim  nasceren- 
tur,  si  noA  ibi  tenerentur?  Aut  qui  hodie  viverent , 
uthaecsine  causaaudirent,  nisi  nascerentiir?  Forte 
ergo  a  quadam  vulva  alienati  sunt  peccatores,  in  qua 
dolores  patiebatur  charilas,  per  Aposiolum  dicens, 
Quos  iterum  parturio,  donec  Cfiristue  formetur  in  vobis 
(Gai.  IV,  19).  Exspecta  ergo;  formare  *•  Noli  tibi  iri- 
buere  judicium  quod  forte  non  nosti.  Garnalis  es  ad- 
huc,  concepius  es  :  eo  ipso  quo  aceepisti  noraenChri- 
sti,  sacraraenlo  quodam  naius  es  in  visceribus  matris. 
Non  enim  ex  visceribus  tantum  bomo  nascitur,  se d  et 
in  visceribus.  Priiis  iiascitur  io  visceribus,  iit  possit 
nasci  de  viscerihus.  Propterea  dictum  est  de  Maria  : 
Quodenim  natum  est  in  ea,  de  Spiritusancto  est  (Matth. 
1,  20).  Nondum  de  illa  natum  erat,  %eA  jam  in  illa  na- 
tuni  eral.  Ergo  nascuntur  inlra  viscera  CccJesiae  qui- 
dam  parvuli:et  bonumcstut  formati  cxeant,  neabor- 
tu  labanlur.  Generet  teniater,  non  abortiat.  Si  patiens 
fueris,  usquequo  forroeris,  usquequo  in  te  certa  sit  do- 
ctrina  veritatis,continere  te  debent  malerna  viscera* 
Si  autem  impatientia  tua  conciisseris  latera  matris, 
cum  dolore  quidein  te  exculit  foras,  sed  magis  tuo  ' 
malo  quam  suo. 

6.  Aiienati  sunt  pe^tores  a  vulva,  erraverunt  a  «eit- 
tre,  iocuti  sunt  faisa.  Ideo  ergo  erraverunt  a  veiitre, 
quialoculisunl  falsa?  An  poliusideo  locuti  sunt  iaisa, 
quia  erraverunt  a  ventre?  In  venire  quippe  £cclesi«, 
veriias  manet.  Quisquis  ab  boc  veoire  Ecclesi»  se- 
paralus  fuerit,  necesse  est  falsa  loquattir  :  aecesse 
esl,  inquain,  falsa  loqiialur,  qui  aut  concipi  noluit,  aut 
quem  concepium  maler  excussit.  Inde  haBrelici  cla- 
manl  contra  Evangeliiim  :  til  de  his  potius  loquamur 
quos  dolemus  excu^,sos.  Recliamus  eis :  Ecce  Cliri- 
slus  dixit,  Oportebat  Christum  pati,  et  a  mortuis  re- 
surgere  tertia  die.  Agnosco  ibi  caput  nostrum,  agnosco 
ibi  sponsum  nosirum  :  agnosce  et  tu  mecum  spon- 
sam,  vide  quid  sequitur  :  Prwdicari  in  nomine  eju$ 
pcenitenttam  et  remissionem  peccntorum  per  omnes  gen- 
tes,  incipientibus  ab  Jerusaiem  (Luc.  xxiv,  46,  47) 
Huc  veni,  huc  veni  (a).  Kcce  Ecclesia  per  omnes  gen-^ 
tes^  incipieniibus  ab  Jerusaiem  :  non  dico,  Huc  vcni ; 
ipsa  ad  te  venit.  lUi  aulem  obsiirdcscentes  adversus 
Evangelium,  et  non  nos  permiitentes  legere  verba 
Dei,  qu2e  se  jaotani  custodlsse  a  flamma  et  volunt  de- 
lere  lingiia,  loquunlur  sua,  loquuntur  inania  :  liletra- 
didit,  et  ille  tradidit.  Iino  et  ego  dico,  Et  ille  tradi- 
dit,  et  ille  tradidit :  et  verum  dico.  Sed  qiiid  ad  me  ? 
Nec  tu  mihi  quos  nominas  ex  Evangelio  legis,  nec 
ego  quos  nomiiio  ex  Evangelio  lego.  Auferantur  de 

*  Edd.»  formari.  M  Mfs.*  fQmmkm, 

(a)  Vox  Donatisiarum. 


679 


S.  AUCUSTIMl  EPISCOPI 


mediocbarUB  nostr»,  |>roeedat  ia  mediom  Codez 
Dei.  Audi  Chrisiom  dicentem,  audi  veriiatem  loqoen- 
lem  :  PriBdUari  in  nomne  ejus^  inqoit,  pcmtenttttm  et 
remi»$i0nm  peeeaUnrum  per  omnei  gentee,  indfrientUnu 
ab  ienmkm.  Non,  inqaiunt;  sed  quod  nos  dicimns 
audite  :  qnod  dicit  ETangeiium  nolumos  audire.  AUe^ 
mti  iunt  peecatoree  a  vutva ,  erraverunt  a  ventre,  locuti 
eunt  falsa,  Nos  loquamor  Tera,  quia  audivimus  vera  ; 
qubd  Dominus  dicit,  non  quod  bomo  dicit.  Potest  fieri 
ut  homo  mentiatur  :  non  potest  fieri  ut  veritas  men-' 
liatMf.  Ex  verilatis  ore  agnosco  Cbristum,  ipsam  ve- 
ntatem' :  ex  veritaiis  ore  agnosco  Ecclesiam ,  partici- 
pem  veriiatis.  Nemo  mihl  Talsa  loquatur,  qui  erravit 
ab  uiero  iu  visceribiis  Ecclesix :  primo  viderem  quid 
me  vcllet  docere.  Video  alienatum  a  vulva,  videoer- 
rasse  a  ventre,  et  audilurus  sum  ab  eo ,  quid  nisi 
falsa?  Erraverunt  aventre^  locuti  sunt  falsa. 

7.  [vers,  5,  6.]  Indignatio  eis  secundum  simiUtudi'' 
nem  serpentie,  Hagnam  rem  audituri  estis.  Indignaiio 
eis  securidum  eimilitwUnm  serpentit.  Quasi  dixerimus , 
quid  est  quod'diiistiT  sequilur,  Sicut  aspidis  surdcB.' 
Unde  aurdse?  Et  obturantis  aures  suas.  Ideo  surdae, 
quia  obturat  aures  suas.  Et  obturantit  aura  suas,  quas 
non  exaudietvoeem  incantantium^  et  medicamentimedicati 
a  sapiente.  Sicut  audivimus,  quod  et  bomines  dicunt, 
qui  ea  qua  potuerunt  haec  cognitione  didicerunt,  sed  ta- 
menquod  SpiritusDei  multomeliusomnibusbominibus 
novit.  Non  enim  frustraboc  dixit,  nisi  quia  fieri  potest 
'  ut verum  sit  etiam  illud  quod  audivimus  de aspide. Aspis 
cum  coeperitpatiincantatorem  Mairsum/qui  eamqul- 
busdam  carminibus  proprils  evocat,  sicut  sunt  multa 
etiam  magica,  audite  quid  lacit.  Sed  Interim  in  boc 
attendite ';  fratres :  hoc  enim  praeloquendum  est,  ne 
quisquam  veliili  haesitans  audiat :  non,  undecumque 
datur  similitudo,  ab  Scripturis  laudatur  ipsa  res,  sed 
tantum  inde  similitudo  trabilur.  Non  enim  laudavit 
iniquum  judicem  qui  nolebat  audire  illamviduam,  et 
nec  Deum  timebat,  nec  homines  reverebatur ;  et  ta- 
men  inde  similitudinem  Dominus  Iraxit  (Luc.  xviii,  2): 
nec  iilum  laudavit  pigrum  qui  tres  panes,  non  pro- 
pler  amicitlam  dedit  petenti,  sed  taedio  victus;  et  ta- 
meh  itide  similitudinem  dedit(Ltie.  xi,  8).  Et  de  re-^ 
bus  rr^o  non  laudandis  trabuntur  secundum  qiiem- 
dnu!  modum  nonnullae  similitudineis.  Aut  si  propler- 
ca  putaiis  eiindum  esse  ad  Marsos,  quia  boc  audistis 
ii.  Scriptura  Dei ;  eundum  est  et  ad  speciacula  tbea- 
trl,  qtiia  dicit  Apostolus  :  Non  sic  pugillorf  guatiaerm 
cwdens;  pugiiari  enim  est  pancratium  facere.  Jam  quia 
binc  data  est  similitudo,  spectacula  ista  dclectare  noa 
debent  ?  aut  quia  dixit,  Qm  in  agone  conlenditf  ab 
omnibus  abstinens  est  ( I  Cor.  ix,  26,  28);  propterea 
agonistica  islavanaet  ludicra  debet  aifectare  cfri- 
Btianus?  Attende  quid  tibi  dicatur  ad  simililudinem, 
quid  moneatur  ad  prohibitionem.  Ita  ergo  et  bic  data 
estquaedam  sbnilitudo  de  Marso,  qui  incantat  uteducat 
aspidem  de  tenebrosa  cavema  :  utique  in  lucem  vult 
educere ;  iila  autem  amandotenebras  suas  quibus  se 
Involutans  occultat,  dicitur  quod  cum  exire  noluerit, 
vecuaaus  tameii  audire  ilb»T0ces  quibussecogi  sen- 


tit,allldit  nnamaarem  terne,  et  de  eaida  obtorat 
alteram,  atque  ita  voces  illas  qaantam  potest  eTitanSy 
non  exit  ad  bicanuntem.  Holc  aimiles  dixit  SflritoB 
Dei  quosdam.  non  audientes  verbnm  Del,  et  non  ao- 
lom  non  facieQtes,  aed  omnino  ne  faciant  aiiiure  no- 
lentes^ 

8.  Factom  est  boc  et  in  primis  temporiboa  fidel. 
Stephanus  martyr  pnedicabat  veritatem ,  et  tanquam 
tenebrosis  mentibus,  ot  eas  In  lucem  edoceret,  Incan- 
tabat :  obi  veoit  ad  commemorationem  Cfarlsti,  qoem 
llli  omnino  audire  noloeront ,  qold  de  eia  Scriptora 
dioit?  qoid  de  lllis  narrat  ?  Ctautermu ,  mqoit,  miree 
tuat.  Quld  autem  poatea  fecerint,  paasio  Sterhant 
narrata  deiclarat.  Non  erant  surdi,  sed  fieceront  se 
sordos.  Qoia  eoim  aures  patentes  In  corde  non  habe- 
bant,  violentia  tamen  verbi  per  aures  camis  irroens» 
etiam  Ipsis  aoribus  cordis  vim  fiiciebat :  claoserant  et 
aures  corporis,  et  lerunt  ad  lapides  (Aet.  vii,  56, 57). 
Ecce  aspides  sordae,  duriores  lapidibus  quibus  incan- 
tatorem  soum  lapidaverant :  non  audierunt  voeem  in- 
cantantis,  et  medieamenU  medicoHa  tapiente.  Qold  esl 
medicamentum  medicatum  a  sapiente?Forte  medi- 
camentnm  confectom,  dicat  medicamentum  medica- 
tum.  An  quaerimus  Ibi  aliqoid,  quomodo  jam  u  medl 
camentum  est,  etiam  medicatum  sit?  MedicamenU 
erant  In  Prophetis,  medicamenta  erant  in  Lege,  prae- 
cepta  Ipsa  omnia  medicamenta  erant;  et  hoc  medi- 
camentum  nondum  erat  medicatum  :  advento  Domini 
medlcatom  est  medicamentum ;  hoc  illi  ferre  non  po- 
tuerunt.  Quia  enim  non  curabantur  medicamenlo, 
medicatumest  ipsum  medicainentum  adventu  Domini. 
Jam  Slephanus  medicamentum  medicaium  incanubat ; 
hoc  illi  audire  noloerunt :  unde  medicatum  eat  medi- 
camentum,  contra  hoc  aures  clauserant.  Nam  ibi  boe 
fecerant,  obi  nominatos  est  Christus.  bidignatlo 
eoram ,  sicut  indignatio  serpenfisi  Quid  aures  claodi- 
tis?  Exspectate,  audite;  et  si  potueritis ,  saevile.  Quia 
nolebant  nisl  saevlre ,  noluerunt  audire.  Quod  si  aodi- 
rent,  forte  desaevirent.  Indignatioeoram,  sicot  iodi- 
gnatio  serpentis. 

9.  Tales  etiam  istos  patimu^(ii).  Primo  aibi  verita- 
tem  tenere  videbantur :  non  cessavit  Deus,  noo  quie- 
vit.  In  *  Ecclesia  sua  praedicau  est  veritas ,  in  visoe- 
ribus  matris  aperia  sunl  eorum  mendacia :  patefactom 
est  quod  lucet ;  demonstraia  est  civius  super  montem 
censlituU,  qoae  abscondi  non  potest ,  et  loeema  po- 
sila  est  soper  candelabram ,  qoae  locet  omnibos  qui 
m  domo  sunt  (Maith.  v,  14, 15).  Ubl  enira  laiet  Eo- 
clcsiaCbristi?  ubi  laiet  verius  Cbriati  ?  Nonne  ipaa 
est  mons  qui  crevit  ex  minimo  lapide,  etUnplevit  uni* 
versam  focicm  terrae  (Dan.  ii»  55)?  Convincuntur 
binc,  non  babent  qood  dicant  contra  Ecclesiam.  Et 
qoid  eis  remansit?  Quid  nos  quaeritis?  qoid  nos  vultis, 
dicunt  ?  recedite  a  nobis.  Dicont  autem  et  suis :  Nenio 
cum  iilis  loquatur,  nemo  illis  conjongatur,  nemo  illos 
audiat.  Indignatio  eorom,  Indignatio  serpeniium  : 

t  sicMSs.  kiEaA.^  etnon  totumnonaudientet,  ted  enmi» 
wutnon  vaieant  eudhre  fadentet. 
>  partloula,  tii»qo»ioBdd.deerat,taaereviOGalarexittB« 
(a)  Donatlstaa. 


m  ENARRATIO  IN 

ricHi  MpidU  mnrim  «f  o6litr«fi|i<  «tirei  nuM»  qum  non 
exaMtt  Mc«m  mcwmawimm ,  ei  nudieameHii ,  lioc  esi 
▼ocen  inediaunenli ,  meiffeaft  a  saftienU,  Nonne  binc 
jaoi  iDieUigitar  quale  medicamentumy  quando  ▼ocem 
dicil?  Numquid  medicamenium  habei  vocem?  Esi 
quoddam  medicamentum  quod  babet  Tocero.  Medica- 
meoium  portamvs ;  vocem  ejus  audile ,  nou  quomodo 
aspides  simte.  Si  vere  utiiftte  juuiiiam  hquimimy  reeta 
judieaie ,  fin  funrnnam,  Yox  esi  medicamenil ,  el  hoc 
medieaii  a  eafrienU,  Jam  enim  Tenii  Chrisius  qui  im* 
pleret  Legem  et  Propbetas  (Matih.  ▼ ,  47) ,  qui  ▼eri- 
Uiem  ipaam  firmaret  :  in  quibua  duobus  praeceptis 
lou  Lex  pendet  et  Prophetsc  (Id,  xxn ,  40). 

iO.  An  forte  qiueriinus  aliquid  et  in  eo  quod  dicitur 

aspis  ila  aures  claudere,  ut  unani  earum  in  terram 

preniat.  alieram  cauda  oppilet  ?  Quid  sibi  ▼uli  boc?  In 

eauda ,  poateriora  uiique  inteliiguntur ;  ergo  *  practer- 

lUi,  quo  jam  tergurn  oportet  ponere ,  ut  in  ea  qo» 

npbis  promiitunlur  intendamus :  ergo  nec  ex  pneter- 

ita  ▼iia  iiostra ,  nec  ex  prasaenti  delectari  debemus. 

Hoc  eniin  Apoatolus  monet  dicens,  Quem  ergo  aU- 

tfuando  frueimn  hafmislit  m  his  in  quibue  muir  em- 

beiciiie  {Rom,  ▼!,  21)?  Revocat  a  recordandis  cum 

delectatione  praeteriiis,  etcum.quadam  concupiscentia 

fruendi  * ,  ne  redeamus  corde  iii  «ifigypium.  Qiiid  de 

prsesentibus?  quomodo  jubet  etiam  ipsa  coiiiemni  f 

Non  resfneieniibus ,  inquil ,  qum  mdemur ,  $ed  ques  non 

tidenlur,  Qum  enim  frideniur^  temporalia  eani :  qum 

autem  non  videntur ,  mtema  { II  Cor.  !▼ ,  18 ).  Item  de 

praesenti  vita  dicit :  Si  in  hae  vita  toit(tim  tn  Christo 

iperantes  sttmus,  mtMrii6Jitore«  siimiis  omm^ttt  honrini- 

btu  (ICor.    XV,   19).  Obliviscere  ergo  prasteriu, 

quibns  male   ▼ixisli;  coniemne  praesenlia,  quibua 

iemporaliter  ▼ivis,  ne  ie  alligando,  praesentia  non 

permitiant  pervenire  ad  futura.  Si  enim  praesens  Yita 

te  deleciat ,  aurem  in  lerra  posuisti :  si  tuis  praeieriiis 

eiiant  retro  labentibus  delectaris,  aurem  de  cauda 

obiurasii.  Debes  ergo  ire  in  liicem,  exire  de  tenebris , 

audita  voce  medicamenti  medicati  a  sapiente ;  ut  j«im 

in  luce  ainbulans,  et  exsuiians  dicas  :  Qum  reiro  o6/i- 

lai,  m  ea  qute  ante  sunt  exientus{Philipp.  ni,13).  Noii 

dixii:  Quae  retro  obiitus,  ci  ex  pneseniibus  delecta- 

tus.  Cum  dicit,  Quw  retro  oblitus,  non  obiuravit  aurem 

de  cauda  -,  cum  dicit,  /n  ea  qum  ante  suni  eaHenluSy  bis 

ei  prxsenlibus  ntin  obsurduii :  meriio  audiens,  ineriio 

pnedicans,  meriio  exsultai  lingua  ejus,  prmdicans  ve- 

riuiem  iii  luce  nova,  deposiia  vetere  iunica.  Ei  ad 

boc  enim  valet  astuiia  serpenlis,  ad  quam  nos  imitau'- 

dam  Dominus  exiiortatiir.  Ait  enim :  Ettoie  astuti  sieut 

serpentes  {Matth,  x,  16).  Quid  esl,  a$tuii  neui  serpen- 

ieit  Offer  omnia  membra  lua  percuttenU,  dummodo 

capiit  iiitegrum  serves.  Captcl  otn,  Christus  (i  Cor. 

XI ,  3).  Sed  gravat  quasi  pondus  corii  cujusdam  et 

quasi  senecta  veteris  hominis.  Audi  Apostolum  dicen- 

tem,  Exuentes  vos  veierem  honrinem,  et  induenles  no- 

vm  {Coloss,  iN ,  9,  10).  Et  quoniodo  exuo ,  inquis , 

^ierem  homiuem  ?  Imitare  asiutiam  serpentis.  Quid 

'  sic  Miis.  Edd.  vero,  ergo  non  in  pmeteriia» 
'  Sic  MSB  At  Edd.,  fruendis, 

Samct.  August.  IV. 


PSALNUM  L\ll.  681 

enim  iacii  serpens,  atesuat  se  veinrem  tunicam? 
CoarcUi  se  per  foramen  angusinm.  Et  ubi,  inquis , 
invenio  hoc  foramen  angustum  ?  Audi :  Areia  et  on- 
gustaesiviaqum  dueii  ad  vitamf  ef  patiot  stml  qui  ingre- 
diuntur  per  eam  (Matth,  vii ,  14).  Reformidas  eam,  et 
non  vis  ambulare ,  quia  paucisunt?  Ibi  ponenda  est 
vetus  tunica,  ei  alibi  poni  non  potest.  Aut  si  vis  ve- 
tustate  impediri,  gravari ,  premi ,  noli  ire  per  angu- 
siam.  Si  autem  gravaris  vetustaie  quadam  peccati  tui  ; 
et  prxteritae  vitae ,  transire  non  poies.  Quia  ergo  cor- 
pus  quod  corrumpitur,  aggravat  animatn  {Sap.  ix,  15); 
▼ei  cupidilates  corporales  non  premani,  vel  voiictt-  . 
piscenii»  camis  exuantur.  Unde  exuuniur ,  nisi  ieris 
per  angusiam  S  nisi  fueris  asiuius  nt  serpens? 

11.  [  vers,  7.  ]  Deus  eontrivii  denla  eorum  in  ore 
ipsorum.  Quoruro?  Quibus  indignalio  esl  sicutsimili^ 
tudo  serpeniis ,  et  aspidis  obturantis  aures  suas ,  ne 
audial  vocem  incantantium,  ei  medicamenti  roedicaU 
a  sapieiite.  Quid  ilHs  fecit  Dominus?  Conirivii  dmitas 
eorum  in  ore  ipsorum,  Factum  est ;  hoc  primo  factum 
est,  et  modo  fil.  Sed  sufiiceret,  fratresmei,uidiceretar, 
Detu  contrvrit  dentes  eorum.  Quare ,  m  ore  ipsanm  t 
Nolebaiit  audire  legem,  nolebant  audire  praecepia  ve- 
ritatis  a  Ghrisio  Pharisaei ,  simiies  serpenii  iSli  et 
aspidi.  Prxteritis  enim  suis  peccalis  deleciabantur, 
•t  pnesentem  vitam  nolebant  amiltere ,  id  est  gavdia 
terrena  pro  gaudiis  aetemis.  Unam  aurem  clandebant 
ex  de.eclaiione  praeteritoram,  alteram  ex  delccUiione 
praesenilum  '  :  ideo  nolebant  aodire.  Nam  onde  est 
illud  :  Si  dinriserimus  eum ,  9«itteni  Romani ,  et  ioUeni 
nobis  et  toeum  ei  gentem  {  Joan.  xi ,  48  )  ?  Ulique 
nolebant  perdere  lociim  ,  ad  terram  colliserant 
aurem  suam ;  ei  ideo  noluerant  audire  verba  illa 
medicata  a  sapiente.  Dictum  esi  de  illis  ei  quod 
avari  erant  et  ainaiores  pecuniac :  ei  omnis  vita 
eorum ,  etiam  praeterita ,  descripia  esi  a  Domino 
In  Evangelio.  Qui  legit  diligenler  Evangeliuin,  invenit 
unde  ilii  ambas  aures  obiurabant.  Intendat  Gharitas 
Vesira  :  Dominus  quid  fecii?  Co/i<nvi7  dentes  eorum  in 
ore  ipsorum.  Quid  est,  tn  oreipsorumt  Vi  ore  suo 
contra  se  pronuniiareni :  coegii  illos  ore  suo  in  se 
senieniiam  dicere.  Galumniari  volebant  ei  propter 
iributuin  :  non  dixit  ille,  Licei  reddere  irihuium,  aut, 
non  licei  reddere.  Et  volebai  dentes  eoruni,  quibus 
inliiabani  ut  inorderent,  conierere ;  sed  in  ore  ipso- 
ram  volebat.  Si  diceret,  Soivatur  Gaesari  tribulnm ; 
calumniareniur  illi  qiiod  inaledixissel  geiill  Judxo* 
nim,  eam  iributariain  faciendo.  Ex  peccaioienim  iri* 
buium  reddebant  humiliati,  sicui  illis  in  Lege  prae- 
dicium  erat.  Tenemus  illum,  aliini,  maledictorem 
gentis  nosirae,  si  nos  josserit  tribuium  persolvere  :  ai 
auiem  dixerii,  Nolile  solvere,  ienemus  eum  quod 
contradixerit  nobis  devotos  esse  Gaesari.  Talem  bici- 
pitem  laqueum  guasi  capiendo  Domino  posuerunt. 
Sed  ad  qnein  venerani  ?  Qui  noverai  coniercre  denies 
eorum  in  ore  ipsoruin.  Ostendite  mihi  nummumt  in* 

<  sic  Mss.  At  EUd.  hoc  looo,  per  angusium. 

*  Mss.,  id  est  gaudia  lerrena,  Ex  gaudiis  terrems  loiom 
aurem  cUiuciebantf  ex  detectaiione  prmteritorum  alUram  • 
ideo,  etc. 

fVingt-deiix. ) 


68S  8*  ACIGDSTIN! 

qoit.  Qmdm0teniati$,  h^poeHtmf  De  tributo  solvendo 
cogitatis?  jufttiliam  flicere  ^  witis?  consUium  justltiae 
quaeritis?  Si  vere  jusHlhm  tequimM^  reeta  jndicate^ 
fUn  homiimm,  Msnc  autem  quia  alia  loquimini,  alia 
Judicatis,  hypocrtt»  estis :  quid  me  ten$ati$f  Nunc 
conteram  denies  yestros  in  ore  vestro  :  ostendHe  mitd 
nummum^  Bt  demonatra^mnl,  «i.  Et  ille  non  dicit, 
Gffisaris  est;  sed  interrogat,  Gttitci  eetf  ut  eorom 
denies  in  ore  ipsorum  conterantur.  Quserente  quippe 
iUo  oi^us  lu4>eret  imasinem  et  inacriptionero,  illi 
teaans  dixqruaL  Jam  Bonp  Domimis  oonteiet.  den- 
ttt  eorom  io  onre  ipsoninu  Jaro  isesfttndistis,  jam 
oontrtti  sunt  dentes  vestri  in  ore  vestro.  Reddite  Ca- 
tari quee  CdMoHs eunt^  et  Beo  qum Dd  wnt  {MattlL  xxii, 
13-ii).  Quserit  G«sar  imaginem  suam ;  roddile  : 
qoerit  Deos  Imaginem  suam;  reddite.  Non  perdat  e» 
vobis  tesar  nummum  suum  :  non  perdat  Deys  in  yo» 
Ins  nmnmuro.  sonm.  Et  illi  noa  invenerunt  quid  r^ 
sponderent.  lilssi  enim  erant  m  calumiUarentur  ei : 
et  ledlenmt  dicentes  quod  nemo  possit  ei  respon- 
daie.  OBdef  Qttia  coiitriii  erant  denies  eorum  in  ore 

IpWMVHL 

ISL  iDde  est  et  Uiad :  i«  qua  pottetaU  ieta  fade  f  Ki 
e§o  iuteerogako  vo$  unum  setmonem ;  retpondete  mJu. 
&t  iotarrogafit.  de  J^iuia^  unde  esset  bapUsmus 
ioannis,  de  qq^  ,  an  ex.  hoaiinibus;  ut  si  quid  ror 
sponderent,  oontra  illos  easet.  Noiuerunt  dicere ,  Ex 
iMmimlMis^  timentes  homioes  ne  ispi^ai^ntur  ab  ets, 
00  quod  Joannem  pDDpbetam  haberent:  dicere,  De 
ooakt  pius  rormidabani,  neXaterentur.  ipsnm  Ghristum, 
qiila  ioannes  pr3idicavera(  Ghristum.  Coaiciatt  utrin- 
i^,  exhac  parte  et  ex  bac  parte ,  qni  parabjuu  objir 
oere  crimen  responderunt  igQorantiam;  dixerunt: 
Neeeimus  (Jlarc.  xi,  2^4!»}).  Caliunni^m  *  eQJw.pra&r 
parabant ,  quando  dixerunt ,  In  qua  poieslate  ista  (^ 
et«?  ut  SA  diceret,  Ghrislus  sum«  qMasi  arrogamom» 
suf»erbum,  satfurilegum  iiwaderent.  Noluit  4i<^e, 
Ghristus  sum;  sed  qu^^stvit  de  Joanue  >  nui  dixerat 
quod  ip^eessei  Chrisius.  liil  w^f!^  sujc^i  ausi  repreb^no 
dere  Joannen^ ,  timeiHes  i^  a  pppulo  occidereiitur  : 
nonsontausi  dicere,  Verum  dixit  Joannes ,  ne;  dioe- 
reUir  eis,  GreJite  illi.  Qhwiit^runA,  nescire  se  dixe- 
rtuit  :  jam  mordere  noA  valeha^t.  Und^  non  vale- 
hant  t  Jam  oi^urri^  vobis ;  couiriii  oraot  denii^  eo- 
min  ia  oro  ipsoruin. 

15.  Phari^aeo  dispjlicutt  Don^inns  ilb  qi^i  ad.pran- 
ditun  vocave^,  qt^pNd  peccatrix  ro^li^  9^<^^it  ei 
ad  pi^s ;  e^  mjurmuravit  a4versus  e^  diceu^i :  Si 
ess^  hif  pr^ophela ,  sciret  qum  muMer  illi  ofcessil  od 
ped€$»  0  tu  nou  prpplteia ,  iuojiJq  scis  qu^d  nes^ierit 
qiiae  m^U^.  iUi  a^ice^si^  ad  .ppd<i^s  ?  Qt^  oou  Si$rvajl)at 
videlicej^.  mijyi;MM\^n  JMda^pruiA»  q^use  a  f^ris  qua^i 
custodiehafur  iu  ca^n^.,  et  exsulabat '  ex  corde,  hfK, 
de  Dv^ii,M)  sui^pAQaii^  est.  D^ouiiuus  autem  qui  pjec< 
caia  ifuUei^is  no,v^|ra^y  eMam  co^tatip^ies  liospitisai;^ 
dj^b^iJ^,  ef,  resgnf^i^  quae  nosti^.  Et  ne  dlu  hinc  lo- 

>  aicim.  At  Edd.,  justiHam  facere  wm  vultis. 

•  Er.  et  BMb.,  catmnniari. 

*  aic  MB.  At  Bdd.,  et  non  colebatur  excorde. 


EPISGOPl 


6114 


qnar,  lamen  in  ore  ejos  Toluft  contefere  dentes  ejus. 
ProposuU  enim  :  Ihio  debitores  erantcuidam  feneratori : 
unus  quingentos  debehat  denarios ,  aUus  qumquafmia. 
Non  habebant  ambo  unde  redderent ;  dimkit  ambobu». 
Qtus  eum  plus  ditemt  f  Ad  boc  interrogat  iile,  ot  lile 
respondeat :  ad  boo  llle  respnndet ,  ui  denles  ejM  in 
ore  ejus  conteraniur.  Respondit  oonAisns,  exclnsiis 
est :  admissa  esi  iiia  ad  percipiendam  misericonliani, 
qiue  Irruperat  in  liabilaculQm  aiieiinm ,  sed  tion  ae« 
cesserat  ad  Deum  alienum  ( Luc,  m ,  3#i>IM)) :  Con- 
trivit  Donumu  dentes  eorum  m  ore  ipeonmt, 

14.  Molas  ieonum  confregit  Dominus,  Non  tantQm 
aspidum.  Quid  de  aspidibus^-Aspides  insidiosai  fo« 
lunt  venena  immittere ,  et  spargera,  et  iiisibUai«e. 
Apertissime  saevierunt  gentes ,  et  fremuerunt  sicot 
leones.  Quare  fremufrunt  gefttes ,  et  popuii  medUaii 
sutu  inainia  {Psal.  u,  I)  ?  Quando  insidiabaAtur  Do» 
mii\o, lAeet  dmre tHkutum Cobm^, annon iieet f  aapidea 
erant,  serpenles  erant :  conrriti  sunt  dentes  eoruro  in 
ore  ipsorum.  Posiea  dafflaverunt ,  Qrucsfige^  cmdfige 
{Malth^  xxvu,  25,  esJoan,  xix,  (I) :  jamnon  esl  lin* 
gua  aspidis,  sed  fi^itus  leoiilt. 8ed einio^ai teemtm 
confregisDominus.  Forte  hie  non  vcacat  quod  aon  ad- 
didit,  in  ore  eorum.  Insidianies  eiiim  caf^iosis  inter- 
rogationibus,  ccgebantur  responsione  ena  vinci :  iati 
aulemqiit  aperte  sffiviebant,  numquid  iuteirogationi- 
bus  oonvinceiidi  erant?  Tamen  et  eonim  mokn  con- 
trilse  sunt :  cmcifixus  resurrexit,  aseendit  In  ccshHn , 
gloriftcatus  est  Ghristus ,  adoratnr  ah  omnibiis  genti-» 
bus,  adoratur  ab  omnibus  regibus.  Ssviant  modo  lo^ 
dsei ,  st  possunU  Non  saBvinnt.  Jio^  lemmm  eonfiregii 


I&  Hahemus  et  in  hdsreiicls  hoe  docnmentum  et 
ezperimentura,  qnia  et  ipsos  invenimns  esse  serpeoles 
indignaiione  ohsiurdatos^  nolentes  audire  medicamen- 
tum  medicatum  a  sapiente  :  et  in  ore  ipsornm  eontri- 
vit  Dominus  dentes  eonun.  Qoomodo  sasviebant  in 
nos,  reprebendendo  quod  qnasi  peraecntorea  eaeemns, 
exdudendo  Uk»  de  basiliels?  Modo  iHoa  interrogn.: 
Debent  exdwU  haBreticidehasllicis,  an  non  debentT 
Respondeant  roodo.  Dieant  non  dehere  i  repetont 
Maxinuanistae  basilieas.  Ne  autem  repetant  Iteinitfa- 
nistae  basiiicas ,  dicunt  debere.  Qoid  est  ergo  quod 
dicebatis  adversuro  nos?  An  oonuriti  sunt  daMes  ve» 
stri  in  ore  vesiro/  Qiiid  nobis  et  rf^ihus,  inquiom?  < 
quid  nobis  et  imp^eratoribua/  Vos  de  imperaloribos  • 
pvaesnmiiia.  Quaero  et  ego  :  Quid  vobis  ad  proeonso- 
his,  quos  misenint  imperalores  f  qoid  vobis  ad  leges , 
qnas  contra  vos  dederunt  imperatoies?  Impenttortts 
commonionis  nostrae  leges  adveisus  onnes  hsBrotieoa 
dederunt :  eosutique  appelbmt  baretieosy  qni  non 
sont  communionis  eoruan,  inter  qnos  utlfDe  et  voo 
estis.  Si  ver»  sont  legcs,  vaieani  et  in  vos  faflereiieoe; 
sl  £ds8e  sunt  leges ,  quare  valent  oontia  vestros  hcse« 
tiees?  Fratres,  panlnloro  advevllle,  et  inielligileqQOd 
diximns  :  quando  egenintoausas  suasadversus  Haxi- 
mianistas ,  ot  eos  a  se  damnaioa  et  sehismniicos  snis 
ejicerent  de  locis ,  qux  illi  ioca  tenebant  antiquitus , 
et  successerant  episcopis  decessoribus  suis ;  voIcmi^ 


68R  EKARIUTK)  VA 

illas  inde  eidudere,  egeruQt  legibus  poblicie,  aul 
judices  venerunt ,  dixeruut  se  catbolicos  ^  ut  posseiit 
excludere  b^reticos.  Quare  te  dicis  catbolicuoi ,  ut 
cxcltidatur  ha^reiicus,  et  non  potius  es  caibolicus,  oe 
sis  exclusos  haereticus  ?  Afodo  catbolicus  e^,  ut  valeas 
ad  excludendum  baereticum.  Judex  enim  non  possit 
nisi  legibus  snis  judicare.  Dixerunt  se  catboUcos ;  ad- 
missi  sunt  agere  :  dixerunt  illos  haerelicos ;  quaesivit 
unde  probaretur :  lectuni  est  concilium  Bagailanum , 
ubi  damnali  sunt  MaximianisUe ;  insertuni  est  Actis 
proconsularibus ,  prqbatiim  est  quod  illi  daranali  noo 
deberent  tenere  basilicas ,  et  pronuntiavit  proconsu! 
ex  lege.  t\  qua  lege?  Quas  laia  est  conthi  bnereiicos. 
Si  cODtra  haereticos,  et  contra  te.  Quare,  inquit,  con- 
trame?  non  enim  ego  haereticus  sum.  Si  tu  baereticus 
non  es,  falsae  sunt  illae  leges  :  ab  hfs  enim  imperaio- 
ribus  lat«  sunt,  qui  non  sunt  communionis  tux ;  om- 
nes  qui  non  sunt  communionis  eorum ,  legibus  suis 
liaeretlcos  vocant.  Non  quaero  utruni  verse  an  falsae ; 
sequeslrata  illa  sit  quaestio ,  si  adhuc  quapstio  est :  in- 
terim  secundum  te  modo  interrogo,  Visrae  leges  sunt» 
an  falsae  leges  sunt?  Si  verae  sunt ,  credatur  eis  :  si 
fiilsae  sunt»  quare  uteris  eis?  Dixisti  proconsuli :  Ga- 
tbollcus  sum ,  excliide  haeretleum.  Quaesivit  ille  unde 
probaretur  haereticus  :  protulisti  concilium  tuum  ^ 
ostendlsti  quod  eum  damnaveriB.  llle  vel  connivens  ^ 
veTnon  intelligens ,  usus  tamen  est  lege  sicut  judex  : 
et  (Mlsti  de  Judlce  quod'de  te  non  vis  facere.  Si  enim 
[udex  USU8  est  lege  imperaloris  ad  tuam  suggestio- 
nem,  eor  ea  tu  non  uterfs  ad  tuam  correctionem  ? 
Ecce  ejteit  hseretlcum  tuum  ex  lege  fmperatoris  sui : 
quare  teex  eadem  lege  non  vi^  ut  ejichit?'RepIicamus 
quod  fecisds :  ecce  basillcae  tenebantur  a  ttaximia* 
Aistls,  modOavobis  tenentur;  excliislsttnt  ex  eis 
Haximianistae :  exstant  jussiones  proconsulum,  exstJint 
memori^  6isstDnmi;  apparitores  acclpinntan  civitates 
exdtantor,  pellomurhomine^db  locissuis.  Quare? 
Qina  haeretitir  sbnt.  QtRi  lege  peHurittir?  Rteponde: 
videtimissf  nondum contriti  sunt denies  vestr!  in  ore 
ymro.  Fadsa  lex  est?  Nonvaltet  in  Usereiicum  tuum. 
?en  lex  e8t?'¥a)eat  el  in  tft.  Ntm  est  quod  respon- 
deant;  Jl#ifr  eonttMi  dmte%-  eatmm  in  ore  ipiorum, 
Meoqoe  uM  wm  poasont  IMiriea;  faiiacl«  serpere  uc 
!  asindtey  aperta'  viotenlia  f^iint  ut  leones.  Prosillmit 
I  et saevimit amwtae turbae CircumeeMionum;  dantsira-* 
gem  qaantam  possunt,  quantamcumqne  posstmt.  Sed 
et  mela#  teamtm  conffegit  Domimis. 

f6k  [ven*.  8.  ]  Spementnr  tanifuam  aqmtdecurrens* 
Non  V0S  terreant ,  fratres ,  qutdam  fHivlt  quf  dieun- 
tnr  torreBtes;  hienaiibfK  aquis  iiiipletttar :  noNte  ti^ 
mere;  posl^  pntflolum  transit ,  decurrit  aqua ,  ad 
teoipw  pernirepilv  ibok  ceesafbii;  dfostare  non  pos»- 
Sttnt.llill»'taKre8es^jftm-emontt^  sdnt :  coenrrerunt 
ia  tivis  Sttis  qoanitrli  pottteraat ,  decnnwraot ,  stc^^ 
cali  sont  liTi ,  vix  eonrni  memoriar  reperiiar ,  vel 
qoiafuerinl.  9pemenHtr  tamiuam  aqmdSemmme.  9M 
Don sohmiipBi >:  totom  ho» ssecolfnir ad tempas  per* 
^pii ,  et  quterilHiaem  trabat.  Omnes  impii ,  omnes 

^  In  aiuUU  llbs.,  conhibem,  In  aliis  et  apud  Kr.,  cofdbens. 


PSALIIUM  LVII.  m 

superbi ,  SQnantes  ad  saxa  soperiria  wm  ^mi  aquis 
irruentibus  et  coiifluentibos ,  non  vos  terreaiil;  hie- 
males  uqjn»  sunt «  semper  manape  non  poesuni :  ne- 
eesse  est  d^urram  Iii  locum  auum ,  in  ftnem  saom.  • 
£t  tamen  de  isto  torvente  saeculi  hihit  Domiiuie*  Paa* 
sos  est  enim  hic ,.  ipsiim  torrentem  bibit ;  sed  10  via 
bibit,  sed  in  transcursu,  quia  in  via  pe^tonifii  non 
stetit  ( P$al.  1.,  1 ),  8ed  qpid  ait  de  illo  ScfipiuMi  ? 
De  torrente  in  via  tnbel,  propterea  ewUiabit  caimi  (PmI. 
Gix ,  7) :  id  est .  propterea  glorificaius  eet,.qoia  mw- 
tuus  est;  propterea  resurrexit,  quia  paflsuseskSi 
noilet  bibere  in  vla  de  torrente  *  non  moreroliiff ;-»! 
non  moreretur,  non  resurgeret ;  si  non  resiuYffiet , 
non  glorificaretur.  Ergo ,  de  torrente  iu  w«  Me^, 
propterea  exaUabit  caput.  Exaltatum  est  jpmeapot  w^ 
strum  :  sequantur  eum  inembra  sua.  Spementm^  len* 
quam  aq^  decurren^  Intendit  arcum  euum^  dmiee  infif 
mentur.  Bfioae  Dei  noncessant :  arpus  Dei,  ffliiis»^Dei« 
Intendiiur  arcus,  nondum  ferit.  Intendit  atemn  mmm^ 
donec  infirmeniur.  Ei  multi  infinnati  soot  ^  ij^us  io- 
tentione  arcus  territi.  Nam  tiinc  inflnnaUis  eal  iUe 
qui  dixit :  Quid  me  iubee  facoref  E§e  sn»,  inqoit, 
Jesus  Nazarenus,  quem  tu  persequerit  (AcL  a,  ((,  5). 
Qui  clamabat  de  ooelo ,  arcum  tendebai.  11  ulli  ergo 
qui  fuerunt  inimici ,  infirmali  sunt ,.  et  conversi  no* 
luerunt  erigere  diu  cervices  suas  adversus  peiaeve* 
rantiam  extenti  arcus.  Nam  sic  infirmaius^eat  ei  illc 
quiait,  netimeamus  iiifirmari :  Quando  infirmor^  imu 
potens  sum.  Et  cum  oraret  a  se  tolli  stimulmu  carnis, 
quld  ei  rtesponsum  est?  Virtus  in  infimuiate  perfieitur 
(II  Cor,  xn ,  iO,  9'}'.  Intendit  arcum  suum^  dotue  tn- 
firmeniur, 

171  [  vers  9.]  Sieut  eera  Uquefaeta  auferentur,  Dictu- 
ras  enlm  eras  :  Non  omnes  sic  innrniantur,  quouiodo 
ego,  ut  credant";  perseverant  multi  in  malo  suo  et  iu 
malitla  sua.  Et  de  ipsis  niKil  tinieas :  Sicut  cera  tique 
facta  auferentur.  Non  conira  te  stabunt,  non  pordiira- 
Ifant :  igne  qoodam  concupiscentiarum  suarura  per- 
ibiint.  Est  enim  hic  qua'dam  |)oena  occulia  :  dc  iila 
dfctnrus  est  modo  Psalmus  usque  ih  finem.  Pauci  sunt 
versus  :  intentl  est6te.  Est  quaedam  poeiia  futura , 
gefaennae  ignls ,  ignis  aeternus.  Futura  eniin  poena 
dtias  species  habet:  Aut  ififerorum  est,  ubiardebat 
dives  iHe,  qnl  volebat  sibi  stlllam  aquoc  stlllari  in  lin- 
gnam  de  dfgit6  panpcris ,  qoenr  ante  januam  suam 
conieinpserat',  quand6  aii :  Qi^oniam  crucior  in  hac 
fihmma  (Luc.  xvi ,  24).  Et  altera  est  illa  in  fine ,  de 
qua  auditnri  sunt :  qut  ad  sinistram  ponendi  sunt : 
Ite  in  i§nem  (rrernuni,  qni  prceparatus  est  dxabblo  et 
angelis  ejus  ( Matth.  xxr,  41 ).  lll:c  poenae  manifbsta: 
ertmt  eo  lempore ,  quando  exttum  Itierit  ex  bac  vita, 
aut  finito  ssecolo  perventhm  ad  resurrectionem  mor- 
toormn.  Mod6  ergonaTf»  pcena  est',  et  prorsus  impu- 
nfta  shifl  Dto  peccdtn  usque  ad'  llfum  dfem  ?  Est  et 
hicqatcdam  poena  occufta  ;  de  ipsd  modo  tractatur. 
Hane  vnit  commendnre  9(itritos  Del  :  hanc  intelliga- 
mos,  faRsnc  caveamus,  hanc  evitemus,  et  m  illas 
nmritum  terrihiles  non  ihcidemos.  Forte  dkttirusest 

>  in  aiiquot  Mss.  ndditur.  et  ccmerti  sunt. 


m  S.  A13GUSTINI  EPISCOPI 

fiiihi  aliquis :  Suut  ei  hic  poense ,  carceres ,  exsiliu  , 
tormenia  ,  mortes ,  diversa  genera  dolorum  et  tribu- 
lationum.  Sunt  qnideni  et  ista,  et  Dei  judicio  dispen- 
santur ;  sed  multis  ad  probationem ,  muliis  ad  da- 
mnationem.  Videmus  lamen  aliqnando  in  his  poenis 
justos  afQigi ,  et  ab  his  poenis  injustos  essc  alienos  : 
unde  nutaverunt  pedes  illi ,  qui  postea  graiulatus  nit, 
Quam  bonui  hrael  Deus  reclh  ccrde  !  Mei  aulem  pene 
commoU  nmt  pedes^  quia  %elavi  in  peccaloribuSy  pacem 
peecatorum  fn/um.Videratenim  felicitatem  malorum, 
et  deleciatus  erat  essc  malus ,  videns  regnare  malos, 
bene  iiiis  esse ,  abundare  eos  in  omni  copia  rerum 
temporalium,  qualia  adhnc  ipse  parvulus  desiderabat 
a  Domino  :  et  nuiaverunl  illi  pedes  ,  usque(|uo  vide- 
ret  quid  in  fincm  vel  sperandum  vel  timendum  sit. 
Ait  enim  in  eodem  psalmo  :  Hoc  labor  est  ante  me  , 
donec  introeam  in  ianctuarium  Dei ,  et  intelligam  in 
novissima  ( Psal,  lxxii  ,  1 ,  2  ,  3 ,  16 ,  17  ).  Non  ergo 
poenas  inferorum  ,  non  poenas  illius  posi  resurrectio- 
nem  ignis  selemi,  non  poenas  istas  quae  adhuc  in  hoc 
saeeiilo  promiscuae  sunt  justis  et  injustis,  et  pleruro- 
quc  graviores  justorum  quam  injustorum :  sed  nescio 
quam  pcenam  pra^sentis  vilae  vult  commendare  Spi- 
ritus  Dei.  Adveriite ,  audite  hoc  me  diciurum  quod 
noveratis :  sed  dulcius  est  cum  in  Psalmo  ostendilur, 
qui  obscurus  aniequam  osienderetur,  puubatur.Ecce 
enim  profero  qusc  jam  noveratis  :  sed  quia  inde  pro- 
fenintur,  ubl  nondum  ea  videbatis,  fit  ut  etiam  noia 
(anquam  nova  delectent.  Audite  poenam  impiorum  : 
Sieut  cera^  inquit,  liquefacta  auferentur,  Dixi  per 
concupiscenlias  suas  hoc  eis  fieri.  Goncupiscentia 
mala',  quasi  ardor  est  et^  ignis.  Ignis  consumit  ve- 
Btem,  libido  adulterii  non  consumit  animam  ?  De  co- 
gitato  adulterio  cum  loquerelur  Scrlpiura  ait  :  AIU- 
gabit  quit  ignem  in  sinu  suo ,  et  vestimenta  tua  non 
comburet  f  Gesizs  in  sinu  prunas,  perforatur  lunica  : 
gestas  in  cogitalione  *  adulterium ,  et  integra  esl  ani- 
ma(Pr(w.  VI,  27-29)? 

18.  Sed  islas  pcenas  pauci  vident :  propterea  eas 
maxime  commendat  Spiritus  Dei.  Audi  Apostolum 
dicentem  :  Tradidit  illos  Deus  in  concupiscenlias  cor- 
dis  eorum,  Ecce  ignis ,  a  cujus  facie  tanquam  cera  11- 
quescunt :  solvuntur  enim  a  quadam  conslanlia  ca- 
stitatis ;  propicrea  et  ipsi  eunlesin  libidines  suas,  soluti 
et  fluxi  dicuntur.  Unde  fluxi?  undesoluti?  Ab  igne 
concupiscentiarum.  Tradidit  illos  Deus  in  concupiscen' 
tias  cordis  eorum  ,  ut  faciant  qua:  non  conveniunty  r«- 
pUtot  omni  iniquitate.Ei  enumerat  mulla  qua;  peccata 
sunt,  et  poenas  dicit  esse  peccalorum.  Nam  dicil 
primam  poenam  superbiam  :  imo  non  poenam  ,  sed 
primum  peccatum  snperbiam.  Primum  peccaium  su- 
perbia  est :  ultima  poena  est  ignis  aeternus ,  aut  ignis 
infernus ;  jam  enini  damnaiorum.  Inter  illud  primnm 
peccatum  et  banc  ultimam  poenam ,  media  quae  sunt, 
et  peccata  sunt  et  poeuae.  Tam  multa  enim  dicit  Apo- 
Btolus  fieri  ab  eis  ,  quse  peccata  sunt  detestabilia ; 
et  tamen  poenas  eas  dicit.  Propter  hoc,  inquit ,  Deus 


<  sic 
'sic 


At  ab  Edd.  abest  particula,  et. 
""».  AtEdd.,  mcorde. 


tradidit  eos  in  concupiseentias  cordis  eorum^  in  immun- 
ditiam  ,  ul  faciant  quce  non  conveniunt.  Et  ne  piilaret 
quisquam  ipsis  poenis  tantum  se  afflJgi  quibus  modo 
delectatur,  et  non  timeret  quod  venturum  est  in  fine, 
commemoravit  uliimam  poenam  :  Qiu  cum  justitiam 
Dei  cognovissent ,  non  intellexerunt ,  inquit ,  quoniam 
qui  ea  agunt,  digni  sunt  morte;  non  solum  qui  fadunt , 
sed  etiam  qui  consentiunt  facientibus,  Qui  ea  agunt  di- 
gni  s«n(mor/6  ;quae?  Qua^  superius  enumeraviiin  pcenis 
esse :  nam  tradldil  illos  Deus  ,  dixil ,  fn  concupiscen- 
tias  cofdis  eorum ,  ul  facianl  qwe  non  convemunt.  Ut 
adulter  sit ,  jam  poena  est ;  ul  mendax  ,  ut  avarus, 
ut  fraudulentus,  ut  homicida,  jam  poenae  simt.Gujus 
peccati  poense  ?  Prioris  apostasiae ,  illius  superbix  : 
Initium  peccati  hominis  apostatare  a  Deo ;  et  imtium 
omnis  peccati  superbia  (Eccii.  x,14,15).Propterea  ipsuui 
peccatum  prius  dizit:  Quicum  cognovissentDeum,  non 
ut  Deum  glori/icaverunt ,  aut  gratias  egerunt ;  ted  eva- 
nuerunt  in  cogitationibus  suis ,  et  obscuratum  est  insi- 
piens  cor  eorum,  Jam  ista  poena  est  obscuralio  cordis. 
Sed  unde  contigit?  Dicentes  enim  se  esse  sapientes  ^ 
slulti  facti  sunt  {Rom.  i ,  21-29).Quia  a  se  habere  di- 
ccbant  quod  a  Deo  acceperant ;  aut  si  cognoverunt  a 
quo  acceperunt ,  non  eum  glorificaverunt  a  quo  se 
acccpisse  cognoverunt  ;  hoc  est ,-  Dicentes  se  esse 
sapientes.  Et  ibi  statiro  poena  secuta  est :  Stulti  facti 
sunt^  et  obscuratum  est  insipiens  cor  eorum.  Dicentet  se 
esse  sapienleSf  stuUi  facti  sunt,  Parva  isln  poena  est  ? 
Ui  de  ista  sola  loquamur  ,  obscuraiio  cordis  ,  excae* 
catio  mentis  parva  est  poena  ?  Si  quis  furlum  faciens, 
stalim  oculum  perdidisset,  omnesdicereniDeum  pra> 
sentem  vindicasse.  Oculum  cordis  amisit^  et  ei  pe- 
percisse  putatur  Deus !  Sicut  cera  liquefacta  aufercn^ 
twr. 

/9.  Superceddit  ignis ,  et  non  viderunt  solem.  Yide- 
Us  quomodo  dicit  quamdam  poenam  obscurationis. 
/ignis  supercediUt :  ignis  superbiae «  isnis  fumosus  , 
ignisconcupiscentiae,  ignis  iracundi.'B{  Quanlus  ignis 
est  ?  Super  quem  ceciderit,  non  videbit  solem.  Ideo 
dictum  est :  Non  occidat  sol  super  iracundiam  vestram 
(Ephes.  IV,  26).  ErgOy  fratres,  ignem  malxconcupi- 
scentij;  timete ,  si  non  vultis  liquefieri  sicut  cera ,  et 
perire  a  facie  Dei.  Supercadit  enim  ignis  iste,  et  so- 
lem  non  videbitis.  Quem  solem  ?  Non  istum  quem  le- 
cum  vident  et  pecora ,  et  niusca ,  et  boni  et  mali ; 
qnia  facit  solem  suum  oriri  super  bonos  et  malos 
{MaUh.  V,  45).  Sed  est  alius  sol,  de  quo  dicturi  suiii 
illi,  Et  sol  non  ortus  est  nobis;  transierunt  omnia  Ula 
tanquam  umbra,  Ergo  erravimus  a  via  veritatis ,  et  ^11- 
stilite  lumen  non  luxit  nobis ,  et  sol  non  ortus  e$t  nobiM 
{Sap.  V,  6,9).  Quare,  nisi  quia  supercecidit  ignit^  ei 
non  viderunt  soiem?  Yicit  illos  concupiscentia  carnis. 
£t  ista  concupiscentia  undevenit?  Altendite.  De  tra- 
duce  natus  es  cum  eo  quod  vincas  :  noli  tibi  hostes 
addere ,  vince  cum  quo  natus  es.  Ad  stadium  vitae 
hujus  cum  illo  vcnisti,  congredere  cum  eo  qui  tecum 
processit.  Ipso  non  Ticto.quare  provocas.catervas 
concupiscenliarura?  Delectalio  enim  camalis,  fratres^ 
cum  homine  nascitur.  Sed  qui  bene  eruditur ,  cito  vi^ 


889  ENARKATIO  IN 

det  ho6lem  gQuni ,  et  af^editar  el  lucuilur ,  et  cilo 
Tiocit :  idoneus  est  enim  nondum  crescentibus  hosti* 
bu8.  Qui  autem  illam  coiicupiscentiam ,  cum  qua  de 
peecati  propagine  natus  est,  contemnit  vincere ,  ei 
miUias  adbuc  eicitat  exseritque  iibidines,  difficulter 
eas  superaty  et  adversusse  ipse  divlsus,  igne  pro- 
prio  concreraatur.  Ne  itaque  speres  quasi  illas  solas 
poenas  futuras ;  praesentes  vide.  Sup€rceddit  ignis ,  et 
non  viderunt  solm* 

20.  [versAO  ]  Priun^am  frodueat  sjnnas  vei/raf  rAa- 
fitniM,  tanquam  vivenles  tanquaminiracomfnbeteos.  Quid 
est  rhamnus  ?  Spinarum  genus  est,  deiisissimaequaedam 
spiiiae  esse  dicuntur.  Priino  herba  est ;  et  cum  herba 
!  est,  moUis  et  pulclira  esi :  ibi  sunt  lamen  spinae 
postea  processurae.  Modo  ergo  delectant  peccata ,  et 
qiiasi  non  compunguiit.  Ilerba  est  riiamuus,  et  modo 
tamen  e&t  spina.  Priusquam  producat  spinas  rhamnu» : 
priusquam  miserarum  delectationum  et  voluptalum 
manifesta  tormenta  procedant.  interrogent  se  qui  ali- 
quid  amant ,  et  ad  id  pervenire  oon  possunt ;  videant 
si  noii  crucianiur  desiderio  :  et  cum  pervenerint  ad 
id  quod  illiciie  desiderant ,  attendant  si  non  crucian- 
tiir  timore.  Yideant  ergo  hic  pcsnas  suas,  antequam 
veiiiat  illa  resurrectio ,  cum  in  came  resurgentes  non 
immutabuntur.  Omnes  enim  resurgemus ,  sed  non 
omnes  immutabimur  (1  €or.  xv,  5i).  Habebunt  quippe 
eorriipiionem  camis  in  qua  doleant ,  non  in  qua  mo- 
riantur  ;  alioqui  et  ilii  dolores  finirentur.  Tunc  spinas 
itlius  rhamni,  id  est,  dolores  omnes  et  compunctiones 
tormeniorum  producentur.  Quaies  spinas  patientur 
illi  qui  dicturi  suiit :  Hi  sunt  quos  aliquando  habutmus 
in  risum  {Sap.  v,  3)?  Spinas  compunclioois  pceniten- 
tiae ,  sed  serje  et  infractuosae ,  sicut  spinaram  sterili- 
las.  Pceiiiientia  hujus  temporis ,  dolor  medicinalis 
est  :  pceniientia  iUius  temporis ,  dolor  pcenalis  est. 
Non  vis  itlas  pnti  spinas?  Hic  compungcre  spinis  poe- 
iiitenli^ ,  ut  facias  quod  dictum  est :  Conversus  sum 
in  cerumna ,  cum  configeretur  spina.  Peccatum  meum 
cognovi ,  et  iniquitalem  meam  non  operui.  Dixi :  PrO' 
nuntiabo  adversus  me  delictum  meum  Domino  ;  et  tu 
remiMti  impielatem  cordis  mei  {PsaL  xxxi,  4-6).  Modo 
fac ,  modo  compungere ;  non  in  te  fiat  quod  dictum 
esl  de  quibusdam  detestabilibus ,  Discissi  sunt^  nec 
compuncti  tunt  {PsaL  xxxiv,  16).  Atiendile  qui  die- 
citsi  sunt ,  nec  compuncti  sunt.  Yideiis  discissos ,  et 
nou  videtis  compunclos.  Ecce  praeter  Ecclesiam  sunt, 
et  non  eos  poenitet,  ui  rideani  uiide  discissi  sunt. 
Producet  postea  spinas  eorum  rhamnus.  Nolunl  modo 
habere  compunclionem  medicinalem  ;  babebunt  posi- 
ea  poenaiem.  Sed  etiam  modo ,  priusquam  producat 
spinas  rbamnus ,  supercecidit  ignis  qui  eos  non  per^ 
mitiii  videre  solem ,  qui  eos  adhuc  viventes  in  ira 
Dci  combibii :  ignis  concupiscentiarum  maiarum  ^  lio- 
norutn  vanornm»  superbiae,  avariiiae  suae ;  ei  quid- 
quid  eos  ^  premii  ne  cognoscani  veriiaiem ,  ne  viai 
videantur ,  ne  subjiciat  iilos  vel  Ipsa  vcritas.  Quid 
enim  gloriosius ,  fratres,  quam  subjici  ei  vinci  a  veri- 
tate?  Superei  te  veriias  volentem ;  nameiinvitum 

^  Am.  et  probe  noiae  Mas.,  in  qmdeospremu. 


PSALMUM  LYII.  m 

ipsa  superabii.  Ergo  ille  ignis  concupitc^iiarum  ma- 
larum ,  qoi  supercecidii  ut  non  videaiit  solem,  com- 
hibit  rhamnum ,  priusquam  prodiicat  spimis  eorum  : 
id  est,  occultai  eorum  malam  viiam ,  priusquam  pa- 
riat  eadem  viia  manifestos  in  fme  cruciatus  ;  sed  in 
ira  Dei  occultai  rhamnum  ignis  isie.  Non  eniin  parva 
pcena  esi  quod  modo  non  videni  solem ,  nec  spinas 
poenarum  credunt  ex  hac  viu  mala  sibi  posiea  pro- 
cessuras.  Yos  enim,  inqiiit,  riiamnus  eslis;  quem 
rhamnum,  id  est  vos  ipsos,  viventes,  id  estadbue 
in  hac  viui  constitulos ,  priusquam  in  fuiuro  judicio 
spinas  poenarum  veslramm  manifestas  producai,  nune 
in  ira  combibit ,  id  est ,  quasi  absorbendo  apparere 
non  sinii.  Hic  itaque  ordo  verborum ,  quantum  pnlo, 
planius  ita  contexitur  :  Superceddit  ignie ,  et  non  vide- 
runt  solem  :  qui  ignis  tanquam  in  ira,  tanquamviventes 
vos  rhamnum  eombibit ,  priusquam  producat  spinas  ve- 
stras  :  id  est ,  vos  ipsos  qnos  rhamnum  invenit ,  com- 
bibit  anie  mortem ,  priusquam  idem  rhamnus  spinaa 
vesiras  posi  mortem  in  illa  poenali  resurrectione  pro- 
ducat.  Quare  auiem  non  dixit ,  viventes,  sed,  tanquam 
viventes,  nisi  quia  falsa  est  haec  vita  Iropiorum?  Ne- 
que  onim  vivunt,  sed  vivere  sibi  videntur.  Et  quare 
non  ,  in  ira ,  sed ,  tanquam  in  tra ,  nisi  quia  iranquil- 
lus  hoc  facit  Deus  ?  Nam  et  hoc  scriptum  est :  7»  oii- 
tem  Domine  mrtutum  cum  tranquillitate  judicas  {Sap. 
xn,  i8).  llle  ergo  ei  cum  minatur ,  non  irasciior.  Ne- 
que  enim  periurbatur,  sed  tanquam  irascitur,  quia 
punit  et  vindicat.  Et  qui  corrigi  noluni ,  ianquam  vi- 
vunt,  sed  non  vivunl.  Vindicla  enim  primi  peccati ,  ei 
eorum  quae  addideruni,  manet  super  eos  :  et  ipsa  vo- 
catur  ira  Dei ,  quia  de  judicio  Dei  venit.  Dnde  Domi- 
nus  de  non  credenle  ait :  Sed  ira  Dei  manet  super  eum 
{Joan.  in ,  56).  Oum  ira  enim  Dei  mortales  nasclmur. 
Unde  dicit  Apostolus  :  Fuimus  et  nos  atiquando  na" 
tura  fiUi  irce ,  skut  et  cofteri  {Ephes.  ii ,  5).  Quid  est , 
fuUura  filii  trce^  nisi  quia  porUmus  nobiscum  poenam 
primi  peccati  ?  Sed  si  convertamus  nos ,  aufertur  ira , 
prxbeiur  gratia.  Non  vis  converti ,  addis  etiam  super 
id  quod  nalus  es  :  Unquam  in  ira  combiberit  in  pne- 
senti  tempore. 

21.  [vers.  11.]  Agnoscite  ergo  istam  poenam,  et 
gaudele  vos  non  esse  in  hac  pcena  omnes  qui  proficl- 
tis ,  omnes  qui  iiitelligitis  et  amatis  veriUiem  ,  omnes 
qui  plus  in  vobis  vultis  victoriam  veriUiis  quam  ve- 
stram ,  qui  non  claudiiis  adversus  veriutem  aures  ve- 
stras ,  de  praesentium  delecUiione  et  de  prasterilorum 
recordatione ,  ne  sitis  canis  reversus  ad  suum  vomi- 
tum  (il  Petr.  ii ,  22).  Omnes  lales  qui  esiis ,  videte 
poenas  eorum  qui  Ules  noii  suni ,  et  gaudete.  Adhuc 
inferorum  poenae  non  venerunt ,  adhuc  igiiis  aeieraus 
non  venii :  comparei  qui  proficit  in  Deo  se  modo  cum 
impio ,  caecum  cor  cum  illuminalo  corde ;  comparaie 
duos ,  videntem  et  non  videntem  in  carne.  Ei  quid 
roagnum  est  visio  carnis  ?  Numquid  Tohias  hahebat 
carneos  oculos  ?  Filius  ipsius  habebat ,  ei  ilie  non  ha- 
bebat ;  el  viam  vitae  caecus  videnti  osiendebat  (Tob, 
IV, i).  Ergo  isum  poenam  quaiido videtis ,  gandeie 
quia  in  illa  non  esiis.  Propterea  dicitSciiptnra  :  lar- 


laoi ;  nw  yide  quid  M^uilur  :  Hmm  mm  iavahk  m 
tmpim  peu»im$.  <)ttid  eal  boe  ?  Inleodai  GbaiiiM 
Ytf^UEft.  KuflKpiid  quasd»  iDriunUir  komicu^  •  debeul 
illue  inmamM  ive^et  lavaire  jmuus  suas?  fied  quid 
Cil^  in  Mmgmnf  ptcaiUm$  laaMi  manm  maa  ?  iustus 
do  «vdet  penafli  peoeeioris,  prefiQitifise  :  H 
alAedus  valat  04  vitMu  aUeniii.  ii  emm  Vfiii' 
|«ttljfter  aaoguJs  oanlil  de  Jiia  quiiatNnaefus  »ariMu«- 
liir»  lu  wden3  laJan  viodiciafn»  lava  illk  mMnsiuaa; 
it  Mton»  JDUfidiua  luye.  Et  quoanMia  lavilHt  «lautti 
fa»»  »i  mim  ert?  <iuid  epiaa  habel  to  mwwJlwis  quad 
ii»«^r«  #«  luatiis  i«bt!  8ed  jusiua  ex  iida  nvit  (Aouu 
1«  17). JmMs  ei^  dij^  fidelea  :  ei  ei  qup  iam  cred*- 
djsti ,  im  JQCJpi  ^acari  jusiu^.  F.aM  m  enan  dim^- 
§m  peeealAratt.  EM  4e  isia  Aesidua  viu  qu«Kiaai  pae- 
eala  itt^  auui«  qnv  mm  p^Bsual  iMsi  taaiiiaifli  aqiua 
4a  aaari  ia  aeulMaw  iuflutf e :  lagieu  quia  ciedidisU ; 
OMl  iri4ar«»#iw  4ld  muu^  aiiersHS  e^  a  Dieo  ooeidi 
m  illaMNtilale^  AuiemdenM  iMo  igne  aqb  Wdew  lO- 
JiBi  *  M  flfii  jaw  #ar  liden  vides  Ciuriaiuw ,  ot  videaa 
par  0iafi<w».f  qnia  iualus  ea  fide  viirit,  atteodeim- 
ftiun  naoriMMi •  m^py^  le  a  peccaiia.  Ua  iavabis 
yodwpfiado  aiaiius  luas  i«  aauguine  peopatoris.  Ua- 
mn4gfgoiuas  toaM  ta  wagtimptccatam' 

M.  [im.  13.]  Bi  4iceikomo :  Si  m§a  eufimtusju- 
jta.  Eeoe  autaquani  veaiat  qnod  pr<oiyullitur,  aig^- 
quani4alttr  vita.aQlerna»ameqiia«  iinpii  projipaulMr 
io  igaaw  i^terwii» ,  luc  in  hac  vita  esi  irttctus  justo. 
42ui  Ijritt^f  1  Spfi  (fOMim^^  tn  iritiUatione  paikHUi 
/d.^,  i^.  jQui  fructua  jtistp  ?  Giorianmrin  tnbw 
latiamhts  :  sdmies  qma  triMalio  palienHam  operamr, 
poiUoiia  (Uiim  prabaiiQ»em ,  proimiio  vero  $pem,  %pe$ 
OMiem  ttpn  confmdU ;  qtm  fbariuu  Dn  diffuta  e$i  m 
'  carditeiaaflriiiKr  S|MriittaiM'ifliutt,f«ida/iiieiiuo- 
bi$  (lA,  V ,  $-5).  fiaudel  eUiosu»  *  cl  noii  gaudei  ju- 
^imi  lo  clMriiM.est  Iruclua  juato.  Miser  iUe,  etiion 
cum  «a  iiici^ri;^ :  beaius  i^«  eiiam  cum  esurit  ei  ^- 
ijl»  ])\m  ii)gi|ivi^i  vittotentia;  i^tum  ipes  pascit.  Yl- 
4(^  ^4Ki  iUiu»  pawaDi,  auuw  gaudium»  et  ccgilai 
Deuni.  Qui  tale  gaudium  niodo  dedit  de  fide«  de  apo, 
4e  obariMa « da  veritate  Scripiuranin»  suaru»,  fuale 
pmiariA  itt  fiuam  l  to  yia  sic  pascii»  iu  pauria  quo- 
mdo  sagiittibit  I  £i  diMl  Apaia ;  Si  erqo  ut  fructueju- 
^*  (iaadaBi  ntti  videut,  ai  videaot  et  iutelligant.  1^- 
i^kHmr  intimi  em  piMi  mdictam^  Si  autem  uoii 
babef  Of^uloa  unde  vjdeal  vindiclam ,  cootristabiuir , 
ttco  currigcUir  e«  illa.  Si  autm  videt  iliam ,  videt 
quid  interiil  inter  conlei^eticatuBi  oqilum  eordis '  ^  et 
^illini  iiliuoiaatum  pordii^ ;  ioler  refrigerium  castita- 
lia  t  o(  Sammam  libidiois ;  iiuer  securitatem  spei ,  et 
timoran  fa^iuoria*  Guw  viderit  iioc»  disceroat  se,  et 
lavel  mjiuua  auaa  iu  sauguioeipsius.  Proiicial  excom- 
para^ne^  at  dical ,  Ergo  e$t  frmtu$ju$ta  :  ergo  e$t 
Pem  innlimm  em  i»  Usrra  :  Bondpm  ia  ilia  viu »  nou- 
dnm  40  ifne  aetem)«  npodmn  apod  iuCeros ,  sed  bic 
in  teria*  Eoce  dives  iile  adbuc  ioduitur  purpura  et 
J)|MO»  et  adiiuc  epulatur  quoiidie  spieiidide.  Noo- 

«  siQ  la».  U  add.  kic  10«^  «srporis. 


i.  4tx;usTiMi  Kjpmum  en 

NoB  lUam  fnltt*  dom  prQduttit  apiaas  rbaimMS ;  noaittM  Ml,  fWi* 
darifiAac  ^laflHiia(LiK.  zvi,  19, 2i) :  sedjaraest  meiilis 
escitas ,  jani  oeakn  «lealis  exsiiactvs  iOsl.  lii  caeMB 

fliiserum  mma  dieeraa  :  eaetts  ioieriM , 
ChriauuN  noH  iridet,  et  beattts  esif  Moe  Mn 
djcil  Aial  pariier  cbcbs.  £ri^o  eii  frummpmlo :  erfo 
mt  DeuaiuMmm  m$  in$erra* 

23.  Si  aliquanto  proliziores  fuimua ,  date  miiam. 
MiarMmur  vos  ki  namine ChiM,  ul  li«e  q«e  aadi- 
aiia«  ad  frttottmi  cogiietis.  Quia  ei  pr«dieaie  miuteni 
wbil  eat ,  ai  eor  a  iingua  diaieliat;  et  a«diaa  «erila- 
aem ,  niM  firodest,  ei  hoHM  i»n  auper  petram  ndifi- 
eel.  Qui  sdificai  auper  pettram ,  i^  esi  qill  amiil  ei 
6icit  :  qtti  atttem  a«dit  et  ihni  faeil,  «difical  aaper 
«reiiam  ( Jf otM.  vii,  ii,  16 ) :  qui  nec  audit  nec  Inil , 
jiiM  «difieal.  Sed  qeomodo  qui  sdifieal  saper  are- 
aam ,  ruinam  sibi  sdifieai;  sic  iUe  qui  imni  aMiifieal 
auper  peuraas,  vetiieale  fluvie,  sine  done  capiuur.  Non 
eal  quod  iMere ,  aisi  ai  ledificare  el  super  peiraai 
«difieare ;  id  esi,  et  audire  el  iaeere*  Nee  alius  dicai : 
UU|ttki  praeedo  ad  eeolesiam  ?  eeea  qui  qttotidie  ad 
ecoiesiam  proeedttBl ,  oee  laeiualqttoi  aadittei.  Fa- 
dttni  ismea  «1  andiaBt ;  sic  posstml  iMore  ul  attdiant 
et  laeiaiit :  t«  autett  qttaolum  looge  ea  a  ijMie«do  » 
ftti  lanliim  fttgis  ab  audicnda?  Sed  aio ,  ioquil ,  iioii 
ttdiftea  auper  areiian.  Nudom  ta  ittvenlonia  esi  flu- 
vius  :  naraqiiid  ideo  te  ne«  abiatarus  eHT  n«flM|ttid 
ideoplttvia  non  neeabit?  nBMqnid  veaCi  propierea 
non  aiiripient  (  Ergo  ftgniam  el  aodiani.  fied  eura  aii- 
4ieri8,  fie*  Naai  si  ««dieria,  et  non  leceris,  sdilicasti 
^dem  •  aed  o«per  arenanu  Quia  ergo  sine  «dificio 
eonfltiluli ,  nudi  snauis  ,  i«  adifieio  «ulem  Sttper  aro- 
nara  pesiio  seb  roina  a«HMS;  ii^i  «il  •«iwrlieiram 
«difieeoMis ,  et  i|«od  andiriffitts  fiM^iaiMa. 


IN  PSALVUM  LVIU 

aEaiiei  ^\* 
Ik  pnma  pitrte  Psalmi» 

I.  [«m.  I.]  Sicat  aolei  Serlpiura  Paatmorum  my-. 
aieria  io  tilulia  penere,  et  fromeiN  Psahni  sublimitate 
aacramenti  deeorare,  ut  selaaiaa  q«i  intraturi  aumus, 
eom  tanquam  soper  postam  quM  Intui  agaior  legeri- 
mus,  vei  cujus  domus  ali,  vet  qoisnain  ait  illiua  pnedii 
pessessor :  ita  ct  in  hec  psalmo  scriptus  esi  litiilus  de 
tilalo.  iiabct  eflim ,  in  finmn,  ne  eorrmnpa  ipti  DaM 
tfi  lilttfi  iasrrt>fiafMm.  Roc  est  qood  dixi ,  ttinius  do 
tiliiio.  Qiiaeiiani  aium  sil  tttuii  bujus  inscriplio  qaani 
corrumpi  vetal ,  Evaiigelium  nobis  indicat.  Nam  cam 
Bomitttts  crucifigerelur,  tit«las  inscriptiia  esl  a  Piiato 
el  positos ,  Rez  JmUearum ,  irlbM  HDgofS  hebriea , 
grseca ,  ei  lalina  (Lm.  xxin ,  afi ) :  quaa  liegaae  toto 
arbe  maxime  exerihmt.  Igttor  ai  rex  lodfforum  cra- 
cifixos  est ,  el  J«d»  regera  M«m  eraeifixerani ;  eru- 
dfigeado  eam  efiam  regem*  Gealiom  fecerunt ,  roagis 
qaam  accidenint.  Bl  qotdem  qoantum  in  iltia  fuil , 
pardidorant  Cbristara ,  sed  sibi ,  non  miiNS ;  et  mor- 

(a)  iiabHua  posi  eoni^rtBm  i^ebisii  eiraraui,  ex  a.  19. 


vM 


£NAilRATlO  m 


tuos  e«i  itte  |fro  nolbis ,  ei  Bangvtiie  sw>  rademH  nos. 
£t  liioio  noB  csi  eomiphn  titirhn :  fl|iria  itle  te%  ctt, 
non  soium  OemMiiii ,  sed  eilaa  t]iBoruin  Judaeonfm. 
Qaid  eniui  ?  ^eJa  eohlradiserunt  ^ideo  rcfn  sti  9m- 
ininati^netti  evertere  pdtueront?1tei  eiit  el  sbpra  ilTos. 
Nam  ilie  rex  TiffBrti  ferream  gdrit ,  qua  et  regit  <l 
frtngit.  E§o ,  InquK ,  cimHMu  $mn  rex  ab  tb  ivpif 
Ston  nwntm  %mmm  ^^  pradkam  prikeptuik  D&- 
flmm.  f^MifiiM  fHatit  ttd  m  :  FiMi  meu$  e$tu,e^ 
/todfe  9€Mi  t€.  PoMttfti nme.et  da^  NM  g^nie^  ft»re- 
(Utmem  Mm ,  et  potimitmem  tmm  termikoi  terrm, 
Refee  ees  in  tirfgu  firrea  ,  m  tamfumn  va»  ftguU  con- 
tere$  ea»{M.  it,  6-9).  Qoos  reg« ? fluos  contcrei ? 
Reget  obediieates,  eonteret  reststenies.  Ergo»  Ne  wr- 
rumpat ,  optlne  ^  proplieilce  :  <|«r«idoqtfidem  et  ilK 
Judsei  soM^esserufii  tonc  Pitato ,  el  drTerudf ,  NoH 
scnbm  rex  Judceorum ,  ud  scrfHe  ,  fttib  ipte  H  dfadt 
re^em  Hdmarum ;  nam  isie  titulus,  inqehriii ,  ctfnfir- 
mavitittonli  icgew  iwbis.  Et  Pihitils :  ^hd  $cr1pH « <cn- 
pH  {Jodu»  xir,  31 ).  Bt  impletuni  esf ,  Necorrumpae. 
t  2.  Nec  iele  soloe  paaymus  habet  liiilusmodi  inscri- 
ptioiie^  i  m  litoloa  tton  corrumpaifir.  Aliquoi  psalmi 
8ic  prsenomi  sont  <  P$aL  Lvt  -  LViii ),  aed  tamen  i/i 
offlnilM  patsio  Doftiinll  praefneAiiahir.  t)rgo  et  fitc 
ioldligftffiua  Dimrirtf  passionem ,  eH  foquaiur  noMS 
GbriMos  eapm  et  corpos.  Sic  semper,  att  prope  is;e^- 
per  aQdiainos  Tooca  Gtiristi  de  PMlmo ,  m  non  solmn 
inhieamar  eafmt  itlud  onum  ntedhrtotciti  Dei  Ct  fro- 
mtnom,  bomivcm  CiirfStum  leflum  (i  lYm ,  n ,  9); 
qui  elian  seeondum  Vliilnftatem  fn  principio  efral 
Vcrlmm,  Deoa  apod  Dctom,  qnod  VerbtiAk  caro  fadtffiftf 
etlv  ei  haliNsmt  in  nebis  {Joau.  r,  4,  44),  caro  et  SC' 
mine  MraHimi ,  ei  Mmine  David  de  HaHa  yiifThef 
( JToftA.i^  4  ):mMhergo  iHnmitolum  qUttotcapmho- 
sirom  eogftemns ,  qoando  audirrtua  GffrtsttAn  !<i(|ni ; 
sed  cogitcfmoa  Cliristum  capm  et  eorpos ,  totum  f tite- 
gruffli(tteindffii  Virtm.  ^obM  ^Tm  dfdttif,  Vo»  autem 
etfb  «rpto  Cfiri$U  et  mmbrd  (I  Cor.  tit,  W ),  aUi  «po- 
sloio  PaM^  Bl  de  INo  didtor  ab  eodem  Apostolo 
qola  eeieafm  Ecclcetft  (l^ha.  i;  23,  et  Cdlo$$.  t,  48). 
Si  ^  ftle  U^m ,  ifos  corfiMfS }  toios  Gffrfstus  caput 
et  cOirpus.  AH<tuandO  Hrfm  invenrs  v^u  qux  non 
congroam  capiiij  et  nf*l  ea  eoaptaveris  corpori,  nuU- 
bH  fhieilectus  luos  :  nfrsns  tnvcnfs  verba  quae  non 
apta  sunt  eorpoti,  el  Ofnirtu*  lamrti  loqotlor-  Ibi  ndn 
timeiidoiii  eii  ne  wrrei  q«f«q«e;  cito  enfm  pergit  ut 
capili  OpMH  <p«M  vldel  cofpofi  non  cOtivenit^.  IpSe 
denf^ue  W  cruce  pendens ,  ex  persona  corporis  locn- 
tiis  eai  t  !>**«  nteue,  Deu$  meu$,  re^pice  hi  me ,  quare 
me  d^itiii^sti  ( P$(U.  xxt,  «,  et  Matth.  xxvii ,  46)  ? 
Non  enim  derfeffqneral  Christimi ,  a  quo  dereMclos 
non  c«.  Am  V^i-b  «fc  ad  nos  venil,  ui  lllum  descrerel ; 
aut  sfe  lliwn  misit,  m  ab  itto  drscederet?  8ed  qiiia 
homodeeetttts  eat  a  Deo,  Adam  iile  peccans,  qni  cum 
solerel  gaodcre  ad  faciem  Del ,  conscieniia  peccaii 
deierrlras  fugtl  a  gaudlo  aoo  ( Gen.  in ,  8 ) ;  et  vere 
dereiiqult  iHum  Dena ,  qoi»  ipse  deseruit  Deum  :  ei 
qilo  Adam  Cbrisius  com  carnctn  accepisset ,  boc  ex 
pmdna  ipaioa  cdmis  att ,  qoia  lime  veios  bomo  no- 


PiSALHtJM  LVril.  m*\ 

ster  stmul  cohflxns  est  cruci  coni  illo  ( Rorti.  ix,  6  ). 

5.  Aifdlanfos  ergo  qood  seqtiKur  :  dimndo  nd$it 
StHU,  tt  tuitodhH  domuin  ^tal,  kt  Mim  thth-ficetet. 
Bocii6n  itt  erucedi  Ddmiffi,  tM  tameh  ad  pal^slonem 
Doniini  perUnet.  Cnidfl^tft  «ofm  Chrislns ,  et  inor- 
tttus*,  et  ^cpuflus  est.  fefat  kig6  illa  sepulfura  tan- 
(Jutim  dotafns  :  ad  ^am  disiodiendam  mislt  ^egnom 
liidsofum ;  qaando  cnslodes  adhiblti  sunt  septilcrb 
Christi  {Mattn.  txVh,  86).  Esf  qQidem  hisioria  ih 
BCripiura  Reghoruin ,  quando  fnisit  Saul  ad  custo- 
dicndafn  domum ,  ut  interficerdt  David  (1  Reg.  \ix  , 
44)  :  Sed  qoantam  fnde  sufnpsit  qui  Psalmum  scri"* 
pSit,  laThtam  debemus  discatere  cUhi  rituluih  Psalml 
tractamns.  Hoc  nobis  sighf ffcate  lantum  voluit ,  qufa 
mtssam  est  ad  doihhfn  m  custdilfretnr,  et  ffte  imerf^- 
ceretur?  Quohiodo  drgo  ad  hoc  custodfta  est  dOmtfs , 
si  Datid  flgoraI^«  Christnm ,  m  Chtlstus  fut^rflcert- 
tur;  quafndo  hi  aepluUara  ChrifiiYtfs  ^H^s  hondjk, 
nisi  in  cmce  interfecius?  Relier  Itoc  ergo  adcorfilhj 
Ctnristi  ;  qohi  Interfitore  Christum  efaft ,  tolfere  ho^' 
men  Ghristi  ne  crederethr  in  Christtim ;  dom  mefhdii« 
eiiim  pnevaferet  custodon),  qui  corrifpti  shnt  m  dioe- 
rent  qtiia  cum  dormirent ,  venerunt  discipi/Ii  ^jtts ,  et 
abstulerunt  emn  ( Jf diM.  xxviii ,  45).  Hoc  estvere 
CbristUm  ieXlt  interfleere,  nomen  resnirefctionn  ejtn 
exsiinguere,  ul  mendavfmn  Evangefio  pricfeireitff. 
Sed  quomodo  illud  non  <<freeii  Safll ,  ut  infeiVhei^et 
Davkl ;  sic  hoc  nee  poiuit  repiAnn  Judttiomni  ^ffleere, 
m  plus  valeret  testimbnium  cMtodmh  doyMfemim  v 
qnam  Aposioloram  vig\lantimn.  Q6id  iniih  edl^Yl 
sont  eusiDdes  m  dicerem?  DanAis  tobts ,  ffN|ninm  ^ 
quanlum  voitis  pecnnix ;  et  dieile  quta  ciM  ^mfre- 
tis,  venerunt  discfpuli  ejos^  el  absiulerOnt  Miiii.  BM 
qnahes  MsteS  ini^dacif  coiifra  y^Mfltem  et  t«#fm- 
ctionem  Ohristi  hiimici  ejus  ifffr  f^W  Aguraii  ^ro- 
diixerum.  fnterroga,  infldelitas  V  tesies  dorrtift^tli; 
respondeom  tibi  qnid  actom  Mt  in  sepofertf.  QIA  H 
dormiebanf^  unde  scierOM?  S(  Vfgitabant,  tmt»  ^Mrd 
non  tenuemni  ?  Dicai  er(jo  4u6d  S^quftfff. 

4.  [»er$.  3.]  Erue  me  de  MmlcU  rMli ,  Dm  flMb^ 
et  ab  iii$urgetttifm$  isuper  m»  TeHime  ine.  f^ciifm  esl  tHie 
in  came  Cltrisii,  fit  ei  ra  nlObts.  ffeque  enfm  ceSMm 
inimici  noalH  ,  diabolos  et  angcH  ejua  \  tninrgei^  00- 
per  no8  quotidle ,  et  ifludere  vetle  inflrmfwit  et  MKt- 
litarti  noatraev  dscei^timiibini  suggesllonflnn,  Kfltmfei^ 
iribna,  et  quibosennique  laqiieis  irretire,  eom  in  lerfif 
adboc  vivimtis.  Sed  vox  nostra  rigilet  ad  DeOhi ,'  ei 
clainot  in  membris  Christi ,  sob  eaptie  fii  ecBlvem* 
siiluto  ^  £rMe  me  de  immieie  }nei$ ,  Detia  maiif  v  at  ot 
faitir^enfi6ui  $uper  me  redime  me, 

5.  [t^e.  3.]  Erue  m»  de  operaniibu»  iniifuiiatm  |  il 
de  viri»  $anguinum  ealnm  m»  fae.  Enmi  illf  qoiiOMf 
viri  sanguinum  ,*  qoi  josiom  hcciderant,  In  qoo  Abl- 
lam  culpam  inveneroni :  erSmJlli  virt  saniflllmimi 
quia  com  veiiet  alienigena  lotis  roaiiibtn  dfminew 
Cbrisimn  v  clamaveruni «  Grueif6§e ,  crmifige  t  Mhn 
viri  sahgolnom  ^  qiiibus  com  im  otqieereini*  MtnM 
sftnfoinis  Oftrisli ,  reSponderani «  prOphmM  pOMts 

<  Sic  IMb.  At  Bdd.^  WfltfUlMSi. 


S.  ACGUSTINl  EPISGOPI 


m 


ris  suis,  Sanguis  ejus  super  not^  el  super  /IKm  nostros 
{Matih.  XXVII, 23,  25).  Scd  nec  in  ejus  corpus  exsur- 
gere  viri  sanguinum  cessaverunl,  nam  el  posl  resur- 
rectioiiem  ascensioneraque  Clirisli ,  perseculiones 
passe  esi  Ecclesia  ;  et  illa  quideni  primo  quse  efHo- 
ruit  de  gente  Judrcorum  ,  de  qua  et  Apostoli  noslri 
fuerunt.  Ibi  primo  Slcphanus  lapidatus  est  {Act.  vii, 
58),  et  quod  vocabalur  accepit.  Stephanus  enim 
Corona  dicitur.  Ilumililer  iapidatus ,  sed  sublimiter 
coronaius.  Deinde  in  Geniibus  exsurrexerunt  regna 
Genlium,  antequam  in  eis  impleretur  quod  praediclum 
erat,  Adorabunt  eum  omnes  reges  terrm ;  omnes  gentes 
servient  ei  (Psal.  lxxi,  11)  :  et  fremuit  impelus  regni 
illius  adversus  lesies  Christi ;  cfTusus  est  magnus  et 
Diullus  mariyrum  sanguis  :  quo  eifuso,  tanquam  semi- 
nata  seges  Ecclesi»  fertilius  puUuiavit,  et  tolum 
mundum,  sicut  nunc  conspicimus,  occupavit.  Ab  his 
ergo  viris  sanguinum  eruitur  Christus,  non  solum 
caput,  sed  etiam  corpus.  A  viris  sanguinum  eruitur 
Christus,  et  eis  qui  fueruiU,  et  eis  qui  sunt,  ei  eis 
qui  fuiuri  sunt,  eruitur  Christus ,  et  qui  praecessit,  et 
qui  est,  et  qui  venturus  est.  Clirisius  enim  est  tolum 
corpus  Clirisli  :  et  quicumque  niinc  christiani  boni, 
et  qui  ante  nos ,  ei  qui  post  nos  futuri  sunt,  totus 
Chrislus  eruilur  a  viris  sanguinum  ;  nec  vacai  haic 
vox,  Et  a  viris  sanguinum  salvum  me  [ac. 

6.  [vers,  4.]  Quia  ecce  venali  sunt  animam  meam, 
Potuerunt  lenere»  potuerunt  occidere,  venati  sunt 
animani  meam,  Sed  ubi  est,  Disrupisti  vincula  mea 
{Psal.  cxv,  16)  ?  Ubi  est,  Muscipula  comminuta  est^ 
et  nos  eruti  sumus  ?  Ubi  est  quod  l)enedicimus  Deum, 
fttf  non  dedit  nos  in  venationem  denlibus  eorum  {PsaL 
gcxxni,  7,  6)  ?  IUi  quidem  venati  sunt,  sed  in  manibus 
Venantium  non  dimittit  qui  custodit  israel.  Qwa  ecce 
venati  sunt  anhnam  meam :  irruerunt  super  me  fortes. 
Non  utcumque  transeundum  est  ab  his  fortibus  :  dili- 
geiiler  insinuandum  est  qui  sint  fortes  fnsurgentes, 
Forles ,  super  quos,  nisi  super  infirmos,  super  inva- 
lidos,  super  non  fortes?  Et  laudantur  tamen  inflrmi, 
et  daronantur  forles.  Si  intelligantur  qui  sunt  fortes, 
priD)o  ipsum  diabolum  Dominus  fortem  dixit :  Nemo^ 
inquit,  potest  inlrare  in  domum  fortis^  et  vasa  ejus 
eripere ,  nisi  prius  aUigaverit  fortem  (Matth.  xii,  29). 
AUigavit  ergo  forteni  vinculis  dominationis  suse ;  et 
vasa  ejus  arripuit,  ac  vasa  sua  fecit.  Erant  enim 
omnes  iniqui  vasa  diaboli ,  qui  credentes  facti  sunt 
vasa  Christi  :  quibus  Apostolus  dicit,  Fuistis  enim 
aliquando  tenebrce^  nunc  auteni  lux  in  Domino  {Ephes. 
V,  8) ,  qiA  notas  facit  divitias  suas  in  vasa  misericordim 
(Ronu  IX,  25).  Possunt  ergo  isii  fortes  iutelligi.  Sed 
sunt  in  hoininibus  quidam  fories  reprehensibili  et 
damnabili  fortitndine ,  qui  praesumunt  quidem ,  sed 
de  temporali  felicitate.  Non  vobis  vidctur  fuisse  fortis 
dives  isle,  qui  nunc  ex  Evangelio  recitatus  est,  quo- 
niam  successit  ci  regio  in  opuleiitia  fructuum  ?  Per- 
lurbatns  consilium  recondiiionis  invenit ,  ut  destru- 
ctis  velerlbus  apothecis,  novas  construeret  amptiores, 
eisque  completls,  animae  suae  dicerel :  Habes  multa 
bona »  ofttma ;  eintlare ,  jucuudare^  satiare  ( Luc*  xn. 


16-19).  Qualem  forteiB  videa?  Ecce  komo  ^  non 
potuit  Deum  adjiuorem  sinim,  sed  speravit  fn  multitu^ 
dine  divitiarum  suarum,  Yide  quam  fortis  sit :  Et  prtB^ 
valuit^  inquit,  in  vamtate  sua  (Psal.  li,  9). 

7.  Sunt  et  alii  furtes ,  non  de  divitiis ,  non  de  viri- 
bus  corporis ,  non  de  aliqua  in  tempore  praccellenti 
potenlia  digiiitatis,  sed  praesuinentes  de  jiisiitia  sna. 
Hoc  genus  fortium  cavendum,  metuendum,  aversan» 
dum,  non  imitandum  :  praesumentium ,  inqnam,  non 
de  corpore,  non  de  opibus ,  non  de  genere,  non  de 
honore ;  omnia  enim  ista  quis  non  videat  temporalia, 
fluxa ,  caduca,  volalica  ?  sed  praesumentium  de  justi- 
tia  sua.  Taiis  forlitudo  impedivit  Judaeos  ne  per  fora* 
men  acus  Intrarent  ( Maith.  xix ,  24).  Gum  enim  de 
se  praesumunt  quod  justi  siiit,  et  tanquam  sani  sibi 
videntur,  medicinam  recusaverunt ,  et  ipsum  medi- 
cum  necaverunt.  Tales  ergo  fortes,  non  Infirmos» 
non  venit  vocare  qiii  dixit :  Non  est  opus  sams  medi- 
etts ,  sed  male  habentibus.  Non  veni  vocare  jusios ,  sed 
peccatores  in  poenitentiam.  Isti  erant  fortes  qui  insuU 
tabant  discipulis  Christi,  quia  magister  eonm  ad  in- 
firmos  ininibat,  et  convivabalur  cum  inflrmis..OiMre, 
inquiunt,  magister  vester  cum  pubUcams  et  peccatoribua 
manducat(ld.  ix,  1M3)?  0  fortes  qoibusniedi- 
cus  opus  non  est !  Fortitudo  ista  iion  sanitaiis  est, 
sed  insaniae.  Nam  et  phreneiicis  nibil  fortius,  valen- 
tlores  sunt  sanis :  sed  quanto  majores  vires,  unlo 
inors  vicinior.  AverUt  ergo  Deus  ab  imitatione  no- 
slra  fortes  istos.  Timendum  est  enim  ne  eos  quisque 
velit  imilari.  Doctor  autem  humilitatis,  particeps 
nostrac  inflrmitaiis,  douans  participationem  suae  dlvi- 
nitatls,  ad  boc  descendens  ut  viam  doceret  el  vin 
fieret  (Jonit.  xiv,  6 ) ,  maxime  suam  hnmilitatem  no- 
bis  commendare  dignalus  est ;  et  ideo  a  servo  bapti- 
zari  non  dedignatus  est  (Matth,  iii,  13),  ut  nos  doce- 
ret  conflieri  peccata  nostra,  et  iuflrjnari  ut  fortes 
simus,  babere  poiins  Apostoli  vocem  dicentis,  Quamdo 
infirmof^  tunc  potens  sum  (II  Cor.  xii,  10).  Quomodo 
ergo  noluit  esse  fortis.  Isti  autem  qui  fortes  esse 
voluerunl,  id  cst,  qui  de  sua  virtute  praesumere  vo- 
luerunt  tanquam  jusii,  offenderunt  in  lapidem  offen- 
sionis  (Rom,  ix,  32) :  et  baRdus  visus  est  eis  Agnus, 
el  qoia  veluti  haedum  occideruut ,  ab  Agno  redimi 
non  rneruerunt.  Ipsi  sunt  ergo  forles,  qui  irmerunt 
super  Christum ,  conimendantes  juslitiam  suam.  Au- 
diie  fortes  istos :  Cum  qnidam  Jerosolymitae  dicerent, 
missi  ab  eis  ad  apprehendendum  Christum,  et  non 
audentes  apprehenderc  (quia  quando  voluit,  tunc 
appreheiisusest,  qui  vere  fortis  erai)  :  Quare  ergo/ 
inqniuiit,  uon  eum  potuistis  apprehendere ?  Et  respon- 
derunt  :  Nemo  unquam  hominnm  sic  locutus  est ,  ctcttl 
ille,  Et  illi  fortes  :  Numquid  aliqm  Pharisaorum  in 
illum  credidit ,  aut  aliquis  Scribarum^  nisi  populus  isle 
nesciens  Legem  (Joan.  vii ,  45  -  49 ).  Pra^posuemnt  se 
tiir)iti2  inflrinae  ad  medicum  currenti :  unde,  nisi  quia 
ipsi  forles  eranl?  el  fortitudine  sua,  quod  est  gravius, 
oiniicni  ctiam  turbam  in  se  traduxerunt,  et  medicum 
omniuni  occideruiit.  Sed  et  ille  co  quod  occisus  est, 
de  sanguine  suo  medicamentnm  fecit  aegroUs.  imh 


197 


erunt  wper  me  forte*.  Hos  maxime  forles  advcrUte; 
ei  videtc  uinim  de  ulla  re  pnesumendum  sit  bomini, 
quando  nec  de  juslilia  priBsumendum  est.  Jam  videie 
ubi  jaceanl  praesumenles  de  diviiiis,  de  viribus  cor- 
poris,  de  nobiiitate  generls,  de  dignitate  sxculi,  si 
qai  de  ipsa  justitia  tanquam  de  sua  praesumpserit, 
cadit.  Irruerwa  wper  me  forte$.  Ex  lUis  fortibus  fuil 
ille  vires  suas  jactaus  :  Graliat  libi,  inquit ,  ago  quia 
non  8um  maU  emteri  hominum,  inju$ti,  raptores^  ad- 
ulteri ,  neut  et  Publieanus  i$le  :  jejuno  bi$  in  sabbato, 
decima$  do  omnium  qvm  po$»deo,  Vlde  fortem  jaclan- 
tem  vires  snas  :  oontra  vero  ionge  stantem  infirmum 
ailende,  el  humilitate  propinquantero.  Pubi\canu$ 
outem^  inquit ,  de  lonqinquo  $tabat ,  et  nec  oculoe  $tto$ 
ttudebat  m  ceehm  letmre^  $ed  pereutiebat  pectu$  $uum; 
dicen$  :  Deu$ ,  propitiu$  e$to  mihi  peeeatori.  Amen  dico 
vobi$,  de$cendit  3U$tificatu$  Publicanu$  ille  inagi$  quam 
itle  Phari$afu$.  El  vide  justitiam  :  Quia  omni$  qui  $& 
exaltat^  humiliabitur ;  et  qui  $e  humiliat,  exeltubitur 
{Luc.  XVIII,  11-14).  Irruerunt  isli  forles,  id  est  su- 
perbi,  qui  iguorantes  Dei  juslitiam,  el  suam  justitiam 
Tolentes  constiluere ,  justiti»  Dei  non  suiil  subjecti 
(Aom.  X,  5). 

8.  [ver$.5,]  Quid  deinde?  Neque  iniquita$  mea^ 
neque  peccatum  fitfvm,  Domine.  Irnierunt  quidem  for- 
tes  de  justitia  sua  praesiuQentes ,  irruerunt ,  sed  pec- 
catum  in  me  non  invenerunt.  Nam  utique  illi  fortes, 
id  cst  yelut  justi  quare  possent  persequi  Ghristuni, 
nisi  quasl  peccatorein  ?  Sed  tainen  illi  viderint  qiiam 
fortes  sint  immanitaie  febris,  non  firmilate  sanitatis : 
viderint  illi  quam  fortes  sint,  et  tanquam  justi  couira 
iniquura  saevieruiit.  Sed  tamen  neque  iniquita$  mea^ 
neque  peeealum  meum,  Dondne,  Sine  imquitate  eueurri^ 
et  dirigebar  ^  illi  ergo  fortes  currentem  me  sequi  non 
potuerunt :  ideo  peccatorem  putaveriint ,  quia  vetti- 
gia  mea  non  viderunt. 

9.  [9er$,  6.]  Sine  imqwtate  cucurri ,  et  dirigebar: 
exeurge  m  oceursum  mH ,  H  mde,  Deo  dicitur,  Sine 
imqmtaU  eueurri ,  et  dirigebar  :  exeurge  in  occursum 
nnhi^etvide.  Qnid  enim  ?  Si  non  occurrat,  viderc  non 
potest?  Tanquam  si  ambulares  viam,  et  de  longinquo 
ab  aliquo  cognosci  non  posses ,  clamares  ad  eum, 
ct  diceres  :  Occurre  mibi ,  et  vide  quemadmodum 
ambttlero ;  nam  quando  de  longinquo  me  attendis, 
gressum  meum  videre  iion  potes.  Itane  et  Deus  nisi 
occurrerei,  noo  videret  quam  sitie  iniquitate  isle 
dirigebatur,  et  quam  sine  peccalo  currebat?  Accipere 
quidero  et  boc  possamus ,  Ex$urge  in  oecureum  mihi^ 
adjuvame.  Quod  autero  addidit,  et  vide^  intelligendum 
esl ,  fae  videri  qnod  curro ,  fac  videri  qiiod  dirigor ; 
ex  illa  figura  qoa  et  illud  dictum  est  Abraham  :  Nunc 
cognovi  quod  iime$  Deum  (Gen,  xxii,  12).  Deus  dicit, 
NuM  eognovi :  unde ,  nisi  qiiia  nunc  te  feci  cogno- 
scere?  Ignotus  enim  slbi  quisque  est  ante  interroga- 
tionem  tentationis,  sicat  se  Petrus  praesumendo  igno- 
rabai,  et  negando  didicii  quales  vircs  liaberet ;  in  sua 
Ipsa  liiubaiione  intellexil  falso  sese  praesumpsisse  : 

*  Pleriqiie  Mss.,  dirigebam  :  et  infra  loco,  dirigebatur^ 
Ibabsut»  Oriieba ;  pauloqDe  poit,  dtrii/o^  pro>  diri^i 


ENARRATIO  IN  PSALMUM  LYDK  6M 

flevit  (Matth.  xxvi,  3S,  69,  75);  et  iendo  meruit 
fmctuose  nosse  quod  fuit ,  et  esse  qnod  non  fuit. 
Ergo  probatus  Abraham,  factus  est  cognitus  sibi ; 
et  dictum  est  a  Deo,  Nune  eognovif  boc  est,  nunc  te 
feci  cognoscere.  Quomodo  laetus  dies,  quod  facit 
laetos ;  et  trisits  amaritudo ,  quod  contristat  giittan- 
tem  :  sic  videns  Deus ,  videre  faciens.  Exeurge  ergo, 
inquit,  m  oecur$$an  miAt ,  et  vide.  Quid  est,  et  videf 
Et  adjuva  me,  id  est  in  lllis  ^ ,  ut  videant  cursum 
meum ,  sequaniur  me,  non  eis  videatiir  pravum  esso 
quod  rectum  est ,  non  eis  videatur  disiorium  esse 
quod  lenet  regulam  *  veritatis  :  Qiioittom  $ine  imqui- 
tate  eucwri^  et  dirigebar  :  exeurge  in  oecur$um  mihi^ 
et  vide. 

10.  Aliquid  eiiam  me  dicere  admonet  In  hoc  loco 
capiiis  ipsius  nostri  sublimitas ;  quoniam  infirmatus 
est  usque  ad  mortem,  et  assumpsit  infirmitalis  car- 
nem,  ut  pullos  Jerusalem  colligeret  sub  alns  suat 
tanquam  galiina  infirmaia  cum  parvulis.  Non  enim 
in  aliqua  avc  iioc  aliquaiido  conspeximus,  earum 
etiam  quse  nidificant  ante  oculos  nostros,  ticut  parie- 
tum  passeres,  sicut  hirundines  tanqnam  annuae  no- 
stne  bospiies,  Kicut  cicontae,  sicut  aliae  atque  aliae 
aves  qux  ante  oculos  nosiros  nidificant,  et  ovis  in- 
sidunl,  pulios  alunt,  sicut  ipsae  columb»  quas  quo- 
tidie  videmus;  aliquam  avem  iofirmari  cnm  parvulit 
non  cognoviinus,  non  aspeximus,  non  vidimus.  Gai- 
lina  quomodo  hoc  habet?  Gerte  notam  rem  dico,quaB 
in  conspectu  nostro  quotidie  versatur :  quomodo  rau- 
cescit  vox,  quomodo  flt  hispidum  totum  corpus? 
deponunlur  alx,  laxantur  pluniac,  et  vides  circa  pul- 
los  nescio  quid  aegrotum,  et  ea  est  matenia  charitas 
qu;e  invenitur  infirmitas.  Quare  ergo  Dominos,  nisi 
propter  hoc,  gallina  esse  voluit  in  sancta  Scriptiira 
diceiis :  Jeruealem^  Jeru$atem ,  quotia  volui  eongre^ 
gare  filio$  7ttos,  tanquam  gaUina  puUo$  tiuM  $ub  ala$f  et 
notui$ti  ( Id.  xxiii,  37)  t  Gongregavit  auiem  oni- 
nes  gentes,  tanquam  gallina  pullos  suos,  qui  infirma- 
ttts  est  propter  iios,  accipiens  carnem  a  nobis,  id  est 
a  genere  hnmano ;  crucifixus,  conlemptus,  alapis 
caesus,  flagellatus,  ligno  suspensus,  lancea  vulnera- 
tus.  Ergo  hoc  matem»  infirmitatis  est,  non  amissa^ 
majesiatis.  Gum  ergo  ulis  esset  Gbristus,  et  ideo  con- 
tempius,  et  ideo  lapis  ofl^ensienis  et  petra  Bcandali, 
el  ideo  multi  offenderunt  in  eum  (Rom.  ix,  52,  eC 
1  Petr.  II,  8) :  cum  talis  ergo  esset,  et  tamen  camem 
sine  peccato  suscepisset,  factus  est  particeps  nostrx 
iisnrmiutis,  non  iniquitatis ;  ut  cx  eo  quod  nobiscum 
cominunicavit  infirmitatem,  solveret  iiostram  Iniqui- 
taiem.  Ideo,  Sine  iniquitate  eucurri^  H  dirigebar,  Quid 
ergo,  secundum  id  quod  Deus  est  noii  est  agnoscen- 
dus,  et  illud  solum  iii  eo  considerandum  estquod 
proplcr  nos  facius  est,  non  lllud  quo  nos  fecit?  Plaiie 
eiiam  illud  considerandum  est;  quia  magnum  pie- 
tatis  indicium  est  iiosse  quis  pro  te  quid  sustinuit. 
Non  quicumque  parvus,  non  pro  te  magno,  sed  pro 

i  siciiss.  Ai  ix>v.,  etvidet  jidiuiM  me^  kteet,  fao  m 
i/fts,  etc. 
«  PiuresMii 


S.  AUGDSTINi  EPISGOPl 


700 


te  iiifirnitllb  siimniiis.  Qoid?  Fadue  parvukis  :  f/»- 
mUiavii  f€»  ^factm  obediem  usfue  ad  mQrlem.  Quis? 
siipra  aiMli :  Qid  cum  in  forma  Bei  met^  non  rapifiAHi 
arbitronus  ott  me  asqwHt  4>io.  £Qgo  fiequalis  Deo 
MfN^tifMMiii  eamanwt,  formam  eervi  acdpieno^  in  j^ 
miUludineni  homiuum  faciu$,  et  habitu  inventut  ul  homp 
{Philipp,  II,  6-8).:  el  ita  exiuanivil,  ul  a6$umeret 
quod  non  eral,  Don  qi  amilteret  quod  erat.Quomodo 
ergo  exinanivit?  Quia  tibi  talis  apparult;  q^iia  tibi 
dignitalem  quam  apud  Pairem  habet»  aod  denion- 
stravit ;  quia  4M  nune  obUiiit  iiifirinilatem,  servavit 
purgato  postea  clariiatem.  Ille  ergo  Patri  aEN]ualis» 
talis  esl  faciu^ :  et  tamen  in  ipsa  infirmitaie  agno- 
sccndus  est,  non  visione,  sed  fide ;  ut  quod  videre 
nondum  possumus,  saUem  credamus,  et  credendo 
quod  non  videmus»  etiam  videre  merearour.  Meriio 
posteaquam  resurreiit,  ait  Mariac  Magdalen»,  cui 
diguaius  est  primltus  apparere  :  Noli  me  tangere^ 
nondum  onim  a$cendi  ad  Patrem  [Joan.  xx,  17).  Quid 
estboc?  Paulo  post  eum  muiieres  tetigerunt.  Nam 
redeuntes  a  monumcnto,  obviam  sibi  factum  adora- 
vcrunt,  et  pedcs  cjus  tenucrunt  (Matth.  xxviii,  9): 
discipuli  etiam  cicatrices  palpaverunt  {Luc,  xxiv, 
59).  Quid  est  eiigo^  Noli  me  tangere^  nondum  enim 
ascendi  ad  Patrem;  nisi,  noli  quod  vides  hoc  solum 
mc  crederet  ne  et  bic  remaneat  aspectus  tuus  quasi 
tactus  tuus  ?  Humilis  eniui  tibi  videor,  nondum  ascendi 
ad  Pairem^  unde  et  ad  vos  desceudi,  et  inde  non  rc- 
cessi,  nondum  illuc  ascendi,  quando  vos  uon  deserui. 
Yenit  non  recedens,  ascendit  non  desercns^  Scd 
quid  esi  quod  nscendit  ad  Patrem?  Quando  nobis 
innotcscit  xqualis  Patri.  Nos  enim  ascendimus  profi- 
ciendo,  ut  hoc  videre,  ul  hoc  intelligere,  ut  hoc  ut* 
cnmquc  cnpcre  valeamus.  Ideo  ergo  distulit  tactum, 
non  nbblulit,  non  repulit,  uon  negavit.  Nondum  enim^ 
inquit,  ascendi  ad  Patrem.Asummo  ccslo  egressio  ejus^ 
dicit  alius  Psalmus,  et  occursus  ejus  usque  ad  summum 
cosli  {Psal.  XVIII,  7).  Summum  cceUf  id  est,  summum 
in  omnibus  spiritualibus  Pater  est :  inde  excursus 
ejus,  et  occursiis  usque  ad  summuin  codii.  Occurrit 
usque  ad  summum,  non  dicilur  nisi  do  agquali.  De- 
nique  cum  aliqua  inasqualia  comparamus,  et  aiiquid 
br^vG  ad  aliquid  niagnum  applicamiis,  vldere  quan- 
tum  ad  quantum  sit,  si  ina^quale  invenerimus^  ita 
solomus  loquif  Non  occurrit :  si  aulem  %quale  sit, 
Occurrit.  Ergo  occursus  ejus  uique  ad  summum  c«/i, 
quia  xqualis  cst  Patri.  Talem  se  volebnt  iimotcscere 
fidclibus  Suis,  qui  dixcrat :  Noli  me  tangerg.  Hoc  vu- 
lebat  prdBstari  a  Patre  Hdelibus  suis,  qui  diccbat : 
Exsiirge  in  occursum  mf/rt,  etvide;  iiinolfsce  (juod 
libi  ajqualij;  sim.  Ei  vide :  quid  est,  El  vide?  Fac  vi- 
dcri  quod  libi  «qualis  sim.  Qunnidiu  niihi  Philippus 
dicil :  Ostende  nobis  Palrem,  et  snflicit  nobis  ?  Quain- 
diu  ego  dicam,  Tanlo  tempore  vobiscum  sum^  et  Pa- 
trcm  non  noslisf  Pliiiippe^  qui  me  videt,  videt  et  Pa- 
trem  :  non  credis  quia  ego  in  Patre^  et  Pater  in  me  est 
(Joan.  XIV,  8-ll)f  et  adliuc  forle  non  crcdit  a^qua- 


lem.  Exsurge  in  oecurswn  mt^i,  et  tide,  Fac  me  vi- 
deri,  fac  tc  videri,  fac  notam  hominibus  aequalitatem 
nostram.  Nuii  putent  Judxi  se  hominem  crucifixisM. 
Quamvis  in  co  non  cructfixum  sit,  oisi  in  quantoni 
^omo  «rat :  tamen  non  cognoveruDt  quem  crucifixe» 
ruAt.  Si  enim  cognovisseot,  Domioiim  gioriae  nuD- 
quam  crudlixisseiii  (1  Cor.  u,  8).  Hudc  Dominum 
gloriae  ut  noverint  fideles  mei ,  Ejgurge  in  oeeursuft 
mihi,  ei  mde. 

11.  Et  tu  Domine  DeuM  virtutum,  Deus  Israel.  Ti 
Deits  Israel,  qui  non  putaris  nisi  Deos  Israel  solius 
qut  Hon  putaris  nisi  Deus  unius  genlis  quae  te  colit; 
cum  omnes  gentes  idola  colaot,  lu  Deus  Israel,  tn- 
tende  ad  visitandum  omnes  gentes,  Impleatar  ista  pro- 
phetia,  in  qua  Isaias  ex  persona  tua  alJoquitttr  £c<- 
clesiam  tuam,  sanctam  civitalem  tuam,  sierilem 
illaui  cujus  muiti  (Un  desertce^  magis  ^m  ^us  qum 
habei  virum.  Ei  quippe  diclum  esi :  LcUare  elerilk 
qwB  non  paris,  erumpe  et  exclama  qum  non  parturis; 
quia  muiti  filii  desertee,  magis  quam  ejus  qute  habel 
virum :  magis  quam  geniis  Judseae  qua^  habet  virum, 
quae  acccpit  Leg^m ;  magis  quam  ejus  gentis  quae 
habuii  evideniem  regem.  Nam  luus  rex  laiet,  et  pia* 
rcs  libi  filii  sunt  ex  occuito  sponso.  Ergo  ei  dicitiir  : 
Jf  1I//I  /ilii  deserKe,  magis  quam  ejus  quw  habet  virum, 
Deinde  adjungit  Propheta :  Ditata  locum  tabemqcu& 
tuif  et  aulas  ^  tuas  confige ;  non  est  quod  parcas  :  ex- 
tende  tongius  funiculos  tuos,  et  palos  voHdos  constitue^ 
etiam  atque  eUam  in  dexteram  alque  simstramm  In  dex- 
lcra  lcne  bonos,  hi  sinisira  tene  malos  {Matth.  zxv, 
55),  donec  veniat  ventilabrum  {Id.  iii,  12) :  posside 
tamcn  omnes  gentes.  Invitentur  ad  nuptias  lx>ni  el 
mnli,  iuipleanlur  nuptia^  recmnbentium  {Id,  xxijy  9» 
10) :  servorum  est  inviiare,  Doniini  separare.  fitaiti 
fftque  etiam  in  dexteram  atque  sinistram  extende.  Se- 
men  enim  tuum  hasreditabit  gentes^  et  civitates  qum  de- 
sertm  erant^  inhabitabis :  desert»  a  Deo,  deserlae  a 
Prophetis,  deserlse  ab  Apostolis,  deserlae  ab  Evan- 
geiio,  plenx  dacroopiis.  Civitates  qnes  deserhB  erant 
inhabiiabis.  Nonest  quod  metuas;  prmatebis  enm: 
nec  erubescas  quod  detestabiiis  fueris*  Ergo,  qnia  rn- 
surrexerunt  super  me  ■  fortes^  ne  erubescas ;  qnando 
cotttra  noineii  cbristianum  leges  ferebaniur,  quando 
ignominia  et  infamia  erat  esse  christtamimi  Ne  <rH- 
bescas  quod  detes^abiiis  fueris  :  confusionem  enim  in 
perpetuum  oblivisceris ;  ignominke  viduitatis  tum  non 
eris  memor,  Quoniam  e§o  sum  Dominus  qui  fado  u : 
Dominus  nomen  estd;  et  qui  emit  te,  ipse  DominHs 
Deus  Israei  universm  terrm  vocabitur  {Isai.  uv,  1-5). 
Et  ta  Domine  Deus  virtntum,  Deus  Israei^  intende  ad 
visitandum  omnes  i;i^n/e« ;  inlende,  inquam,  ad  visi- 
landum  omnes  gcntcs. 

12.  Son  miserearis  omnium  qui  operanlur  iniquiia- 
tem.  Hic  plane  terruit.  Qucin  nou  terreat?  Quis  »d 
suam  conscientiam  rediens  non  conlrraMscat  ?  Qn  >; 
etinmsi  sibi  conscia  est  pieUtis,  mirum  nist  aliqiittl 


«  s\c  lito.  u  Md. !  Nff{  noH  Hc^dens, 
serens. 


fum  dS' 


^  Aliquot  Mss.,  auleeas. 
*  Slc  j  lerique  Mss.  Ai  Edd.,  super  te  : 
quundo  tgnonmia  a  bioiphemia  erol,  eux 


r^ 


7(M 


ENAimATlO  IN 


eonscia  sit  eliam  inlquitalis.  Quicumquc  cnim  pec- 
catum  Tacit,  ct  iriiquitalcm  facit  (I  Joan,  iii,  4).  Si 
eniiB  iniqiiitates  obsefvateris,  Domine,  Domfne,  quis 
sosiiuebit  {Psdl.  cxxix,  5).  Et  taiiien  veruiii  e^t, 
nec  frustral  dicium,  nec  vacare  omnino  potest  aut 
poterit,  Non  miiiteari»  omnium  qui  operanlur  iniqui' 
mem,  Sed  fecce  miscfius  esi  hiuli  qm  primo  Saulus 
operabalur  iriiqultalcm  :  quSd  enim  fecil  boni,  unde 
promererelnr  Dcum?  Nonne  sanctos  ejus  ad  mor- 
tem  tttraLebaitt  nonne  epistolas  a  prlncipibtis  sa- 
cerdotnm  fbrel)at,  ut  ubicumque  €hristianos  invenis- 
sei,  ad  poenara  rat^eret?  nonne  id  agens,  eo  lendens, 
csdem  spirans  et  anbelans,  sicut  de  flfo  Scriptura 
attestatnr ,  de  coelo  vocatus  est  voce  subllmi ,  deje- 
ctus ,  er^^dtu^ ,  ctcaecaftus ,  illaminatus ,  occisiis ,  vi- 
Tificatns ,  pcrdiios ,  rcdtlitds  \\tu  «)?  Quo  merito? 
Nfhit  nos  dicamus  ;  ipsum  potiits  audiamns  :  C»t 
priut  ^i,  itiqdit,  Wfl«p/imiii,  ti  persecntdr,  et  inju- 
riosus  ;  sed  i/in»erieordiam  eonsecutus  sum  (I  TkH,  i,  f3). 
Ccrtc,  Non  ntt$erearit  omnium  qvi  operantur  iniquita- 
tem,  hoc  diicfbus  modis  ititeiligi  \joieti  :  Bive  quia 
omiiino  nult^  peccata  impunita  rcKnqnit  Deus ;  sfve 
quod  est  quxdam  iniquitas,  qdam  qui  operaniur, 
omnfho  eoruni  Detis  non  liflsereNif .  Becundum  istos 
daos  nkHtos^  breviter  quantnmtemporis  sufllicitatl- 
quid  loqrtatnnf  €ltdtriltfti  Testra». 

15.  iniqulcis  offlttis ,  pam  mapiave  slt ,  pttnifttnr 
Decesse  est,  aoi  ab  ipso  homhie  poenitente,  snft  a  Deo 
vindicatfie.  Ilam  et  quem  jKenitet ,  punit  ^eipsum. 
Ergo,  fratres,  pmfiamus  nostra  peccata  ,>si  qdrcrimus 
misericordifttli  Dei.  Noti  potest  Deus  misererl  omniura 
operantitnn  iniquitatem  quasi  blandiens  peceatis,  aot 
non  eradicans  peceata*  Prorsns  ant  pmis ,  M  pnnlt. 
Vis  non  puniat?  Puni,  tu.  Nam  et  illud  fecisti  qtiod 
impanitttiil  cMe  non  pesBit :  «ed  a  tepiihiarar  tiotfns, 
ut  facias  quod  irt  lHo  pMtaio  ictiplum  esi,  Prmefiia' 
mui  faekm  ejut  hi  emfesMlone  (Pm<.  iciv,  t).  Quid 
est ,  Prdtveniamus  faeiem  ^u»  f  Anteqotm  fpBe  atten* 
dal  nt  pttniat ,  tu  pncveni  confltendo  et  pu«i.  Mm 
nie  inveniat  qaod  puniat.  Quia  cum  ta  punis  imq«i« 
utcm,faelsaMtolt«tem<  Et  Ideo  tui  miseretHiur  Dens, 
quia  jam  te  operantem  «qnit^tem  invenit  Deus.  Quld 
est,  opcrantem  xquilalem?  Quia  hoc  in  te  odistif 
qnod  et  lilc  odtt ;  ut  incipias  piacere  Deo ,  dam  bm 
in  te  pnnis  qnod  displicet  Deo.  Nam  non  i^otesl 
impunitnm  telinqQi  peccalum  :  quoniam  venmi 
est ,  Non  rmterearii  omnlum  qui  operantwr  iniquita- 
tem, 

14.  Sed  vfdeamus  jnm  alfnm  modam,  quo  luse  sen* 
tentia  possil  fnlelligi.  Est  q««Klam  iniquitas ,  quani 
qui  opcratnr,  tton  potest  fierl  nl  misereatttr  ejus 
Deus.  QuxHtis  fofto  quoDnam  illa  sit?  Ipsa  defensio 
peccatorum.  Qiiando  quisqtto  deletidit  peccata  sna, 
magnam  iniquiutem  operatur  :  hoc  defendit  quod 
Deosodit.  Et  vide  qoara  perverae,  quam  inique.  Si 
quid  boni  fecerit ,  sibi  vult  iinpttitri ;  si  quid  mali, 
Deo.  Nam  hoe  modo  defeqduni  homines  peocau^  ^i 
Dei  persona,  qi:od  pejus  esi.  Quid  est  hoc  ?  Nemo  est 
qui  aadeat  dicere,  Bonum  est  adulterium,  bonum  est 


PSALMUM  ivin.  m 

homicidium ,  Lona  fraus  ,  httmim  perJMtan :  milhit 
prorsus  honiinum ;  nsitft  qui  etiam  llli  Isclttiit,  cit 
inant  quando  psitiuhtttf.  Omnin»  efgo  mn  •iiMBk 
animam  tam  perversam ,  tam  eitdmHi  t  «mriettte 
generis  humani  elt  a  pmicipttione  cennMintafltngii^' 
M  et  Ad^m,  cui  videtturi)onttiA  esse  «d»lteri«in, 
sicut  dixi,  frtas,  rfltplna,  peftttrtam.  Sei  qaomado^ 
d^enduni  ?  Si  Deus  noltiiMet ,  noh  4d  feeissem.  Quid 
vis  faciam  fato  meo?  Jam  qttaeris  quid  sitfktiifli : 
currift  ad  siellas.  QtiseHs  quis  fceerit  et  ordinavcnt 
steHas  :  Deus  est.  Ergo  ad  ht»c  peccttum  tQom  defen- 
dis,  ut  Deum  accuses.  IdeO  eicusMiir  reut ,  nt  crtpc- 
tttr}udex.  Prorsus  talem  iniquiiaicm  «q[)ennli«m  non 
misef^tur  Deas.  Non  ntlteream  ofnniumqui  opertmtm' 
itdquHtaem,  Persequere,  inquit,  pecctla  eorHBi)  pum, 
compunge,  converte  Mlos  tnle  se ,  qui  se  ponunt  post 
se  ;  0t  crubescant  de  se,  «t  gtudeant  de  (e.  Non  mt- 
toremris  omnmm  qrd  bperantitr  imqmiatem. 

IS.  [vtri.  T.]  Cm^lanitiir  lod  wtporam*  Nescio 
qoos  dicit  qoondam  opMtoret  iHt^iilUitis «  «t  quoa- 
dtm  tenebras ,  convtrti  td  vespertm.  Quid  mit  ^ 
mperam  f  Pottet.  Quid  esi^ad  n$perom  f  fteriiit. 
Antt  enim  dehutrtnt ,  anieqiitfti  CiH^sttmi  crnoififpe- 
rttit,  medicuB  tfnoscere.  Qutre  itti  etcrucilixo, 
r«s«rgente ,  in  caslttfls  tteendenie  ,  posietqutm  mi- 
sit  Spiritum  suum  sanctum  ,  quo  repleii  suiit  illi  qoi 
in  ttsa  domo  ertnt,  «t.eo&perunt  loqid  iin^uis  omnfiim 
gtntium,  exptverunt  eruciflxjores  Cliristi :  «Mnpttncii 
suAt  de  conscieiHit  sua,  consilhim  saivtis  tb  Apasto- 
lis  petivenint ;  audierunt ,  Agiie  pcmkentiam^  et  ba- 
pti$otwF  unuufuitque  uettrum  in  nondne  Domini  nostri 
Jetu  Christif  ot  dimiuemr  pobit  ppccata^veetra  {Act. 
11,  M).  P<itl  •ooisuia  Cbrittum ,  posi  effusum  Gbri- 
sti  stn|uiiie«  dimitiuniMi'  peceaia  vestrt,  I]lle  sic 
vnhiit  morl,  ot  sang«ine  sno  aiitm  efftsores  ^usdcm 
stnguinis  redinerei.  Fudisiis  ssvienies ,  bUii^  con- 
fitentes.  Meriio  eonvertantur  ad  vetporam;  et  famem 
paUantur  ui  canet,  CtMS  Genttt  JHd^i  dixeruni,  itii- 
qutm  immundos.  Namhideclt{itt  DoniinuS|Cum  posi 
eam  cltmaret  Cbtnanaet  quxdam  mulier,  non  Jud;et. 
ad  tfiMi  filitm  curandam  convertere  volens  ejus  mi- 
tericordiam ;  iiie  omnia  prsevidens  ,  oninia  sciens , 
60d  fidem  e]u«  osteiidere  volens,  distulii  bcncAciuni , 
ei  etm  suspendii.  Et  quomodo  distulit?  Non  tum, 
in^ili,  mistut,  niu  ad  ovet  guw  perierunl  domut  Itraei. 
Isrtel,  oves  :  Gentes  ,  quid  ?  Non  ett  bonum  ,  panein 
filiorum  nuttere  canibut.  Gente^  ergo  canes  appellavit, 
proptcr  immundiliain.  Quid  autem  illa  mulier  esu- 
riens?  Hoo  magLs  non  repuiil  :  suscepit  humililer 
conviciuin,  el  meruii  benclicium.  Neque  cnini  ei 
cpnvicium  illud  diceodum  erti,  quod  a  Dominodi- 
ctum  eral.  Servus  si  aliquid  tale  domino  dic^t ,  con- 
viciuni  esl :  dominus  auteni  cum  Ule  aliquid  servo 
dicit,  dignalio  polius  dici  poiesl.  /ia,  inquil,  Domiue. 
Quid  esi,  ila?  Verum  dicis  ,  prorsus  verum  dicis ;  ca- 
iiis  cgo  sum.  Sed  et  caties,  inquil,  edunt  de  micis  qua 
cadunt  de  tnensa  domhwrum  suorum.  El  conlinuo  uo« 
minus  :  0 mulier.maqHa  est  fides  luu  (Malih.  iv  ,  24- 
28)  l  JamUudum  canis ,  modo  mulier.  Unde  jtmmu* 


m 


lier  qm  paulo  ante  canis  ?  Confitendo  lnimiliter , 
non  repelleudo  quod  a  Doroino  dictum'erau  Ergo 
Gentes  canes ,  et  ideo  esurientea.  Bonum  est  et  Ju- 
d«i8,  ut  agnoecant  sc  peccalores;  etUcet  adveBpe- 
ram^  catwertanlur ;  et  (amem  paiiantur  ul  canes.  Nam 
male  saturatus  erat  ille  qui  dicebat  :  Jejuno  bis  m 
sabbato.  llle  autem  publicauus  canis  erat,  famem  pa- 
lieus;  el  inde  bcneficium  Domini  esuriebal,  qui  di- 
cebat:  Propilius  esto  milu  pecealori  {Luc.  xviii,  12,13), 
Conwmnfur  ergo  et  illi  advesperam  :  et  famem  pa- 
tiantur  ut  canes.  Desiderent  graiiam  Dei ,  intelligant 
se  peccatores  :  fortes  illi  fiant  infirmi ,  divites  illi 
fiant  pauperes,  jusii  illi  agnoscant  se  peccalores,  leo-. 
nes  ilii  canes  fiant.  Convertantur  ad  vesperam ;  et  fa- 
mem  patiantur  utcanes,  et  circumibunt  chitatem^ 
Quam  civitatem  ?  Mundum  istum  ,  quem  quibusdam 
locis  vocat  Scriplura  civiiatem  circumslantiae  {PsaL 
XXX,  M,  Lix,  11,  et  cvii,  11,  «c.  LXX)  :  id  esi ,  quia 
in  omnibus.  genlibus  undique  circumfuderat  mundus 
unam  gentem  Judaeorum ,  ubi  taiia  dicebanlur  \  et 
appellabatur  civitas  circumstanti^c.  Isiam  civitatem 
circumibunt  illi  jam  canes  facti  esurientes.  Quomodo 
eircumibunt?  Gvangelizando.  Saulus  ex  lupo  canls 
factus  est  ad  vesperatn,  id  est ,  sero  conversus ,  de 
micis  domini  sui  in  gratia  ejus  cucurrit ,  el  circum- 
ivit  civitaiem. 

16.  [vers.  8.]  Ecce  ipd  loquenlur  in  ore  suo,  et  gla* 
ditts  in  labiis  eorum,  Jam  ille  gladius  bis  acutus,  de 
quo  Apostolus  dicil  :  Et  gladium  spiritus ,  quod  est 
verbum  Dei  {Ephes.  vi,  17).  Quare  bis  aculus  ?  Quare, 
nisi  qnia  ex  utroque  Teslamenlo  fcriens?  Hoc  gla- 
dio  mactabantur,  de  quibus  dicebatur  Pelro  :  Macia^ 
et  manduca  {Act.  x,  15).  Et  gladius  in  labiis  eorum: 
quoniam  quis  audivil  f  Loquentur  in  ore  suo  :  Quis  au- 
divit?  id  est,  stomachabuntur  adversus  pigros  ad 
fidem.  Quipaulo  ante  et  ipsi  credere  nolebant,  tne* 
dium  de  non  credeniibus  patiunlur.  Et  vere ,  fratres, 
contingit.  Vides  hominem  pigrum  anlequam  sit  chri- 
stianus;  damas  ad  illum  quotidie,  vix  convertitur  : 
converlatur ,  et  jnm  vult  oinnes  esse  chrisiianos ,  et 
miratur  quia  nondum  sunt.  Excidit  itli  quod  ad  ve- 
speram  conversus  est  :  sed  quia  factus  esi  esuriens 
sicut  canis,  babet  etiam  in  labiis  gladium ;  dicit,  Qui$ 
attcftvtf.^Quid  est,  Quis  audivit  f  Quis  credidit  audi- 
tui  nostro,  et  brachium  Domini  cui  revclatum  est 
{hai,  Liii,  1)?  Quoniam  qui$  audivit?  Non  crednnt 
Jud.-ei  :  conversi  sunt  ad  Gentes  et  annuniiavcnmt. 
Jad;i'i  non  credebani  :  el  tamen  per  credentes  Ju- 
dsRos  Evangelium  circumibat  civitatem ,  et  dicebant , 
Quoniam  quis  audivit? 

17.  [vers.  9.]  Et  tu,  Domine^  deridebis  eos.  Qtus  au- 
divit  f  Omnes  gentcs  christianie  fulur»  sunt ,  et  vos 
diciiiSy  Quis  audivitf  Quid  est,  deridebis  eosf  Pro  m- 
hilo  htibebis  omnes  gentes  :  nihil  ante  te  erit ;  quia 
facilliinum  erit  ut  credunt  in  te  omnes  gentes. 

18.  [vers.  10.]  Fortitudinenk  meam  ad  te  custodiam, 
lili  enim  fortes  ideo  ceciderunt,  quia  fortiludinem 
suam  ad  le  non  custodierunt :  id  est,  ilU  qui  superne 

*  Idd.»  tterebamur,  At  Mtk.,  dk^Hmtwr. 


S.  AI3GU8TINI  EMSGOPI  704 

insurrexerunt  et  irruerunt,  de  se  priesumpieiiint.  Ego 
autem  fortitudinem  meam  ad  te  custodiam':  quia  si  re- 
cedo,  cado ;  si  acccdo,  fortior  fio.  Yidete  enim  quid 
est,  rratres ,  in  anima  humana.  Non  habet  ex  se 
lumen,  non  habet  ex  se  vires  :  totum  autem  quod 
pulchrum  est  in  anima  ,  virtus  et  sapientia  est ;  sed 
nec  sapit  sibi ,  nec  valet  sibi,  uec  ipsa  sibi  lux  est, 
nec  ipsa  sibi  virtus  est.  Est  quaedam  origo  fonsque 
virtuiis,  est  quaedam  radix  sapientiae,  est  quacdam,  ut 
ita  dicam,  si  et  lioc  dicendum  est,  regio  incommuta- 
bilis  verilatis  :  ab  hac  aninia  reGedeiis  tencbratur, 
accedens  illuminaiur.  Accediie  ad  eum,  0i  illumina- 
mini  {PsaL  xxxiii,  6) ;  quia  recedendo  tenebramini. 
Ergo  fortitudinem  meam  ad  te  custodiam  :  non  a  te  re- 
cedam,  non  de  mc  pra^sumam.  Forlitudinem  meam, 
ad  te  cuslodiam,  quia  Deus  susceptor  meus  es,  13bi 
enim  eram,  et  ubi  sum  ?  unde  me  suscepisti  ?  quaa 
iiiiquitates  meas  dimisisti?  ubi  jacebam  ?  quo  ereclos 
sum  ?  Ergo  hxc  meminisse  debeo  ;  quod  ^  in  alio 
psaimo  diciiur.  Quoniam  pater  meus  et  mater  mea  de- 
reliquerunt  me;  Dominus  autem  assumpsit  me  (PsaL 
XXVI,  10 j  ?  Fortitudinem  meam  ad  te  custodiam^  quia 
Deussusceptor  meus  es. 

19.  [vers.  11.]  Deus  meus,  misericordia  ejus  pra^e" 
niet  me.  Ecce  quid  est,  Fortiludinem  meani  ad  tecu- 
stodiam :  de  me  omnino  nihil  praisumam.  Quid  eniin 
attuli  boniy  nt  mei  miserereris  et  mejustificarcs?Quid 
in  ine  invenisti,  nisi  sola  peccata  ?  Tuum  nihil  aliud 
nisi  natura  quam  creasti  :  cstera,  mala  mea  qux  de- 
levisti.  Non  ego  prior  ad  te  cxsurrexi,  sed  tu  ad  ine 
excitandum  venisli ;  nani  misericordia  ejus  prwveniet 
me.  Antequam  aliquid  boni  ego  faciam,  ndsericordia 
ejus  prasfmiet  me.  Quid  hic  respondebit  infelix  Pela- 
gius? 

^.  [vers.  li-14.]  Deus  meu$  demimtravit  mihi  in 
immicis  mMs,  Quid  ait  ?  Quantam  circa  me  exhibuci  ii 
misericordiam,  in  iniroicis  meis  mihi  demonstravit. 
Relictis  comparet  se  collectus,  e^  repulsis  eleetus  : 
comparet  se  vasis  irae  vas  miseifcordi» ;  et  videal 
quia  ex  una  massa  fecit  Deus  aliud  vas  in  honorem^ 
aliud  in  contumeliam.  Quid  est,  demonstravit  mihi  in 
immicis  meis  ?  Si  enim  Deus  volens  ostendere  iram^  et 
demonsirare  potentiam  suam^  attulit  in  mulla  patientia 
vasa  irw^  quas  perfecta  sunt  in  perditionem^  el  propler 
quid  hec  ?  Ut  notas  faceret  divitias  suas  in  vasa  miseri^ 
cordue  {Rom,  ix,21'25)  :  si  ergo  vasa  irx  attuiil,  in 
quibus  notas  faceret  divitias  suas  in  vasa  niisericor- 
diu;,  rectlssinie  dictum  est,  Misericordia  ejus  preeveniei 
me.  Deus  meus  denwnstravit  mihi  m  inimicis  tnds  :  id 
est,  quantam  circa  me  habuit  misericordiam,  iii  11  Hs 
mihi  demonstravit  circa  quos  non  haboit.  Nisi  eniin 
dcbitor  suspendatur,  minus  agit  gratias  ciii  debitum 
relaxatur.  Deus  meus  demonstravit  ndhi  hi  inimicis 
meis. 

21.  De  ipsis  autem  inimicis  quid?  Neoecideris  eos^ 
nequando  obliviscmitur  iegis  tuoe.  Rogat  pro  inimicis 
suis,  imptet  praeceptum.  Quid  est,  Ne  wUerfiaris  om- 


>  sic  poLiores  ^.  At  i£dd.: frgo  hoc  metmmsse  non  defi^s 
^uod,  etc. 


705  ENARRATIO  Df 

fiiufft  qid  operaniur  im^tatem;  et,  Ne  oedderiieon^ 
ne^tumdo  obUmeeantwr  Uffii  tum?  Quoroodo  non  mise- 
retur  oinnuini  qui  operantur  iniquiiatem,  et  quomodo 
non  occidit  eos  ne  obliviscaniur  legis  tuae?  Sed  Iric 
de  inimici$  suis  dixit.  Quid  ergoT  Iniroici  qus  aequi* 
utem  operanlur?  Si  qui  ei  inimicanlur  sequitalem 
operaintur ;  ergo  ipse  iniquitatem  operatur.  Sed  quia 
ipse  aequitatem  operatur,  porro  qui  aequitatem  ope- 
ralur^  profecto  iniquitatem  ab  inimicis  paiiiur ;  restat 
ut  qui  justo  iiiimicantur,  iniquitatem  operentur.  Unde 
ergo  paolo  superius,  Non  ndterearti  omnium  qui  ope' 
ranlur  iniquitatem ;  et  nunc  de  iniinicis  suis,  Ne  occi' 
deri$eo$^  nequando  obiin$cantur  legi$  tucB?  Non  ergo 
miserearis  eorum,  nt  occidas  peccata  corum  :  non  oc- 
cidas  eos,  quorum  peccata  occidis.  Quid  est  autein 
occiJi?  Oblivi&ci  legis  Domini.  Ipsa  est  vera  mors,  in 
prorundum  ire  peccati :  polest  quidem  lioc  el  de  Judaeis 
intclligi.  Quid  de  Judseis,  Ne  occideri$  «oi,  nequando 
obHvi$cantur  tegi$  tua?  Istos  inimicos  meos,  ipsos  qui  me 
occiderunty  noli  tu  occidere.  Maneat  gens  Judseorum : 
cerie  victa  esta  Romanis,  certe  deleta  civitas  eorum  ; 
non  admittiinlur  ad  civitatem  suam  Jud«i,  et  tamen  Ju- 
daei  sunt.  Nam  omiies  istae  provinci»  a  Romanis  sub- 
jugatae  siint.  Qnis  jam  cognoscit  genles  in  imperio  Ro- 
mano  quae  quid  erant,  quando  omnes  Romani  factl 
sunl  *,  et  omnes  Romani  dicuntur  ?  Judaei  Uimen  ma- 
nent  cum  signo ;  nec  sic  victi  sunt ,  ut  a  vicloribus 
absorberentur.  Non  sine  causa  Gain  ilie  cst,  qui  cum 
fralrem  occidisset,  posuit  in  eo  Deus  signum,  ne  quis 
eum  occideret  {Gen.  rv,  15).  Hoc  est  signum  quod  lia- 
bent  Jadaei  :  tenent  omnino  reliquias  legis  suae ;  cir- 
CLmcidontur,  sabbau  observant,  pasciia  immolant, 
ftiyma  comedunt.  Sunt  ergo  Judaei,  non  suiit  occisi, 
necessarii  sunt  credentibus  Gentibus.  Quare  boc?  Ul 
demonstret  nobis  in  iniinicis  noslris  nuscricordiam 
suam.  Deu$  meu$  demon$travit  mihi  in  inimicih  mei$, 
In  ramis  suf)erbia  prxcisis  inserto  miscricordiam 
8uam  demonslrat  oleasiro.  Ecce  ubi  jacent  qui  su- 
perbi  erant,  ecce  ubi  insertus  es  qui  jacebas  :  et  tu 
noli  ftuperbire,  ne  praecidi  merearis.  Deu$  meu$^ 
ne  occideri$  eo$^  nequando  obtivi$cantur  tegi$  tws. 

S2.  Di$perge  eo$  in  virtute  tua.  Jam  factum  est :  per 
omnes  gentes  dispersi  sunt  Judxi,  tesles  iniquitatis 
\  suae  et  vcritatis  nostrx.  Ipsi  habent  codices,  de  qui- 
bus  prophetaius  est  Ghrisius,  et  nos  tenemus  Ghri- 
stum.  El  si  quaiido  forte  aliquis  paganus  dubitaverit, 
cum  ei  dixerimus  propheiias  de  Ghristo,  quarum  evi- 
dentiam  obstupescit,  et  adinirans  putaverit  a  nobis 
esse  conscriptas;  de  codicibuB  Judxorum  probamus 
quia  hoc  tanto  ante  praedictum  est.  Videie  quemad- 
moduin  de  inimicis  iiostris  alios  confundimus  inimi- 
cos.  Disperge  eo$  in  virtule  tua  :  tolle  iltis  virtiilemf 
toile  illis  f(»rtiiudiiiem  eorum.  Et  deduc  eo«,  proteclor 
meu$  Domine,  Detieta  ori$  eorum^  $ermonem  labiorum 
eorum  :  et  eomprehendanlur  in  $uperbia  $ua.  El  ex  ma" 
iedicto  et  mendado  annuntiabuntur  con$ummanone$^  in 

^  Edd. :  Quisnam  non  eogno$cU  gente$  $ub}ecta$  imperio 
Bmono?  Ques  quidem  erant  quando  omne$  Ronwm^facti 
n^nf.  Eeslituimus  veterem  lectiouem  Mas.  Coofer  buDC  io- 
Ouui  ad  Enarr.  Psal.  39«  n.  13. 


PSALMUM  LYUI.  70G 

ifaeontummadonu,  et  non  eruni.  Obscura  vmt^  et  ti- 
meo  ne  non  insinaentur  bene.  Jam  aodiendo  fatigati 
estis  :  itaque  si  placet  GhariUti  Vestrae,  quae  restant 
in  crastinum  differamus.  Adjuvabit  Dominus,  ut  vo- 
bis  debitum  persolvamus ;  quia  de  illo  magis  quam  do 
nobis  promittimus. 

SERMO  II. 

De  $ecunda  parte  ejuedem  P$ahm. 

I.  Hestemus  sermo  protractus,  debitorem  me  in 
hodieraum  reliquit :  quia  ergo  Domlnus  Toluit,  red- 
dendi  tempus  advenit.  Quam  vero  sumus  nos  devoti 
redhibitores,  tam  debetis  vos  esse  avidi  exaclores  : 
boc  est,  ut  quod  ille  donat,  et  nos  reddiinus  ( ille 
enini  Dominus,  nos  servi  sumus),  sic  accipiatis,  ui  sit 
fruclus  in  auditione  vestra  de  vita  vesira.  Gultus 
enim  ager  fructum  non  reddens,  et  ingratus  agricokB 
pro  frugibus  spinas  afferens,  non  horreum,  sed  ignem 
quaerit,  Dominus  autem  Deus  nosler,  sicut  eum  vi- 
detis  hanc  terram  visitare  imbribus  solemnibiis,  ita 
cor  nostruin  verbo  suo  tanquam  agrum  suum  visitare 
dignatur;  et  de  corde  nostro  fructus  quserit,  quia  no- 
vit  et  quid  ibi  seminet,  et  quantnm  piuat.  Et  quia  re- 
vera  nibil  sine  iilo  sumus,  quia  et  antequam  essemus, 
nibil  erarous,  et  quisquis  jain  homo  est  et  sine  iiio 
esse  vpluerit,  nihil  aliud  quam  homo  peccalor  erit ; 
verumque  est  quod  hic  dictum  est,  Fortitudinemmeam 
ad  te  cuetodiam^  quoniam  quidquid  possumus ,  nisi 
apud  illiim  et  ad  illum  servemus,  recedendo  amitti- 
mus  :  vigilare  debet  semper  mens  nostra  non  ab  itlo 
recedere,  sed  et  si  longe  erat,  magis  magisque  pro- 
pinqiiare  et  accedere ;  non  gressu  pedum,  non  sub- 
veciione  vehiculorum,  non  celeritate  animalium,  non 
elevatlone  pennarum,  sed  puritate  affectuum,  et  pro« 
bitate  *■  sanctorum  inorum. 

S.  [ver$,  i2-i4..]  Videamiis  ergo  quid  restat  de  hoc 
psalino.  In  hoc  enioi  dimiseramus,  cum  ccepisset  de 
inimicis  suis  loqui  dicens  Deo  :  Ne  occideris  «os,  ne- 
quando  oblivi$cantur  legi$  twB,  Quamvis  eos  inimicos 
suos  es&e  dixerit,  rogavit  tamen  ^um  ne  occidc- 
reiitur  et  obliviscerentur  legem  ipsius.  Non  tamen  (c- 
nere  legem,  id  est  non  oblivisci  legem,  jam  perfcctio 
est,  et  quasi  securitas  de  praemio,  et  nuila  sollicitudo 
de  supplicio.  Sunt  enim  qui  tenent  legem  merooria, 
et  non  implent  vita  :  qui  vero  implent  vita,  non  pos- 
sunt  non  teiiere  memoria.  Ergo  qui  moribus  pKcce- 
pta  Dei  facit,  et  quodam  modo  vivendo,  semper  in 
corde  suo  ne  deleatur  agit  quod  tenet,  vivendoque  se 
'  commemorai  quid  ei  in  corde  scriptum  sit  de  lege 
Dei,  ipse  fruciuose  tenet  legem  Dei ;  ipse  non  inimicus 
depulabltur.  Nam  ecce  inimici  Judaei,  quos  videtur 
signiflcare  psalmus  iste,  legem  Dei  tenent,  et  ideo  de 
illis  dictum  est,  Ne  occideri$  eo$r  nequando  oblivi^can- 
tur  legi$  twc ;  ut  gens  Juda^orum  maneret,  et  ea  ma- 
nente  cresceret  multitudo  Ghristianorum.  Per  omnes 
gentes  manent  certe,  et  Judaei  sunt,  nec  destiierunt 
esse  quod  eranl :  id  est,  gens  ista  non  i(a  cessit  ia 


>  lU  sex  1188.  AlU  cnm  Edd.,  probairiHuae, 
*  sic  Mfis*  At  Edd.»  vinendoque  $emper  com 


cowmenmrai. 


.707  ^ 

jura  QoipapQram»  at  amiafirit  foraivn Ju<teoriun;  ^ 
i(a  subdilsi  RQinanis  est»  ut  eiiani  lcges  suas  \e»»9X, 
qux  leges  sunl  Deji.  $ed  quid  in  iUt$  facturn  esi?D0- 
cimatis  mntam  ei  ei^inmn,  el  reliqftJM^qua  gFmfiara 
Bunt  LegiSy  misericordiam  et  judicium ;  liqnantes.  cuii- 
cem^  camelumautemglulienles  (MaUh.  ixiii,  23eli4). 
Hoc  eis  Dominus  dicit.  Ei  revera  ita  sunt ;  lenent  Le- 
gem,  tenent^  Pi^phetas;  llsgunt  onmia,  cantant  om- 
nia  :  lujcem Propbetamm non  ilHvideul, quiMt Ghri- 
stus  JesMs.  NoA  solum  eum  niii^  non  Yident)  onm  se- 
det  iu  ccalo  :  sed  nec  tuno  yideruni^  quando  inter  il*- 
los  bwpili^  wbul^bat,  et  faoti  sunt  riBt  fundendo  san- 
guinem  ipHus;  sod  uon  oranea.  Hoo  et  faodie  com* 
mendamuft  Gharitati  Vestrae.  Non  omneft :  quia  multi 
earum  conversl  ad  eum  <|uem  oocidanint,  ot  in  evm 
crcdendo»  v^Muam  et  de  effusp  ipsius  sanguiue  me- 
ruerunt;  exemplumque  piTQeJMierunt  hominitu»quam 
non  debeaip^.dilfidere  dimitti  sibiquale<cumquepecca* 
tum,qttando  etinterfi&dtioGhristi  dimissa  e6t  confiteiDti* 
hus.  Ittde  ergo di<^tuu\^st»  Quiaffeus tmcepior  nmtu; 
Dett$  me^s^  misericofp^ifi  ejus  fNfcevemet  me :  hoc  eat,  ante 
omni^  merita  mesk  hon^  proeveait  me  misericordia 
ipsjm;  e^  i\ihjl  inime  bo^^i  ii^veuerit,  ipse  me  faeit 
hwimPt  <^  ips^  ju^%at  oonviwsum ,  et  ipse  admo&et 
ut  ccvnyerialur  ;\Yers.u$.  Deus  meus ,  inquit-  iterum, 
tieHmfikmi  wiM  tt^  immicis  meis :  id  est,  qoan* 
tum   me  diiligat ,   qvi%p(uuH|ue   npihi   largiatur  de 
bo^iimiesua.  ex  CQOftp^ati^no  iiiimicQrum  meatttm 
mUu  osteniUt;  quia  cm  sii4<  CkX  uaa  ntassa  ¥osa  ir«e 
et  vai^iiui^ericordiaei  (IHm-  >^>  3i)t  per  vasa  ine  di* 
aeunvv{isa  au^i^di,»  quantuo^  ill^  Qeus  largiatur 
jyMoni.  Gt  4<^n4e,  Ne,occider,\$fios^  mqumdo  obiimcatt^ 
tiK  iim  ^Wi'  h^  dicMW  est  de  iudi«iia..  Sed  quid  illis 
facies?  Disperge  eos  m  virtute  tua,  OsH^ude  Ulis  (|iMa 
tp  f<MrM&  es,  noAiipsi  qui  de  viftute  sua  prsBSumendo, 
veritat^^.tuauA  non  cogn^verunt  :  nm  qvalcs  ipsi. 
fortcs.suuis  de  quibfis  dMUi^iu  c^l^,  Irruerun^  stff^r  me 
forie^;  se.4  qu^iis  lufortis  ad  dispergeiMiois  e^.  Et 
deduc  eos^  prQle(^pr  meus  Domne  :  id  e^t,  sicet>3  div 
perge»  u^  ngfi  eosdcsjeraa,  nequando  oblvoiscqntur 
legis  ivfiB ; ^^  iif, ea  ipsp  meproA<;^as,  uit  de  ipaorum 
dispersio^e  habeaii^  tesiimonium  roi^gricoi^ilid^  tiKe. 
5«  EVscfj^lur  iDelicta  oris  eorum,  sermomm  labior 
rum  eorum^  Qup  co^>jungilur ,  qun^  conne^titu,r  ista 
seiUci)|Lia?  I2^/tc/a,  i(iquU,  oris£ormih^  sev,pmem.  labio' 
rfim  eorum.  Se^UQu^ia  nou  ita  CQnj^duntu^i  ut  doce- 
anliiosquo  conjupguUAC  ista  seiaciai^.  Delicta^  ii^ujt, 
oris  eorum  ,  sermonem  Iqbifir^m  eormi :  et  comprelien* 
datUur  in  superbia  sua,  Et  ex  makdiqto  et  mendacio 
annuntiabufi^ur  consummmifitffis^in,  ira  ctfnsuntffffUiofiiSy 
e^  nor^  erjunt^  Hpip  obscgKum,ietiau^  h^ri  dixeic^iny^ ,  et 
ideo.  ad  recentiores  n^entes  vestr^is  expositiooenii  die- 
tuleramus.  Nunc  itaqji^^  q^niam  npndyfn.f^g^ 
eatis  in  audiendo»  erigite<oocdi^ju^.a4JMYetift  u^iM^* 
Uoue;  ne  forte  in  obscm^iujte  et  parplexiw»^  aliquaA- 
Mim  sermo  noater  non  suilficiai  inteniioni  vesurse :  el 
debelis  aliquid  ct  a  vobis  afferre,  ut  quod  nos  dicendo 
non  impleverimMii  intelligendi)  suppleaiis.  Sic  ergo 
poaita  est  isu  sentenlia  in  luedio ,  ut  f|iio  jungatur 


S.  AUGU$TINL  fiPlSGOPl 


uon  facile  videamqs  :  Deli^ta  otn  emm^  Mnwniiiiii 
iabiarumeorum.  Uecurramuaergoad  superioM.  t^ 
niam  dixorat,  Hie  ocdderia  «oa,  ns^tando  ohHmeanim 
kffis  tum^  quoa  Umen  dixeraD  inimicoii;  adfuuiii  duas 
versiculo» ,  Visperge egs  in  vktute  tua.,M  d^dua  eos , 
Piroteetotmem  Domine :  et  contini»»  intidit,  DeHciaom 
eonm^  mmonemlabiorumeorumf  hoc  oiA^  iJhwiocci- 
de,  non  ipsos.  Nou  ergo  occi4m$  eosruequando  ohti- 
mcantur  Le^s  tum  :  sed  est  q^  in  iUis  CMSCiilaa,  «i 
impleas  quod  supra  dictum  esi ,  Non  nuseream  ommum 
qui  operantur  iniquilalem*  Disf^ge  etgo  ti/ca».  et  deduc 
eos  :  id  est ,  noli  deserere ,  cum  disperg|s ;  qnia.  uoa 
deserendo  habes  q)iid  in  illis  agas,  cum  ipsoa  ikmi  <m> 
cidis.  Quid  ei^go  oecide^  ?  DeHcla  <m  ^rum » senuo- 
nem  /a^iorum  eprum.. Quid  iu  ilii&occide&^Qiuf/^, 
crucifige  ( Joan.  xjx ,  6) ;  quod  damavemni*  non  qiii 
clamaverunt.  Iljyi  onim  Ghristum  d^l^e ,  iaterinei* , 
perdere  vojuerunt :  tu  aut^  ra9i«SGit9iido  Ghnstttm 
quem  perdere  voUieruat,  omdi^delicta  pmeorum^ 
sermonem  labiorum  eorun^  Quippe  ^em  poidendufli 
clamaverunt,  vivpre  expave&cunt;  ei  qpem  m  lerra 
contempserunt,  in  coelo  adorari  ab  omuihiB  g^ntUHis 
admirajitur  :  sip  occidunttu:  delicta  ons.  eQran,  et 
i^ermp.labiQrum  eorum» 

4.  Et  comprekendantwr  in  superkia  sua.  Qpid  e&t , 

CQmprehendatttur  in  superbia  sua?  Quia  firttstink  imie- 

ruiU  forte3 »  et  quasi  cessiiJllja  ut  aljquj4  3ihi  feciaaa 

viderepti^ ,  et  pr^evaluerjjpt  Domino.  PiOlu^^nmt  bo- 

minem  crucifigere ,  potuit  infurmiiiis  pr»?alere ,  ei 

vjc^us  occidi;  et  visi  sibi  sui|^aliqui<|,.  ve)ut  Uay»,  vel« 

ut  poieaies.,  vclut  praevaleulies ,  velui  leo  m«ii|&  ad 

pr;T>dam,  velut  tauri  piMgues,  m»  ^  aJiQ.Ioca  co»- 

memorat :  Tavri  pingues  obsederuni  me(Psai.  Uh  i3). 

Qiijd  autem  fecerunt  in  Qhrisio  ?Non  vilan^^  mor^ 

teni  occiderunt.  Exsiincia  quippe  n^^orte  in  morieute» 

et  resurgente  vita  de  morte  in  *  viveute ,  eieaim  ei 

ipse  se  r^suscitavit,  qjuia  erai  in  iUoetguoAuwrimA 

ppiuit ,  quid  fec^unt?  Audi  quid  fecerunt,:  solyefum 

templum.  Quid  vcro  ipse  fecit?  Triduo  r^suscitavit 

illud  (Joon.  u,  19).  Per  hoc  ergf^occisa  sunt*  ddicia 

oris  eorum,  ei  sermo  labiorum  eorum.  £t  quid  jai»  fa- 

ctui^  est  in  liis  qui  couYersisunl?  £/  compreliendmtur 

1*9  superbiq  sua,  Dictum  est  eiiim  illis  qjuia  ilie  queai 

opciderunt,  resurrexit.  Gredidermu  eum  resurrexisse, 

c^uia  viderunt  eum  in  cobIo  positum ,  Spiritum  san- 

ctum  inde  inisisse,ei  eos  qui  iu  illum  credidcffuntiia- 

plevisse  (Act,  i,  9 ,  ci  ii,  4) ;  et  inveneruni  se  et  niJul 

damnasse,  et  niiiil  f^cis§e.  Factum  eorum  in  irritoai 

venit ;  peccatum  remansiju  Quia  erg^  faclum  evacua- 

tum  est«  peccatum  aiiiem  remansit  spppr  faci^niea.; 

cpmprehcnsi  suniin  svperbia  sua  ^  vider.Uftt  se  sab 

iniquitate  sua.  Hestabai  ergp  ut  copfitpreuMu:  pec^« 

tum ,  et  ille  ignosceret  qui  pecQfmHibii».  ceaierai  . 

et  mortem  suam  donarei  occisua  a  mortuLs ,  ei  vl- 

vifican^  mortuos.  Gompreb^usi  suni  eni;p.  iu  supedtta 

8ua. 

5.  Et  ex  maiedicto  et  mendacio  annuntiabuntur  con^ 
*  "npes  melioris  notae  Mss.,  a  vivenie.  * 


T^  ENARRATIO  IN  lAALMOM  LYIIl. 

summaHone$ ,  m  tra  conwemmtflfdriU ,  et  non  erwU.  Bl 
hoc  difficile  inielligitur ,  quo  jungalur  et  nm  erunL 
Quid  nan  erunt  ?  Videamus  ergo  superiorem  leKlum  : 
cum  comprehensl  fuerinl  in  snperhia  si»,flfi«ttnriafrtcrt- 
(«r  exmaledieto  et  mendado  eoneumnuahnee.  Quse  sunt 
consuromationes  ?  Pcrfeciiooes  :  consummari  enim  , 
perficl  cst.  ARud  est  consummart ,  alhid  owisuroi. 
Consnmmatur  enim  qnod  sic  flnitur  ut  perflciatur : 
consomitur  quod  sic  finitur  ut  non  sit.  Seperbia  non 
permittebat  hominem  perfici;  nihfl  sic  impedit  perfe- 
dionem.  Intendat  quippe  Gharitas  Vettra  paohilum 
ad  id  quod  dieo;  etYfdete  malum  nimis  molestum , 
nimis  cavendum.  ftnale  malum  pntalisl  Quamdfa 
eiaggerem  qnid  mallsit  in  superbia?  DlaboUisinde 
solnm.piiniendus  est.  Certe  princeps  esl  omnium  pec- 
catonim ,  certe  seductorest  ad  peceandum  :  non  ei 
impuutiir  adnlterium,  non  vinolenlia,  no»  foKHeatiOt 
oon  rapiDa  renim  alienarum;  sola  saperbU  lapsus  est, 
Et  quonlam  superblae  comesest  invidentia,  fieri  non 
potest  at  snperbus  non  invldeai :  ei  hoevitia.  q^od 
superMam  necessario  seqoitur ,  lapeos  etiam  invidil 
ttanti ,  el  dedit  operani  sediicere  bominem ,  ne  iUp 
levaretur  undeittedejectus  est.  Bt  ideosatagii  veraper- 
inadere  peccata,  quia  telem  jodicem  ba^os  ubi  ob- 
iicete  falsa  non  possit.  Nam  si  apud  judicem  homiBem 
ageretnr  cauaa  nostra ,  quem  posset  falkre  crimina- 
lionibos  falsis  ;  non  mullom  ageret  ut  peecaremua; 
quia  jndieem  feHeiidd,  el  innocentea  possetopprimere» 
et  circumventos  ad  ae  iradueere,  ei  seoom  conde« 
miiari  fiicere  :  nunc  vero qula  seitulem  judicem  qui 
falli  non  poasltj  etqoia  seil  euA  )ost«m  personas  ac- 
cipere  non  posse;  lales  ei  vull  reos  perdocere ,  quos 
necesse  slt  uldamnet,quia  justusest.  Datitaqueop^ 
ram  ul  peccemns  sola  inridentla,  qua»  inviOentia  ne. 
cesse  est  ot  comlletur  superbiaro.  Hoe  ergo  nalum 
superbla  esi ,  impediens  perfeetionem.  Jaeiet  ergo  se 
qnlsque  de  divilHs,  jactet  de  pukbriludiae  e$  de  yirihu» 
corpori» :  Isia  cerle  fjmnla  morUtta  synt^  ridendi 
sunl  quf  se  de  mertalibtts  jacianl,  a  qolbue.rebus  ple- 
ramque  aut  ririileseruntur ,  aul^nortui  ees  necesse 
est  ut  deserant.  Rlad  esl  vltium  capiiele ,  quod  cum 
qnisque  bene  proteeeril,  superbla  teiatalur,  ut  perdai 
toium  quod  profecil.  Denique  omnia  vttie  lu  malefa- 
etis  timeoda  sunt;  superbla  in  benefoetis  pliis  me- 
toenda  esl.  Nen  ilai|iie  mlrum  quia  sie  esl  homiiis 
Aposlolvsr  ut  dleai :  QiMwdo  infimor,  ttmc  fonusum. 
Nam  hoc  viiw  ne  ipse  tenlareiur ,  quaie  sibi  medica^ 
mentom  dieil  apposilom  contra  tumorem,  a  medieo 
qul  scirei  qoid  curarel?  Ne  maqmimMne,  inquit,  rei>o^ 
ladonttm  eoBtoliar ,  datut  ett  nuhi  ttknuku  eamis  num , 
angeluo  tttlanm,  qmmeeoiaphimL  Bropter quod ter  Do^ 
fittmpitra^att,  utdieeederetamB;  et  diminm:  Sufick 
m  ^aHa,  mea^  nam  virtMO  w  infbmiiiaio  perfidtur 
(II  Cor.  XB  ♦  WO^.  Wtte  qio»  sint  coiMommatieMs. 
AposioHis,  dodor  geirtium,  pater  fldtliiMn  per  BwinF 
gelium,  accepil  stimulom  «arnis  a  quo  colapbiiareliii. 
Qiiis  nostrom  boc  dicere  aoderet ,  nisi  ilie  confllori 
non  erubesceret?  ^  eniiQ  dixeriipiis  bpp  non  p^ssum 
fuisse  Paulum  ;  cum  ei  quasi  hooorem  defeBimos , 


meifdaeem  Ihelmas.  9ed-  qula  Terax  est ,  el  verom 
dixit;  oportet  at  credanius  datum  Hll  esse  angehim  sa- 
lanae,  ne  magnitudiHc  revelatmnum  extolleretur.  Ecce 
quam  timendus  est  sefpens  superbhe!'  Quid  ilaque 
faclum  est  istis?  In  peccato  siio  comprebensi  sunt , 
quia  Christum  oeeiderunt ,  et  de  ipsa  magnttudme 
peccati  plus  humiliaii  sunt,  el  majore  hufflllitate 
erigi  meruerunt :  boc  est,  Comprehmdmiurin  tupertin 
tua.  Et  ex  maledicto  et  mendado  anstuntrabuntur  con^ 
tummaiionet :  id  esl,  Ideo  magts  perfieientur,  <^iia  in 
maledicto  et  mendacio  depreiieiisf  sant*  Slnperlfia 
quippe  eo»  non  permltiebat  perflei :  feeinus.  abstiilii 
soperblain  pereorum  eonfessienem;  indolgeniia  dete* 
vil  faclmis  per  Dei  miserationem,  et  ex  maledicte  el 
mendacio  annuntiat»  suiit  consummaiionee :  id  est , 
diciomest  bomiiu,  Vidisli  qui^sie  ,  4ensi8ti:qaid<sis , 
enasii ,  excacatus  es ,  peecasii  el  lapsos  es',  agno visd 
ittfirmiiaiem  luam ;  supplica  medioo ,  noll  libi  videri 
sanus.  Ubi  eai  pbrenesis  tua  ?  Eooe  medieum4)eG]diBtr« 
quemoccidenda  perdere  hob  poiuisii :  tui&en  qoantum 
ad  le  pertiuuit ,  occicyaii.  Ex^  maiediek>  ei  mendado 
ammiiabmtiur  commmmtioHet,  Becisiis  qoed  ad  ma* 
lediclum  p«ffiiaebal,  o  JuikBt :  JioMicltts.eniaa  omMta 
q»i  p49¥Uiiiili§m  {Ueui.  xxh  U,  et^.  m,  U^.  €nh 
dtoislis  Ghriamii;  liMiquaiumiiMielum{Wtaaii».A«|. 
de  mMkiQ  meodacium  :eosto4ea- ad.  sepaderom 
posttislis;  ot.raeDlirenlur,  poiUMtm  deiitfis.( JJoiiAw 
xxvui,  li).  ficce  Gfaristus  resanpexii :  Qhaeoiimoiedlt 
etum  crueb  qoed  feoislis?rubiesi  meaidociMa  cuslaN 
dom  quos  conupislasi 

Hu  Exmaledipio.etmendaoio  anmmiiakmtitHr  conomn» 
mationet,  inira  contummationit^  et  non  ernni.  Qoidflat^ 
tis  iro-coMiaiaimoiiapMaoniiiiJrliaMMlKr  eonsummmkonet  f 
■Mtiro  eonsoimoalioois,  et  eal  Ifo  eonaomplioni^. 
Nom  omnis  vindicla  Det  ira  dicilor  :  sed  aliqoaado 
od  hoc  Tiodkat  Doos,  ol  petiei%t;  aliqoaiiio  a4hae 
viodieat,  ul  domoei.  Qoomodo  ad  boo  viuAliaat, 
ul  perileiat?  Fiageiiat  omnem  fiimm  quem  redpit 
(ttebr.  xH,  fli)j  Qoomodo  ad  iioc  vindiaat«  ot  dOfOMll 
Qiiando  posuerit  impios  ad  siwstraffl,  eldlioril  eis  : 
iie  in  ignem  (eiernum,  qui  poMiue  ettdisMo€t  angeiis 
efus  {Mauh.  xxv,  ^l).  Ilb  ira  consgmplianis  est,  noo 
oonsomnMtfonis.  AnmuiMabunimi  aolem  «aMKNwta- 
Ijones  tit  ira  eonsummatiomt ;  id  est,  pr»dieabilor>  ab  ' 
Apostolis  quio  ubi  abumdadt  peecatum^  superakmdof 
dt  grutia  {Rom.  v,  M)y  el'penio«il  ad<  loaaiiiloiionia 
medichiam  infirmiias  honmis.  Hbc  cogilooies  iHi, 
et  iiivenieniee  atqoe  eonileiites  iolqoilates  soao^ 
non  emni.  Quid  non  erunt?  In  superbia  soa.  Sopra 
eiiim  dixerat,  Comprehendantur  in  suporbia  sua.  A 
ex  maledicto  et  mendado  annunUabuniur  eonsunumh 
thnes  in  ira  consummationis,  et  non  emnt^  utique  n 
soperbia,  in  qua  comprehensi  sont. 

7.  Et  tdeni  quia  Dout  dominabkmr  Jaeob'^  et  finkim 
terree.  Anle  enim  jusli  sibi  Tldebonluri  quod  geos  Ju- 
doea  Legem  aceepemt,  quod  Dei  pnecepio  servaTO*- 
rat  :demonstracorillisqaianon  servavil,cttm  io  ipsis 
Del  pr»eepiis  Ghrisiom  non  iniellexit^  qoia  e»citaa 
ex  parie  m  fsraei  fiMHa  esl-f/d.  ix^  W).  VidOHl  e| 


m 


ipsi  Jud«i  quia  non  debent  Gentes  oontemnere,  quos 
quasi  canes  et  peecalores  putabanl :  quomodo  eniol 
pariter  invenii  sunt  in  iniquiiate ;  ita  pariler  perve- 
nient  ad  salutem.  Non  solum  ex  Judans,  inquit  Apo- 
stolus,  verum  etiam  ex  Gentibut  ( Rom.  n,  24).  Ideo 
enim  Ufndem  quem  reprobaverunl  (Bdificante$^  kic  fa-- 
etui  €$t  in  caput  anguli  ( P$aL  cxvu,  22 ) ,  ut  duos 
jongeret  in  se  :  angulus  enim  duos  parietes  copulat. 
Judaei  excelsi  et  magni  sibi  videbantur  :  Genies  tan- 
quaro  infirmi,  tanquam  peccatores,  tanquam  daemo- 
num  servi,  tanquam  idolorum  adoratores ;  et  tamen 
in  utrisque  iniquitas  erat.  Demoiisirali  sunt  et  Judxi 
peccatores ;  quia  non  est  quifaciat  bonum^  non  e$t  u$que 
adunum{Rom.  ni,  i2):  deposueruiitsuperbiamet  non 
Inviderunt  salutiGentium,  quia  paremsuam  et  illorum 
infirmiiatem  cognoverunt ;  et  in  angulari  lapide  co- 
pulati  simul  Dominum  adoraverunt.  Et  scient  quia 
Deu$  dominabitur  Jocob^  et  finium  terrfB.  Non  tantum 
JudaH>rum  liominabitur,  sed  et  finium  terrae  :  quod 
Don  scirent,  si  adliuc  in  superbia  sna  essent ;  in  su- 
perbia  aulem  sua  essenl,  si  adbuc  sibi  justi  videren- 
tur :  ut  autem  sibi  justi  non  videreniur ,  annuntiatae 
sunl  illis  ex  maledicto  et  mendacio  consummationes 
iu  ira  consummationis ;  quia  comprehensi  faerunt  in 
superbia  sua,  ex  maledicto  quod  feeernnt,  quando 
Christum  occiderunt.  Ecce  quid  fecit  Domlnus  noster 
Jesus  Christus.  Mortuai  est  inter  manus  Judaeorum , 
et  redemit  multitudlnem  Gentium  :  hac  fusus  e&l  san* 
guis,  hac  profuit ;  sed  conversis  omnibus  profuit ; 
quia  et  llli  quem  occiderunt  agnoverunt,  el  ab  illo 
ipsius  intcrfectionis  et  delicti  sui  magni  veniam  me- 
ruerunt. 

8.  [  v«rt.  4$.]  Quid  ergo  et  de  ipsis?  Quod  supra  : 
Converteniur  ad  ve$peram :  id  est  eisi  sero,  id  est  post 
inierfectionem  Domtni  nosiri  Jesu  Ghristi.  Converten- 
twr  ad  veeperam ;  et  famem  patientur  ut  cane$.  Sed  ui 
cane$ ,  non  ut  oves ,  aut  vituli  :  ut  eane$^  ut  Gentes, 
ut  peccatores;  quia  et  ipsi  cognoverunt  peccatum 
suum  qui  sibi  justi  videbantur.  De  quibus  dictum  est 
in  alio  psalmo,  Po$tea  aeeeleraverunt :  hoc  dictum  est 
bic,  Ad  ve$peram.  Nam  ibi  sic  esl :  MultiplicaUB  $unl 
in/inmtalev  eorum ;  po$tea  aeeeteraverunt  (P$al,  xv,  4). 
Uiide  aceeleraverunt  po$tea  ?  Quia  multiplicatw  $uHt  in- 
firnAtate$  earum  :  nam  si  sibi  adhuc  sani  viderentur, 
Danqnam  aocelerarent.  Quod  ergo  ibi  dictum  esl, 
MuliiplicaUB  $unt  infmmtate$  eorum ;  iioc  dictnm  esl 
bic,  Comprehendantur  in  iuperbia  sua,  et  ex  maledicto 
et  mendado  ammntiabuntur  coii$ummatione$  in  hra  cofi- 
«ttmmalfonfs.  Et  quod  ibi  dictom  est,  Po$tea  ac- 
eeierawerunt ;  hoc  dictum  esl  hic,  Et  non  erunt ,  in 
aoperbia  aua.  Et  $eient  quia  Deu$  dominabitm-  Jacob^ 
et  /imtim  terrm  :  et  eonvertentur  ad  veeperam.  Bonam 
est  ergo  huniiliari  peccalorem ;  et  nemo  est  insanabi- 
lior  eo  qui  sibl  sanui  videtur.  Et  drcumibunt  ctptln- 
tem.  Jam  ethesterno  dieexposuimusciviuiem,  id  eal 
circumstanliae  civitaiem,  omnes  genles. 

9.  [ver$.  46.]  Di$pergentttr  «I  edant :  id  est,  ut  lu- 
crentur  alios,  ul  in  corpus  suum  transformenl  cne- 
itenles^  Si  iiii<#m  non  $$ttiakmtwt  ^  et  mummrabuni. 


8.  AUGUSTttil  EPlSCOPi  7f2 

Quia  et  superlus  murniHr  eoram  dixeral,  dieentium  : 
Quoniam  qui$  audivit  f  £t  1«,  Domme  ,  inquit,  deride- 
bi$eo$^  dicentes  :  Qui$  audivitf  Quare?  Quia  pra 
i^hilo  habeti$  omne$  gente$.  Sic  et  hic  :  Si  autem  non 
satiabuntur^  et  murmurabunt. 

10.  [ver$.il,  18.  ]  Concludalur  Psahnus.  Videie 
angulum  exsuliantem,  jam  de  utroque  pariele  gau- 
dentem  {Ephe$.  n).  Superbiebant  Judici ;  bumi- 
liall  sunl :  desperabant  Gentes ;  erectae  sunt.  Venianl 
ad  angulum ;  ibi  conveiiiant,  ibi  concurrant,  ibi  pacis 
osculum  invenianl  :  de  diverso  venianl,  sed  iti  adver- 
sum  non  veniant ;  illi  de  circumcisione ,  isti  de  prae- 
putio.  Loiige  erant  parietes,  sed  anieqtiam  ad  angu- 
lum  venirent :  in  aiigiilo  aulem  teneanl  se ,  et  loia 
jam  Ecclesia  ex  ulroque  puriete,  quid  dicat?  Ego  au' 
tem  cantabo  potentiam  tuam ,  el  ex$ul^bo  mane  mi- 
iericordia  tua.  Mane  Iransactis  lcnlationibos,  mane 
cnm  nox  bujus  saeculi  ti  ansieril ,  mane  quando  jain 
lalronum  insidias  et  diaboli  el  angeiorum  ejiis  non 
expavescimus,  mane  quando  jam  non  ad  luceriiam 
prophetiae  ambulamus ,  sed  ipsum  Dei  Verbum  tan- 
quam  solem  conteniplamur.  Et  exsuUabo  mane  mi$eri^ 
eordiaiua.  Merito  iaalio  psalnio  dicitur :  If ane  astabo 
tibi ,  et  contempiabor  (Pm/.  v,  &).  Merito  et  ipsius 
Domini  rcsurrectio  dilucuio  fuit,  ut  impiereiur  quod 
dictuin  est  in  alio  psalmo  :  Vespere  demorahitur  fle- 
tu$,etin  matutino  exsultatio  (P$aL  xxix,6).  Ad  ve- 
sperani  quippe  discipuli  mortuum  planxerunt  Domi- 
num  iiostrum  Jesum  Christum ;  diluculo  ad  resurgea- 
tem  exsultaverunt.  Ex$ultabo  mane  mi$ericordia  /im. 
li.  Quia  factu$  e$  tmceptor meu$^  etrefugmmmeum 
in  die  tribulaliimi$  meee.  Adjutor  meu$  tibi  p$aHam^ 
quia  tu  Deu$  $u$ceptor  meu$  e$.  Quid  erani,  iiisi  subve- 
nires?Quamdesperatuseram,  nisi  ctirares  ?  Ubi  ja» 
cebam,  nisi  advenires  ?  Certe  ingenti  vulnere  peri- 
clitabar,  sed  illud  vulnus  meum  medicum  oinnipo- 
tentem  requirebat.  Omnipotenti  medico  nihil  esi  iii- 
sanabile ;  non  renuntial  ad  aliquem  * :  opus  e$l  ul  tu 
curari  velis,  opus  est  ui  manus  ejua  non  refygias. 
Sed  etsi  nolis  curari,  vulnus  tu«m  admonet  ut  core- 
ris  :  et  aversum  revocat,  et  refugientem  quodanimodo 
ad  seredire  oompellit,  elatirahit.  lu  omnibus  implBt 
quod  dictum  est :  Mi$ericariUa  eju$  prmveniet  me.  Co- 
gilate  quod  dictum  est,  pravemet  me.  Si  aliquid  luuni 
primuni  altulisU,  et  ex  tuo  aliquo  bono  primo  Del 
misericordiam  meroisti,  non  te  praevenit.  Quando  au- 
lem  vel  intelligis  quia  pFaeventos  ea,  iiiti  inteUigas 
quodait  Apostolus :  Quid  enim  habee,  quod  nan  acc^ 
fi$ii  ?  Si  Mem  accepi$ti,  quid  ghriariv  quam  non  aceo' 
peri$  ( I  Cor.  iv ,  7 )  ?  Hoc  e.st ,  Mieerieordia  eju$  pree^ 
veniet  me.  Deniquealtendensomniabonaqoaecumqiie 
habere  possumus,  sive  in  nalura,  aive  in  instituio, 
sive  in  ipsa  eoiiversatione  * ,  ki  ide,  in  spe,  in  clia- 
riiale,  in  bonis  moribus,  in  juslilia,  in  timofe  Dei, 
totum  non  esse  nisi  ex  illius  donis,  lU  conclusil :  Deu» 
meu$  mi$ericordia  mea.  Non  Invenil  implelus  btuiis 
Dei,  quid  appellaret  Deum  suum,  nisi  misorlcordiam 


*  Edd.,  remouiQt  aticui.  M  Mss.»  ad  aiiqum. 

*  iias.|  comfer$knet 


715  ENARRATIO  IN 

suam.  0  RonM^n ,  sub  quo  neiuini  despcrandum  cst  \ 
Deu$  inet»,  inquit.  nusericordia  mea»  Qoid  est,  mitcrh- 
ecrdia  mea  f  Si  dicas,  Salus  mea,  intelligo  quia  da( 
saliitem;  si  dicas,  Rerngium  meum,  inielligo  qiiia 
eonfugfs  ad  eum;  si  dicas,  Fortitudo  mea,  iiiielligo 
qtiia  dal  tibi  forlitndinem :  Miiericordia  mea^  qnid  est? 
ToiuiB  quidquid  sum,  de  misericordia  tua  est.  Scd 
promerui  fo,  invocando  le !  Ut  essem,  quid  feci  ?  ut 
esseni  qui  te  invocarcm,  quid  cgi  ?  Si  enim  egi  aliqtiid 
ule.>8ein,  jam  eraroanlequam  essem.  Porrosi  oinnino 
niliil  eram  antequam  essem  ,  nihil  te  promerui  ut  es- 
scm.  Fccisti  ut  essem,  et  non  tu  fecisti  ut  bonus  es- 
sem  ?  Dedisti  mllii  ut  sim,  et  potuit  roihi  alius  dare 
ut  bonus  sim?  St  tu  mihi  dcdisti  ut  sim,  et  aliiis  niilii 
dedit  ut  bnnus  sim  ;  melior  est  ille  qui  mihl  dcdit  ut 
boims  sim,  qtiam  ille  qui  miiii  dedit  ut  sim,  Porro 
qtifa  te  neuio  melior,  neino  tc  potentior,  nemo  te 
In  roisericordia  largior;  a  quo  accepi  ut  essem , 
ab  illoaccepi  utbODUsessem,  Deu$  meu$  mitericordia 
iii«ff. 

IN  PSALHUM  LIX    > 
ENARRATIO. 

SERliO  AD  POPULUM    (tt). 

I.  [v£rs.  1,2.]  Titulus  psalmi  hujiis  aliquantum 
prolixus  est«;  sed  non  nos  terreat,  quia  Psalmusbrevis 
est.  Tanquam  ergo  aliquaBtulum  proliiiorem  Psalmum 
andierlmus,  siciniendamus:  quoniaro  innomineChri*- 
sti  Dulritisel  nutriendis  loquimur  in  Bcdesia  Dei,  nec 
alieiiis  a  s»pore  islarum  Litterarum  a  quibus  niun^ 
dus  alienus  est,  non  quasi  rudia  vobis  ista  semper 
esse  debent.  Si  eniro  ea  qu»  saepissime  audistis  cum 
jucunditate  In  ore  cogiiationis  ruminastis  ,  nec  obll- 
▼ione  tnnquam  in  ventre  sepelistis ;  eadem  ipsa  re» 
eordatlo  vestra.  ot  memona  roultum  nos  poierit  adju« 
vare»  ne  muitnm  loqnamur  ad  enodanda  quasi  rudi» 
bus  ea  qu»  jam  vos  nosse  novimiis.  Certe  illud  uie* 
minimiis  s.Tpe  vos  audisse  quod  didmus  :  vix  est  ut 
in  Psalmis  invenias  voces,  iiisi  Cbristi  et  Ecolesix,  aut 
Cbrisii  lantitro,  aiit  Ecclesi»  tantuin,  quod  utique  ex 
pane  et  nos  snmus.  Ac  per  huc  quando  voces  m»stras 
agnoscimus,  sine  afTectu  agnoscere  non  possumus:  et 
lanto  inagfs  delectaniur ,  qiiando  indidem  '  nos  csse 
seutiinus.  David  re>  uniis  homo  fuil ,  sed  non  luium 
liominem  figuravit :  quando  fcilicet  nguravit  Eccle- 
sbm  ex  Diultis  consLantero,  di^tentam  usqiie  ad  fines 
lcrra; ;  quando  autein  onum  homincin  flguravit,  ilium 
figuravit  qui  cst  mediaior  Dci  et  homimim,  homo 
Christus  Jesus  (I  Tim.  ii,  5).  In  hoc  ergo  psalmo,  vel 
poiius  in  hiijus  psalmi  titiilo,  dicuatur  quxdam  viclo* 
riosa  Davtd,  quod  fortiter  fecerit  debeUando  quosdain 
inimioos,  et  eos  tribiitarios  fuGiondo;  quando^post 
morlom  Saulis  persecutoris  sui,  regnum  iliius  acccpit 
nianifeslum  iii  israel.  Nain  cl  antcquam  fiersecutin* 
nein  pateretiir,  rek  erai,  sed  Deo  lautum  notus  erat. 
Po^lea  ergo  jam  manifcsto  regno ,  cl  evidenter  atque 

*  sic  aliquot  Mts.  Quidaffl  vcro»  tn  ii$dem.  At  Edd.,  i» 
iil  m. 

(a)  Aliquanto  pfjst  EoaxTalioncm  superioris  l>salmi  babi- 
U13,  cx  n.  11. 

SinCT.   AUGUST.   IV. 


PSALUUM  LIX.  714 

eminenter  acccpto  dcbellavit  eos  qui  in  boc  tittilu 
conimemorantiir ;  ct  notalus  *  est  Psalmi  tiiiilus  ita  ; 
In  finem^  pro  his  qui  immutabimiHr  in  lituli  inscriptiom 
ncm  ip$i  David  in  doetrinam^  cum  $nccejidit  Hesopoia^ 
nuam  Syria!^  et  Syriam  Sojfl/,  et  converiit  foab^  et  per^ 
cu$$it  Edom^  in  valle  Salinarum  duodecim  miHia.  Le- 
gimus  hxc  in  libris  Regnorum,  istos  omnes  quos  no<r 
minavit,  dcbellatos  esse  a  David,  id  cst  Mcsopota* 
miam  Syriae,  et  Syriam  Sobal ,  Joab ,  Edom  ( II  Reg, 
viH ).  Faota  suni  isia,  el  quemadinoduin  fact^  sqnt  iia 
ibi  conscripta  suiit,  ita  h'guntur  ;  legat  quj  vnli.  Vc* 
rumtameii  sicut  solel  propheticns  spirilus  in  Psalmo* 
riim  titulis  rccedere  aliqnantulum  ab  expressione  re» 
rum  geslariim,  et  aliquid  dicere  quod  in  biitoria  nou 
invenitur ,  et  hiiic  potius  admoiiere,  non  propter  co« 
gnoscendas  res  gestas  esse  hiiJMsmodi  liiuios  inscri- 
ptos ,  sed  proptcr  fulura  pr;rfiguranda  ;  sicul  dlctum 
est  quod  coram  Abimclecji  muUivit  YuUuin  sumn,  et 
dimisii  eum ,  et  abiit  (  PtaL  xxxni,  I  ) ,  cum  indicci 
scripiura  Ri^gnorqm  hoc  oum  non  fccisse  coram  AbN 
mclcch,  scd  conun  Aciiis  rege  (I  Reg,  xxi,  43)  :  iia 
ct  in  hoc  titiilo  invcnimiis  aliquid ,  qiio  commonea^ 
miir  ad  aliquld,  Namque  in  Ula  narratione  bellorum 
forliumque  factoriim  rcgis  David ,  ubi  hi  omnes  quos 
commcmoravimus ,  debcllaii  sunt,  eum  ali(|ii|d  suc* 
cendisse  non  lcgimus.  llic  autem  maxiine  hoc  posit 
tumcst,  quod  ibi  non  est  scriptum,  quia  succendit 
Uesopotamiam  Syrix,  et  Syriam  Sdbal.  Jam  ergo  in<» 
ciplamus  secundum  rcrum  fuiurorum  significationrs 
ista  discuicre»  ci  otKicitatcm  umbrarum  ui  lucem  vcrbi 
revocare, 

%  In  finem,  quid  sit  nostis  :  Fini$  enim  Legi$  Chri^ 
$tu$  e$i  (Rom.  x,  4).  Eos  qui  immtiiantur  nostis.  Qui 
enim,  nisi  qui  a  vcteri  viia  in  novam  transcunt?  Ab* 
sit  enim  ul  hic  culpanda  immuiaiio  intelligaiur.  Noii 
qiiomodo  iminuiatus  cst  Adam  a  jiistitia  ad  iniquita- 
tem ,  et  a  deliciis  nd  laborcm;  scd  quomodo  mutan^ 
tur  iili,  quibus  dictiim  est :  Fui$ti$  enim  aliquando  lem 
nebrcB,  nunc  autem  lux  in  Domino  (Ephe$.  v,  8).  Iiu- 
muianlur  auicm  isti  in  tituliinscriptionem.  Nostis  tituli 
inscripiionem.  Tituliis  infixus  est  supcr  cnicem  ^o* 
mini  scriplus,  Uic  est  rex  Judceorum  {Matth.  xxvii, 
37) :  mutaiiturinhujus  tituli  hiscriptioncm  qui  in  re^ 
gnuni  Christi  transeunta  regno  diaboU.  Dene  mutan*» 
tiir  iii  bujiis  tiluli  iuscriptionem.  Mutaiitur  autem , 
sicut  scquitur,  iii  doclrinam.  Ciim  enim  dixisset,  Pro 
hi$  qui  immutabuntur  in  tituli  in$eriptionem ;  addidit , 
ipsi  David  in  doctrinam  :  id  est ,  muiantur  non  sih: , 
sod  ipsi  David,  et  mutaiitur  in  doctriuam,  Non  eiiim 
ita  rex  Christus,  qiiasi  sa^culo  rrgnalurus ;  cum  aper«- 
te  dixerii :  Begnum  meum  non  e$t  de  lioc  mundo  (Joan. 
xvui,  36).  Crgo  in  ejus'  doctriiiam  transeamus,  si 
volumus  in  conscripiionem  tittili  commiitnri,  non  no- 
bis,  sed  ipsi  David;  ut  qiii  vivuut,  jam  nou  sibi  vi- 
vnni,  sed  ei  qui  pro  ipsis  morluusest  ei  rcsurrei^it 
(II  Cor.  V,  45).  Quaiido  erg»  nos  miitnret  ChristMs  , 
uisi  fecissel  quod  dixit :  Igucm  vemmiitereinmuHdam 

^  Sic  fvogius  m  Alii  cum  Rdd.,  naiu$  e$i, 

*  Sic  &:ss.  Al  Edd.,  iii  cjus  gratiam  et  doctrinam. 

/Yingt^trois.) 


715  S.  AUGUSTINI  EPBCOPI 

{Luc.  \Uf  49)  ?  Si  ergo  Cliristus  Tenit  mittere  in  mun- 

dum  igncm ,  utique  salubriter  atque  utiliter  ;  non 

qnomodo  missurus  est  mtmJum  in  ignem.  Sed  quo- 

modo  ignm  in  mundum  ?  Qiioniam  ergo  Tenit  igiiem 

mittere  in  mundum»  quaeramus  jam  quid  sit  Me- 

sopotamia  qu»  succensa  est ,  quid  sil  Syria  Sobal. 

Iiiterpreiationes  ergo  nominom  interrogemus  secun- 

dum  hebneum  eloquium,  quo  primum  hxc  Scri- 

ptura  locuta  est.  Mesopolamiam   dicuni  interpre- 

lari  Elevatam  vocaiionem.  Jam  totus  mundus  vo- 

cniione  elevatiis  cst.  Syria  interpretatur  Sublimis. 

Sed  illa  qux  erat  sttblimis,  incensa  est  el  bumiliata : 

et  quemadmodum  humiliala  est  qurc  fuerat  exaltata» 

sic  exalteiur  quae  Tuerat  humiliala.  Sobal  interpreta- 

lur  Vana  vetustas.  Gratias  Ghristo  qui  eam  succendll. 

Quando  vetera  virguha  soccenduntur ,  vireta  succe- 

dunl ;  et  alacrius  et  uberius  et  viridius  nova  nascnn- 

tiir,  cuin  ea  ignis  in  vetustorum  succensione  praeces- 

serit.    Non    ergo  timeatur  ignis  Christi ;  fenum , 

roiisumit.  Omnls  enim  caro  fenuin,  etomnisclaritas 

hominis  slcut  flos  feni  (/sat.  xl,  6).  Succendit  ergo 

ista  illo  igne.  Et  convertit  Joab,  Joab   intcrpretaiur 

Inimicus.  Conversus  est  inimicns :  quod  vi$  inlellige. 

Si  conversus  in  fugam,  diabolns  est;  si  conversus  ad 

idem,  christlanus  est.  Quomodo  in  fugnm?  De  corde 

ehristiani  :  Princeps  hujus  mundi^  inquit,  nunc  missus 

tfir  foras^/oan.  XII,  31).  Conversus  autem  ad  Domt- 

num  christianus,   quare  inimicus  conversus?  Quia 

Adelis  factus,  qui  fnerat  inimicus.  Percussit  Edom. 

inierpretalur  Edom  Terrenus.  Debuit  percuti  terrenus 

isle.  Utquid  enim  viveret  terrenus,  qui  coelestis  debet 

irivere?  Interfecta  est  ergo  viia  lerrcna ;  vivat  coslestis. 

ISicnt  enim  poriavimus  imaginem  lerreni,  portemus 

^t  imaginem  ejiis  qiii  de  coelo  est  (I  Cor.  xv,  49).  Vidc 

illum  interflci  :  Morlipcate  membra  vestra  quce  sttnt 

tuper  terram  (Coloss,in,  5).  Cum  aulcm  pcrcussisset 

£dom,  percussit  duodecim  milHa  m  valle  Salinarum. 

Duodecim  millia  perfectus  est  numerus,  cui  perrecto 

numero  etiam  duodenarius  Apostolorum  numenis 

deputatur  :  non  enim  fnistra  ,  nisi  quia  pcr  toluin 

mundum  mitiendum  erat  verbum.  Vcrbum  autem  Del 

quod  est  Christus,  in  nubibus,  hoc  cst  in  proMii- 

catoribus  veritatis.  Mundus  autem  quatuor  partibus 

€on8tat.Quatuor  ejus  partesnoiissimse  suut  omnibus,  et 

s.-ppe  in  Scripturismemoratae :  quae  etiam  quatuor  venti 

dicue  sunt  (E%eeh.  xxxvii,  9),  oriens,  occidcns,  aqui- 

ioet  meridies*  Ad  omnes  istas  quatuor  partcs  missum 

est  veii>um,  ot  in  Trinitate  omnes  vocarentur.  Duo- 

denarlum  numerum  ter  qnaterni  faciunt.  Merito  ergo 

duodecim  millia  terrena  percnssa  sunt;  toius  muiidiis 

pereussasest:de  totoenim  mnndoelecta  est  Ecciesia, 

mortificata  a  terrena  viu.  Quare,  m  valle  Salinarumf 

Vallis  humilitas  est  :  salinae   saporem   significaut. 

Mttlti  enim  humiltantur,  sed  vane  et  faiue ;  in  vana 

vetustate  hamiliantur.  Patitur  quis  tribulationem  pro 

pecunia,  patitur  tribulationem  pro  lionore  temporali, 

palitur  tiibttbtionem  pro  commodis  vltas  bujus ;  pas- 

sunis  est  tribnlationem,  et  humiliandus :  quare  non 

yropier  Deum  ?  quare  non  t>ropter.Christum?  quare 


7lfi 
non  propier  saporem  salis  ?  An  neacis  tibi  esse  dictum,, 
Vos  estis  sal  terrce;  el,  S\  sal  iufatuatum  [uerii^  ad 
nihilum  valebit  aliud,  nisi  nt  joras  profidatur  (Matth. 
V,  13)?  Bonura  est  ergo  sapienter  humiliari.  Ecce 
nunc  nonne  humillautur  haeretici  ?  Nonne  ieges  con- 
tra  illos  daix  sunt  eiiam  ab  bominibus,  contra  quos 
divinse  regnant,  quse  illos  anie  etiam  condemnaveraiit  ? 
Ecce  humilianuir,  ecce  fugantur,  eece  persecutioncm 
patiuntur,  scd  siiie  sapore ;  pro  fatuitaie,  pro  vanita- 
te.  Jain  enim  sal  infatuatum  est :  idco  projectom  esi 
foras,  ut  conculcctur  ab  hominibus.  Auiliviuius  tlln- 
lum  Psalmi ;  audiainus  eiiam  verba  Psiilmi. 

5.  [verr.  5.]  Dens  repuUsii  nos,  et  destruxisli  no$. 
Numquid  ille  David  loquitur,  qui  pcrcussit,  qui  suc- 
eendit,  qui  debellavit;  et  iion  illi  quibus  baecfecit,  ut 
percnterentur  et  repellcrentur  qui  maii  erant,  et  rur- 
sus  vivificarentur  et  redirent  ut  boni  essent?  Istani 
qiiidem  stragem  fecit  David  ille  manu  forlii  Christus 
noster,  cujusfiguram  gerebat  ille  homo;  fccit  ista, 
dedit  hanc  siriigein  gladlo  suo  et  igne  siio  :  nam 
utrumque  atluiit  In  bunc  mundum.  El,  Ignem  vew 
mittere  in  mundum  {Lue.  xu,  49),  habes  iii  Evangelio 
et,  (;/(K/fiim  veiri  mf//mtit  £erram  (lfa/M.x,5l),  habes  in 
ETangelio.  A  ttulil  ignem  unde  siicccnderetiir  Meso|K>U- 
mia  S>  risB,  et  Syria  Sobal;  attultt  gladitim  unde  percnie- 
retiir  Edom.  Jam  ergo  isia  sirages  factaest  pfoptereos 
qiii  immutantur  in  tituli  inscriptioncm  Ipsi  David. 
Audiamus  ergo  eorum  voeem  :  salubriler  percussi 
sunt,  erecti  loquanlur.  Dicant  ergo  mutati  in  meliiis, 
miitati  in  lituli  inscriptionem,  immutati  in  doctrinam 
ipsi  David  ;  dicant  t  Deug  repuUsti  itot,  et  destrmaeii 
nos  :  iratus  ei,  et  misertu»  es  nostri.  Deslrnxisti  nos, 
ut  aedifieares  nos ;  destruxisti  nos  male  aHliftcatos, 
destruxisti  vanam  veiusiaiem,  ut  sit  sedificaiio  in  no- 
▼um  homlnem,  sediflcatio  mansura  in  jetcrniim.  Me» 
riloiralKi  #«,  et  misertus  es  nosiri.  Non  miserereris,  nisi 
irascereris.  Destruxisti  nos  in  ira  tua ;  sed  ira  tua  in 
vetiistaiem  nostram  fuit,  ut  destrueretur  veiustas* 
Sod  miseriiis  es  nostri  propier  novitslem,  propler  eos 
qiii  immatantur  in  lituli  inscriptionem :  qoia  et  si  e»- 
terlor  bomo  nosler  corrumpitur,  sed  interior  renova- 
tur  de  die  in  diem  (l!  Cor,  iv,  16). 

i.  [vers.  4.]  Commevisti  terram ,  et  eontmbusti  eans. 
Qoomodo  contiirbala  esi  lerra  ?  C«)nscientia  peccMo- 
mm.  Quo  imos?  quo  fiigimos,  quendo  ille  gladivs  vi- 
Kmtus  est  :  Agite  pmnitentiam ;  approf^nquant  entm 
r^ntrm  cwlorum  (Matth.  iii,  2)  ?  Commovisti  ^rram^  ti 
eonturbasti  eam.  Sana  contntioHes  ^u$,  quemam  mo§a 
est.  Non  digna  est  sanari ,  si  mota  non  est :  sed  lo- 
qiieris,  prnedicas,  minaris  de  Deo,  ventunim  jodiciuiii 
non  taces,  praeccptum  Dei  moncs,  sb  his  rebus  non 
quiescis ;  et  qoi  audil,  si  non  timet ,  si  non  movetur, 
non  ^t  digmis  saiiari.  Andit  aiius ;  moveuir»  stimula- 
tur,  pecius  tundii,  bcrymas  fuiidit :  Saua  couiriAetses 
ejttBt  quoniam  mota  esL 

5.  [vers.  5.]  Post  ha!C,  percusso  terreiio»  succenea 
vetustate,  mutato  homine  in  melius,  facla  luce  eis  qii> 
lenebKe  fuerunt,  sequitur  quod  alibi  scriptum  est : 
Filij  aceedens  ad  servitutem  Des^  sta  injustitia  et  timo- 


717  ENARRATtO  IN 

rtf,  et  prwfwra  animam  tuam  ad  tentathnem  {EcHL 
u,  l>.  Prior  labor  ut  displieeas  libi,  tit  pcccata  expti- 
gim  \  «( nuieris  In  melius  :  secundus  labor ,  pro  eo 
qnod  iBUUtus  es ,  ferre  tribuiationes  et  teiitationes 
iiuitift  Meculi,  et  inter  illas  perseverare  usque  in  fiiiem. 
I>e  his  ergo  cnni  ioquerctor,  lias  significans,  quld  sab- 
jungit?  Oitemikti  ptebi  tum  dura :  jam  plebi  tux,  factae 
tributariae  posl  victoriam  Dayid.  0$tendi$ti  plebi  tuaf 
dura.  In  quibust  In  persecutionibus  qiias  pertulit  Ec- 
clesia  Chrisli,  qtuindo  tantiis  roartyrum  sanguis  efrustis 
est.  Oetendati  plebi  tuee  dura  :  potasti  not  vino  ttimU'- 
lathMi.  Qf  lid  est,  $timulathms  f  Non  peremptionis.  Non 
enim  erat  peremplio  perdens ,  scd  medicina  urens. 
Potasti  not  wno  stimuiationis, 

6.  [vers.  6]  Quare hoct  Dedlsti meluentibus te signi' 
llcationem ,  iif  fugiant  a  faeie  areus,  Per  tribuiaiiones, 
inquit,  tcmporalcs,  significasii  tuis  rtigere  ab  ira  ignis 
aempiterni.  Dicit  enim  apostolus  Petrus  :  Tempus  eu 
mjudiciMm  incipiat  a  dom  Dei.  Et  exhortans  martyrea 
ad  tolerMitiaifl ,  cum  saeviret  niundos,  cum  stragcs  a 
persecaioribQS  Acrent,  ciim  longe  lateqae  sanguts  fide- 
liuin  funderetuf  •  cum  in  catenis,  in  carceribus,  iti  tor* 
meiitis,  mulu  dore  Cbristiani  paterentur;  ne  in  kis 
«rgo  duris  deficerent ,  eos  altoquitur  Petrus  :  Tempus 
est  ut  judkmm  indpiat  a  domo  Dei ;  ef  <t  initium  a  fio» 
bis^  quttiis  finis  erH  eis  qui  non  credunt  D&  EwingeUof 
et  sijuetus  vix  satvus  erit^  peceator  et  impius  ubi  pare- 
hmi  (1  Petr.  iv,  17,  48)?  Quid  ergo  rutiirum  est  in 
Jtidieio?  Arcus  esi  exientus;  adhuc  iu  comminailone 
est ,  nondum  in  prxsenuillone.  Et  videte  quid  sit  in 
arcu.  Noiine  sagitu  in  priora  mitienda  est?  Nervus 
Umen  rctro  lendiltir  in  coiitrariiim  qua  illa  milteBda 
est ;  et  quanto  plus  ierit  ejus  exiensio  retrorsum,  tan^ 
10  majore  impelu  illa  eurrit  in  priora.  Quid  est  quod 
d:xi?  Qtfanto  magis  differtur  judicium ,  Unlo  majore 
iinpetu  veiiturum  est.  Ergo  ei  de  temporalibus  tribu- 
btionibus  gratias  Deo  agamus ,  qiiia  dedit  plehi  suas 
significationem ,  ut  fugiant  a  facie  areus  :  ut  exercitati 
fidclea  ejtis  in  tribulalionibus  temporalibus,  digni  sint 
cvadere  daninationem  ignis  seterni,  quae  inveniura  est 
omnes  qtti  isu  iion  creduiit.  Dedisli  metuentibus  te  si- 
gmficationem^  ntfugiant  a  facie  arcus, 

7.  [vers.  7.]  Ut  eruantur  dilecti  tui,  Satvum  me  fac 
dextera  tua,  et  exaudi  me.  Dextera  tua ,  Domine ,  sal- 
vum  me  fac :  iu  salvum  me  ffae,  ut  ad  dexteram  sicm. 
Saivum  me  fae  dextera  tua  :  noii  salutem  temporalem 
peto ;  de  liac  fiat  volunus  tua.  Ad  lempus  quld  nobis 
prosit ,  penitus  ignoramus ;  quid  enim  oremiis  sicut 
oporiet,  nescimtis  {Rom.  viii,  S6)  :  sed  saivum  me  fac 
dextera  lua ,  ut  elsi  in  tempore  isto  tribulutioncs  aii- 
qiias  patiar,  iransacU  noete  omnium  tribulationtim 
ad  dextcram  iiiveniar  inter  oves ,  non  ad  siiiistram 
inlcr  hxdos.  Sahmm  me  fac  dextera  tua,  et  exaudi  me. 
Qtiia  Jain  ilind  peto  quod  dare  vis ;  non  verbis  dcli- 
ctorum  mconiin  dnroo  per  diem,  ui  mm  exaudias,  et 
uucte  *,  ut  non  exaudias,  ct  non  ad  insipientiam  mibi 


•  sic  Has.  At  E«Jd.,  expurges.        ,  ^         ... 

*  lu  Kdd.  decsi  hic,  ut  non  eTOudvm  :  quod  repetilur  in 


PSALMUM  LIX.  71H 

(Psal.  XXI,  %  5) ;  sed  iitiqtic  ad  eonnioiiiiioneiu ,  ad- 
dendo  saporein  de  valie  sallnarum,  ut  in  tribulaiiouc 
noverim  quid  peiam  :  pcto  autcin  viuin  xternam 
er%o  oxaiidi  mc,  quia  dexterani  luam  pelo.  lutelltgat 
crgo  ChariUs  Vcstra  omncni  fldclem  habcnlem  iti 
corde  verbnin  Dei ,  cuni  timorc  tiiiiefitcm  jndtciuin 
fuiiirum,  vivenlcm  probabililcr ,  nc  de  illo  biasphe- 
metur  nomen  sanctum  Dominl  ejus ,  mulu  deprecari 
sccundnm  so^ciilum,  et  non  exaudiri ;  ad  vitnm  aiitcm 
asternani  scmpcr  exaudiri.  Quis  enim  sanitateni  no» 
peui,  cum  asgroiat?  Et  tamen  forte  adiiuc  aigroure 
ci  ulile  cst.  Poicst  fieri  ut  hinc  non  exaudiaris  :  noti 
tamcn  exaudiris  nd  voluniaiem,  ut  cxaiidiaris  ad  utt- 
ItUtcin.  At  vero  cnm  illud  pciis,  ut  dct  libi  vitntii 
xiernnm  Dcus,  ut  det  libi  regnmn  reelorum  Dcih,  iit 
dct  tibi  ad  dexteram  Filii  siii  sure,  cuin  venerit  jiidi^ 
care  tcrram ;  securns  esto ;  acciplcs,  si  modo  non  ac- 
cipis  :  non  eniin  jnm  vcnli  lemptis  ui  accipias.  Kxan- 
diris,  et  nescis  :  quod  petis  agitur,  etsi  iicscis  iii  qtio 
agitnr.  In  radice  res  cst ,  noudum  in  fructu.  Salvum 
me  fae  dextera  tua,  et  exandi  me, 

S.  [vers.  8.]  Deus  hcutus  est  in  sancto  sno.  Qiiid  ti- 
mes  ne  non  flnt  quod  Deus  lociitus  est?  Sl  hnbercs 
aliquem  gravem  amicurn  et  sapienlem ,  qnomotlo  di- 
ceres?  Ille  loculus  est  hxc,  flat  necesse  cst  qiiod  lo- 
culus  cst :  vir  gravis  est ,  non  levitate  uiilur,  non  fa- 
cile  de  scntentia  dimoveiur,  quod  promisit  fixuin  est. 
Sed  tamen  homo  est ,  qui  aliqunndo  qiiod  proinisii 
facere  vuit,  et  non  poiest.  De  Deo  non  est  qtiod  tti 
timeas :  quia  verax  esi,  consut ;  quta  omnipoieiis  cst, 
eonsut;  fallere  tenonpoiest,  habetnnde  faciat  Qnid 
ergo  times  ne  decipiaris?  Opus  est  nl  tii  te  non  de- 
cipias,  et  perseveres  usque  in  finem,  cum  dn turus  cst 
quod  proniisit.  Deus  locutus  est  in  sanclo  suo.  Iii  qtio 
sanclo  suo  f  Deus  erat  in  Christo,  mundum  recouciliane 
ttW  (II  Cor,  V,  i9).  In  sancto  illo,  de  quo  alibi  audi- 
Slis  :  Deusinsanclo  via  ttia  {Psal.  lxxvi,  ii).  Deus 
toeutus  est  in  sancto  suo.  Lxiabor ,  et  diiidam  Sichi- 
mam.  Quia  Deiis  hoc  locotus  esl,  fiet  :  vox  Ecclcsias 
cst,  Dcus  locutus  est  in  sancto  suo.  Ntui  vcrba  dicit  qun 
Dctis  loculus  cst ;  sed  quoiiinra  Deus  iocuius  est  in 
sancto  suo ,  nec  ficri  aliqitid  potest ,  nisi  qiiemadino* 
dum  lociitus  est  Dcus ,  conseqiienler  ista  eveniunt : 
LcBlabor,  et-dividam  Sichimamy  et  convallem  tabcmacu* 
torwH  dimeiiar.  Sichima  Huineri  iuterprclnntiir.  Se* 
cunJum  Iiistoriam  vcro,  Jacob  rcdiens  a  Laban  soccro 
8110  cum  omnibiis  suis,  abscoiidit  idola  in  Sicliiuia 
qiix  liabebal  de  Syria,  ubi  diu  peregrinatus,  Undcin 
siliqiiando  iiide  veniebat  {Gen,  xxxv,  i).  Tabernacula 
niiiem  fecit  ibi  proptcr  oves  suas  et  armenu ,  et  ap- 
pdlavit  locum  illum  Tabemacula  {Id.  xxxiu,  i7).  Et 
hac  dividnm ,  inquil  Ecclcsia.  Quid  cst  boc,  dividam 
Sichimam  f  Si  ad  bistoriam  ubi  abscondiu  sunt  idola 
rercrainr,  Gcntes  significat.  Divido  Gentes.  Quid  cst, 
divido?  Non  enim  omniuin  est  fides  (II  Thess.  ui,  2). 
Qiiid  est  divido  ?  Alii  eredent ,  alii  non  credont :  scd 
uinen  non  tiineaiit  qui  credunt,  inler  illos  qui  noii 
credunt.  Divisi  siint  enim  nunc  fide ;  posled  dividcn- 
lur  in  jiidicio,  ovcs  ad  dex(er.im,  hxdi  ad  siuistram 


Tf9 


S.  AUGUSTINl  EPISCOPI 


T^ 


(Matth.  XXV,  55).  Ecce  inrenimos  qnemadmodum  Ee- 
clcsta  dividat  Sicliimani.  Quomedo  dividit  liumeros, 
socwidum  nominis  intcrpretationem  ?  Dividuntur  fau« 
iiieri,  ut  allos  ^ravent  pcccala  sua,  alii  lollant  sar- 
cinain  Chrisii.  Ilunieros  enim  pios  qua^relKit,  oom 
dicerct :  Jugum  enim  meum  lene  ett ,  el  wclna  mea 
tms  ett  (Id.  XI,  30).  Alia  s.'irt'ina  premit  ct  aggravat 
lc ;  Cliristi  autcm  sarciiia  sublcvat  te  :  alia  sarcina 
imiidus  habet ;  Chrisli  sarcina  pcnnas  liabet.  Nam  «t 
avi  si  peiinas  delralias ,  quasi  onus  tollis ;  ct  qtio 
magis  onus  abslulisii ,  eo  magis  in  terra  rcnianelut. 
Quani  exoncrare  voluisti » j.icet :  non  volat,  quia  tu- 
listi  oitus ;  redeat  onus ,  et  volal.  Talis  est  Cliristl 
sorciiia.  Portcnt  illani  homiiies;  uon  sint  pigri  :  non 
atteiidantiir  iili  qui  cain  ferre  nolunt ;  ferant  iUam  qui 
vulunt ,  et  invenient  quam  sii  levis ,  quam  suavis, 
qiiain  jiicunda,  quam  rapiens  in  coelum  et  a  terra  cri- 
pions  '.  Dieidam  Sichimam ,  el  eontallem  tabernaculo- 
rum  dimetiar.  Forle  propter  ovcs  Jacob,  coiivaliis  ta- 
iicrnacHlorum  iiilelligitur  gens  Judxorum,  el  ipsa  di- 
viditur  :  naro  traiisicrunt  hide  qui  credidevunt ;  foris 
reliqui  remanserunt. 

.  0.  [ver$.  d.]  MeuB  eil  Galaad.  Nomina  sunt  ista  lecta 
iJi  Litteris  Dei.  Gaiaad  babet  interpretationis  su®  vo- 
cem  ct  inagiii  sacratneiiii :  iutcrpreiatur  enlm  Acervus 
testiiuonii.  Quaiitus  acervus  testimonii  in  martyribus? 
Meu$  eu  Galaad  :  meus  est  acerviis  lestimonii ,  mel 
sunt  Martyres  veri.  Ilorlantur  alii  *  pro  vctusta  vani- 
tile  sua  hine  sale;  numqiiid  pertinent  ad  acervuin 
testlmotiii?  Quia  et  si  tradidero  corpus  meuni  iia  iil 
ardeam,  chariiatcin  autciu  iion  babeain,  nihil  milii 
prodest  (I  Cor.  xm,  5).  Cum  autem  quodam  loco  mo- 
Acret  Doniinus  dc  paco  reiinenda ,  prxmisit  salem  : 
Uabete^  inquit,  m  vobis  salem^  et  pacem  habete  inter 
ffos  (Marc.  ix ,  49).  Ergo,  Meue  est  Calaad  :  scd  Ga- 
la.nd,  id  est  acervus  tcstimoi^ii,  in  magna  Iribulaiione 
evidcnier  factus  est.  Tuuc  ignommiosa  Ecclesia  crat 
in  huminibus ,  lunc  opprobriuni  illi  vidua:  objectaba- 
tur,  quia  Cbrisli  erat,  quia  signuin  criicis  iii  fronte 
portabat  :  nondum  erat  honor;  crimen  eral  iunc. 
Quando  crgo  non  honor,  sed  crimen  eral,  iunc  factus 
<isi  accrvus  testimoiiii ;  ct  pcr  acervum  testimonii  di- 
ialaia  cst  cltaritas  Christi ;  el  per  dilatalioiiem  cha* 
ritiHs  Cltrisii  occupata:  suntgcntcs.  Sequitur,  Et  meu$ 
ett  Manas$e$  :  quod  interprctatur  Oblitus.  Huic  enim 
dicluui  crat :  Confuaonmtt  in  perpetuum  oblivi$ceri$t  et 
iijnonimm4)idmiati$  tuw  non  eri$  memor  (l$ai,  liv,  A), 
Krat  cirgo  conliisio  Ecclesiae  aliquando,  qiiam  modo 
liblita  est :  confusionis  eniin  ct  ignominioi  viduilalis 
suai  jam  non  est  memor.  Quando  enim  quxdain  crat 
confusio  inicr  liomines,  acervus  tesiiinonii  iaclus 
f.rat.  Modo  jam  ncino  vel  meminit  illius  confusionis, 
quapdo  ignominia  crat  csse  chrisiianum ;  Jam  nemo 
meminit ,  jam  omires  obliti  sunt ,  jam  meu$  e$t  Ma- 
nft$m.  Ei  Epfirwm  fortitudo  capiii$  ntet.  Eplirrcm  Prii- 
ctihcatio  interprctatur.  Mea,  iiiquit,  fruUiOcatio,  et 


«  Giiiaa.  lilier,  eriqetu. 
*  i-Md.,  m&iiantur  mult  U<«.  vero,  aHi 
runi  psondomariyrcs  notari  vidcntur. 


ubi  Donatis(a« 


hxc  fructificatio  fortitado  est  capitis  mei.  Gaput  enifo 
meum  Christus  est.  Et  ande  fructificatio  forlitudo 
cjus?  Quia  nisi  granuni  caderct  in  terram,  non  mui- 
tiplicaretur,  solum  remancret.  Cecidit  crgo  in  terram 
Clu-istus  in  ^iassionc,  et  sccuta  est  fruclificatio  in  rc- 
surrcclione.  Et  Ephraim  [ortitudo  capiti$  niei.  Pen- 
debal  ct  coniemnebatur  :  granum  erai  itiius,  babcbat 
vlres  tralieiidi  postseomuia  {J-oatu  xii,  2i,  32).  Qiio- 
modo  iu  grano  nuineri  semiuum  hitent ;  abjectum  * 
nescio  quid  a^pparct  oculis ,  scd  vis  convertens  in  se 
materiam  et  proferens  fructum  abscoiidita  est :  sic  in 
Christi  cruce  abscondita  erat  virtus ;  apparebat  infir- 
mitas.  0  magnum  graniim !  Certe  infirmus  est  pen- 
dcns,  ccrte  anie  illum  caput  jilebs  illa  agitavit,  cerle 
dixerunt :  Si  FUiu$  Dei  eu,  descendat  de  cruce  {Matth. 
xxvii ,  iO).  Audi  forlitudinem  ejiis  :  Quod  iafirmum 
eetDei^  fort\u$  e$t  hominibu$  (lCor.  i,  2j).  Merito 
tinta  fruclificatio  consecuta  est  :  hasc  mea  est,  dicit 
Ecclesia. 

iO.  [9en.  f  0.]  Juda  rex  meu$ :  Moab  olla  $pei  mtte. 
Juda  rex  meu$  :  quis  Juda?  Qui  de  iribu  Juda.  Quis 
Juda ,  nisi  cui  diiit  ipse  Jacob  :  Juda ,  te  Unidabunt 
fraire$  tm  {Gen.  xux  ,  8)  ?  Juda  rex  meu$.  Quid  crgo 
timeam ,  quando  Juda  rex  meus  dicil  :  HoUie  timere 
eo$  qui  occidwii  corpu$  {Matth.  x,  28)?  Juda  rex 
ineu$ :  Moab  olla  $pd  mem.  Qiiare,  ol/a^  Quia  Iribula- 
tio.  Quare,  $pA  me(B?  Quia  prsecessit  Juda  rex  meus. 
Qua  enim  praecessit,  lu  se(|ui  quid  times  *  ?  Qua  prae'* 
ccssitYPer  tribulaUones ,  per  angustias,  per  oppro- 
bria.  Septa  erat  via,  sed  antequam  transirct :  po:»tea- 
quani  tnnfiit,  sequere;  Jam  patet  via  illius  trausitu. 
SiHgulari$  ego  $um ,  inqult ,  $ed  quou$que  trauseam 
{P$al.  cxL,  iO) :  slDgulare  granum,  sed  quoadusqiie 
transcat;  cum  transieril,  sequetur  fructificatio.  Juda 
rcx  meu$,  Ergo  quia  Juda  rex  meu$  :  Moab  oUa  $pd 
mew.  Meab  intcUigitur  in  Gentibu.s.  Nata  est  cnim 
ista  gcns  dc  peccato,  iiaia  est  isla  gens  de  filiabus  Lot 
qua>  cuin  patrc  incbriato  conciibueruiit,  niale  ulenlcs 
paire  (Gen,  xix,  51-58).  Mdius  crat  ut  slcriles  rema- 
iiereut ,  qiiam  sic  inatres  fierent.  Erat  auteni  illa 
figura  quaedam  eorum  qui  male  utuntiir  legc.  Nolite 
cnim  allendere  quia  lex  in  latina  lingua  fcmiuini  gc- 
ncrisest;  in  gracca  mascuiiiii  est :  sed  sivesii  fciui- 
mnigencris  in  loquendo ,  sive  masculini ,  non  pnu- 
scribit  veritati  locutio.  Lcx  eiiiiu  inagis  masculiiuim 
vim  habet,  quia  regit,  non  regitur.  Porro  auiem  ap<i« 
stolus  Paulus  quid  ait?  Bona  e$l  lex^  »  gui$  ea  le- 
gitime  utatur  (1  7fm.  i,  8>.  lUx  aulein  filioi  lx>t 
non  h?giiime  us»  sunt  patre.  Quoniddo  autciii  na- 
scuntur  opera  bona ,  cum  qulsque  lcge  bene  uiiiur  : 
sic  nascuntur  opera  mala ,  cuin  legc  quisque  nialc 
uiitur.  Proinde  male  iUac  utentcs  pare ,  hoc  cst  inale 
ulentcs  lcge,  geiieraverunl  Moabitas  ;  pcr  tuos  signi- 
ficaniur  opera  niala.  Inde  iribulaiio  Eccleiio; ,  indo 
olla  ebnliicns.  De  hac  oUa  quodain  loco  proplielia» 
dicitur  :  Olla  succen$a  ab  aquHone  {Jerem.  i ,  13). 

'  Edd. ,  seminttm  latentium^  in  terra  jactum  tiesio 
qitid.  etc.  KnieDdaulnr  ad  aliquca  Mss. 

*  sic  aliniiot  ^iss.  At  Edd.:  Qiia  eniin  pr(tcc$sit  te^ debts 
scqui  Qiiid  tiiics  ? 


m  ESARRATIO  IN 

Unde  nisi  ii  partibus  dinboli  qui  dixil :  Ponam  sedem 
weam  ad  aquUonem  (hm.  xiT»  13)?  Tribiilalioiies  crgo 
niaximae  non  oriuntur  adversum  Ecclosiam ,  nlsi  ab 
eis  qui  Irge  male  utunlur.  Qsiid  crgo  ?  Defcctiira  est 
binc  Ecclc$ia ,  el  propter  ollam  ^  id  cst  abiiiuianliam 
scandalorum,  non  erit  pcrsevcratura  usque  in  (ijicro? 
Nonne  Xuda  rex  iHiiis  pncdixit  boc  ei  ?  Nonne  att  iilL : 
Quoniam  abundabh  iniqttiiai ,  refrigescei  charilas  mui- 
lorKiii  (Matth.  XXIV,  ii)  ?  Olla  biillieutc  cbaritas  rc- 
frigescii.  Qiiare  iion  poUus,  o  cliarilas  ,  et  lu  coiitra 
ollam  fervescis?  Aii  ignoras  tibi  csse  dictum ,  ciim  de 
illa  abuiidaiiiia  scandaloriim  rcx  luu>>  loqucrelur  : 
Qtti  perseveravcrit  usqne  in  finem,  hic  salvus  erit  ?  Pcr- 
scvera  ergo  iisquc  in  fincm  cnnlra  oliain  scand^ilorum. 
Ardet  oUa  iniquiLalis^scd  majorestflamma  cliarilatb. 
Noli  vinci ;  perscvera  iisque  in  fincm.  Qiiid  times 
Mitabitas ,  opcra  mala  eorum  qiii  legc  male  uiunlur? 
Quid  cnim,  Jiida  rex  tiius  qui  prxccssit,  nonnc  taLcs 
perlulU?  Nescis  JudjRos  niale  uiendo  lcgc ,  Cbristum 
occidisse  ?  Ergo  spcra  * ,  et  qiia  prxccssil  rcx  tuiis 
scqucrc.  Dic,  Juda  rex  nteus.  El  cx  caquia  Juda  r^x 
meus ,  Moab  quid  factus  est  ?  Olla  tpci  mem ,  non 
consumpiiom's  mex.  Vide  iu  tribiiblioiiibus  ollam 
spei ;  nudi  Apostoliim  :  Sed  et  gloriamur ,  inqiiil ,  m 
tibulationibm.  Ollaest  jam;  sod  vide  isium,  si  esplicat 
ollam  spei.  Sdenles  quia  tribulatio  patientiam  operatur^ 
patienlia  autem  probationem ,  probatio  spem.  Si  tribu- 
latio  paiientiam ,  palicnlia  probatioiicm ,  probaAio 
spcm ,  olln  cst  aulcm  tribulatio  qux  opcralur  spcn) ; 
inerito  3!onb  oila  spei  mcm,  Spes  autem  non  confundit, 
Et  qnid  ?  Fcrves  contra  ollam  ?  lla  jilane,  quia  clnirxias 
Dci  diffusa  esl  ia  cordibus  mstris ,  per  Spirituin  $au- 
ctnm  qid  datus  est  nobis  (Rom.  v,  3-5). 

il.  In  Idumaam  extcmlam  caiccnwenhtm  meum. 
Ecclcsia  loquilur :  Pcrvcuiam  usqjicin  Idumwant,  SiC- 
vinnt  tribulalionos ,  bullial  scandalis  mundits,  exteu-» 
dam  caiceanientum  meum  usque  in  Idumwam ;  iisque 
ad  cos  ipsos  qiii  tcrrcnam  viiam  dcgunt  (quoniam 
IduiiKra  intcrpretaiur  Tcrrcna) ;  u-qucad  ipsos,  uiijrNe 
ui  Jdumwam  extendam  calceamentum  meum.  Ciijus  rci 
calccanx  iitiim  ,  iiisi  Evangclii  ?  Quam  speciosi  pedes 
eorum  qui  annuntiant  pacem ,  qui  annuntiant  bona  ( Id. 
Xy  1  o) !  ely  Caiceati  pedes  in  prccparationem  Evangeiii  pU' 
cis  (Ephes.  vi,  15).  Prorsiis,  quoniam  tribulatio  patieii' 
tiain  operatur^  patientia  autem  probaiionem ,  probatio 
tpem^  olla  non  mc  consiimct :  Cliaritas  enim  Dei  dilfusa 
esl  in  cordibus  nostris,  per  Spiritum  sanctim  qui  datus 
€st  nobis.  Non  dcficiamus  Evangclium  prxdicare,  non 
denciamus  Dominum  annuntiarc.  Usque  inldumwam 
'Xtendam  caiceamentum  meum,  Nonnc  scrviunt  ct  ipsi 
terrcni?  Elsi  cupidilniibus  lcrrcnis  obliganiur,  Cbri- 
siuni  tamen  adorant.  Ilodie  vidcmus ,  fialrcs ,  quam 
mnlti  tcrrcni  committunl  pro  liicro  fraudes,  pro  frau- 
dibus  perjuria ;  proptcr  limorcs  ,  sortilcgos,  niaibc- 
maticos  consulunt :  oinncs  isti  Idumxi,.tcrrcni ;  ct 
tamcn  omnes  isti  adoraitt  Cbristum,  sub  calccamcnto 
ipsius  sunt ;  jam  usque  iii  IJumxnm  cxtcndit  calcca- 
■icntum  sunm.  Mihi  Aiiopliyii  subditi  sunt,  Aliophyti, 

*  SicllMft.  AtEdd.yf^ro^o. 


rSALMUM  LIX.  7« 

qui  suiii?  Alienigcnnc»  non  pertiiieiucs  ad  gouttt 
incuin.  Subditi  sunt^  quia  iniiUi  adornnt  Chrislum,  et 
non  snnt  rcgnaturi  cum  Cbrisio.  Milu  Aiiophyii  sub- 
diti  sunt. 

12.  [vcrs.  i  I.]  Quis  dedueet  me  in  civitatem  cir^unh' 
staiitia?  Qiix  cst  civilns  circumslantia!?  Slineministis, 
jaiu  caiii  commcmoravi  in  alio  psahno,  iibi  dictiim 
est :  £(  circumibunt  civitatcm  (a),  Circiinisiantix  cuini 
civitas,  Cciiiiiim  circumfusio  est;  qux  circuinfn^io 
Ccntium  iii  nicdio  babebat  unani  gciitcm  iiidacorum, 
coloiileiii  unum  Deum  :  cxlera  circuir.fusio  Gentiuin 
idolis  supplicabat,  dxmonibui  scr.victiat.  Et  mystico 
vocata  esl  civilas  circumstantiic;  qiiia  undique  sc  Ceii- 
lcs  circuinfuderant,  ct  ci  ciroumsiclcrant  qu:c  colc* 
I>at  unum  Dciim.  Quis.deducel  me.in  civitatem  circum- 
Uantiw?  Qixis,  nisi  Deus?  iloc  \ult  dicerc,  quomodo  do- 
dneei  pcr  illas  mi)>cs,.de  quibiis  diclum  cst:  Kokt /oiti- 
Irui  tuiinrota  (Psai,  kxxvi,  i9}.  Rola  ipsa  cstcivitas 
circumslaiiti:c,  qux  dicta  est  roui,  id  csLorbis  lerra< 
rum.  Quis  deducet  me  in  civitatem  circttwslantia?  Qu's 
dcducet  me  usqu£  in  Idummam  ?  id  csl,  iit  rcgncm  cli  ^m 
lcrrcnis  ',  ut  ine  vcncrcnlor  ctiain  qui  de  mc  iion 
sunt,  qui  de  me  nolunl  profieere. 

i3.  [vers.  i2.]  Quis  deducetme  usque  in  Idanusamf 
Nonne  tu,  Deus^  qiui  repuiisti  nosfet  non  egredieris^ 
Deus,  itt  virtutibtts  nostris.  Nonne  tu  iios  deduccs  qui 
nos  repulisli?  Scd  quarc  repulisi  nos?Quia  degtruxisti 
nos.  Quare  dcslruxisti  nos?  Qiili  iratuscs,  etn^sntuM 
e$  nostri.  Tu  crgo  dcdiiccs  qui  repnlisti,  qui  non  cgro 
dicrts  Deus  in  virlutibus  nosli'is,  Ni  deduces.  Qiiid 
csl,  non  egredieris  in  virttttikuM,  iio«n<  .*  Sxviiurus  cst 
mundus,  conculcaturiis  c&l  nos  mundus ,  futiirus  cst 
acervu;$  tcstiiQonii  efl^iiso  marljrnm  sanguinc,  ct  di- 
ciuri  sunt  Pngani  srevicntcs  :  Vbi  est  Deus  e.orum 
(Psal.  Lxxvin,  iO)?  Tunc  non  cgredieris,  Deus,  in  rtV* 
tuiibus  nostris :  non  contra  ccs  ap;>arcl>is;  non  ostcii- 
des  potcnliam  tuam,  qualem  osicndisti  in  Davi  1,  m 
Moyse,  in  Jesu  Navc,  qiiando  eorum  fDrliliulini  Gcn- 
tos  cesscrunl,  et  strago  fncla,  mngnaqne  rcddlt:i  va- 
siilatc,  in  tcrram  quam  promisisti,  plcbem  tuam  in- 
duxisli.  Iloc  tnnc  non  fncics;  non  egredieris,  Deut,  in 
virtulibus  nostris^  scd  intus  opcrabcrls.  Quid  est,  non 
egredieris?  Non  «ipparcbis.  (icrte  cniin  qnando  cate- 
nati  marlyrcs  duccbanlur^qiiando  indiulcbnntur  ia 
cnrccre ,  quando  ludibrio  babcndi  produc<'bantur  , 
qiiando  bcsiiis  subrigebanlur '  quando  perculit^bantar 
fcrro,  quando  igne  cremab.mlur,  nonne  contcmncban- 
tur  tnnquam  dcserti,tanqiiam  sine  ad^ulorc?  Qnoinodo. 
Deus  operabatur  intus?  quomodo  intus  consolabnlur  f 
quomodo  cis  duloem  fuciobat  spem  vita»  a^lernx?  qiio^ 
inodo  nan  desercbat  corda  eorum,  ubi  homo  babitnbal 
insiIentio,bcncsi  bonus,  maI«*simaIiis?Nu:nqni.I  crp:o 
quui  non  egrcdiebatiir  in  virtulibiis  corumjdeodcscrc* 
bal?  Nonne  magis  non  cgrcdicndo  iii  viriutibus  eoruin, 
dcduxitEcclcsiam  usquc  ad  Idumxani,  dcduxit  Ecclo* 

«  Altquot  MM.,  idestm  regman  etiam  terrenm 
>  Er.f  wbjiciebaaur^  l4)v.»  subtgebanlur,  li  |lab.«  Mt*rv 
gcbantur. 
(a)  suira, ia rsal. lviiv serm.  1, n.  tu. 


7i5 


S.  AUGUSTINf  EPISCOPf 


7ii 


(lim  nsque  in  civiutem  cii  cnm&tAtiiix  ?  Si  enim  bcUare 
vcllet  Ecclesia  el  gladio  uli,  vidcreuir  pro  vila  pras- 
fcnti  pngnare  :  qnia  vero  contemncl)at  vitam  prx- 
jteiilcm ,  ideo  factus  e&t  acervus  tesiimonii  dc  viu 
fuiura. 

U.  [ver$,  15.]  Tu  ergo,  Dciis,  qui  non  egredieris  in 
virlQtibns  noslris,  Da  noMs  aiixi/iiim  de  iribulatione ;  et 
vana  tatue  homim.  Eant  nunc  qui  salem  *  non  babcfit, 
ct  optent  salutem  temporalem  suis,  quae  est  vana  ve- 
lusias.  Da  nolne  auxilium :  inde  da  uude  putabaris 
ilcserere,  inijg  subveni.  Da  nobis  auxilium  de  tribula' 
tlone;  et  vana  satus  honunis. 

i5.  [vers.  44.]  In  Deo  {adetnus  virtutem,  et  ipse  ad 
nifulum  dedueet  inimicos  nostros  K  Non  faciemus  vir- 
lutem  in  gladio,  non  in  equis,  non  in  loricis,  non  in 
scntis,  non  in  potenutu  exercitus ;  non  foris.  Sed 
nbi?  Inlus,  ubi  latemus.  Ubi  iiilus?  In  Deo  faciemus 
rirtutem  :  et  quasi  abjecti,  ei  qiiasi  conculcati,  qtiasi 
iiullius  momenli  homines  erimus,  scd  ipse  ad  nihilum 
deducet,  inimicos  nostros,  Dcniqiic  Tacium  est  lioc  de 
inimicis  nostris.  Gonculcati  sunt  mariyres :  patiendo, 
pcrferendo ,  usque  In  flnem  pcrseveiaiido,  in  Deo  fe- 
reniiit  viriutcm.  Fecit  el  ipse  quod  scquiliir :  ad  ni- 
liilum  deduxit  inimicos  eorum.  Ubi  sunl  inodo  inimici 
martyrum,  nisi  forlc  qiiia  modo  cos  cbriosi  calicibus 
pcrscquuiitnr ,  qiios  tunc  furiosi  lapidibus  pcrseqiie- 
hantur? 


IN  PSALHUM  LX 
ENARRATIO. 

SERMO    AD    PLEBBII. 

i.  [reri.  I.]  Considerandum  cumYestra  Charitate 
psahnum  istum  susccpimus.  Brevis  cst;  aderit  Domi- 
iiiis  ui  sufficienier  ex  eo,  et  brcvitcr  loquamur.  Quan- 
lui»  adjuverit  ipse  qui  nos  jubet  loqui,  sic  ero  volcn- 
libusofficiosus,  ut  non  sim  lardis  molesluf;,  ncc  pau- 
cis  multus,  nec  occupatis  onerosus.  Titulus  cjiis  non 
tios  lciicl.  Esl  cnim,  /n  finem^  in  hymnis,  ipsi  Dmd. 
In  hytnnis ,  ntiiitie  in  landihus.  In  finem^  utique  in 
<:hristum.  Finis  emm  Legis  Christue  est,  adjustitiam 
omni  credenti  (Rom.  x,  4).  Et  ip«t  Davld,  iion  aiiuni 
qiiam  ipsum  accipere  d«!  cinus,  qui  venil  cx  semine 
David,  ut  e>sct  homoinlcr  homines,  et  a^qualcs  Aa 
geiis  faccrei  homincs.  Vocem  aulem  in  isio  psalmo, 
si  in  membris  ejus  ct  in  corpore  sumus ,  sicut  illo 
cxhortante  prxsnmcre  audemus ,  nostram  debcmus 
agnoscore,  non  aliciijus  cxlranei.  Noslram  autem  non 
sic  dixi,  quasi  eorum  untum  qni  in  praisenlia  sumus 
modo;  sed  nostram  qni  sumus  per  totum  mundum» 
qui  siimus  ab  orienle  usque  in  occidentem.  Et  ut  no- 
vcritis  sic  esse  vocem  nosimm  ,  loquitur  hic  qtiasi 
nnus  liomo  :  non  est  autem  unus  honio,  scd  Uiiquam 
unus  unitas  loquitiir.  In  Ghristo  aiitem  nos  onincs 
iiiius  liomo;  quia  hujus  unius  hominis  capnl  est  in 

>  Rdd. ,  Mduiem,  AHqnot  Msa. ,  ealem  :  anodH  ad  lllud 
(aroi9,  48:  aabele  involne  fofe^  oU supra, n. 9. Gonfer 
firaelerea  nn.  2  et  7. 

s  KooDulU  Bifs.,  tribtdaniet  HM. 


coelo,  ct  iiicnibra  adhuc  I..boraul  iii  leria  :  cl  quia  la- 
borant,  videle  quid  dical*. 

2.  [vers,  2-i.]  Exaudi,  DeuSy  deprecationem  meam^ 
itttende  orationi  mece.  Qiiis  dicit?  Quasi  unus.  Vide  si 
uiius  :  A  finibus  terra  ad  te  clamavi,  dum  angeretur 
cor  meum.  Jam  crgo  non  unus ;  sed  tdco  unus,  quia 
Ghribtus  nniis ,  cujus  omncs  roenibra  sumus.  Nam 
quis  iinus  homo  clamat  a  finibtts  ternc  ?  Non  clamat 
a  fiiiibus  tcrrx ,  nisi  haereditas  il!a  ,  de  qua  dictura 
cst  ipsi  Filio  :  Postula  a  me^  et  dabo  tibi  gentet  hmre- 
ditatem  tuam,  etposseuionem  tuam  temAnos  terrm  (Peal. 
n,  8).  H^ec  ergo  Cbrisli  possessio,  hac  Clirisii  hxre- 
dikis,  hoc  Chrisii  corpus,  haec  una  Gbristi  Ecdesia, 
ha!C  unius  qnas  nos  sumiis ,  clamat  a  finibus  terrae. 
Qnid  autcm  clamat?  Quod  supra  dlxi,  Exaudi,  Deut^ 
deprecationem  meam ,  intende  oralioni  mece  :  a  finibut 
terrcB  ad  te  clamavi,  Id  est,  hoc  ad  le  chniavl  :  a  fini- 
bus  terra  :  id  est,  undiquc. 

3.  Sed  qnare  damavi  hoc?  Dum  angfiretur  cor  meum. 
Ostendit  se  esse  per  omnes  gciitcs  loto  erbe  terra- 
mm  *  in  maf  na  gloria,  scd  in  magna  tcnUtione.  Naui- 
que  vi(a  nostra  in  hnc  percgriuatione  non  potcst  cssa 
sine  tentatione  :  quia  proveclus  nosicr  per  tenUtio* 
neui  nostram  iii,  nec  sibi  quisquc  innoicsdt  nisi  te»' 
tatus ,  nec  potest  coronari  nisi  vicerit ,  nec  potesl 
vincere  nisi  certavcril,  nec  poiest  ccrlare  nisi  inimi* 
cnm  et  tentationes  habuerit.  Angitur  ergo  istc  a  iini- 
hus  terro^  clamans,  sed  Umcn  non  rclinquilnr.  Quo« 
niam  nos  ipsos,  quod  esl  corpus  suum,  voluit  pne- 
iigurarc  et  in  illo  corpore  suo,  in  quo  jam  et  mortuua 
est ,  et  resiirrcxit ,  ei  in  toslum  ascendit ;  ut  quo 
caput  pnccessit,  illuc  se  menibra  sccutura  confid.iDt. 
Ergo  nos  transfiguraTit  in  se,  quando  voluii  tenUri  a 
saUna  (Matth.  iv,  i ).  Modo  legebatiir  in  EvangeUo 
quia  Dominus  Jesus  ChrisUis  in  crcmo  leniabaliir  a 
diabolo.  Prorsus  Ghristus  teniabatur  a  diabolo.  In 
Christo  enim  tu  tenUbaris,  quia  Ghristus  de  te  sibi 
habebat  carnem,  de  se  tibi  saluiem ;  de  te  sibi  mor- 
tem,  dc  se  tibi  vium ;  de  te  sibi  contumelias,  de  se 
tibi  honorcs ;  ergo  de  tc  sibi  tcnlationcm,  de  se  libi 
vicloriam.  Si  in  illo  nos  tentati  sumiis ,  in  illo  nos 
diaboluni  supcrnmos.  Attendis  quia  Christus  tenUlus 
fM^  et  non  attendis  quia  vicit?  Agnosce  le  in  illo  tcti- 
<:iiam,  et  te  in  illo  agnosce  vincentem.  Poierat  a  sc 
diabolum  prohlbere  :  sed  si  non  tenurciur,  tibi  len- 
Undo  Tincendi  magisterium  non  praiberel.  luqiif 
non  mirum,  si  inter  tentationcs  positus  iste  clauiat  a 
finibus  terrx.  Sed  qnare  non  vincilur?  In  petra  exat- 
uuti  me.  Jam  ergo  hic  agnosdiiius  quis  clamet  a  fini- 
bus  terRC.  Recolamus  Evangclium :  Super  hanc  peircm 
wdificabo  Ecelemm  meam  (Id.  xvi  ,18).  Ergo  illa 
clamat  a  llnibus  terrne,  quam  voluit  «dificari  super 
pclram.  Ut  aulem  sfcdincareltir  Ecclesia  super  pecram 
qiiis  factiis  cst  petra?  Paiilum  aodt  dicentem  :  Peira 
antem  eratChriitut  (l  Cor.  x,  *).  In  illo  crgo  spdiHcaU 
gnmus.  Propterea  petra  illa  iu  qua  xdificatl  sumiis» 
prior  perciissa  cst  vcntis,  Hnmine ,  pluvia  (^attk.  ▼«, 

«  pluresHss.,  dicant. 

*  Edd.,  non  in  nuigna  gloria.  Abest»  nm^  a  .lUB. 


7^  ENARRATIO  IN 

Si,  SS)f  quaiido  Chrislus  a  dialiolo  icntabatiir.  Ecce 
ia  qaa  firmftaie  te  vnlnit  slabilire.  Merito  noii  vaeai 
vox  iiofttra,  sed  exauditur :  in  magua  ewm  spe  {wsiii 
kamus ;  /n  petra  exaUasti  me, 

4.  Ihdumti  me^  qnia  faelui  et  spee  mea.  Ille  si 
nostra  spea  factus  non  essei,  fioii  nos  deduceret.  De- 
ducit  t.nnqnam  dnx,  et  in  sc  ducit  tanquam  \ia.  el  ad 
sc  pcrdiicil  tanquam  patria.  Dedticit  efgo  nos.  Unde? 
Qitla  f;tctiis  est  spcs  nostra.  Unde  factus  est  spes 
nostraf  Ecce  sic  quomodo  audistis  quia  teiilalus  cst, 
quia  passusest,  quia  resurrexit,  factusest  spes  no- 
stra.  Quid  eiiim  nobia  dicimus  qiiando  base  legimas? 
Non  enim  perdet  nas  Deus,  propler  quos  Filium  suum 
mislt  tentari ,  cntcingi,  niori ,  resorgere :  non  enlm 
Tere  nos  desplcft  Deus,  propier  qtiosFHio  proprio 
non  pepercit,  sejl  pro  noI>is  oinnibus  tradidit  emn 
(UiMM.  vni,  Sa).  Sicergo  factns  est  spes  nostra.  In 
illo  Tides  et  laborem  tuum ,  et  mcrcedem  tuam ;  ta- 
borem  in  passionc,  mcrccdem  in  resurrectlone.  Sic 
ergo  factns  cst  spes  nosira.  Ilabemns  cRlm  duas  Ti« 
Uis;  scd  nnam  in  qtia  snmus,  atlcram  quam  spera- 
mns.  In  qna  sumus,  iiokt  iiobis  est ;  quam  speramos, 
ignota  nobis  est.  Tolera  in  qua  es,  et  babebis  quam 
mmdiim  bnbes.  Quomodo  toleras?  Ut  non  Tincaris  a 
teniatore.  Laborilms  siiis,  lentationibus,  passionibus, 
morte  sua  demonstraTit  libi  vttain  Gbrislus  in  qua  es ; 
resurreciiono  siia  dcmonsiravit  tibi  viiam  in  qun  eris. 
Nos  enim  non  noveraimis  nisi  iiasci  bominem  ct 
ntori ;  resurgere  bominem  ei  Tivere  in  x.ternum  non 

.  noverainus  :  suscepit  qnod  nnveras ,  et  demonstravit 
qaud  nofi  noveras.  Ideo  crgo  facliis  esi  spes  nostra  in 
tribolallombus,  in  tentatioiiibus.  Vide  Apostokim  di- 
ccntem  :  Non  iolum  auiem,  ud  et  glmamar^  iR;(uit, 
f »  iribuiaiimubui :  edetHe»  qma  tribnialio  palieHtiam 
operatur^  paiienUa  probalionem ,  probalio  tpem;9pet 
auum  noit  eonfundit :  ^mam  ckaritao  Dd  diffuea  eet 
in  eordibue  nottrit  per  Spiritum  oanetmn  qui  datut  ett 
nobit  {Id.  ▼,  3-5).  Ergo  faclus  esC  ipee  spea  nostra , 
qi2i  dodit  nobis  S^riiom  sanctum  :  et  ambubmus 
modo  ad  spein ;  non  enim  amb«larcmiis ,  nisi  spera- 
remits.  Qutd  ait  ipse  Aposioius?  Quod  enim  videt  qui$, 
qmid  tperai  f  Si  autem  quod  non  ridtimut  tperaumt,  per 
pnliettliank  extpeetamut.  Et  itero  :  Spe  enim  tatn  faeti 
Bumut  {Id.  vni,  24,  2S). 

5.  Dedusdtii  me^  qeaa  faclui  e$  tpe$  mea :  turrit  for- 
titudinit  a  fade  immici.  Angilur  cor  meum ,  inqult 
Isla  nniias  a  finibiis  terrae,  el  laboro  inter  tenialiones 
et  scaodala  :  invidciii  Pagani ,  qula  victi  sunt ;  insl- 
dianlnr  baeretici  paUiovelaii  nominis  cbristiaiii;  Intus 
io  ipsa  Ecclesda  vimpatHiir  fruaientum  a  palea :  inler 
harcoinnia  cum  angtiur  eor  meum,  damabo  a  flnibus 
tcrru?*  Sed  non  me  deseril  ipee  qui  me  exaltavit 
m\yw  pelram ,  ut  deducai  me  usque  ad  a^ :  quLi  elai 
labnro,  diaboio  por  tot  loea  el  lempofa  ei  oceasioiies 
insidianio  adversus  mo ,  liic  eat  niilu  turris  fortilqdi* 
uis;  qtio  cum  confugoro,  Aan  solwn  vilabo  tela  Lni- 
iniei,  sed  etiam  in  iUnm  quai  volacro  socitfus  ipae  ja- 
cutabor.  Ipse  enbii  Cbristttsest  ittrris;  Ipse  nobls 
tictus  est  turris  a  facie  inimicii  qui  est  el  petra  Mipe? 


PSALMUIf  LX.  726 

quam  xdiflcata  c^t  Ecclcsia.  Caves  ne  fcriaris  a  dia- 
bok)?  Fugc  ad  turrem  :  nunqtuim  te  ad  illam  turrem 
diaboKca  jacula  sociitura  stmt;  ibi  stabis  munilu^ei 
fixus.  Quomodo  aiitem  fugies  ad  turrem?  Ne  forte 
qiiisque  in  leiuatione  positus  corporaliter  quxral 
tnrrem  istam ;  et  cum  eam  non  invenerit ,  fatigetur, 
aul  defieiat  in  tentatione.  Ante  te  esl  turris :  recor-» 
dare  Christiim ,  ct  inira  in  turrem.  Quomodo  recoF- 
daris  Cliristum,  utintresin  turrem?Quidqtiid  pateris, 
cogita  (fiiia  prior  passus  est,  et  cogiia  quo  fine  passus 
est,  ut  moreretur  el  rcsurgeret.  Talem  et  tu  finem 
spera  qtialis  in  illo  pnccessiL,  et  inypasti  in  turwem 
non  oonscnticndo  inimico.  Si  enim  conscnseris  ini- 
niico,  lunc  ad  te  pervenit  oppugnantls  jaculum.  Tn 
potius  lii  illum  jaculare  tela ,  quibiis  ferialur,  quibtis 
▼Incatur.  Qua:  sunt  ista  tela?  Yerba  Dei ,  fides  tua ,' 
apes  ipsa  tiia ,  opera  bona.  Non  dico :  Sic  eslo  In  ista 
tnrre,  ut  vaccs  ibi,  et  sufficlal  tibi  quia  non  ad  to 
hoslis  lela  perveniunt.  Age  ibl  aliquid  ;  non  cesseiit 
manus  :  opcra  bona  lua  gladii  snnt  inlerficicntes  ini- 
micum. 

6.  [vert.  5.]  Inquilinut  ero  m  labernacub  tuo  utqne 
in  tascuta.  Yidetis  quia  llle,  de  quo  diximus,  est  qui 
clamnt.  Quis  nostnim  esi  iiiquilinus  usqiie  in  sscula  ? 
Paucis  diebus  liic  vivjmus,  et  iransimus  :  inqiiHini 
cnim  hic  sumu';,  liabitatores  in  coelo  crimus.  Ibi  cs 
inqtiilinus,  unde  anditurus  es  voccm  Domini  Dei  toi  i 
Migia.  N:iin  de  domo  illa  xterna  in  ccelis  nemo  te  ju- 
bcbit  migrare.  Hic  ergo  inqutlinus.  Unde  etiam  dici- 
tur  in  alio  psalmo  :  Inquitiaut  ego  tum  apud  /e,  et  per- 
egrinut,  mcut  omnet  patret  mei  (Ptai.  xxxvtfi,l5).  Ilic 
ergo  inquilini  sumits ;  ibi  Dominus  nobis  maiisiones 
dabiiaetemas  :  MultWy  inquil,  iitanjton«t  euntapud 
Palrem  meum  {Joan.  xiv,  2).  Manslones  illas  non  tan- 
quam  Inquilinis  dabit,  sed  tanquam  civibus  in  aster- 
imm  mansuris.  Hic  tamen,  fratres,  qtiia  iion  modico 
lempore  fuiura  eral  Ecclesia  in  hac  terra,  scd  bic  erit 
Eoclesia  usque  in  linem  sxculi :  ideo  bic  dixit,  /n- 
qmdnut  ero  in  tabernaeulo  tuo  utque  in  tescula.  Sxviat 
quaniumHbet  Inimicus ,  oppugnet  me ,  insidias  milji 
praeparet,  scandalis  crcbrescal,  et  faciat  angl  cor 
meum  :  tn^fffiitfs  ero  in  labemaeuio  tuo  utque  in  tas- 
Cttla.  Non  vincetur  Ecclesia  ,  non  eradlcabittir ,  neo 
cedel  quibusiibet  lentationibus,  donec  veniat  hujtis 
sxculi  finis,  ei  nos  ab  ista  temporali  slpma  illa  liabU 
tatio  suscipiat ,  ad  quam  nos  deduoet  qui  fhctus  esi 
spes  nostra.  Inquiiinut  ero  in  labernacuto  luo  utque  in 
tccuia.  Si  din  eris  inquiynus,  quasi  boc  illi  dicere- 
mus ,  laboraitirus  ei^o  es  in  lerra  inter  tantos  tenu- 
tionea  :  nnm  si  paucoram  dicrum  liic  essel  Ecclesia, 
cito  finirentur  tenlatoris  msidios.  Beiie;  paucorum. 
diemm  velles  esse  teniaiiones  :  sed  quomodo  colll- 
gcrei  nalos  omnes»  nisi  diu  hic  essel,  nisl  iisquo  in 
finem  protenderetur?'  Noli  invidere  cxieris  post  fur 
turis;  noli,  quia  jam  transisti,  pontem  misericordiie  ^ 
vcile  prxcidere  :  sit  bic  usquc  in  sxcula.  Et  quld  4» 

«  voxt  mhericordiee,  abcsi  a  plcrisquc  m«« 


leiiuiUonibas,  quaB  DOGesse  esl  vt  abwident  qnanio 
iiiagis  TeDlaQt  scaodalat  Etjenim  ipse  ait  :  Quomam 
akundabit  im^ittilait  refrigeicel  charitoi  multarwn.  Sed 
Jtla  Ecclesia  qu»  clamat  a  fmibus  terrs,  in  his  esl  de 
quibussequiturdicens  :  Qui  autemper^everaverit  u$qua 
in  fifiem^  luc  9alvu$  erit  {MatiL  xxiv,  i2, 13).  Sed 
Unde  pefseverabis?  Quae  vires  tux  inter  tanta  scan* 
dala ,  inler  Unias  tentniioncs ,  inter  tanus  pugnas? 
i)uibus  viribus  vineis  hostem  quem  non  vides  ?  num« 
quid  tuis  ?  Ergo  quia  usque  in  saicula  erit  inquilinus 
isle  hic»  qux  iili  spes  est  ut  durcl?  Cooperiar  in  tela- 
inento  alamm  iuarum.  Ecce  quare  securi  sumus  inlcr 
tantas  tcnlaliOncs,  donec  Tcniai  fiiiis  sxculi,  el  sus- 
cjpiant  nos  sxcula  aeterna  :  qniacooperimur  in  vcla- 
menlo  alarum  ipsius.  ^sius  esi  saeculi «  sed  roagna 
Umbra  est  sub  alis  Dei ;  Cooperiar  in  velamento  ator 
rum  tuarum,         « 

t.  \vers.  6.]'  Quoniam  tu^  t>eu$  S  exandisti  oratio* 
fiem  meam,  Quam  ?  A  qua  coepit :  Exaudi ,  Deu$,  de* 
precationem  meam^  intende  oralioni  mea  :  a  /inibut 
terra  ad  te  clanum,  lloc  ad  te  clamavi  a  finibus  tcrrae« 
Ideo  cooperiar  in  veiamento  alarum  tuarum^  quia  exau* 
disti  deprecationem  meam.  Admonemur  ergo,  fratres, 
non  cessare  orando»  quamdiu  tempus  esi  lentaiionum. 
bedi$tx  hwreditatem  limentibu$  nomen  luum,  Persevere* 
tnus  ergo  in  timore  nominis  Dei  :  xtcrnus  Pater  non 
lios  fallii.  Laborant  filti,  ut  suscipiant  parenium  suo- 
rum  hxreditatem,  qiiibus  mortuis  succcssuri  svni  ? 
lios  non  laboramus  accipere  h:crediiatem  ab  iUo  Pa- 
trc»  cui  non  morienti  succedamusi  sed  cum  illo  in 
ipsa  hxreditate  in  aeternum  vivamus !  Dedieti  hwredi' 
tatem  timentibue  nomen  tuum. 

8.  [ver$.  7.]  Die$  $uper  die$  regiv  adjiae$  anno$  ejui. 
llic  estergo  rex  cujus  membra  sumiis.  Hex  Ghrisius 
est,  caput  nostrum}.  rex  nostcr»  Dedisti  illi  dicfrsuper 
dies ;  non  solum  islos  dies  in  isio  lempore  cum  fine» 
sed  dies  super  istos  dies  sine  fine.  llabitaba^  iiiquit, 
in  domo Domini,  in  longitudinem  dieruiH{P$al,  xxii,  6). 
Quare,  in  tongitudinem  dierum^  nisi  quia  modo  brevi- 
us  est  dierum?  Oninis  enim  rcs  quse  0nem  Iiabet, 
breyis  esi  :  sed  regis  hujus  dies  super  dies,  ut  non 
diebus  solitm  isiis  tnuiseuntibus  regnet  Ghristtis  in 
Ecclesia  sua ,  sed  regnent  cum  illo  sancti  in  diebiis 
illisquinon  babentflnem.  Ibi  unusdies  esf,  et  miilii 
dies  sunt.  Quia  mulU  dies  &iiul,  dixi  )am,  In  longitU' 
dinem  dierum  :  quia  unus  dies,  sic  intelligitur,  Filiu$ 
meu$  e$  tu^  ego  hod\e  genui  te  {P$al,  ii»  1).  Unum 
diem  dixit  hodie  :  sed  iste  dics  noa  ponitur  in  mcdio 
inter  hesternum  et  crasUnum»  nec  iniilum  ejus  fiiiis 
est  besterni»  nec  finis  ejus  iniUum  crasUni.  Nam  et 
anul  Dei  dicii  suut :  Tii  aulem  idem  ip$ee$^  et  anuitui 
non  defident  {Peal.  ci,  28).  Quomodo  anni,  sic  dies, 
aic  unus  dies ,  Quidquid  vis  dicis  de  aeternlute.  Ideo 
quldquid  vis  dicis,  quia  quidquid  dixoris,  minus  di* 
cis.Sed  ideo  necesse  cst  aliquid  dicas,  at  sit  uiide  co- 
giM  quod  non  potest  dicl.  Die$  $uper  die$  regi$  adji^ 
eie$  anno$  ejue^  u$que  in  diem  generatiotti$  et  genera- 


>  lx»v.,  i>eiu  wieut,  Abest,  meiUy  ab  Er.  ei  uss.,  nec  eat 

«t>ud  lAX. 


S.  AI3GUSTINI  EPISCOPI  728 

Honie,  Gene ratioiifs  lnijas  el  generalionis  futurae  r 
generaUonis  Inijus  quae  comparatur  kinae«  propier 
quod  luna  nascitur,  crescit,  perfidtur,  senescit  et  oc- 
cidii;  slc  sunt  generailones  lst;e  morlalcs  :  el  gene* 
rationis  qna  regeneramur  resurgendo,  et  permanebi* 
mus  in  aeternum  cimi  Deo,  quandojam  non  sieol 
luiia,  sed  quod  ait  Doiiiiiiiis,  7tcnc;W)  fulgebunt  «u> 
ut  $oi  in  regno  Patrie  $ui  {Matth.  xiii,  45).  Luna  eniiii 
figurate  in  Scripturis  pro  muubiUtate  hujus  morUdt* 
tatis  ponitur.  Ideo  ad  iericho  descendebat  IHe  ab  Je- 
rusalem  qui  incurrlt  In  lairones :  quia  icricho  civitaM 
verbwn  esl  hebraeum,  el  interpretainr  latnie  Lan»* 
Descendebal  ergo  lanqiiam  ab  immorlaUlale  ad  mor- 
laliialem :  et  inerito  in  iUiiere  vobieratus  a  lalroiil- 
busetsemivivu»reIlclos  est  {Lue.  x,  30)  lUe  Adam^ 
ex  quo  est  toium  geuns  bomanum.  Ergo  diet  eupet  dku 
re^$  adjieiee  anno$  e/nf,  ueque  i b  diem  generatiMU^ 
generationis  mortaUs  accipio^  Gujos  geaeratioBia^  al« 
lerius  menUonem  lecisU?  Cujus  ?  audi : 

9.  [ver$.  8.]  Permanebit  in  atemum  in  eompeeim 
Dei :  Secundumqukl,  aut  propler  quidt  Mitericordiattt 
et  veritatem  ^us  qui$  requiret  ei  f  Dieii  ei  alio  loco  t 
Univereee  vim  Domini  mieericordia  et  veritae^  reqmranit* 
b»$  teetamentum  ejue  et  teetimonia  ejUi  {P$at.  xxit» 
10).  Magous  sermo  de  verilale  et  nlsericordia ,  aed 
l>reviuiem  promisimus.  Brcviter  accipite  qiud  sit  ve-- 
ritas  et  misericordia;  fuia  noti  parvum  esl  quod  di- 
ctum  est,  Umver$m  viee  Domini  nmerieordia  e» 
veritae,  Misericordia  dicllur ,  qoia  non  merila  loslr» 
ailendit  Detia ,  sed  bonitatem  suam ,  ui  peecaia 
nobls  omnia  dimiiteret,  et  vitam  aeternam  prooulle- 
ret :  veritas  autem,  qula  non  Iklllt  reddeni  quas  pro* 
mlsit.  Agnoscamus  hic  eam ,  ei  nos  faciamos  :  ot 
quomodo  nobis  Deus  eshibuii  miserieordiain  soam  ei 
verttateiu  suam;  misericordiam  dimiilendf^  peccaia 
nosira,  veriuilem  exhibendo  promlssa  sua :  aic  et  iios 
faciamos  hic  rois&ricordiam  et  verltatem ;  miscrioor* 
diam  circa  iiifirmos,  circa  egenles^  circ»  mimicoa 
etiam  noslros ;  veritaiem  non  peccando,  nec  adjlcie«« 
do  peccatum  super  peccalum.  Qooniam  qui  miiUum 
slbi  pollicctur  de  miserieordia  Dei,  stibrepii  in  aiil- 
mum  ipsius  ut  fiiciai  injustum  Deom,  ei  potet  qoia 
si  permanseril  pcccator,  ei  noiuerit  recedere  ab  Jni« 
quiiaUbus  suis,  veniet  ille,  et  Ibl  eum  posliuros  C8i 
iibi  ponit  servos  suos  qui  ei  obtemperani.  Et  jusinm 
hoc  erit»  ui  Ibi  te  ponal  perseveraniem  in  peccaiis  » 
ubi  posilurus  esi  illos  qni  reccssemnl  a  peocaUs  ?  Sic 
vls  Injiistiis  esse,  ut  ei  l>eom  fecias  Injustum  ?  Quid 
vls  ergo  convertcre  Deum  ad  volutitatem  iiiaffl?  Tu 
converiere  ad  volunlatem  Dei.  Quis  esi  crgo  qui  koc 
focK,  nisi  ex  iilis  paucis,  de  quibus  diciiur  :  Qm  fwr- 
severaveril  u$que  in  finem,  /ifC  so/wm  erit  { Matth,  xxiv» 
13).  Merito  ei  hlc  mJs«rt£on(jiim  et  veritatem  ^us  qttie 
reqmret  ei?  Qoid  esl,  eif  SofBccrei,  qm$  requiret: 
quare,  addidit,  et ,  nlsi  quia  nHilU  qua^runi  miseri- 
cordiam  ejiis  ci  veritatem  diSeere  m  llbris  ejns ;  ei 
cuin  didiccrmt,  sibi  viviinl,  non  illi ;  siia  qna^runi , 
iion  quiB  Jesu  ChrisU  (Pmpp.  ir,  2t);  |»rsrdtcani 
nilscrlcorili:im  et  verilalem,  el  n«n  niciiint  miscrieor- 


m  ENARRATIO  IN 

tiUm  el  verSutem?  Se<l  iirodicaiido  illain,  noruiil 
iliam  :  non  enim  pnedicarciu  illam»  nisi  nosseni 
ilUiin.  Sed  qui  Dcam  amat  et  Chrisium,  in  pruniicaa* 
d»  iiilsericordiam  el  verilatem  ipsius,  ipse  illam  re- 
quircl  ei,  non  sibi :  id  est,  non  ut  ipse  hatieal  ex  liac 
predicalione  cominoda  tem|ioralia ,  sed  ut  prosit 
ineinbris  ipslus,  id  est  fidelihus  ejus,  cum  Tcriiaie 
niinisirando  quod  novil ;  ut  qui  Tivit  non  jnm  sibi 
vival,  sed  ei  qoi  pro  omnibus  mortuns  est  ( 11  Cor. 
V ,  15).  Miseriewrdiam  $1  veriiaiem  ejui  fuli  reqm' 
retd? 

iO.  [oers«  9.]  Sie  pialtam  noimm  Itio,  Deui,  m  UBeu" 
imm  fMf/t,  «1  reddam  veta  mea  de  die  in  dieift.  Si  psal^ 
lifi  oomini  Dei,  ne  psalias  ad  lempus.  Vis  in  sreou- 
lum  saecuH  psallcre  ?  vis  in  sterniim  psallcre  ?  iXedde 
el  vota  tuo  de  die  in  djem.  Quid  esl,  rcdde  ei  vou 
tua  de  die  in  diem  ?  De  die  isto  iu  iliom  diem.  Perse* 
vera  reddere  vola  in  isto  die«  donec  venias  ad  illum 
diem  :  hoc  est,  Qui  pereeveraterit  utquein  finem^  hie 
ealmuerit* 

IN  PSALMUH  LXI 
;  ENARRATIO. 

SCIUIO  AB  PLEBIIf. 

t.  [tfrt.  1.]  Delectatio  divinorum  doquiomm  »  et 
Alcedo  intelligendl  verbl  Dei,  adjuvante  ipso  qui  dat 
suavitatem ,  ul  terra  nostra  det  fructum  soum  {P$aU 
Lxniv,  43),  et  nos  ad  loqneiidum ,  et  vos  ad  audien- 
dom  eiliortator.  Vldeo  vos  sine  fastidio  aodire ,  et 
gaodeo  paiaio  cordis  vcstri,  a  qao  id  qnod  salubre  est 
noo  respuitnr,  sed  cum  avidilate  pereipilur ,  et  utlti- 
ler  contliictur.  Loquamur  ergo  vobis  et  hodie,  qiian- 
tum  Dominns  donat,  dc  isto  psatmo  quem  modo  can- 
laviiniis.  Tilnlus  ejus  cst,  /«  fnem ,  pro  Idithun^  Piat- 
mtts  ipd  David.  Jam  vobis  Insinuatum  esse  quld  sit 
l<Ktliun ,  rccolo  (a).Ex  interpretatione  enim  bebrx» 
riiigux  ut  ad  nos  pervenit,  latine  dichor  Idttbon  Tran- 
siliens  eos.  Transllit  ergo  iste  qni  canlal  quosdam, 
qoos  desuper  despicit.  Videamos  qoousque  transllie- 
rit ,  et  qnos  transilierit ,  el  obi  quarovis  quosdam 
traiisilierit  posttns  sit  :  de  quo  spirituali  quodam  et 
secnro  loco  inf ueatnr  ima ;  non  ita  respieiens  ut  ca- 
daf^sed  iit  moveat  *  qui  transiNvit  pigros  ut  seqnantur, 
et  laudet  locum  quo  iransiliendo  pervenit.  Ita  enim 
Iste  transiliens  supcr  aliqutd  est,  tit  sub  aliquo  sit : 
iinde  prios  nobis  insinuare  voluit  sub  qiio  fulus  sk, 
ut  itlnd  quod  transilivit ,  non  sit  superbiae  sed  pro- 
rcctns. 

2.  [ven.  t*!.]  !n  quodam  ergo  loco  munito  posi' 
tiisail,  Nonne  Deo  subjicielur  anima  meaf  Audierat 
enim ,  Qui  $e  exaihtt ,  humiliabHttr;  et  qui  $e  Imrmiiat^ 
exattabitur  {Mattk.  xxui ,  12)  :  ct  trepidus  ne  transi- 
liendo  superbiret,  non  ehatus  ei  bis  (|U3e  itifra  cssent, 
sed  bumilis  cx  eo  qol  *  supra  esset ;  lanqnnm  nilnan- 
tibus  ei  ruinain  invidis  qui  eum  transilivisse  dolue- 
ranl ,  respondil ,  !9onne  Deo  $ubjidetur  anima  mea? 

I  plurcsMss.,  moftMl. 

*  ^  alkjuot  Mss.  Edd.  vero>  ex  eo  quod  eupra  e$tet, 

M  hii^sal.  x$xviu.n.  1. 


PS.VU1UM  LXl.  7S0 

Quld  est  qood  mihi  vdnti  transiiienci  quaerilis  laqneoa  f 
Insukatioiie  dejicere  me  vuUis,  aiil  seduclione  deci- 
pere.  Numquid  ita  niemini  supra  quod  sam «  ut  obli* 
tus  sim  siib  quo  sum  ?  Nonne  Deo  $ubjeeta  erit  anima 
mea?  Quaniumcumque  aocedtm,  quantumcumquo 
asceiidam,  qiiantutncumqtie  transiliam,  sub  Deo  eto, 
non  contra  Deum.  Sccurus  crgo  transcendo  c«tera, 
quando  iile  me  sub  se  tenct ,  qni  esl  super  onnia. 
Nonne  Deo  $ubje€ia  etnt  anima  mea  l  Ab  ipeo  enim  aa" 
iutaremeum.  Etenim  ip$ce$t  Deu$meu$et$atutari$  meue^ 
$u$cepior  meue^  non  movebor  ampiiue,  Scie  quiasopra 
me  sii,  scio  quis  prxtendat  mlsericordiam  suam  sdeo- 
tibus  se>  scio  sub  cujns  alaruro  legmlne  sperem  :  nofi 
movebor  ampiiu$.  Agiiis  qtiidem  vos ,  ait  quibusdam» 
transitiens  cos  ipsos  quibtis  dicit :  agltis  quidem  voft 
iil  movear»  sed  non  veniat  miiii  pe$  $uperbia:.  Ex  boe 
euim  fil  qtiod  et  in  ipso  psaiino  sequiiur ,  Nee  manue 
peccaiorum  (timoveai  }ne  {P$al,  xxxv ,  42) :  cui  conso- 
nat ,  Non  movebor  ampliue.  Ad  illud  enim  quod  ibi 
dictum  est ,  Nec  manu$  peccatorum  dimoveat  me,  re- 
apondet  liic ,  Non  movebor  ampliu$  :  ad  illud  autem 
qiiod  ibi  dielum  esl,  Non  veniat  miln  pe$  iuper- 
biee ,  respondel  hic ,  Nonne  Deo  $ubjecta  erit  amma 
meaf 

3.  Ergo  de  soperiorG  loco  munitos  et  tutos ,  enl 
factus  est  Dominus  refugitim,  cui  est  ipse  Deus  in  lo- 
€um  munitum,  respiril  ad  eos  quos  transilivit,  el  de- 
spiciens  eos  loquittir,  tanquara  de  turri  escelsa  ;  nam 
el  hoc  dictum  cst  de  eo ,  Turri$  fortitudini$  a  fade 
immid  {Peat.  lx  ,  4) :  attendit  ergo  ad  eos ,  et  dicit, 
Qnou$queiapponiti$  $uper  kominem  f  Insullando  ^  op- 
probrta  jaciendo ,  insidiando ,  perseqoendo ,  apponi- 
fts  super  liominem  onera ;  appnniiis  super  liominen 
quantum  potest  *  fcrre  liomo :  sed  ut  Terat  homo, 
aub'  illo  est  qoi  fecit  bominem.  Quoueque  appotatii 
iuper  hondtem  f  Si  ad  bomlnem  attcndkis,  Inlerficite 
omnci.  Ecce  apponile,  sxvite ,  interficiie  omne$,  Tan- 
quam  parieti  inctinato  el  maceria  imputns :  inslale, 
iinpelUte ,  quasi  dejecturi.'  Et  ubi  est»  Afon  movebor 
amptiue  f  Sed  quare,  Non  movebor  amptiue  ?  Quia  ipie 
e$t  Deue  $atutari$  meu$,  tu$ceptor  meu$.  Ergo  liomines 
potestis  apponere  onera  *  supcr  bominem  :  numquid 
super  Deuin  qu»  tuciur  bomincm  ? 

4.  Interfieite  omnee.  Quod  lanlnm  spalium  corporis 
in  uno  bomioe,  ubi  possit  inlerfici  ab  omnibiis  ?  Sed 
debemus  intelligere  personam  nostram ,  personam 
Ecclesise  nosine,  personam  corporis  Christi.  Uniis 
eitim  bomo  cum  eapite  et  corpore  stio  Jesus  Ghristns, 
salvator  corporis  et  membra  corporis ,  duo  in  carue 
ima  {Gen.  ii ,  24,  et  Ephe$.  v,  51 ),  el  in  voce  una,  et 
in  p.issione  una ;  ei  cum  transicrit  iniquilas ,  in  re- 
quie  una.  PassionesitaqueCbristi  non  in  soloChristo ; 
imo  passiones  Cbrisli  nonnisi  in  Cbrislo.  Si  cnim 
Ciiristuni  intelligas  caput  et  corptis,  passioncs  Cbristi 
nonnist  in  Chrislo  :  si  atUem  Chrislum  inlelligas  »o- 
ium  cnpul ,  passiones  Christi  non  in  sulo  Cliristo.  Si 

>  Tres  Kss.,  qwmUm  non  polesl  ferre. 
•  .sic  duo  uss.  Alii  cuui  Edd.,  apponere  hominem  eupe^ 
Imimem, 


751  S.  AUGUSTINI  BnSCOPI 

cttim  passiones  Chrisli  in  so\o  Chrislo »  imo  tn  solo      raini  naturstles  {Rom,  ii ,  21) 


capite ;  unde  dictt  qnoddam  membram  ejns  Pauliis 
opostolus,  Vtmpplmm  qum  detmH  jiresncramm  Ckritii 
in  earne  mia  (Coiou.  i ,  24)  ?  Si  ergo  in  membris 
Christi  es ,  quicamque  homo  ,  quisquis  bac  audts» 
qufsquis  baec  nuiic  non  audls  (sed  tamen  audis,  si  in 
membris  Cbrisii  es) ;  quidquid  pateris  ab  eis  qui  non 
sunt  in  membris  Chrlsti,  deerat  passlonibus  Cliristi. 
Ideo  additur ,  quia  deerat ;  meiisuram  imples,  iion 
superfnndis :  tantum  pateris ,  qiianlum  ex  pnssioni- 
Inis  tuis  ^  inrerendum  enit  universoe  passioiii  Christi, 
qui  passus  est  in  capite  nostro,  et  patitur  in  niembris 
suis,  fd  est  in  nobis  ipsis.  Ad  comniunem  lianc  qiiasi 
rempublicarn  nostram  qiiisque  pro  modiilo  nostro 
cxsoWimus  quod  debemus,  et  pro  possessione  viritim 
nosirarum  quasi  canonem  passionum  inferimus.  Pa- 
riatoria  pleiiaria  passionum  omnium  non  erit,  nisi 
cum  sxcuium  (initum  fuerit.  Quousque  appottiiis  iuper 
hominem  ?  Quidqiiid  passi  sunt  Prophel»  a  sanguine 
Abel  Justi  usque  ad  sanguinemZacbariac  {Mattk^zxm^ 
55) ,  appositum  est  super  bomincm,  qula  praH^esse- 
riint  adventum  incamaiionis  Christi  quaedam  rocin- 
bra  Christi :  sicut  in  nascente  quodam ,  nondnm  qui« 
dem  procedenie  capite,  processlt  maaus  (  Gen. 
xxxviii ,  27) ,  sed  tanien  caplti  connectebatur  et  ma- 
iius.  Nolite  ergo  pulare ,  fratres ,  omnes  jusios  qni 
passl  sunt  persecutionem  iniquorum ,  etiam  illos  qni 
venerunt  missi  ante  Dominl  adventum  praenuiitiare 
Domini  adventum,  non  pcrlinui^sead  membra  Christi. 
Absit  ut  non  pertlncat  ad  menibra  Cbrisli,  qui  perti- 
net  ad  civiiatem  qwe  regem  habet  Cliristiim.  Illa 
iina  est  Jerusalem  coelestis,  civitas  sancta  :  hscc  una 
civlias  unum  habet  rcgem.  Rex  hujus  eiviiatis  Chri- 
stifsest :  ipse  enim  ei  dicit,  MaterSion^  dicetiiomo, 
Dicit  ei ,  Maier ;  sed  tiomo,  Mater  cnini  Sion ,  di' 
eel  homo ;  ei  homo  factui  eel  in  ea,  et  ip$e  fundamt 
emn  Aitimmue  {Peal.  Lxxrvi,  5).  llie  ergo  rex 
ejiis,  qui  eam  Qindavit  AUissimus;  ipse  in  ea  homo 
faclus  est  humillimus.  Ipse  ergo  ante  adventnm  in- 
camationis  suac  prsmisit  quxdam  menibra  sua,  post 
qux  prxnuntianlia  se  ventumm  venit  et  ipse,  coii« 
nexus  eis.  Refer  ad  similiiudinem  *  nascentis  illius ; 
quia  manus  ante  caput  procedens,  et  cum  capite  est, 
et  sub  cipiie.  De  Christo  enim  dieium  est,  cum  lau- 
daretur  excellenlia  populi  primi ,  et  doierentur  fracti 


erqo 


*  Rdd.,  mensuram  impiens,  wm  wuperfimdent,  Tanium 
go  paierii  quantwn  ex  pa$mnibiu  tuis,  etc.,  paoloque 
i6t,  td  est  in  nobis  ipsis  ad  communem  hanc  guasi  refiimi- 


iiost,  td  est  innobis  ipsis  ad  communem  hanc  guasi  renwu"  \ 
Ucam,  Nam  quisque,  elc.  Tttm  infra :  et  pro  potse  vinum 
nostrarum  quan  cananem  passimum  infervma  paratoria 
pienaria :  passionum  omnium  fims  non  en/,  nisi,  etc.  Emeii- 
dalur  locus  ad  Mss.  etad  Bedae  callectionein  ia  paiilum.  Quae 
oollectio  In  Corb.  »ts.  ubi  Floro  tribuitar,  babet  pro  portione 
vtritun :  al  caeteri  ftiss.  bic,  possessione.  utrumlibet  non  mi- 
nus  apte  :  quaiido  ad  morem  canonis  solvendi  habita  ratlo- 
ne  posseasionum  alludit  AugnsUnus.  rorro  vox,  fmis,  abest 
fi  Mss.,  qui  looo,  poritforta,  |;raeferunt  quidam,  pariaioria, 
alii,  paruoria ;  forte  mensune  vel  tributi  cujusdam  nomeo : 
pro  quo  nescimus  au  legendum  parata  vero,  uti  legit  da« 
riss.  crngius  inGlofis.,  \occ,  lieiiaria, 

*  Sic  pierique  Uss.  At  Er.,  comiexns  eis  refert  ad  simHi' 
ndiftems  etc.  fx)v.,  comtexus  eit  refert  timUiindinem,  Re- 
g*w  iis.i  referte  fld,  ctc 


752 
Quorum  adoptio.  in- 
qtiit,  et  Utlamenta  et  Letfit  consliiutio;  quorum  patrtt^ 
et  ex  qmlmt  Chrisiut  tecundum  eamem ,  qm  eti  mper 
omnia  Deus  benecUctut  in  tmcula  {id,  n,  4,  8).  Ex  qm- 
bus  Chrislut  tecundumcarnem^  tanquam  ex  Sion,  qiiia 
homo  faclutest  iit  ea  :  quia  Chrittnt  tuper  omnia  Deut 
baiedictus  in  swcula,  quia  ipte  fundauil  eam  Attittimmt. 
Ex  quibut  Citrittut  tecundum  camem ,  fllius  David  : 
qui  est  tuper  omnia  Deut  benedictut  in  tttcula ,  Domi- 
nus  David.  Tota  ergo  illa  civitas  loqiiitur,  a  sanguioe 
Abel  justi  usque  ad  sanguinem  Zacliaria^.  Inde  ct 
deinceps  a  sanguine  Joannis,  per  sanguincm  Aposto- 
loriim,  per  sangninem  martyram ,  per  sangiiinem  fi- 
delium  Christi ,  una  civius  loquitur ,  unus  boroo  di- 
cit  :  Quoutque  appomlit  tuper  hominmn  f  Interfidle 
omnet,  Yideamus  si  deletis,  videamus  si  exstitiguitis, 
videamus  si  tollitis  de  terra  nomen  ejtis ,  vide.iniiis 
si  iion  populi  inania  meditaroini  {Psat,  u,  1) ,  dicen- 
tcs  :  Quando  morietur ,  et  peribit  uomen  ejut  {Ptal. 
XL,  6).  Tanquam  parieli  inelinalo^  et  maeeries  impultet 
incumbite ,  impellite.  Audiie  supra  :  Sutcepior  ment^ 
non  mouebor  amptittt ;  qoia  tanqnam  cumulus  areiuc 
impulsus  sum  ut  cadercm ,  et  Dominus  susoepit  me 
(Pm/.  cxvii,  15). 

5«  [vert.  5.]  Yerumlamen  honorem  meum  eogikne^ 
runt  repellere :  victi  dum  interflciunt  cedcntcs ,  san- 
guine  Interfeclorum  multiplicanics  fidoles,  cedciiics 
his  et  jam  non  valcntes  occidere.  Verumlamen  Itono- 
rem  meum  eoptauerunl  repeUete.  Ifodo  quia  nou  po- 
tcst  occidi  christianus,  agitur  ut  exbonorctur  chrislia- 
nus.  Nuiic  enim  bonore  Cbrisllanorum  corda  torquen- 
tor  impioram  :  jam  Jnsepb  ille  spiritualis  post  vcn- 
ditionem  a  fratribus,  post  traiisIatioDero  de  pairia  siia 
ad  gentes  tanquam  in  iOgyptum,  post  luimiliatioiiem 
carceris»  post  factionem  '  falsoi  lestis,  postquam  fa« 
Clum  esi  quod  de  illo  dictum  est ,  Ferrum  perlrant- 
imt  ammam  ejut  {Psal.  giv  ,  18) ;  jam  honorificatus 
est,  jam  non  est  subditus  fratribus  vendenlibus ,  sed 
frumenta  erogat  esurieniibtts  (Geit.  xxxvii,  xxxix, 
xLi).  Vicii  ^us  humilitale  et  castitate,  inciirropiionc, 
tenlalionibus ,  passionibus  ,  jam  euni  boDoralum  vi- 
deni,  et  hoiiorem  ipsius  cogitant  repeliere.  fn  cogi* 
tationibus  quippe  eorum  est  illud ,  Peccafor  videbil  : 
neque  enim  non  videbit ,  quando  noii  potcst  civiias 
abscondi  supra  montem  constituta  {Maith,  v  ,  f  i). 
Peccator  ergo  videbit^  el  iratcetur;  dentibut  tuit  freu' 
det^  el  labetcet  {Ptat,  cxi,  iO).  Laiet  in  corde,  el  te- 
gitur  fronte  venenum  in  saevientibus  et  indignanti* 
bus.  Propterea  et  bic  cogitatioiies  eorum  dicit ,  Bo- 
norem,  inqiiit,  meum  cogitaverunt  repeltere,  Non  enim 
audent  verbis  proferre  quod  cogitant.  Optemus  illis 
bona,  etiamsi  optant  mala '.  Judica  illoa,  Deus ;  ded* 
dant  a  cogitationibus  suis  {Psat,  v ,  11).  Quid  enini 
illis  melius ,  quid  ulilius ,  quam  ut  inde  cadiUil  obl 
malc  suint?  ut  possinl  ipsi  correcti  dioere,  Staitdtit 
pedet  meot  tupra  petram  {Ptal.  xxxix,  3). 


•  Sic  Kr.  et  Mss.  At  Lov.,  fratlUmem, 

*  Pierique  Nss.:  ODtemus  tlUs  bene^  eUamsi  putanl  nufe. 


753  ENARRATIO 

6.  Vermuimmtnc^giiaKrmukmmmmemmrtptiUre. 
Onmes  coniia  4iMin,  an  uimis  contra  omoes;  an  oin- 
nes  conlra  omncft,  an  omis  oonira  unum  ?  ioteriin  com 
didt,  AppomiUwperhaminem;  Unquani  s«p«runnm: 
et  com  dicit,  ifi/«r/ldieomiMi;  quasi  omnesconlra 
unom :  sed  taraen  el  omnes  eontra  omnes,  qoia  t% 
Glirisuani  omnes,  sed  in  uno.  Qtiid  aotem  illi  diversi 
crrores  iiiiniici  Christi»  omnes  tantum  dicendi  sunl? 
itonnc  ei  unus?  Plane  audeo  et  unom  diccre :  quia 
una  civitaset  una  civitas»  unus  popuiiu  et  unus  popu* 
lus,  rex  et  rcx.  Quid  est,  una  civitas  et  una  civitas? 
Babyionia  uoa;  Jerusalem  una.  Qolbuslibetaliisetiaro 
niysticis  noininibus  appcllelur,  una  tamen  civitas  et 
una  civius:  ilia  rege  diabolo;  isU  rege  Cbristo.  In- 
tcndo  enim  Evangelio  quodaro  loco»  et  movet  me , 
puio  quod  el  vos,  Posteaquam  tuvitati  sunt  multi  ad 
nupUas  boni  et  msli,  et  impleire  sunt  nopti»  recum- 
bentium;  servieniro  missi,  ot  prscceptum  erat,  invi« 
taverunt  et  booos  el  malos;  et  ingrcssus  est  rex 
inspiccrc  recumbeiites,  ei  invenii  bomiuein  tioit  lia- 
bentem  vesiem  nuplialem»  et  alt  itii  quod  nostis : 
Auueef  wuU  Aa^vemslj,  non  habem  ve$tem  nuptiaiemf 
At  HU  obmuiuil,  £t  jtissit  ei  ligari  manus  et  pedes,  el 
projici  eum  in  tenebras  exteriores.  Levatus  est  de 
convi\io,  et  missus  est  in  piBnas  nesclo  qtiis  liomo  in 
um  magna  turlia  recumbentiuro.  Sed  taroen  Doniinus 
volens  ostcndcre  unum  illum  hoininem,  unum  corpos 
esse  quod  constat  ex  multis,  ubi  Jussit  eum  projici 
foras,  et  mittit  in  debitas  poenas,  subjecii  contintio  : 
Jf H//t  eniMi  sunt  vocad,  pauci  vero  eiecii  {Natth,  xxii, 
iO-i4)*Quid  est  lioc?  Gonvocastl  turbas,  Tcnitingens 
ffioltitiido;  annuntiasti,  locutus  cs,  muliipUcati  sunt 
super  iiwneruro  {PiaU  xxxix,6),impletssmitnupti» 
recurobentium ;  projeclus  est  inde  solus  unus,  et  di- 
cis,  Multi  enim  sunt  voeatif  paud  vero  elecli.  Cur  non 
potius:Orone8  vocati,  multi  electt»  onus  projecuis? 
Si  dicerct,  Multi  enlm  sunt  vocati,  el  plures  elecii, 
pauci  vero  reprobi ;  in  paucis  forte  verisimilius  intelli- 
gercrous  iinum  illuin.  Nunc  vcro  dicit  qiiod  unus  indo 
projectus  cst,  et  subdit :  Multi  enim  tunt  vocati^  pauci 
veroeiecti,  Qui  sunl  electi,  nifti  qui  reroanserunt? 
Projccto  uiio,  clecii  remanserunt.  Qnomodo,  projecto 
uoo  de  iKuliis,  pauci  electi,  nist  quia  in  illo  uno  mulli  ? 
Omnes  qui  terrcna  sapiunt,  omnes  qul  felicitatem 
terrenam  Deo  pra^ferunt,  oinncs  qtii  sua  quxrunt,  non 
qu»  Jesu  Cliristl  {Philipp,  ii,  21),  ad  unam  illam 
civitatem  periinent,  qux  dicitur  Babylonia  mystice, 
.  et  babet  regcro  diabolum.  Omncs  autem  qui  ea  qoae 
sursom  sunt  sapitml ,  qui  ccelestia  meditantur,  qui 
com  sollicitudine  in  sasculo  vivunt  ne  Deum  ofTendant, 
qui  cavenl  peccare,  quos  peccantes  non  pndet  confl- 
teri,  Lumiies,  mites,  sancti,  justl,  pli»  bonl ;  oronca 
ad  unam  civiutero  pertlnent»  quae  regem  habet  Cbri- 
siunu  lUa  enim  in  terra  quasi  inajor  est  tempore;  noti 
sublimiute»  non  bouore.  Civitas  illa  prior  nau ;  cl- 
viias  isu  posterior  nata.  Illa  o^w  incoBpit  a  Cain ; 
lucc  ab  Abcl.  Uaec  duo  corpoia  Wib  duobus  regibus 
9geiitia,  ad  singulas  civiutes  perlinenliay  adversanitir 
sibi  usquein  finem  «eculi,  donec  fialex  conunixlione 


IN  PSALMUM  LXI.  JU 

separaliOy  el  alii  ponaiilur  ad  dctleram,  aUi  ad  viuh 
stram,  diealurque  ilUs :  Vemte,  benedieti  Pmrk  wm^ 
percipka  fe§mm  quod  vobii  paraimm  eei  ab  moardio 
mmtdi;  iHis  aulem :  lie  in  ignem  mternum,  qui  parth 
iusetttaaboio  ei  an§eiieeiut{Matlh.  xxv,  54,  4i). 
Ghrislua  enim  hoc  diclt :  Keni^,  benedicti  Pairie  mM\ 
perapUe  regnum  quad  vobii  paraium  ett  ab  inttio  mundi. 
Ilex  civiutis  su»,  victor  super  omnia.  lllis  aoiem  ad 
sinistram  coosUtutis  unqtiam  civiuii  iniquorum :  lie^ 
inquit,  in  ignem  wternum.  Numquid  scparat  ab  Oiare- 
gem?  Non  :  addidil  enim,  qui  paratue  eti  diaMo  ei 
angeHt  ejut. 

7.  intendile»  fralres,  intendite,  rogo  vos.  Deleetal 
enim  ine  pauca  adhuc  loqni  vobis  de  civiute  hae 
duld.  Gloriosissima  eniro  de  te  dicia  sont,  civiUs 
Dei  {Ptat.  lxxxvi,  5).  Et  si  oblitos  fucro  tut,  Jerusa- 
lem,  obliviscatur  me  dextcra  mea  {Ptai.  cxxxvi,  S). 
Dolcis  est  eniin  una  patria,  et  vere  una  patria,  sala 
patria :  praeter  illam  iiuidqoid  nobis  est,  peregrinatio 
est.Dicain  ergoquod  agnoscatis,  quod  approbeiis  :com- 
memorabo  quod  nosUs;  non  docebo  qtiod  ignoratis. 
Non  priift,  inquil  Apostolus,  quod  tpiriiuate  ett,  eed 
(juod  animale;  potiea  guod  tpiriiuaie  (I  Cor.  xv,  46). 
Ideo  civitas  llia  major  oiiau,  quia'prlt)r  natos  est 
Cain,  ct  postea  Abel  {Gen.  iv,  i,  S) :  sed  in  his  mo- 
jor  terviei  minori  (Jd.  xxv,  23).  Illa  major  wUte;  isia 
major  dignii.ite.  Quare  illa  niajor  aeiate?  Quia  non 
priut  quod  npiriluale  ett,  ted  quod  animale.  Quare  Isia 
inajor  dignitate?  Quia  major  terriei  minori.  ifidiffca- 
vit  autem  civitatem  Cain,  sicut  leginius  (/rf.  iv,  i7) : 
anteqiiam  esset  ulla  civitas,  in  primordio  rerum  hu- 
manarom,  xdificavit  civtutem  Catn.  Procul  diibio 
inteliigasjam  natos  fotsse  multos  homlnes  ex  illis 
duobus,  et  ex  his  quos  gcnuerant,  ut  possct  essc  aptus 
et  congruus  numerus  cui  nomerrclvilatis  imponcretur. 
i£diflcavit  ergo  civiutcm  Cain,  ubi  noii  crat  civiias. 
^diflcata  est  ct  postea  Jerusalem,  regnuin  Dci,  civi- 
Us  sancU,  civiias  Dei ;  et  posiia  in  specie  quadam 
unibra!  signincaiilis  futiira.  IiileHigile  ilaqiie  magnuin 
inysleriiim,  el  tenete  quod  praelucutus  suin,  Non  piiut 
quod  spirituale,  ted  quod  animaie  ^  potlea  spiriluale  i 
ideo  ergo  Caiii  prior  xdiflcavit  civilatem,  el  ibi  a:di- 
ncaviliibi  milla  erat  civiias.  Ut  vcro  xdincarcturic^ 
rusalem,  non  ibi  xdilicaU  csl  ubi  noii  crat  civilas,  scd 
erai  civilas  primo  quo;  appellabalur  Jebus,  uiide  Jc« 
busxi.  Ea  capta,  devicU,  subjecu,  aediflcau  est  nova 
civiias  Unquam  desirucU  vetere ;  et  appellau  Jeru- 
salem,  Vislo  pacis,  civiUs  Dei  {Jot.  xviii,  28).  Unus- 
quisque  ergo  natus  ex  Adam,  nonduin  perUuct  ad 
Jcrusaiein  :  portal  enim  secum  traducem  iniquiu- 
tis,  poenamque  peccaii,  deputaius  morU;  et  perUnd 
quodanimodo  ad  veterem  qiiamdam  civitatem.  Sed  si 
fuinrus  est  In  populo  Dei,  dcstroctur  vetus,  el  anU- 
flcabltur  novus.  Ideo  ergo  Caiu  civiutem  asdificavil 
ubi  non  erat  civitas.  A  moruliute  onim  et  a  maUtia 
quisque  iiicipit,  ut  fiat  bonus  postea.  Sicui  enim  per 
inobedientiam  uniut  hominitt  peccaioret  contiiiuU  tuni 
muiii;  ita  per  obedieniiam  uniut  hominitf  jutti  contii' 

.    tuemur  mulU  {Hom.  v,  i9)«  Si  omnet  in  Adam  marimmr 


m 


S.  AVGUSTINI  EPfSCON 


756 


(I  Cor.  XT,  22) ;  el  nmi8q««4)tte  nMtrncn  aU  AdMn 
AiU»  est.  Trameoit  ad  Jorusaleni ;  deftirueUir  veiiis , 
ei  aedifieabiiuF  now.  Tanquam  deTictis  Jebosaeis,  «t 
.  sediAcetur  Jerusaletn,.  diciuir  :  Exmte  vo$  veterem  ka^ 
.  minem$  ^  induile  nevum  (Colou.  iii,  9,  40).  Jamque 
a^dificatis  in  Jerusalem,  et  graii»  luce  fulgentibus , 
dicitur  :  Ftd$li$  aliquando  Unehm ;  nme  auiem  lusein 
Poumo  (Ephe$.  v»  8).  Mula  ergo  civitas  ab  initio  usquc 
iii  finem  eurrii ;  et  bona  civiias  muuiione  malorum 
eondiiur.. 

8.  Gi  sunt  ist(e  donQ  «iviuites  pcrmtxtac  iiiterim  ;in 
fine  separand»  ;  adversus  se  iuvicem  confitgenies ; 
uaa  pro  iniquitate,  altcra  pro  juslitia  ;  ana  pro  vani- 
late,  aliera  pro  veriiftie.  Et  aliquando  ipsa  commiitio 
lemporalis  faeil,  ut  qiiidam  periinenlcs  ad  civitaleni 
Baliyloniam,  adininistreiil  res  periincnles  ad  Jerusa- 
lein  ;  et  rirsiim  quidain  periinentes  ad  Jerusalem » 
»dmiii(Sireiit  res  periinenies  ad  Oiibyloniam.  Difficilo 
aliquid  promisissc  videor.  Palienles  esiole,.  doncc  de- 
monsireuir  cxemplis.  Omnia  eiiim  in  veiere  populo , 
sicut  scribit  Apostobis,  in  figwra  eonimgebant  ei»  : 
tcripUi  $uni  aulem  ad  correclionem  no$lram  in  quo$  fini$ 
$etcuiorum  obvenit  (1  Cor.  x,  il)«  Respicite  ergo  po- 
ptiluin  illum  priinum,  posilum  etiam  ad  significandum 
popuhun  posieriorem ;  et  videte  ibi  qu»  dico.  Fiie- 
runt  rcgcs  magni  (a)  in  Jerusalem  ;  notum  est ;  nu- 
roeranlur,  nomlnaiitur.  Omnes  ergo  iniipii  cives  erant 
Babyloni»,  et  administrabant  res  Jcrusalein  :  omnes 
in  finem  inde  soparandi,  nounisi  ad  dinbolum  pcrii- 
nent«.  Rursus  invenimus  cives  de  Jcriisalem  admini- 
Btrasse  res  quasdnm  pcriinenles  ad  Babyloniam»  Nnm 
tres  illos  pueros  victus  miraculo  Nabucliodonosor 
regni  suiadminlstralores  recit,  ct  constituit  eos  super 
satrapas  suos ;  et  adxnuiistrabant  res  B.iby.lonix  cives 
de  Jerusalem  (Dan.jn,  97).  Respicite  nunc  implcri 
lioc  et  agi  in  Ecclcsia,  et  liis  temporibus.  Omncsde 
quibus  dictum  est,  Quai  dicuni  facite ;  quw  autem  fa- 
ciunl  farere  nolile^  cives  sunt  Babylonix,  adiniui- 
stranles  rempublic:im  civitatis  Jcrusalem.  Si  eniin 
nibi!  adininistrarent  civilatis  Jeriisalem,  undc,  Quce 
dicunt  facite  ?  unde,  $uper  cathedram  Mcysi  seitent  f 
Rursus  si  cives  sunt  ipsius  Jcrusalem  qui  regnabunt 
in  xtennim  cum  Cbrisio,  unde,  Quee  faciunt  facere 
notile  (Mattli.  xxui,  2,  5),  nisi  quia  el  audituri  sunt  ^ 
Recedite  a  me.  omne$  quioperamini  iniquitatem  (Luc  * 
xiu,27J  t  Notum  est  ergo  vobis,  civcs  malx  civiLitrsad- 
ministrare  quosdam  actns  bonx  civiUiiis.  Videamns 
si  et  nunc  eives  bon»  civilatis  administrent  quosdaro 
actus  malae  civilatis.  Terrena  omnis  respublica,  quan* 
doque  utique  pcritora ;  cujus  reghiim  transiturum 
est  S  cuni  venici  illud  regnum  de  quo  oramus,  Veniat 
regnum  tuum  (Matth.  vi,  iO),  el  de  qoo  pra^diciuin 
est,  Et  regni  cju$  non  erit  fim$  (Luc.  i,  33)  :  terrena 
ergo  respublica  liabei  cives  nosiros  adminlstranics  res 
ejos.  Quam  multi  enim  fidelcs,  quam  multi  boni  et 
magistratus  sunt  In  civiiatibus  suis,  et  judices  sunt , 
et  duces  siinl,  el  comites  sunt,  et  rcges  suni  ?  Oinnes 

I  Bdd.,  ctijus  f eurnimi  (roit^rtttm  est :  Mss.,  tramitwruM, 
(a)  forte,  maU, 


jnsti  et  boni.  non  habetiies  In  corde  nisi  gloriosi^siina 
quae  de  te  dicta  suni,  civicas  Dei  (F$at.  txixvi,  3).  Et 
qnnsi  angariam  facittnt  in  eivilate  transitnra,  et  ilfllc 
a  doctortbns  civiialis  sanci^e  ]itbentnr  servare  fideni 
pncpositis  suis,  $ive  regi  quan  prteeellenti^  stve  duei^ 
bu$  tanquam  ab  eo  mi$$i$  advindictam  malorum^  iaudem 
vero  bonorum ;  sive  servi,  ut  dominis  snis  siibditi  sint 
(f  Petr,  it,  !3,  48),  et  Christiani  Paganis ;  et  scn-ct 
ftdem  mdior  deleriori,  id  tempus  scrvlturus,  in  xtcr- 
nnm  domlnnturus,  Fiunt  enim  ista  donec  transeat 
iniquitas  (P$at.  lvi,  2).  Julicnlur  scrvi  ferredominos 
iBlquos  ei  dirnciles :  cives  Babyloniae  jubentur  lolerari 
a  civibus  Jerusalcm,  et  nmplius  obscqniorum  exiri- 
bentibus ,  qnam  si  cives  e^isent  ex  ipsa  Babylotiia  ; 
lanqoam  implenlibus,  Qui  leangariaverit  miHe  pa$$us, 
vade  cum  iito  atia  duo  (Hialth,  v,  41-).  flanc  totam  ci- 
viuiiem  dispersam,  difTu^am,  permixlam,  nlloqtiiinr 
bis  verbis  ei  dicit  :*  Quoutque  appomti$  $nper  ho- 
minem?  Interfidle  omne$  :  cl  qui  fciris  csiis  lan- 
quam  spina^  in  sepibus,  aut  tanquam  ligna  iiirra^ 
ctnosa  in  silvis  ;  quique  intus  estis  lanquam  ziznnin  ^ 
vel  lanquam  palea  ;  omnes  quotquot  eslis,  separaii , 
pcrmixti,  tolerandi,  sepnrandi,  interfidie  omnet :  emi- 
quamparieii  inciinato  ei  maceriasdepuluf.  Verumtamen 
lionorem  meum  cogiiaverunt  repellere,  Non  dixeriint  ^ 
sed  tamen  cogitaverunt.  Cogilaverunt  repeltere  honorem 
meum. 

9.  Cucurrt  in  $ili.  Relribnebnnt  enim  mal.i  pro  bonis 
(P$at,  xxxiv,  12).  Illi  iiiterficiebnni,  illi  rcpcllebnnl; 
ego  eos  slliohnm  r  iHi  lionerem  meum  cogitiverunt 
repellere;  ego  eos  In  corpus  menm  sikiebam  trajice- 
re.  Bibeiido  enim  quid  facimus,  nlsi  huinorem  fctpis 
posilum  in  mcmbra  mittimus,  et  in  corpns  noslrnm 
ducimus  ?  lloc  fccit  Moyses  in  iDo  capite  vituli.  Ciput 
viluli,  magnum  sacrnmentuin.  Capul  enim  viluli  cor- 
pus  erat  impiorum,insin)iIiUidiue  vituli  mandiicanlis 
fenum  (Psat,  cv,.  SO),  terrena  qngnpeiitium  :  qnia  om- 
w$  caro  fennm  (Isai.  xl,  6).  Ernt  ergo,  ul  dixi,  cor- 
pus  impiorum.  Iratus  Moyses  iii  ignom  misit,  comini- 
Huir,  in  aqoa  sparsit,  bibendum  popiilo  dodit  (Exod. 
xixii,  20) ;  et  ira  rroplietae  admiiiistmtio  f.icia  cst 
prophelix.  Corpiis  cnim  illud  in  igncm  miuitiir  iribu- 
lationum,  ct  vcrbo  Dei  comminuiiur.  Pnulalim  enim 
desistunt  ab  unilate  corporis  cjus.  Sicut  enim  vcsli- 
menlum,  ita  per  tcmpus  absumitur.  Et  iimisqnisque 
qut  fit  christianus,  separatur  ab  ilio  populo,  el  qunsi  a 
mnssa  commiiinilur.  Conspirati  odcrunl;  comminmi  * 
credunt.  Kt  quid  jam  evidcnlius,  quam  quod  In  cor|>os 
illud  civilatis  Jerusalem,  cujus  imngo  erat  popnlus 
Isracl ,  pcr  Baplismum  trajiciendi  crant  homin«s  ? 
Ideo  in  aqua  sparsum  est ,  ut  in  poiom '  daretur. 
lloc  usque  in  fincm  sitii  Isle;  currit,  et  sitit.  Ilultei 
enim  bibii ;  sed  uunqiiam  crU  sine  siti.  Indc  esi  enim, 
5'7fo,  mulier,  da  mihi  bibere  (Joan.  iv,  7).  Saniarilans 
illnad  puleum  sitiontem  Dominum  sensil,  eta  siileii* 
te  Sntiata  est :  sensit  prior  illa  silienlcm,  ul  biborci 

*  ficrique  Mss.,  minntatiin  credunt. 

*  Nures  ftlss.,  ut  pottan  darcUtr,  Qiiidam :  ut  potHi  dan» 
twr. 


TS7  ENARRATiO  IN 

illemdeman.  Ei  ia  erwtt  poaiti»,  Siih.  dixH(/Mm. 
xu,  28) ;  quainvis  lUl  non  lioc  dederiirtqwNl  siliebat. 
IpM  enioi  iHe  sUiebat :  ai  illi  acetum  dedenint ;  non 
Tinuro  nowin  quo  Implenlur  utres  uovi  (MaUk.  ix,  1 7)^ 
sed  viniim  vetus,  sed  male  vetus.  Dicitur  enim  el  aoet 
titm  vetus  \  veteres  iiomines  de  quibus  dictum  est^ 
Non  emm  est  iiU$  camnmtatio  (Fm/.  liv,  20),  utever- 
sis  Jebiisxis  aediiiGiiFetur  Jerus»lem  (II  Reg.  v,  (>)• 

10.  Siceieorpus^pitlsbujusiisque  in  (Inem  sb 
itiitio-eurrit  in  siii.  Et  quasi  ei  diccrelur,  Quid  in  si* 
tit  quid  tibi  deest,  o  corpus  Cbrlsti,  o  Ecclesia  €hri- 
sU7  in  tanto  hoiiore,  in  tanta  subliinitate,  in  taiita 
celsiiudine  eiiam  et  in  boc  sxcnlo  constituta,  quld 
tibi  decst?  Impletur  de  te  cpiod  praHlicium  esi»  Ado^ 
rii6iiiii  «1(111  omties  rege$  terree  ;  omne$  gentes  servient 
iUi  {PeaL  lxxi,  ii).  Quid  ergo  sitis?  quid  sitis?  taiitis 
popittis  non  satlaris?  (}uos  populos  dicis  ?  Ore  mo  be* 
nedie^antf  et  <orde  iuo  maletUeebant.  Mutti  voeali^ 
pauci  antem  eieeti  {Matth.  «xii,  14).  Mulier  fluxum 
sangttbiis  patiens,  vestis  ejus  fimbriam  leligiiy  et  sa- 
nata  esi :  et  cuin  miraretur  Dommus  taiigentcm,  quod 
de  se  scnserat  exisse  virtuiero,  scilicet  ad  sanaiidam 
miilifrrero,  dixit,  Qni$  me  tetigit  T  Et  admirati  discipu- 
li  :  Titrto  te  eoinprimuHt,  et  dicis^  t^»  me  tetrgitJ  Et 
iJie  :  Tetif^t  me  aluiuis  {Marc.  v,  2&-5i).  Tanquam 
diccrct :  Una  tctlgit ;  torbni  preinunt.  Qni  soleraniia- 
libus  Jcrusalcm  iinplent  Ecclcsias,  solcmniutibus 
Babyloni»  implent  theatra :  ei  tamen  scrviunty  bono- 
raiit,  obsequuninr,  non  solum  i{isi  qul  portaiit  sacra« 
menia  Ciiristi,  ct  oderunl  prxcepU  Christi,  verum 
eliam  illi  qni  nec  sacranicnta  ipsa  portant,  Pagani 
licet  sint,  Judxl  licet  sint ;  lionorant,  laudant,  prs* 
dicnni,  scd  ore  $uo  benedicebant.  Non  attendo  ad  os; 
novit  itie  qni  roe  instruxit,  eorde  $uo  maledicebant»M 
mnledicebant,  ubi  honorem  meum  cogiuverunt  re* 
pellcre. 

ii.  [vers.  6.]Quid  tu,  o  Idithun, corpus  Cbristi, 
transiliens  eos  ?  Qiiid  tu  inler  hasc  omnia?  quid  tu? 
deficies?  non  perseverabis  usquein  flnem?  non  aa« 
dics,  Qui  per$evera9erit  usque  in  finem,  hie$alvu$  erit^ 
qciainvis  quomam^abundatirdquita^^  re(rige$cet  chari' 
tas  muitorum  {Mauh.  xxiv,  iS,  i^?  Et  ubi  est  qaod 
traiisiristi  cos?  ubi  est  quod  conversatio  tua  iii  ccalis 
cst  {Pidtipp.  iti,  20)  ?  llli  autcin  inhxrent  lerrcnls ; 
t.inqnam  terrigenso  SAplunt  terram,  et  sont  terra, 
serpentls  cibus.  Quid  tn  inler  ba^c?  YerumUmen 
qiinmvis  hxc  faciant,  quainvis  hxc  cogiicnt,  quamvis 
impellant,  quamvis  quasi  Inclinato  instent,  quamvis 
i.-ini  erccinm  sentinnt,  et  honorem  meum  repellere 
cagitpfU ;  quamvis  ore  sno  bcncdicant  et  corde  suo 
nialcdicant;  quanivis  insidientiir  ubi  possont,  calu- 
mnientur  ubi  possnnt  iVerumtamen  Deo  $ubjieietur  am- 
ffia  niea.  Et  (iuis  lanta  tolcret,  vcl  aperti  l)ella,  vel 
occulus  insidias?  quis  tanta  toleret  inter  aperlos 
bostes,  intcr  (:iisos  fralrcs  ?  quis  tanla  lolerct  ?  Numquid 
iionio  ?  et  si  hoino,  nuniquid  a  scipso  lioino  ?  Non  sic 

*  sic  Mss.  At  Edd.,  et  malian  vetus.  DicUur  enim  et  vi- 
m  uetus. 

*  bic  Mss.  At  Edd.,  qumam  quamvi$. 


PSALHUM  Lll.  TM 

iransHivl  ut  exloHar  ol  cadam :  ^  etihpeletur  mrimm 
ntea  7  quoniam  ab  ip$0  e$t  paUeuHa  mea.  Quae  patientia 
hiter  Unu  scandala,  nfsi  qaia  si  Id  quod  non  vidcmus 
speramus,  per  patleniiam  exspecramns  <Jtom.  vni, 
25)  ?  Venlt  dolor  nieiis ;  veniet  et  requies  mea  :  vo* 
nit  tribulatio  mea ;  veoiet  etporgatio  mea.  Numquid-^ 
nam  lucet  aurom  In  fornaco  aiiriflcls?  In  monili 
luccbiiy  in  ornamento  lucebit :  patiatur  Umen  foma«* 
oem,  ul  pnrgatom  a  sordibiis  voniat  ad  (acem.  Fornax 
Ista  ;  Ibi  palea,  ibi  aurum,  ibi  ignis,  ad  hanc  fiat  an« 
rifex  :  In  fomaceardct  palea,  etpurgatarauram ;  iHa 
in  cinerem  vertitur,  a  sordibus  lllad  exuitur.  Foroax 
mundas,  palea  iniqui,  aaram  justi,  ignis  tribulatlo. 
aurifex  Deos :  qiiod  vult  ergo  aurifex,  facio ;  ubi  me  po« 
nHariifcx,iolero:jubcor  egotolerare,  novit  ille  pur« 
gare.  Ardeat  licet  palea  ad  incendendum  me,  et  qvasi 
coQsooiendum  me :  iila  in  cinerem  vertiior,  ego  sor« 
dibus  careo.  Quare  ?  Qnh  Beo  $ubjidetur  arkima  mea  * 
quoniam  ah  ipto  e$t  patienUa  mea. 

i2.  {ver$.  7.]  Qmn  csi  tibi  iste,  a  quo  est  patlentla 
tna?  Qttoniam  ip$e  e$t  Deue  meu$  et  $alutari$  meu$^ 
$u$ceptor  meu$^  non  emigrabo.  Quoniam  ip$e  e$t  Deu$ 
meu$ ;  ergo  vocat  me :  et  $eiutari$  meu$ ;  ergo  jasttfl- 
coiimeiet  $u$eeptor  meu$:  ergo  gloriflcat  me.  Hto 
enim  vocor  et  jtistiflcor,  ibi  autem  gloriflcor ;  et  indo 
ubi  glorificor,  nofi  emigrabo.  Neque  enim  In  fksregri- 
natioiie  mearcmnnebo  :  est  hic  unde  emigrem ;  sed 
ycniam  undc  non  emtgrabo.  Nam  inquilimis  ego  sum 
apud  te  in  terra,  srcut  omnes  patres  niei  (Pm/.  xxxvuit 
i3).  Ergo  ab  inquilinatu  migrabo;  de  domo  caciostl 
oon  emigrabo. 

i3.  [ver$.  8.]  In  Deo  $atutare  meum^  ei  gioria  mea. 
Salvus  cro  in  Deo ;  gloriosus  ero  in  i>eo :  non  enun 
Untam  salvus,  scd  et  gloriosus  ;«alTus,  quia  justus  ex 
implo,  ab  illo  justificatus  {Rom.  iv,  5) ;  gloriosiis  au* 
tcro,  quia  non  solum  justificatus,  sed  etiam  bonortfi- 
catiis.  Etenim  quo$  prcede$linavit,  ilio$  et  vocavit.  Yo- 
cans  eosqnid  fccit  hic?  Quosvocavit^ipsot  et  juttifica» 
vit;  quo$  autem  ju$tificar'tf  ip$o$  et  glorificavit  {Id.  vnt, 
30).  Justificatio  ergo  ad  salutem  pcriinet,  glorificatio 
ad  honorem.  Quia  gluriflcatio  ad  honorcni  pertiiiet, 
dlsputare  non  opus  cst.  Quia  justiflcatfo  pcriinct  ad 
6alutcm,qttxramusaIiquod  documentnm.  Ecccoccur- 
rit  ex  Evangclio  :  erant  qni  sibi  videbantur  justi,  ct 
rcprebendebant  Doroinum,  qnod  admittebat  ad  convi- 
vium  pcccatores,  et  cum  publieanis  et  peccdtoribits 
convescebatur  :  ulibus  itnque  superbiemibus,  rorti- 
bus  terKe  valde  elevntis,  multum  de  sna  sanitaie 
glorianiibtis,  quam  pulnbani,  non  qoam  tciiebnnl, 
quid  rcsponditDominus?  Non  czt  opu$  sanis  medicus^ 
$ed  maie  habenttbu$.  Quos  dicit  sanos?quos  dicilmafe 
habcntes?  Scqnilur,  et  dicit:  Non  veni  rocare  Justet 
$ed  peccatores  in  peenitentiam  {Matth.  is,  i2,  i5).  Ap 
pcllavit  crgo  sanos  justos;  non  quia  Pbaris^i  hoc 
cranl,  sed  quia  boc  se  esse  arbitrahaniur ;  el  idco  su*> 
pcrbicbant,  et  medicum  a»groinnlibn8  invidcbant,  ei 
plus  aigrotanlcs  mcdicum  occidcbant.  Appcilavit  u- 
mcn  saiios  justos,  ygrolanlcs  peccatoit».  Ul  crgo 
jusiiflcaror,  ait  islctraii5ilicus»abfpso  mibi  est;  et  ui 


730 


S.  AtGCSTIHI  EPISOOPI 


gWrificer,  fh  ipfto  mUii  Ml :  In  Deo  $ahaare  memu  ei 
giwia  mea.  Sahaare  metm^  ul  salviis  sim ;  gioria  mea^ 
ui  bonoraius  sim.  Hoc  tunc  :  modo  qnidl  Deut  aiai*- 
/t j  mm^  ei  $pes  mea  m  Deo  :  donec  perveniain  ad  per- 
feclam  jusiificaiionem  et  salutem.  Spe  enim  eoM  facU 
tiuHUi  :  $pes  aulem  ques  udetuu  ^n  ett  ^{Rom. 
yuu  U).  Donec  Tcniam  ad  illam  glorificationem,  ubi 
Justi  fuigebunt  iii  regiio  Patrissui  tani]ttam  S€i{Matth. 
1111,  45).  Intertro  nunc  iuier  tenUliones,  inier  ini- 
qniiate^  inter  acandala,  inier  aperUs  oppugnationes 
eiaBbMaffleciitteRea,  intereoaqiiioresiio  benedi- 
ei  cMde  sua  «ntedieimi,  imer  eoft  4|ui  honarem 
cegitaiil  repelkre,  qfM  bte?  Dm^ataimmei : 
dat  enim  auxilium  eerUDtibus.  GoiHn  foo»  earlaftii- 
bus  ?  NoH  tai  nobii  cotlueiaiio  advereue  camem  el «»»- 
gmiem  ;  $ed  adverwe  prindpaiut  ei  poietialet  {Ephct^ 
Ti,  12).  Deut  cifo  auxilii  mei,  ei  tpet  nua  in  Dee, 
Spes,  qttamditt  nondum  est  qood  promissttm  est»  et 
creditur  quod  nondum  videtur ;  cum  auiem  veiierit» 
erit  salvatio  et  glorificaiio  :  non  tamen,  dum  illa  dir- 
ferunUir,  deseriinur ;  Meut  cnim  auxilii  nwi,  ei  tpe» 
mea  in  Dco. 

U.  \yert.  9.]  SperaU  in  euni,  omne  concilium  ple- 
bit.  Iinilamiui  Iditlmn ;  transiiite  iniinicos  veslros : 
repugnantes  vobis,  resistenies  ilineri  veslro,  odio  vos 
babcnles  transiiile.  Speraie  m  eum^  omne  concilium 
plebit;  effundiu  eoram  illo  corda  vettra.  Noiite  ce- 
dere  ^  eis  qui  dicunt  vobis :  Ubi  esl  DeusYesier? 
Facim  sutU^  inquil,  mUu  lacrymm  mem  panit  die  ac 
nocte,  dum  diciiur  mihi  quotiiUe:  Vbi  eti  Deut  iuut? 
Sed.quid  ibi  dicit?  Hcbc  medilatut  tum,  el  effudi  tuper 
me  ammam  meam  ( Ptal.  xli  ,  4,  5).  Commenioralus 
sum  quod  audio,  Vbi  ett  Deus  tuut?  roemoraius  sum 
bsc,  et  effudi  tuper  me  aivmam  meam.  Quserens 
Deum  mcum ,  effudi  super  me  animam  meain ,  ul  il- 
lum  aliingerem ;  non  in  mc  remansi.  Ergo ,  Sperate 
iu  eum,  omne  cottcilium  plebis.  Effundite  coram  illo 
eorda  vestra  :  deprecando,  coiifiiendo,  spcrando.  No-, 
liie  corda  veslra  retinere  intr.!  corda  vesira  :  Effun-] 
diu  coram  illo  corda  veslra.  Non  perit  quod  elTundiiis.  - 
ilie  eniui  suscepior  meus.  Si  suscipit,  quid  tiines  ef- 
fitndere?  Jacta  in  Dominuin  curara  tuam  (PsaL  liv/ 
i5),  el  fpera  in  euin.  Effundite  coram  ilb  corda  ves- 
ira  :  Deus  adjutor  nosUr.  Qiiid  limelis  inter  susurro- 
nes,  detraciores  Dco  odibiles  ( Rom.  i ,  29,  30) ;  ubi 
possunt  paiam  nppiignantcs,  ubi  non  possunt  occulte 
insidiantcs;  fulso  iaudauies,  vere  inimicautes?  inler 
eos  quid  iimetis?  Deus  adjutor  notter.  An  semulaniur 
Deum?  Numqiiid  foriiores  iilo  sunt?  Deut  adjutor 
uotier ;  sccuri  esioie.  Si  Deus  pro  nobis ,  quis  contra 
nos  {Id.  vm,  51 )?  Effundite  coram  illo  corda  vetira^ 
iiatisllientes  ad  eom,  levantes  animas  vcsiras  :  Deua 
atljuior  nosier. 

15.  [vers.  10.]  Ei  jam  constituli  in  loco  munilo , 
in  iurrf  fortitudiuis  a  facic  inimici »  miseraminl  eos 
qiios  timebaiis :  currcrc  enim  debetis  in  siii.  Despicite 
ergo  iilos  jam  in  ilio  loco  consiiluti,  ci  dicite  :  Ve- 
mjiitoifieit  vani  fiiii  hominum^  mendaces  fi&i  hominum. 

«  rdd.,  credere.  ai  Hss.,  cedere. 


Filii  hominom,  osqaequo  gravescorde?  FlElMiail- 
ni|(n  vani,  filii  bomiiium  mcndaces ;  lUii  horoiii^in, 
uiqnHl  diligitis  vaniutem,  et  quaeritis  meodaciuin 
{Psai.  ly,  3)?  Coro  roiseratione  isu  diciie,  aique  aa- 
piie.  Si  iDMI^invistis,  si  diligiiis  inimicos  vestros,  si 
desiruere  cupitis  ul  xdificciis,  si  eum  amaiis  qui  jii« 
dicat  in  gentibus,  et  replet  ruinas  {Psal.  cix,  6) ;  iu 
Jiis  isu  dicite ,  non  odm  habenies ,  non  malum  pro 
malo  reddentes  (  Rom.  ^ui,  17  ).  Mendaces  fiUi  homi- 
num  itt  stateris^  ul  dccipiant  ipsi  d€  vamiaie  in  uuum. 
Gerie  mulii  sunt :  ecce  est  iile  iinus,  mws  iUe  qui 
pcojeaus  est  de  turba  convivaniium  {Matth.  xxiu  15). 
GooapiraRt,  onHies  temporalia  quasnmt,  quique  car- 
BAktt  camalia,  et  in  futuru  n  f  perant  quicumqoe  spc- 
raot :  elsi  de  opiaktoani  Tarielate  iu diversum,  de 
TaiiiUla  Uiaaa  ia  mmm.  tmt.  Diiretsi  quidem  errores 
H  muUiformes,  el  i r |Mtti  atftawwa  se  divisttm  noM 
subit  ( /<(.  III ,  25 )  :  sad  sittHftaaaMibiis  volanUa 
vana  et  mendaz,  pertinens  ad  wnm  cegaa^  e«iii  quB 
in  ignem  a^ternom  praecipiuuda  est  ( Id»,  w^  il  )  : 
Jpu  de  vanitaU  in  unum. 

16.  \vers.  ii.]  Et  illos  vidcte  quia  siiit;  videle 
quia  currit  in  siti.  Gonvertit  ergo  se  ad  illos,  sliiens 
eos  :  Noliu  tperare  tuper  iniquitaUm.  Nam  spes  mea 
in  Deo  est.  Nolite  tperare  tuper  imquiiaUm^  Vos  qui 
non  vultis  accedere  et  transilire ,  ttoliie  tperare  tuper 
iniquiiaUm.  Ego  eniin  qui  transilivi,  spes  moa  in 
Deo :  et  numquid  iniquiias  est  apud  Deum  ( Roau  ix» 
14)?  NoUu  tperare  tuper  iniquitatem.  Hoc  faciamiis, 
illud  iaciamus,  illad  cogitemus,  sic  iasidias  compoiia- 
mus;  de  vaniuie  in  unum.  Tu  sitis  :  qul  coutra  te 
ista  cogttant  *,  ab  eis  quos  bibts  produiUiir.  Noiiic 
t^ierare  tuper  iniquitatem.  Yaua  est  iiiiquiUs,  uihil  esi 
hiiquiias ;  poiens  non  est  nisi  jostitia.  OcculUri  imw 
ta»t  ad  tempus  veritas ;  vinci  non  potest.  Fiorere  po- 
tesi  ad  lcmpiis  iniquitas ,  permaiiere  non  potesi. 
Nolile  spe  are  ^uper  iniquilatem  :  et  m  rapimam  ne 
concupitcaUt.  Non  es  dives ,  et  rapere  vis  ?  Quid  iii- 
venis?  quid  perdis?  0  lucra  damnosa !  Invenis  pecti* 
niam ;  perdis  jusiiliam.  i»  ra^'fiatn  ne  concuphceait. 
Pauper  sum,  non  liabeo.  Ideo  mpere  vis  ?  Quid  ra« 
pias ,  vides  :  a  quo  rapiaris,  non  vides  ?  Nescis  cir- 
ciiire  inlmicum  Unqiiam  leoneni  riigicnlem,  et  qu;r* 
rentem  quid  rapiat  (I  Petr.  t,  8)?  Prxda  illa  qimm 
vis  rapere,  iii  moscipula  est :  tenes,  et  teueris.  In  ra- 
ninam  ergo  ne  C(uicupiscas,  o  pauperi  sed  coiicupisce  in 
Deum  qui  pra^sut  nobis  omnia  abuiidanter  ad  fnicn- 
lum  (1  7fm.  vi,  17).  Paseet  le  qui  fecil  te.  Qui  pa- 
Ksit  latronem,  non  pascet  innocentem  ?  Pascet  te  qui 
aolem  suum  oriri  ficit  super  bonos  et  malos,  et  pliui 
super  justos  et  injustos  ( Maiih.  v,  45).  Si  paseit 
iamnandos,  non  pascel  liberandos?  Ergo  in  rapinam 
loli  concupiscere.  Dictum  csi  lioc  pauperi,  fortassis 
liquid  de  necessitate  rapturo.  Dives  procedat :  Non 
abco  ego,  inquit,  necessiutem  raplendi :  oihil  raibl 
ieesi ;  ai)undant  omnia.  Ei  tu  audi :  Diviiimd  iuani  \ 
\e  apponaiit  cor.  Ille  non  habet ;  isle  habet :  iliis  non 

«  Mss.  plerique:  Tu  titi  qui  ccntra  ista  cogitant. 
•  Aliquoi  Mss.,  fiffltumi. 


7ii 


ENARRATK)  LN 


qnoerit  npere  quod  ncn  habel ;  iste  nen  apponat  cor 
in  eo  qiiod  habet.  Diw/iis  $i  /luant,  id  est,  si  exun- 
dent,  tanqnam  de  fonte  currani.  Ne  apffonoHi  eor  : . 
noli  de  te  pnesamere,  noli  ibi  le  ligerc :  certe  ycI  boc 
time  t  Dimtite  $i  fiuanL  Non  vides  quia  si  ibi  eor  po- 
sueris,  et  tu  ffiies?  Dives  es»  et  eccc  jani  non  concu- 
piacis  adbiic  liabcrc,  quia  muiia  habes  :  audi,  PraS' 
cipe  di9ilibu$  huju$  mundi  non  $uperbe  $apere.  Et  quid 
esl,  Ne  appona^$  eorf  Neque  $perart  M  incerto  dim^ 
thtmm  (I  tim.  vr,  17).  Eigo,  Divitiot  $i  fiuant,  ne  ap^ 
pauath  eory  ne  i«  divitiis  confidalis,  non  praesnmatis, 
non  speretis;  ne  dicatur  :  Ecce  homo  qid  non  posMf 
Deum  adjntorem  $uum;  $ed  $peravit  m  muUiludine 
dititiarum  euarum ,  et  prmaUdt  in  vanitate  $ua  {P$aL 
Li,  9).  Ergo,  vani  filii  hominum,  mendacoi  filii  honil- 
imm,  ncque  rapbtis,  neqiie  si  flnant  divitiae,  eor  ap- 
ponatis ;  non  jam  vaniiatem  dlligatis »  et  mendaciom 
qweralis.  Beatus  enim  eujns  est  Don^uws  Oeus  spes 
ejos,  et  non  respexit  in  vanitates  et  insamas  meiida- 
ees  (Peai,  ixxix,  5).  Decipcre  vullis,  fraiidem  viiltis 
iaeere;  qoid  affertis  «t  decipiatls?  Stateras  dolosas. 
Mendaeee  entm,  inquit,  fiiU  hominum  in  $tateri$^  ut 
decipiant  proferendo  staleras  dolosas.  Falso  examine 
Inllitis  iRinentes  :  nesciiis  alium  esse  qui  appendit, 
aiiom  qsi  de  pondere  judicat?  Non  vldet  cui  lu  ap« 
pendis;  sed  vkletqui  te  et  Ipsum  appeudil.  Ergo  non 
fraudem,  non  raptnain  concupiscatis ;  nou  in  bis 
qaat  habeiis  spem  ponatis  :  monui,  prsedixi,  aii  iste 
Idithiin. 

17.  [ver$.  12, 13.]  Quld  sequitur?  Seml  locutu$ 
eet  Deu$^  duo  hae  audivi;  quoniam  pote$ta$  Dei  e$t^  et 
tibiy  Domine^  mi$ericordia  :  quia  tu  redde$  unicuique 
$ecundum  opera  $ua.  Dixit  Iditbuii,  sonuii  de  allo,  quo 
transHivit;  aiidivit  ibi  quiddam,  ct  dixit  nobis  :  sed 
aliqvaotiim  iii  hoc  quod  nobis  dixit  periurbor,  fra- 
tres;  et  donec  vobiscum  participeus  vel  perturbatio- 
Diin,  vel  aliqiiain  respirationem  meain,  intcntos  vos 
Tolo.  Etrnim  Psalmum  ad  terminum  duxiinus  adju- 
vaoie  Doinino  :  pnst  hasc  qu.ts  diciuri  sumus,  iioii  re- 
Slai  aliqirHl  qiiod  de  boc  uilerius  exponamus.  Itaque 
adnitimini  meeum,  utruin  possimus  inlclligere  hoc  : 
et  si  non  poluero,  el  inlcHigit  aiiquis  vcslntm  quod 
fgo  non  possum;  gaiidcbo  polius  qunm  invidebo. 
Dmnino  investigare  dirficile  est  quemadmodum  posi- 
lum  sit  prius,  Semel  locum  e$t  Deu$ ;  deiude  cum  ille 
«einel  lociitus  esi,  cgo  duo  audivi*  Si  enim  diccret , 
Sewel  locolus  est  Deus,  uniim  hoc  audivi ;  videbalur 
partem  quxstionis  hujus  ampulavissc,  ut  t:intiimmodo 
quxreremus  quid  sit,  Semel  locutu$  e$t  Deus,  Nunc 
Tcro  qiia»ituri  sumus,  et  quid  sit,  Seme/  locutue  e$t 
Deoi ;  et  quid  sit,  duo  hmc  audivi^  cum  semel  ille  lo- 

ClltllS  Slt. 

1S.  Semel  locutu$  e$i  Qeu$,  Quid  dicis,  Idithun? 
Si  tn  loqueris  qui  transilivistl  eos  :  Semel  loculu$ 
est  t  Ego  Scripturam  aliam  consulo,  et  dicii  mihi : 
Multis  pttrtibu$ ,  et  niulti$  modi$  oUm  Deti$  locutu$ 
M  patribu$  fn  Propheti$  (  Hebr.  i ,  i ).  Quid  est , 
Semel  tociUu$  e$t  Deuef  Nonne  iUe  est  Deus,  qiti  iii 
primordio  gencris  humanl  lorutns  Csi  ad  Adnm? 


PSALHUM  LXl.  Ui 

Nonne  idcm  ipse  locutus  est  ad  Caln ,  ad  Noe ,  ad 
Abraham,  ad  Isaact  adiacob,  ad  Proplieias  omnes, 
et  ad  Moysen  ?  Unos  erat  Moyses ;  et  quoiies  ad  eum 
locutus  est  Deus?  Ecce  etiam  uni  non  semel,  seds.-e- 
pius  locutus  est  Deus.  DeinJe  locttCut  est  ad  Fiiiuin 
hic  positum  :  T»  e$  Filiae  meue  diiectm$  (  Matth,  iii, 
17  ).  Locutus  est  Deus  Apostolis,  locutus  cst  omnibus 
sanciis,  etiamsi  non  voee  sonanie  per  nubem,  in  cordc 
lamen  ubi  ipse  magister  est.  Uiide  ille  dicit :  Audiam 
qtttd  hquatur  in  me  Dontinu$  Deu$^  quoniam  ioquetur 
paeem  populo  $uo  (  P$al,  lxxxiv,  9  ).  Quid  est  ergo, 
Semel  locuiu$  e$t  Deu$?  Multuin  iransiliverat  Istc,  uC 
perveniret  iliiic,  ubi  semel  locnfus  est  Deus.  Ecce 
breviterdixi  CbariCati  Yestrae.  Hic  inter  hninines, 
hominibus  sspe,  mullis  modis,  multis  pnriibus,  pcr 
nttitiformem  erealuram  loeutus  est  Dous :  np:id  so 
semel  Deus  locutus  est,  quia  unum  Ycrbiim  gcnuit 
Deus.  Iste  ergo  Idiihun  transiliens  eos ,  transiliverut 
acie  mcntis  forti,  cl  valida,elpraefidenli,  traiisiliverat 
terrain,  et  quidqiiid  in  terra  cst ;  acrein,  iiubesomnes 
ex  qulbus  ioculus  cslDeus  innlla,  el  s:epe,  et  muliis  : 
transiiiverat  eliam  omnes  Angelos  acic  fidei.  Erat 
eniin  iste  traiisiliens  non  contentus  lerreiii.«,  scd 
velul  aquila  volnnspraeiervectus  omnem  nebulam  qua 
tegitur  omnis  terra.  Dlcit  cnim  Sapienda  :  Et  nebuia 
texi  omnent  Urram  (  Eceli,  xxiv,  6).  Pervenil  ad  ali- 
quid  liquidum,  uiiivcrsnm  transiliens  creaturani,  et 
quxrens  Deuin,  ct  effundens  super  se  animam  su:im; 
pervenit  ad  principium,  ei  Yerbum  Deum  apud  Dcum; 
et  invenit  iinius  Patris  unum  Yerbum ;  ct  vidit  quia 
scmel  locQius  esl  Deus ;  vidit  Ycrbum  pcr  quod  facta 
snnt  omnia  {Joan.  i,  3),  et  in  quo  simiil  sunt  omnin, 
non  divcrsn,  non  scparnta,  non  Inncqualia.  Non  cnim 
Deus  quod  per  Yerbum  facicbnt,  ipse  non  novernt  ; 
si  autcm  qiiod  faciehat  noverat,  in  lllo  erat  antcquam 
fieret  quod  ficbat.  Si  enim  non  in  ilio  erat  qund  fiebat 
aiite(|uam  fiebat,  ubi  novcratquod  raciebat  ?  Non  enim 
poles  Deum  dicere  ignorata  fccisse.  Scivit  itaque 
Deos  quod  feclL  Et  ubi  scivit  antcquam  facerct,  si 
sdri  nisi  facta  non  possnnt?  Sed  a  fnctis  sciri  nisi 
ante  facla  non  possunt;  a  te  scilicct,  ab  iiomine  in 
Imo  faclo,  et  in  imo  posilo :  anlcqunin  nulem  (iercnt 
haec  omnia ,  sciebnntor  ab  illo  a  quo  facUi  sunt,  et 
quod  scivit  fecit.  Ergo  hi  Yerbo  illo  per  quod  fceit 
oninia,  anlequam  fierent  crant  omnia ;  et  com  facta 
sunt,  ibl  sunt  omnia  :  sed  aliter  hic,  aliteribi ;  aliler 
In  propria  natura  in  qua  faeta  sunt,  aliier  in  arte  per 
quam  facta  sunt.  Ouis  hoc  explicet  ?  Conari  possti* 
mos  :  ile  eom  Idiihun,  et  videte. 

19.  lam  ergo,  ut  potuimiis,  diximus  quomo^ 
semel  loeufos  est  Deus  :  vldeamus  qwimodo  du*  haRc 
audivii,  Duo  heee  audivi.  Forte  non  est  eonseqiiens,  m 
sola  duo  h;ec  audierii  :  sed,  duo  htee,  iiiquil»  audin; 
quaedam  duo  qu»  nobis  opus  est  utdicaBtiir,  audivit. 
Audivit  forte  alia  malla  ;  sed  non  opus  est  ea  dici 
nobis.  Ait  enim  et  Dominns  :  Muita  imbeo  vobi$  di- 
cere  :  $ed  non  pote$ti$iiia  portare  modo  ( Id,  xvi,  12 ). 
Quid  esl  ergo,  Duo  hmc  audivi  ?  Hsc  duo  qu»  vohis 
dicturus  som »  nona  mc  vobis  dico,  sed  qnac  audivi 


745 

dico.  Sentel  locuius  e$t  Deu$ 
unigeiruumDeuin.  lo  illo  Verbo  suntomnla,  quia  per 
Verbum  faeia  sunt  onmia.  Unuro  Verbum  iiabet,  ubi 
onmes  thesauri  sapientioe  et  scieniix  absconditi  ( Co- 
iou.  II,  5).  Uiium  Verbum  liabet;  semel  ioculus  est 
Deus,  DuohtBc,  qux  vobis  diclurus  sum,  ibi  andivi; 
non  ex  mc  loquor  ,  non  cx  me  dico  :  ad  hoc  pertinet 
audivi,  Amicus  aulem  sponsi  stat  el  audil  eum  ( Joan. 
III,  29) ,  ut  venim  loqualur.  Audit  enim  ctim,  ne 
loquendo  mrndacium  de  suo  loqualur  ( Id,  viii,  44 ) : 
nc  dicercs,  Qnis  es  lu  qui  mibi  hoc  dicis  ?  unde  niihi 
hoc  dicii»?  Audivi  hxc  duo,  et  ille  ^  tibi  loquor  quia 
audlvi  ha^c  diio ,  qui  eitam  cognovi  quia  semel  loculus 
est  Dcus.  Noli  coiitemnere  auditorem  dicenlem  tibi 
qu:i!dain  duo  libi  neccssaria,  eum  qiii  transiliciido 
universain  crealuram  pervenit  ad  Vcrbuni  unigeni- 
Inm  Dei,  ubi  scirctquia  semel  locutiis  est  Deus. 

SO.  Dioat  ergo  jam  quxdam  duo.  Multum  enim  ad 
nos  pertincnl  hac  duo.  Quonium  poieslas  Dei  esl,  el 
tibi^Domine^  misericordia,  Ista  sunt  duo;  potestas,  et 
miscricurdia?  Isia  plane  :  inteliigite  potcstalem  Dei; 
intclligite  inisericordiam  Dei.  ilisduobus  coiitiiieiiiur 
propc  omncs  Scripturae.  Proplcr  h»c  duo,  Prophetc; 
propier  hxc  duo,  Patriarchx;  proptcr  hsrc,  Lex ; 
propter  hxc ,  ipse  Domintis  nostcr  Jesus  Christus ; 
proplcr  ha^c,  Apostoli;  propier  hajc,  annuntiatio 
oiniiis,  c(  celebratio  verbi  Dei  tn  Ecclcsia :  propter  hxc 
duo;propterpolesLatem  Dei  et  misericordiam.Pulesla- 
lemejus  timete;  misericordiam ejos  amate.  Necsicde 
misericordia  cjus  prxsumatis,  ut  polestatcm  conte- 
mnaiis :  necsicpotestatem  timeaiis,ut  de  misericordia 
dcsperetis.  Apiid  illum  potesias ;  apud  illum  miseri- 
cnrdia.  Huiic  humiliat;  et  Iiunc  exaltal  (  Psai.  lxxiv, 
8)  :  hunc  hnrniliat  poiestate;  illum  exaliat  miseri- 
cordia.  Si  enim  Deus  voiens  ostendere  iram,  et  demon' 
strare  potentiam  ntaiii,  a(/ii/t/  tit  mn/(ii  patientia  vasa 
ira^quoB  perfecta  sunt  in  perditionem.  Audisti  polesla- 
tcm  :  quderc  misericordiam.  Vt  notas,  iuquit,  faceret 
divitias  suas  in  vasa  nnsericordia.  Perlinet  ergo  ad 
ejiis  poieslalem  damnare  iniquos.  Et  quis  illi  dicat : 
Quid  fecisti?  Tu  enim,  o  homo,  quis  e$,  qui  respondeas 
Deo  {Rom.  ix,  22,  23,  20)  ?  Timc  ergo  et  treme  ejus 
polestatem ;  scd  spcra  cjns  misericordiani.  Diabolus  * 
|)otestag  quaidain  est ;  plerumque  tanien  vult  nocero, 
ci  non  potest,  qitia  potesus  isia  sub  potestate  esi. 
Namsi  Untum  posset  nocere  diabolus  quantum  vult, 
iion  aliquis  justorum  remaneret,  aui  aliquis  rideUom 
essct  iii  terra.  Ipse  per  vasa  sua  impellit,  qiiasi  pa- 
rietem  indinatum;  sed  tantum  impellit  quanium  ae- 
cipii  potestaiem.  Ui  autem  non  cadat  paries,  Domi- 
iins  suscipiei ;  quoniam  qui  dat  potestatem  tentatori, 
ipse  tentato  pra^bei  roisericordiam.  Ad   mcnsurani 
ciiim  permiiiitur  '  tentare  diabolus :  Ei  p^tabis  nos , 
iiiquit,  tn  laerymis  in  mensura  {Psai,  lxxix,  6).  Noli 
ergo  timere  i^ermissnm  aiiquid  facere  ieniator«m ; 


S.  AUGUSTINI  EPISGOPI  7u 

unom  Vcrbum  habet  habes  enhn  mlserioordissimom  Salvttorem.  Tattlnm 
permiliitup  ille  ienfare  quanium  tlbiprodesi,  uiex«r> 
cearis,  ut  proberis;  ut  qui  te  ncscicbas,  a  te  ipso  m- 
veniaris.  Nam  ubi,  vel  unde,  nisi  de  hac  Dei  pote* 
siate,  et  nn*sericordia  securi  esse  deberaus,  seeiindttm 
iliam  aposfolicam  senlcntiam  :  FideUs  Deus ,  q^  non 
permHiit  vos  tentari  super  id  quod  potestis  (  1  Cor.  x. 
15)? 

21.  Ergo,  Polestas  Dei  est :  Non  eal  etum  potestas 

nisi  a  Deo  {  Rom,  xni,  i  ).  Noli  dicere,  Ei  quid  et  dai 

i.in(am  potcstatem?  Ei  non  dci  potestatcm.  Quidal 

potcstaiem,  habei  a}«iiiiiatem  <  ?  Tu  iuiquemomuirai^ 

potes,  itle  aequitatem  pcrdore  non  potesi.  Numquid 

iniquitas  apud  Deum  f  Ab»l  (  /d.  ix,  U  ).  Hoc  fige  iii 

corde ;  boc  de  cogiiaiione  iua  iion  excmiat  iniBuciis. 

Faccre  potest  aliqtild  Deus,  ut  tunesciasquare  bciat : 

iniqtte  tamen  laeere  iioii  poiest,  apud  quem  iion  esi 

iniquitas.  Nam  ecce  rcprohendis  Deum  qitasi  de  ini- 

quitate  (ago  tecum  aJiqtiid,  attende  pauiulum ) :  non 

reprefaenderes  iniqtiitaiein ,  nisl  videndo  justiliam. 

Reprehensor  iniquilatis  essenon  poiestqui  nou  cemii 

jusiiliam,  coi  comparatam  rcprehendat  iNif|oiialem. 

Unde  eniin  scis  qnia  hoc  injustum-est,  nlsi  scits  qiiid 

sit  juslum  ?  Qiiid  si  enim  justum  esi  oi  hoc,  qood 

dfcis  injnstum  ?  Absit,  inqitis,  injostum  csi:  et  clamas 

qiiasi  videntibus  *  ocolis,  videns  boc  injustom  esse 

uiique  ex  aliqna  regula  justiii»,  cui  coffiiiarans  hoc 

quod  vides  pravum,  et  cernens  non  convenire  recii- 

tudini  regulx  tuffi,  reprebei:dis ;  lanquam  artifez  dis- 

ccmens  jnstiim  ab  injusto.  Ergo  qux*roa  le :  Juatum 

hoc  csse  unde  vldes?  Ubi,  inquani,  vldes  boc  jiialum« 

quoviso,  reprehendis  Injustum?  Unde  iliud  nesdo 

quid,  quo  aspergiiur  anima  tua,  ex  muliis  pariibus  ia 

caligine  constituta,  nescio  quid  boc  quod  coroseal 

menti  tuae?  unde  hoc  justum?  Itanenon  habei  fonten 

suttni?  A  tc  tibi  esi  quod  jiistum  est,  ei  tu  iibi  potet 

dare  justitiam  ?  Neroo  sibi  dat  quod  non  haliei.  Ei^o 

cum  sis  injusttis,  esse  non  poles  justus,  nisi  conver* 

tcndo  te  ad  qoamdaiu  jiisiiiiaro  inanentem ;  a  qna  al 

rccedis,  injusius  es;  ad  qtiam  si  accedis,  jusius  es« 

Tc  rccedente  non  deficit ;  tc  accedenie  non  crescit. 

Ubi  est  ergo  ista  josiiiia  ?  Quaeres  in  ierra  T  Absii. 

Non  cnim  aurum  aui  lapidcs  preiiosos  quasris ,  jiioii- 

iiam  quxrens.  Quacre  in  mari,  quasre  in  nubibuSy 

quaere  in  stellis  :  qua;re  in  Angelis ;  iiivenis  In  illis, 

sed  et  ipside  ronte  liibunt.  justhia  enim  Angelonim 

in  omnibus  esi,  sed  ab  uno  capitur.  Resf^  erfo, 

iransceude,  vade  illuc  ubi  scroel  locuius  est  Deus;  ei 

ibi  invenies  fontem  justitis,  ubi  est  fons  vliae  :  Qno- 

ittam  apud  (e  est  fons  vitm  {  PsaL  xxxv,  10 ).  Si  enlrn 

iu  de  rore  exiguo  judicare  vls  quod  Justum  est,  et 

quod  injustum  est ;  numquid  iniquitas  apud  Deum» 

undead  teinanat  tanquam  defonte  justiiia,  In  quan- 

ium  justum  sapis,  cuin  ex  multis  partibos  Inique  de- 

sipias?Habei  ergo  fontem  justitiaB  Deos.   Noli  ibi 

quu^rere  iniquitaiem,  ubi  lux  sine  umbra  esi.  Sed 


»  SicMas.  AlEiId.,  t/(fl. 

»  fild.,  dintf^iU).  Ai  Mss.,  diaboiiiSf  nomiuaudi  casu. 
*  Mas.,  iKlmktitur, 


t  slcMss.  Edd.  yettiEtqmre  dat 
et  mmdepotestaUluibeteequitatemT 
*  AUquotMss.,/i(^en/i(Fiu. 


tantom  pocMnicnH 


™^  ENARRATIO  IN 

pbne  latere  te  poiest  causa.  Silatet  te  causa,  respice 
ignorantiam  tuam ,  vide  qui  sis;  atiende  hac  duo  : 
Quoniam  pote$tai  Dei  e$t ,  et  tibi,  Donnne,  miiericor' 
dla,  Fortiora  te  ne  qucuierie^  et  aliiora  U  ne  tcrutatus 
fuerie ;  sed  qum  prtecepit  tibi  DominuM ,  t//a  cogita  semr 
per  (  EccU.  m,  22  ).  Quia  ad  hshc  qu»  tibi  praeccpit 
Deus  pertinent  ista  duo  :  Quoniam  potestas  Dd  est,  et 
tibif  Domine^  misericordia.  Noli  timere  inimicum  : 
lanturo  facitquantumacceperitpotestatem.Eum  time 
qiii  habet  summam  potestatem ;  eum  time  qui  quan- 
tum  vuli,  tanium  facit,  et  qui  injuste  niLil  facit,  et 
quidquid  fecerit,  justum  est.  PuUbamus  injustum 
esse  nesdo  quid  :  ex  hoc  quia  fecit  Deus»  credcju- 
stum  esse. 

22.  Ergo,  inquis,  si  quis  hominem  oocidat  innocen- 
lem,  juste  facit,  an  inique?  Inique  sane.  Quare  hoc 
permiiiit  Deus?  Vide  prius  ne  illud  debeas  :  Frange 
eswrienti  panem  tuum^  et  egenum  me  tecto  induc  in 
domum  tua)n ;  n  videris  nudum,  vesti  eum  ( Isai.  lviii, 
7 ).  Haec  enim  justilia  tua  est ;  hoc  enim  libi  praecepil 
Doniinus  :  Laoafnim,  mundi  estoU^  auferte  nequitias  a 
eordibus  vestris,  atque  a  conspectu  oculorum  meorum; 
£scite  bonum  facere^  judicate  pupillo  et  vidwe:  et  w- 
ni/e,  et  dUputemus^  dicit  Dominut  (Id.  i,  16-18).  Dispu* 
lare  vis,  antequam  facias  unde  dignus  sis  disputare, 
quare  hoc  permisit  Deus.  Gonsiliuni  Dei  tibi  dicere,  o 
homo,  non  possum  :  illud  tamen  dico,  quia  et  iniqae 
fecit  homo  qui  occidil  innocentem,  et  non  fieret  nisi 
permilierei  Deus ;  el  quamvis  ille  inique  fecerit,  non 
tainen  hoc  inique  permisit  Deus-  Laieat  causa  in  Isto 
Descio  quo,  de  quo  moveris,  cujus  innocentia  te  per- 
movel.  Possem  enim  tibi  citorespondere,  Non  occide- 
relur  nisi  nocens  esset :  sed  tu  eum  innocentem  pu- 
las.  Possem  libi  hoc  ciio  dicere.  Non  enim  tu  scruta- 
rcris  cor  ejus,  discuteres  facla  ejus,  examinares 
cogitationes  ejus,  ut  possis  mihi  dicere :  Injusie  occi- 
sus  esi.  Possera  ergo  facile  respondere  :  sed  opponi- 
tur  miUi  quidam  justus,  sine  conlroversia  jusius,  sine 
dubitatione  justus,  qui  non  habebat  peccatum  occisus 
apeccatoribus,  iraditiis  a  peccatore;  ipse  Gbristus 
Dominus,  de  quo  non  possumus  dicere  quod  habuit 
aliquam  iniquitalem,  quia  ea  quae  non  rapuit  exsolve- 
bai  {Psat,  Lxvm,  5),  objicilur  inihi.  Et  quid  dicam  de 
Cbristo?  Tecum  ago,  inquis.  Et  ego  tecum*  De  illo 
proponis  quaestionem ;  de  illo  soivo  quaestionem.  Ibi 
CDim  consilium  Dei  novinms,  quod  nonnisi  ipso  reve- 
lanie  nossemus  :  ut  cum  la  inveneris  conAlium  Dei 
quo  permisit  innocentem  Filium  occidi  ab  injustis,  et 
tale  consilium  quale  tibi  placeat,  et  quale  libi,  si  ju- 
stus  es,  displicere  non  possit,  credas  quia  et  in  alijs 
.  consiUo  id  agat  Deus,  sed  latel  te,  Eia,  fraires,  opus 
crat  sanguine  jusd  ad  delendum  chirographum  pcc- 
catornm ;  opus  erat  exemplo  paiieniiaR,  exemplo  liu- 
miiiuiiis ;  opus  erat  signo  crucis  ad  diabolum  et  ejus 
angelos  debellandos  (Coloss.u,  14, 15);  opus  nobis 
erai  passione  Domini  nostri  :  nam  passione  Domini 
redemptos  estorbis.  Quania  bona  egit  passio  Domini ! 
Et  tamen  passio  hujus  jusii  non  cssci ,  nisi  Dominum 
iniquioccidissent.  Quid  ergo.  bonum  hoc  quod  nobis 
Sanct.  August.  IV. 


PSALMOM  LXL  ^^^ 

praestitum  est  de  dominica  passioue,  imputamlum  est 
iniquis  interfectoribus  Christi?  Absit.  llli  volueruni  • 
Deus  permisit.  Illi  nocentes  essent,  eUamsi  tanium' 
modo  voluissent;  Deus  autem  non  permisisset,  nisi 
justum  esset.    Voluerunt  occidere  :  pone  quia  non 
poluerunt :  iniqui  essent ,  homicidae  essent ;  quis  du- 
bUaret?  Dominus  enim  inlerro^fli  juuum  et  impium 
(PsaL  X,  6) ;  et,  In  cogitationibus  impii  interrogatio  eri$ 
(Sap.  I,  9).  Discuiii  Deus  quid  quisque  voluerit,  non 
quid  potuerit.  Engo  si  voluissent,  et  non  potuissent, 
et  non  occidissent,  iniqui  iUi  remanerent ;  tibi  Christi 
passio  non  prasuretmr.  Yoliiit  ergo  facere  impius 
ut  damnaretur;  permissas  est  ui  tibi  praestaretur  i 
quod  voluit,  imputatur  iniquiuti  impii;  quod  perJ  ' 
missus  est,  imputatmr  potesuti  Dei.  Ille  ergo  inique 
volmt;  Deus  Jusle  permisit.  Itaque,  fiatres mei,  et  Ju- 
das  malignos  traditor  Christi,  el  persecutores  Christi, 
maligniomnes,  impii  omnes,  iniqui  omnes,  damnandl 
omnes  :  et  Umen  Pater  proprio  FUio  suo  non  peperdt  • 
sed  pro  nobis  omnibus  tradidit  Ulum  ( Hom.  vin   52 )' 
Dispone,si  potes;  distingue,  si  poteg  :  rmlde  Deo" 
▼ou  lua,  quae  distinxeruut  kbia  tua  (Psai.  lxv  15)  • 
▼ide  quid  ibi  *  fecerit  iniquus,  quid  juslus.  lUe  voluit  • 
isie  permisil  :  iiie  injuste  voluit;  iste  juste  permisit! 
Volunus  injusu  damnetur ;  permissio  jusu  glorilice- 
lur.  Quid  enim  nudi  accidit  Christo,  quia  mortuus  est 
Christus  ?  Et  iUi  mali  sunt,  qui  male  facere  voluerunt • 
ct  nihil  mali  passus  est,  cui  fecerunt.  Occlsa  esi  caro 
inorulis  inierficiensmoriemmorte,  praehens  paiion. 
tiae  documentum,  pncmittens  resurreclionis  exem< 
plum.  Quanu  bona  facu  smit  jusU  de  malo  injusti  I 
floc  est  magnum  » Del.  quia  et  bonmn  quod  facisipee 
tibi  dedit,  et  de  malo  tuo  ipse  bene  lacit.  Koli  eivo  mi^ 
rari ;  permitlit  Deus,  et  judido  permittit :  permitUt 
elmensura,  numero,  pondere  permittit.  Apud  illunl 
non  est  iniquius.  Tu  Unium  ad  eum  perUne,  in  ipso 
spem  pone ;  ipse  sit  adjutor  tuus ,  saluUre  tuum  ;  in 
lilosit  locus  munitus,  lurris  fortitudinis ;  refugium 
tuum  ipse  sit,  et  non  le  sinet  tenuri  supra  quam  po- 
test  ferre  ,  sed  fadet  cum  tenuiione  etiam  exilum 
ul  possis  susiinere  (I  Cor.  x,  45)  :  ut  quod  te  sini! 
pati  tenuiionem,   poiestas  ejussit^quod  non  sinit 
ultrain  te  fieri  quam  poies  ferre ,  n.isericoniia  ejus 
8it:  Quomam  pctestas  DH  est,  et  tibi,  Domine,  m».  ' 
semordta,  quia  tu  reddes  unicuique  secundum  opeta 

EtpogttracUhiindefsalino,cuin  maUienMtieas  iaMnni« 
inonstraretur,  de  eo  idem  ijJsetottSt:      ^^^ 

25.  Illa  Ecclesias  sitis  etiam  isluoi .  quem  vidttis. 
bibere  vult.  Simul  eliam  ut  noverili»  quam  muiii  i. 
commixllone  Christianonim  ore  suo  benediant.  et  in 
corde  suo  maledicant,  isle  ex  christianoet  fldeli  poi. 
mtens  redii,  ei  lerriius  potesute  Oomini  converliiur 
ad  misericordiam  Domini.  Seductus  enim  ab  inimico 
c«m  esset  fldelis,  diu  mathematicus  fuit;  aedncm 
seducens,  decepius  decipiens,  iUexit,  iefellit.  muKa 
rocDdacia  locutusest  contra  Deum,  qui  dedit  bomiai. 

;SlCBI8!UAtBdd../iW. 

«eg.  liber,  regrum. 

^Vingt-qmtre.J 


7« 


S.  AUGUSTINl  EPISCOW 


m 


l  bus  potesutem  faclendi  quod  bonum  est,  et  non  fa- 
ciendi  quod  malum  est  Isle  dicebai  quia  adulterium 
non  faciebat  voluntas  propria  ,  sed  Venus ;  et  homi- 
cidium  non  faciebat  voluntas  propria,  sed  Mars  ;  et 
justum  non  faciebat  Deus,  sed  Jovis  :  et  aiia  mulia  ^ 
sacrilega  non  parva.  Qunm  muliis  eum  putatis  Cliri- 
siianis  nummos  abstulisse  ?  Quam  multi  ab  illo  eme- 
mni  mendacium»  quibus  dicebamus  :  Filii  hominum, 
usquequo  graves  corde  ?  utquid  driigfiis  vanitatem , 
etquseritis  mendacium  {Pdot,  iv,  3)?  Modo,  sicul  de 
illo  credendum  est,  horruit  mendacium,  et  multorum 
bominum  iUectorem  *  se  aliquando  a  diabolo  sensit 
iltectum ;  convertitur  ad  Deum  poenitens.  Putamus, 
firatres,  de  magno  timore  cordis  accidisse^  Quid  enim 
dictnrisumus?  Namque  si  ex  pagano  converterelur 
madiematicus,  magnum  quidem  essel  gaudium  ;  sed 
tmnen  posset  videri  quia  si  conversus  esset,  clericatum 
qoaereret  inEcclesia.  Poeniiens  esi;  non  quaerit  nisi 
solam  misericordiam.  Commendandus  est  ergo  et 
ocnlis  «t  cordibus  vestris.  Eum  quem  videtis  cordi- 
bns  amate,  oculis  custodite.  Yidete  iltum,  scitote  il- 
lum,  ct  quacumque  ille  transierit,  fratribus  cseteris 
qa\  modo  hic  non  sunt ,  ostendiie  illum  :  et  isla  di- 
ligentia  mfeericordia  est,  ne  ille  seducior  retrahat» 
cor,  et  oppngnet.  CuBtodite  vos;  non  vos  lateat  con- 
versatii)  ejos,  via  ejus ;  ut  lestimonio  veslTo  nobis 
confirmetur  vere  ilhim  ad  Domin«m  esse  conversum. 
Non  enim  silebit  fama  de  tita  ejus ,  quando  sic  vbbis 
et  videndM  et  miserandus  offertur.  Nosiis  in  Actibus 
Apostotonim  esse  seriptum  quia  muUi  perditi ,  id  est 
tailum  arthim  homines,  ct  doctrinarum  neferiarum 
sectatores,  omnes  codBees  suos  ad  Apostolos  attuie- 
mnt;  etineemi  sunt  libri  lain  multi,  ut  pertineretad 
scriptorem  aestiniationem  eorum  fbcere,  et  summam 
pretii  coiwcribere  {Act.  m,  19).  Hoc  utique  propler 
gioriam  Dei ,  ne  tales  etiam  perditi  desperarentur  ab 
iHo  qui  novil*  quarere  quod  perierat  {Luc.  xv,  52). 
Perierat  ergo  iste ;  nunc  quaesitus,  inventus,  adductus 
CBt :  portat  secum  codices  incendendos,  per  quos  fue- 
ral  iBcandcBdus ,  ut  illis  in  igiiem  missis,  ipse  in  re- 
frigevium  traBseal.  Sciatis  eum  tamen,  fratres,  olim 
pukare  ad  Ecclesiam  ante  Pascha  :  ante  Pascha  enim 
Gcepit  petere  de  Eccle&ia  Clirisii  medicinam.  Sed  quia 
talis  est  ars  in  qua  exercilatus  erat,  quse  suspecta  * 
esset  de  mendacio  atque  fallacia,  diiatus  est  ne  tenta- 
ret ;  et  aliqoaiide  tamen  admissus  est,  ne  pericnlosius 
tentaretur.  Orate  pro  illo  per*  Christum.  Prorsus  ho- 
diernam  precem  pro  illo  fundiie  Domino  Deo  nosiro. 
Scimus  enim  et  certi  sumus  quia  oratio  vesira  delet 
\  iraptetates  ejus.  Domiiios  vobiscum. 


IN  PSALMDM  LXU 
ENARRATIO. 

SBRIIO  AD  PLBBBM. 

i.  Proplei  6QS  qui  ibrie  rudes  sunt  adbuc  ad  no- 

>  Pleriqae  ws.^  mala.  . 

*  sic  Mss.  Ai  Edd.,  hminum  mtentunh  m>  elc. 

*  Tres  Mss.,  redeat  nd  cor, 

*  unus  et  ailer  Ms.,  venit. 
■  Aliquot  Mss.,  suscepta. 

*  Slc  Br.  et  Biss.  At  Lov.:  orate  pro  iUo  ckristim. 


men  Chrisii ,  quia  undique  coHigit  qui  pro  omnibus 
dedit  sanguinem  suum,  dicendum  est  paucis  quod  et 
illi  libenter  audianl  qui  noveruoi,  et  discant  qul 
non  noverunt.  Psalmi  isti  quos  cantamus.,,  ^nte- 
quam  Dominus  noster  Jesus  Christus  natus  esset 
ex  virgine  Maria  ,  Spirilu  Dei  dictante.  dkti  et 
conscrij^ii  sunt.  Fuit  enim  David  rex  in  Juda^o- 
rum  gente;  qiiae  gens  uiia  colebat  Deum  unum,  qui 
fecit  coelum  et  terram ,  mare  et  omnia  qu»  in  ipsis 
sunt,  sive  qux  videntur,  sive  quae  non  videntur.  Cae- 
terae  auiem  gentes ,  aut  idola  colebant  quae  manibus 
suis  fecerant ,  aut  creaturam  Dei^  non  ipsum  Creato- 
rem,  id  est ,  aut  solem ,  aut  lunam ,  aut  stellas  ^  aut 
mare,  aut  monies,  aut  arbores.  Haec  enim  omnia  Deus 
fecit;  et  laudari  se  vult  in  iiiis,  non  illa  coli  pro  se. 
Ergo  in  ipsa  gente  Jud^ieorum  David  rex  fuit,  de  cu- 
jus  semine  natus  est  Dominus  noster  Jesus  Christus 
{Rom,  ],  5)  ex  Maria  virgine;  quia  de  illo  ducebat 
genus  virgo  Maria  quse  pepiTit  Christum  {Lfic,  ii,  7) : 
et  dicti  sunt  isii  Psalmi,  et  prophetabatur  in  eis  Chri- 
stus  venturus  post  mullos  annos :  et  dfcebatur  ab  illis 
Prophetis,  qui  fiierunt  antequam  Dominus  noster  Je- 
8US  Christus  de  Maria  virgine  nasceretur,  quidquid 
fulurum  erat  temporibus  nostris ;  quod  modo  legi- 
mus,  et  videmus  <  et  multitm  gaudemus  quia  spes  no- 
sCra  praedicia  est  a  sanctis ,  qui  iliud  non  vldebant 
impletum ,  sed  in  spiritu  futurum  videbant  :  et  nos 
modo  legimus  et  audimus  a  lectoribus ;  disputamus 
illa ;  et  quomodo  sunt  in  Scripturis ,  sic  ea  videmus 
impleri  per  totum  orbem  terrarum.  Quis  inde  non 
gaudeat  ?  Quis  non  et  ea  quae  nondum  venerunt  ven- 
tura  speret,  propter  illa  qoae  jam  tanta  impleta  sunt? 
Modo  enim,  fhitres,  videtis  quia  totus  mundus,  tota 
lerra,  omnes  gentes,  omnes  regiones  currunt  ad  no- 
men  Christi ,  et  credunt  in  Christum.  Certe  videiis 
hoc,  quomodo  ubique  evertantur  vanitates  Pagano- 
rum ;  videtis  hoc,  manifestum  est  vobis.  Numquid  et 
hoc  de  libro  vobis  legimus,  et  non  ante  ocuios  ve- 
stros  fit?  Hoc  ergo  totum  quod  videlis  ante  oculos 
vestros  fieri,  scriptum  est  ante  immensa  volumina 
annorum  per  istos  quos  modo  legtmus,  quando  jam 
ista  impleri  videmus.  Sed  quoniam  scripta  sunt  ct 
illa  quse  nondum  venerunt,  id  est,  quia  Dominus  no- 
ster  Jesus  Christus  ventums  est  ut  judicet,  qui  primo 
venit  ut  judicaretur ;  venit  enim  primo  humilis,  posl- 
ea  venturus  est  excelsus ;  venit  ut  ostenderet  exeni- 
pium  patienliae,  postea  venturus  est  ut  pro  meriiiB 
judicet  oinncs,  sive  bonos,  sive  malos :  quia  ei^o 
nonduin  venit  hocquod  speramiis,  venturum  Christum 
judicem  vivorum  et  mortuorum,  debemus  illud  cre  • 
dere.  Modicum  quod  reslat  venturum  esse  credamus, 
quando  jam  videmus  tanta  quae  tunc  ibtura  •rant, 
modo  compleri.  Stultus  cst  enim  qui  non  vult  credere 
pauca  quae  restant,  cum  videat  tani  multa  implela 
esse,  quae  tunc  non  erant  quando  praedicebaiitur. 
2.  Psalmus  crgo  iste  dicitur  ex  persona  Domini 
nostri  lesu  Christi ,  et  capitis  et  membrorum.  llle 
enim  dnus  qui  naius  esi  de  Maria ,  ei  passus  est ,  et 
senultus  est,  et  resurrexit,  ei  ascendit  in  coeluin  ,  et 


7W  ENARRATIO  !N  PSALMUM  LXII 

(..:>do  ad  dexieram  Patri»  sedel  ei  iiMei^eUfti  fNP»  no- 


750 


IjIs  ,  capMft  Qo&irQm  esu  Si  Ule  eapuiesi»  noe  membre 
bumus  :  iota  Eccleeia  ^ns  qfias^  ubiqiie  diffusar  eftl, 
eorpii$  ip&iut  est ,  cuju»  efti  ipse  ea^  Men  sekm 
auicm  ideles  qui  modo^  sunt  sed  el  qiu  fueiua^  aMe 
no$  9  et  qui  posl  aos  fuUiri,  sant  usi|aa  ia  fiAom  sd^ 
culi»  omnes  ad  ci»pqs  ejus  perOiieiit;  ei4us.corporis 
ipse  caput  est^  qui  asceadit  in  ccslum  (CoIdn.  i^  i^. 
Quia  ergo  jam  novimus  caput  et  corpns».  iUo  es4  ca^ 
put ,  oos  corpus.  Qnando  audimus  vpcem  ipsius  ^  et 
ex  capite  debemus  audire,  et  ex  corpore;  quia  qiud-. 
quid  passus  esi,»  in  iUo  el  nos  passi  sumus ;.  quia  ei 
nos  quod  patimur  ^  in  nobis  et  ipse  patitur.  Quomodo 
si  aliqnid  paiiatur  caput,  numquid  polest  dicere  ma«- 
nus  quia  non  patitur  ?  aut  si  aliquid  patitur  manus^ 
nuroquid  poiest  caput  dicere  quia  non  patitur?  aut  si 
aliquid  palitar  pcs,  niimquid  polesl  caput  dicere  quij^ 
non  patiiur?Quando  aliquid  paiitur  uuum  membrmn 
nostrumf  omnia  niembra  currunt,  ut  subveniant  mem- 
broquod  patiiur.  Si  ergo  illecum  passjus  esi,  nos  in  illo 
passi  sumus,  et  iUe  jam  ascendit  in  coelum,el  sedetad 
dexteram  Patris ;  quidquid  paliiur  Ecclesia  ipsius  in 
tribulaiionibus  hujus  sacuU,  in  lentationibus,  in  neces- 
8itatU)a8,  jn  angjjstlis  (quia  sic  iilam  oporleterudiri,  ut 
igne  lanquam  aurum  purgelur) ,  ipse  paliiur.  Proba- 
mus  hoc,  quia  nos  in  illo  passi  smnus,  dicente  Apo- 
Slolo :  Si  aulem  mortui  eslit  cum  Christo ;  quid  adhuc 
vetut  mentesde  hocmundo  decerniiis  {Id,  m,  20).  Iiem 
didt :  Qma  vetu$  homo  noster  simul  crucipxus  est  cum 
Ulo,  ut  evaeuaretur  corjms  peccati  {Rom.  vi,  6).  Si  ergo 
in  iUo  mortui  sumus,  in  iilo  eliaro  resurreximus. 
Dixit  enim  ipse  Aposiolus  :  Si  autem  resurrenstis  cum 
Christo,  quas  sursum  sunt  ^apite,  qua  sursum  sunt  qfUBr 
rite,  ubi  Christus  est  in  dexiera  Dei  sedens  {Coloss.  iii^ 
I).  Si  ergo  io  iUo  mortui  sumus,  et  in  illo  resurrexi- 
mns;  et  ipse  in  nobis  moriiur ,  et  in  nobis  resurgit 
( ipse  •  est  enim  unitas  capitis  ei  corporis) ;  non  irame- 
rilo  vox  ipsius  etiam  nostra  esi,  el  vox  nosira  eliam 
ipsius  eat.  Audiamus  ergo  Psalmum ,  el  in  eo  Cbri- 
stum  loquentem  intelligamus. 

5.  [vett.  f.]  Tilulum  habet  isle  psalmus,  Ip»iDavid^ 

cum  esset  f)i  deserto  Idumcem,  Per  Idumaeae  nomen  in- 

lellfgnur  saeculmn  istud.  Idumaea  enim  gens  eral  quae- 

dam  erraniitim  hominum,  ubi  idola  colebanlur.  Non 

in  bono  ponitof  Wumaea  isia.  Si  non  in  bono  ponilur, 

inieUigcndnm  esi  isUm  viiam,  ubi  patimur  tantos  la- 

bores  ei  nbi  tantis  necessitaiibus  subditi  sumus ,  Idu- 

maeae  nomine  signifieari.  Ethic  estdeserlum  ubi  mul- 

lum  sttitiir,  et  audilori  estfs  vocem  modo  sitientis  in 

desertts.Siautem  cognoscamusnos  sitienies,  cognosce- 

nHis^iHis-eiblbenies.  Quia  qui  sitit  in  isto  saeculo,  in 

futiiwggectite-saliabittir,  dlcente  Domino :  Beati  quiesu- 

rimf  et  sithmf  jnstitktm,  quia  ipsi  saturabuntur  {Matth, 

▼,  6)w  Biyo  in  hoe  saeculo  non  dfebemus  quasl  amare 

saginom.  Hicsifiendum  est;  aUbi  sagliiabhnw.  Modo 

auiem  utnon  deficiamus  in  isto  deserto,  aspeigit  nobis. 

rorem  •  verbi  sui ,  ei  non  nos  dimittf  t  prorsus  aresce- 

l  oaliau.  Ms.,  ipM. 

'ltesilss.,»0fr«r^ 


M>  ui  Mtt  al»#siioliisrepeUtlo ♦,  sed  iit  sic  sid&mas,  ut 
bifeami».  tJiaviemb^uras,  »«qu»*graii«ejt»asper- 
gimt;  Mne»  siliiiMis.  Elquid  dtteit  aniHia  nostra  Diso? 
4.  [ww.  J.]  AiM,  Dem  meus,  tsdte  $e  htee^gilo.  Quid 
esi  vigii«re?  Utique  mm  dmwire.  Qbfi^  est  dbrmire? 
Ertwimws  anirntt ,  esi  somimis  eorporie.  SomniMn 
•orporiB  onnesi  defcem»  hvbere ;  (f^  »  nmi  haheiH 
H»  soM»  esppMi»,  deMe  Nimo,  defi<Bi«  ipsnm  cor- 
pus.  MoB  enim  poCMi  diu  sosckiere  eorpi»  nostrum 
fragile  animam  vigilantero  et  iMeMam  in  ae^nfl^- 
81  diiifiierii  iMent»  ai»»  in  aeii^iiibo»,  cerpus  Ihi- 
gile  ei  tanraiiin»  no«  illMi  capit,  non  illttn  sminet 
pefpetw  agBM»;  ei  de«cit,  ti  suoeiMnhii.  NeoD^oB 

donaviS8ein«»e«Mrpofi,qwrep«niiiciirmemftraeof. 
i«ris »  u  posiine  vigUMtem  animM  sostfnm.  HlDd 
aoiem  taviei»  4eb«M»,.  m  ipsa  anim*  BMm  dor- 
miai;  malNs  mim  eei  semmi»  «Miime.  Bomie  somnus 
eorpoiii ,  qim  Mpgraiw  ^iud»  eorjoiifc  Somnus 
aiilom.animm  ei^.obii^  Dm»  siiuii.  Qmeeumque 
aBimft  obUta  fneria  Deu«.  mmm,  dororit.  iteo  dicit 
AiHWteJiis  qnibuidiii»  obiiis  i^m  nmm,  et  imM|fiam 
u,  a^>^  age«*touft  deiiniMrti  eMHur»  Mblonmi. 
Sic  SU04  eoiM  qu^eeiani  idoi»,  qoomwfo  qvf  rfdent 
in  somnis  vanft ;  si  aoimi  «ngiiei  anima  ipioMa,  m- 
teUigii  a  qiio  ftMt»est,  «Inmveoiii  qMO«ipei  IMi. 
Dici4ergoqMiJbiiadttm<^9iohis  :^^^-domiii, 
el  exsurge  a  m^rtsU»;  e^iUumkmbis  te  CMMm  (Epka. 
▼t  14).  NuroquideDipoMdmnmeMlimeicilatetApeeto. 
iu»?  Sed  exeiiabaiaMiiiMn  dMHHeMtem,  qooMdo  ad 
iMK  eam  exeiUibit  oi  iiioMlioiffMlmr  a  Christow  Ergo 
seovidom  ipsae  vigiUi»  «eit  isle :  Bims,-  B$u$  meus, 
adudsium  mgHa.^  mn  vigilares  i» ir,  Misi ori* 
retut  lus  tua,  qw  lo  de  aomno  cxcitoiiet.  itiuminat 
eoim  anina»  GhrisAus»  ei.faeit  e»  inylare :  si  aotem 
lumen  suum.detfabii,.  obdorraiunt;  ideo  eniHvUli  di- 
cilur  io  aUo  psaimo :  /i^iimortirfosiMio*,  M^oM^Mam 
o6dormiflm  tM  morte  {PsaL  im,  4).  AmI  ai ab  iil&mr- 
sae  obdormiunt,  praisens  esiillis  ittmeM.^einoM  pos- 
sunt  videre,  quia  dofmioAi.  QoOMMido^ei  eorporoqiii 
dormii  inter  diem ;  jam  ortus  esi  ael,  jam  dies  ealei, 
et  ille  lanquam  in  ooeie  esi,quia.noM  vigiiot  ot^eat 
jam  ortum  diem :  sic  qnibusdafli  jam  praaaoMte  Ghri- 
slo,  iam  praedicata  veritate,  ioesladhiic  somous^am. 
roae.  Illis  ergo  vos,.si  vigiletis»  dioeiis  quoiidie :  »urge 
qui  dormis,  et  exsurgs  a  martuis;  ek  iliumimalrit  k  CJtri- 
stus.  YiU  enim  vestra,  et  mores  vestri  vigilare  debeiH 
in  Christo,  ut  sentiant  alu,  Pagani  dormientes^  ei-  ad 
soniium  vigiliarum  vesirarum  exciieniur,  ei  ipsiex- 
cutiant  soronum,  et  incipiant  inChristo  vobiacon^di- 
cere  :  Deus^  Deus  meus^  ad  te  de  tuce  vi^io. 

5.  Sitivit  tibi  anima  mea.  Ecce  iliud  deserlum  Idu- 
mneac.  Videie  quomodo  hic  sitit :  sed  videte  qoid  hie 
bdniim  est,  Sitivit  tibi.  Suni  onim  qji  sitiunl,  sed  noo 
Deo.  Omnis  qui  sibi  vult  aliq,.  id  praestari ,  in  ardora 
est  desiderii  :  ipsum  desiderium  siUs  est  animx.  Et 
videtequanta  desideria  sintin  cordibus  hominum  :alius 
desiderat  aurum,  alius  desiderat  argeutum,  aliusde- 

*  Regios  Ms.,  ttf  mmc  sitnobis  uppetitio. 


7S1  S.  AUGUSTINI  EPISGOPI 

sideral  possessiones»  alius  haereditales,  alius  amplam 
pecuniam,  alius  multa  pecora,  alius  domum  magnaroi 
alius  uxorem»  alius  bonoreSy  alius  fliios.  Yidetis  de- 
sideria  isla ,  quomodo  sunt  in  cordibus  bominum. 
Ardent  omnes  homines  desiderio;  et  fil  invenitur 
qui  dicat :  SidvU  tibi  amma  mea.  Sitiunt  enim  boroi- 
nes  sseculo ;  et  non  se  intelligunt  in  deserto  esse  Idu- 
mae» ,  ubi  debet  sitire  aniroa  ipsorum  Deo.  Dicamus 
ergo  nos,  SiHvit  tibi  anhna  mea;  omnes  dicamus,  quia 
in  concordia  Ghristi  omnes  una  auima  sumus  :  ipsa 
anima  sitiat  in  Idumaea. 

6.  Silivit  libij  inquit,  anima  mea  :  quam  multipli' 
dter  tibi  et  caro  mea.  Parum  est  quia  sitifit  anima 
mea,  sitivit  et  caro  mea.  Porro  si  anima  sitit  Deo , 
qumnodo  et  caro  sitit  Deo?  Quando  enim  caro  siiit, 
aquam  sitit;  quando  anima  bitit,  fontem  sapienti» 
sitit.  De  ipso  fonte  inebriabuntur  animae  nostrae, 
sicnt  dicit  alius  psalmus :  Inebriabtmtiur  ab  ubertate 
domui  tuWj  et  tarrente  deUdarum  tuarum  potMs  eo$ 
(Pso/.xxxY ,  9).  Sitienda  est  ergo  sapientia,  sitienda 
est  justitia.  Non  ea  satiabimur,  non  ea  impiebimur, 
nisi  cum  fuerit  flnita  viu  ista,  et  venerimus  ad  iilud 
quod  promisit  Deus.  Promisit  enimDeus  aequalitatem 
Angelorum  {Lue.  xx,  36) :  et  modo  Angeii  non  si- 
tiunt  quomodo  nos,  non  esuriunt  quomodo  nos ;  sed 
liabent  saginam  veritatis,  lucis  ,  immortaiis  sapien- 
tiae.  Ideo  beati  sunt ;  et  de  tanta  beatitudine,  quia  in 
illa  sunt  civitate  Jerusaiem  coelesti,  unde  nos  modo 
peregrinamur,  atteudunt  nos  peregrinos,  et  miseran* 
tur  nos,  et  jussu  Domini  auxiiiantur  nobis,  ut  ad  il- 
lam  patriam  communem  aliqiiando  redeamus,  et  ibi 
cum  iiiis  fonte  dominico  veritatis  et  aetemitatis  ali- 
quando  satnremur.  liodo  ergo  sitiat  anima  nostra  : 
unde  et  caro  nostra  sitit,  et  boc  multipliciter?  Mul- 
tiplidter  It6t,  inquit,  et  caro  mea,  Quia  et  cami  nostrae 
promittitur  resurrectio.  Quomodo  animae  nostrae  pro- 
mittilur  beatitudo»  sic  et  cami  nostne  promittitur 
resurrectio.  Resurrectio  carois  talis  nobis  promitti- 
tur :  audite,  et  discite,  et  tenete  quae  sit  spes  Chrislia- 
^orum,  quare  fumus  christiani.  Non  enim  ad  boc  su- 
mus  cfaristianiy  ut  terrenam  nobis  felicitatem  peta- 
ums,  quam  plerumque  habent  et  latrones  et  scele- 
rati.  Ad  aliam  felicitatem  nos  sumus  christiani,  quam 
tunc  accipiemus,  cum  vita  ista  hujus  sxcuii  tota  irans- 
ieril.  Ergo  proinitiiiur  nobis  et  camis  resurrectio ; 
et  lalis  resurrectio  carnis  nobis  promittitur,  ut  caro 
quidem  ista  quam  nnodo  portamus,  resurgat  in  fine. 
Nec  incredibile  vobis  videatiur.  Si  enim  Deus  fecic 
nos  qui  non  eramus,  magnum  illi  est  rcparare  qui 
eramus  ?  Ergo  iioc  vobis  incredibile  non  videatur, 
quia  quasi  putrescere  mortuos  videlis,  et  ire  in  cine- 
res  et  in  pulverem.  Aut  si  incendatur  aliquis  mor- 
tuus,  aut  si  canes  dilanient  eum,  puiatis  qula  inde 
non  erit  resurrecturas  ?  Omnia  quae  discerpuntur  et 
in  favillas  quasdam  putrescuiit,  integra  Deo  sunt.  la 
illa  enim  elementa  roundi  eunt,  unde  primo  vene- 
runt,  quando  facti  surous  :  non  illa  viderous;  sed 
taroen  Deus  unde  scit  producet  illa,  quia  et  ante- 
quam  essemus,  undesciebat  nos  produxit.  Talis  er|;o 


resurrectio  carnis  nobis  promittilur,  ut  quamvis  ipsa 
sit  caro  quam  modo  portamus,  quae  resurreciura  est, 
tamen  uon  habeat  corraptionero  quam  modo  habet. 
Ifodo  enim  ex  corruptione  fragilitatis,  si  non  mandu- 
cerous,  deflcimus  et  esurimus ;  si  non  bibamus,  de- 
flcimus  et  sitimus ;  si  diu  vigilemus,  dencimus  et 
dormimus  :  si  diu  dormiarous,  deficirous ;  ideo  vigi- 
lamus  :  si  diu  manducemus  et  bibamus ;  quamvis 
propier  refectionem  manducemus  et  bibamuSy  ipsa 
diuturoa  refectio  defectio  est :  si  diu  stemus,  faliga- 
mur :  ideo  sederous  :  et  si  diu  sedearous,  et  ibi  faii- 
gamur ,  et  ideo  surgimus.  Deinde  videte  quia  nullus 
est  carois  nostrae  status  :  quoniam  infantia  avolat  in 
pueritiam ;  et  quaeris  infantiam,  et  non  estinfantia, 
quia  jam  pro  infantia  pueritia  est :  iterum  et  ipsa 
migrat  in  adolescentiam ;  quaeris  pueritiam ,  ct  nou 
invenis  :  adolescens  lit  juvenis ;  quaeris  adolescen- 
Itm ,  et  non  est :  juvenis  fii  senex  ;  quxris  juvenem, 
et  non  invenis  :  et  senex  moritur ;  quaeris  seiiero,  et 
non  invenis.  Non  stat  ergo  aetas  nostra  :  ubique  fa- 
tigatioest,  ubique  lassitudo,  ubiqiie  corruptio*  At- 
tendentes  qualem  nobis  spem  resurrectionis  promic^ 
tat  Deus,  in  istis  omnibus  multiplicibus  defectioiiibus 
nostris  sitimus  illam  incorruplionem;  et  sic  caro 
nostra  multipliciter  silit  Deo.  In  ista  Idumafea,  in  Isto 
deserto,  quam  multipliciterlaborat,  lam  multtpliciter 
sitit ;  quam  multipliciter  fatigatur,  tam  muUipIiciter 
silit  illam  infatigabilem  incorraptionem. 

7.  [ver«.3.]  Quanqnam,  fratres  mei,  boni  cbri- 
stiani  ei  fidelis  etiaro  in  boc  saeculo  caro  Deo  aiiit : 
quia  si  opus  est  carni  pane,  si  opus  est  aqua,  si  opus 
est  vino,  si  opus  est  nummo,  si  opus  est  jumento 
carni  huic^  a  Deo  petere  debet,  non  a  daemoniis,  et 
idolis,  et  a  nescio  qiiibus  potestatibus  hujus  saeculi. 
Sunt  enim  qui,  quando  famem  patiunlur  in  isto 
saeculo,  dimillunt  Deum,  et  rogant  Mercnrium, 
aut  rogant  Jovem  ul  det  illis,  aut  quam  dicunt  Coe* 
lestem  ^,  aut  aliqua  daemonia  siroilia  :  non  Deo  sitit 
caro  ipsdruro.  Quiautero  Deo  siiiunt,  undique  debent 
sitire,  et  anima ,  et  carne  :  quia  et  animae  Deus  dat 
panem  suum,  idestverbumveriutis;  el  cami  Deus 
dat  quae  necessaria  sunt,  quia  Deus  fecit  et  animam 
et  carnem.  Propter  carnem  tuam  rogas  daemonia  : 
numquid  aniroam  Deus  fecit,  et  carnem  tuam  dae- 
moniafecerunt?  Qui  fecil  animam,  ipse  fecit  etcar- 
nem  :  qui  fecit  ainbas  res,  ipse  pascit  ambas  res. 
Utrumque  nostruro  Deosiliat,  etex  labore  multiplici 
siropliciter  saiietur. 

8.  Ubi  aulero  sitit  aniroa  nostra,  el  multipliciter 
caro  nostra,  non  cuicuroque,  sed  libi,  Domine ,  id  est 
Deo  nostro;  ubi  sitil  ?  In  terra  deeerta  ,  el  eine  ma,  ei 
mneaqua.  Saeculum  istud  diximus;ipsaestIdumaea,hoc 
est  desertum  Idumaeae,  unde  titulum  Psalmus  accepit. 
In  terra  deterta,  Parum  est,  deeerta^  ubi  n«llus  bomi- 
nam  habiut ;  insuper,  ei  sine  vta,  el  nne  aqua.  Uli* 


>  Edd.fOutquemdicuni  ceslestem  Pano.  Abest, /\ina,  a 
BlsB.  e  quibus  duo  fenmt,  aut  quam  dicunt  cererem ;  catteii 
vero,  ccelestem :  quae  niniirum  Afris  paganis  Dea  luit  prae* 
dpuo  honore  liabita :  de  qua  TenulliaDus  in  Apok^et.|  oc 
35  et  24 ;  et  Augustinus  in  Ub.  2de  civit.  Defj  c.  i. 


785 


ENARRAHO  IN  PSALMUM  LXU. 


75ft 


Dam  tel  yiam  baberet  ipsnm  desertmnl  uttnam  illue 
homo  ineorrens,  Tel  nossetqua  inde  exiret!  Non  vi- 
det  hominem  ad  solatium,  non  Tidet  yiam  qna  eareat 
deserto.  Ergo  ibi  ditertil.  Utinam  esset  ve!  aqna,  unde 
reflceretur,  qui  inde  non  potest  exire !  Malum  deser- 
tum,  horribile  et  timendum  I  et  tamen  Deus  misertus 
est  nostri,  et  fecil  nobis  vinm  in  deserlo,  ipsum  Do- 
minum  nostrum  Jesum  Cbristnm  (Joan.  xiv,  6) ;  et 
fecit  nobis  consolationem  in  deserto,  mittendo  ad  nos 
praedicatores  verbi  sui ;  et  dedit  nobis  aquam  in  de- 
scrto,  implens  Spiritu  sancto  praedicatores  suos,  ut 
fleret  in  eis  fons  aquae  salientis  in  vitam  aeternam 
(Id.  IV,  44).  Et  ecce  liabemus  hic  omnia;  sed  non 
sunt  de  deserto.  Ergo  proprieiatem  deseni  prius 
,  commendavii  Psalmus,  ui  et  tn  cum  audisses  in  quo 
malo  esses,  si  quas  hic  habere  posscs  consolaliones, 
vel  sociorum,  vel  viae,  vel  aquae,  non  tribueres  de- 
serto,  sed  illi  qui  te  visitare  dignatus  est  iu  deserlo. 

9.  Sie  in  sancto  apparui  tibi,  ut  viderem  potentiam 
tuam^  et  gloriam  tuam.  Primo  sitlvit  anima  mea,  et 
caro  mea  multipliciter  libi  in  deserto,  et  in  terra  sine 
via,  et  sine  aqua ;  et  sie  in  sancto  apparui  tibi^  ut  vi- 
derem  potetUiam  tuam^  et  gtoriam  tuam.  Nisi  quis  pri- 
mo  siliat  in  isto  deserto,  id  est  malo  in  qup  est  % 
nunquam  pervenit  ad  bonum  quod  est  Deus.  Apparui 
autem  tibiy  inquit,  in  sancto,  Jam  in  sancto  est  ma* 
gna  consolatio.  Apparui  tibi,  qmdesil  Utvideresme: 
et  ideo  vidisli  me  ut  viderem  te.  Apparid  tibi^  ut  w- 
derem.  Non  dixit.  Apparui  tibi,^ut  videres;sed,  Ap- 
porui  a'6t,  ul  viderem  potentiam  tuam^  et  gloriam  tuam, 
Unde  ct  Aposlolus  :  Nune  oiKm,  inquit,  cognoscm^ 
tes  Deum ,  imo  cogmti  a  Deo  (Gal.  iv,  9).  Prius  enim 
apparuistis  Deo,  ut  possit  vobis  apparere  Deus.  Ut 
viderem  potentiam  tuam^  et  gloriam  tuam*  Revera  in 
isto  deserto,  id  est  in  isla  eremo,  si  tanquam  ab  ere- 
mo  exig^at  bomo  quod  sibi  saluti  est,  nunquam  videbit 
pctentiam  Domini,  et  gloriam  Domini ;  sed  remane- 
bitsili  moriturus;  nec  vlam  inveniet,  nec  consola- 
tionem ',  nec  aquam  per  quam  duret  in  eremo.  Gum 
autem  erexerit  se  ad  Deum,  ut  dicat  illi  ex  medullis 
omnibus,  Siiivit  tibi  ardma  mea :  quam  multipliciter 
tibi  ei  earo  mea ;  ne  forte  vel  necessaria  carnis  ab  aliis 
peiai  ei  non  a  Deo,  aui  non  desideret  illam  resur- 
reciiouem  carnis  qnam  nobis  promittit  Deus  :  cum 
ei-go  se  erexerit,  habebit  non  parvas  consolationes. 

10.  Ecce,  fratres,  qaomodo  caro  nostra  quaindiu 
mortalis  est,  quamdiu  fragilis  est,  ante  illam  resur- 
rectionem  habet  solatia  ista  quibus  vivimus,  panem, 
aquam,  fructus,  vinum^  oleum  ( ista  omnia  solatia  et 
subsidia  si  nos  deserant,  ulique  durare  non  possu- 
mus )  quamvis  nondum  receperit  caio  ista  sanitatem 
illam  perfectam,  ubi  nullam  patietur  angustiam,  nul- 
lam  iiidigentiam  :  sic  et  anima  nostra  cum  hic  est  in 
ista  carne,  inter  tentationes  et  pericula  saeculi  hujus, 
adhuc  est  infirma ;  babet  etiam  ipsa  solaiia  verbi»  so- 
latia  orationis,  solatia  disputalionis  :  sic  sunt  ista 

*  Plerique  Mss.»  I» iilo  nuUo inquoesi  ;nechabent,  i(e- 
sertOjidest. 

*  Aliquot  Mss.,  ccnsotaun^em. 


animae  nostrae,  quomodo  illa  carnis  nostrae.  Giim  au- 
teni  resurrexerit  caro  nosira,  ut  jam  istis  non  indt- 
geamus,  habebit  locum  quemdam  et  statum  incor- 
ruptionis  suae  :  sic  et  anima  nostra  habebit  cibum 
suum,  ipsum  Yerbum  Dei,  per  qiiod  facta  sunt  omnia 
(Joan,  1, 5).  Tamen  gratias  Deo,  qui  modo  in  bac  ere- 
mo  non  nos  deserit ;  sive  dando  nobis  quod  necessa- 
rium  est  cami,  sive  dando  nobls  quod  animae  neces- 
sarium  est :  et  quando  nos  aliquibus  necessitatibua 
erudit,  vult  ut  amplius  illum  dtllgamus ;  ne  forte  per 
saginam  corrumpamur,  et  obliviscamur  eum.  Sub- 
trahit  nobis  aliquando  quse  necessaria  sunt,  et  aUerit  . 
nos ;  ut  sciamus  quia  Pater  et  Dominus  est,  non  so- 
lum  blandiens,  sed  et  flagellans.  Prseparat  enlm  nos 
cuidam  baereditati  incorniplibili  et  magnae.  Si  unam 
cuppam,  aut  unam  cellam  tuam,  aut  si  quid  habes  in 
domo  tua  ,  cogitas  dimittere  filio  tuo,  ei  ne  perdat 
illud,  erudis  eum,  ei  flagellis  eum  ad  disciplinam 
corrigis,  ne  perdat  nihil  tuum,  quod  et  Ipse  hic  di- 
missurus  est,  slcut  et  tu ;  non  vis  ut  nos  erudiat  Pater 
noster  in  flagellis  etiam  necessitatum  aul  tribulatio- 
num,  qui  nobis  talem  hacreditatem  daturns  est,  quae 
transirenon  possitTHaerediUtemenim  nobis  dabit 
seipsum  Deus,  ut  tpsum  possideamus,  et  ab  ipso  pos-' 
sideamur  in  aE^ternum. 

il.  Ergo  in  sancto  appareamus  Deo,  ut  apparcat 
nobis ;  appareamus  illi  in  sancto  desiderio ,  nl  appa- 
reat  nobis  in  potentia  et  gloria  Flii  Dei.  Multis  enim 
non  apparuii ;  sint  in  sancto,  ut  appareal  et  illis.  Nam 
multi  putant  illum  tantummodo  bominem  fuisse,  quia 
praedicaiur  natus  ex  homine,  cruciflxus  et  mortuus, 
ambulasse  in  tcrra,  manducasse  el  bibisse,  et  esetera 
egisse,  qua;  sunt  humana ;  et  putant  illum  talem  fuis- 
se,  quales  sunt  caeteri  homines.  Audistls  autem  modo 
cum  Evangelium  legeretur,  quomodo  commendavit 
majesutem  suam  :  Ego  et  Pater  nnum  wmus  (Id. 
X,  30).  Ecce  quanta  majestaa,  et  quanta  aBqualilaa 
Patris  descendit  ad  carnem  mropter  infirmitatem  no- 
stram !  Ecce  quantum  diiecti  sunius,  antequam  Deum 
diligeremus !  Si  antequam  Deum  diligeremus,  tantum 
ab  illo  dilecti  sumus ,  ut  aequalem  sibi  Filium  suum  ' 
bominem  faceret  propter  nos ;  quid  nobis  servat  jam 
diligentibus  se?  Ergo  multi  nescio  quid  minimum  pu- 
taul  apparuisse  In  terra  Filium  Dei ;  quia  non  suiit  in 
sancto ,  non  eis  apparet  potentia  ipsius ,  et  gloria 
ipsius  :  id  est|  quia  nondum  sanctificaium  habent  cor, 
unde  intelligant  emlnentiam  virtutis  illius ,  et  graiias 
agant  Deo  quia  propter  ipsos  tantus  quo  venit,  ad 
quam  nativitatem ,  ad  quam  passionem ;  non  possunt 
vidore  gloriam  ipsius  et  potentiam  ipsius. 

ii.  [vers,  4.]  Quoniam  melior  est  miserieordia  tua 
super  vitas.  Hulta;  sunt  vitae  human»;  sed  Deus  unam 
vitam  promittit ;  et  non  illam  dat  nobis  qoasi  propter 
merita  nostra,  sed  propter  misericordiam  suam.  Quid 
enim  boni  egimus,  ut  illud  mereremur?  aut  quae  bona 
facta  nostra  praecesserunt,  ul  Deus  nobis  gratiam  suam 
daret?  Numquid  invenil  justitias  quas  coronaret,  et 
non  delicia  quae  donarel?  Utique  delicta  quae  donavit 
si  punire  vellet,  non  esset  injustum.  Quid  enim  tam 


n.s  s.  AUGUsnNi  Emcofi 

jusUHU ,  Qoaro  iH  piiniatiir  peccalor?  Cm  iusUua  sU 

III  puaiaiiir  peceaiair,  ^ikmii  a4  4»i$ericordiaiii 

ipslus  iMMi  iMinire  peccaiorein.,  sed  jusiiiicare,  et  <le 

l^eQcaiore  iacere  justum ,  ^  de  i«ipio  facere  pium. 

£rgo  rmmitiQrdia  ipsius  meiior  wper  mtas.  Quas  vilas? 

Quas  «ibi  bomines  elegerunt.  Aiius  elegii  sibi  viiam 

negoiian4i»  alius  vilan  msiilioandi ,  alius  viiam  feiie- 

randi,  alius  vitam  noiUiandi ;  alkis  «Ua^»^  alius  iliam. 

Dift'<ersse  sunt  viue»  ^  msUor  ^  m$mcordia  tua  su- 

P0f  iwtef  Bostras.  IfeKus  esi  quod  das  correais,  quam 

^p«od  eli^iii  per9^(arsi.  iJna<n  vitam  4ooas,  qux  prse- 

^onaAur  onHulbus  ^Mris ,  fuascumque  in  mundo  eii- 

l^e  |K)tiier^aMift.  Qu/9imm  meiior  est  mUerkordia  lua 

«^er  mtas » laina  mea  laudakunl  le.  Noo  ie  laudareni 

iabia  wea»  nisi  ane  prsced^ei  wisericordia  iua.  Doao 

tuo  ie  laudo »  per  misericordiam  luam  ie  laudo.  Non 

fima^  ego  possew  laudare  Deum ,  nisi  piilii  donarei 

JaMdaM  se  posse.  Quoniam  melior  esl  mi$ericordia  m$ 

mper  9ita$i  lobia  mea  laudabuai  U. 

15.  [9er$.  5.]  Sifi  benedicam  le  in  vita  mea^  et  in  ho- 
mine  Mt0  leieabo  manu$  mea$,  Sic  benedicam  te  in  vila 
mea  :  jam  m  vit»  Bkea  quain  mibi  donasii ;  non  in  illa 
quam  ege  eiegi  secundum  muadum  cum  caeteris ,  in  - 
ler  muliai  vitas,  sed  quam  dedisli  mitii  per  miscri- 
cordiam  tuam ,  ut  te  iaudarem.  Sic  kenedicain  te  in 
mta  msa.  Quid  e^t,  velVi  misericordi^i;  tuse  fribuam 
vita^  meam  ia  qua  te  laudo ;  oon  meriiis  meis.  Et  in 
memina  iw$  ieuabo  manu§  meae,  ps?a  eiigo  manus  ia 
Araiione»  Levavit  pro  sobis  DomiDus  »osier  manus  iu 
mice »  et  eiieMtt  sunt  m<puH  ^us  pro  nobis.  Jdeo 
.exteM«  suBi  maous  qjus  m^  crBce,  ui  manus  Qosirse 
eiijsadaiitur  in  bona  opera ;  quia  crux  ipsius  miseri- 
€ordiMi  peW4  pnebuit.  Eeee  levavii  ille  manus,  e$ 
«btuiii  pre  aobis  sacrificium  Deo  saipsum,  et  per  illud 
MerlHekim  deiete  sufii  omnia  peccau  nostra.  Leve- 
mus  et  nos  mma  nosirts  ad  peiun  ijik  prece ;  et  no.n 
iMiiifldenABr  wanus  no«(r«  {eva^  a4  Dcum,  $i  exer- 
eeaBlur  in  bonis  operibos.  Quid  eoim  facii  qui  {eva^ 
manus  t  Uiide  pratcepftm  (ssi  ut  levatis  manibus  ore- 
miis  ad  Deuml  Aposiolus  enim  di^it :  levantes  pura$ 
m0$tu$^  §ine  ira  et  di$ceptatione  (1  Jim,  ii,  8).  Ui  cura 
i«yas  maiHis  ad  D<»um ,  venianl  tibi  in  meniem  opera 
tna.  Quia  eiiim  manus  isiae  levantur  ui  impeires  quod 
vis,  ipsas  roanus  cogitas  in  bonis  operibus  exercere , 
ne  erubescanl  kevari  ad  Deum.  In  nomine  tuo  levabo 
manu$  mea$,  Istfle  preces  nosirae  sunl  in  hac  ldiima!:t, 
in  boc  deserM» .  19  lerra  sine  aqua ,  et  sine  via  ,  ubi 
nobis  Cbrisius  esi  via  {Joan.  xiv,  6) ;  sed  non  via  de 
bae  Idrra.  In  nomine  tuo  levabo  manus  mea$. 

14.  [ver$.  6.]  KK  quid  dicam,  cum  levabo  manus 
meas  iu  nomine  iuo?  quid  pelam?  I.ia,  fratres,  quan- 
do  leyfiMs  manus,  qUiTriie  quid  peiniis;  ab  Oinnipo- 
iei^ie  enim  petitis.  Aliquid  niagnuin  pclite ;  non  qua- 
lia  peiuni  qoi  nopdum  crediderunt.  Videtis  qualia 
(huitur  et  impiis.  Peliiurus  es  a  Deo  tuo  pecuniam? 
Nunu|ui(i  non  donat  eam  ei  sceleraiis  qui  in  illum  non 
<  nMluni?  Quid  ergo  magnum  petiturus  es  quod  donat 
ct  lualis?  Sed  noii  libi  displiceat,  quia  quae  donat  et 
iiijilis  iaiu  frivoia  sunt,  ut  et  malis  donari  digna  sint : 


7r« 

«e  tibi  ^si  flMfHa  videaBlur  quae  poesufli  <kmari  el 
malis.  Oei  qwdem  suni  el  omnia  dona  ierremi ;  ^  vi- 
deie  quia  quae  dooat  et  malis  noo  pro  magao  baliettda 
9fVi»l-  Esi  aliud  quod  nobis  aervai.  X>)giiem«s  mim  quae 
douai  ei  malis ,  ei  hi«c  iuielligamos  quid  serv^  bo- 
nis.  jQuae  donat  maiis  videie :  donai  ilUs  Jkueem  istana  ; 
videte  quia  vident  iliam  boni  ei  mali :  pluviam  qu;i; 
desceadit  super  ierram ;  et  biuc  quania  bona  nascun- 
tur !  £i  malis  indc  pra?staiur,  eti)onis,  dicente  Evao- 
gelio  :  jQfis  $olem  $uum  oriri  faeii  $uper  bono$  et  malo$  ; 
et  pi»it  $uperiu$io$  et  iniu$to$  {Mattit,  v,  45).  Dona 
ergo  isia  quse  oascunlur,  vel  de  pluvia ,  vel  de  sole , 
a  Domioo  quidein  nostro  peiore  debcmus ,  cum  siiit 
necessaria;  sed  non  ista  soia,  quia  isui  dauturei  bo- 
nis  ei  malis.  Quid  ergo  debemus  peterc ,  quando  le- 
vamus  manus?  Quia  quomodo  poluit  dixit  illud  Psal- 
mus.  Quid  est  quod  dixi ,  quomodo  poluit  ?  Quomodo 
poiuit  os  bumanum  auribus  humanis.  Quia  per  ora 
buroana  ista  diaa  suni ,  et  per  quasdam  similiiudines 
dicta  sunt ,  quomodo  capere  possent  omnes  infirmi , 
omnes  parvuli.  Quid  djxii?  quid  petivit?  In  nomine^ 
inquit,  luo  ievabo  manu$  meas.  Quid  accepiurus?  r<?it- 
quam  adipe  et  pinguedine  repleatur  anima  mea.  Pula- 
tis  aliquam  pinguedinem  carnis  desiderasse  animam 
islani,^ratres  mei  ?  Non  enim  boc  pro  magno  deside- 
ravii,  ut  pingues  arietes,  ut  pingues  porci  illi  roacta- 
reniur;  aui  veniret  ad  aliquaro  popinam,  ubi  Invcniret 
obsonia  pinguia ,  unde  saturaretur.  Si  boc  credideri- 
mus ,  digni  sumus  *■  qui  ista  audiamus.  Ergo  aliquid 
spiritnale  dcbemus  intelligere.  Habet  quamdam  pin- 
guedinem  anima  nostra.  Esi  quaedam  saiuritas  pinguis 
sapientise.  Sapientia  enim  ista  animae  quas  carent, 
marcescunt ;  et  omnino  ita  exiles  fiuni ,  ut  in  omni- 
bus  bonis  operibus  ci(o  deficianl.  Quarc  dto  defldmit 
in  onuiibus  honis  opcribus  ?  Qufa  non  habent  plngae- 
djnem  saiuritatis  suae.  Audi  Aposlolum  dicentem  de 
pingui  anima ,  praeciplentcm  ut  quisque  bene  opere  • 
tur.  Quid  ait?  Bilarem  dalorem  dHipt  Beu$  (II  Cor. 
IX;  7).  Pinguis  anlma  unde  esset  pinguis ,  nlsi  a  Do- 
mino  saturaretur?  Et  tamen  qnantumlibet  hie  sH  pin- 
guis ,  quid  erii  in  illo  fuiuro  saecnfo ,  qoo  nos  pascei 
Deus?  Interim  in  bac  peregrinatlone,  qnid  erimus  tunc 
nec  dici  poiesl.  £t  fortassc  ipsam  saiariiatem  epta- 
mus  liic,  quando  levamus  manns  nostras,  ubi  pingue- 
dine  sic  saturablmur,  ut  omnino  omnis  indigefltta  no- 
stra  iniereat,  ei  nihil  dcsidcremus :  quia  totum  praesio 
nobis  erii  quidquid  faic  dcsideramus,  quidquM  bie  prc 
magno  amamus.  Jain  patres  nostri  mortui  suni;  Deus 
autem  vivit :  non  hic  poluimus  semper  habere  paires ; 
ibi  autem  seinper  habebimus  vivum  unum  Pairera » 
habentes  patriam  nostram  :  qua^cumque  lerrcna  est  *, 
semper  ibi  esse  non  po^umus;  et  necesseest  ut  alii 
nascantur,  et  ad  hoc  nascaninr  Wii  civ««m  illerum  «( 
excludant  inde  parentes  suos.  Ad  hoc  enim  nasciiur 
pucr,  ut  dicat  majorf  :  Quid  hie  agis?  Necetse  eat  itt 
qui  succedunt,  et  qvi  nascuntur,  eteiiidaiii  m  qiii  si* 
pra^cesserunt.  fbi  omnes  pariter  viveim» ;  Mi  ibi  crit 


>  Allquot  i|ss.,  tndH^' lumtts. 

*  sic  Mas.  At  Er.,  terrewje  sunt,  Lov.,  lerretta  swil. 


757  ENARRATIO  IN 

sucoesBor  <yoia  Miltos  ^ecessor.  -Qiialis  ilhi  pairia  ?  Sed 
«UYitlas  lik  «HM6?  Ipse  Dm  titH  efit  dfvittx»  tiine.  Sed 
UBAS  femeiii  iMiMnn  Y  Q«id  Y»rspc)arius  illa  sapientia  ? 
4|Qkl  loddius?  <)md<fifid  bk  potest  amari ,  pro  omni- 
bus  tibi  orH  ^i  fecit  omnia.  famiuan  ndipe  et  fnn- 
fuedme  repleatur  mhna  mea ;  ef  labia  exsultationh  iau- 
dahmi  minen  tuum.  In  bac  eremo ,  in  nomine  loo 
knmbo  inan«s  nieas  :  impleatw  anvm  mea  tanquam 
a^kpe  et  piMffietHne;  et  labia  exeultatimii  landahunt  no- 
men  imum,  Modo  emm  oratio,  qonmdin  silrs ;  cum  si- 
tis  traii«erii,  iransrt  oralio,  et  succedit  laadiitio  :  Et 
labia  extmUatvmit  tmtdabunt  nomen  tuum, 

i5.  [ven.  7,  8.]  Si  memoratut  $um  tui  tuper  i/ra- 
tum  memi ,  in  4ilu€ulis  meditabar  *  in  te ;  quia  factui 
es  adjutor  meu$,  Stratum  snum  quietem  suam  dicit. 
Qvando  ^«is  qnietiis  est ,  mcmor  sit  Dei ;  quando 
aiiqais  ^iotns  est,  noif  per  quielem  dissolvalnr  et 
obMviseattii'  i^om ;  si  memor  csi  Dei  quatido  quietiis 
esc,  in  actiooibos  sols  in  Deum  meditatnr.  Dilocu- 
lom  eoiai  diiit  actvones ,  quia  omnis  boffio  dilnculo 
inclpit  ai^oid  ogere.  Qnid  ergo  dixit?  Si  memor  ftn 
tui  tfi  etmto  meo ,  ei  fn  dilueuiit  meditabar  in  te,  Si 
crgo  non  foi  inemsr  in  sirato  meo ,  ei  in  difncnlo 
non  flaeditubar  in  te.  Qoi  qoando  otiosus  cst  non  co- 
gitat  Oeom,  fn  acttonitMis  sois  eogitare  poicst  Deuin  ? 
Qui  aotem  memor  ^s  est  quando  qotetus  est,  in  ipso 
mediutar  c«Mi  agit,  ne  in  aciione  defflciat.  Ideo  quid 
adfccit?  Et  in  dUucuUt  mediiabm^  in  fe;  quia  factut  e$ 
adjuior  wieut.  Eimfm  msi  Deos  adjnviA  ))ona  opera 
nostra,  imfleri  a  ndiis  iion  possunt.  Et  digna  d<4)e- 
mus  ofwrari;  id  est  tanqnam  in  luce,  quando  Gbristo 
demonsiranle  operamor.  Quicumqne  operalur  mala , 
In  nocte  ofieratar,  non  in  diloculo,  A^Histolo  dicente  : 
Qui  ine^anmr,  nocte  ine^aniur ;  e  qni  dormiunt,  no- 
ctt  dortmum ;  not  ^t  diei  sumut ,  lofrrS  «mos.  Horta- 
tiir  oos  ut  secondum  dtem  ambulemus  honestc  : 
Steoc  fti  die,  iiiquit,  honegte  rnnbulemut  {  Bom.  ^ni , 
15).  Bt  ilcrom  :  Vot,  tiiqml,  /Wii  tucit  tttit,  et  filH 
diei;  ncm  tnmut  m^ctit  neifue  ten^rarum  {i  Thett.  v, 
5-8).  Qul  sunt  ftlii  nodis,  «ft  nfii  lenebrarum  ?  Qui 
omiiia  mala  operanlur.  Usque  adeo  fiiii  nociii  sunt , 
ut  timeant  videri  qu»  operanlur :  ct  qoae  publice  ope- 
rantur  mala,  ideo  pubUce  operantor,  quia  mulli  illa 
operanlur  ;  quae  pauci  operanlur,  in  abscoiidito  ope- 
raiitur.  Qui  autem  talia  puMice  operantur,  sunt  qui- 
dein  in  luce  solis .  sed  iii  lenebris  cordis.  Nemo  ergo 
iii  diluculo  operalur,  nisi  qui  in  Chrisio  operatur.  Sed 
qui  otiosus  memor  est  Clirisli ,  in  ipso  inedilalur  in 
omnibus  aclionibus  suis ;  et  cst  illi  adjiitor  in  bono 
opere,  iie  per  inrirmiialein  suam  deficial.  Si  memora- 
lut  tum  tui  tuper  ttratum  meum,  in  diluculit  meditabar 
iu  te;  quia  factut  et  adjutor  meus. 

IG.  Et  in  vetamenlo  pennarum  tuarum  extultabo, 
Ililaresco  in  bonis  operibus,  quia  super  me  esl  vela- 
mcn  pennarum  tuarum.  Si  ine  non  protegas  quia 
piillus  siim,  milvus  me  rapiet.  Dicil  enim  quodam 
loco  ipse  Dominiis  noster  ad  Jerusalcm,  quamdam 
civitalem  illam,  ubi  criicirixus  est :  Jerutalefn^  inquit, 

^  Alii|iiot  M».,  medUabor. 


**al5h;m  lxii. 


TfJg 


Jerutatem^  quotics  rolui  liiws  tuos  congngare^  (an- 
quam  galtina  pullos  suos,  et  notuisti  {Matth.  xxiii,  57)! 
Parvuli  sumus  :  ergo  protegat  nos  Deus  sub  umbra- 
culo  alarain  siiarum.  Quid  cum  majores  facti  ITueri- 
mns?  Bonum  est  nobis  ut  et  lunc  prolegat  nos,  ut  sub 
1!lo  majore  semper  nos  fmlli  simus.  Semper  enim  iTIe 
majoT  est,  qnantumcumque  crevcrimus.  Nemo  dicat, 
Prolcgai  me,  nmi  parviilus  sum  t  quasi  aliqiiando  ad 
tanlam  magnltQdinem  possit  pervenire,  quae  sibi  suf- 
ficiat.  Srne  proiectione  Dei  nibil  es.  Semper  ab  illo 
protegi  vclimiis  :  tuiic  semper  in  tUo  magni  esse  po- 
terimus,  si  semper  sub  illo  parvuli  slnius.  Et  in  vela- 
mento  pennarum  tuarum  exsuttabo.  ' 

17.  [vert.  9.]  Agglutinata  est  anima  mea  post  te. 
Videtc  dcsirantem,  vidcie  siticniem,  videle  quomodo 
hn^rct  Deo.  Nascalur  in  vobis  isie  affectiis*  Si  jam 
germinal,  complnatur,  et  crescal :  perveiiiai  ad  lale 
rnbiir  iil  ct  vos  dicaiis  ex  lolo  cordc,  Aggtutinata  ett 
anima  mea  post  te,  Ubi  est  ipsum  gUiten?  Ipsum  glu- 
ten  charilas  est.  Gharitalcm  habe,  quo  glutme  agglu- 
tinctor  anima  tua  posi  Deum.  Non  cum  Deo,  sed  post 
Deum ;  ut  ille  prvcedat,  tu  sequaris.  Qn!  enim  vo- 
luerit  Deum  antecedere,  ctmsilio  sno  vott  vivere,  el 
non  vnlt  seqni  praeceplaDei.  Propierea  et  Petrus  re« 
pntsus  est,  quando  voliiit  consilium  dare  Christo  pas- 
suro  pro  iiobis.  Adhuc  ciiim  infirnius  erat  Petrus,  et 
qiianta  utilitas  esset  generis  humani  in  sangninc 
Christi  non  noverai :  Dominiis  antem  qui  Venerat  red- 
imere  nos ,  et  dare  pretium  pro  nobis  sanguihem 
sunm,  coppit  praedicare  passionem  suam.  Expavll  Pc- 
trus  qnasi  iiioritnrmn  Dominum,  quem  volebat  bic 
semper  vivere  quomodo  ilUim  videbat,  quia  carnali- 
biis  oculis  deditiiR,  carnali  affectu  circa  Dominum  le- 
n<'))alur;  et  ait  illi :  Absit  a  te^  Domine;  proplliut  etto 
tifn.  Et  Dominns  :  Redi  pott  me,  tatanat;  non  enim 
saph  qucB  Dd  sunt,  scd  quas  tunt  homimm  (Hatth.  xvi, 
22,  23).  Quare,  quce  sunt  Aomimim?  Quia  anteeedere 
ine  vis,  redi  post  me,  ut  sequaris  nie  :  ot  fam  seqoenii 
Cbristum  dfceret,  Agglutinaia  ett  anima  mea  pott  te, 
M(  riio  anneciit :  Me  sntcepft  dextera  tucu  Ag^ttatnUla 
ett  pom  te  afdmH  men ;  me  tutcepit  dextera  tua.  DitH 
hoc  Christos  \n  noMs  :  id  est,  in  homine  qoem  ge- 
stabat  pro  nobis,  qnem  offerebai  pro  noMs,  ditit  boc. 
Dicit  boc  et  Ecctesia  !ti  Chrislo,  dicit  in  capite  soo ; 
quia  et  ipsa  passn  esl  hic  persecotiones  it^agnas,  et 
singiltatim  elfam  modo  paiitor.  Qtiis  enim  pertinens 
ad  Chrislum,  non  variis  tenlationibus  agitatur,  el 
quotidie  agiltum  illo  dialiolo^  et  angeii  ejos,  ol  per- 
venatnr  qualibet  eupiditate,  qualibei  Soggestione» 
aot  promissionc  lucri,  vel  lerrore  damnl,  ve!  promis- 
sione  vitae,  vel  terrore  mortis,  aot  alicojos  potenlis 
inimiciliis,  ant  alicnjus  potentis  amiciliis?  Omniblis 
modis  instat  dialmlps,  qoemadmodum  dejfciat ;  et  in 
persecutionibos  vlvimus,  et  habemuspcrpetoos  Iniml- 
cos,  diabolum  et  angelos  ejos  :  sed  non  tbneamns. 
Sic  snnt  diabolus  et  angell  ejus.  quasi  milvl  t  sob  11- 
lius  gallinte  alis  snmus,  et  non  ttOs  polrst  contingere;  • 
gallina  enim  qnrc  nos  protegit,  fortis  esi.  Inflrma  esl 
propter  nos ;  scd  foriis  est  In  se  Dominns  ooster  Je» 


759  S.  A1IGUSTINI  EPISCOPI 

sus  Ghrislus,  ipsa  sapientia  Dei.  Ergo  dicit  lioc  et 
Ecdesia :  Agglulinata  e$t  anima  mea  po$l  te;  me  sus- 
cept  dextera  tua, 

48.  [veri.  iO.]  Jpsi  vero  in  vanum  qucnierunt  ant- 
mam  meam,  Qnid  miht  feceront  qui  quspsierunt  ani- 
mam  meam  perdere?  Uiinam  quaererent  animam 
meam,  ut  crederent  mecum  1  Sed  quscsierunt  ani- 
mam  meam  ul  perderent  me.  Quid  facluri  ?  Non  enim 
rapturi  erant  glulen,  quo  adhsesit  anima  mea  post  te. 
Qui$  enim  no$  $eparabil  a  charitate  Ckristi  f  tribulatio^ 
an  angustia,  an  persecutio,  an  fames,  an  nudita$,  an 
giadiu$  {Rom,  vu,  55)?  Dextera  tua  $U8cepit  me>  Ergo 
propter  illud  glulen  et  propter  potentissimam  dexte- 
ram  tuam,  in  vanum  quiB$ierunt  animam  meam,  Quot- 
quot  perseculi  sunt,  vel  persequi  cupiunt  Ecclesiam, 
potest  de  his  lioc  inlelligi  :  maxime  hoc  tamen  acci* 
piamos  de  Judxis,  qui  quaesierunt  animam  Ghristi 
perdere,  et  in  ipso  capite  noslro  quod  crucifixerunt, 
et  in  discipulis  ejus  quos  postea  persecuti  sunt.  QuiB' 
sierunt  ammam  meam,  Introibunt  in  inferiora  terree, 
Terram  perdere  noluerunt,  utcrucifigerent  Ghristum : 
in  inferiora  terra^  ierunt.  Quae  sunt  inferiora  terrcs  ? 
Terrenae  cupiditates.  Melius  est  carne  ambulare  su- 
per  terram,  quam  cupiditate  ire  sub  terram.  Omnis 
enim  qui  contra  salutem  suam  cupit  terrena,  sub 
terra  est :  quia  terram  sibi  prxposuit,  terram  super 
se  posuit,  et  se  subier  fecit.  lili  ergo  timentes  terram 
perdere,  quid  dixerunt  de  Domino  iesu  Gliristo,  cum 
viderent  maltas  turbas  ire  post  illum,  quia  mirabiiia 
faciebat  ?  Si  iltum  dinu$erimu$  vivum^  venient  Romaniy 
et  totlent  nobis  et  locum,  et  gentem  (Joan,  xi,  AS),  Ti- 
moerunt  perdere  terram,  et  iertint  sub  terram  :  ac- 
cidit  eis  ct  quod  timuerant.  Nam  ideo  voluerunt 
Ghristum  occidere,  ne  terram  perderent ;  et  ideo  ter- 
rain  perdiderunt,  quia  Gbristum  occiderunt.  Occiso 
enim  GhVisto,  quia  dixerat  illis  ipse  Dominus,  Aufe^ 
retur  a  vobi$  regnum^  et  tradetur  genti  facienti  ju»ti- 
tiam  (MattH.  xxi,  45),  secutae  sunt  illos  mngnx  cala- 
mitates  perseculionum.  Vicerunt  illos  imperatores 
Romnni,  et  reges  gentium  :  exclusi  siint  de  ipso  loco 
ubi  crucifixeruiit  Ghristum ;  et  modo  locus  ille  plenus 
est  laudatoribus  christianis,  nullum  iudaeom  habet; 
caruit  inimicis  Ghristi,  impletus  est  laudaloribos 
Ghristi.  Ecce  perdiderunt  a  Romanis  locom,  quia 
GhHstum  occiderunt,  qui  propterea  occideruiit  ne  io- 
cum  a  Romanis  perderenl.  Krgo,  introibunt  in  ima 
terree. 

19.  \veT$,  il.]  Tradentur  in  manus  gladii,  Revera 
sic  illis  visibiliter  contigit ;  expiignati  sunt  irruenti- 
bus  hoslibus.  Parle$  vutpium  erunt,  Vulpes  dicit  reges 
saecnli,  qui  tunc  fnerunt  quando  debellata  est  iudaea. 
Audite,  ut  noveritis  et  intclligatis  quia  ipsos  dicit 
vulpes.  Herodem  regem  ipse  Dominus  vulpem  ap- 
peilavit :  Jte,  inquit,  et  didtevulpi  iiU  {Luc.  xm,  5S^). 
Videte,  et  attendite,  fralres  mei :  Ghristum  regem 
habere  noliierunt,  et  partes  vulpium  facti  suntS 
Quando  enim  Pilatus  praescs,  in  iuda»  legatos,  occi- 
dil  Ghristum  ex  vocibus  iudaeorum,  dixit  ipsis  Judaeis : 


7M 
Regem  ve$tnm  erudfigam  ?  Quia  dicebatdr  rex  Jo- 
daeorum,  et  Terus  rex  ipse.  Et  iili  repellentes  Ghri- 
stum,  dixerunt :  No$  non  kabenm  regem  Kttt  C«tfi. 
rem  {Joan,  xix,  15).  Rejecerunt  agnum ;  elegerant 
vulpem  ;  merito  partes  vulpium  facti  sont. 

20.  [ver$.  {%.]  Rex  vero :  ideo  iu  positom  est 
quia  illi  vulpem  elegerunt,  regem  vero  nolueruni. 
Rex  vero :  id  est  verns  rex,  coi  litulus  iDscriptus  est, 
quando  passus  est.  Nam  Pilatus  huiic  titulum  super 
caput  ejus  inscriptum  posuit,  Rex  ludteorum,  bebraea 
lingua,  graeca,  et  latina  :  ut  omnes  qui  iraiisirent  le- 
gerent  gloriam  regis,  et  ignominiam  ipsurum  Judaeo- 
ram,  qui  rejicientes  verum  rcgem,  elegcront  vulpero 
Gaesarem.  Rex  vero  Iwtabitur  in  Deo,  llli  facli  sunt 
partes  vulpium  :  Rex  vero  lcetabitur  in  Deo.  Quem  sibi 
visi  sunt  quasi  superasse  cum  craciQgerent,  tunc 
crucifixus  fndit  pretium  quo  emit  orbem  terraram. 
Rex  vero  lestabitur  iti  Deo :  laudabitur  omni$  qui  jurai 
in  ip$o.  Quare,  laudabitur  omni$  qui  jurai  in  ip$o? 
Quia  sibi  elegit  Ghristum,  non  vulpem ;  quia  quando 
illi  iudaei  insultaverant,  tunc  dedit  ille  unde  rediine- 
remur.  Ad  ipsom  ergo  pertinemos  qui  nos  redemll, 
qui  pro  nobis  mundum  vicit,  non  armato  milite,  sed 
irrisa  cruce.  Rex  vero  Uetabitur  in  Deo :  taudabitwr 
omni$  quijurat  in  ip$o.  Quis  jorat  in  eo?  Qoi  pollice- 
tor  ei  vitam  suam,  qui  vovet  illi  et  reddit,  qoi  fil 
chrisliauos :  boc  est  quod  ait,  Jjoudabiiur  omm$  qui 
jurat  in  ip$o.  Quoniam  oppilatum  e$t  o$  loquentium 
iniqua.  QoanU  Iniqoalocoti  sont  Jodasi?  Qnanta  mala 
dixerant,  non  solom  Judaei,  sed  et  omnes  qui  pro- 
pter  idola  Ghristianos  persecotl  sunt?  Qoando  sievie* 
bant  in  Gbristianos,  puUbant  qiiod  possent  finire 
Ghristianos :  cum  potabant  quod  possent  finire,  Ghri« 
stiani  creveront,  et  ipsi  finiti  suni.  Oppiiatum  e$t  o$ 
ioquentium  iniqua.  Nemo  audet  oiodo  publice  ioqul 
contra  Ghrislum ;  jaro  omnes  timent  'Ghristnm  : 
Quoniam  oppiiatum  e$t  o$  ioquentium  imqua.  Qoando 
in  infirmiute  Agnus  erat,  etiam  vulpes  audebant 
contra  Agnum.  Vicit  Leo  de  tribu  Juda  {Apoe.  y,  5), 
et  siluerunl  vulpes  :  Quoniam  oppiiatum  e$t  eo$  to^ 
quentium  iniqua. 

m  PSALMUM  Lxra 

ENARRATIO. 


*  \ioc\oco  omaes^»„$ecutimU, 


SEBMO  AD  PtCBBIf . 

1.  Passionis  sanctorum  martyrum  diem  hodie 
festum  habentes,  in  eoram  recordaiione  gaudeamns , 
recolentes  quid  patiebantur,  et  inieirigentes  quid  in- 
tnebantur.  Nunquam  ehim  Untas  trlbulationes  carne 
tolerarent,  nisimagnam  quletem  menle  conciperent. 
Hunc  iUque  psalmom  pro  ipsa  soleinniute  corrainos. 
Hesterno  cnim  die  mulU  audivit  GhariUs  Vestra , 
nec  hodie  Umen  huic  festiviuti  negare  poluimus 
nostram  servitulem.  luque  quoniam  maxime  Doinini 
passio  commendatur  in  boc  psalmo «  nec  potueront 
esse  forics  martyres,  nisi  intuerentureum  qui  prirous 
passus  est;  nec  Ulia  sustinerentin  passione,  qualia 
ille,  itisi  ulia  sperarent  in  resorrectione ,  qoalia  ipse 


761  ENARRATIO  IN 

de  S6  demonstrafU  :  novit  autem  Sanctiias  Yesira 
eaput  nostrum  esse  Dominum  nostrum  Jesum  Cbri- 
(tum ,  omnesque  illi  cohaerentes  membra  esse  iilius 
eapilis;  ejusque  Yocem  jam  habetis  notissimam,  quo- 
niam  non  ex  solo  capite,  sed  etiam  ex  corpore  loqui- 
tur ;  Yocesque  ejusnon  tantum  ipsum  Dominum  Jesum 
Christum,  qui  jam  ascendit  in  ccelum ,  vel  signiflcant 
vel  praedicant,  sed  eliam  ejus  membra  caput  proprium 
seculura  :  agnoscamus  hic  non  solum  illius  vocem , 
sed  et  nosiram.  £t  nemo  dicai  quod  bodie  in  iribu- 
jlatione  passionum  non  sumus.  Semper  *enira  audistis 
[  hoc,  quia  illis  temporibus  Ecclesia  quasi  tota  simul 
impeliebalur,  nunc  autem  per  singulos  tenlatur.  Aili- 
gattis  est  quidem  diabolus,  ne  faciat  quantum  polest, 
ne  faciat  qunntum  vult;  tamen  lantnm  lentare  sini- 
tur,  qu.nntum  expedit  proficientibus.  Non  nobis  expedit 
esse  sine  tentationibus  :  nec  rogemus  Deum  ut  non 
tentemur,  sed  ut  non  inducamur  in  teniationem. 

2.  [ver$,  2.]  Dicamus  ergo  et  nos  :  Exaudi ,  Deus  , 
orationem  meam,  dum  tribulor  * :  a  ^more  immici  erue 
animam  meam.  Ssevierunt  inimici  In  marlyrcs;  quid 
orabat  ista  vox  corporis  Gbrisli?  Hoc  orabat,  ut  erue- 
rentur  ab  inimicis,  et  non  eos  possent  occidere  ini- 
mici.  Ergo  exaudili  non  sunt ,  quia  occisi  sunt ;  et 
deseruit  Deus  contritos  corde  servos  suos,  et  speran- 
tes  in  se  despexit?  Absit.  Quii  enim  invocavit.Domi-' 
fiKift,  et  derelictus  eit?  quis  speravit  in  eum,  et  de$ertut 
e$t  ab  eo  (EccU.  ii,  ii,  12)  ?  Exaudiebanlur  ergo ,  et 
occidebantur ;  et  tamen  ab  iniinicis  eruebaniur.  Alii 
tiinentes  consentiebant,  et  vivebanl;  et  tamen  ipsi  ab 
inimicis  absorbebantur.  Occisi  eruebantur,  vivenles 
absorbebaniur.  Inde  est  el  iila  vox  gratulaiionis  : 
For$itan  mo$  absQrbu»t$ent  no$  {P$aL  cxxiii,  3).  Mulli 
absorpti,  et  vivi  absorpti ;  muUi  mortui  absorpti.  Qui 
putaverunt  inanem  esse  fidem  ciiristianam  ,  mortui 
'dbsorpti  sunt:  qui  autem  scientes  veritatem  esse  praa- 
dicationemEvangelii.Ghristum  esse  Filium  Dei  sdeo- 
les,  et  hoc  credentes,  et  hoc  intus  tenenles,  cesserunt 
tamen  doloribus,  et  idolts  sacrificaverunt,  vivi  nbsorpti 
snnt.  Illi  absorpti  sunt,  quia  mortui ;  illi  autem  quia 
absorpti,mortui.  Noii  enim  absorpti  vivere  potuerunt, 
quamvis  vivi  absorberentuf.  Ergo  boc  orat  vox  mar- 
lyrum,  A  timore  immici  erue  animam  meam  :  non  ut 
me  non  occidat  iiiimicus,  sed  ut  non  timeam  occi- 
dentem  inimicum.  Hoc  orat  in  Psalmo  impleri  servus, 
quod  modo  jubebat  in  EvangelioDomiiius.  Quid  modo 
jubebat  Dominus?  NoUu  timere  eo$  qui  eorpu$  occidunt^ 
animamautem  non  po$$unt  oceidere;  sed  eum  poliu$ 
(imele  qui  habet  poteetatem^  et  ammam,  et  corpu$  oc^ 
ddere  in  gehenna  igni$  {Matth.  x,  28).  Et  repetivit : 
Ita  dico  w>bi$;  eum  timete  {Luc.  xii,  5).  Qui  suot  qui 
corpiis  occidunt?  Inimici.  Quid  jubebat  Dominus?  Ne 
limerentur.  Oretur  ergo  ut  praistet  quod  jubet.  A 
thnore  inimici  erue  animam  meam.  Erue  me  a  limore 
inimici,  et  subde  timori  tuo.  Non  timeam  eum  qui 
corpus  Qccidit;  sed  timeam  eum  qni  habet  potesla- 

»  SicMss.  AtEdd.,  iupra, 

*  £(ld.,  ctmi  deprecor,  At  omnes  Mss.,  dum  trwuljor  :  et 
sic  legebat  Hilanus. 


PSALMUM  LXIII 


76« 


tem  el  corpus,  et  animam  occidere  in  gehenua  ignis. 
Non  enim  a  timore  volo  esse  immnnis ;  sed  a  timore 
inimici  liber,  siib  timore  Domini  servus. 

5.  [ver$,  3.]  Protexisti  mea  conventmmalignantium^ 
a  multitudine  operantium  iniquitatem.  Jam  ipsum  caput 
nostrum  intueamur.  Multi  martyres  talia  passi  sunt : 
sed  nihil  sic  elucet  quomodo  caput  martyrum;  ibt 
melius  intuemur  qiiod  illi  experti  sunt.  Protectus  est 
a  multitudine  mallgnantium ,  protegente  se  Deo  ^ 
protegente  carnem  suam  ipso  Fllio  et  homine  quem 
gercbat :  quia  Ftlius  hominis  est ,  el  Filius  Dei  est ; 
Filius  Dei  propter  formam  Dei,  Filius  hominis  propter 
formam  servi  {PhiUpp.  ii,  6«l7) :  habens  in  potesUte 
ponere  animam  suam,  et  recipere  eam  {Joan.  x,  18). 
Quid  ei  poiuerunt  facere  inimici  ?  Occiderunt  corpus; 
aniroam  non  occiderunt.  Intendite.  Parum  ergo  erat 
Domino  hortari  martyres  verbo,  nisi  Ormaret  exem- 
plo.  Nostis  qui  conventus  erat  malignantium  Judxo- 
rum,  et  (^uai  muliiiudo  erat  operantium  iniquitatem. 
Quam  iniquiuiem?Qua  voluerunt  occidere  Dominum 
Jesum  Gbristum.  Tanta  opera  bona,  inqiiit,  o$tendi 
vobi$  :  propter  quod  horum  me  vuUi$  oeddere  (Ibid,^ 
52)?  Pertulit  omnes  infirmos  eorum,  curavit  omnes 
languidos  eorum ,  praedicavit  regnum  co^lorum ,  ncin 
lacuit  vitia  eorum,  ut  ipsa  potiuseisdisplicerent,non 
medieus  a  quo  sanabantur  :  bis  omnibus  curationibus 
ejus  ingrati,  tanquam  mulia  febri  phrenetici,  insa- 
nientes  in  medicum  qui  venerat  curare  eos,  excogl- 
taverunt  consilium  perdendi  eum ;  tanquam  ibi  vo« 
lentes  probare  utrum  vere  homo  sit  qui  mon  possll  ^ 
an  aliquid  super  homines  sit,  et  mori  se  non  per« 
mitiat.  Verbum  ipsorum  agnoscimus  in  Sapieniia 
Salomonis  :  Morte  (ttrptMtmn,  inquiunt,  condemnemui 
eum,  Jnterrogemut  eum ;  erit  enim  re$pectu$  in  $ermo^ 
nibui  ilUus :  n  enim  we  FiUu$  Dd  e$t ,  liberet  eum 
{Sap,  II,  18-20).  Videamus  ergo  quid  factum  sit. 

4.  [ver$,  Ay  5.]  Quia  exaeuerunt  tanquam  gladium 
Ungua$  $ua$,  FiUi  hominum ,  dente$  earum  arma  et  m- 
gitt<B ,  et  Ungua  eorum  glatUu$  a€utu$  {P$aL  lvi  ,  5) » 
quod  dicit  et  allus  psalmus  :  sic  et  hic ,  Exacuerunt 
taMfuam  gladium  Ungua$  $ua$,  Non  dicant  Judo^i :  Non 
occidimus  Ghristum.  Etenim  propierea  eum  dederunt 
judici  Pilato,  ut  quasi  ipsi  a  morte  ejus  viderentur 
immunes.  Nam  cum  dixisset  eis  Pilatus,  Vo$  eum  oc^ 
ddiu^  responderunt :  Nobi$  non  Ucet  ocddere  quem^ 
quam  {Joan,  xviii,  3i).  IniquilaliMn  facinoris  sui  in 
judicem  hominem  refundere  volebant :  sed  numquid 
Deura  judicem  fallebant?  Qnod  fecit  Pilatus,  in  eo 
ipso  quod  fecit ,  aliquantutn  parliceps  fuit;  sed  in 
oomparatione  illoriim  multo  ipse  innocentior.  Institit 
enim  quanlum  potuit,  ut  illum  ex  eorum  manibus  li- 
beraret.  Nam  propterea  flagetlatum  produxit  ad  eos. 
Non  persequendo  Dominum  flagellavit,  sed  eorum  fu- 
rori  satisfacere  volens,  ut  vel  sic  jam  mitescereni,  ei 
desinerent  velleoccidere,  cum  flagellatum  viderenl 
{!d,  XIX,  i-5) :  fecit  el  hoc.  At  ubi  perseveraverunt, 
nostis  illum  lavisse  manus,  et  dixisse  quod  ipse  non 
fecisset,  mundum  se  esse  a  morte  illius  (ifaliA.xxvn, 
24) :  fecit  tamen.  Sed  si  reus  quia  fecit  vel  invitus ; 


96i 


S.  AOGUSTINl  EPISCOPI 


m 


illi  innoceutcs  qui  co^crunt  ul  facerel?  Nullo  modo. 
Sed  ille  dixit  in  eum  senlcntiaio,  et  jussit  eum  cnici- 
figi,  et  qnasi  ipsc  occidit ;  et  vos,  o  Jndaci,  occidistis. 
Unde  oocidistis?  Gladio  liiigux  :  acuistis  enim  lin- 
guas  veglras.  £t  quaiido  percussistis,  nisi  quaodo 
clamaslis,  Crmifige,  crttdfige  {Luc.  xxxiii,  il)? 

5.  Proplerea  enim  non  est  prxiermittendum ,  quia 
venit  in  mentem ,  ne  torte  aliquem  perlurbet  leciio 
divinorttm  JLibrorum  :  quidam  evAngelista  dicit  hora 
sexla  crucifixum  Dominum  (Joan.  xix,  14),  et  quidam 
bora  imia  (Jfarc  xv,  ^h) :  nisi  intelliganius,  pertur- 
bamnr.  Et  jam  indpiente  sexla  hora  dicitor  Pilatus 
sedisse  pro  tribunali ;  et  revera  qnaftdo  levaUis  est 
Domittus  lA  ligno,  hora  sexta  erat.  Sod  alius  evange- 
lisia  inluens  animnm  Judaeorum ,  quia  volebant  se 
immunea  vtderi  a  morle  Domini,  narrando  eos  osten* 
d«A  reos,  dicens  Domimmi  iiora  terUa  crucifixum. 
Gonsiderantes  autem  omnem  circamsuiiiiam  lectio« 
nis,  qnanta  agi  potuerinl,  cuin  apud  Pilatum  Dominus 
acciisaretor,  ai  crucifigereiur ;  invenimus  lioram  ter- 
liam  esse  potuisse,  quando  illi  clamavorunt,  Crudfige^ 
cmcifige.  Ergo  verius  illi  tunc  occidenuU,  quando 
clamaveruni.  Apparitores  potestatis  bora  sexla  cruci- 
fixefunt ;  praevaricatores  Legis  hora  (ertia  clamave- 
nmt  :  quod  iUi  maiiibus  hofa  sexta,  hoc  illi  lingua 
hora  (ertia.  Rei  magis  isti  qui  daiaando  saeviebant , 
quam  ilii  qui  obtemperando  adminisirabant.  Ipsum 
est  totum  acumen  liMkeorum;  hoc  est  qnod  pro 
mifgno  qua.^sienint :  Occidamus ,  et  non  occidamus ; 
sic  occidamus,  utnon  ipsi  occidisse  judicemur.  Exa^ 
cuerunl  Imt^uam  glatUum  linguai  «tuis. 

6.  InieHderunl  arcum^  reui  amaram.  Arcum  dicit 
iftsldias.  Qui  enin  gladio  ODminus  pvgnai,  aperl^ 
piignat  :  qui  sagittain  inittit,  faliit  ut  Teriat.  Prius 
enim  sagiua  pcrcutit ,  qvam  venire  ad  vulnns  pr»- 
videatur.  Sed  quem  latercnt  insidiae  cordis  liumani  ? 
iMunquid  et  Dominvm  nostnim  Jesum  Ghristuni,  qni 
non  opiM  kabeltai  ut  ei  tesiimonium  gmiquam  perkiberei 
de  konune  f  Ipse  eniin  tdekal  guid  e$set  in  homine  , 
sicut  evangelisla  tesiatur  {Joan.  ii,  25).  Tameii  audia- 
mo8  eos,  et  intueainur  eos  quasi  nescieiite  Domiiio 
facere  quod  moliuntur.  Inienderuni  arcum^  rem  ama- 
raiN,  ui  sagiitareni  in  abicondito  immaculatum.  Quod 
dixit ,  Inienderunt  ftrcum ;  hoc  esl,  in  abuondito  ; 
qiinsi  falleiites  insidiis.  Nostis  cnim  quibus  dolis  id 
egcrint;  qqemadfliodum  discipulum  ei  cobaerentem 
pccunia  corruperint,  ut  sibi  traderetur  (Maitk.  xxvi, 
14, 15)  ;quonH)do  falsos  testes  procuraverint ;  quibus 
insidiis  et  dolis  egerint,  ut  $agUtarenl  in  ubtcondito 
immaeuhtMn.  Magna  iniquitas!  Eccc  de  abscondito 
venit  sagitta  qiiac  inimaculatum  ferit,  qui  nec  laniHm 
|ial)ebat  macultt,  quantum  potest  pungi  a  sagiita. 
Agnus  quippe  innnaculaius,  toius  immaculaUis,s(>nipcr 
immaculatus;  non  cui  macuI.T  ablatae  siul,  sed  qni 
niaculas  nullas  contraxerit.  Nam  fecit  mullos  imnKi- 
culatos  donando  peocata ;  ipse  immacnlaius  non  ha- 
beiido  peccata.  (Jt  eagittent  in  abscondito  immaeula- 

IHfll. 

7.  [mti,  6.  ]  Hepente  tagiiiabwu  eHm^  ei  non  time^ 


bunt,  0  cor  durum,  occidere  vcllc  bominem  qni  mor- 
tuos  susciiabat !  Repente,  id  est  insidiose,  qu.isi  inopi- 
nale,  quasi  non  praevise.  Similis  enim  nescienti  erat 
inler  ipsos  Dominus  ignorantes  quid  nescirel,  et  qnid 
scirct;  imo  ignoranles  eum  nihil  nescire ,  et  omnia 
scire,  et  ad  hoc  vcnisse  ut  illi  facerent  qnod  sc  pote- 
siale  facere  arbilnibanlnr.  Repenie  sagUtabunt  eum,  et 
twn  timebunt, 

8.  Obfirnwverunt  sibi  sermonem  malignum.  Obfirma' 
verunt :  facta  sunt  tanla  miracula ;  non  sunl  moti , 
perstilcrunl  in  consilio  sermonis  maligni.  Tradilus 
csl  ille  judici  :  trepidat  judex  ,  et  non  trepidant  qui 
jiidici  Iradidernnt ;  conlremiscit  poteslas,  ei  iion  con- 
Ireniiscitjmmanitas;  vult  illc  lavare  manus,  et  illi 
inquinanl  iinguas.  Sed  quarc  lioc?  Firmavcrunt  sibi 
iermonem  malignum.  QnanUi  egil  Pilatus?  quanta  ut 
refrenarciitnr  ?  qux  dixit?  quid  egit?  Scd  firmaverunt 
$ibi  sennonem  malignum :  Crucifige,  crucifige !  Repetitio, 
confirmaiio  est  sermonis  maligni.  Videamus  quomodo 
firmaverunt  sibisermonem  malignumMegem  veetrum  cni- 
cifigam  ?  Dixerunt  :  Non  habemus  regem  nisi  solum 
Cassarein  {Joan,  xi\ ,  15).  Obfirmaverunt  sermonem 
malignum.  OiTerebal  ille  regcm  Filium  Dei ;  illi  ad  ho  • 
niincm  recnrrebant :  digiii  ([ui  illnm  haberenl ,  et 
illum  non  haberenl.  Adhuc  andi  quomodo  firmave- 
runi  sermonem  malignunu  Non  invenio  aliquid  in  isto 
komine^  ait  judex,  quo  dignus  sit  morte  {Luc.  xxiii,  li, 
22).  Et  illi  qui  firmaverunt  sermonem  nuilignum^  dixe- 
runt :  Sanguis  ejus  super  nos ,  et  super  filios  nostros 
(Matth.  xxvii,  25)!  Firmaterunt  sibi  sermonem  mali' 
gnum.  Firmaverunt  sermonem  malignum,  non  Domino, 
sed  sibi,  Quomodo  enim  non  sibi,  cnm  dicunt :  Super 
nos  ,  et  super  filios  nosiros?  Quod  crgo  nrmaveruiit, 
sibi  firmavernnt :  quia  ipsa  vox  est  alibi ,  Fodernnt 
ante  faciem  meam  foveam ,  et  inciderunt  in  eam.  Domi  • 
num  inors  non  occidit,  sed  ipse  moricm  :  illos  aniein 
jniquitas  occidit ,  quia  noluerunt  occidere  iniquita- 
tem. 

9.  Prorsus,  fratres,  certum  est ;  aut  occidis  iniqui- 
tatem ,  aut  occideris  ab  iniquitate.  Noli  autem  qux- 
rere  occidcre  iniquitatem  tanqnam  aliquid  extra  te. 
Ad  leipsum  respice  ,  vide  quid  lecum  pugnet  in  te ; 
et  cave  ne  expugnet  te  iniquitas  tua ,  inimica  tua  ,  si 
interfecta  non  erit  :  ex  te  enim  est ,  et  anima  tua 
adversus  te  rebellat^  non  aliud  aliqnid.  Ex  qua- 
dam  parte  cohxres  Deo;  ex  quadam  parlc  deleciaris 
sieculo  :  illud  quo  delectaris  saeculo»  pugnat  adversus 
mentem  quac  cohxret  Deo.  Cohaercat ,  cobxreat , 
non  deficiat ,  non  se  diniiilat,  magnum  adjutorium 
habet.  Yincit  quod  in  illa  sibi  rebellat,  si  |)erscveral 
iii  pugiiando.  Cst  pcccatum  in  corpore  tuo ,  sed  non 
rrgnct.  Non  ergo  regnet^  inquit,  peccatum  in  vesiro  mor^ 
t<di  corpore,  ad  obaudiendum  desideriis  ejus  {Rom,  vi , 
12).  Si  vero  non  obandieris;  elsi  est  quod  suad(\i'  , 
quod  delcctel  ad  malum ;  non  oblemperando  facis  tit 
non  regnct  quod  est,  et  ita  fiet  postea  ut  non  sit  qu<Kl 
cral.  Quando?  Cuin  absorbfbilur  mors  in  vicioriain  ,  * 
cum  corrupiibile  lioc  induerit  incorruptionem  ( I  Cor.  \ 
xv ,  54)  :  ibi  noit  erit  quod  tibi  repugnet ,  non  orii 


m  ENAKRAHO  fN 

qood  le  «IM  Mectet  mi  Oeus.  Ergo  el  isti  iudm 
ifivideraiil  PeiMio ;  MecubM  eos  pniicipalw.  Qui* 
dmi  DiMNnt  libi  •jb^  attferri  priiici|Miiiai ,  et  ex 
delecMioM  ioa  leMlaveruMt  adversw  Qomkiujii : 
qoi  oi  rebeUaaaeiit  a^keKi»  delecioiioiien  eiian  ma* 
Imi  ,  tpsaa  invideiiCiani  TiacereiH ,  aec  Tincerentnr 
ab  ea,  <et  e»et  HHa  DonuawB  saivalor,  qui  yenerat  iit 
saMreL  NfMC  aoten  Aiver«At  iebri ,  TCpiigRaveruiit 
medico  :  qeidqwd  onggerebat  febris,  raciebam; 
quidquid  j«bebat  contra  medicus ,  negiigebant.  Ergo 
iUi  magis  occist  «wit,  non  Domiiios  :  nam  in  DomiDO 
inors  occisa  est,  in  iliis  iniquitas  vixk ;  vivente  autem 
in  se  iniquitale ,  iiii  mertui  sunt. 

iO.  Nttnmenmt  ut  ^conderent  muicipmlas ;  dixe- 
THni  :  Quh  videkit  eoi  f  Latere  puUbant  etim  quem 
occidebaat,  latere  Deimi.  £cce  pnta,  homoeratCbri- 
stus,  siciit  ciBleri  bomifies ;  iiesciebai  quid  dc  iilo  co* 
giuretur  :  ttQmqNid  et  Deos  «escit?  0  cor  hHmaniim, 
quare  tibi  dineti,  Qais  \idei  aie,  ciiro  ille  videat  qui 
le  fecit?  Dwenmt :  Quit  videbit  em?  Videliat  Deua, 
Tidebat  elChrietas ;  quia  <t  Chriatus  DeHs.  Sed  qutfe 
videhator  eis  nou  videre  ?  Aodi  seqoentia. 

11.  [veri.  V.  ]  PframiM'  aiHl  wm^ukaiem ;  defece- 
rmu  eenaantei  eenHaiiemm :  Id  eot  aeerte  et  acnU 
coaoiib.  Non  ftradaliir  per  nos ,  aed  per  discipuhm 
sMMi  :  Bon  •ooeidatttr  a  oobis ,  sed  a  judice  :  totm 
Roa  fadaiMS ,  ec  niiiii  Hsciaae  videaimur.  Et  ibi  eac 
damer ingv»  :  Qrmdfi^e ,  ormcifigef  Sic  e«ci  eatis, 
■let  B«rdl  ailiB.  Sinwiiau  iBiiocentia  iion  esl.  imo- 
eemla  :  Bimaiala  «q«ius  «on  obI  aequius,  eed  duplex 
miqiiitas;  qma  el  iniqvius  CBl,  et  simiialio.  Ibi  ergo 
ieH  defecermm  eerutanttee  eerutanumn.  Quanlo  acutius 
ifbi  exeogilare  videbantnr ,  caiiio  magb  deiiciebat ; 
quia  a  lumine  verilalis  et  aequitatis  in  profunda  cos* 
BiMonim  maligMran  demeivehanior.  Haiiel  jujliiia 
quMBdam  iMen  BMm;  perfuodit,  ei  iiltislrat  aMnam 
iotorenbeiA  «ibi :  amma  vero  averiens  se  a  loce  ju- 
Biitim^  quaio  magis  qwril  quod  inveHtai  comra 
joBliliani,  tamo  ^m  a  iace  repeUiMr,  «i  in  lcAebroaa 
demergitur.  Merito  ei^  et  isti  perscrutMtes  qutHl 
contra  }Mt«R  noliebantur ,  a  juslttia  recedebani ; 
et  q«anto  a  jnBlitia  reeedebant,  lanto  plus  deficiebant, 
scrtilanteB  seraUtiiMB.  Mognnm  coasilium  inno- 
eoNCMe  :  qsawJlo  ipMm  l«dam  pmoitait  quod  tradi- 
disBel  Gliristmi  ^  et  prejecit  iHis  pecvniam  quam  do- 
derMt,  iili  MlMruni  eam  mittere  in  gaxophylacium » 
ei  diKenmt  :  Peeuma  mmfuimt  ett;  neniUam  fmita- 
nme  in  gazoplafiaekim  { Mattk.  xxvh,6).  Quid  est 
ffuzofilhiiadwmf  Arca  Dei,  obi  cdligeliantiir  ea  qiin 
ad  indigenliani  senroram  Dei  mitlebantiir*  0  homo , 
eor  tfinn  ait  potios  arca  Dei ,  ubi  habiieBt  diviiiae 
Dei,  oM  sit  nmmus  Dei,  mens  lia  habens  imaginem 
imperatoris  tiii  I  Gmi  ergo  h»c  iu  sint ,  qiialis  illa 
infioeenti»  stmvialio  Aiit ,  pecwMm  sanguinis  non 
mitiere  In  aream«  et  ipsura  Btnguinem  miltere  in  coo- 
Bcienliam  Y 

4ft.  8ed  qeid  eis  conligil?  Defeeeruni  eerutantei 
tcnt/BfJenef.  Unde?  Qnia  didl «  Qms  videbit  eo$ ?  id 
est,  qiiia  eos  neroo  yidebat.  Hoc  dicebaiit ,  hoc  apud 


MALMUM  LXIII. 


7M 


se  opinabanttir  qood  nemo  eos  viderel.  Vide  qwd 
contingat  animse  mals ;  reoodit  a  luce  veriutiB ,  et 
qnia  ipsa  non  videt  Deiim,  puUt  se  oon  videri  a  Deo. 
Sic  et  isU  recedeodo  iemiit  in  leBcbras ,  m  ipsj  non 
videreAtDeum;  eldix«rwit :  Qois  bos  videl?  Videbat 
et  iUe  quem  crudfigebant ;  ilU  deficieado ,  nec  iUum 
Fiiiuffl,  nec  Patrem  ridebaBi.  Si  ergo  el  iUe  videfaat, 
q^iare  se  paUebalur  leneri  ab  eis,  occidi  ab  eis  ?  Quare 
si  Tidebai ,  vduit  consiiia  eorum  pra^valere  in  ae? 
Quare !  Qiiia  hoBM>  erat  propier  bowJAem ,  et  Deus 
lateiis  in  bomlne ,  qoi  venerat  neBcienlibus  exem- 
plum  fortiiodinis  dare;  ideo  ipse  sciens  omnia  susti- 
nebal. 

13.  [ver»,  8.]  Qiiid  onim  sequitnrJ Accedet  homo^ 
et » cor  attum ;  et  exaUabUw  Deut.  Illi  dixerual  :  Quis 
nos  videbit  ?  Defecerunt  $cmtante$  icrutationes,  consilia 
mala.  Accessit  homo  ad  ipsa  consilia ,  passus  est  se 
teneri  ut  homo.  Non  enim  teneretur,  nisi  bomo ;  aiit 
viderctur,  nisi  homo;  aat  CTderelur,  ntsi  homo;  aut 
crudfigeretur  aut  moreretnr  nisi  homo.  Acccssit  ergo 
homo  ad  illas  omues  passiones ,  quac  in  iUo  nihU  va- 
lerent,  nisi  essel  homo.  Sed  si  Ule  non  esset  homo, 
noa  Uberaretur  homo.  Accessit  honio  ,  et  eor  aUum , 
Id  est  cor  secreium  :  obitciens  aipectibus  hunuiBis 
horainem ,  servans  inttis  Deum  ;  celans  formam  Dei , 
in  qua  a^qualis  est  Patri,  et  oSercBS  formam  servi,  qiia 
minorest  Patre.  Ipse  enim  dixit  utrwnque  :  sed  aliud 
est  ex  forma  Dei,  aliud  ex  Ibrma  servi.  Dixit  ex  forma 
fim  :  E§o  et  Puter  mmm  eumui  {Joan.  x,  30).  Dixit 
ex  forma  servi,  Quontaiu  Pater  me^or  me  eit  (Id.  xiv, 
98).  Unde  ex  forma  Dei ,  Ego  et  Paier  unum  iumus  ? 
Quia  cviM  ^n  forma  Dei  eaet  comlitutui ,  non  rapinam 
arkUratui  eU  eae  mquaUs  Deo,  Unde  cx  forma  servi , 
fiiMMMm  Pater  mt^  me  eet  ?  Quia  Mnielipiiiin  emna- 
wmt^formam  tervt  accifriens  (PhiUpp,  ii,  6,  7).  Ac- 
cesait  emo  bomo,  ei  cor  aUum;  et  exaluius  est 
Deus.  Ocdditur  homo,  et  exalialiir  Deus.  Quod 
enim  occisus  est «  ex  infirmitate  humana  fuit :  quod 
resnrrexit  ei  ascendil ,  cx  potesUie  dlvina  ( 11  Cor. 
XIII ,  i).  Accedet  homo  ,  et  cor  aUum ,  cor  secrelum  , 
cor  abdiUim ;  non  ostendens  quid  nosset ,  non  osien- ' 
deiis  quid  essei.  Illi  putantes  hoc  toluii)  esse  qiiod 
videbaiur,  ocddunl  homincm  in  corde  alio,  el  exal  - 
Utur  Detis  in  cordc  divino  :  polenlia  enim  majest:itis 
sum  exaluius  est.  £t  quo  ivit  exaltatus?  Undc  non 
recessil  bumiliatus. 

li.  Accedei  homOy  et  cor  altum ;  et  exaUabitur  Deus. 
Propterea  jam  ailendlte,  fraires  mei,  cor  altuin  ho- 
minis.  Gujns  hominis  ?  Mater  SioUy  dicet  homo  ;  et 
hmm  factus  eet  tn  ea,  «C  ipse  fundavit  eam  AUissimus 
{  Psai,  Lxxxvi,  5  ).  In  ipsa  civiutc  factus  esi  homo, 
quam  idem  ipse  fundavil  Altissimus,  qiii  in  ea  fa- 
ctus  est  homo.  Ergo  aocessit  homo^  et  cor  aUum.  In- 
luere  bominem  in  corde  alto  :  vide  quantum  poles, 
si  potes,  ei  Deum  in  corde  alio.  Accessit  iiomo  :  ol 
quia  Deus  eral>  et  quia  passurus  erat  volens,  el  quia 
exempium  praebiturus  infirmis,  et  quia  nibil  ei  facluri 

^  sic  pleriqne  et  potiores  Mss.  juxU  LU.  At  Edd.,  ad 
eer  aUum. 


767 


S.  AUGUSTINI  EPISGOPI 


7M 


erant  qui  saeviebant,  Unqaam  passuro  Deo,  sed  in 
homine,  sed  in  carne  ;  quid  sequitur  ?  SagUUB  in/an- 
tium  factcs  sunt  plagas  eorum  (a).  Ubi  est  illa  saeyitia  ? 
ttbi  esl  illefremitus  leonis,  populi  rugientis  et  dicen- 
lis,  Crucifige,  crucifige  ?  ubi  sunt  insidiae  arcum  ten- 
dentium  ?  Nonne  sagittas  infanlium  faetm  tunt  plagcs 
eorum  ?  Nostis  quemadmodum  sibi  faciunt  de  canni- 
(iis  sagiitns  infantes.  Quid  feriunt,  aut  unde  feriunt  ? 
quae  manus,  aul  quod  telum  ?  quac  arma,  aut  quas 
membra  ?  SagUlce  infantiim  factee  sunt  plagce  eorum, 

i^.[veri,  9.]Et  infirmatee  sunt  tnper  eos  lingum 
eorum,  Acuant  nunc  linguas  suas  tanqnam  gladium, 
finnent  sibi  sermonem  roalignum.  Merilo  sibi  enm 
firmaverunt ;  quia  infirmatas  tunt  super  eos  linguas 
'  eorum.  Numquid  poterat  esse  boc  firmum  adversus 
Deum  ?  Mentita  est,  inquit,  imquitas  sibi  (  Psal.  ixyi, 
12  )  :  Infirmatos  sunt  super  eos  linguas  eorum.  Ecce 
resurrexit  Dominus  qui  occisus  crat.  Transibant  an- 
te  crucem,  vcl  slabanl,  et  intnebantur  illum,  sicut 
lanlo  ante  psalmus  praedixerat :  Fodenmt  manu$ 
meas  et  pedes  meos  ;  dinumeraverunt  omnia  ossa  mea. 
Ipsi  vero  consideraverunt  et  aspexerunt  me  (  Psai  xxi, 
i7,  18).  Tunc  caput  agitabant  d icen t es :  St  FtVnia 
Dei  est^  descendat  de  cruce.  Tcnlaverunt  qiiodammodo 
ulruinFilius  Dei  esset,  elquasi  invenerunt  quod  non 
essel,  qnla  insullanlibus  illis,  de  cruce  non  descende- 
bat :  si  descenderet  de  cruce,  Filius  Dei  esset  (Matth. 
XXVII,  40-43).  Quid  tibi  videlnrqui  de  cruce  non  de- 
scendit,  et  de  sepulcro  surrexit  ?  Quid  ergo  profece- 
ninl  ?  Quod  etsi  ffominus  non  resurrexisset,  quid 
profecissent,  nisi  quod  profecerunt  et  persccutores 
martyrum  ?  Nam  el  marlyres  nondumsurrexernnt,  et 
tamen  illi  non  profecerunt :  nondum  resurgentium 
jam  nataliiia  celebramus.  UU  est  furor  saevientium? 
Sagittas  infantium  factas  sunt  plagas  eorum,  et  infirma^ 
tas  sunt  super  eos  linguas  eorum.  Quo  perduxerunt  il- 
las  scrulationes  suas,  quns  perscrutantes  defecerunt, 
iil  etiam  mortuo  Dominoetsepulio,  cusiodesponerent 
ad  sepulcrum  ?  Dixerunt  enim  Pilato,  Seductor  ille  ; 
hocappcllnbaturnomine  Dominus  Jesus  Ghristus,  ad 
solatium  servorum  suorum  quando  dicuntur  sediicto- 
res  :  ergo  iili  Pilato,  Seductor  itle,  inquiunt,  dimt 
adhuc  vivens  :  Post  tres  dies  resurgam.  Juhe  itaque  cu- 
stodiri  sepulcrum  usque  in  diem  tertium ;  ne  forte  ve* 
nianl  discipuli  ejus^  et  furentur  eum,  et  dicant  plebi  , 
Surrexitamortuis  ;  el  erit  novissimus  error  pejor  piriore. 
Ait  illis  Pilatus  :  Habetis  custodiam ;  ite,  custodilenc' 
ut  scilis.  Illi  autem  abeuntes  munierunt  sepulcrum, 
signantes  lapidemcum  custodibus  (Ibid.^  63-66  )•  Po- 
siieruni  cuslodcs  niilites  ad  sepulcmm.  GoncQssa 
tcrra  Domlnus  resurrexlt :  miracuia  facta  sunt  talia 
circa  sepulcrum,  utetipsi  milites  qui  custodes  adve- 
nerant,  testes  fierent,  si  vellent  vera  nuntiare ;  sed 
avaritia  illa  quu!  captivavit  discipiilum  comitem  Gbri- 
sii,capiivavitet  militem  custodem  sepulcri,  Damus, 
inqniunt,  vobis  pecuniam  ;  et  dicite  quia  vobis  dormien" 
tibus  venerunt  discipuli  eju$,  et  abslulerunt  eum  ( Id. 


(a)  Hsec  pars  f.% 
B.  13. 


iraclatur  supra  ia  Eoar.  psai.  lvi. 


xxviii,  i2, 13  ).  Vere  defeeermU  terstUmlei  icrutatiih 
nes.  Quidesty  quod  dixisti,  oinfelix  astntia?  Tsntam- 
ne  deseris  lucem  consilii  plelatis,  et  in  profundt 
versutiae  *  demergeris,  ut  hoc  dicas  :  Dicite  quia  vo- 
bis  dormientibus  venerunt  discipiili  ejus,  et  abstule- 
nint  eum  ?  Dormienles  testes  adhibes  :  vere  tu  ipse 
obdormisti,  qui  scrutando  ulia  defecisti.  Si  dormie'- 
bant,  quid  videre  potuerunt  ?  si  Dihil  viderunt,  quo- 
modo  testessunt?Scd  defecerunt  serutantes  scruta- 
tiones :  defccerunt  a  Ince  Dei,  defecerunt  in  ipso 
effectu  consilioruro  suorum  :  quando  qnod  voluerunt, 
nilii!  perficere  potuerunt,  utique  defecerunt  :  Quare 
hoc  ?  Quia  accessii  homo,  el  cor  altum  ;  ct  exaltatus 
cst  Deus.  Propterea  poslea  cum  innotuisset  Chrisii 
rcsurrectio,  et  veniens  Spiritus  sanctus  impleret  fidii- 
cia  timentes  quosdam  discipulos,  ut  auderent  jaro 
morlcm  jion  timenles  pra^dicare  quod  viderant,  exal- 
lato  Deo  in  majestate  sua,  qui  propter  nosiram  infir- 
miiatem  humilis  judicatus  est ;  ct  ubi  coeperunt  tub:e 
coelestes  personare  judicem  venturum,  quem  priino 
vidcrant  judicatum,  Conturbaii  suntomnes  qui  videbant 
eos.  Exaliato  Deo,  ut  dixi,  praedicato  Christo,  visi 
sunt  Judaei  a  quibusdam  Judaeis,  visi  suni  deficientes 
in  scnitaf^>nibus  suis.  Videbant  enim  illi  in  nomine 
crucifixi,  etoccisi  manibussuis,  fleritanta  roiraicuta: 
recesserunt  cordeab  eis  qui  permanserunt  in  impie- 
tate ;  displicuit  eis  illorum  duritia  ;  quxsieruni  coo- 
silium  salutis-  sux,  et  dixeninl  Apostolis  :  Quid  fa- 
demus  ?  Conturbaii  ergo  sunt  omnes  qui  videbant  eoa 
(  Ael.  11, 1-37 ) :  id  est ,  qui  inteliigebant  quod  lia<* 
goae  eorum  infirmaiae  sunt  super  eos,  qni  intelliga- 
bant  quia  in  omnibus  suis  roalis  perscrutationibua 
cousilionim  ubique  defecerunt.  Conturbati  sunt 
isti. 

i6.[venAii.]Ettimmt  omrdshmo.  Qni  non  ti- 
roueront,  nec  homlnes  fuerunt.  7tmiit<  omms  homo  : 
id  est  omnis  utens  ratione  ad  intelligenda  quse  facta 
erant.  Unde  illi  qui  non  timuerunt,  pecora  poiivs 
nominandi  sunt,  besti»  potius  imroanes  et  truces. 
Leo  rapiens  et  nigiens,  ille  adhuc  popnlus.  At  vero 
oronishomo  tirouit :  id  est,  qui  credere  volueruni, 
qui  judiciuro  ventnram  contremuerant.  Et  ftmtiic 
omftii  homo  :  et  annuntiaoerunl  opera  Dei.  IUe  qui  di« 
cebat,  A  timare  tmmtct  erue  ammam  meam ,  timmi  ' 
omnis  homo.  A  limore  iniroft:!  eruebator  sed  iinmi 
Dei  subdebatnr.  Non  tiroebat  eos,  qui  corpns  occi- 
dunt,  sed  enm  qui  potestaiero  habet,  et  corpus  et 
animam  mittere  in  gehennam  (  Matth.x^  28  ).  Prae- 
dicaverunt  Doroinuro  :  nam  primo  Petras  timuil,  eC 
inimicum  tirouit ;  nonduro  erat  anima  ejus  eruta  ab 
inimico.  Interrogatus  ab  ancilla  qnod  inler  discipulos 
ejusesset,  negavlt  Dominuro  ter  ( Id.  xxvi,  69 ).  Re- 
surrexit  Dominns ,  flrmavit  colomnam  :  jam  Petras 
praedicat  sine  tiroore,  ct  curo  timore  ;  sine  timore 
eorum  qui  corpus  occiduntf  curo  tiroore  ejus  qui  ha- 
beipotestatem  et  corpus  ei  anunam  ocoidendi  in  ge- 
henna  ignis.  Timuit  omnis  homo  :  et  arniunHaveruni 
opera  Dei.  Naroque  annuntiantes  isU»  ApMtoioi  ope- 

1  Br.  et  aliquot  M9S.t  venutia. 


769  ENARRATiO  IN 

n  Dei,  exhibQeranl  sibi  principes  sacerdotum,  el 
comininali  sunt  dicenles  ne  in  nomiru  Jeiu  prcddiea" 
rent.  Et  iili  dixerunt :  Dicite  nobit  eui  magi$  obteinpe* 
rare  oporleat^  Deo^  an  hominibui  ( Act.  y^  27-29 )  ? 
Quid  illi  dicerent?  Hominibus   potius  quam  Deo? 
Sine  diibio  non  responderent,  nisi,  Deo  potius.  Illi 
autem  sciebant  quae  juberet  Deus,  et  contempserunt 
minantes  sacerdotes.  Quia  ergo  timuii  omnis  homot 
non  terruit  homo  :  et  aununtiaverunt  opera  Dd.  Si 
timet  homo,  non  terreat  homo :  eum  enim  timere 
I  debet  homo,  a  quo  faclus  esl  homo.  Quod  supra  ho- 
mines  est  time,  et  homines  te  non  terrebunt.  Mortem 
sempiternam  time,  et  prsesentem   non  curabis.  To- 
iuptaiem  illam  incorruptam ,  et  quietem  sine  labe 
concupisce ;  et  promiilentem  dona  ista  temporalia, 
et  totum  mundum  deridebis.  Ama  ergo,  et  time  : 
aroa  quod  promittit  Deus,  time  quod  minatur  Deus  ; 
nec  corrumperis  ex  eo  quod  promillit,  nec  terreberis 
ex  eo  quod  minatur  homo.  Et  timuit  ommi  homo  : 
ef  annuntiaeerunt  opera  Dei,  et  facta  ejus  intellexerunt, 
Quid  est,  faeta  eju$  inteitexerunt  f  Hoc  erat  illud,  o 
Domine  Jesu  Ghriste,  quod  Utcebas,  et  siciit  oyis  ad 
victimam  ducebaris,  el  non  aperiebas  coram  tonden- 
te  03  luum,  et  nos  te  pulabamus  esse  in  plaga  et  dolore 
positum,  et  scientem  ferre  infirmitatem  ?  Hoccine 
eratquod  abscondebas  specicm  luam,  speciose  forma 
pr»  filiis  hominum  (  Psal,  xuv,  5 )  ?  Hoccine  erat 
iilud,  quod  Yidcbaris  non  habere  speciem  negue  de- 
corem  (  hai,  uii,  2-7  )  ?  Portabas  in  crnce  insultan- 
tes  et  dicentes  :  Si  Filius  Dei  est^  descendat  de  cruce 
{Matths  XXVII,  40).  Quis    forte  sciens  potestaiem 
tuam  servus  tuus,  et  dilectiis  tuus,  non  exelamavit 
in  corde  suo,  et  dixii :  0  si  modo  descenderet,  et  isti 
omnes  qui  insuliant  confunderentur  ?  Sed  non  erat 
sic  :  moriendum  erat  propler   morituros,  et  resur- 
gendum  propter  semper  victuros.  Hoc  iili  qui  vole- 
banl  illum  de  crucedescendere,  non  inteliigebant  ;  at 
ubi  resurrexit,  et  glorineaius  ascendit  in  cceium,  in« 
tellexerunt  opera  Domini.  Annuntiaverunt  opera  Dei, 
et  facta  ejus  intellexerunt, 

n.lversAi.^Lastabiturjustus  in  Domino.  Jam 
non  est  tristis  justus.  Tristes  enim  erant  discipuli 
crucifixo  Domino ;  contristati,  moerenies  discesserunt ; 
perdidisse  se  spem  pulaverunt.  Resurrexit  ;  etiam 
apparens  tristesinvenit.  Tenuit  oculos  duorum  in  via 
ambulantium,  ne  ab  eis  agnosceretur,  et  invenit  eos 
gementes  et  suspirantes ;  et  tenuit  eos  donec  expone- 
ret  Scripturas,  et  per  ipsas  Scripturas  ostenderet 
quia  ita  fieri  oportebat  sicut  factum  est.  Ostendit 
enim  in  Scripturis,  qnia  posl  tertium  dicm  resurgere 
oporlebat  Dominum.  Et  quomodo  tertio  die  resurge- 
ret,  sidecruce  descenderet  ?  Modo  vos  qni  tristes 
estis  in  via,  si  Judafis  insultantibus  videretis  Domi- 
num  de  crace  dcscendisse,  quantum  efferremini? 
Lseiaremini  quod  ora  Judaeorum  sic  oblurasset.  Ex- 
spectateconsiliuin  medici :  quod  non  descendit,  quod 
oeddi  vult »  autidotum  lerit.  Ecce  jam  resorrexit, 
ecce  jam  loqoitur :  nondum  agnoscitur  ,  ut  laetius 
•gnoscauir.  Postea  aperuil  ocuios  eorum  in  fractione 


PSALMOM  LXIH.  779 

panls  :  agnoscunteum  {Luc.  xxiv,  16-46),  lielanlur, 

exdamant.   Latabitur  justus  in  Domino.  Nuntialur 

cuidamduriori,  Visus  est  Dominus,  resurrexir  Do- 

minus  :  adhuc  ille  tristisest,  noncredit.  Nisi  ndsero, 

inquit,  manum  meam,  et  tetigero  cicatrices  elavorum, 

noncredam.?vxhei\iT  et  corpus   tangendum,  mitlil 

manum,  contreclat,  exclamat,  Domtntis  meu$  et  Deu$ 

meus!  Lwtabitur  justus  in  Domino.  Illi  ergO  lastati 

suntjusti  in  Domino,  qui  viderant.  tetigeranl,  etcrc- 

diderunt :  quid  justi  qui  modo  sunt  *,  quia  noii  vi- 

dent ,  quia  non   tangiint,  non  laetautur  in  Domino  ? 

Et  ubi  est  illa  vox  Domini  ad  ipsum  Thomam :  Quia 

vidistime,  credidisli :  beati  qui  non  viderunt,  et  credi- 

derunt{Joan.  xx,  25-29  )  ?  Ergo  omnes  iaetemur  in 

Domino  ;  omnes  secundum  fidein  unus  justus  simus, 

omnesqoe  in  uoo  corpore  unnm  capui  habeamus,  el 

Ixtemur  in  Domino,  non  in  nobis ;  quia  bonum  no- 

strum  non  nos  nobis,   sed  ille  qui  fecit  nos.  Ipse  esl 

l>onum  nostrum  ad  Ixtificandos  nos.  Ei  nemola^ietur 

in  se,  nemo  prassumat,  nemo  desperet  de  8e«,  nemo 

de  quoquam  homine,  quem  debel  adducere  ut  socius 

sit  spei  ipslus,  non  daiorspei. 

18.  L<etabitur  justus  in  Donuno ,  et  eperabit  in  eum  ; 
et  laudabuntur  omne$  qui  recti  sunt  corde.  Jam  quia 
Dominus  resurrexit ,  jam  quia  ascemlit  in  coelum , 
jam  quia  ostendit  esse  aiiain  viiam ,  jam  quia  maiii- 
festum  esi  consilia  ejus  quibus  latuit  corde  alto  non 
fuisse  inania,  quia  ideo  sanguis  iile  fusus  esl  ut  esset 
pretium  redemptorum ;  jam  quia  manifesta  sunt  om- 
nia ,  quia  prardicata  '  sunt  omnia  »  quia  credita  sunt 
omnia,  sub  omni  coelo  imtabitur  justus  inDomino,  et 
sperabit  in  eum ;  et  laudabuntur  omnes  qui  recti  $unt 
corde.  Qui  siint  recli  corde  ?  Eia  fratres  mei,  semper 
dicimus ,  et  bonum  esl  ut  noveritis.  Qui  sunt  recti 
corde  ?  Qui  omnia  quxcumque  in  hac  vita  patiunlur , 
non  ea  tribuuni  insipientiae ,  sed  consilio  Dei  ad  me« 
dicinam  suam ;  nec  praesumunt  de  justitia  sua ,  ul 
putent  se  injuste  pali  quod  patiuntur ,  aul  ideo  esse 
Deum  injustum,  quia  uon  plura  patiiur  qui  plus  pec- 
cat.  Tidete,  fratres ;  haec  saepe  dicimus.  Aliquid  sen- 
tis,  sive  secundum  corpus,  sive  secundum  dispendium 
rei  familiaris,  sive  per  orbitaiem  aliquam  charissi-, 
morum  tuoram  :  noli  respicere  eos  quos  nosti  hii- 
qiiiores  te  ( non  enim  forte  audes  dicere  juslum  te , 
sed  nosii  pejores  te),  et  florere  in  istis,  elnon  flagel- 
lari ;  ut  displiceat  tibi  consilium  Dei  et  dicas  :  Ecce 
puia  peccaior  sum ,  et  propterea  flagellor ;  quare  ille 
non  flagellatmr ,  cujus  novi  lanta  flagitia  ?  Quantum- 
cumque  mali  fecerim  ego,  numquid  ego  tantum  feci 
quantum  ille  ?  Distorlum  est  cor  luum.  Quam  bonqs 
Deus  Israel ;  sed  reetis  corde  !  Tui  autem  labuDtur 
pedes,  quia  zelas  in  peccatores  ,  pacem  peecatorain 
inluens  {Psai.  lxxu  » 1-3).  Sine  curare ;  novit  quid 
agat,  qui  vulnus  novit.  Non  secalur  aliuf .  Quid,  si 
desperatur?quid  si  propterea  tu  secaris,  quia  non 
desperaris?  Patere  ergo  quidqnld  pateris  reclo  cor* 
de :  novit  Deus  quid  tibi  donet ,  quid  libi  subtrahat. 

*  pierique  nss.,  qvd  modo  e$se  votuermt. 

*  Aliquotll8s.)praM<tcla.  ^  .. 


-    'l^\  . 


771 


S.  AUGUSTWl  EPiSCOPI 


Quod  tibi  donat ,  ad  consohiiionein  valeat ,  non  ad 
corrupiionem ;  el  quod  tibi  subirahit ,  ad  loleranliam 
valeat,  non  ad  blaspbemiam.  Si  autem  blasphemas  ^ 
et  displicet  tibi  Deus,  ei  tu  tibi  places ;  perverso  corde 
et  distorlo  es  :  et  boc  pejus  ,  quia  cor  Dei  vis  corri- 
gere  ad  cor  tuum,  ut  hoc  ille  faciat  quod  lu  vis ;  cum 
tu  debeas  facere  quod  ille  vult.  Quid  ergo?  Vis  de- 
torquere  cor  Dei,  quod  semper  rectum  cst ,  ad  pra- 
vitalem  cordis  tui  t  Quanto  melius  ad  rcciitudinem 
Dei  corrigis  cor  tuum  ?  Nonne  hoc  te  docuit  Dominus 
iMus ,  de  cujus  passione  modo  loquebamur  ?  Nonne 
innrmiutem  luam  portabat ,  quando  dixit :  Tri$lii  est 
anima  mea  usque  ad  mortem  ?  Nonne  teipsum  in  se 
figurabat,  cum  dicebat :  Pater,  «'  fieri  potest ,  transeat 
a  me  caltx  iste  ?  Non  enim  duo  corda  et  diversa  ,  Pa- 
tris,  et  Filii ;  sed  in  forma  servi  portavit  cor  tuum,  ut 
doceret  illud  exemplo  suo.  Jam  ecce  quasi  aliud  cor 
tuum  invenit  tribulatio,  volens  •  iransire  quod  immi- 
uebat :  scd  noluit  Deus.  Non  consentit  Deus  cordi 
tuo ;  consenli  tu  cordi  Dei.  Audi  vocem  ipsius  :  Fe- 
rum  non  quod  ego  volo ,  sed  quod  tu  tns,  Pater  {Matth, 
XXVI,  58,  59). 

19.  Laudabuntur  ergo  omnet  recli  corde.  Quid  se- 
quitur?  Si  laudabuntur  omnes  recti  corc/g ,  damnabun- 
tur  perversi  corde.  Duo  tibi  modo  proposita  sunt; 
eiige  cum  lempus  esl.  Si  recto  corde  fueris  ,  ad  dex- 
teram  eris,  et  laudaberls.  Quomodo?  Venite ,  benedi- 
cii  Patrismei;percipite  regnum  quod  vobis  paratum 
est  ab  origine  mundi.  Perverso  autem  corde  si  Aieris; 
8i  subsanna^eris  Deum  ,  si  providentiam  ejus  irrise- 
ris,  si  dixeris  in  animo  tuo ,  Yere  non  curat  Deus  res 
humanas  :  si  curaret  res  humanas,  ille  lairo  tantum 
haberet ,  et  ego  innocens  indigerem  ?  perverso  corde 
factus  08.  Veniet  judicium  illud ;  apparebunt  omnia 
propter  quae  isia  omnia  faciat  Deus ;  et  tu  qui  no- 
iuisti  in  hac  vita  corrigere  cor  tuum  ad  rectitudinem 
he\ ,  et  (e  ad  disxtcram  prxparare ,  ubi  laudabuntur 
omnes  recticorde^  eris  ad  sinistram,  ubi  tunc  audies  : 
Ite  m  ignem  astemum,  qui  pra^paratus  est  diabolo  et 
angeiis  ejus  (td,  xxv,  54,  41).  fit  numquid  erit 
lunc  itmpus  corrigere  cor?  Modo  ergo  corrigite  ,  fra- 
tres;  modo  corrigite.  Quis  prohibet?  Cantatur  Psal- 
mus,  legimr  Evangeliuni,  sonatlector,  sonat  disputa- 
tor  :  patiens  est  Dominus;  peccas,  et  paicit;  adhuc 
pcccas,  adhuc  parcit,  et  adhucaddls.  Quamdiu  patiens 
est  Deus  ?  Senties  et  justum  Deum.  Terreraus ,  quia 
t'memus ;  docete  nos  non  timere ,  et  non  terremus. 
Sed  melius  nos  Deus  docet  timere ,  quam  quisquam 
hominum  non  timere.  Timuk  enim  omn^s  homo :  et 
anmanimfervnt  opera  Dd,  Inter  illos  nos  computet 
Dtens,  qui  timnerunt ,  et  annuntiaverunt.  Quia  time- 
mus,  annuntiamus  vobis,  fVatres.  Videmus  alacritatem 
vestram  ad  audSendum  verbnm,  et  ad^  exigendum  ▼!« 
deiiMi»  vot»  vestra ,  vkiemiis  aflbefus  vestros.  Bene 
oemplHftvr  cerra;  frumenta,  non  {<pTnas  generet: 
fruneniia  hoDreum  parator;  ignis  spiniB»  Nosti  quid 
faeuiB  4e  agro  tao ;  et  nescit  Deus  quid  Aieiat  de 

*  Plerique  Btiss.,  veUes. 


servo  suo  *?  Quod  pluit  ui  agrum  uberem,  dulce  est ;  ei 
quod  pluil  in  agrum  spinosum ,  dulce  esi.  Numqiuid 
pluviam  accusat  <iui '  spinas  genuerit?  Nonoe  erit 
pluvia  illa  testis  in  judicio  Dei;  el  dicet :  Ego  dulcia 
super  omnes  *  veni?  Tu  ergo  quid  proferas  vide  ,  iU 
quid  tibi  paretur  atlendas.  Profers  frumeotum ;  hor- 
reum  spera  :  profers  spinas  ;  ignem  spera.  Sed  noo- 
dum  venit  aut  tempus  horrei ,  aut  tempus  ignis : 
modo  ergo  paretur ,  et  non  timebitur.  fn  Qonrine 
Christi  et  q;ui  loquimur  vivimus  y  et  quibus  loqiiiniiir 
vivitis :  numquid  consilii  corrigendi  et  mulandx  vitx 
malae  in  bonam  non  est  locus,  non  est  lempus  ?  Nonne 
si  vis,  hodie  fit?  nonne  si  vis,  modo  fit?  Quid  emptu- 
rus  es  ut  facias  ?  quae  symplasia  ^  quaesiturus  es  ?  ad 
quos  Indos  navigaturus?  quam  navim  praeparaturus  ? 
Ecce  cum  loquor ,  mula  cor ;  et  factum  est  quod  tam 
saBpe  et  tamdiu  clamatur  ut  fiat,  et  quod  aetemam 
poenam  pariurit,  si  non  fiat. 

IN  P&ALMIJM  LXIV 
ENA^ATta. 

SCRtfO  A0  PLEBEII. 

i.  [vers.  i.]  Agnosceiida  est  vox  sanctac  propheti» 
ex  ipso  titulo  psalmi  hujus.  Inscribitur  :  In  finem  , 
Psalmus  Davidf  Canticum  /eremicB  et  Ezechielis  ex  po- 
pulo  transmigrationis,  cum  indperent  extre*  Res  quem- 
admoddm  gesta  sit  apud  palres  nostros  tempore 
transmigrationis  Babylonise,  non  omnibus  notam  est, 
sed  his  qui  Scripturas  sanctas  diligenter  advertunt , 
vel  audiendo,  vel  legendo.  Captivatus  enim  populus 
Israel,  ex  civiiate  |erusalem  ductus  est  in  servituiem 
Babyloniae  (IV  Reg,  xxiv,  25).  Prophetavil  aulem  Je- 
remias  sancius,  post  septuaginta  annos  rediluruin  po- 
pulum  de  captivilate ,  ei  instauratunim  civiialem 
ipsam  Jerusalem ,  quam  deviclam  ab  hosiibus  plan- 
xerat  (Jerem.  xxv,  il ,  et  xxi\  ,  iO).  IIIo  auiem  tem- 
pore  fueruni  propheicc,  in  illa  captiviiate  popiili  con- 
stituti  in  Babylonia ;  inler,  quos  erat  et  Ezechiel  pro- 
pheta.  Exspectabat  aulem  ille  populns  donee  imple- 
rentur  teinpora  septuaginia  annorum,  secundum  pro- 
pheliam  Jeremiae.  Farium  est  completis  sepiuaginta 
annis ,  restitulum  est  lemplum  quod  dejecium  erat ; 
et  regressa  est  de  captivitate  magna  purs  ilfhis  po- 
puli.  Sed  quoniam  diclt  Apostolus,  Hac  in  figura  con- 
tingebant  in  illis;  scripla  sunt  autem  propter  nos,  m 
quos  finis  soBCulorum  obvenit  (I  Cor,  x ,  ti") ;  debemus 
et  nos  nosse  prius  captivitatem  nnstram,  detndc  libe  • 
raiionem  nostram  ;  debemns  nnsse  Babyloniam ,  in 
qua  captivi  stimus ,  et  Jerusalems  ad  cnjus  redittnn 
suspiramus.  Istae  quippe  dtisn  civliaies,  secnndiim  Itt- 
teram  revera  du»  civitates.  fit  iM  quidem  Jerusalem 
modo  a  Jlidaeis  non  incoUtur.  Post  orueifiMim  enim 

>  SionauUi  Mfls.«  de  agro  servo  910  :  et  quidaiu,  de  a^rc 
servisui. 

«Sicilss.  AtEdd.,<7fioil. 

•  sic  nostri  oomes  Bfas.  M  Edd. ,  dMlcis  super  omm 
vem. 

>  Edd.,  emftMra.  M  Mss.,  symplasia^  aut  wnpttuia  : 
pauci&  exceptls,  quorum  alii  babeai,  temfUma ;  atii»  M^ 
AsUe, 


773  ENARRATIO  IN 

Domiiium,  Yindicatum  est  in  iffbs  flagello  magno ;  et 
oradicaU  ab  eo  loco,  ubi  impia  liberlale  furiosi  ad- 
versus  medicam  insanierant,  dispersi  sunt  per  omnes 
gentcs ,  et  data  est  illa  terra  Christianis  :  impletum- 
que  est  quod  efs  dixerat  Dominus ,  Propterea  aufere- 
tur  a  vobit  regnum  ,  et  dabitttr  genti  fadenti  justitiam 
(Maiih,  XXI ,  45).  Cum  autem  viderent  tunc  mullas 
turbas  ire  post  Doniinum,  praedicantem  regnum  coe- 
lorum,  et  mirabiila  faeientem,  dixerant  principes  il- 
tius  civHatis  :  Si  dimiserimn  eum  ,  0mne$  ibunt  post 
iUum  ;  et  vemtnt  Romani ,  et  toltent  nobis  et  tocum ,  et 
gentem  (Joan.  xi ,  48).  Ne  locum  perderent ,  Domi- 
num  occidermH ;  et  ideo  perdiderunt ,  quia  occide- 
nint.  GivHas  ergo  qiisedlaMii  ilHi  terrena  cujusdam  ci- 
▼itatis  «lern»  in  coelis  umbram  gerebat ;  at  ubi  coe- 
pit  iH»  qm  signMleabaiar,  evtdentios  praedieari ;  um- 
bra  qtot  significabatar ,  dejecta  est  :  propterca  ibi 
Bodo  tenflWD  noii  esl ,  quod  fiabricatum  foerat  ii¥ 
imaginem  futuri  oMrporis  Domini.  Tenemus  Incem  ; 
nmlN^  tNuwivtt :  tamen  adiiuc  in  qnadam  eaptiviiale 
swwH  :  ^Mumdm  $unm$^  inquit,  in  corpore ,  peregri- 
nanuura  Dcmmo  (II  Cer.  v,  ^). 

%.  Ei  videle  nomiMi  dnarum  istarum  civitatum, 
BabylMi»  el  ieriMalem.  B»bykm  Conftisio  interpre- 
i»tm>,  JfenKalem  visio  pacis.  Intendile  nunc  civitatcm 
eoirfusioni»,  nt  inteliigotis  visionem  pacis :  islam  tole- 
rciis,  ad  iUam  suspiretis.  Unde  dignosci  possunt  istas 
diias  ctviiates-?  Niimquid  possumus  eas  modo  sepa- 
rare  ab  inviceni  ?  Permixt»  sunt,  et  ab  ipso  exordio 
generis  Iniimmi  permixtse  currunt  usqiie  in  finem 
saecuti.  Jenwalem  aceepit  eiordium  per  Abelg  fiaby- 
lon  per  Cain  :  aedilicia  quippe  urbium  postea  facta 
soBl.  Uh  Jerusalem  in  terra  Jebns«Toram ;  nam  pri- 
ma  Mmm  dlcebotur  (H  Reg,  v,  6,  et  Jome  xvm,  28) : 
iji«ie  fen»iebas9eoram  cjecta  est,  quando  populus  Dei 
Uberatus  e^  de  ifigypto,  et  introductos  esl  in  terram 
promtssionis.  Babylon  aulem  condita  est  in  intimis 
Persidi»regionibus,  quae  diutomo  tempore  caput  ex- 
tulit  super  cieteras  genles.  Daoe  ergo  istse  urbes  cer- 
tit  temporibas  conditae  sunt,  ut  manifestaretur  flgura 
duanmi  eivitatum  olim  coeptarum,  et  usque  in  flnem 
in  islo  saeculo  mansurarum  ,  sed  In  Ane  separanda- 
rum.  Unde  ergo  possumus  eas  modo  ostendere,  quse 
permixtee  sunt?  Ottendel  tunc  Dominus,  cum  alios 
ponei  ail  dexteram^  alios  ad  sinistram.  Jerusalem  ad 
dexteram  erit ;  Babylon  ad  sinistram.  Jerusalem  au- 
dilura  est :  Fmtre,  benedkti  Patm  mei ;  percipite  re- 
gnum  quod  wbi$  paratum  ett  ab  origine  mundi.  Baby- 
on  auditura  est :  Ite  in  ignem  tBtemum ,  ^ttt  paralus 
est  diaboto  et  angelis  ejug  {Matth.  xxv,  34,  41).  Possu- 
inus  tatnen  et  aliquid  afferre,  quantum  Dominus  do- 
nat,  unde  dislinguanlur  pii  fidelcs,  eiiam  hoc  tem- 
pore,  ciTcs  Jerosalem  a  civibasRibylonise.  Duasistas 
civiiates  faciimt  duo  amores  :  Jerusalein  facit  amor 
Dei ;  Babyloiiiam  facil  amor  sseculi.  Intcrroget  ergo 
s<;  quisque  quid  amet,  et  inveniel  unde  sit  civis  :  ei  si 
se  invenerit  civem  Babyloniae,  exstirpet  cupiditatem , 
plantel  charitatem ;  si  auiem  seinvenerit  civcm  Jeru- 
ialem/toierel  captivitatem,  speret  llbertalem.  Hulti 


PSALMUM  LXIV.  Ttt 

enim  cives  sanctae  malris  Jerusalem  cupiditatibus  Ba- 
bylonise  corrupti  tenebautur,  et  ipsa  corrupiione  cupi- 
ditaium  lanquam  cives  inde  facti  crani ;  et  multi  adliuc 
ita  sunt,  et  multi  post  nos  in  hac  terra  futuri  ita  erunt : 
sed  novitDoroinus,  condUor  Jerusafem,  quos  civesejus 
praedestinaverit,  quos  videat  adhuc  sub  dominatu  dta- 
bol!  redimehdos  sanguine  Ghristi,  novit  illos  ipseanle- 
quam  se  ipsi  noverint.  Sub  hac  ergo  figura  cantalur 
hlc  psaimus.  In  cujus  titulo  positi  sunt  etiam  Jtio 
prophet£,  qui  illo  tcmpore  in  captivitale  fiiierunty  Je- 
remias  et  Ezechiel,  et  cantabant  qusedam,  cum  inci- 
perentexire,  fncipit  exire  q4ii  incipit  amare.  Exeunt 
enim  multi  latcntcr,  ct  exeuntium  pedes  sunt  cordis 
afi^eclus  :  exeunt  a'.item  de  Babylonia.  Quid  est  dc 
Babylonia  ?  De  confusione.  Quomodo  exitur  de  Baby- 
lone,  id  est  de  confusione  ?  Qui  primo  confusi  erant 
similibus  cupiditatibus,  incipiunt  cbaritntc  dlstingui ; 
jam  distincti,  non  sunt  confusi.  Etsi  adhuc  corpore 
permixti  sunl,  desiderio  tamen  sancto  discernunuir ; 
et  propter  permixtionem  corporalem  nondum  exic- 
runt;  propter  afllectum  cordis  exire  coeperunt.  Jam 
ergo  audiamus,  fralres;  audlnmus,  et  canlcmus,  et 
desideremus  unde  cives  sumus.  Et  quae  gaudia  cau- 
tantur  nobisT  Quomodo  in  nobis  reformatur  amor 
civiiatis  nostrae,  quam  dluturna  peregrinaiione  obliii 
fueramus?  Sed  misit  inde  ad  nos  epistolas  Pater  no^ 
ster,  ministravit  nobis  Scripturas  Deus  ,  quibus  cpi* 
stolis  fieret  in  nobis  redeundi  desiderium  ;  quia  pcr- 
egrinationcm  nostram  diligcndo,  ad  hostes  faciem  po- 
sueramus,  et  dorsura  ad  pairiam.  Quid  ergo  hic  can* 
tatur? 

5.  [ver$.  2.]  fe  decet  hymnus^  Deu$,  in  Sion.  Patria 
illa  est  Sion  :  ipsa  est  Jerusaleni  qux  Sion ;  et  hujus 
iiominis  interpretationem  nosse  debetis.  Sicut  Jeru- 
salem  interpretatur  Tihio  pacis ,  ita  Sion  Speculatio, 
id  est  visio  ei  contemplatio.  Nescio  quod  nobis  ma- 
gnuni  speciaculum  promitUtur;  et  boc  ipse  Deus  est 
qui  condidit  civitatem.  Puichra  et  decora  civitas, 
quam  pulchriorem  babet  condiiorem  I  Te  decel  hy- 
mnuSf  heu$ ,  inquit.  Sed  ubi  ?  /n  Sion  :  in  Babylonc 
non  decct.  Elenim  quisque  cum  coepcrit  innovari, 
jnni  corde  in  Jerusalem  cantat,  dicentc  Apostolo  :  Con- 
ver$atio  no$tra  in  ccbUs  e$t  (Philipp,  iii,  20).  iti  carne 
enim  ambulante$y  inquit,  non  secundum  camem  tnt/tto-  [ 
ftius  (11  Cor.  X,  3).  Jam  desiderio  ibi  sumus,  jamspem  \ 
in  illam  terram,  quasi  anchoram  prxmisimus ,  ne  in 
islo  mari  turbati  naufragemus.  Quemadmodom  ergo 
de  navi  quae  in  anchoris  est ,  recte  dicimus  quod  ^ 
jam  in  terra  sit ;  adhuc  enim  fluctuat,  sed  in  terra 
quodammodo  edocta  est  contra  ventos ,  et  contra 
tempesiates  :  sic  contra  tentationes  hujus  peregrina- 
tionis  nostne,  spes  nostra  fundata  in  illa  civitate  Jeru- 
salem  facit  nos  non  abripl  in  saxa.  Qui  ei^o  sccondum 
hanc  spem  cantat,  ibi  cantat  :  ergo  dicat,  Te  decet 
hymnus,  Deus,  in  Sion.  In  Sion,  non  in  Babylone. 
Sed  modo  ibi  es  adbuc  in  Babylone?  Ibi,  inquit,  sum; 
amator  iste,  et  civis  iste  :  ibi  sum ;  sed  carne ,  non 
corde.  Gum  autem  duo  qu^iedam  dixerira,  quia  ibi  * 
sum  carne,  non  corde ;  unde  canto,  oon  ibi :  nofrtnim 


775 

canie  canto ,  sed  corde.  Garnem 
audiunt  et  ciyes  Babyloniae ;  cordis  aulem  sonum  au- 
dit  condiior  Jerusalem.  Unde  dicil  Aposlolus,  exlior- 
tans  ipsos  cives  ad  amatoria  quaedam  cantica,  et  desi- 
deria  redeundi  ad  illam  pulcherrimam  civitatem,  vi* 
sionem  pacis  :  Cantantett  inquit ,  et  ptaUente$  in 
cordibui  vestrit  Domino  {Ephet.  v,  i9).  Quid  est,  ean' 
tantet  in  cordibut  vettrit?  Ne  inde  cantetis,  undeeslia 
in  Babylonia ;  sed  inde  canute,  unde  sursum  liabita- 
tis.  Ergo,  Tedecet  hymnutf  Deut,  in  Sion.  In  Sion  le 
decet  liymnus,  non  in  Babylonia.  Qui  cantant  in  Ba- 
bylonia,  cives  Babyloniae ,  etiam  hymnum  Dei  non 
decenler  cantant.  ;Audi  vocem  Scriptune  :  Non  ett 
tpeciota  laut  in  ore  peccalorit  {Eccli.  xv,  9).  Te  deeet 
hymnut,  Deut^  in  Sion, 

4.  Et  tibi  ^  reddetur  votum  in  Jerutalem.  Hic  vove- 
mus,  et  bonum  est  ut  ibi  reddamus.  Qui  autem  hic 
Yovent,  et  non  reddunt  ?  Qui  non  perseverant  usque 
in  fiiiem  in  eo  quod  voverunt.  Unde  dicil  alius  psal- 
mus,  Vovete^  et  reddile  DonHno  Deo  vettro  {PsaL  lxxv, 
li).  Ettibi  reddetur  votum  in  Jerutalem.  Ibi  enim 
erimus  toti,  id  estintegri  in  resurreclionejuslorum: 
Ibi  reddetur  volum  lotum  nostrum ;  non  sola  auimai 
sed  ipsa  etiam  caro  jam  non  corruptibiiis,  quia  jam 
non  in  Babylonia,  sed  jam  corpus  codieste  immuia- 
tum.  Qualis  muiatio  promiltiUJLr  ?  Omnet  enim  reeur* 
^mia,  ait  Aposloius,  ted  non  omnet  immutabimur. 
Qui  *  aulem  immutabuntur  ipse  dixit :  In  iciu  ocuU^ 
in  njvittima  tuba  :  canet  emm  tuba ,  et  mortui  retur- 
§ent  incorrupti ,  id  est  integri,  et  not  immutabimur. 
Qualis  auiem  erit  illa  immutatio ,  sequilur  et  dicit : 
c  Oporlel  enim  corruplibile  hoc  induere  incorrupiio- 
c  nem  et   moriale  hoc    induere   immortalitalem  : 
4  cum  autem  corruplibile  hoc  induerit  incorruptio- 
c  nem,  et  mortale  hoc  induerit  immorialilaiem,  ttinc 
c  fiet  sermo  qui  scriptus  est :  Absorpla  est  niors  in 
c  victoriam.  Ubi  est,  mors,  aculeus  tuus  >  (1  CV.  xv, 
51-55)?  Modo  enim    inchoatis    in  nobis  primiiiis 
mentis,  unde  desideramus  Jerusalem ,  multa  ex  canie 
corruplibili  contendunt  adversum  nos,  quae  non  con- 
tendent,  cum  fQcrii  mors  absorpta  in  victoriam.  Vin- 
cel  pax,  et  finietur  l>ellum.  Quandoauiem  vincet  pax, 
vlncet  illa  civilas  quae  dicilur  Yisio  pacis.  Nulla  ergo 
erit  a  niorle  contentio.  Modo  cum  morle  quanta  con- 
tendimus  1  Inde  sunt  deiectiones  carnales,  quae  nobis 
etiam  illicile  multa  suggerunt :  quibus  non  consen- 
Umus ,  sed  tamen  non  consentiendo  contendimus. 
Primo  ergo  concupisceniia  carnis  sequentes  duxit 
nos,  poslea  renitenles  traxit  nos ;  deinde  accepia  gra- 
tia  coepit  nos  nec  ducere,  nec  trahere,  sed  adhuc 
conlendere  nobiscum  :  post  contentionem  erit  et  vi- 
ctoria.  Modo  te  etsi  oppugnat,  nou  expugnet :  postea 
cum  absorpia  fuerit  mors  in  victoriam  ,  et  pugnare 
cessabit«  Quid  dictum  est ?  Novissima  inimiea  dettruetur 
mort{Id,  26) .  Reddam  votum  meum.  Quod  votum?  Qua- 
8i  holocaustunu  Holocaustum  enim  tunc  dicitur,  quando 

^  Aliquot  Mss.,  et  ibi,  Et  vefo  oonsiderata  interpretandi 
ratSone,  fiicile  crediderimos  Augustinum  ita  legisse. 
•  mum.  kim.yqumnodo. 


S.  AUGUSTINI  EPISGOn  776 

quidem  sonantem      totom  ignis  absumit :  holocaustum  sacrificiom  est  ubi 


totum  consumitur ;  6iov  enim  lotum  dicitur,  xaC^ic,  in- 
censio.  Holocaustum  totum  incensum.  Arripiat  ergo 
nos  ignis,  ignis  divinus  in  Jerusalem  :  incipiamus 
ardere  charilate,  donec  totum  mortale  consumatnr,  et 
quodcontra  nos  fuerit,  eat  in  sacrificium  Domino. 
Unde  alibi  dicitur  :  c  fienigne  fac,  Domine,  in  lK)na 
c  voluntate  tua  Sion,  ut  xdificentur  muri  Jerusalem : 
c  tunc  acceptabis  sacrificium  justitiae,  oblationes  et 
c  holocausta  {Psal.  l,  20,  21).  Te  decet  hymnus, 
c  Deus  in  Sion  ;  et  tibi  reddetur  votum  in  Jerusa- 
c  lem.i  Quserimus  hic,  neforte  Rex  nobis  ipsiusci- 
vitatis  commendetur,  Dominus  et  Salvater  noster  Je- 
sus  Ghristus  :  cantemus  ei^o  donec  ad  evidentiora 
perveniamus.  Possem  enim  jam  dicere  ipsum  esse 
cui  dicitur  :  Te  decet  hymnut »  Deut,  in  Sion  ;  et  tibi 
reddetur  votum  m  Jerutalem.  Sed  si  dicerem,  milii 
potius  quam  Scripturae  credereiur ;  et  ideo  fbrte  oon 
mihi  crederetur.  Audiamus  sequentia. 

5.  [vert.  3.]  Exaudi,  inquit,  orationem  meam  :  ad  le 
ommt  caro  veniet.  Et  habemus  Dominum  diceniem, 
datam  sibi  potestatem  omnis  carnis  {Joau.  xvii,  2). 
Gcepit  ergo  apparere  jamRexille,  cum  diceretur, 
ad  te  omnit  earo  veniel,  Ad  te ,  inquit ,  ommt  caro  ve^ 
met.  Quare  ad  illum  omnis  caro  veniei  ?  Quia  caruen 
assumpsit.  Quo  veniet  omois  caro  ?  TuKt  inde  primi-* 
tias  ex  utero  vii^ginali  :  assumptis  primitiis  caetera 
consequentur,  ut  hoIocaustumcompleatur.UndeefigOy 
omnit  earo  ?  Omnis  homo.  Et  unde ,  omnis  homo  ? 
Numquid  omnes  credituri  praenuntiati  sunt  in  'Ghri* 
stum?  t^onne  multi  impii  qui  etiam  damnafoontQr? 
Nonne  quotidie  multi  non  credentes ,  in  sua  infideli- 
tatc  moriuniur?  Secundum  quid  ergo  inteliigiroaSY 
ad  te  omnis  caro  veniet?  Omnit  coro  dixit,  omnisge- 
neris  caro  :  ex  omni  genere  caruis  venietur  ad  te. 
Quid  est ,  ex  omni  genere  carnis?  Numquid  veneruBt 
pauperes,  etnon  venerunt  divites?  numquid  vene- 
runt  humiles,  et  non  venenint  sublimes?  numquid 
venerunt  indocli,  et  non  venerunt  docti?  numqaid 
venerunt  viri,  et  non  venerunt  feminae  ?  numquid  ve- 
neruitt  domini ,  et  non  venerunt  servi  ?  numquid  ve- 
nerunt  senes,  et  non  venerunt  juvenes?  aut  veneruni 
juvenes,  et  ncm  venernnt  adolescentes?  aut  venerunt 
adolescentes ,  et  non  venerunt  pueri  f  aut  ▼enerunt 
pueri,  et  non  allali  sunt  infantes?Postrcmo  numquid 
venerunt  Judaei  (nam  inde  erant  Apostolr,  inde  multa 
millia  primo  tradentium,  postea  credentium) ;  et  non 
venerunt  Graeci?  aut  venerunt  GraM^i ,  et  non  vene- 
runt  Roinani?  aut  venerunt  Romani,  et  non  venenmt 
Barbari  ?  Et  quis  nuiueret  omnes  gentes  venientes  .*)(! 
eum  cui  dictum  est :  Ad  te  omnis  caro  veniet?  Exaudi 
orationem  meam  :  ad  te  omnitjcaro  veniet. 

6.  [vert.  4.]  Sermonet  iniqnorum  preevaluerunt  tuper 
ttos;  et  impietates  nostras  tu  propitiaberis  ^.  Quid  csl, 
Sermones  iniquorum  pravaluerunt  tuper  not;  et  inipiv^ 
tatet  nottrat  tu  profntiaberis  f  Quod  nati  sumus  in  hac 
terra,  miquos  invenimus  quos  loquenies  audiviinus. 

1  omnes  libri  hic,  propitiaberit ;  sed  inJra  plorique  ha 
h&aif  propitialnt. 


777  ENARRATIO IN 

8i  poitimexplicare  qHod  seiilio,  adyiiTet  ine  inieiitia 
Clmrilatis  Teslrae.  Omnis  bomo  ubicooiqne  nascitur, 
Ipeiiui  leme,  veiregionis,  veiciyitaiis  lii^^m  disdt; 
lilius  imbuitar  moribus  et  vita.  Quld  faeeret  puer  na- 
tus  Inter  Paganos ,  ut  non  coleret  lapidem »  quando 
lllom  cultam  Inainaaveront  parentes?  Inde  prima 
TerlMi  aodivit ;  iilum  errorem  cum  lacte  suxii :  et  quia 
llii  qui  loqucbantur  majores  erant ,  et  puer  qui  loqui 
discebat  infans  erat,  unde  poterat  parvulus  nisi  ma- 
iorum  anctoritatem  aequi ,  et  id  sibi  bonum  ducere 
quod  illi  laudarent?  Ergo  gentes  conversae  ad  Gbri- 
sium  postea,  ei  recordantes  impietates  parenium 
suorum ,  et  dicentes  jam  quod  dixit  propbeta  Ipse 
JeremiaSy  Ym  mendudwn  coluemnt  patres  nottri; 
9anUaUm  qwB  m  non  ftrofuit  (Jerem.  xvi»  19) :  cum 
ergo  jam  boc  dicunt,  renuntiant  opinionibus  et  sa- 
crilegiis  parentum  suorum  iniqtiorum.  Scd  quia  ut 
insererentur  talibns  opinionibus  et  sacrilegiis ,  pcr- 
soasiones  fecerunt  eorum  qui  quanto  aetaie  prxcede* 
bant,  tanto  aucioriuie  prsccedere  debere  putabanlur ; 
coiiGteiur  jam  redire  volens  ad  Jerusalem  de  Baby- 
lonia,  et  dicit :  Sermonet  imquorum  prtetfoluerunt  ad- 
versut  nof .  Duxcrunt  nos  mala  docentes ;  cives  Baby- 
looiffi  nos  fecerunt  :  dlmisimus  Greatorem ,  adora- 
Timus  creaiuram;  dimisimus  eum  a  quo  facti  sumus, 
adoravimnsqaod  ipsifecimus.  Sermoitef  eoim  iniquo^ 
nm  fn^enaluermni  euper  not :  sed  tamen  non  oppres- 
semnt  nos.  Quare?  Impietatet  nottrat  tu  propitiaberit. 
Intendat  Cbariias  Vestra.  PropitiaMt  impietatet  no- 
ilras  :  non  diciiur  nisi  ciiidam  sacerdoti  offerenti  all- 
qaid ,  unde  impietas  expietur  et  propitietur.  Impie- 
tas  ehim  iunc  dicitur  propitiari ,  cum  propitius  flt 
P?iia  impietaii.  Quid  est ,  fieri  Deum  impietaii  propi<- 
tiom  ?  id  est,  ignoscentcm  et  veniam  dantem.  Sed  ut 
I>ei  venia  impetretur,  propitiaiio  fit  per  aliquod  sa- 
crificium.  Exstitit  ergo  a  Iko  Domino  missus  quid»m 
saccrdos  nosier ;  assumpsit  a  nobis  quod  offerret  Do- 
mino,  ipsas  diximus  sanclaa  primitias  carnis  ex  utero 
Tirginis.  Hoc  holocauslum  obtulii  Doo :  extendit  ma- 
nus  ia  cnice,  ui  diceret,  Dirigaiur  oraiio  mea  ricut  in- 
eensum  m  contpeetu  tuo ;  elevoHo  manuum  mearum 
tacrifichm  vetpertinum  (PtaL  cxl  ,  2).  Sicut  nostis, 
quia  Dominnscircavesperam  pependitincruce  (Matth. 
XX VII «  46) :  et  impieiates  nostrae  propitiat»  sunt ; 
alioqui  absorbuerant  nos  :  sermones  Iniquorum  prae- 
valuerani  sitper  iios  ;  duxerant  nos  pranlicatores  Jo- 
vis,  et  Satornl,  et  Hercurii :  Sermonet  iniquorum  pra- 
valuerunt  tuper  noi.  Sed  quid  facies  ?  Impktaut  tio- 
tlraSy  tu  propitiaberit,  Tu  sacerdos,  tu  Tictima;  ta 
oblator,  tu  oblaiio.  Ipse  sacerdos  est ,  qui  nunc  in- 
gressus  interiora  veli ,  solus  ibi  ex  his  qui  carncm 
gcstaTenint,  interpellat  prouobis  (Hebr,yu  i9^t20). 
In  cujus  rei  figura ,  .in  illo  prlnio  popnlo ,  et  in  illo 
primo  templo ,  unus  saccrdos  intrabat  in  Sancta  suo- 
ctorum  ;  populus  omnis  foris  stabat  :  et  itle  qui  solus 
ingrediebaiur  in  Interiora  veli,  oOercbat  sacrificium 
propopaloforissianle  (Id.  ix,  7).Si  inlelligatur  bcne, 
spiritus  Tivificat :  si  non  inlelligatur ,  liitera  occidil. 
Modo  cum  legeretur  Apostolus ,  audisiis  :  Littera  oc- 
Sanct.  August.  IV. 


PSALMUM  LXIV.  778 

eidit ;  tpiritue  auiem  vimfieat.  Quid  eaim  ag oretor  in 
ilio  populo,  Jadaei  neiscieront ;  sed  nec  modo  sciuni. 
De  illis  quippe  dicium  esi :  Quamdiu  legiiur  Moytett 
veUmen  tuper  cor  eorum  potitum  ett.  Ibi  velaineii 
figura  cst :  sed  tolletur  figura ,  et  apparebit  vei  ilas 
in  eis  ipsis.  Sed  quando  tollctur  velaroen?  Audi  Apo« 
stolum  :  Cum  autom  tran^erit  ^  ad  Dominum ,  aufere- 
iur  velamen.  Dum  ergo  non  transeunt  ad  Domlnum, 
qiuimdiu  legunt  Moysen  ,  velameu  habent  snper  cor, 
Ad  boc  sacramentom  fulgebat  luiic  facies  Moysi ,  itQ 
ut  non  pottent  intendere  filH  Itraet  in  fadem  ejut  (aiw 
distis  modo  cum  legcrctur) ;  et  velamen  erat  inter  fa- 
ciem  Moysl  loquentis ,  et  populum  audientem  Tcrba. 
Per  velum  verba  audiebant ;  faciem  nun  Tidebant, 
Et  quid  ait  Apostolus?  Ita  ut  non  pottent  intcndere 
filii  Itract  in  fadem  Moyu.  Non  inteftdebant  ^  Inquil, 
utque  in  finem  (II  Cor.  ui,  6-16).  Qnid  e>t,  utquetn 
finem  ?  Usquequo  inlelligcrentCbristum.  Dicitquippe 
Aposlohis  :  Finit  enim  Legit  Chrittut^  ad  juttitiain 
omni  credenti  (Rom.  x,  4).  Est  quidem  splendor  in  fa. 
cie  Moysi ,  Unquam  in  facie  carnali  et  mortali :  num- 
quid  diuturnus  aut  aeternus  esse  possci?  Morte  enim 
succcdente,  profecto  auferretur.  Splendor  autem 
gloriac  beati  Domini  nostri  Jesu  Chrisii,  scmpltemos 
esi.  Sed  illud  figura  erat  temporalis,  boc  auiem  quod 
Ula  figora  significabatur ,  TeriUs.  Leguni  iiaqoe ,  ei 
non  iotelligunt  Cbristum ;  non  perducant  inlenlio* 
nem  usque  in  finem,  quiaTcIum  opposilum  ncgai 
eis  aspectuin  splendorls  Inierioris.  Ei  Tide  ibi  aub 
Tclo  Cbristum.  Ait  ipse  Dominus  noster  Jesos  Chri- 
stus  :  Sl  crtderetit  Moysi^  credereHt  et  miM;  de  mo 
enim  iUe  tcripsit  (Joan.  t,  46).  Propitiatis  anlem  pec* 
caiis  nostris  et  impieiatibus  per  illnd  sacrificium 
Tespeninum,  translmas  ad  Dominum,  et  aufeilar 
Tclamen :  propterca  et  Domiuo  crucifixo,  Tclam  tein^ 
pli  scissum  est  ( Matth.  xxtii,  5t ),  Exaudi  orationem 
meam :  ad  te  omnis  caro  vemet.  Sermonet  iniquorum 
priBvatuerunt  super  nos ;  et  impietates  nottras  tu  piro- 
pitiaberis, 

7.  [v^ff.  5, 6.]  Beatus  quem  etegisti^  et  assumpmiH. 
Quis  cst  electus  ab  co ,  et  assumptns  ?  Aliquia  ele- 
ctus  a  SalTatore  nostro  Jesu  Christo?  An  ipsesecnn» 
dum  camem ,  quod  homo  est,  electus  et  assumpios 
est?  ut  tanquam  Yerbo  Dei  dicatur  qood  erat  in 
principio ,  sicut  dicit  evangelista ,  JPn  prineipio  erat 
Yerbum,  et  Verbum  erat  apud  Deum,  et  Deus  erat  Vetm 
bum ;  quia  et  ip^  est  Fitius  Dei ,  Yerbum  Dei ,  de 
quo  ctiam  dicit,  Omnia  per  ipsum  faeta  ffinl,  et  sino 
ipso  factum  ett  nihil  (Joan.  i,  1-3) :  at  ilti  dieainr 
Filio  Del,  quia  ipse  esi  sacerdos  nosier,  postea  earne 
assumpta,  Beatus  quem  etegisti^  el  astumpsitti :  id  cfI, 
ille  homo  quo  Indutus  es ,  qni  coepit  ex  iempore,  na* 
tus  ex  femina  tcmplum  quodammodo  illius  qui  sem  • 
per  in  xternum  est,  et  in  stemum  fuit.  An  potins 
Ipse  Ciiristus  assumpsit  quemdam  beaiom,  ei  non 


*  Rdd.,  ctim  transierint.  At  Mss.,  cum  tnmsierit :  ei  sic, 
uti  Jam  alibi  observavimus,  leaere  solet  Augustinus,  ut 
quod  In  Gneoo  est,  epislrefjii,  sil  verbi  medii  secunda  pcr^ 
sona. 


fVinqt-cinq.f 


779 


S.  AU6UST1NI  EHSCOPI 


HO 


diciiur  ipse  quem  assQinpftU  quasi  in  plorali  numero, 
sed  in  singulari?  Unum  enim  assumit,  quia  unitatem 
assumit.  Scliismata  non  assumit,  haereses  non  assu- 
mii :  muUitudinem  de  se  fecerunt;  non  est  unus  qui 
assomalur.  Qui  autem  manent  in  compage  Christi, 
et  meml)ra  cjus  suot,  faciunl  qtiodammodo  uQuat 
Yiriim,  de  quo  dicil  Aposlolus  :  Doncc  ^ecurramtts 
omne$  in  agmlionemFiln  Dei,  in  virum  perfectum^  in 
$neniuram  esialis  piemtudinii  Chri$ti  {Ephee.  iv,  15). 
luque  unusvir  assumitur,  cui  caput  estChristus; 
quia  capat  viri  Christus  e$t  (I  Cor.  xi,  3).  Ipse  est  ille 
beatue  vtr  ^ui  non  abiit  in  connUo  impiorttm,  et  caetera 
qoae  ibi  dicuntur  (Psal.  i,  i) :  ipse  est  qui  assumitur. 
Mon  est  extra  nos ;  in  ipsius  membris  sunuis,  sub 
uno  capite  regimur,  uno  spiritu  omnes  vivimus, 
Qiiam  palriQm  omnes  desideramus.  Yideamus  ergo 
quod  ad  Christum  dldtur ,  utriim  ad  bos  pertineat, 
et  de  nobis  dicatur  :  interrogemus  cooscientias  no- 
stras,  amorem  illum  perscrutemur ;  et  si  adhuc  par- 
TQ8  est,  et  modo  natus  amor  iste  (forte  enim  modo 
in  aliquo  germinavit),  diligenter  exstirpet  juxta  ger- 
minantes  spinas,  id  esi  curas  sxculares,  ne  crescen- 
do  sanclum  germea  offocent.  Beatue  quem  elegitti  ei 
Moumpneti.  In  illo  simus,  et  assumemur;  in  illo 
simiifi ,  et  el^cti  erimus. 

8*  £t  quid  nobis  dabit?  Inhabiiabit^  iiiquit,  m  atriis 
Hcis.  Jenisaiem  illa  cst,  cui  caniant  qui  iucipiunt  exire 
de  Babyionia :  Inltabttabit  in  atriit  tuis.  Reptebimur  in 
boms  domus  tute.  Qux  sunt  bona  domus  Dei?  Fraircs, 
constituamus  nobis  aliquam  domum  divitem;  quaniis 
iMnis  reforu  sit,  quam  eopiosa  sit»  vasa  quam  mulia 
ibi  avrea,  sed  et  argentea;  quanium  familiae,  quaii- 
tum  jamentoram  et  animalium ;  ipsa  denique  domiis 
qoam  deleotet  picturis,  marmore»  laquearibus,  co- 
teainif»  spaiiis,  cubiculis ;  et  desiderantur  talia,  sed 
«dhacexeoafusioneBabylonis.  Ampata  omnia  isU 
4e8ideria,  o  civis  Jerusalem ;  ampuU!  si  vis  rediro, 
riun  te  delectet  captivius.  Sed  jam  coepisti  exire :  noli 
i«tffO  respicere,  noli  remanere  in  via.  Non  desuiii 
idhac  hostes  qui  tibi  persuftdeant  captiviiatem  et  per- 
tfrinalioneai :  Jam  non  praevaleantsupcr  lc  seniiones 
iniqttoram.  Domam  Dei  desidera,  et  bona  ejus  domus 
desidert;  sed  noli  Ulia,  qualia  desiderare  soles  vei  in 
domo  tua,  vel  io  domo  vicini  tui,  vel  in  domo  palroni 
tui.  AUud  quiddam  est  lK)num  domus  illias.  Quid  opus 
est  ut  nos  dieamas  quae  siat  bona  illius  domus?  Ipse 
indieet  qni  canUt  exiens  de  Babylonia :  Reptebimur, 
inqait,  in  bmus  d&mus  tua.  Quae  sunt  bona  Ista  ?  Erexe  - 
ramuf  fortasse  eor  ad  aurum,  ad  argeotum,  et  cxtera 
pretiosa :  noli  talia  quaerere;  isU  premunt,  non  le* 
vant.  Dic  ergo  jam  bona  flla  Jeriisalem,  bona  illa  do- 
mus  Domini,  bona  illa  templi  Domiiii  meditemur : 
quia  quae  domus  Domiui,  hoc  ipsum  templum  Domioi. 
RepUbimur  in  bonis  domus  tum :  sanclum  lemplum  tuum, 
mirabile  tn  justitia.  IsU  sunt  bona  domus  illius.  Non 
dixit,  Templam  saoctoa  toum»  mirabile  in  columnis, 
mirabile  in  marmoribas,  mirabile  in  tectis  auratis; 
sed  mirabile  injustitia.  Habes  foris  oculos  unde  videas 
marmora  et  anrum  :  intus  est  oculus  unde  videatur 


pulchritttdo  jastHi».  lalos,  isqaanH  est  oeoh»  «odo 
videalur  pulehritodo  justitiae.  Si  nuUa  est  polohritadoi 
justitix,  unde  amatur  jusias  senex?  Qoid  aflertia  oor- 
pore  qood  oculos  deiectet?  Carva  membra,  froMem 
rogaum,caputeanis  albatum,  imbecflliutem  andique 
querelis  plenam«  Sed  forte  quia  tuos  oculos  non  de- 
Iccut  senex  iste  decrepitus,  anres  tuas  deiecut :  qai* 
bns  vocibus?  quo  cantii?  eUi  forte  adoiesoens  l>eno 
^nlavit,  omnia  cum  «tate  defecenint.  An  forte  sonas 
verborum  ejus  delccut  aares  tuas,  qni  verba  vix  plen& 
eiiuntiai  lapsis  dentibus?  Tamen  si  jnstusest,  si  alie- 
num  non  concupiscit,  si  de  suo  quod  habet  erogat 
Indigeniibus,  si  bene  monet,  et  rectum  sapU,  si  inte- 
gre  eredil  S  si  paratus  esi  pro  fide  veriutis  etiam  ipsa 
confracu  membra  impendere,  mnlti  enim  martyres 
etiam  senes;  unde  illum  amamns?  qaid  ui  eo  bonom 
videmus  oculis  carnis?  Nihil'.  Quxdam  ergo  est  pul- 
cfaritudo  jusliliae,  quam  videmas  oculo  cordis,  et 
amamus,  et  exardescimns ;  quam  muliam  dilexemnt 
bomines  in  ipsis  martyribus,  cum  eorum  membra  bo- 
stiae  laniarent.  Nonne  cum  sanguis  foedaret  onmla, 
cum  morsibus  belluinis  viscera  funderentur,  non  ba- 
bebant  oculi  nisi  quod  horrerent?  Quid  ibi  erat  qood 
amaretiir,  nisi  quia  eral  in  illa  fceditaie  dilaniatornm 
membrorum  integra  pulchriludo  jostiiiae?  IsU  sunt 
l)ona  domus  Dei ;  his  te  para  saii.nri.  Scd  ut  inde  sa- 
tieris,  cum  pervcncris ;  hoc  te  oportet  esurire  et  si- 
tire,  cum  pcregrinaris :  lioc  siti,  hoc  csuri;  qiiia  ipsa 
erunt  bona  Dei.  Audi  illiim  regem  cui  isla  dicuntur, 
qui  venit  ul  te  reducat,  et  se  libi  fecU  viam  {Joan, 
XIV,  6).  Quid  dicil?  Beati  qui  eiuriunt  et  «tltttitl  jut^ 
liam,  ^icontam  ipn  saturabuntur  {Matth.  v,  6).  Saneium 
templum  fttuiti,  admirabile  in  justitia.  Et  ipsum  tem- 
plum,  fratres,  nolite  praster  vos  cogiUre.  Amate  jti- 
stitiam,  et  vos  estis  lemplum  Dei. 

9.  Exaudi  notf  Deut,  tatvator  nctter.  Aperait  roodo 
quem  Deum  dicat.  Salvator  est  proprie  Dominos  Je- 
sus  Christus.  Apparuit  modo  apertios  de  qoodixerat: 
Ad  te  omnit  earo  veniet.  Exaudi  noi,  Deutf  tahator  no- 
tter.  Ille  unus  vir  qai  assumllur  in  templuro  Dei,  ei 
plures  sunt,  et  unus  esi.  Ex  anins  persona  dixit, 
Exaudif  Deut^  oraUonm  fueam :  et  quia  tpse  unus  ex 
pluribus  constat,  modo  ait,  Exaudi  not^  Deut^  taiva- 
tor  notter.  Aodi  illum  jam  apertius  praedicari :  ExauiU 
not,  Deutf  talvator  noster;  tpet  omnium  fimum  terrm^ 
et  in  mari  longe.  Ecce  unde  dictum  esi:  Ad  te  amnit 
caro  veniet.  Undique  venitur.  Spes  omnium  /imum 
terrw :  non  spes  unius  anguli,  non  spes  solius  Juda^», 
non  spes  solius  Africse,  non  spes  Pannoni»,  nonspes 
Orientis,  aut  Occidentis ;  scd  tpet  omnium  /lnlum  ter- 
rWf  el  in  mari  tonge :  ipsorum  finium  terrte.  El  in  man 
tonge :  et  quia  in  mari,  ideolonge.  Ilare  enim  in  figura 
dicitur  saeculum  hoc,  salsitate  ilmarum,  procellis  tur^ 
bulenium;  ubi  homines  cupidiutibus  perversisetpra- 
vis  facti  sunt  velut  pisces  iovicem  se  devorantes.  At- 
tciidite  mare  malum,  mare  amarum,  fluctibas  saevom; 
aitenditc  qualibus  hominibus  plenum  sit.  Quis  oput 

^  Plores  Mss.»  et  reclWN  tapitf  integrum  cotU.  AUi,  ttiie- 
^nini  credit. 


781  ENARRATIO  IN 

hxreditatein,  nfei  nrorte  alterins?  qnls  opui  liicrum, 
nisi  dnmno  alterius?  Quam  niuiti  aliorum  dr.fectioBe 
cupioni  subHmari !  quam  mohi  ut  emant  opi*nt  alios 
▼endere  res  suasl  quomodo  se  inricem  opprimont,  et 
qni  poasnntdevorant!  et  com  devoraverii  unus  piscis 
major  mlnorem»  devoratur  et  ipee  a  ma}ore.  O  piscis 
tfiaie,  praedam  vis  de  parvo;  praeda  eflicierU  magno. 
Quotidie  ista  eveniunt,  ante  nos  sont;  videmus  ^  illa» 
liorreamus  illa.  Non  illa  agamos,  fratres,  qoia  spes  esi 
ille  fimum  imm.  Ille  si  non  esset  spM,  H  in  mari  fon* 
ge^  non  diceret  dlscipoKs  suis :  Fadam  «os  jHieat&m 
hominum  (MaHh.  it,  19).  Jam  in  mari  capti  per  reiia 
fldei,  gaudeaiftos  nos  ibt  natareadhucintra  retia ;  quia 
adhuc  mare  hoo  s%vil  procellis,  sed  retia  qttst  nos 
ceperuDt,  perdocentur  ad  liuos.  LHlus  esl  finis  ma- 
ris :  ergo  perventio  in  fmem  sapcirti.  Inierim  inira  ipsa 
retia,  fraires,  bene  vivamus :  non  retia  rumpentes 
foras  eieamus.  Multi  enim  ruperunt  retia,  el  sclii* 
smau  fecerunt,  et  foras  eiiemntf  qoia  mnlos  plsces 
Intra  relia  captos  tolerare  st  nolle  dixerunt ;  ipsi  mali 
focii  aunl  poiiosquam  illi  qiMM  se  non  poUiiase  lole- 
rare  dlxerunt*.  Namque  iUa  retia  ceperont  pisces  et 
bonnsi  el  maloe.  Dominus  dicil  :  Simila  ett  regfmm 
«e/omm  tagemB  mtMor  in  mare,  qute  camfregal  ex  omm 
geaere;  quam  cum  imfleia  eeeet  edueentse,  H  $eeu»  lit" 
fss  eedentee,  eUqetunl  bami  in  wim,  mn/M  autem  farae 
mieeruHt :  tU  erit,  inquit,  in  eaMummaiiene  HBeuU. 
Ostendil  liuos,  ostendil  finem  maris.  Eailmnt  AngeU^ 
et  te^ahunt  hm/os  de  medio  juetorum,  et  mittent  eot 
in  cmdmmn  i§m$ :  ibi  erit  (Um  et  etridar  dentium  (Jd. 
xin,  47-50).  Ela,  dves  Jerasalem,  qol  mCra  reUa  ettis^ 
et  piscea  boni  esiis,  tolerate  malos;  retia  uolite  rom- 
pere :  cim  lllis  esUs  in  marl;  non  com  lllis  erltis  in 
viais.  Spee  enim  itle  finhm  terrw^  ipse  $pe$  esi,  et  in 
mari  tonge.  Longa^  qoia  et  in  mari. 

10.  \uer$*  7.]  Prmparam  mantee  in  forlilmdine  $ua : 
non  Itt  fortltodine  illorom.  Praeparavil  enlm  magnos 
p.*]MHcalores,  et  ipsos  appelhvil  monles;  homiles  in 
se,  eicelsos  in  illo.  Prwfmrane  mantee  m  fortitudine 
$ua.  Qoid  dicii  onos  ex  ipsis  monlibos?  ipiitfi  nobi^ 
mefipeia  reeponeum  martie  habuimuif  ut  non  fidentee  in 
nohie  $imu$^  $ed  in  Deo  qui  $a$dlat  mortuoo  (II  Cor.  i« 
9).  Qni  in  se  fidity  et  In  Christo  non  fidit,  non  est  de 
his  moailbns  quos  ille  praeporal  m  forUtodine  sua. 
Profparane  motttee  in  fottitudine  nni,  etraonctmrliii  in 
potentatu.  Poientatom  IhtelUgo :  drntmtfjnetef »  quid 
esi?  Chrislum  qoi  *  in  medio  ponuni»  clrcnmMnctom 
faciuol»  id  esi  ondiqoe  cinclom.  Habemos  illom  omnes 
commiNiiler;  ideo  in  medio  est :  eircumcinglmosiUom 
omnes  qoi  credimus  In  iiium ;  el  quia  fidea  nostra 
non  de  vlribns  noslris»  sed  de  iillos  poteiiUa  est» 
Ideo  ctrdmtditcHM  in  potentatu  suo,  nou  noslra  forti« 
laidine. 

11.  [«<rj.  S,  9.]  QMt  conturha$  fundum  marie*  Fecil 
hoc  :  videtor  quid  feceril.  Pneparavil  enim  montes^ 
in  forliiudiiie  sua ;  misit  illos  praedicare:  circomcin- 


*■  sic  Mss.  At  Edd.,  vitenat$. 
»  Aliqnol  Msjs.,  finxerunt, 
*  sic  H^  Ai  Edd.,  quetn. 


PSALMU^I  LXIV.  78i 

clns  esi  a  credentibns  in  poienlaiu;  ei  commoium  esl 
mare;  commotum  esl  sseculuro,  ei  ompil  persequi 
sanctos  ejus.  Cireumeinetu$  in  potentaiu :  qm  conturha$ 
pmdummatU.  Non  dixit,  Qoi  conlurbas  inare;  sed« 
fundum  marie.  Fundum  mari$  est  cor  impiohim.  Sieoi 
enim  a  fundo  vebementios  omnia  movenlur,  ei  fundns 
continel  omnia;  sie  quidquld  processil  per  lingoam, 
permanns,  per  poteslates  diversas  ad  persecutionem 
Ecclesias,  de  fondo  processit.  Si  enim  non  essei  radix 
iniqttitalis  in  corde,  non  illa  oronia  procederenl  ad- 
veraus  Cbrislom.  Fnndnm  contorbavil,  forle  ol  et  fun- 
dnm  exhauriret;  nam  in  malis  quibosdam  exbausil 
mam  *!  fundo,  ei  posuit  mare  desertum.  Dicit  illod 
alius  psalmus  :  Qui  eonvertit  mare  in  aridam  {P$aL 
Lxr,  6).  Omnes  impit  et  pagani  qoi  credideront,  mare 
ernnl;  terra  facti  sont :  saisis  fiuclibos  primo  sieriles; 
postea  jostiliae  frocto  fecundi.  Qui  eonturha$  fundum 
mari$  :  $onum  fiuctuum  ejue  qui$  eutferetf  Qoid  esi^ 
quU  $uferet?  Qois  homo  sufferel  sonum  fiuciuum  ma- 
rls,  jossiones  soblimitatom  saecoli?  Sedonde  soffe- 
runtur?  Qoia  praeparal  montes  in  fonitodine  soa. 
Qood  ergo  dixit,  qui$  tu^ereif  hoc  ail,  Nos  Ipsi  per 
nosmellpsos  sofferre  itlas  perseeoliones  non  peese« 
mos,  nisi  Ule  darot  fortiiodinem.  Qui  eoniurbae  fkn* 
dum,mari$ :  foiticm  ftucluum  eju$  qui$  eufferetf 

i%,  Turbabuntur  gentee.  Primo  lorbabontor :  sed  UK 
montes  parali  in  foriitudine  Ghristi,  numquld  lurbaH 
s«il?Turbatum  est  mare;  elisom  esl  in  monies: 
mare  firaelom  esl ;  montes  inconcussl  manservnt. 
Turbakuneur  gentee  :  et  timebunt  onmof .  Eece  Jam 
omnes  llmeni:  antea  qoi  coDturball  sonl,  limeni  jam 
omnes.  Non^  limoeninl  Chrisiiani,  el  limentor  Jam 
CbrisUani.  Omnes  qoi  perseqoebanlor,  modo  limenCb 
Soperavii  enlm  Ule  qoi  circomdnetas  esl  in  polen- 
laio;  sio  ad  Ulom  venil  omnis  caro,  ol  casteri  paii* 
eitate  ipsa  jam  timeanl.  Et  dmebunt  onme$  qui  inha^ 
biumt  fine$  terrm^  a  $i^$  ivts.  Miracnla  enim  fecerom 
Aposioli;  eiindo  on^nes  fines  terrae  llmuerunl,  oi 
eredldemnl. 

13.  Exitu$  mane  et  veepcre  deleclabi$  :  id  cst,  dele- 
ctabiles  facis.  Jam  In  isu  vila  quid  nobis  promitttturt 
Exiiue  deUcte^ie  ■  mait^  et  ve$pere.  Sont  exitos  maiic ; 
suni  exitus  vespere.  Jfone  sigtiificat  prosperiiateni 
saoculi ;  veepere  sif^ificat  tribulalionem  saicuU .  huendai 
Chariias  Vestra  (in  ntroque  enim  tenlatur  aninia  hu- . 
mana)7  eiprosperitatene  corrompaiur,  ei  adversitate 
ne  frangatur.  Ideo  autem  mane  prosperitaiem  signi- 
ficat ,  qnia  mane  betum  est ,  Iransacta  veiul  tristiib 
noctis.  Tristes  autem  suni  tenebrae,  veniente  vespera : 
ideo  vcniente  quasi  mundi  vespera,  ubtulii  sacrificium 
vespertinum.  Non  eigo  limeat  uousquisque  vesperaiit, 
nec  maiie  cornimpatur  *.  Ecce  nescio  qois ,  ui  focias 
mali  aliquid,  promistt  liicrum ;  mane  est  *  arridei  tibi 
ampla  pecunia ;  mane  tibi  fit.  Noli  corrumpi ,  cl  ba- 


1  sic  er.  et  Mss.  At  Lov.,  eu 

*  sic  aliquot  Mss.  Quidam  vcro»  a^Uctabik$.  At  Edd.,  dr^ 
lectabiHs. 

*  sic  Mss.  exceptis  paucis  qui  com  Gr.  habent,  ne  mana 
comtmpatur.  At  Lov.:  sos  ergo  timeariws  unufquisque  ve^ 
sperumt  ne  munc  corrvmjHmiur. 


78S 


S.  AU6WTIM  Ensom 


384 


beUs  exiluni  maiie.  Si  eiiim  habes  eiitnm,  noB  capie- 
ri».  ^  est  enim  promissio  iucri,  quasi  esca  in  miisei^ 
pula  :  oearctaris,  el  non  est  qua  eieas;  caperis  in 
mtMcipula.  Uedit  antem  iibi  eiitnm  Dominns  Deus 
luus,  ne  luero  capiaris,  oum  Ubi  dicit  in  corde  :  Ego 
sum  diviti»  tu».  Noii  aitendere  quod  mundus  promil- 
lit,  sed  quod  promiilit  Goiidilor  mundi :  eMende  quod 
tibi  promisit  Deus  facienti  justitiaiis  el  cootemne  quod 
tibi  promittit  iiomo ,  ul  abducai  a  justkia,  et  addiicai 
ad  injustitiam.  Noli  ergo  auendere  quod  mundus  pro- 
niittit,  sedqood  Gonditor  mundi  ^-et  babebis  eiitum 
mane  per  Domini  verbum  diceniis  :  Qind  prodest  ho^ 
miiii,  M  Mum  mundum  iucretnr ,  ttmmte  auiem  wm  de- 
trimenlum  fmtiaiur  {  MaUk.  ivi ,  26)  ?  Sed  itle  qui  le 
promisso  locro  coiTumpere ,  et  ad  iniquiiatem  ad- 
dncere  non  potuit ,  minabitur  pcsnas,  ei  convertet  se 
ad  tnimicitias,  el  incipiet  tibi  dicere  :  Si  hoc  non  /e- 
ceris,  ego  ostendam ,  ego  faciam ;  babebis  me  inimi- 
cnm.  Primo  cuni  lucrum  promittebat,  mane  tibi  eral : 
modo  jam  vesperascit ;  tristis  faetus  es.  Sed  qui  dedit 
tibi  eiitom  mane ,  dabit  et  vespere.  Qnomodo  con* 
teinpsisii  mane  sscuii  ei  luce  Domini ,  sic  contemne 
ei  vesperam  ei  passronibus  Domini ,  ut  dicas  aotmae 
luae :  Quid  mibi  aroplius  facturus  est  isle  quam  pasSus 
"Cal  |iro  me  Domlnus  raeus?  Teneam  ^  justiiiam ,  non 
•eonsemiam  ad  iniquiuiem.  Soviat  In  came :  frange- 
lur  muscipula^  et  volabo  ad  Dominum  meom  qui  mihi 
ait :  NoUte  timere  eos  fnt  corptti  oeddmU^  ammam  nafr- 
ifM^fiott«posstinf  oeeidere^ld.  k,  28).  Et  de  ipsocor- 
pore  aecoriiaiem  dedit  dicens  :  Capithu  tapAo  veetri 
non  periHi  (Lue.  iii,  18).  Magnifice  bic  posoil,  ihie'* 
ctalfie  eaiiue  mane  et  veepere.  Si  enim  non  te  deleelei 
ipse  «itoa,  non  laborabis  exire  inde.  llittis  capni  1n 
Ittcrum  promissum ,  si  non  te  delactet  promissio  Sai- 
valoris.  Et  rursus^  cedSs  lentanti ,  el  terrenti,  si  noa 
te  dcloctel  4Ile  qui  .prior  passos  est,  ut  4lbi  eiitumli* 
ceret.  Ejatui  mane  et  veepere  deieetabie. 

i4.  [ven.  10.]  Vintaetiterram,  etinebnaeiieam.  fJnde 
inebriavit  terrani  ?  Calix  iuu$  inebriane  quam  prefeiO' 
rm  ett  (  Peai.  iiii  ,5)1  Vintatti  terram ,  et  inebriaeti 
-eam  :  niisisti  nubes  tuas ,  pluerunl  prasdicalionem 
veritatis,  inebriata  est  lerra.  MuHipUcaiti  ditare  eam. 
Ikidc  muitipHcatii  eam  dilaref  Fiuviue  Dei  reptetue  eu 
aqua.  Quls  est  fiwAue  Deif  Popokis  Del.  Primus  po- 
ptiltts  repletus  est,  unde  caetera  tenra  rigaretur*  Audi 
iilum  promittentem  aquam  :  Si  i/uis  tiiii^  veniat  et  M- 
bat,  Qtti  eredit  in  me,  ttunana  aqwB  vivm  de  venire  «fiii 
fiueni  (Joan.  vii,  37  ef  38).  Si  flumina,  el  unus  fluvius ; 
quia  propter  unilatem  multi  unum  sunt.  Multai  Ec- 
ciesi«,  ci  una  Eeclesta ;  multi  fideles ,  et  una  spoiisa 
Cbristi  :  sic  multa  flumina,  et  unus  fluvius.  Gredide- 
runt  mulli  Israelite ,  et  impleti  sunt  Spiritn  sancto  : 
inde  diffusi  stint  per  Genles;  co&penint  pr»dicai« 
vcriiatem ,  etde  fluvio  Dei  qoi  implelns  est  aqua ,  ir^ 
rigata  est  tola  terra.  Paratti  eibum  illorum ;  quia  ita 
ett  praparatio  tua.  Non  quia  te  promeruerunt,  quilNis 
peecata  donasti :  merila  illorum  mala  erant ;  sed  tu 

*  KdO.,  «/  teneGni.  rarlicula,  uf,  abest  a  Uss. 


propler  mlserieordiam  loam  ,  qak  ka  et$  preeparaiio 
ttM,  ita  fMrosft  dbum  itiorum. 

15.  [vert.  M.]  Suteotejut  inebria.  Fianl  ergo  primo 
snlci  qui  Inebrienlur :  duritia  peoloris  noslri  aperialur 
Tomere  sermonis  Dei,  Suicot  ejut  inebria;  umiUpiiea 
generaiionu  ejut.  Yidemiis  :  creduut,  el  ei  credenti- 
bus  alii  credunC,  et  ei  iilis  alii  credunt ;  et  oon  snfll- 
cll  uni  liomini  ul  factos  ipso  fidelis  unom  liicrelur  '• 
Sic  multlpllcatur  el  semen  :  pauea  grana  mitlHntur, 
el  segetes  eisurgunt.  Suieot  ^ut  inebria;  maUiipliea 
generationet  ^ :  in  tliUkidiit  ouk  ioitabiiur,  cum.  exo- 
rietur.  Id  est  >  antequam  sit  .forte  idonea  capadtali 
fluminis,  eum  esoorietur^  tn  s/titftddiif  mdt^  id  esl  sibi 
coiigruis,  ieHabitur.  Parvnlis  enim  adboc  ei  inOrmis 
stillanior  qusdam  de  sacramentis ,  quia  non  possunt 
capere  plenitudinem  veritatis.  Audi  quomodo  siiliet 
parvulis  dum  eioriontur^  id  esl  in  recenti  orto  minus 
capaclbus.  Aposlolos  dicit :  Nim  poim  vobit  toqui  quad 
tpirituaHbut ,  ted  qmid  eamaUbut ,  ^nost  parvuUt  m 
Qiritio  (1  Car,  lu»  i).  Gum  dicit»  parvuUtin  Ckritio^ 
jam  dicil  eiorlos,  sed  nondum  idoneos  nd  ctpiendam 
illam  uberem  sapientiam  »  de  qua  dlelt :  Sapimuiam 
ioquimur  inter  parfeetot  ( Id*  ii  >  6 ).  Lastelur  in  aiiili- 
eidils  sois ,  cum  eioritur  et  augelur ;  roboratua  *  ca- 
piet  et  sapientlam  :  quomodo  tnlans  Butrilur  lacte,  ei 
fit  idonous  cibo ;  tamen  primo  de  Ipso  cibo  eoi  miniis 
Idonens  eral,  iUi  lac  fadum  est.  in  uHHeidiit  smu 
imtabitur^  aim  exorieiMr. 

16.  [rert.  IS.]  Benedieet  coroaam  amii  beui§miaiit 
iuof.  Seminator  modo,  cresdl  quod  seminauir»  eril  ei 
messis.  Et  modo  super  semen  superseminavil  inimi- 
ctts  lizania;  et  eiorti  sunt  mali  inter  bonos,  pseudo- 
cbrisliaui ,  siinilem  habentes  herbam,  sed  non  pnrem 
fructum.  Etenlm  zizania  ea  prc^ie  dicunlur,  qo» 
nascuntur  in  slmililodiBe  frumenlorum ;  sicoti  esl 
lolium^  sicuti  est  aveoa,  el  cstera  talla  qum  primun 
herbam  prorsus  similem  habenl.  Propterea  de  semi- 
nationeiizaniorum  bocdicit  Domiims :  VenUimaueut^ 
et  tuperteninamt  sdtania;  eum  autem  erevittei  kerba , 
et  fruclum  ferittei ,  Iwic  nppanwnuK  sisanto.  Eigo  oeRtf 
itttmici» ,  ei  tuperteminamt  sisama  ;  sed  qoid  Ibeit  Iri- 
tico  ?  Non  opprimilur  zizaniia  frumeotum ;  Imo  per  lo- 
icrantiam  zizaniorum  cresdt  fruaus  frumenlorum. 
Ipae  enim  Doroinus  diiit  qutbusdam  operariis  voten- 
tibos  eradicare  zizania  :  Siiiite  ttfro^  ereteere  mtque 
ad  mettem,  ne  forte  cttm  «nilii  eradiear^tixama^  arttA' 
eetit  timui  tl  frumentum ;  ted  in  tempore  m/ettit  dieam 
mettoribut :  CotUgiie  primum  mania ,  ei  attigoia  faoei' 
cuiot  ad  comburendum ;  frumentum  auum  reemdiia  in 
honeum  (Matik.  im,  23-30).  lile  est  finis  anni.  nmssis 
sseculi.  Benedieet  coronam  anni  benigniiaiit  tum.  Goro- 
nam  ubi  audis,  gioria  victorias  significalur.  Vlnce  Dia- 
bolum  ,  et  habebis  coronam.  Benedicet  eoronam  anui 
benignitaHt  tuee.  Rorsus  oommendai  benignilalem  Dei, 
ne  qnlsquam  do  suis  meritls  glorietur. 

17.  [vert.  f3.]  Ei  camjn  tm  repiabuniur  uberiaie* 

«Siconmesliss.  AlEdd.  iil/!i«liii9MMr  fid^  it  non 
elolttimlttcreCttr. 

*  sic  atiquot  Mss.  At  Rdd.,  om  exorietur^  augeaturei  ro» 
boreiur. 


n^  ENARRATIQ IN 

Pmym$€mii  /liMf  iemrH,  et  ealtm  txmUeithne  «em- 
§eniwr.  G«»pi ,  eoltct ,  Aiies  deierti ,  iideiii  ipci  stmt 
liMiiinet.  Gampt  propier  «qnaitUtem  :  ergo  propter 
sqoalitatem,  inde  dicti  sunt  eampi»  flopiili  juiti.  Co^ 
les  propter  erecttonem ;  qma  erif  it  in  se  Devs  eoo  q«i 
se  liiiniliaBt.  Fines  deterti,  omnes  Gentes*  Qoare  fi- 
nes  deserti?  Deserti  erant ;  niillas  ad  eos  Propbeta 
missus  erat :  sic  erant  illt  quomodo  eremus,  qua  non 
transit  bomo.  Nallom  verbnm  Bei  missum  est  ad  Gen- 
tes:soli  populolsrael  prxdicavcrunt  l>rophetaB.Ventum 
est  ad  DomioQm ;  crediderunt  frwnenta  in  ipso  populo 
ivdmonMi.  Nam  dislt  tunc  disdpHlis  :  Didiis  tfuia 
kn§e  eet  meeak  ;  neffkite ,  e^  mdete  qma  ulba  emil  r«- 
ponm  ttd  meeeem.  Puit  erg«  messis  prima ;  eriiseeun- 
da  in  ultimo  saBCulo.  Ilessis  prima  de  Judseis ;  qula 
mittebantur  ad  illos  Propbels  annuntianles  Tenturum 
Salraloreniu  Ideo  diiit  discipnlis  stiis  Dominus,  Yide' 
le  ^ma  Mm  eunt  re^nee  ad  meeeem :  regiones  ulique 
Judseae.  AHi,  inquit,  Morafmnt,  Hteein  eorum  /o- 
boree  intraede  {Joan,  rr ,  35 ,  58).  Laboraverunl  Pro« 
phetae  ut  semlnarent,  et  fos  com  ralce  inirasiis  ad 
IHonHD  Mores..  Faeta  est  ergo  priroa  raessi»;  et  iiide, 
de  ipeo  frumemo  quod  tunc  purgatum  est,  seminatus 
est  orMs  lerranim ,  nl  surgat  alia  messis  quae  In  fine 
est.  in  secunda  messe  superseminata  sunt 
fliodo  hic  laboratar.  Quomodo  in  illa  prima 
MMiwenHiC  Prophetas,  quousque  venirei  Domfaias ; 
sie  io  isia  seeunda  laboraverunt  Apostoii,  el  omnes 
praedleaiores  veritatis  laborant ,  quousque  in  finem 
Domilnas  mitlat  in  messem  Angelos  suos.  Antea  ergo 
'desertnm  erat;  sed  ^gueeeem  finm  deeerii.  Eece  ubi 
Pnfhmm  non  sonueranl,  Dominus  Propbetarum  ae- 
eeplas  esi«  Pingueeeent  finm  deeerti^  et  exeutlatione 
eaUm  medngentur» 

Ift.  [vere.  14.]  InduU  eunt  «rtefei  oMvni :  subaodien- 
diim»  extmltatione.  Qua  enim  eisultatione  eoUes  accin- 
genUnr,  faac  biduuntur  arietes  oviom.  Ipsi  arioies»  qni 
colles.  Golles  enim,  emlnentiore  gratia ;  arieies,  qufai 
daoes  gregum.  Arietes  ergo  Apostoli  induil  sunt  ex- 
sollaiione»  gaudent  de  frudibus  suis ;  non  sine  causa 
faiboravemnt ,  non  sino  causa  prsedlcaverunt.  iiidtift 
euni  ariotee  oeium;  et  eonvallee  abundabunt  frumento  : 
et  haniiles  popoli  multum  fruetum  afferent.  Clama' 
fom  :  inde  abandabunt  frumento ,  quia  clamabnnt. 
Qtiid  damabanl?  Etenim  hymnum  dieent.  Aliud  est 
CBim  elamare  adversus  Deum,  aliud  lijmnnm  dicere ; 
alind  damare  sacriiegia,  aiiud  cbimare  laudes  Dei.  Si 
elamas  in  blaspbemia,  spinas  protiilisti ;  si  cfamas  in 
hymnOy  drandas  frumenio. 

IN  PSALMUM  LXV 
ENARRATIO. 

SBIMO    AO   PI.BBEII. 

I.  [  vere,  f .  ]  InscribHar  in  thulo  psalmus  iste ,  /n 
finem ,  Mfilicvm  Ptalmi  reeurrcctionie.  Jn  finem  cum 
aiiditis,  qiundo  Psalmi  pronumiantur ,  io  Cliristum 
jntelligite ;  dicente  Apostolo  :  Finh  enim  Legii  Chri- 
eius^  ad  juttiiiam  omni  credenti  (Rom.  x».  i).  Qoo* 


PSALMOIi  lAV.  786 

modo  ergo  bic  canletar  resurreetio,  et  oiius  resor* 
rectio ,  qoautum  ipse  donare  et  aperire  dignatur , 
audietis.  Resurrectionem  enim  Christiani  novimus  in 
capite  nostro  jam  foetam,  et  iu  membris  futuram. 
Caput  Ecclesiae  Christus  est,  membra  Cbrisii  Ecclcsia 
{Coiou.  h  I&).  Quod  praecessit  in  capiie,  sequetur  in 
corpore.  fiaec  est  spes  nostra :  ad  boc  credimus ,  ad 
hoc  duramus,  et  perseveramus  in  uuta  maiignitate 
hojus  saecoli ,  consolaiite  nos  spe»  anteqoam  spes  fiat 
res.  Res  enim  erit  cum  et  oos  resurreierimus ,  et  in 
ecElestem  *  habitum  commaiatiy  aequales  Angelis  faeli 
Xuerfanos.  Quis  hoc  sperarejiuderet  y.nisi  verilas  pro* 
BitteoetT  Uano  aulem  spem  promissamsibi  Judfloi 
lcnebant;  et  de  bonis  et  quasi  jusiis  opertbus  multum 
gloriabantor^  quod  acceperant  Legem  secuodomquam 
vivendo  et  hic  haberent  bona  earnalia,  ot  in  resurre- 
ciioiio  moriuorum»ulia  speralnnt  de  qualibos  hic 
gaudebant.  Propterea  Saddueseis,  qut  negabant  fotu- 
tam  resurreeiiooem » ^idaei  respondere  non  poterant 
pr«>poaeniibos  qaxstioiiem,  quam  Domino  proposoe- 
ruut  iidem  Sadducri.  Hinc  enim  inteliigimus  eos  haiic 
qiiaestioiiem  solvere  non  potuisse,  quui  Domino  so!- 
vcnte  mirati  siiiU.  Proponehant  crgo  Sadducaei  qngo^ 
stionem  de  quadam  muliere,  qoae  haboit  sepiem  virts; 
000  simoU  ^  succedentes  sibi.  Eral  enfan  hoc 
legisad  popolum  propagandum,  ut  qoi  Ibrtesiiie  Ube- 
ris  defungeretur,  fraler  ejus,  si  haberei,  aceiperei 
oxorem  ejus,  ad  suscitandum  semen  fratrl  suo  {Deui. 
Bxv,  5).  Propoiita  ergo  illa  muliere,  quae  habuil  se^ 
ptem  viros  omnes  morioos  sine  liberis,  et  ad  hoc  oltt- 
dum  implendum  doceotes  fratris  iixorem,  dizerunt 
qoxrentes :  iti  reittrr«r/ioii«  ni;ifs  eorum  erit  usor  f 
Procul  diibio  Judaei  non  fatigarentor ,  noo  deflcereni 
in  isia  quaestione,  si  non  talia  sibi  in  rcsnrreciione 
sperareni.  qoalia  agebant  hi  bac  vita.  Dominus  autem 
aequaiitatem  Angeiorum  promittens»  non  humanam 
carnis  corrupiionem ,  ait  iliis :  Erratie^  ueeeientm 
Seripturae »  tt^qrK^  0tr(ii/<m  Dei.  /n  resorrscltaiie  enim 
neque  nubent^  neque  uxorm  dueent :  neque  enim  ineipienl 
nmrt,  eed  ernnt  eequaiee  Angelie  Ihi  (Maltk,  xxii,  S3  30i, 
el  Luc.  XX,  27-36).  Demonstravitquod  ibisit  necessaria 
successio,  ubi  doleturdecessio  **:  ibi  quia  deeessores, 
non  erunt ,  nec  successores  qoaereoiur.  Ad  hoe  enim 
subjecit :  Non  emm  indfdem  mori.  ¥eromiamen  quia 
Jodaei  tenebant,  eisi  carnaliter,  spem  resurreaionis 
futurae ,  gavisi  sunl  responsum  esse  Sadducaeis ,  cimi. 
quibas  iliis  erat  de  hac  ancipiii  et  obseora  quaestiono^ 
certamen.  Tenebant  ergo  Judaei  spem  resurrectionis 
mortuorum ;  ei  solos  se  ad  beatam  vilam  resorrectv 
ros  spcFabant  *  propter  opus  Legis,  ei  propicr  jostifl^ 
caiiones  Scriptunruro ,  quas  babebanl  soM  Judci»  et 
Geiites  non  babebant.  CraciAxasesl Cbristus; caxitae 
«s  parU  leraet^facla  ett^  nt  ptemtudo  Gentitim  intraret 
(/lom.  XI,  25):  hoc  Apostola  dieente.  Coepit  etfaim 
Gentibus  promltii  resurrectio  mortuonim,  credentibus 

*  rlerique  Mss.,  c<Btestimn. 

*  sic  Mss.  At  Edd.,  ibi  non  sU  neceetaria  tucceseio,  ubi  dc^ 
lelur  decestio. 

*  Plerique  Mss^  aoif  se  ad  beatam  tUam  resurrecturos  m^ 
tabM  ^ 


791  S.  AUCUSTINi 

^icumque  iii  Ecdesia  estis ,  nolite  insulcare  eis  qai 
iion  sant  intus ;  sed  orate  potius  ut  et  ipst  inlus  sinl. 
Poiens  €$t  euim  Dau  iUnm  huerere  Hios.  De  ipsis  Ju- 
dxis  dixit  hoc  Apostolus ;  et  factam  est  in  eis.  Resur^ 
rexit  Dominus «  et  molti  credideruni  :  non  intcllexe- 
nint  eum  criicingcrent ;  tamen  postea  credidenmt  in 
eiim,  et  donatuin  cst  eis  Um  magnum  derictam.  Fa- 
nus  Domini  sanguis  donatus  est  homicidis ,  ot  noa 
dicam  detcidis;  quia  n  eognamientf  nunqumn  JhmU 
nwM  gloriee  cructfixissent.  Modo  homicidis  donatus  est 
fusos  sanguis  innoceoUs;  et  ipsom  sanguinem  quem 
perinsaniam  rudcniat,  per  gratiam  biberunt.  Dieiu 
crgo  Deo :  Quam  timenda  sunt  opera  tua!  Unde  timendaT 
Huia  ceecitas  ex  partelsrael  faeta  est,  ut  pteuitudo  Geur 
tium  intraret  ( Rom.  xi,  17-25).  0  Gentium  plenitado» 
«lic  Deo  ,  Quam  timentla  sunt  opera  tua  !  et  sic  gaude 
iit  contremiscas;  noli  extoUi  super  ramos  praecisoo. 
Didte  Deo :  Quam  thnenda  sunt  ojjfera  tua  ! 

6.  ift  multitudine  potentiee  tute  mentieniwr  tiH  ifd- 
mid  tui.  Ad  lioc  tibi,  inquit,  mentientur  inimici  tai, 
ut  molta  sit  potenlia  tua.  Qoid  est  hoc?  Intentius  ao- 
dite.  Potentia  Domini  nostri  Jesu  Gbristi  roaxime  ap- 
f.arait  in  resarreciione,  unde  psalmus  iste  tiiulum  aeoe- 
|Ht.  Etresargens  apparuit  discipolis  sais.  Nonapparuit 
inimicis  suis ,  sed  disclpulis  sals  [Act.  x,  41 ).  Gruci- 
lixusapparuit  omnilros ;  resurgensfideiibus:  ol  otiam 
IKistea  qui  vellet  crederet,  et  credenli  resurrectio 
promitteretur.  Multi  sancti  multa  miracola  fecenint ; 
nullus  ipsorum  mortuus  resurrexit :  quia  et  qui  ab 
eis  resuscilati  sunt,  morituri  resascitati  sont.  InteQdat 
Gbaritas  Vestra.  Gommendans  Dominus  opera  soa 
dixit :  Operiims  credlUe^ »  mhi  non  uultis  credere  (Joan. 
Xy  58 ).  £t  commendantur  etiam  prsierila  opera  Pro- 
pkeUram;et  si  non  eadem»  tamen  mulu  eadem, 
multa  ejusdem  potentise.  Ambulavit  Domiaos  saper 
mare,  jussit  ^  et  Petrum  (  Mattlt.  xiy,  35, 29 ).  Num- 
quid  non  ibi  erat  ipse  Dominus ,  qaando  se  divisit 
inare,  ut  Moyaes  cum  popnlo  Israei  transiret  (  Exod. 
•XIV,  21  )f  Idem  Dominus  illa  faciebaL  Qui  fecit  tsu 
per  camem  suam ,  ipse  illa  laciebal  per  camem  ser- 
▼orum  saomm.  lllud  umen  per  servos  suos  non  fe- 
cit  (iiam  ipseomoia  fticiebat),  ut  aliqois  ipsoram  mor» 
tuus  esset,  et  resurgeret  in  vium  xternam.  Quia  ergo 
possent  dicere  Jiidxi,  cum  miracula  faceret  Dominas, 
Fecit  haecet  Moyses,  fecit  Elias,  fecit  Eiisaeus  :  pos- 
sent  sibi  isu  dicere,  qoia  et  illi  moriuos  resusciuve- 
ruut,  ei  mulu  miracula  feccrunl :  propierea  cum  ab 
illo  signuin  pcteretur;  propriuin  signum  commen- 
^i>s  qnod  in  se  solo  futurum  erat,  ait :  Generatio  ista 
prava  et  ammicans '  siqnum  queerit ;  el  signum  non  da- 
kitur  ei ,  ntit  signum  JotUB  propfiettB.  Sicut  enim  fuit 
Jontn  m  ventre  eeti  Iribus  diebus^  et  tribus  noctibus;  sie 
erit  el  fUius  homims  tn  corde  terrw  tribus  diebus^  et  frt- 
bus  noctibus  (  Matth.  xu,  59,  40).  Quomodo  fuit  Jo- 
.iias  iii  ventre  ceti?  Nonne  ut  posica  vivus  evomere- 
lur  ?Iloc  ruii  infernus  Domino,  quod  Jonu;  celus.  lloc 
signum  proprium  commendavit ;  boc  est  potentissi- 

'  Allqiiot  Mfis.,  duxit. 

*  Plerique  USs.:  ceneraHo  malaet  aduttera. 


Episcopi  m 

ronm.  Poteolius  est  rcvixisso  morianffl  ,  qoai^.  noo 
fttisse  mortuam.  Magnitudo  poleBtis  Doniini  seciin- 
dom  qaod  honio  foctas  est,  in  virtate  resonieelioros 
apparel.  Haac  commeDdai  Apoalalas,  cum  dicil :  Nou 
htibette  meam  jnatitiam  qum  ex  J^e  est ;  $ed  eam  qum 
esi  per  fidem  ChrisU^  qumesiexDeo  juMtkiuim  fde^ 
ad  cognoseeudum  eum ,  et  viriutem  femrreeHofde  ^us 
( PhiHpp*  iH,  9, 10 ).  Sic  eommandatar  el  aiio  ioeo : 
Etsi crumfxus  est  exinfmiuae^  sed vunt  m  mrUiU  M 
( II  Cer.  xm,  i ).  Gum  ergo  isU  magna  poleiilsi  Do- 
mini  in  resurrectione  inleUigalar,  unde  limiam  psal- 
mus  iste  accepil;  qnid  sibi  vuU ,  in  multkudina  )m- 
tentim  tum  mentientur  tibi  inumd  na\  iiisi  ol  aie  totei- 
ligas  :  Ideo  tibi  roentientur  Inimicl  tol  ol  eriMiigaris; 
ideo  arucifigeris  ut  resurgas?  Blendaciara  ergo  illorura 
ad  eomniondandara  mulum  potentiam  tuam  valebii. 
Qam  solent  inimici  mentiri?  Ut  poieotiam  ciyiiEqoe 
luinuant  de  quo  memiuhtur.  Tibi,  inqnil,  contra  acei- 
dit.  Nam  minns  apporerel  polentia  tua,  si  libi  iUi  ooa 
mcntirenlur. 

7.  Aitendite  ot  ipsam  meDdactam  lUsoruD  leslimi 
in  Evangeiio ,  el  videle  quia  do  resurreclieiio  est. 
Gum  enim  Domino  dictom  essel ,  Quad  sigmtm  osias- 
dis  nobis ,  quia  ista  fads  ?  excepto  eo  qood  dixerat  de 
Jona ,  per  aliam  similitudioem  hoc  ipaum  ilem  dixit ,  m 
noveritis  hoc  proprtom  slgnon  maxjme 
tum  :  Soivite  tempium ,  tnquit  ^hoe^etint 
exdtabo  iUud.  Et  illi  dixerunt :  Quadraginta  et  sax  «i- 
nij  aBdificatum  fist  templum  hoe;  et  tu  tn  IriAio  exdiakia 
illud  ?  £t  evangelisu ,  quid  illud  esiet  expoaena  : 
Hoc  ttutem ,  inquit ,  dicebat  Jesus  de  tempio  earpoiria 
sui  ( Joan.  ii ,  18-21  ).  Ecce  haoc  polentiam  aoam 
hominibui  se  deraonstratarum  dicebat ,  ande  oimBll- 
todtnem  de  lemplo  dederat ,  propter  camem  aoua 
qu»  erat  tempiom  latenlis  intus  divlniUii$.*lIode  la« 
daei  templum  foris  videbant ;  naroen  intaa  hahitaDS  * 
Don  videbant.  £x  istis  verbis  Domini  conciBnaveniiil 
faisi  testes  mendadom ,  quod  oonlra  eum  diomDi , 
ex  bis  ipsis  ubi  commendavit  resurrectionem  sotfla 
fuiuram ,  loquens  de  templo.  Dixeraiit  enim  falai 
lestes  adversus  eum ,  com  qusreretur  ab  eis  qiud  il* 
luni  audissent  dixisse ' :  Audmmus  eum  dieentem , 
Solvam  lemplum  hoc ,  et  post  triduwn  resusdtaho  Ulm^ 
(  Matth,  XXVI ,  61  ).  Post  triduum  resusdtabo ,  audi- 
erant :  Solvam ,  non  audierant ;  sed  audlerant ,  Soi^ 
viie,  Unum  verbum  inuuverunt ,  et  paucas  iilteras , 
ut  faisum  tcstimonium  molirentur.  Sed  cuimoUs  ver- 
bum  f  0  luimana  vanius ,  o  humaiia  infirmius  ?  Yer- 
bo  incommuUbili  verbum  moUs!  Mutas  lu  luuro 
verbum ;  numquid  mutas  Det  Yerbum  ?  Uiidc  alio 
loco  dicilur  :  El  mentita  est  iniqmtas  sibi{  Psal.  xxvi , 
12 ).  Quare  ergo  libi  meniiti  sunt  inimici  tui ,  o  Do- 
mine  ,  cui  jubilat  omnis  terra  ?  In  multitudine  poteH'- 
t\m  tum  mentientur  tibi  tmmid  Aii.  Dicent ,  Sotvam  ; 
ciim  tu  dixeris ,  Solmte,  (Juare  te  dixerunt  dixisse  , 
Solvam ;  et  non  dixerunt  quod  tn  dixisti »  Solmte  f 


<  Aliqoot  Mss.,  inhabitans. 

*  sic  Hss.  At  Edd.,  quod  iUum  audissent  ductsse  btasphe^ 


WS  ENARRATH)  IN 

Ul  qiiaBi  ipst  sc  a  crlmliie  soluii  leiiipli  defendereni 
sine  eMtt.  Ghristvs  enla ,  qwa  voUilt ,  moriuus  est : 
et  tamen  vos  oecidistis.  Eoce  concediiniis  voliis »  o 
neadaees ;  ipse  solvit  Umiplani*  Dlctmii  esl  entm  ab 
Apostolo :  Qm  wte  dUeaeU  ef  irttdidU  tmeUpium  pro 
m  (  Gal.  II » M).  Dietnm  est  de  Patre  :  i2iii  proprio 
FUio  matwnpeperek;  ted  pra  noM$  omnilnte  tradidit 
Uhm(Rom.  vw,  32  }.  8i ergo Pater  FUium  tradidit » 
et  Fitifis  semelipsum  iradidit ;  ludas^  quid  feeit  ?  Pa- 
ler  Cradendo  FiUnm  ad  mortem  pro  aobis  » liene  leeit : 
Chrislus  tradendo  seipsum  pro  nobis ,  fecit  bjSiie : 
tradendo  Judas  magistrum  pro  avaritia  sua ,  feclt 
male.  Noft  enim  quod  nobis  prsestilum  est  de  pas- 
slooe  Ghrieti ,  malillae  Jud»  depulabitiir :  habebit  ille 
mereedem  maKti» ;  Gbristiis  laudem  gratia.  Prorsus 
ipse  solveffil  templum ;  ipse  solverit  qoi  di&il :  Poio- 
iUdem  kabeo  ponendi  ammam  meam ;  et  poteetaUm  hO' 
beo  Uerwm  pemendi  eam :  nemo  toUit  eam  a  me;$id 
ego  ipoe  pem  eam  ame^et  Uerum  tumo  eam  {Joan,  x, 
1$  )•  Ipae  solverit  templum  gratia  sua  *»  malitia  ^e- 
stra.  In  nmUUudine  poteniim  tnet  meatientur  tibi  inindei 
tei*  Ecce  meiiliontur ,  ecce  creditur  eis »  eece  oppri- 
meris ,  ecee  eriieiftgcris ,  ecce  insuttatur  tibi ,  ecoe 
eaput  agitalur :  Si  FUHu  Dei  eu ,  deuendat  de  cruee 
( Matth.  xxvn ,  40 }.  Ccce  quando  vis  animam  ponis , 
et  lancea  latus  percutcris  {Joan.  xix  ,  34 )» etSacra- 
menia  de  lalere  liio  defluunt ;  deponeris  de  ligno , 
involverls  linteaminibus ,  poneris  in  sepulcro ,  adduA- 
lur  eustodes  ne  tollant  te  dlscipuli  lui ;  Tenit  bora 
resttrrecilonis  tu»,  terra  concutitur,  monomenta 
scinduntur ,  resurgis  occoltus ,  appam  maniresnis* 
Ubi  sunt  ergo  illi  mendaces  t  obi  est  ralsum  leslinio- 
nium  malevoleoii»  ?  Nunne  in  mulUtudine  poteiuim 
lu£  mentlti  sunt  tibi  inimici  tui  ? 

8.  Da  et  illos  sepulcri  custodes  ;  rcferant  quid  ri- 
derint :  accipiant  pecuniam ,  el  ipsi  menliautur ;  di- 
canl  eliam  ipsi  moniti  perversi  a  perversis  ,  dicanl  a 
Jud^is  eorropti ,  qui  in  Christo  noluerunl  esse  inte- 
gri ;  dieanl,  roentiantur  ettam  ipsi.Quid  dicturi  sunt? 
Dicile ;  videamiis.:  meoliemini  et  vos  in  muititudine 
poientiae  Domini.  Quid  dictnri  estis?  Cam  dormiremue 
uot ,  venerunt  diteipuU  ejut ,  et  abttulerunt  eum  de  mo^ 
uumenio  (  Matlh.  xxviii ,  13 ).  0  vcre  stuliilia  dor- 
miens  l  Aut  vigilabas  ;  et  prohibere  dcbuisti :  aut 
dormiebas ;  el  quid  sit  gestum  nescisii.  Accesseronl 
et  ipsi  mendacio  inimiconim :  aucius  est  oumeros 
meiilieotium ,  ut  augeretur  mercescredenlium ;  qtHa 
in  multitudine  potenlies  tuas  mentientur  tibi  inimici  /ip. 
Ergo  meotili  sunt;  in  multiludine  potentiae  luas 
mcntiti  sunt :  apparoisti  conira  mendaces  veracibiis 
et  apparuisti  eis  veracibus  quos  tu  veraces  fecisii, 

9.  [  vert,  4.  ]  Remaneant  Jndaei  in  mendaciis  suis : 
tibi ,  quia  in  molUtudine  poteiili»  tu»  mcntiti  surtt , 
fiat  quod  sequiiur :  Gmiiis  terra  adorei  te ,  et  ptaUat 
iibi;  ptatUUnomini  too,  Altittime.  Paulo  ante  bumil- 
limc ;  modo  Atiietime  :  bumiHime  inter  manus  men- 
tieiitiom  tnlmieorttm ;  AUietime  supcr  verticcin  lau- 

*  luiil,  non  maUtii  vettra.  AlK^st,  nouj  a  mss. 


PSALMUM  LXV.  794 

dantium  Aiigeloram.  Omnit  terra  adoret  u »  er  peaUm 
Mbi ;  ptaiiai  nondni  tuo  ,  AUittime. 

40.  [  vett,  5. }  Venite ,  et  videte  opera  Bomm.  0 
^ntetf ,  0  uhimae  nationes ,  relinquite  Judaeos  meo- 
lientes,  venile  eonfltentes.  YenUe,  et  videte  opera 
Dommi:  UrrtbUU  in  eontiUit  tuper  fiUot.  liommum. 
Filios  bominls  quidem  et  ipse  dietos  ess,  et  ^ere 
iUiiis  homiflis  fiictus  esi :  verus  Filius  Dei  in  fbma 
Dei;  verus  filius  homiuts  in  forma  servi  ( PhiUpp.  u^ 
«  )  :  sed  nollte  formam  istam  servi  ex  aliorum  siml- 
Uam  conditione  pensare;  terribUit  est  in  eontUik 
tuper  fiHot  hominum.  Machinaii  soni  filii  hominom 
consUium  ad  cruciflgendum  Cbristum  ;  crueifixas  ex- 
cocavit  crocfflgeDtes.  Quid  ergo  fecisiia,  filii  homk 
nuni ,  maclmiando  acuta  consilia  adversus  Doninuni. 
yesirum,  in  quo  latebat  majeslas,  et  appai^ 
lufirmiias?  Vos  machiiiati  estjs  eonsilia  penlendi, 
ille  exca^candi  el  s;jlvandl;  excascandi  superbos, 
salvandi  liumilcs  :  ad  lioc  autem  superbos  ipsos  e&> 
c;ccandi  *,  ul  cacaU  bumilLirciilur  ;  iHimiiiatl  confi- 
tcrentur ,  confessi  illiuninarentur.  TerribiUt  in  eonti^ 
liie  tuper  fiUot  honUnum,  Vere  lcrribilis  !  Eccc  cxcilas 
ex  p.irie  Isracl  facta  csi :  eccc  Judasi  cx  qiiibus  iiains 
e$i  Cbrislus ,  foris  sunt :  ecce  €eotes  qox  coHtr4 
Judiiiam  eranl ,  in  Cbrisio  inius  sunt  ( Rom,  xi,  25 ). 
TerribiUt  in  contUiit  tuper  fiiiot  hominum. 

H.  [vert.6.]  Proptcrea  quid  fccii  lcrrore  eonsilii 
sui  ?  Convertit  mnre  iii  aridam.  Hoc  eoim  sequilur : 
Qui  eonvertU  mare  in  aridam.  Mare  erat  muudus ; 
amarus  salsitaie ,  lurbulenlus  lenipeslate,  saeviens 
fluctibus  perseculionum  ,  mare  erat :  cerle  in  aridam 
conversum  est  mare ;  modo  siUt  aquam  duleem  muii* 
dus,  qui  salsa  pleniis  erat.  Quis  hoc  feeit?  Qm  eon* 
vertU  mare  in  aridam.  Jam  anuna  Gentium  omniuin 
quid  dicit  ?  Anima  mea  vebu  terra  tine  /ifiia  li6t  ( Ptat, 
cxLii ,  6),  Qui  conuertU  mare  in  aridam.  In  fimmnt 
pertrantibunt  pede.  Uli  ipsi  qui  couversi  suut  in  tri- 
dam ,  cum  esseiU  aulea  mare  %  in  fiumine  pede  per^ 
trantibunt.  Quid  est  flumen  ?  Flumen  est  omnis  mor^ 
talitas  sajculi.  Videte  flumeo  :  alia  vcniunl  ei  trano* 
euiii ,  rlia  transitura  succeduni.  Nonne  sie  fll  io 
aqu«  flo.niiiis,  quae  do  lerra  nasciiur^  et  maiiatf 
Omnis  qui  naius  est ,  cedat  oportet  Oiiseiluro  :  ei 
omnis  isle  ordo  rcnim  labeiitium ,  fluvius  qiudam 
csi.  In  istum  fluvium  non  se  miitat  cupida  anima  ^ 
noD  se  mitiai ;  stci.  Ei  quomodo  transibit  deleelMio* 
nes  rerura  periiurarum  ?  Credat  in  Chrisuun.  et  tranfrr 
ibit  pede  :  transit'  ilio  ducc,  pede  transit.  Quid  est» 
pede  transLre?  Faciie  transire.  Non  quxnt  equum  ui 
transeat ;  non  erigitur  superbia  ad  Iraiiseimdum  flu- 
nien  :  bumilis  transit ,  et  tutius  tpimsii:  In  fiumine 
pertrantibunt  pede. 

\%.  Ibi  iucundabimun  in  ipto '.  0  lud«i ,  de  vestris 
operibus  gloriamini :  poniic  supcrbiam  gloriandi  de 
wWs ;  somiic  gratiam  jucundaiidi  in  Cbrislo.  Ibl 
eiHin  jucundabimur :  sed  non  in  nobis :  ibi  jueundabt^ 

« i)uo  Hs6.,  tuperbot  e%  iptltexcafcandi. 

•  sic  aliquot  Mss.  Alii  cum  Bdd.,  anUa  amari. 

•  Hicin  FxW.  interposiram  crai :  m  bomt  openbtttjucpfu 
dare :  quod  a  Dl«5fisf|«e  iiss.  abest.  i^MVfwyKm^ 


1K7 


6.  AU6USTINI  EMSGOPI 


1M 


lo  }mam  Chrlstan  qaod  r^samzerit.  Inde  psalmos 
Iste  est  advenos  praesomptionem  et  sopertHtm  ludaeo- 
mro,  pr«  flde  Gentium  ad  eamdem  spem  resurrectio- 
iiid  voeaiaruin. 

2.  Quodammodo,  fratres  mei,  animom  ^  Psalmi 
aiidistis.  lu  lioc  quod  dixi,  in  hoc  quod  proposui,  toia 
vestra  suspendaiur  inlentio ;  hinc  vos  tiolla  cogitatio 
averCit  s  contra  prffisumptionem  dicitur  Judsbrom  » 
^ui  de  JHStificationibus  Legis  sperabant  sibi  resnrre- 
ttionem,  et  crociflxerunt  Christum  qui  primus  resur- 
feiEii,  non  membra  resurrectura  solos  Judaeos  habitu- 
rus  *>  sed  omnes  qul  in  eum  credidissent,  id  est 
omnes  gentes.  Inde  coepit :  Jubilale  Deo,  Qui  ?  (hnnit 
terra.  Non  ei^  sola  Judsea.  Yidete,  fratres,  quem- 
admodum  oommendetur  universilas  Ecclesiae  toto 
orbe  diffosae ;  et  non  soium  doiete  Judaeos  qui  gratiam 
istam  Genlibus  Invldebant,  sed  plus  haereticos  plan- 
gite.  Si  enim  dolendi  sunt  qui  coUectl  non  sunt,  quaiito 
nmplius  qoicolleGii  divisi  sunt?  JubUale  Deo,  omtdt 
iena.  Quid  est,  JubUaie?  In  vocem  erumpite  gaudiorum, 
8i  non  potestis'  verborum.  Non  enim  verbis  jubilatur ; 
•ed  solus  pudentium  sonitus  redditur,  quasi  partu- 
rientis  et  parientls  cordis  laetitiam  In  vocem  rei  con- 
ceptae  *,  qoae  verbis  explicari  non  possit.  JubitaU  Deo, 
othme  terra :  nemo  Jubilet  in  parte.  Nemo,  inquam , 
Jubilet  in  parte :  omnis  terra  jubilety  Caiholica  jubi- 
let.  Catboliea  totum  tenet :  quicumque  partem  tenet, 
ei  a  toto  prxeisus  est,  ululare  vult»  nonjubilare.  /«- 
bUale  Deo^  omm  terra. 

5.  [  verf .  2.  ]  Peallite  aulem  nomtnt  ejui.  Quid 
dixtt?  Psalleniibus  vobis  benedicatur  nomen  ejus. 
Qiiid  sit  Autem  psallere,  heri  dixi,  et  credo  meminisse 
Charitatcm  Yestram.  Psallere,  est  organum  etiam 
nssomere  quod  psalterium  dicitur,  et  pulsu  atque 
opere  manuum  vocibus  concordare.  Si  ergo  jubilatis 
quod  Deus  audiat,  psallite  etiam  quod  homines  et  vi- 
deant  et  audiant ;  sed  non  nomini  vcsiro.  Cavete  enim 
faeere  juetitiam  pestram  coram  kominibus,  ut  videanutu 
db  m  {Matih.  vi ,  i).  Et  propter  cujus  nomen,  in- 
qoies,  psallam,  ut  non  ^  videantur  ab  kominibtisopera 
mea?  Attendile  alio  loco :  Lueeant  opera  vesira  coram 
Aomimbut^  ut  videant  boua  facta  vetlra,  et  giorilicent 
Patrem  veslrum  qm  in  cadis  esi  (Id.  v,  i6).  Videant 
boua  faeta  vestra,  et  gtorificent ,  non  vos,  sed  Dcuni. 
Mam  si  propter  vos  gloriflcandos  fiiciiis  opera  bona , 
rcspotidetur  quod  ipse  dixit  de  quibusdam  talibus  : 
Amendieo  vobis ;  ptrceperunt  mereedem  suam.  Et  ite- 
fUm :  AlioifmH  mereedem  non  habebitis  apud  Patrem 
mtrmn  qui  tn  ecslis  est  (Id.  vi »  i ,  i).  Ergo,  inquies, 
alpboo  abscondere  opera  mea,  ne  faciam  coram  homi' 
mbus  f  Non.  Sed  quid  ail  ?  Lneeant  opera  vestra  eoram 
homittibus.  Anceps  ergo  remanebo :  liac  mihi  dicis  , 
Caeete  facere  juslitiam  vestram  eoram  homimbus;  hac 
mf  iii  dtcis,  Lueeant  opera  veetra  bona  coram  hominibHs ; 
i|did  observabo?  qoid  faciam  ?  quid  relinquam  ?  Tam 
iMHi  potesi  bomo  servire  duobus  doininis  diversa  ju- 

'  Ofnnes  prope  Mss.,  anvr.am. 

«  sic  alitittot  Kss.  Ai  RJd„  habiluros. 

•  MHs ,  itt  voce  Urtitim  (vet  laitUiam)  rei  conccplce 

*  Abvst»  »011,  a  i.lcrisciue  Mss. 


bentibas  ^  quam  nee  dni  dlversa  Jubenii.  Non,  alt  Do 
minns,  dhrersa  jubeo.  rmem  attende»  in  inem  cania; 
qno  fioe  fticlas,  vide.  Sl  ideo  Csicis  ut  to  glorificeris, 
hoc  prohibni;  si  autem  ideo  ut  Deus  glorificetur, 
iioc  jossi.  Psallite  ergo,  non  nomini  vesuro,  sed 
nomlni  Domini  Dei  ▼estri.  Yos  psaHite;  IHe  laudo- 
tur :  V08  bene  vivite ;  ille  glorificetur.  Unde  enim 
habetis  ipsum  bene  vivere?  Si  aetemum  haberetis , 
nunquam  male  vixissetis;  si  a  vobb  haberetis, 
nunquam  non  ^  bene  vlxissetis :  PsalUte  auiem  namini 
efusn 

Im  Date  gioriam  imtdi  e}us.  Totam  inlentioiiem  no- 
stram  In  laudem  Dei  mittit ;  nihil  nobis  relinquit  «nde 
laudemur.  Gloriemur  inde  magis*,  et  gaudeamus; 
illi  inhaereamuSy  in  illo  laudemur.  Audistis  com  lego- 
relor  Apostolos :  Videte  vocationem  «etlMm,  fratree; 
quia  non  mutti  sapientes  seeundum  camem^  mns  «mki 
potentes,  non  mutti  fio6t7es,  sed  stulta  nwmti  etegk  Deu$ 
ut  eonfundalt  sapientes  ;  et  infirma  micndt  ekgjit  Deu$  m 
eonfkndm  for^ ;  et  ignobiUa  mumU  elegit  Deus,  et  ea 
queenon  suni^  ianquam guce suni ,  »i  ea quee sunt evts^ 
cuentur  (I  Cor.  i,  M-28).  Quid  Toloit  dlcere?  quid  to* 
Iiiit  ostenderef  Descendlt  Dominus  Deus  noMt  Jesos 
Christos  *  reporare  genus  bumanum,  et  dare  gntinm 
sunm  omnibos  intelligentibus  quia  gratia  iilius  est, 
non  merita  eorum ;  et  ne  qiiaelibet  persona  gloriaretur 
in  came,  inflrmos  elegit.  Nam  inde  non  est  eleeti» 
etiam  ille  Natbanael.  Quid  enlm  tibi  videtnr,  nt  pobli- 
eanum  in  telonio  sedentem  eligeret  Matthaeum  (Matth, 
IX ,  9) ,  et  non  eligeret  Nathanael  coi  perhibuit  tesli* 
monium  ipse  Doniinus,  dicens :  Eece  verus  Israetiim^ 
tn  ^tio  doius  nan  estf  IntelligitBr  ergo  Naihanael  isle 
doclos  fuisse  in  Lege.  Non  qnia  doctos  non  eral 
eleaurus :  sed  si  ipsos  primo  eleglsset,  doctrinae  siim 
merito  se  electos  putarent ;  ita  illorum  scieniia  landa- 
retur,  et  laus  Cfaristi  gratiae  minuerctur.  Perhibsil 
lesiimonium  tanquam  bono  fldeli ,  in  quo  dolus  non 
erat;  sed  tamen  eom  non  assumpsit  intor  ilios  disei- 
pulos,  quos  primum  idiotas  elegit .  Et  nnde  inteiligi- 
mus  qund  Ille  peritus  erat  Legis?  Quando  audirit  ab 
uno  ex  eis  qui  secuti  erant  Dominum ,  diceiile ,  inve- 
nimus  Messiam^  quod  inlerpreialur  Christus ,  quaesiric 
imde;  ct  diclum  esi,  A  Nazareth :  et  ille,  A  Natmr^k 
poimt  aliquid  boni  esse.  Procul  dobio,  qul  mtoHexit 
qiiia  a  N»znreth  potest  aliquid  boni  esse,  periins 
erat  Legis,  et  bene  Prophtstas  inspexerat.  Novi  esse 
in  illis  verbts  aliam  pronuntiationem ;  sed  a  pniden- 
tioribus  non  est  approbau :  nt  quasi  desperasse  vide- 
returiile,  cum  audiens  dixissel,  A  Naaareih  poieu 
aiiquid  boni  esse  f  id  est,  numquid  potest?  Sic  pronoiK 
tiando  quasi  desperaret.  Sequitur  autem  iW,  fam^  h 
vide  (Joan.i,  41^7).  Ifoc  verba,id  est,  Veni,  ei  vide^ 
utramque  possunt  pronontiatlonem  sequi.  Si  dicas, 
qiiasi  non  credciis,  A  Naaarelh  potesi  aHquid  boni  esse  ? 
respondelur,  Veni,  et  vide  quod  non  credis.  Rursnssl 


*  E(]d.  ctxas.,  nunquam  bene  .-.onissa  Degatlone,  quae 
alH^sse  salvo  seusu  non  polerat. 

*  sic  Mss,  At  KcJii.,  in  neo. 

*  Rdd.,  m  spiritu  reparare*  Abesti  in  spiriiu^  a  |4enBi|u« 
lUs. 


78»  ENAUVATIO  m 

dkas  cMkftraians,  A  Niuartih  pM$$  aiiqmd  bom  em ; 
feapomlMar,  Vem,  ei  mde  quam  vere  sit  bonttin  quod 
nuntio  a  Naareih;  eAquam  recte  credas,  veni,  ei 
exfMs-ire.  Hinc  Umen  exiaiimalur  doctus  ille  in  Lege 
fiiisse,  quia  non  esl  electos  inter  discipulos  ab  illo  qui 
smica  mundi  prios  elcgit ;  cum  tantum  ei  perhibuerit 
testimoBiom  Dominus  dieens :  Ecee  vere  IsrtteUia ,  in 
quo  daiuM  wm  eH.  Elegil  ergo  Dominus  postea  et  ora- 
lorea ;  aed  iili  superbirent,  si  non  prius  eligeret  pisca- 
lores :  elegit  diviies ;  sed  dieereiit  roerito  divtltarum 
suarum  se  eiectos  esse,  nisi  primo  elegissct  pauperes : 
eJegil  imperalores  postea ;  sed  melius  est  ut  Romam 
cum  venerit  imperator,  deposito  diademate,  ploret  ad 
nicnioriam  piscatoris,  quam  ul  plscatnr  ploret  ad 
wemoriam  Imperatoris.  Infirma  enim  tnundi  eUgit 
Deue,  ut  eonfuadat  foriia ;  ei  ignobiUa  mundi  eiegii ,  el 
ea  qum  wm  stuit,  tanquam  qum  nmi^  ut  ea  qwB  $unt 
auaeumUur,  Et  quid  sequitur  ?  Conclusit  Apostolus :  Vt 
wm  qlorieiur  coram  Deo  omnit  earo.  Yidele  quemad- 
modum  nobis  absiulit  gloriam»  ut  daret  gloriam : 
afasuait  nostram ,  ut  daret  suam ;  abstulit  inanem ,  ut 
daret  plenam ;  abstoiit  nuUntem,  ut  daret  solidam. 
Quanto  ergo  gloria  nostra  fortior  et  nrmior,  quia  fn 
Deo  est!  Non  ergo  in  te  debes  gloriari;  prohibuit  ve- 
riUs :  sed  quod  ait  Aposiolus ,  hoc  prjHsepit  verius, 
Qui  qiariatur^m  Dommo  glorietur{\Cor.t^  29,5i).  Date 
ergo  gioriam  taudi  ejus.  Nolite  imliari  Jodxos,  qui 
qiiasi  meriiis  suis  volebant  triboere  justificaUones 
suasy  et  iHvidebant  Gentibus  accedentibus  ad  gratiam 
evmgdicam,  ut  peocau  omnia  donarentur  eis ;  quasi 
iili  non  habereut  quod  sibi  donaretur ;  jam,  quasi  boui 
operarii,  mercedemexspecUntes.  Etcam  adhucxgroti 
essent,  sanos  se  esse  puubant,  et  inde  periculosius 
sgroubaiii.  Nam  si  vel  mitios  xgrotassent,  non  quasi 
pbreDetici  medicum  ocddissent.  Date  gioriam  laudi 
ejus^ 

5.  [  oere.  3.]  Dieile  Deo  :  Quam  timenda  itmi  opera 
tua  !  Quare  timenda,  et  non  amanda?  Audi  aliam  vo- 
cem  paabni :  Sentie  Dondno  in  iimore^  et  exiultate  d 
eum  tremore  ( Peal.  u,  11 ).  Quid  sibi  hoc  vult?  Audi 
vocem  Apostoli :  Cum  tinme,  inquit,  et  tremore  veeiram 
ipaorum  talutem  operannni.  Qnare ,  eum  timore  et  tre- 
moret  Snbjetit  cansam  :  Deu$  eet  emm  qui  operaiur 
tn  vobio,  et  veUe,  etoperari.pro  bonavoluniate  {Pliilipp. 
H,  42, 13 ).  Si  ergo  Deus  operatur  in  te,  gratia  Dei 
bene  operaris «  non  viribus  tuis.  Ergo  si  gaudes ,  et 
lime ;  ne  forte  quod  datum  est  humiii ,  aureraiur  so- 
porbo.  Nam,  ot  noveritis  hoc  esse  racium  de  ipsa  su- 
perbia  Judasorum,  qoasi  se  ex  operibus  Legis  justifi- 
eanliuni»  et  ideo  cadenUum ,  dicit  alius  psalmus  :  Bi 
in  eurribue  ^  et  hi  in  equie  ,  quasi  in  suis  quibusdam 
pnssibi^a  ei  iustrumentis  ad  erectionem  suam ;  noe  au- 
Um^  iliquii.,  w  notntM  Domim  Dd  noetri  magmficabi' 
Mnr  :  Biinemriime^  ethiin  equU ;  no$  auiem  in  no- 
wema  Domm  Dei  nouri  magmficabimur.  Yide  quem- 
ndmodum  illi  cxloUebantur  in  se ;  vidc  quemadmo- 
dum  isti  gloriabantur  in  Deo.  Propterea  quid  secuium 
est  ?  liii»  obUgati  $unt  pedee ,  et  ceciderunt ;  no»  autm 
mrre^nuu »  ei  ercgti  eunm  (  Psal.  w,Z,  d).  A  !di 


PSALMUM  LXV.  7^0 

ipsum  Domiuum  nostrum  boc  idem  dioeatem  :  Ego  , 
iiiqoit ,  Mnt ,  uiqui  non  videntf  videant ;  et  qui  videni  , 
emci  fiani.  Yide  in  una  parte  boniuiem ;  in  alia  quasi 
maHtiam.  Sed  quid  illo  melius  ?  quid  miscricordius  ? 
quid  justius?  Qnare  ergo  ,  qui  non  vident^  videant  * 
Propler  bontUtem.  Quare ,  el  qw  vident ,  cwci  fiant  ^ 
Propter  elationem.  Et  vere  videbant ,  et  Tacti  sunt 
cxci  ?  Non  videbant,  sed  videre  sibi  vidcbantur.  Nam 
ecce  videte,  (ratres  :  cum  dicerent  ipsi  Judxi ,  Num 
eumut  cmif  aitillit  Dominut ,  Si  cmci  etsetii^  peccatum 
non  Iwbereds  :  modo  autem  quia  dicitis^  Videntutf  pec- 
coium  vetirum  tn  vobis  manet  { Joan,  ix  ,  39-i1  ).  Ad 
medicum  venisti ;  videre  te  dicis  ?  Gessabunt  collyria; 
scmper  caecus  remanebis  :  confiteretecxcum,ut  illu- 
minari  mcrearis.  Allende  Judxos ;  atlende  Gentes. 
Qm  non  vident ,  videant ,  inquit :  ideo  veni ,  ut  qui  vl- 
deni ,  caid  fiant.  Ipsum  Domiiinm  nostruni  JesuA 
Christum  in  carne  videbant  Judxi ;  Genles  non  vide- 
bant :  ecce  qui  vidcruni ,  crucifixerunt ;  qui  non  vl- 
derunt ,  crediderunt.  Ergo  quid  rccisti ,  o  Christc  , 
adversus  superbos?  quid  recisU?  Yidemus ,  quia  di- 
gnatus  es ,  et  membra  iua  sumus ;  videmus  :  abscon- 
disti  Deum  ;  objecisti  homiuem.  Quare  hoc?  Vt 
eeeciias  ex  parte  Israel  fiereij  et  pletdtudo  Centium 
intraret.  Ad  hoc  abscondlsti  Deum,  et  hominem 
aspectibus  objecisti.  Yidebant,  et  non  videbant :  vi- 
dcbant  quod  acceperas ,  el  non  videbant  quod  eras  : 
videbani  fonnara  servi ,  non  videbant  formam  Del 
{Phiiipp.  u,  6,  7) ;  formam  servi,  qua  major  estPa- 
ler  ( Joan.  xiv,  28 ) ;  non  rormam  Dei,  proptcr  quani 
modo  audisUs ,  Ego  et  Paier  unumsumut  {Id.  x,  30)« 
Tenuerunt  quod  videbant ,  cruxifixeruni  quod  vide- 
bant ;  insultaverunt  ei  quem  videbant ,  noji  agnove- 
runl  qui  lalebat.  Audi  Aposiolum  dicentem  :  Si  euim 
cognovittent ,  nunquam  Dominum  glorice  crucifLdttenl 
{ \  Cor.  II,  8 ).  Ergo  Gentes  quae  vocaiac  esUs  ,  ailen- 
dtie  ramos  prxcisos  propter  scveriuteni ;  vos  autem 
insertos  propter  bonitatem  ,  et  participes  Tactos  ptn- 
guedinis  olex,  non  altum  sapienles;  id  est  non  super- 
bientes.  Non  emm  tu  radicem  portas  ,  ait;  sed  radix 
le.  Magis  terreaminl ,  quia  videUs  ampiitatos  ramos 
naturales.  Judxl  enim  per  Patriarchas  vcnerunt ;  de 
cariie  Abrah»  naU  suni.  Et  quid  ait  A^iostolus?  Sed 
dicis :  Fracti  suni  rami,  ut  ego  inserar.  Bene;  propter  in- 
fidelitatem  fracti  sunt.  Tu  autem,  inquit,  fide  ttat;  wdi 
altum  tapere^  sed  time  :  «f  enim  natwalibusranns  Deus 
tton  peperdt ,  neque  tibi  parcet.  Attende  ergo  ramoa 
fracios,  et  te  insertum  :  noli  extolli  super  ramos  fra- 
ctos ;  sed  magis  dicito  Deo,  Quam  metuenda  sunt  opera 
iua !  Fratres  ,  si  adversus  Judacos  olim  prscisos  de 
radice  Pairiarcharum  extollere  nos  non  debemos,  sed 
timere  poiius ,  et  diccre  Deo,  Quam  timenda  suni  opem 
tua !  quanto  minus  non  nos  debemus  exiollerc  adver- 
susrecenUa  vulnera  praecislonum?  Pnccisi  sunt  ante 
Judxi ,  insertae  sunl  Gentcs  :  de  ipsa  inserlione  pr»- 
cisi  sunt  haereUci ;  sed  ncque  conira  illos  nos  cxtol- 
lere  debcmus ,  ne  forte  prxcidi  mcrealur,  quem  dc- 
lccut  insuliare  pracisis.  Fraircs  mei ,  qualiscumqua 
episcopi  vox  sonuii  vobis ,  rogamus  vos  ui  caveatia: 


799 

aO.  [vm.  15.]  Et  Ueutwn  e»i  o»  mium  m  trUmla- 
iiane  mea.  Quam  dalcis  e&t  saepe  tribulailo!  quam 
oecessaria !  Quid  ibl  locuium  est  os  Ipsius  In  trUmla- 
tione  sua?  UolocauitameduUataofferam  fiH.  Quid  est, 
meduUata?  Intus  teneam  charitatem  tuam;  non  erit 
In  superGcle ,  in  medullis  meis  erit  quod  dltigo  te. 
Nihil  enlm  interius  medullis  nostris  :  Interiora  ossa 
sunt  carne,  medulke  Interiores  sunt  ipsis  osstims. 
Quisquls  ergo  !n  superflcle  colit  Deum»magi8  placere 
vult  hominibus;  aliud  autem  inlus  sentiens,  non 
oflert  bolocausu  medullarum  :  cujus  autem  medul- 
lam  inspicity  Ipsum  tolum  accipit.  Bolocausta  medul- 
laia  offeram  ftW,  euminceMO  et  arietibue.  Arictesduces 
Ecclesiae :  totum  corpus  Gbristi  loquitur ;  hoc  est  quod 
oflTert  Deo.  Incensum  quid  est?  Oralio.  Cum  ineeruo 
et  arietibue?  Maxime  enim  arietcs  orant  pro  gregibus. 
Oferam  libi  bove»  cum  hirds.  Boves  Invenimus  trltu- 
ranles»  et  ipsi  offerunlnr  Deo.  Aposiolus  de  annuntia- 
loribus  Evangelii  disii  intelligendum  quod  seriplum 
est :  Bovi  trituranti  os  non  infrenabis.  Numquid  de  bo- 
bus  periinet  ad  Deum  ( I  €or.  ix,  9)  ?  Ergo  magnl  ilii 
arietes»  roagni  boves.  Quid  reliqui »  qui  forte  conscii 
sunt  aliquoruro  peccatornro  ;  qui  forte  in  ipso  itinere 
lapsi  suiit ,  et  sauciati  per  poenilcntiam  sanantur? 
Nuroquid.et  ipsi  reroanebunt,  et  ad  holocausta  non 
pertinebunt?  Nc  ipsi  tiroeant,  addidit  et  bircos  :  Ho- 
ioeausta,  inqoit,  medullata  offeram  tibi,  cum  incenso  et 
arieUbus  :  offeram  tibi  boves  cum  hircis.  Adjunctione 
Ipsa  salvanlur  hirci  :  per  se  non  possunt ;  adjunctl 
bobus  accipiuniur.  Feccrunt  dtum  aroicos  de  mam- 
niona  iniquilaiis,  ut  i]>si  recipiant  eos  !n  xtema 
tabemacula  {Luc.  xvi,  9).  Ergo  isii  liirci  noii 
crunt  a  sinistris ,  quia  fccerunl  sibi  amicos  dc  roam- 
mona  iniquitatis.  Qui  autcm  birci  ad  sinistrain  ?  Qui- 
l)iis  dicetur,  Esttrivi,  et  non  dedistis  mifd  mandueare 
{Matth.  XV,  42)  :  non  qui  peccaia  sua  cIcemo«>ynis 
rodemerunt. 

21,  [vers,  16,  i7."|  Venite,  audile,  et  narrabo^ 
omne^  qui  timelis  Deum.  Ycniamus,  audiainus  quid 
narraturas  est.  Vemle^  audiie  ^  et  narrabo.  Sed  qm, 
Venite  et  audiUt  ?  Omnes  qui  timelis  Deum,  Si  Deuro 
non  timeiis,  non  narrabo.  Non  cst  quibus  narrelur, 
ubl  Dei  tifflor  non  est.  Dei  timor  aperial  aures,  ut  sit 
quod  intretKCt  qua  intretquod  narraturus  suro.  Sed  quid 
est  narraturus?  Quantafecit  anima  meai.  Ecce  narrare 
vult;  sed  quid  cst  narmlurus?  An  forle  quanturo  pateat 
terra,  quantum  distendatur  coelum,  et  quot  sint  si- 
dera,  et  qu^c  sint  vices  solis  et  lunse  ?  Isia  creatura 
peragil  ordinem  suum  :  qui  inullum  eam  curiose  qusc- 
sierant ,  ejus  creatorem  ignoraverunt  (Sap.  xm,  9). 
Illud  audiie,  illud  accipile,  o  ^  ^tit  timetis  Deum, 
ifuanla  fecii  animm  m<e  ;si  vuUis,  et  vestrx*.  Quanta 
fecit  animcB  mem»  Ad  ipsum  ore  meo  clamavi.  Et  hoc 
ipsiini  facturo  dicit  animae  suo: :  ul  ad  ipsum  ore  siio 
clamaret,  fiictum  esse  dicit  aniin:e  sux.  Eccc,  fratrcs, 
Gcnies  eramus,  etsi  non  in  nobis,  in  pnrcniibus  no- 


S.  AUGOSTINI  EPISGOPr  600 

•tris.  Et  quid  dieit  Apoftolus?  Scia§ ,  qmmdo  GaOea 
eraHs,  ad  dmulaera  rine  vaeequomedo  aseendebaiiein' 
ducH  (I  Cor.  xii^-^).  Dieat  nuoe  Eceiesla,  Qmmta  fadt 
amnuB  meaf.  Ad  ipstsm  ore  meo  ekmum.  Homo  ^  ad  l»- 
pidem  clamabam»  adlignumsardum  damaboBi,  aimu- 
lacris  surdis  mutls  loqoebar :  Jam  nnago  Dd  eonvma 
est  ad  Greatorem  suum.  Qui  dicebam  Hgno^  Patee 
meus  estu;  et  iaptdi,  7«  me  genmsU  {Jerem.  u,  27>; 
modo  dico,  Paternoster,  qui  es  in  eeelts  (Matm.  yn,  9y. 
Ad  ipsum  ore  meo  ctamam.  Ore  meo  jam,  non  ore 
alieno.  Quando  elamal>am  ad  lapides  in  vana  c6hv6r« 
satione  pateraae  tradiitonis  (1  Petr.  i»  iS),  ore  aGenO' 
elamabam  :  quando  clamavl  ad  Dominum»  qood  ipie 
donavit,  quod  ipse  Ingpiravit,  ad  ip^m  ore  rneo  ela- 
fflOM,  el  exaUam  sub  linguaniea.  Qnid  est»  etanuan  cra^ 
meOf  ei  exallavi  sub  Ungua  mea,  Ipsom  publiee  pnedi- 
cayi,  tpsum  in  secreto  confessus  saro.  Parum  est 
Deom  exaltare  lingua ;  sed  et  sub  lingua,  ut  quod 
certos  loqneris,  boc  tacit(ia  cogltes.  Ad  fpemn  ore  meo- 
etamavi ,  et  exaltavi  $ub  tingua  mea.  Vide  qnam  in  se- 
crelo  Tult  esse  Inleger  qui  offert  bolocausla  mediff- 
lata.  Hoe  agite,  fratrcs,  boc  imitaminj,  ut  dlCaCis» 
Veitite^  audite  quanla  fecit  ammm  mem,  Omnia  enim 
qu»  eiiarrai,  ipaius  gratia  fiunt  in  anima  nostra. 
Vldele  alia  qu»  dicat 

22.  [wrs.  18.]  Iniquitaiemeieomp^ineoniemeo^ 
Hon  exottdiat  *  Dominus.  Gonsiderale  modo  fratres» 
quam  facile,  quam  quotidie  homlnes  erobesceuftes  in 
hominibus  iniquiutes  aocusant  :  Male  fecit,  perdlio 
fecit,  sceleratus  homo  est :  hoc  forte  propter  homl- 
nes  dicit.  Vide  si  non  in  corde  tuo  conspicis  inlqui- 
tiitem ;  ne  forte  quod  reprebendis  in  altero,  oogite& 
facore ,  et  ideo  in  illum  cliimes,  non  qiiia  fecii,  aed 
quia  invcnius  est.  Redi  ad  te;  intus  esto  libi  Judez. 
Ecce  iii  cubiculo  tuo  abscondito,  in  Ipsa  vcna  inlima 
cordis,  ubi  tu  soluses,  et  ille  qui  videt,  illic  libtdis^ 
pliceat  iiiiquiias,  ut  plaeeas  Deo.  Noli  illam  respi- 
cere,  id  est ,  noli  iilam  diligere;  sed  poiius  dcspioe» 
id  esi,  conterone,  ei  avertere  ah  ea.  Quidifuid  betem 
proiniserit,  ul  illiciat  ad  peccaodum  ;  qiiidqtiid  trisie 
roinaLn  fuerit,  ut  impellat  ad  malefaciendum ,  totum 
iiihil  esl,  lolnm  transit ;  despici  dignum  esl ,  ot  cal- 
celur ;  non  conspici,  ut  acceptelur.  [Suggcrii  eBlm 
aliquando  per  cogilaiiones,  vel  per  verba  collbqucu- 
tium  malorum.  Gorrumpunt  enim  mores  bonos,  collo- 
quki  mnla  :  tu  noli  ea  respicere  (I  Cor.  iv,  55).  Sed 
pnram  esl  in  vultu ,  pariim  e^t  in  fingna  :  iu  corde 
noli  respicere,  id  est,  noli  diligere,  noti  acoepiare. 
Nam  respecturo  pro  dilectione  poni  quolldiaiium  esl : 
priino  quia  de  Deo  dicimus,  Respexit  me.  Quid  eai, 
Respexit  me  ?  Ante  enim  te  non  videbai  ?  Aut  suraotn 
atteiidebat,  et  precibus  tuis  cooimoiiitus  eal,  nt  in  te 
oculos  mitieret?  Videbat  te  et  anle;  sed,  Respciii 
me,  dicis,  Dilexitroe.  El  lioiiiinr  qni  tevidet,el  rvigas 
eiim,  dicis,  ut  misereatnr  loi,  Resptce  me,  Videi  le; 
ei  dicis ,  Rcfpice  me.  Quid  est ,  Respice  roe  ?  Dilige» 
attciide,  miserere  mei.  Ergo  non  ideo  dfxli,  Iniquktt' 


*  iMio  1188.«  iUud  accivUe,  omnes  quif  cic. 

*  sic  aliqooi  Mss.  Alii  cum  Lov.,  et  t^esira  esi. 


*  sio  Mss.  At  Eikl.,  olim  ad  lapidem. 

'  sic  uss.  juzia  Gnec.  LXX.  At  Edd.,  examUet. 


^l  £NARRATIO  Bi  PSALNUM  LXVl. 

lejN  d  atpexi  in  corde  meo ,  qnb  omntno  nulLi  iiaqui«      — - — ^ 

tas  soggeritor  oordi  httoiano.  Ibi  siiggerUttr,  noit  cos- 
sai  suggesiio;  sed  non  ftat  respectio.  Si  enim  respicis 
iiiiquitatem,  retro  sspicis ,  et  incurris  sententiam  dl- 
cenkis  Domini  in  ETangelio :  Nemo  ponene  vMmum  w^ 
l^er  srotnan  ei  reifMcieiu  retro,  apiui  eet  regno  Dei  (Lkc 
IX»  dS).  Quid  ergo  debeo  facere  ?  Quod  ail  Aposlolus  : 
Qmg  reiro  oblim,  in  ea  qum  anle$uM  exientu$  {PhiUpp. 
III,  13).  Retro  enim  nostra  omnia  qux  transierunt, 
iiiiqua  sunt.  Nemoex  boiiovenit  ad  Ctinstam  :  omnes 
|)eccaveruni ;  oredendo  justiflcantur  (Rom,  in,  22). 
Perfecu  jusiitia  non  eriu  nisi  in  illa  vita ;  tamen  sd 
provectum,  et  mores  boni  ab  ipso  inspirautur,  ab  ipso 
dotiantur.  Nidi  ergo  tua  merita  computare,  uoli.  Et  si 
su^erit  iiiiquitas,  noli  coiisentire.  Quid  enim  alt  ?  ]  (a) 
Jni.tuialem  si  conepexi  in  corde  meo^  non  ex^iat  Dih 
minus. 

25.  [ver$.  19.]  Propterea  esmLditil  me  Deu$,  Qtiia 
iiiiquitaiem  iion  conspcKi  in  corde  meo.  Ei  iniendii 
9oci  oraiioni$  mem. 


m 


21.  [ver$.  20.]  Bene(Uctu$  Deu$  meu$  ^  ^  qui  non 
atnomt  depreeaiionem  meam^  et  mi$mcordiam  $uam  a 
me.  Tcnet  sensum  ab  eo  loeo ,  ubi  ait,  YemU,  audite^ 
ei  narrabo  vobi$^  omne$  qui  timeli$  Deum ,  quanta  fecit 
amrnoB  mem;  et  dixit  quae  aadislis»  et  ad  finem  ita 
condusit :  Benedictue  Deu$  meu$^  qui  non  anwvit  depre- 
cationem  meam ,  ei  mieericordiam  $uam  a  me.  Sic  enim 
pcrvenil  ad  resurreciionem  isie  qui  loquilur,  ubi  jam 
'et  nos  spe  siimos  :  imo  et  nos  sumus ;  el  iiostra  vox 
isia  ost.  Quamdiu  ergo  bic  sumus,   boc  rogemus 
Deiun,  ut  non  a  nobis  amoveat  deprecaiionein  no- 
stram,  el  raisericordiam  suam ;  id  est,  ut  perscveran- 
ler  oremus ,  et  perseveranter  misereatur.  Huiii  enim 
languescunt  in  orando,  et  in  novitate  suae  conversio- 
nts  ferventer  orant,  postea  languide ,  poslea  frigide» 
postea  negligenter :  quasi  securi  fiunt.  Vigilat  hostis  : 
dormls  tu.  Ipse  Dominos  praecepil  in  Evangelio ;  quia 
opcrtei  eemper  orare,  et  non  deficere,  £t  dat  similitudi- 
nem  de  illo  iniquo  judice,  qui  nec  Deum  timebat,  nec 
bominem  reverebalur ;  quem  interpellabai  illa  vidua 
quotidie  ut  audiret  eam  :  et  cessit  ixdio  qui  non  fle- 
ctebatur  misericordia ;  et  ait  sibi  judex  nequam  :  c  Si 
aec  Deum  timeo,  nec  bomines  revcreor;  vel  propier 
tardium  quod  mihi  quolidie  facil  bxc  vidua,  andiam 
causam  ejus,  et  vindicabo  eam.  El  ait  Doniinus :  Si 
jiidex  nequam  hoc  fecit,  Pater  vester  non  vindicabit 
eieetos  suos  qui  ad  eum  clamant  dic  ac  nocte  ?  Ita  dico 
vobis;  faciei  judicium  eorum  cito  »  (Luc.  ivui ,  i-8). 
Ergo  non  dcflciamus  iii  oralionc.  lile  quod  coiicessu- 
rus esl. elsi  diflerl,  noii  aufuri :  securi de pollicititione 
ipsius  non  deflciamus  orando ;  et  |ioc  ex  bciicncio 
ipsius  est.  Proplerca  dixit :  Benedictu$  Deu$  meu$,  qui 
non  amovit  deprecationem  meam,  ei  mi$encordiam  $uam 
fi  me,  Cum  videris  non  a  te  amotam  deprccahonem 
loani,  securusesto,  quia  non  esta  teamoia  niiseri- 
cordia  ejus. 

■  sic  potiores  Mss.  At  Edd.  nonaddunt,  meu$,  nisi  ulUmo 

M», 

(a)  Piurcs  cl  proba;  notae  Mss.  carcnt  omnibus  lis  versi- 
ous  (|ui  conduduniur  ausulis. 


IN  PSALHUM  LXVI 
ENARRATIO. 

SERMO  Aa   PLEBKM. 

I.  [ver$.  2.]  Mcminit  Charitas  Vestra,  In  dnobt» 
psalmis  qiii  jam  tractali  sunt,  exhortatos  nos  fuisse 
aniniam  uosiram  ut  benediceret  Dominum ,  et  pio 
cantu  dixisse  :  Benedie  anima  mea  Dom$num(P$at.ciK 
1,  et  ciii,  1).  Si  ergo  horUli  sumus  in  illis  psalmis 
animam  nostram  ul  benediceret  Doroinum;  in  hoc 
psalmo  recte  dicitur  :  Deu$  mUereatur  no^tri^  el  bene^ 
dicat  no$,  Benedicat  anima  uoslra  Dominum,  et  Deus 
benedicai  nos.  Cum  benedicit  nos  Deus,  nos  cresci- 
mtis;  et  cum  benedieimus  nos  Dominum,  nos  cresci- 
mus  :  utrumque  nobis  prodest.    Non  augetur  ille 
benedictioiie  nostra ,  nec  minuitur  maledictione  no- 
stra.  Qui  maledicit  Domino,  ipse  miimitar;  qui  bene* 
dicit  Dominum,  ipse  augeCur.  Prior  est  in  nobis  bene- 
dictio  Doniini,  et  consequens  est  ut  et  nos  benedica- 
mus  Domtnum.  lUa  pluvia,  iste  fructus  est.  Eigo 
redditur  tanquam  fnicius  agricolx  Deo,  compiuenii 
nosetcolenti.  Cantcmiis  isla  devotione  non  sterili, 
non  inani  voce,  scd  vero  corde.  Aperiisstme  enim 
Deus  Paterdictiis  est  agricola.  Apostotus  dicit  :Dei 
agricultura  e$ti$,  Dei  tedi/icatio  e$ti$,  Iii  rebus  bujus 
mundi  visibilibus,  viiis  non  est  aediflcium ,  et  asdifl- 
cium  uon  esl  vinea  :  nos  autem  yinea  Domini  somus, 
quia  colit  nos  ad  Cructum ;  aedindum  Dei  sumus,  qoia 
qui  coHt  nos  habilal  in  nobis.  Et  quid  ait  idem 
Apostolus?  £90  ptaniavi^  Apollo  rigavit;  $ed  Deu$ 
incrementum  dedit.  Ergo  neque  qui  otantat  e$t  aHquid^ 
neque  qui  rigct ;  $ed  qui  incrementum  dai  Den$  ( I  Cor. 
in,  6-9).  lile  ergo  incrcmentum  dat.  Numquid  foHa 
Isti  suni  agricolae  T  Agricola  enim  dlcitur  qoi  plantat, 
qui  rigat :  dixit  aiitem  Apostolus,  Ego  ptantavi  Apotto, 
rigavii,  Quaerimns  unde  ipse  hoc  fecerit  ?  Respondec 
Apostolus :  Non  ego  auiem ;  $ed  gratia  Dei  mecum 
(Ibid.f  XV, .iO).  Ergo  quocumquc  te  vcrterts ;  sive  per 
Angelos,  Deum  Invenics  dgricolam  tuum;  siye  per 
rrophetas,  ipse  est  agricola  (uus ;  sive  pcr  Aposto- 
ios,  eumdcm  ipsum  agnosce  agricolam  luum.  Quid 
ergo  nos  ?  Fortasse  operarli  sunius  agricolie  ilitos,  el 
hoc  ipsum  ab  ipso  inipartitis  viribus,  etab  ipso  donaia 
gralia.  Ipse  ergo  et  colit,  et  incrementom  dat.  AgrU 
cola  aniem  homo  vineam  colit  hactenus,  ut  aret ,  pth 
tct,  ndhibeat  coilera  quoe  periinent  ad  agrict)i.irum 
diligeniiam  :  pluere  vinex  suae  non  potesi.  Quod  si 
forte  irrigare  potcst,  de  ciijus  potest?  Ipse  quidcm 
ducit  in  rivum  ^  scd  Deus  implet  fonteni.  Postremo 
in  vinea  sua  incrcmentum  dnre  sarmentis  iion  potesi« 
formare  frucius  non  potcst,  modiflcare  semina  noa 
potest,  teinpora  gigncndi  tcroperare  non  potest.  Deuf 
autem  qiii  omnia  fiotesi,  agricola  noster  est ;  sccuii 
siimus.  Forte  ait  aliquis ,  Tu  dicis  agricolam  noslrum 
esse  Deum  :  imo  ego  Apostolos  agricolas  dico,  qul 
dixerunt,  Ego  ptantavi,  Apotto  rigavit.  Sl  ego  dico , 
nemo  credat :  si  Cbrisius  dicit ,  vae  qui  non  credit« 
*  sic  er.  et  phires  Nis.  At  tov.,  t 


795  S.  AUGUSTINI  CPISGCNn  79« 

tnur  m  ipso*  Qoando  jucundabimur^  Gum  flumen      amaricani,  wm  exatientwr  in  tmetipus.  0  tttn  mlser^ 


Iransierioiuft  pede.  Vita  a^tenia  preraiuitar ,  resur- 
reclio  promttlitur ;  ibi  caro  noftira  jam  non  erit  flu- 
men  :  flumen  enim  modo  est ,  quando  mortaliias  est. 
Videte  si  slat  aliqua  aeUs.  Pueri  crescere  volnBt; 
et  nesciunt  spatium  viue  suae  annis  succedentibus 
minui.  Non  enim  adduntur  annt ,  sed  subtrabuntur 
crescentibus  :  sicut  aqua  fluminis  prorsus  accedit, 
sed  a  Tonte  recedit.  Et  volunt  crescere  pueri »  ut  ca* 
reant  dominatn  majorum  ;  ecce  crescunt  ^.agitur  cito, 
perveniunt  ad  juvenluiem  :  qui  excesscrunt  pueri- 
tiam  ,  si  possunt  teneant  luventutem  ;  transit  el  ipsa. 
Senectus  succedit ;  vel  senectus  aelerna  sit  :  morte 
aufertur.  Crgo  fluvius  est  carnis  nasceatis.  Hunc  flu- 
viiim  mortaliiatis ,  ne  mortalium  rerum  concupiscen- 
tia  subvertat  et  rapiat  S  flicile  transit  qui  humilitery 
id  est ,  pcde  iransit »  duce  illo  qui  prior  transiit , 
qui  de  torrente  in  via  ustiue  ad  mortem  bibit »  pro- 
pterea  exaltavit  caput  (Psal.  cix,  7  ).  Transeontes 
ergo  pede  fluvium  istum ,  id  est  racile  transeuntes 
mortalitatem  istam  fluentem ,  ibi  jucundabimur  in 
tpio.  Modo  aotem  in  quo »  nisi  vel  in  ipso  ,  vel  in  spe 
ipsitts  ?  Cisi  enim  jucundamur  modo ,  iii  spe  Jocun- 
damur ;  tunc  auiem  in  ipso  jucundabimur.  Ct  modo 
ia  ipso ,  sed  per  spem ;  tunc  autem  (hcie  ad  fociem 
( I  Cor.  xHi ,  12 ). 

13.  [vers.  7.]  Ibi  jucundabimur  in  ip$o.  In  quo?  Qui 
daminaiur  in  virtuie  sua  in  wternum.  Nam  nos  quam 
virtutem  babemus?  et  num  quid  aeternam?  Si  aeterna 
essct  virtus  nosira,  non  lapsi  essemus,  non  cecidis- 
semus  in  peccatum,  non  meruissemus  mortalitatem 
paenalem.  Ille  voluntate  suscepit,  quo  nos  merilnm 
iioslrum  dc|eci(,  Qui  dominalur  in  virlute  sua  m  eeter" 
nttm.  Ejus  pQrticipes  efficiamur,  in  cujiis  virtute  nos 
erimus  fortcs;  ilie  autem  in  sua.  Nos  illaminali ;  ille 
lumen  illuminans :  nos  aversi  ab  illo,  contenebramur; 
illeaverti  a  se  non  potesi.  Calore  ipsiusaccendimur; 
nnde  recedentes  frigueramus,  acccdcDtes  rursum 
accendimur.  Ergo  dicamos  ei  ut  cusiodiat  nos  in 
virtiite  sna»  qtiia  in  ipso  jocundabimur  ^tii  dominatur 
in  virtute  sua  in  mtemum. 

.  44.  Sed  non  boc  solis  Judxis  praeslat  credenlibus» 
Quia  molturo  sc  extulerunt  Jtid;ei  de  virtule  sna 
praesumenles,  postea  cognovcrunt  iti  cujus  virtuic 
(iierunt  salnbriier  fortes,  et  quidam  eorum  eredide- 
runl :  sed  non  sufficit  Ghristo ;  multum  est  quod 
dedit,  magnum  firetiom  dedii,  non  pro  solls  Judaeis 
debuit  valere  quod  dedil.  Oculi  ejus  super  Gentes  re- 
$pidunt,  Ergo,  OcuU  ejus  super  Genies  respiduut.  Ct 
quid  facimiis?  Murmurabunt  Judaei;  diciuri  sunt  Ju- 
dxi :  Qiiod  nobis,  hocet  illis;  nobis  Evangclium,  illis 
Evangelium;  nobis  graliam  rcsurrectionis,  et  illis 
gratiam  resurrectionis  :  nibil  nobis  prodest  quod  nos 
Legao  accepimus ,  et  in  jusiificationibus  Legis  vixi- 
mus,  et  tenuimus  prxcepta  patrum :  nihil  vatebitboc ; 
illis  quod  nobis !  Non  liligent ,  non  contcndant.  Qui 

*  sic  M».  Ai  Edd.:  m  hune  ftuvium  mortfditalu  nemo  se 
moriaiium  rerum  coHOupUeenHa  mbveruat  ne  rapuiitur  : 
faeite  transUt  eic 


6t  tabescens,  nenne  peccatrir  es?'Quid  damat  Hdi- 
gua  Hia?' Aitendatur  conscientia.  Omnesentm  pecca- 
verunt,  et  egent  gloria  Dci  (Rom.  iii,  25).  Agnosce 
te,  infirmitas  humana.  Acoepisti  Legem,  ut  et  praeva- 
ricatrix  Legfs  esses;  oon  emm  tenuisti  et  implestt 
quod  accepisti.  Accessit  tibi  ex  Lege,  non  josttfiea- 
tio  quaro  Lex  jubet ,  sed  prxvaricaiio  quaip  tn  fe- 
cisti.  Sl  ergo  abundavit  peccatum,  qutd  invides  soper- 
abundanti  gratiae  {N.  v,  2d)  ?  Noli  amaricare,  quia 
gtti  amaricant^  non  exaltentur*  Qoasi  maledixisse  vi- 
detur,  Quiamarieantj  non  exa/retitnr  :  imo  exalten- 
tur,  sed  non  m  seipds.  Hominentitr  ii^sefpsis;  exaK 
lentur  in  Christo.  Qvi  enim  se  boffliliat,  exaltabitur ;. 
et  qui  se  exalut,  humil^abitttr  {Matth.  xviii,  H).  Qui 
amaricantj  non  exattentur  m  semetipsii^ 

15.  [vers.  8,  d.lBenedicU^  Genief,  Deum  nostrum. 
Ecce  repulsi  sunt  qui  amaricant ;  reddiu  est  ilHs  ra- 
tlo:  aliqni  conversi  sunt,  aliqui  supcrbi  remanserunt^ 
Non  vos  lerreant  qui  gratiam  evangelicam  invidcnt 
^eniibos;  jam  venit  semen  Abrahae ,  in  quo  benedi- 
euntur  omnes  Gentes  {Gen.  xii,  5).  Benediclie  enm 
in  quo  benediciminf ;  Dinedleite^  G^entes^  Deum  no^ 
strum  :  et  audite  vocem  tuudh  e}us.  Ne  vos  ipsos  laude- 
tis;  sed  ipsiim  laudetis.  Quae  est  yox  laodis  ejiis  ?* 
Quia  gratia  ipsius  sumus,  quidquid  boni  sumus.  Qni 
posuit  animam  meam  in  vitam  '.  Ecce  vox  laudts  ejiis  : 
Qui  posuit  animam  meam  in  vitam.  Ergo  in  morte  erat; 
in  morte  erat  in  te  *.  Inde  est  quod  non  debotstis 
exahari  in  vobis  ipsis.  Ecce  in  morte  erat  in  te  :  ubi 
eril  in  vita,  nisi  in  illo  qui  dixit,  Ego  sum  via,  verilaSj 
et  vita  (ioan.  xiv,  6)  ?  Quomodo  qoibusdam  credenii- 
bus  ait  Aposiolus  :  Fuiuis  aliquando  tenebrce ;  nnnc 
autem  tux  in  bomino  {Eph^.  y,  8).  Tenebrac  ergo  in- 
vobis ;  lux  In  Domino  :  sie  mors  in  vobis ;  vila  in  Do- 
mfno.  Qui  posuit  ammam  meam  in  vitam,  Ecce  posuil 
antmam  nostram  in  vitam,  quia  credimus  in  eum  ;  in 
vitam  *  posuit  animam  nosiram  :  sed  quid  deinde 
opus  est ,  iiisl  ut  perseveremus  nsque  in  finem  ?  Ei 
boc  quis  dabit ,  nisi  de  quo  consequenter  dietum  est,. 
Et  no^  dedit  in  motum  pedes  meos  ?  Ipse  posuit  am- 
mam  m  vitam ,  ipse  regli  pedes,  ne  nutent ,  ne  mo- 
veantur,  et  dentur  in  motum  ;  i^se  nos  facit  vivere, 
ipse  perseverare  usquc  in  finera  ,  ut  in  xiernum  vi- 
vamus.  Et  non  dedit  in  motum  pedes  meos. 

16.  [vers.  10-13.]  Quarehec  dlxisti,  Et  non  deditm 

motum  pedes  meoi  f  Quid  cm*^m  passus  es,  aut  quid 

pnti  potuisti ,  ut  moverentur  pedes  tui  ?  Quid?  aodi 

qusc  sequantiir.  Quafcdixi,  iioti  dtdft  in  motum  pedegr 

meos?  Quiamultapassisumtis,  de  quibus  moverentoF 

devia  pedes  noslri,  nisi  ipse  regeret,  et  eos  in  mo- 

lum  non  dareL  Quae  sunt  ista?  Quoniam  probasti  nos 

Deus ;  ignisd  nos,  dcut  ignitur  argentum.  Non  ignistL 

sicot  fenum,  sed  sicut  argentum  :  adhibendo  nobts 

ignem ,  non  in  cinerem  convertisU,  sedsordes  abluisti^ 

Jgnisti  nos ,  sicut  ignitur  argentum.  Et  vide  quonioiia 

1  Hss.  constanter,  invita. 

•  sic  Mfis.  At  Bdd.,  i»  morte  eral^  qula  in  teerai^  i  nd^ 
est,etc. 
s Edd.,  qui  in  mta.  Abesl, ftrf,  astss. 


nf  ENARRATiO  IN 

flsfil  Deot  iii  Ittos,  qioniiii  ftniniam  posaU  in  viun. 
hiiM3mdm$in  mttidfmlam : ikhi  uI  capU  inoreremorv 
•ed  «iide  lilierftll  experiremar.  Poimti  iri9miaihne$ 
h  dono  noUro.  Erecti  enim  male,  snperiM  eramus : 
nale  erecii  eor? ati  SQmiu,  ui  canraii  lieiie  erigere» 
mvr.  ^omjfii  trihUaliottes  in  dor$o  noiiro  :  hnposnitU 
kombm  tnper  ^pila  nosira.  HaM;  omnia  passa  esl  Ec- 
dcsia  Tariis  el  <li?ersis  persecQiionibtis ;  passa  est 
boc  singillaiim,  eliam  modo  patilur,  Non  enim  quis- 
qam  est,  qal  se  in  luic  ▼im  ab  liis  leniationilms  poe- 
sit  dicere  immunem.  Ergo  ImpoBonlur  et  homiiies 
•uper  capila  nosira  :  toleramus  quos  Rolumus,  paii- 
mnr  superiores  aliquando  qaos  noYimos  pejores. 
Peccata  auiem  si  deslnt,  lieiie  superior  est  homo; 
qnanio  autem  pkira  adsuni,  tanio  est  ioferior.  £t  bo- 
num  est  ul  considerenras  nos  peccaiores  esse,  et  sic 
tulerenras  imposiios  soper  capita  nostra ;  ut  el  nos 
^eoconfileamar  quia  dignepaiimnr.  Quid  enim  In^ 
digne  pateris  qnod  facit  qui  justns  esi?  Poswsft  iri' 
imlaHone$  m  dor$o  no$tro  :  impo$m$ii  Aomtnet  $aptr 
eapHa  no$ira.  S:Bvire  Tidetur  Deus^cum  ista  fjoit;  ne 
roetaas;  quoniam  E^ter  esl,  nonquam  sic  sxyit  ul 
perdal,  Quando  maleYivis^  li  parcit»  plus  Irasciiur. 
Omnino  Istas  tribulallones  Hagella  sunt  corrigentis , 
ne  sil  sententia  |iunientis.  Po$ui$ii  iriinUalione$  in 
dorwo  noflfo  :  impo$ai9ti  kmine$  oaper  capiia  no$ira. 
17*  TroMMmitt  per  If  ncm  ei  a^tam.  Ignis  et  aqua , 
almiiMiue  periculosum  est  in  bae  Tita.  Cerie  videlur 
aqaa  ignem  exstinguere,  et  ignis  vldelur  aquam  sic- 
eare.  iia  et  ipsae  lentationes  suni,  quibos  abundat  ha>c 
Tfta.  Ignis  urtt ,  aqua  corrumpit :  utrumque  metuen- 
duro;  et  uslio  tribaiatioois»  et  aqua  corruplionis* 
Quando  sunt  res  aogustae,  et  aliqua  qoae  infeliciias  di« 
citur  in  hoc  mondo,  quasi  Ignis  est :  quando  sont  rci 
prosperaF;,  et  abondanlia  sasculi  drcumfluit»  quasi 
aqoa  esi.  Yide  ne  te  ignis  eiurat,  ne  aquaconrum- 
pai.  Firmus  esto  adversus  ignem ;  coqui  te  oportet ; 
ianqaam  vas  fictam  milteris  in  cammum  ignis ,  ul 
Armetur  quod  formatam  est.  Vas  ergo  jam  igne  fir» 
matuw  aquam  non  timel;  vas  auteCii  l'  solidatum 
Igne  noA  fueril « tanqimm  lulum  aqua  solvetur.  Noli 
flesiuiare  ad  aquam ;  per  ignem  transi  ad  aquam ,  ul 
iranseas  et  aquam.  Propierea  et  in  Sacramenlis ,  et 
io  catechizando ,  et  in  exorcizando ,  adhibeiur  prius 
ignis.  Nam  unde  plerumque  immundi  spiritus  cla- 
mant,  Ardeo,  st  iUe  ignis  non  est?  Post  igiiem  autem 
exorcismi  venitur  ad  Baptismuro;  ut  ab  igne  ad 
aquam ,  abaqua  in  refrigerium.  Quod  aulem  in  Sa* 
cmmentis  \  hoc  iu  lentationibus  hujus  sxculi :  an- 
pustia  timoris  acccdit  prima»  vice  ignis ;  postea  abla- 
to  timorc,  metuendum  cst  ne  felicitas  mundana  cor- 
rumpat.  Guni  autcu  le  ignis  crepare  non  recerit ,  et 
in  aqiiam  non  :ncrsoris»  sed  enaiaveris;  per  discipli- 
nam  transis  adrequicm,  et  transiens  perignem  et 
aquam  educcris  in  rerrigerium.  Quarum,  euim  rerum 
aigna  sunt  in  Sacrameiitis,  ipsae  res  sunl  in  illa  pcr- 
fcctione  vitae  aetemari.  Jam  cum  transierimus  ad  illiid 

^  Hk  hi  edd.  addltumlhcrai,  o^im  BapHsnH ;  quod  a  Uss. 
aiiesi. 


PS4LIIUM  LIV*  TaS 

refrigerium,  fratres  chansstmi,  Dallam  ibi  limeblmui 
inimicum ,  nuUum  lentatorem »  nulium  invidum » 
nullum  ignera ,  nullam  aquam ;  perpetuam  ibi  rcfri- 
gerium  erlt.  Refrigcrium  propter  quietem  dicitur. 
Nam  si  dicas»  Calor  est*  verum  est :  si  dicas,  Refri- 
gerium,  verum  est.  Si  enim  refrigerium  male  accipias» 
quasi  lorpescimus  ibi.  Non  aulem  lorpescimus  ibi , 
sed  requieschnus  :  nec  quia  calor  dicitor,  nstaabunoo 
ibi ,  sed  fervebimus  spiritu.  Atteade  ipsum  calorem 
in  alio  psalmo  :  iVec  e$t  qui  $e  abecondai  a  ealore  eju$ 
{P$al.  xviii,  7).  Quid  dicil  el  Apostolus  T  Spiriiu  fer- 
venies  {Aom.  xii,  ii).  Ergo,  7rafui9imiis  per  ignema 
aquam :  Et  eduwiiii  no$  in  refrigerium. 

18.  [weri.  iZ.]  Ailende  quia  non  tantum  de  refri- 
gcrio»  sed  nec  de  ipso  igne  optabili  tacuit  :  Imrmbo 
in  donmm  tuam  in  holocau$^$,  Quid  est  holocaustum  ? 
Totum  incensum,  sed  igne  divino.  Hoiocausiumenim 
dicitur  sacriflcium,  cum  lotum  accenditur.  Aliae  sunt 
partessacrificiorum;  aliud  horocaustum  :  quando  to« 
lum  ardet,  et  totum  consumitur,  igne  divino,  holo- 
oaustum  dicitur;  quando  pars,  sacrificium.  Omne  qoi- 
dem  holocausium  sacrificium ;  sed  non  omne  sacri- 
flcium  holocaustum.  llolocausu  ergopromitlit;  corpus 
Christi  loquitur,  unitas  Chrisii  loquilur  :  Iniroibo  in 
domum  iuam  in  ItolocaMis.  Totum  meum  consumal 
ignis  tuus;  nibil  mei  remaneat  mihi »  totum  sit  tibi. 
Hoc  autem  erit  iu  resurreciione  Justorum  \  quando 
ei  corrupiibile  hoc  indueiur  incorrupHonet  el  moriale 
hoe  indueiur  immorialiiaie;  iune  fiei  quod$cripium  e$t : 
Ab$OTpta  e$i  mor$  in  mloriam  (I  Cor.  xv,  54).  Yiclo- 
ria  quasi  ignis  diTimis  est :  cum  absorl)et  et  mortem 
nostram,  holocaustum  est.  Non  remanet  mortale  ali- 
qoid  in  carne,  non  remaoet  aliquid  culpabile  in  spi- 
ritu ;  totom  ex  mortali  vita  consumetur,  ut  in  Kterna 
viu  consommctur  *  :  emnt  ergo  ilto  holocausta. 

19.  [vers.  i4.]  Et  qoid  erit  * » iii  holocau$ii$  ?  Red- 
dam  tibi  90ia  mea^  qute  fUetinxerunt  labia  nua,  Quse  esl 
distinctio  in  votis?  Haec  est  distiiiaio ,  ut  te  accuses, 
illum  laudes;  te  intelligas  creaturam,  illum  creato- 
rem ;  le  tcnebras,  illum  iliuminalorero,  cui  dicas : 
7tt  iUmninaln$  tucemam  meam^  Domine ;  Deu$  meu$^ 
iUuminabi$  tenebra$  mea$  {P$aL  xvii ,  %9).  Nam 
quando  dixeris,  o  anima,  quia  ex  te  libi  lucct,  non 
disiingucs*  Si  non  disUngues,  non  reddes  vota  distiii* 
cta.  Redde  vota  dislincta ;  confltere  tc  mutabilcra,  il- 
lum  incommutabiiem  :  confitcre  le  sine  illo  nibil  esse, 
ipsum  autem  slne  tc  pcrrecium  esse ;  te  indigere  illo, 
illum  aulem  tui  non  indigere.  Clama  ad  illum  :  Dixi 
Domino^  Deu$  meu$  e$  /u,  quoniam  bonorum  meorum 
non  indijee  {P$at.  xv,  2).  Jam  eo  quod  te  in  hoIoc:iu- 
stum  assumit  Dcus,  non  ille  crescit,  non  illc  augelur, 
non  ille  dilior,  iion  ille  instraclior  fil :  tibi  est  nie- 
lius  quidquid  de  le  pro  te  Tacit ;  non  ei  qui  facit.  IIxc 
si  discernas ,  reddis  vota  Deo  tuo,  qiue  disiiiixerunt 
labia  tua.  Reddam  tibi  vota  mea^  qua  dietinxerunt 
labia  mea, 

^  Sic  Mss.  At  Rdd.,  mortuorum» 

*  Hic  Rdd.  addunl,  ut  a  morte  $ervemur  in  vitam  :  qnod 
abest  a  petioribfis  m». 

*  Aliqiioi  I  rohoi  nutsc  Mss.,  erHfU. 


S.  AUGUSTINI  EPISCOPI 


m 


Qtiid  ergo  Domintis  Cbristos  aitf  Ego  Mum  vrVif ,  vo$ 
Mrmtfnla,  Paier  meuiogrieola  {Joan.  xv,  5,  i).  Sitiat 
erg^  terra,  et  edai  vocessitis  saie  ;quoniam  scriplutn 
est :  Animameancutterrarineaqua  ttbi  {P$at.  cxlii, 
6).  Dlcal  ergo  lerra  nostra,  nos  ipsi,  piuviam  Dei  de- 
siderans  :  Deutmieereatwr  nostri^  et  benedteat  no9, 

8.  Ulummet  vnltum  iuum  tuper  no$.  Qun^sitoruseras 
Sbrtasse  quid  est,  benedicat  no$.  Muilis  modis  se  volunt 
homines  benedicl  a  Deo  :  alius  benedici  se  vuli,  ut 
liabeat  plenain  domuro  necessariis  rebus  buic  vi(s; 
alius  benedici  se  cupit,  ut  oblincat  saluiem  corporis 
sine  labc ;  alius  benedici  se  vult,  si  forte  aegrotat ,  ut 
reparei  sanitalera;  alius  dcsiderans  Glios,  ei  forie 
contrislatus  quod  non  nascantur ,  benedici  se  vult  ut 
babeat  posterltatem.  Et  quis  enumeret  diversa  vota 
bomimim  se  a  Domlno  Deo  benedici  cupientiuro? 
Quis  aulero  nostrum  dxcturus  est  non  esse  ilbm  Dei 
benedictionem,  si  vel  agricultura  eifructum  ferat,  fel 
domas  cojusqoe  abundet  copia  rerum  temporaliuro, 
▼el  ipsa  corporis  salus,  aut  teneaiur  ne  amittalur,  aot 
amissareparetur?  Fecunditas  eliam  feminanim,  et 
casta  vota  fllios  desiderantiuro,  ad  qoero  pertinent 
nisi  ad  Dominum  Deum  ?  Qui  enim  creavitquandonon 
eraty  ipseprolissucoessu  facit  permanere  quod  con* 
didit.  Facit  ha^c  Deus,  donal  hxc  Dens.  Paruro  est 
nobis  dicere,  Facit  lixc  Deus,  donat  hxc  Deus ;  sed 
solus  facit,  solus  donal.  Quid  si  enim  facit  haec  Deus, 
sod  facit  hasc  ei  aliquis  non  Deus?  Facit  hxc,  et  solus 
facit.  Et  sine  causa  ista  petuutur  vel  ab  hominibus, 
vel  a  dxmonibus  :  et  quxquc  bona  accipiunt  inimici 
Dei,  ab  illo  accipiunt ;  et  cum  ab  aliis  petiint,  eum 
accipiont,  nescienies  ab  Hlo  accipiont.  Qnomodo  cutn 
puniuntur,  et  putant  se  ab  aliis  puniri,  nescicntes  ab 
illo  puniontar  :  sic  et  cum  vegetaninr,  Implentur, 
saivantur,  liberantur;  etei  hoc  ncscientes,  velhomi- 
nibos,  vel  dxmonibos ,  vel  Angelis  tribuunl»  non 
habent  nisi  ab  illo,  penes  qnem  potestas  est  oronium. 
Ad  hoc  diieHmus  h.nec,  fratres,  nt  quisquis  etiam  ista 
terrena  forte,  vel  propter  supplemenu  necessitatis, 
vet  propter  aliqoam  inflrmitatero  desiderat,  nonnisl 
ab  illo  desideret,  qui  est  fons  omnium  bonorom,  et 
creaior  et  recreator  universorum. 

3.  Sed  alia  sunt  dona  quse  dat  Deus  et  inimicis 
suis,  alia  quae  non  servat  nisi  amlcis  suis.  Quas  sunt 
donaqiixdatinimicissuis?  Ea  quse  numeravi.  Non 
eniin  soliboni  plenashabenldomosrebusnecessariis; 
aut  soli  boiii,  vcl  salvl  *  sunt,  vel  ab  xgritudine  con- 
Taleseont;  aot  soli  boni  flliosbabent,  soli  boni  pecu- 
niam ,  soli  boni  cxiera  apta  huic  vitae  temporali 
atqoe  transeonil.  Habent  haec  et  mali,  et  aliquando 
desuntbonis  :  sed  desont  et  malis,  elpleruihqueistis 
magis  qoam  iUls ;  aliquando  illis  qnam  istis  potios 
abundanu  Permixta  ista  temporalia  Deusessevotuil; 
quia  si  bonis  solis  ea  daret,  pmarent  et  mali  propier 
lixc  colcnduro  Deom ;  rursus  si  ea  solis  malis  daret, 
timerent  boni  inflrroi  converii ,  ne  Ista  illis  forte 
deessenu  Est  enim  adhuc  anima  infirma  miuus  capax 
regni  Dei;  nutrire  illam  debet  Dcus  agricola  noster. 
*  Edd.,  $at9ifacti  $unt.  Abeat,  factif  a  Mss. 


Nam  et  quse  arbor  Jaro  tcmpestate»  robore  sustinett 

cnm  de  terra  nasceretor,  hefta  erat.  Novit  ergo  ille 

agricola  non  soluin  robusus  arborea  iHitare  aupie 

purgare ;  sed  etiam  teneras  in  Teoenti  orlo  aepire. 

Propierea,  diicctissimi,  ot  dicere  coaperam»  si  aoii» 

lK>nis  dareiilor  isla,  omnes  propter  baec  aocipienda 

veilent  converttad  Deom  :  rorsos  si  solis  roalisdarea* 

tur ,    timerent  infirml  ,  ne  com  canvertereRiur « 

amitierent  qiiod  aoli  mali  liabercDt.  PerDiixte  data 

soiit  et  bonis  et  roalls.  Rursos  ai  soiis  bonis  auferren- 

tur,  idem  ille  timor  esset  infirroorom,  ue  conveite» 

rentur  ad  Deum:  rursus  si  solia  malis  auferreniur, 

ipsa  sola  poena  putaretur  qua  roali  plectuntur.  Quod 

ergo  dat  ea  l>oni8,  consolatar  itinerantes  :  quod  dat 

ea  et  malis,  admoiiet  bonos  ot  alia  desiderent,  qoae 

non  habentcammali»coromonia.  Rursasbonisaoferl 

•  ea  quando  volt,  ot  ioterrogenl  se  de  suis  virilNis ;  et 

inveniant  se,  qui  forte  lateliant  se,  utrum  jam  possint 

dicere  :  DomtniM  dedit^  Dommnf  abttuUi:mut  Doad'' 

no  ptaemt^  ita  faetum  e$t :  $U  namen  Domtni  benedi" 

etum  {Job  I,  %\).  Benedixit  enim  et  IHa  anima  Do- 

minom,  et  reddidic  froctos  compluta  sagina  lienedi^ 

etionis.  i>omJiiiis  dedit,  Domfym  aimuUt :  subtraxii 

data ;  sed  non  aobtraxit  datorem.  Anima  benedicta 

omnis  simplex,  non  baerens  rebus  lerrenia,  nec  visco 

impKcatis  pennis  jaeens,  sed  exserto  Ditoreviriiitttra» 

in  geminis  alls  gemlnae  dHectionis  exaolut  in  aoras 

liberas;  et  videt  sibl  subtractom  esse  qnod  calealiaty 

non  obi  incumbebai ;  et  dicil  secora  :  Dondmu  dedit , 

Dominue  ab$tulit ;  atcul  Domino  placuit,  Oa  fact$mi  e$t : 

$itnomen  Domini  benedietum.  Dedit,  etalKtaiit;  ma* 

net  qui  dedit,  et  absiolit  quod  dedit :  sit  ejos  nomcn 

benedictum.  Ad  hoc  ergo  isla  auferuntor  iMHita.  Sed 

ne  quis  forte  infirmos  diceret :  Quando  ego  osee  pos* 

sumlantae  virtoiis,  qoantae  sanctus  Job?  Robormira- 

ris  arboris,  quia  nKMlo  naia  es  ^ :  baec  magna  quam 

miraris,  aub  cujus  ramis  ei  ombra  rcfrigeraris  *,  virga 

fuiu  Sed  times  ne  tibi  auferantor  baec,  cum  talis 

fueris?  Attende  qoia  auferuntureimalis.  Qoid  ieer^ 

diflbrs  a  conversione?  Qood  bonus  iimes  amiitere» 

forte  malus  aniisaunis  es.  Sl  boiius  ea  perdideris, 

adesi  consoiator  qui  absiulit  :  arca  exinaniu  esl 

auro,  cor  plenum  est  fide ;  foris  paoper  es ,  sed  iniiia 

dives  es  :  divitias  tecum  portas  quas  non  amitierea, 

etiamsi  de  naufragio  nudua  exires.  Quod  «rgo  forte 

perdiiurus  es  malus,  cur  non  bonom  te  Invenii  d»- 

mnum,  quandoquidem  vides  ei  malos  pati  damnum  ? 

Sed  raajore  ilti  dainno  feriuniur  :  inaais  est  donivSy 

inanior  coiiscientia  esi.  Quisqois  malos  ista  pcrdide- 

rit,  non  babet  foris  qood  teneat,  non  hdbel  intos  ubi 

reqoiescat.  Fugit  hic  *  obi  damnom  passos  est»  obi  ae 

ad    oculos  bominum    de  dlvitiarom    08ieniatt<Mie 

jactabai;  jam  se  in  ocolis  hominum  Jactaro  non 

potest :  ad  sc  tntro  non  redit,  quia  nihil  babci.  Non 

est  Imltatusformicam ;  non  sibi  collegit  grana,  ettm 

aestas  esset  (Prov.  vi,  6,  «ixxx,  95).  Quld  dixi,  emi 

>  Sic  Hss.,  nisi  quod  unus  habett  natu$  e$.  At  Edd.,  quee 
modo  nata  eu. 
«  Hss.,  refrigeras, 
*  Kdd.,  luec'.  Aliquoi  vcro  Hss.,  inc. 


M5 


EMAORATIO  IN  PSALMUH  LXVI. 


m 


ttsU6  C88et?  Cam  essel  vlue  traDquillitas ,  cum  esset 
sasciili  hujuscrga  illum  prosperius,  quando  ei  vaca* 
bat,  quaudo  felix  \'Ocal)atur  ab  omnibus,  aestas  ipsius 
erai.  Imltaretur  rormicaai,  si  audiret  verbum  Dei ; 
eolltgeret  grana,  et  inlus  reconderet.  Yenerat  tenta- 
tio   tribulalionis  ,  supervenerat  hiems  (orporis  * , 
tempeslas  timoris ,  frigus  Irislilise ,  sive  damnum 
esset ,  sive  aliquod  salutis  periculum ,  sive  aliqua 
orbilas  suorum,  sive  aliqua  e&honoralio  et  humilia- 
tio ;  biems  erat :  redii  formica  ad  id  quod  aesiate 
colIegit;et  inius  in  sccreto  suo,  ubi  nemo  videt, 
aestivis  laboribus  recrealur.  Quando  sibi  ista  colligc- 
hat  aestate,  videbant  omnes  :  cum  bis  pascitur  hicme* 
nallus  videt.  Quid  esl  hoc  ?  Vide  formicam  Dei :  sur- 
git  quoiidie,  currit  ad  ecclesiam  Dei,  orat ,  audit  le- 
Gtionem ,  bynmum  cantat,  ruminat  quod  audivit, 
apud  se  cogitat,  recondit  inius  grana  collecta  de  area. 
Haec  Ipsa  quae  modo  dicuntur  qui  prudenter  audiunt, 
hoc  agnnt,  et  ab  omnibus  videntur  procedere  ad 
eoclesiaffl ,  redire  de  ecclcsia ,  audire  sermonem , 
andire  lectionem,  invenire  librum,  aperire  et  iegere : 
omnia  ista  videntur,  cum  Gunl.  Formica  illa  est  con- 
terens  iter,  porians  et  recondens  in  conspectu  cer- 
nentium.  Venit  biems  aliquando ;  cui  enim  non  venit  ? 
Accidit  damnum,  accidit  orbiias  :  caBteri  miserantur 
forte  ut  raiserum,  qui  non  norunt  quid  intus  habeat 
formica  quod  comedat,  et  dicuni,  Miser  ille  cui  hoc 
acciditv  aut  ille  cui  hoc  accidit :  quid  iJIicredis  animi 
esse?  quomodo  confcclus  est  I  Ifetitur  ex  se,  com- 
patiior  ex  viribus  suis,  et  ideo  lalliiur;  quia  mensu- 
ram  qua  se  metitur,  vuli  aiferre  ad  eum  quem  non 
novit.  Vides  illum  passum  damnum,  aut  bumilialttm, 
aut  orbitate  percussum  :  quid  credis  7  bte  aliquid 
mali  fecit,  ut  hoc  ilii  contingeret.  Tale  cor  habeant, 
lalem  animum  inimid  mci.  Ignoras,  o  faomo ;  vere  tu 
tibi  inimicus  es,  qui  per  aestatem  tibi  non  coUigis 
quod  iste  collegit.  Hodo  intus  formica  comedii  labores 
aL^statis  :  sed  eam  coUigeutem  videre  poieras ;  man* 
ducanteni  videre  non  potes*  Isu,  fnatres,  quantum 
DouitnusdediL,  quantum  suggerere  ei  imbucre  digna- 
tuaest  iiifirmiutem  et  hunuliutem  noalram,quantum 
capimus  pro  moduio  nostro,  diximus,  quaredet  Deus 
omnia  iau  permixU  ei  bonis  et  maiis,  et  quare  aufe- 
ral  ei  bonis  et  malis^  Dedit  tibi;  non  extolJaris: 
abalnlit  tibi;  non  frangaris.  Times  ne  aufemt;  bono 
polefli  anferre  et  malo  :  fflclius  ei^o  bonus  quod  Del 
M  amittis,  sed  Deom  tenes*  Sic  eigo  et  ille  malus ; 
ip«um  horUmur  :  Passurus  es  damnum ;  (quis  non 
liassttnis  estor5iutemt)aIiquis  casus  irruet,  aliqua 
calamiias  de  tcansverso»  undecumque  plenus  est 
oiQiidus,  exemplanon  cessant :  loquor  tibi  in  xsUte, 
grana  quae  eolllgas  non  desunt :  atiende  adformicam, 
o  piger(JPr<»v.  vi,  6,  etxxx,i5);  coUige  aesuie  cum 
IKHcs;  hiems  colligere  te  non  sinet,  sed  manducare 
qiiod  collegeris.  Quam  multi  enim  tribulaiionem  iia 
pntiunlur,  ut  non  eis  vaect,  nec  legcrc  aliquid,  nec 
audire  aliquld;  nec  fortc  admitluniur  ad  eos   qui 


eos  consolentur.  ReaMiMlt  formka  in  cavema;  vt- 
deai  si  eolleglt  aliqutd  aesute,  quo  se  avocei  hieme» 

4.  Sed  modo  quia  benedicet  nos  Deus ,  quare  be« 
nedicei  nos?  quam  benediciionem  peiit  haec  vox ,  C/i 
benedicat  nin  /^eifi  f  Benedictlonem  quam  servatam^ 
cis  suis ,  quam  solis  bonis  dat.  Ne  pro  nffagno  appeias 
qttod  et  mall  acciptunt :  quia  honus  est  Deus,  faclt  ilta, 
qui  solem  snura  facit  oriri  super  bonos  et  malos ,  ei 
pluit  super  jostos  et  injustos  ( Matth.  v,  iH ).  Quid 
ergo  praecipue  bonis?quld  praecipue  justis?  Uhamnet 
vuUum  tuum  mtper  not.  Solis  hujus  vultum  illuminas 
super  bonos  et  malos ;  vultum  tuum  illumina  snper 
nos.  Vident  istam  lucem  cum  pecoribus  et  boni  el 
mali :  beati  autem  mundo  corde,  quoniam  Ipsi  Deum 
videbunt  ( IM.  v,  S ).  llluminel  vuUum  suum  wpef 
no».  Geminus  inlellectus  est;  ulerque  dicendus  est. 
lUumina ,  inquit,  vultum  tuum  super  nos;  ostende 
nobis  vultum  suum.  Non  enim  aliquando  iUumlnat 
vulium  tuum  Deus,  quasi  aliquando  fueril  sine  luml- 
ne :  sed  illumina  super  nos,  ut  qnod  nos  latebal  ape* 
riatur  nobis ,  et  quod  erat ,  sed  nobis  absconditum 
erat ,  reveletur  super  nos ,  hoc  est  illuminetur.  Aut 
certe,  imaginem  tuam  iUnmina  super  nos :  ut  hoe 
dixerit ,  Hiumiiia  vulium  toum  super  nos ;  Impressi- 
sti  nobis  vultum  tuum  ,  fecisti  nos  ad  iinagincm  et 
similiiudinem  Inam  {Gen,  i,  SK6),  fecisti  nos  num- 
mum  tuum ;  sed  non  debet  imago  tua  in  tencbris  re« 
manere ;  miite  radium  sapieniio:  tuae ,  expellat  tene<* 
bras  nosiras,  et  fulgeat  in  nobis  imago  tua ;  cogno* 
scamns  nos  imaginem  tuam ,  audiamus  quod  diclum 
esi  in  Caniicis  caniicorum :  iVfai  cognoverii  temel* 
ipsamt  0  pulckra  inter  mulieret(Cant.  i,  7).  Dicitur 
enini  Ecclesi» j  Nitl  cognoverit  lemetipsam.  Quid  esl 
hoc  1  Nisi  cognoveris  ad  imaginero  Dei  te  faciam.  0 
anima  Ecclesiae  pretiosa  * ,  redempta  sanguine  Agni 
immacukiti ,  aitcnde  quanii  valeas ;  quid  pro  te  da- 
tum  sit  cogiu.  Dicamus  ergo  et  optemus ,  Jlluminet 
vutlum  tuum  $uper  not.  GesUmus  vullum  ejus  :  quo- 
modo  dicuntur  vultus  imperatorum,  vere  quidam 
sacer  vultus  Dei  est  In  imagine  ipsius;  sed  inlqui  non 
cognoscunt  in  se  imaginem  Dei.Ut  iUuinlnetur  vulius 
Dei  super  Ulos,  quid  debent  dicere?  Tu  iUuminabit 
lucernam  meam^  Domine ;  Deut  meut  ^  iUuminabit 
tenebrat  meat  {Ptat.  xvii  ,29).  Sum  in  tenebris  pecca- 
torum ;  sed  radio  sapientlae  tnae  discutianiur  tenebnn 
meae :  appareat  vultus  tuus,  et  sl  forte  apparet  pcr 
me  aliquantulum  deformis  elfectus ,  a  te  reformetur 
quod  a  te  formatum  est.  lUuminet  ergo  ou//ttm  suuin 
tuper  not, 

5.  [vert  Z.]  Vt  cognotcamut  m  terru  viam  tuam. 
In  terra,  hic,  in  hac  vita,  cognouamut  viam  tuam.  Quid 
est,  viam  tuam?  Quae  duclt  ad  te.  Agnoscamus  quo 
eamus ,  agnoscamus  qua  enmus;  utrumque  in  tene- 
bris  non  possumus.  Longe  es  a  peregrinantibus;  viani 
nobis  porrexisti  pcr  quani  redeuodum  sit  ad  te  : 
Agnotcamut  in  terra  viam  tuam,  Quae  est  via  ipsius , 
quia  hoc  oplavimus ,  ut  cognoscamut  in  terra  vinm 


*  Vox,  torporist  abi^si  a  Uss. 


Er.  el  duo  vel  tres  Mss.,  pretioto. 


m 


S.  AUGUSTim  BMSGOPI 


808 


iuamt  Qoaeuturi  raniug  eam  noB,  non  per  nosdiscl- 
luri.  Possumus  eam  de  Evangelio  discere :  Ego  9um 
ria,  Dominus  ail.  ClirisUis  dixiL :  Ego  $um  ma,  Sed 
Umes  ne  erres?  Adjecit :  Ei  veriias.  Quis  erral  in  ve- 
rilate  t  Crral  ^  qui  recesserita  veriUiie.YerilasGliristus, 
via  Chrislus :  ambula.Tiroes  ne  moriaris  antequam  per* 
venias  ?  Egc  ium  mla :  Ego  wm,  inquit,  vta,  et  veritas^  et 
tUa  (Joan.xiv,  6).Quasi  diceret,  Quid  times?  Per  me  am- 
bulas»  in  me*  ambuias,  in  me  requiescis.  Quid  ergo  ait, 
Cognoicamus  m  lerra  viam  tuam,  nisi,  cognoscamus  in 
lerra  Christum  tuum  ?  Sed  ipse  psalmus  respondeat : 
ne  puieiis  ei  aliis  Scripturis  adhibendum  esse  testimo* 
nium  quod  forle  hic  deest,  repelendo  ostendit  quid 
dixerit ,  Vt  cognoscamus  in  terra  viam  tuam ;  et  quasi 
tu  quaereres,  In  qua  terra ,  quam  viam  ?  tn  omnibus 
gentibus  salutare  tuum.  In  qua  terra  quseris?  Audi : 
In  omnibus  geniibus,  Quam  viam  quxris?  Audi :  Satu- 
iare  tuum.  An  forte  non  est  Christus  saiutare  ipsius  ? 
£t  quid  est  quod  dixit  senex  ille  Simeon;  senex  ille, 
inquaro,  in  Evangelio,  servaius  annosus  usque  ad  infan- 
tiam  Verbi  ?  Accepit  enim  senex  iile  in  manibus  suis 
inrantcm  Verbum  Dei.  Qui  et  in  utero  esse  dignatus 
est,  in  manibus  senis  esse  dedignaretur  ?  llle  in  utero 
virginiSy  qui  in  manibus  senis;  infirmus  infans  ,  et 
intra  viscera ,  et  in  manibus  senis ,  ad  dandam  nobis 
firmitatem ,  per  quem  facta  sunt  omnia;  et  si  omniat 
et  ipsa  mater;  venit  humilis,  venit  infirmus,  sed  in- 
dutus  infirmitate  mutanda :  qwa  etsi  erudfixus  est  ex 
infirmitate;  sed  vivit  ex  virtute  Dei  (II  Cor.  xin,  4). 
Apostolus  ait.  Erat  ergo  in  manibus^senis.  Et  quid 
ait  senex  ille?  quid  aii ,  graiulans  quod  jam  solvendus 
hinc  esset,  videns  suis  manibus  contincri  a  quo  et  in 
quo  salus  ejus  continebalur  ?  c  Jam  dimittis,  >  inquit, 
f  Domine ,  servum  tuum  in  pace ;  quonlam  videnmt 
•cuii  mei  salutare  tuum  >  (Ltic.  n,  %9,  30).  Ergo » 
f  Benedieat  nos  Deus,  et  misereatur  nostri :  illuminet 
vultum  sunm  super  nos ,  ut  cognoscamus  in  terra 
vi:im  tuam.  >  In  qua  lerra?  c  In  omnibus  gentibus.  > 
Quam  viam?  c  Salutare  luum.  > 

6.  [vers.  i.]  Quid  sequitur ;  quia  cognoscitur  in 
lerra  vla  Dei ,  qiiia  cognoscltur  In  omnibus  gen- 
tibus  salutare  Dei  ?  Confiteantur  tibi  populi^  Deus  ; 
confiteantur  tibi  ,  inquit  ,  poputi  omnes.  Existit 
hxreticus,  et  dicit,  Ego  in  Africa  popnlos  habeo : 
et  alius  ex  alia  parte  ,  Et  ego  in  Galatia  popu- 
los  habeo.  Tu  in  Africa  ,  ille  in  Galatia  :  ego 
illum  quxro  qui  ubique  habet.  Certe  ad  istam  vo« 
cero  exsultarevosausi  eslis,  quoniam  audistis,  Confir- 
teantur  tibi  poputi,  Deus.  Audite  seqiientem  versum , 
quia  non  de  parte  loquitur  :  Confitebantur  tibi  popuU 
omnes.  Ambulate  In  via  cum  omnibus  genlibus ,  am- 
bulate  in  via  cum  omnibus  populis ,  o  filii  pacis,  filii 
unicx  Catholleae ;  ambulate  in  via ,  cantate  ambulan- 
tes.  Faciunt  hoc  viatores  ad  solamen  laboris.  Cantate 
vos  in  hae  via ;  obsecro  vos  per  ipsam  vinm ,  canlate 
in  hac  via  :  canticum  noviim  cantate ;  nemo  ibi  ve- 
tora  cantet :  caniaie  amatoria  patrise  ve&trsi ;  nemo 

*  Hic  In  Gdd.,  additur,  in  verilate  :  quod  abest  a  Mas. 

*  Sic  ex  Mss.  [m  me.] 


vetera.  Via  nova ,  viator  novns»  canticom  novum. 
Audi  Apostolum  hortantem  te  ad  canticum  novnm  : 
Hi  qua  igitur  in  Christo  nota  cfeatura^  vetera  transierunt; 
ecee  faeta  sunt  nova  ( II  Cor.  y,  17).  Canticum  novum 
cantate  in  via  quam  cognovistis  in  terra,  In  qua  terra  ? 
tn  ommbus  gentibus.  Propterea  et  canticum  novum 
non  pertinet  ad  partem.  Qui  In  parte  cinut ,  TCtus 
eantat :  quodlibet  cantet ,  veius  canut ,  vetus  bom» 
canuit;  divisus  est,  camalis  est.  Certe  in  quantum  car« 
naiis  est,  in  tantum  vetus,  et  in  quantum  spiritualis , 
in  tantum  novus.  Vide  quid  dicat  Apostolus :  iVoii  po- 
lut  votns  loqui  quasi  spiritualibuSf  sed  quasi  camaiibus. 
Gnde  illos  probat  camales?  Ctun  enim  unus  dieit,  Ego 
swn  PauU;  atter  vero^  Ego  Apotlo  :  nonne  ,  inquit, 
camatetesHs  (I  Cor.  iii,  1,4)?  Ergo  In  spiritu  canii- 
cum  noVum  cania  in  via  secura.  Sicut  viafores 
cantant ,  et  pleramque  nocte  cantant.  Formido- 
losa  circumstrepunt  onmli ,  vel  polius  non  circuni- 
strepunt,  sed  circumsilent ;  et  quanto  magis  silen- 
lia  ,  tanto  magis  formidolosa ;  canlant  tamen  et  qiii 
latrones  tlment.  Quanto  securius  canus  in  Giri- 
sto?  Non  habet  via  ista  latronem ,  si  tu  non  dese- 
rendo  viam  Incidis  in  latronem.  Canta ,  inqiiam ,  se- 
curus  canllcuin  novum  in  via  quam  cognovistl  ia 
terra ,  hoc  cst  m  omnibus  gentibus.  Vide  quia  Ipsum 
canticum  iiovum  non  tecum  cantat  qui  in  parte  esie 
Toluit.  Cantau  ,  inquit ,  Dondno  canUcum  nofmin  ;  ei 
sequitur,  Cantate  thndno,  omnis  terra  (Psai.  xcv,  1). 
ConfiteanturUbi  popuU^  Deus.  Invenermit  Tiam  tuam; 
conflteantor.  Ipsa  cantatio  confessio  est ;  confesaio 
peccatoram  luoram,  etvlrtutis  Del.Tuam  inlquiiatem 
confltere,  gratiam  Dei  confltcre ;  te  accusa,  lltom  g[lo- 
riflca ;  te  reprehende,  illum  lauda  :  ut  et  ipse  veniens 
inveniai  te  punitorem  tuum,  et  exhibeai  se  tibi  salva- 
torem  tuum.  Qoid  enim  timetls  conflieri ,  qul  iaw^ 
nistis  hanc  viam  in  omntbas  gentibus?  quid  timelia 
conflteri ,  et  in  confessione  vestra  cantare  cantieum 
novom  cum  omni  terra,  Jn  omni  lerra,  in  pace  catho* 
lica  ?  Confiteri  times  Deo ,  ne  confessum  damnei  ?  Si 
non  cottressuslaiesSconfessas  damnaberis.Time5Con- 
fileri,quinon  confitcndo esse  non  peiesoecullus  :da« 
mnaberis  laeitus,  quiposaes  1lberariconfe8sus.Coii/f-* 
teantur  tiH  popuU^  Deus ;  cmtfiieantmr  tibi  poipuU  omnes. 
7.  [vers.  8.]  Et  quia  isla  confessio  non  ad  snppli- 
cium  ducil ,  sequilor,  el  dicit :  Lmieniur  ec  exsuhaa 
gentes.  Si  plangunl  ante  hominem  oonfessi  lairones , 
Ixtentur  anle  Deum  confessi  fideles.  Si  homo  jndicet, 
exlgit  a  latrone  confessionem  tortor  et  tlmor ;  Imo 
aliquando  confessionem  premit  timor,  exigii  dolor  : 
et  illequi  plangit  in  tormentis,  limel  aotem  occldi 
confessua,  portat  lormonu  quanlum  potesl ;  el  sl  vi- 
clus  dolore  fuerit,  proferl  ad  morlem  vocem  smim. 
Nusqiiam  ergo  Ixtus,  nusqiiam  exsuIUttS  :  a»teqimm 
confiteatur,  exarat  ungula;  cum  confessns  teerir^ 
damnatum  caraifex  docii :  miser  iibique  *.  Sed  twun* 
iur  et  exsuUent  genus.  Unde?  Per  ipsam  conCesaio-. 
nem.  Quare?  Quia  bonus  est  cui  oonfiientor  :  ad  lioc 

*  Edd.,  non  confusus  damnaberis.  Expunge,  mw,  quod 
abestaiiss. 
« sic  M8S.  At  Edd. ,  damnai  carmfex^  dueitur  mker  ulrique 


809  ENARRATIO  IN  PSAUiUH  LIVI 

ciigit  eonfessioiiem,  in  liberet  homileiii;  ad  hoc  da- 

mnat  non  confltcnlem,  ut  paniat  superbum.  Brgp  tri- 

stis  eslo  anlequam  eonfitearis ;  eonfeasos  exsulta,  jam 

sanaberia.  Conadeniia  tua  ^  saniem  eollegerat ,  apo- 

slema  tumnerat,  cruciabat  le»  requiescere  non  sine- 

bat  :  adhibel  medicus  fomenta  Terborum,  et  ali* 

qnandosecat ;  adbibet  medicinalefernim  in  correptione 

tribulationls :  tn  agnosce  medici  manum ;  confiiere , 

exeat  In  confessione  et  deflnat  omnis  sanies  :  jam 

exsulta ,  jam  laetare ;  quod  reliquum  est  fiicile  sana- 

bitur.  ConfiUtaauT  HH  poputi ,  Deu$:  confiiemUtr  M 

ffopuli  amne$,  Et  quia  confitentur ,  ketetuur  ei  enul' 

ient  genlee ;  quomam  judkat  ftoftuhein  afuitate.  Nemo 

tc  fiailit :  gaudeat  judicandus,   qifl  limnit  Judicaiu- 

nnn.  Praeridit  enim»  cl  prsvenit  faciem  ejus  in  con* 

fcftsione  (FiaL  xcir,  %) :  ille  autem  cum  Tenerit,  po- 

puios  in  xqnitate  jiidicabit.  Qnid  ibi  Yalebit  calliditas 

accusatoris,  ubi  est  lestis  conscientia »  ubi  ini  eris  et 

cansa  tua ,  ubi  judex  iion  quxrit  testem  ?  Advocatum 

mtsii  tibi :  proptcr  iliiim,  et  per  illom  confitere ;  age 

causanr  tuam ,  et  defeiisor  est  pcenitentis ,  et  petitor 

fcniae  confiieniis ,  et  judex  imiocentis.  Vere  timere 
poteris  causam  iiiam,  ubi  advocatus  tuus  erit  judex 

tuus?  Logteniur  trgo ,  el  extuiteni  getuee;  qwomamju- 

dieae  populoe  in  eequkaie.  Sed  timere  potenmt  ne  male 

judicaitor  :  dent  se  corrigcndos,  dent  se  dirigendos 

ei  qui  Tidct  judicandos.  Hic  corrigantor ,  et  uon  li- 

mebnt  cnm  jodicabuntiir.  Vide  quid  dicat  in  alto 

psalmo  :  Deu$f  in  nomine  tuo  taluum  nu  fac^  et  in  vtr« 

fvfe  tnajudica  me  {P$al,  liii, 5). Quid  ait? Si  nonme 

prins  saWas  in  nomine  Uio,  debeo  timere  ciim  me 

judicabis  in  Tirtute  tua  :  si  autcm  me  prius  saWas  in 

noroifie  luo,  quid  limebo  judicanlem  in  virtuie,  cnjns 

salus  praccessit  in  noniine  ?  Sic  etiam  iioc  loco,  Con' 

flteantur  tihi  pojmH  onina.  El  ne  piitetis  aiiquid  li* 

mendum  In  coiifessione,  LaUentur,  inquit,  et  exeutient 

gciiee.  Quare ,  twienlur  ei  ex$ulient  f  Quoniamjudieae 

popniog  in  efquitate,  Nemo  conlra  nos  prffimium  dat , 

nemo  !e  corrumpit,  ncmo  te  fallit.  Ergo  secorus  sis. 

Sed  qisid  decausa  tua  ?  Nemo  cormmpil  Denm ;  mani- 

fesium  esl :  ne  furte  ideo  magis  limendus  sit ,  ;quia 

corHimpi  nullo  modo  potest.  Qnomodo  ergo  securas 

es  t  Seeondum  ilhid  qnod  jam  dictnm  est :  Deu$,  in 

NOMfiw  mo  «r/mim  mefac^H  in  frirtule  Im  judica  me, 

Sce  el  hic  :  Leetenlm'  etexeuUtnt  gantee^  quomamjudi" 

eaa  poimlo$  in  eiquilate.  Et  ne  timeant  iniqni ,  siibje- 

cii :  Et  geniee  m  terra  Sri^$  K  Prara  erant  gcntes, 

eC  tortnosae  crant  gentcs,  perversx  erant  gentes ;  inc- 

rilo  praviutis  el  distorsionis  ei  perversitatis  suae  jii^ 

dicem  venienlem  timebant :  venit  manus  ipsius ,  cx- 

tenta  est  misericorditer  iii  populos;  diriguntur  ut 

ambolent  rcctam  viam  :  quid  timcant  venturuin  '  ju- 

dioem,  qui  primo  agnoverant  correctorem  ?  Manibus 

ejus  dent  se ;  ipse  gentes  in  tem  dirigil.  Direcue 

aurem  genteSy  ambulantes  in  fide,  exsultantes  in  illo. 


SIO 


« ^icUss.¥jfkl.Yero:yonconHtenti$con$cientia$aniem^eic. 

*  Plerique  Mss.,  dirige$f  ifuluro  tempore,  Juxta  Graec 

I.XX. 

*  Aliqoot  \iss.,  wnUirum  rectoremjudicem  :  forte  pro, 
rcctorumjudicem. 

Saiict.  Augcjst.  IY. 


fiK^entes  opera  bona  ;  et  si  qua  forta ,  qnoniam  per 
mare  navigant «  intrat  aqua  per  minutissimas  caver- 
nas,  per  rimulas  ad  scntinam ,  exhauriendo  eam  per 
opera  bona,  ne  plus  intrando  cumnlum  faciat,  et  na- 
Tcm  deprimat;  exhauriendo  *  quotidie,  jejonando, 
orando,  eleemosynas  facicndo»  dicendo  puro  cordc, 
Dimiite  nobie  debita  no$ira^  ucut  et  no$  dimiltimm  de- 
bitoribu$  no$tri$  {Matlk.  vi,  12) :  dicendo  ista,  ambula 
securus ,  et  exsulia  in  via ,  canta  in  via.  Noli  limere 
judioem ;  antequam  esses  fidelis,  invenisii  saivato- 
rem  \  Impium  te  quxsivit  ut  redimeret;  rcdemptum 
deseret  ut  perdat  ?  Et  gentee  in  ierra  dirigi$. 

8.  [vers.  6,  7.]  Exsultat,  gaudet,  hortatur,  repetil 
eosdem  versus  in  exhortaiione.  Confiteantur  tibi  po- 
puti^  Deu$  ;  eonjiteanlur  tibi  popii/i  omnei :  terra  dedii 
fructum  $uum.  Quem  fruaum  ?  Con/i/Mntar  tibi  po- 
puU  omne$.  Terra  erat ;  spinis  plena  crat :  accessit 
eradicantis  manus,  accessli  vocatio  majesiatis  ejus  ei 
misericordiae ;  coepil  terra  confitrri,  jam^dai  lcrra 
froctum  suum.  Darel  frnclum  suum ,  nisi  ante  com- 
plueretur  ?  daret  terra  friictum  suum,  nisi  ante  mise- 
ricordia  Dci  veniret  dcsuper  ?  Legant  mihi ,  inquis, 
quod  compluu  dederit  terra  fnicutm  suum.  Aiidi 
compluenlem  Dominum  :  Agite  jHienitentiam  ;  appro* 
pinquavit  enim  regnum  eeslorum  {Id.  iii,  2).  Pluit ,  ct 
ipsa  pluvia  tonitrus  est;  lerret :  time  tonantem,  et 
excipe  pluentem.  Ecce  post  illam  voccm  tonantis  et 
pluentis  Dei ;  post  illam  vocem  aliquid  de  ipso  Evan- 
gelio  videamus.  Ecce  illa  merctrix ,  malam  famam 
habens  in  civitate,  irrapit  in  alienam  domum  quo  non 
erat  inviiata  ab  hospite,  sed  ab  inviiato  vocata;  non 
lingua,  sed  gratia.  Noverat  xgra  habere  ibi  se  locum, 
ubi  roedicum  suum  dlscumbere  sciebat.  Ingressa  est 
qux  erat  peccatrix;  nou  audet  accedere  nisi  ad  pc- 
des  :  flet  ad  pedcs,  irrigat  lacrymis,  tergit  crinibus  , 
unguit  unguento (Luf.  VII,  57, 38).Quid  miraris  ?  Terra' 
didit  fructum  euum.  Ergo  hoc  factum  est,  ibi  pluenle 
Domino  per  os  suum ;  facia  suiit  qux  Icgimus  in 
Evangelio  :  quo  pluente  pcr  nubcs  suas,  missls  Apo- 
stolis,  et  praedicanlibns  veritatem ,  terra  amplius  de- 
ditfructumeuum;  et  ista  seges  Jam  implevit  orbem 
tcrrarura. 

9'.[9er$.  8.]  Tide  qoid  deinde  dicatur  :  Benedicat 
no$  Deue^  Deu$  no$ter ;  benedicat  noc  Deu$.  Benedicat, 
sicul  jam  dixi ;  eilam  atqne  etiam  benedicat,  multipli- 
cet  benedicendo.  Atlendat  Charilas  Vestra  quoniam 
jam  pnecessit  fructus  tcrrne  in  Jerasalem.  Inde  eniin 
coepil  Eoclesia  :  vcnit  ibi  Spiritus  sanctus ,  et  imple- 
vit  sanctos  in  unum  congregaios  ;  facta  sunt  miracnla, 
linguis  omnium  locuti  sunt  {Act.  n ,  1-4).  Impleli 
sunt  Spiritu  Dei,  conversi  sunt  qui  ibl  erant;  timen- 
tes ,  et  suscipientes  imbrem  divinum ,  dederant  in 
confessione  tantum  fructum ,  ut  omnia  sua  in  com- 
mune  conferrent,  distribuentes  pauperibus ;  ut  nemo 
diceret  aliquid  proprium ,  sed  essent  illisomnia  com- 
munia,  ct  haberenl  anunam  unam  et  cor  unum  in 


<  Er.  el  pauci  Mss.  hic,  exhawriant. 
•  sic  tm.  At  Edd.:  yfnir^iuiiii  e$$e$  fdelie^  (midte; $ed 
Jam  ittvenisti  $atwaorem* 

(ringt-iix.J 


811  S 

Dcum  {Act.  tV,  ZTj.  Donntus  enini  illis  eral  snngQis 

Domln!  qucm  fuderanl ;  donaius  erat  igrioscente  Do' 

mino,  ul  jam  quod  fudcrani  eiiam  bibere  discerent. 

Hagnus  ibi  fructus  :  terra  dedii  fructum  fuuf?i,  et  ma- 

gnum  fructom ,  et  optimum  fructum.  Numquid  terra 

illa  sola  debuil  darc  frnctum  suum  ?  Benedicat  no$ 

Deus,  Deui  no$ter ;  benedicat  nos  Deuz.  Adhuc  benedi- 

cat ;  bcnediclio  enim  in  mulliplicaiione  solct  maxime 

et  proprie  intclligi.  Probemus  hoc  in  Genesi  :  vide 

opera  Dei.  Fecit  Deus  lucem ;  et  divisit  Dcus  inter 

luccm,  ei  tcnebras  :  luccm  vocavit  diem,  et  tenebras 

vocavit  noclem.  Non  dictum  est ,  Benedizit  lucem. 

Etenim  eadem  lux  redit  et  alternat  diebus  ac  nocti- 

bos.  Yocavit  coelum  firmamenlum  inler  aquas  et 

aqu&&  :  non  dictum  est ,  Benedixil  coelom.  Discrevit 

roarc  ab  arida,  et  nominavit  ulrumque ;  aridam,  ter- 

ram ,  et  congregationem  aquarum ,  mare  :  nec  hic 

didum  est ,  Benedixit  Deus.  Ventom  est  ad  ea  qoie 

fecunditalis  habilura  erant  semen ,  et  ex  aquis  exi- 

stenlia.  Ipsa  enim  maximam  muhiplicationis  uberta- 

lem  habent ;  el  benedixit  ea  Dominos  dicenft  :  Cre- 

uite^  el  muliiplicamini ,  et  replete  aquas  maris ;  et  vo- 

laliiia  multiplicenlur  iuper  lerram.  Sic  et  cum  omnia 

subjecit  bomini,  quem  fecit  ad  imaginem  suam,  scri- 

ptom  est :  El  benedisAt  eoi  Deui  dicens  :  Crescite  et 

muUiplicaminif  et  implete  faciem  terrce  (Gen.  i).  Ergo 

benedictio  propric  ad  mulliplicaiionem  valet,  et  ad 

implendam  faciem  terrae.  Audi  et  in  hoc  psalmo  : 

Benedicat  nos  Deus,  Deus  noster;  benedicat  nos  Deus, 

Et  quo  valel  ista  benedictio  ?  Et  metuant  eum  omnes 

fiues  terrce.  Ergo,  fralres  mei,  sic  abundanter  in  no- 

mine  Chrisli  benedixit  nos  Deus,  ut  fitiis  suig  im- 

pleat  universam  facicm  terrae ,  adoplatis  in  regnum 

suum  coliaeredibus  Unigeniii  sui.  Unicum  genuit ,  et 

unom  esse  noluit :  unicum  genuit,  inquam,  et  unum 

cum  noluit  remanere.  Fecit  ei  fralres ;  etsi  non  gi- 

gnendo ,  tamen  adoptando  fccit  ei  cohaercdes.  Fecit 

eom  parlicipem  prius  morialitatis  nostrx ,  ut  crede- 

remos  nos  esse  posse  participes  diviniuttis  ejus. 

10.  Attendamus  pretium  nostrum.  Prxdicta  sunt 
omnia  ,  exhibentur  omnia ,  ii  Evangelium  pcr  orbcm 
(crrarum  :  omnis  labor  humani  generis  in  lioc  tem- 
pore  leslimonium  dicit,  iropleniur  oronia  quae  in  Scri- 
pturis  praedicta  sunt.  Sicut  usque  ad  hodiernum  diem 
omnia  eveneront ,  sic  ei  qu»  resiant  evcntura  sunt. 
Timeamus  judicii  diem ;  venturus  est  Dominus.  Qui 
venit  humilis,  veniet  excelsus;  qui  venit  judicandus, 
vcniel  judicaturus.  Agnoscamus  humilcm,  ut  non  ex- 
pavescamus  excelsum;  amplectamur  humilem,  ut 
desideremus  excclsum.  Desideraniibus  enim  se,  pro- 
pitius  veniet.  llli  eom  desiderant  qui  tenuerint  fidem 
ejos,  et  reccrint  mandata  ejus.  Nam  etsi  nolumus , 
veniet.  Yelimus  crgo  veniat,  qui  veniet  etsi  nolumus. 
Quomodo  velimus  ot  veniat?  Bene  vivendo,  bene 
agendo.  Prseterita  non  nos  deleclent ,  prxsenlia  non 
nos  leneant;  ne  claudamus  aurem  lanquam  de  cauda, 
ne  premamus  aurem  in  terra  (a) ;  ne  prxteritis  re. 
l«rdeaiur  ab  aodiendo ,  ue  praesentibus  implicemur  a 

(a)  vid.  Enar.  iu  Psal.  lvh,  d.  7. 


AUGUSTINl  Er^SCOPI  afS 

Ailura  meditanda  < ;  extendamus  nos  iu  ea  quc  ame 

sunt,  ebliviscamur  praHeriia  (Pkilipp,  iii«  13).  Eft  quod 

modo  laboramus ,  qood  modo  gemimus ,  quod  modo 

suspiraraus,  quod  modo  loquimur,  qood  ex  quaoMila- 

cumque  parte  seDlirans,  et  capere  non  po8soaius« 

capiemos,  perfruemur  in  rcsurreetioDe  justonmi.  Be* 

novabitor  juventus  noslra  sicut  aquihe  (Psal.  cu,  5) ; 

taniummodo  nos  vetustatem  nostram  ad  pelRUii  Cbri- 

sium  conteramus  ( PtaL  cxxxvi,  9,  eil  Cor.  x,  4 ). 

Sfve  illa  vera  sint,  fratres,  qiiae  dicimtor  de  serpente, 

vel  qua  dicuntur  de  aqoila,  sive  sil  fama  potius  bomi- 

num  quam  veritas ;  veritas  esl  tamen  in  Scripturis,  et 

non  sine  causa  hoc  dixerunt  Scriptorae :  nos  quidquid 

illud  slgnificat  faciamus,  et  quam  sit  illud  verum  non 

laboremus.  Tu  esto  talis,  ut  juventus  tua  renovari 

pessit  sicot  aquilx.  Et  scias  eam  non  posse  renovari, 

nisi  vetustas  (ua  in  petra  contriu  fuerit :  id  est,  nisi 

auxilio  petra? ,  nisi  auxilio  Christi ,  non  poieris  reno- 

vari.  Tu  noli  dulcedine  pncteritae  vitx  obsurdescert 

adversus  verbum  Dei :  noli  praesenlibus  rebus  sic  te- 

neri  et  impediri,  ut  dicas,  Non  mihi  vacat  legere,  non 

mihi  vacat  audire*  Hoc  aurem  premere  in  terra  est. 

Tu  ergo  taiis  noli  esse :  sed  esto  talis  qnod  cpiitra  in- 

venis,  id  est,  ut  praeteriu  obliviscaris,  in  anieriora  te 

cxtendas;  ot  vctosiatem  tuam  in  petra  conteras.  Et 

si  qu«  tibi  simililodines  datas  fuerint ;  si  inveneris  in 

Scripturis,  crede :  si  non  iuveneris  dici  nisi  fama,  nec 

valde  credas.  Res  ipsa  forie  iu  est,  forte  non  est  iu. 

Tu  profice;  tibi  valeat  ad  salutenk  isU  similiiudo.  Non 

vis  per  isUm  similiiudinem  ?  Per  aliam  fac ,  dum  u- 

men  factas ;  et  securus  exspecta  rcgnum  Dei,  ne  rixe- 

tur  lecom  oratio  tua.  Tu  cnim,  christiane,  quando 

dicis,  Veniat  regnum  tuum,  quomodo  dicis,  Veniat  re- 

gnum  tuum  (Matth.  vi,  10)  ?  Excute  cor  tuum  :  vide ; 

ecce,  Veniat  regnum  tuum.  Clamat  tibi,  Yenio  :non 

Umcs?  Saepe  diximos  Chariuti  Veslrae  :  el  praedicare 

▼eriutem  nihil  est,  si  cor  a  lingoa  dissentiat ;  ej  au* 

dire  veritatem  nihil  est,  si  non  audiiionem  fructus 

sequatur.  De  isto  loco  quasi  subliiQiore  loquimur  ad 

vos  :  qoam  simus  autem  timore  sul)  pedibus  vestris 

Deus  noverit,  qui  propitius  fithumilibus;  quia  Don 

nos  lam  deleciant  voces  laudantium ,  qoam  devoUo 

confitentiuqi  et  facu  reclorum.  Ejlquam  non  delecte- 

mur  oisi  profectibus  vestrisi  in  islisautem  hiudibus 

quam  pericliteoiur,  iJle  noverlt^  qui  noa  ab  omnibiis 

periculis  liberet,  et  nos  yobkM^uro  ab  omai  tenutioue 

salvalos  in  regno  suo  cogaoseere  et  coronare  di- 

gnetur. 


IN  PSALMUH  LXVn 

ENARRATIO  («). 

1.  [vers.  !.]  Psalmi  hujus  tilulus  non  vidctur  cs.<ie 

opcrosx  dispuiatiouis :  simplex  enim  apparet  el  fa< 

cilis.  Nam  iu  se  hnbet :  In  finem,  ipsi  David  Psahuus 

cantici.  In  multis  autem  jam  psalmis  admonuimus 

•  sic  Mss.  At  Edd.,  retardemur  obediendo^  ne  prtesenU^ 
ims  tmpUcenuar ;  sed  adfutura  meditando^  eic. 
(a)  Dicuta  auno  chr.415,  ex Epislola  169, aflEvodluiii» 


813  ENARRATIO  IN 

qoid  sit»  /n  finem :  quoniani  finis  Legis  Chrhtuii  ad 
fu$iuiam  omnicredeHtl{Rom>Ji,  4);  fini&qui  pcHicial, 
npn  Qui  con^umat  aui  pcrdat.  Yerumtamen  si  quis- 
quam  coiietur  iiupiirere  quid  sibi  Tclit»  J^ialnm  ean* 
ti^;  cur  nou  aut  Psalmus ,  aul  Canlicum ,  sed  utrum- 
que ;  vel  quid  iotersit  inter  Psalmum  caDtici,  et  Can- 
ticum  psalmi».quia  et  sic  quorumdam  psalmorum 
tiluli  inscribuniur.;  inveiiiet  Jprtasse  aliquid,  qiiod 
acuiloribu3.  ^,  odosioribus  nos  reiinquimus.  Discrc- 
verunt  quidaip  (/^Xanie  .nps  interCanticum»elPsaI- 
injm ;.  ui  quoniam  pinticum  ore  proXertur,  Psalmus 
auiem  yisibili  QrgaQjo^dlMbiip^ulesi,  psaUerio caniT 
tur,  vidcoiui^  Cauiico  signincari  ioielligcniia  meiitis , 
PgalxQO  vero  opera  corporis.  Sicut  in  hoc  ipso  sexa- 
gesimo  sepiimo,  quem  nunc  iraciandum  suscepimus., 
illud  qupd  dictum  est,  Cantate  DeOy.  psaUile  nomini 
ejtts :  iia  quidain  discreverunt,,  u(,  Caniate  Deo^  dictum 
videaiur,  quia  ea  qusc  iu  seipsa  mens  agit,  Dao  nota 
sunt,  ab  homintbus  non  videntur ;  opcra  vero  bona 
quoniam  ideo  videnda  smU  ab  homiuihus,  ut  glorifi- 
ceot  Patr^  uosirum  qui  io  coelis  est  (Matth.  v,  10), 
meritp  dictum  sU,  PsaHUe  nommi  ejus,  id  est  diffama^ 
tioDi  ejus  j  tti  laadabiliter  nominetur.  Hanc  differen- 
tiam  ali^ubi,  quantum  recoio,  etiam  ipse  secatus 
soffl.  Memini  autem  iegisse  nos  eiiam,  PsaUite  De$ 
{Psai,  xLvi,  7,  8) ;  quia  ialia  quae  visibiliier  bene  ope- 
ramup,  noa  ianium  hominibus ,  sed  etiam  Deo  pla- 
cent.  Noo  auiem  omnia  quie  Deo  plaeent ,  eiiam  ho- 
minibos  possunt.,  qoia  videre  non  possunt.  Unde 
nirum  est  si  qtiemadmodum  utrumque  legitur,  et 
Cantale  Deo^  el  Psallile  Deo ;  ita  alicubi  legi  potest , 
Caniate  nomini  ejus.  Quod  si  et  hoe  in  Scripluris  san- 
ciis  dicium  invenitur,  hxc  differentia  frustra  elabo- 
rata  est.  liovet  etiam  me  quod  gcnerali  nomioe  magis 
Psalmi  quam  Cantica  vocaniur,  ita  ut  Dominus  dice- 
rct :  QuoB  scripla  sunt  in  Lege^  el  Prophetis^  et  Psalmis 
de  me  {Lue.  xxiv,  44);  el  liber  ipse  Psaimorum  dicl- 
tnry  non  Canticorum  :  Sicul  scriptum  est ,  inquil ,  tit 
tibro  Psalmorum  (  Act,  i,  20 ) ;  cum  potius  secundom 
ijsiam  dtfferentiam  ,  Caniica  diei  debuisse  videantar; 
quoniam  Canticum  eiiam  sinc  Psalmo  esse  potest , 
Psaimus  vero  sine  Canlico  esse  non  polest.  Possant 
etenim  esse  cogitaiiones  mentis ,  quarum  non  gint 
opera  corporaiia :  nnilum  esi  auiem  opos  hoiiamf  ca- 
jas  non  sit  in  mente  cogiiatio.  Ac  per  faoc  u&robiqoe 
Caotica;  non  nirohiqiie  Psalmi :  etUmen,  sicuidixi^ 
gen^aiiter  Psalmi  appeikuiiur,  non  Cantica ;  liberqoe 
Pdalfoprum,  non  Caatieorum.  Ei  si  itiielltganlor  at- 
que  diaetttiantMrflenaus  dtetonim,  ubi  iHqIos  est  tan- 
lomiooilo  Psahii^  el  obi  laiiiumffiedo  CmHei ,  oi  obi 
ooi^  Psatmm  CamiCT»  sicot  i»  iato,  aed  CanUcmn  Psoimi 
inscripfum  est;  Bescio  otrom  possit  ista  dffferentia 
demovislrari.  Proiode  sicut  coeperamos,  reiinqoeBles 
isla  eis  golpessmH,  et  qoibuavacai  ulia  discemere» 
^t  ceru  differeniiaroro  raltone  definire;  no«  qoantom 
adiuranie  DomiAO  valemos,  hii|«s  psalmr  textom 
COiisidaremos  atqae  trSiCtemos* 

2.  [vera,  2.]  Emur^at  Deus,  et  disslpeninr » inimki 
.<  Alisuoi^  MSB.»  disoergantm. 

(fl)  Hilarius  in  Prologo  sup.  l'salinoii. 


PSALMVM  UVtl.  Sii 

efus.  Jam  fiictnm  csl :  exsurrexlt  Chrisius  qui  esi 
super  omnia  Deus  bencdictus  in  s.Tcu1a  {Rom,  ix,  [>), 
et  dispcrsi  suul  inimici  cjus  per  oinncs  gonics,  Ju- 
dxi ;  in  eo  ipso  loco  ubi  inimiciiias  cxcrcucnini ,  do- 
bellati,  atque  inde  per  cuncta  dispcrsi :  et  nunc  odc- 
runt,  scd  meluunt;  cl  in  ipso  niclu  faciunt  quod  se- 
qujlur,  El  fugiant  qui  oderunt  eum,  a  facie  ejus,  Fnga 
qiiippe  animi ,  est  timor.  Nam  carnali  fuga ,  quo  fu- 
giunt  ab  ejus  facie  qui  ubique  prxscntia;  suoe  dcmon- 
stral  effcclum?  Quo  abibo,  inquit  ille^  a  spiritu  tuo, 
et  a  facie  iua  quo  fugiam  (  PsaL  cxxxvin,  7)?  Animo 
.  crgo,  non  corpore  fugiunt ;  timendo  sciiicct ,  non  la- 
tcndo ;  nec  ab  ea  facie  qunm  non  vidciit,  sed  ab  ca 
quam  videre  coguniur.  Facics  quippc  ejus  appellata 
esi  prxsentia  ejus  per  Ecclesiam  ejus.  Uiide  illis  ini* 
micantibus  dixit :  Amodo  videbitis  Filium  hominis  ve- 
nientem  in  nubibus  (  Malth.  xxvi,  64 ).  Sicut  venil  in 
Ecclesia  sua  ,  diffundens  cam  toto  orbe  ierrarum,  in 
quo  dispcrsi  sunt  inimici  cjus.  Venil  aulem  in  talibus 
nubibus,  de  qualibus  dicit  :  Mandabo  nubibus  meis  ne 
ptuant  super  eam  imbrem  {Isai,  v,  6).  Fugianl  crgO(jfui 
oderunt  eum^  a  facie  ejus :  tiineant  a  prxsentia  saiicto- 
rom  fideliumque  ejus,  de  quibusdicit,  Cum  uni  ex 
minimis  mcis  fecislis,  mihi  fecistis  {Matth,  xxv,  40). 

3.  [»m.5.]  Sicutdeficitfunm,  de ficiant,  E\iu\cru\X 
cnim  se  ab  ignibus  odiorum  suonim  in  supcrbiae  ly- 
phum ;  et  ponentes  in  coelum  os  suum  (  PsaL  lxxii  i 
9 ) ,  atque  clamanles ,  Crucifige,  crucifige  {Joan.  xix» 
6) ,  capto  iiluserunt,  pendcniem  irriserunt :  ei  undo 
viclores  iumuerunt,  mox  viai  evanuerunt.  Sicut  fiuit 
cera  a  facie  ignis  ,  sic  pereant  peccatores  a  facie  Uei^ 
Quanquam  forUsse  eos  iioc  loco  significavcrit,  que- 
rum  duritia  in  poenitenti»  lacrymas  solviiur  :  tamcn 
etiam  iliud  intelligi  potest,  ut  futurum  jiidicium 
comminetur;  quia  cum  in  hoc  sxculo  sic^it  fumua  se 
exiollendo  ,  id  esi»  superbicndo  defecerinl,  vcniet  l!* 
lis  in  finu  exlrema  damnatio,  ut  ab  ejus  facie  pererni 
in  aeternum,  cum  in  sua  clariiatc  fnerii  prxsenui4i&» 
velut  ignis,  ad  pcBuam  iinpiorum  lumcnqiic  joslo*- 
rom. 

4.  [vers.  4.]  Denique  sequilur  :  Et  justi  jucunden- 
tur,  et  exsultent  in  conspeclu  Dei,  et  detecteniur  in  ta* 
titia,  Tunc  cnimaudieni :  Venite,  benedicti  Palris  mei ; 
percipile  regnum  {Maiih.  xxv  ,  34).  Jucundenlur  ergo 
qui  laboraveruiii,  et  extultenl  in  conspeetu  DeL  Noa 
enim  erii  exsultationis  hujus ,  taftquam  coram  homi'- 
nibus,  inanis  ulla  jaciantia ;  sed  in  conepecfu  cjuA 
qui  sine  errore  inspicit  quod  donavit.  Dekctentur  in 
ItBiiiia :  non  jam  exsultanies  cum  tremore  (  Pm/.  n^ 
ii ) ,  sicui  in  hoG  saeculo,  quamdiu  iemaiio  est  vlu 
humana  super  lerram  {Job  vii,  4)« 

5.  [vers.  5, 6.]  Deiude  se  ad  ipao%  convertil,  quibos 
tanlam  spem  dedii»  ei  hic  viventea  aibqukur  ei  hor- 
Utur  :  Cantaie  Deo^  psallite  nomini  ejus.  iaro  hinc  in 
lituli  expo&itione^  quod  vldebatur  piailocuti  somus. 
Canut  Deo,  qui  vivii  Deo;  psoHit  nomini  cjus^  qal 
operaiur  in  gloriam  cjus.  Ifa  canUndo,  iu  psallondo^ 
id  est,  sic  vivendo,  sic  operando,  Iter  faeite  «\  inqmu 
4fui  asceufiit  super  accasiim,  Jier  facile  Christo;  ui  pcr 
speciosos  pedes  evangeliziiiuium  {Isai.  lii,  7) ,  per* 


815 


S.  AUGUSTINI  EPlSCOn 


n« 


Tla  sinl  ci  corda  crcdoiUiom.  Ipse  cst  enim  qiii 
ascendil  supcr  occasum  :  sive  quia  hoii  eum  excipit 
nova  vita  se  ad  cum  converleniis,  nisi  velus  occi- 
dcril  liuic  sxculo  rcnuntiantis ;  sive  quia  ascendit 
Euper  occasum,  cimi  rcsurgcndo  vicil  corporis  ca- 
snm.  Dofiiiiius  enim  nomen  est  d,  Qiiod  illi  si  cogno- 
visscnt,  nunquam  Dominum  glorigc  crucifixisscnt 
i  Cor,  11,  8 ). 

0.  ExtuliaU  in  eompectu  ejut.  0  vos  quibns  dictum 
c$t,  Cantate  Dec,  psaltite  nomini  ejm^  iter  facite  ei  ([ui 
atcendil  iuper  occasum,  ctiam  exiuUate  in  eonspectu 
eju* :  quasi  trisles ,  scmper  autem  goudentes  ( II  Cor. 
VI,  10).  Dum  enim  racilis  ilcr  ei ,  dum  pr.Tparalis 
qua  vcnial ,  gciilesque  possideat,  mului  passuri  eslis 
in  conspectu  liominum  tristiiia  :  sed  vos  non  solum 
nolitc  deiicerc,  sed  ctiam  exsultatc ;  non  in  conspecta 
lionMnum  scd  in  com^pcdu  Dei.Spe  gaudcntes,in  tri- 
bulaiionc  toleranles  {Rom,  xii ,  12).  Extultate  in  con- 
ipectu  t]u$.  llli  enim  qui  vos  in  conspeciu  bominam 
turbaiit ,  Turbabuntur  a  facie  eju$,  patrit  orphanorum 
tt  juHicit  tfiduarmn.  Desolalos  cnim  pulant,  a  qui- 
ous  pleruinque  gladio  vcrbi  Dei,  et  parentes  a  filiis,  et 
mariti  ab  uroribiis  separanlur  {Matlh,  x,  34 ,  S^) : 
sfd  babcnt  consotaiionem  deslituti  atque  vidnati 
pntrit  orphanorum  et  judieit  viduarum;  habent  cjus 
consolationem  qui  ci  dicunt,  Quoniam  pater  meu$  et 
ma!er  mea  dereliquerunt  me ;  Dominu$  antem  a$$umpsit 
me  (  P$aL  xxvi ,  10)  :  et  qni  spcraverunl  iii  Domino, 
persistcntes  in  orationibus  noctc  ac  die  ( 1  Tim, 
V,  5 ) ;  a  cujus  facie  illi  lurbabuntur ,  cum  viderinl 
se  niliil  proficerc ,  quohiam  totus  roundus  post  cum 
abiit  ( Joafi.  xii,19). 

7.  [rer$.  7.]  Nam  de  bis  orphanis  et  viduis ,  id  est 
spci  sa^cularis  societate  destiiulis,  Dominns  sibi  lcm- 
plum  fabricat :  dc  qiio  consequenlcr  dicit ,  Dommu^ 
in  loco  ianclo  $uo,  Quis  eiiim  sit  lociis  ejus  aperuii, 
cum  ait,  Deu$  qui  inlutbitare  facit  umu$  modi  in  domo: 
nnanimes  ,  untim  sentieiites  :  istc  est  locus  sanctus 
Domini.  Gum  enim  dixisset ,  Duminu$  in  loco  $ancto 
$uo  :  tanquain  requireremus  in  quo  loco,  cum  ille 
ubiqiie  sit  totus,  et  niillus  eum  «ontineat  corporalium 
spaitorom  locus,  illico  subjccit ;  ne  quuiramus  eum 
absquc  nobts ;  sed  potius  uniu$  modi  babitanles  in 
domo ,  mereamur  ul  habitarc  ctiain  ipsc  dignelur  in 
nobis.  Iste  est  locus  sancttis  Domini,  qiickl  pleriqno 
homines  qua&ruiit,  ut  hnbeant  ubi  orantes  exaudinn- 
liir.  Sint  ipsi  ergo  quod  qiixnuit ;  et  qax  dicunt  in 
oordibus  suis,  td  est  in  talibus  cubilibus  siiis ,  com* 
pungantur  ( P$aU  nr,  5 ) ,  habitantes  mrhM  itioifi  in 
tfottio,  ut  a  Domino  magn»  domus  inbabitenlur,  et 
apud  seipsos  exaudtaniur.  £si  enim  domus  magna,  in 
qua  non  solum  aurea  vasa  suut  «t  argeniea,  sed  et 
llgnea  et  Actilia ;  et  alia  quidem  snnt  in  honorem, 
aiia  In  oontumeliam  :  si  qui  aotem  mundavcrhit  se« 
metipsos  a  vasis  contumelise  <11  Ttm.  ii,  20 ) ,  crunt 
tutttif  modi  in  domo^  et  locus  sanctus  Domini.  Nam 
aicutln  magna  homiRisdomo,  noii  in  qnalicamqiie 
loco  ejtts  requiescit  dominas  ejos,  sed  in  aliqito  nti- 
qne  secretiore  et  honoratlore  loco  :  sic  Deus  non  in 


omnibus  qui  in  domo  ejus  sunt  faabitat  ( non  enlm 
habitac  in  vasis  contomelis ) ;  sed  locos  sanetos  ejos 
sunt  qnos  habitare  faeit  uniu$  mw&^  vel  «ntiM  mori$  fn 
domo.  Qui  enim  x^no%  gncce  dicuntur ,  et  mrdi ,  et 
niores  latine  interpretari  possunt.  Nec  babet  graecus, 
Qui  inhabitare  fadt;  sed  tantum,  habitare  facit.  Dimth 
nu»  ergo  %n  loco  tancto  tuo.  Quis  est  locus  istef  Ipse 
Deus  eum  sibi  focit.  Deas  enim  habitare  facit  immt 
morii  in  domo :  hic  est  locus  sanctas  ejus. 

8.  Quod  autero  gratia  sua  sibi  «dificet  hunc  locum, 
non  meritis  eorum  praccedentibus  ex  quibus  enm 
aediOcat,  yide  quid  sequatar :  Qui  edueit  compedilog 
in  foriitudine.  Solvit  enim  gravia  vincula  peecaioram, 
quibus  impedieliantur  ne  ambularent  in  via  praece- 
plorum  :  educit  autem  eos  in  foriitodine,  quam  anfa 
ejus  gratiam  non  habeban t.,  Simt/rler  omanVoiiiet  fui 
habitant  in  $epulcri$  :  td  est  omni  modo  mortoot, 
occopatos  In  operibos  mortuis.  Hi  enim  amaricantre- 
sistendo  justttlac  :  nam  ilK  compediti  forsitan  Yolunt 
ambulare ,  nec  possunt ;  Deumque  precantur  ut  poi- 
sint,  eique  dicunt :  De  nece$$itatittt$  meis  edue  me 
( P$aL  xxiY,  17 ).  A  quo  exauditi ,  gratlas  agnnt  di- 
centes  :  Disrupi$ti  vincula  mea  {P$aL  cxv,  17).  Iscr 
autem  amaricantes  qni  habiunt  In  sepuleris,  in  eo 
genere  snnt  quod  alio  loco  Scriptora  signillcatt  df- 
cens  :  A  moriuo,  velut  qm  non  si7,  perH  confessh 
{  EccH.  xvu,  26 ).  Unde  est  illud  ;  Peccalor  cum  vene- 
rit  in  profundum  malorum,  eonlemnit  {Prov.  XYni,  5). 
Aliud  est  enim  desiderarc,  aliud  oppagnare  jusiitlam ; 
aliud  a  malo  liberari  velle,  aliud  mala  soa  defendere 
potios  quam  fatcri :  utrosque  tamen  gratia  Ghrhtt 
educit  in  fortitudine.  Qiia  fortitodine,  nisi  ut  adversns 
peccatum  usqoo  ad  sanguinem  certentf  Ex  ulroquo 
enim  genere  fiunt  idonel  quibus  constmatur  locus 
sanctus  ejus ;  illis  solotis ,  illis  rcsnscitatis.  Quia  et 
muiieris,  quam  alligaYerat  satanas  per  decein  et  ocio 
annos,  jubendo  vincula  solvit  (Lkc.  xiii,  16) ;  et  La- 
zari  mortem  clamando  superavit  {Joan.  xi,  45,  44). 
Qiii  fecit  lixc  in  corporibus,  potest  mirabiliora  fiiicero 
in  moribus  ,  et  facere  ttm*N«  mddi  habitare  indomo  : 
educens  compedUos  in  fortitu^ne  ;  sirhiliter  amaricanifs 
qui  habitant  in  $epulcri$. 

9.  [ver$.  8-10.]  Deu$  eum  egredereri$  eoram  popmh 
tuo.  Egressus  ejus  intelligitur,  cum  apparet  in  operi- 
bus  suis.  Apparet  nutem  non  omnibus,  sed  eis  qui  n<»« 
Ycrunt  opcra  ejus  intaeri.  Non  enim  ea  minc  opera 
dieo,qaa:conspicua  sunt  omnibus,  coelum,  et  temm, 
et  mare,  et  universa  quas  in  elssaiit ;  sed  opera  qm-% 
btts  etiueit  eompeditos  tn  forlitadiii^,  timUiter  mnorieem' 
tes  qm  hMani  in  tepulent^  ei  fndt  eot  umu$  mmrh 
habitore  in  domo.  Sic  egreditor  coram  popolo  suo,  id 
estcoram  eis  qiii  istam  gretiam  ejus  inielligant.  Denl* 
qne  sequitur :  Cum  trannret  in  deterto  ,  terra  moto  eti, 
Desertuffi  erant  Gentes,  qnae  ignorebant  Denm  :  de- 
sertum  erel,  ubi  lex  nulla  ab  ipso  Deo  data  eret^  ubl 
nulli  Prophetffi  babitaverent,  DomHinmqoe esse  Yen- 
torum  praedixerent.  Cnm  ergo  tremtiret  in  deterio^ 
cora  prsedieareris  in  Gentibos ,  terrn  mota  eti,  terrenl  ^" 
hominesad  fid<nn  cxciiati  snnt.  Sed  unde  mola  cst? 


M  ENARftATIO  1N  t>SALMV9  LXVII 

Etemm  ec^  dhiUiinerunt  a  faat  Dei,  Forsilan  tiic  all- 
quis  recolat  illtid  tempos ,  quando  iii  defleno  Deus 
traiisibat  coram  populo  suo,  coram  filiis  Israel,  die  in 
columna  nubts,  nocte  in  fulgore  \i^\\b  (Exod.  xiii, 
Si  ) ;  et  hoc  esse  sentiat  quod  caU  dutillaverunt  a 
fack  Det»  qooniam  manna  pluit  populo  suo  (/d.  xvi, 
15 ) ;  hoc  etiam  esse  quod  sequitur,  Mom  Sina  a  fa- 
cie  Da  Itraei,  pluviam  voluntariam  iegregaM^  Deui, 
heereditaiitua^  quiain  monte  Sina  locutus  esiDeusad 
Hoysen»  quando  Lcgcm  dedit  (i<f.  iix,  18,  tU.) :  ut 
manna  sit  pluvia  voluntaria  quam  segregavtt  Dcus 
hacreditati  suae ,  id  est  populo  suo :  quia  solos  cos 
itapavit,  non  et  cxteras  Gentes  :  ut  quod  deinde 
dicity  Etinfirmata  est^  ipsa  hsereditas  inflrmala  inicl- 
Hgatnr ;  quoiiiam  murmurantes,  manna  rastidiosi  re- 
spuerunt,  dcsiderantes  escas  carnium,  et  ea  quibus 
▼esci  In  ^gypto  consueverant  (  Num.  xi,  5,  6).  Sed 
in  his  Terbis  si  pi*oprictas  tantumroodo  litterae  ,  non 
spiritualis  requirendus  est  Inielleclus,  oporlet  ut 
ostendatur  secundum  proprielalem  corporalem,  qui 
tonc  compediti,  qulque  eiiam  habttantes  in  sepiilcris 
educli  sunt  In  fortitudine.  Deinde  si  ille  populus,  illa 
scilicct  bxreditas  Dei,  fastidio  manna  respuens  infir- 
mata  esl,  non  debuit  sequl,  Tu  vero  perfecisti  eam  ; 
scd,  Tu  Tcro  percQSslsti  eam.  Deo  qulppc  oOe.-rso  per 
i^a  murmura  at(|ue  faslidia,  ingens  plaga  secuta  est 
(/fti(f.,53).  Postremo  illi  omnes  in  eremo  conster- 
nati  sunt ,  nec  qoisquam  eorum ,  praeter  duos  ,  ter« 
ram  meruit  promissionis  intrare  (/<f.  xnr,  29,  30). 
Qoanquam  etiamsl  dicatur  In  Aliis  eorum  hscreditas 
ilto  perfecta,  nos  icnsom  spirilualem  liberius  tenero 
debemus.  Omnia  quippe  ilbi  In  (Igura  eontingebant 
in  illis(  (1  Cor.  x,  ii  );  donec  aspiraret  dies,  et 
remoTereutur  umbne  {Cant.  u ,  i7). 

10.  Aperiat  iiaque  nobis  pulsantibus  Dominus ;  et 
myiterlorum  ejus ,  quantum  Ipse  dlgnatur «  secrcia 
pandantur.  Etenim  ut  terra  mota  esset  ad  fidem,  cum 
in  dcsertum  Gcntium  transiret  EvangeHum ,  eceli  dl- 
$tiUa9enmt  a  facie  D<i.  Hi  sunt  cceli,  de  quibus  in  alio 
psalBio  eanitur  :  Corft  enarrant  gloriam  Dei.  De  his 
qoippe  panlo  post  ibi  dicitur :  Non  iunt  loquelw  ne- 
que  eermona ,  qfttortiiii  tion  audiantur  voees  eorum  :  in 
amnem  terram  emit  sonus  eorum ,  el  tn  fines  orbis  terrw 
verba  eormn  {PsaL  xyiu  ,  2-5).  Nec  Umen  isiis  ccelis 
tanta  giorla  tribuenda  est,  tanqoam  ab  hominibus  illa 
gratia  venerit  in  desertum  Gentium,  ut  terra  movere- 
tor  ad  fidem.  Non  enlni  co4i  y  seipsls  distillaverunt ; 
sed  a  facie  Da ,  utique  inbabitantis  eos ,  et  facientis 
eos  inhabilare  unius  moris  in  domo.  Ipsi  sunt  etiiin  et 
monles ,  de  quibus  dicilur  :  Levavi  oculos  meos  ad 
mamiee  ,  unde  tenia  awatium  mi/ti*  Et  tamen  ne  in 
Jioininibusspem  posutsse  viderctur,  continuo  subjccit : 
iliixtiittm  mettitt  a  Domino ,  ^tit  fecit  ccttum  et  terram 
{Psai.  Gu,  i,  2).  El  quippe  alio  loco  dicitur ,  ///vmt- 
tiaita  tu  adnurabiliter  ^  a  montibus  efterms  [Psal,  lzxv, 
5)  :  qoamvis  a  montibus  xternis ,  lamen  illuminans 
tu.  Sic  et  hic,  caU  distillaveruni ;  sed ,  ti  facie  Dei.  Et 
ipsl  eaim  salvi  lacti  sunt  per  fldem ,  et  hoc  non  ex 
seipsis;  sed  Dei  donum  est :  non  ex  opcribus ,  ne 


m 

forte  quis  extollatur.  Ipsius  eniin  sumus  figihentum 
{Ephes.  11,  8-iO),  qui  facit  unius  modi  habitare  in 
domo. 

ii.  Scd  quid  cst  quod  scquitur,  Mons  Sina  a  facie 
Dei  hrael?  An  subaudtcndum  est,  distillavit  :  ii( 
quod  vocavit  ccelorum  noniine  ,  hoc  volucrit  intelligi 
notnlne  etiani  montis  Sina ;  sicul  diximus  cos  vocari 
montest  qui  vocati  sunt  coell?  Ncc  in  isto  sensu  mo- 
vcre  dcbet  quod  ait,  mons;  non,  montes;  cum  ibi  dicli 
sinl ,  coeli ;  non ,  coelum  :  quia  et  in  alio  psalmo  cuni 
dictiim  esset,  CceU  enarrant  gloriam  Dei;  more  Scri- 
pturae  eumdcm  scnsum  verbis  aliis  repetcutis  subsc- 
quentcr  dictuin  est ,  Et  opera  manuum  ejus  annuniiat 
firmamenlum.  Priiis  dixit,  co^Ii;  non  coelum;  et  tamen 
postca  non,  firmamenla ;  sed ,  nrinamcntum.  Vocavit 
enim  Deus  firmamentum ,  cce/iim  (Gen.  i,  8),  sicut  In 
Gencsi  scriptum  est.  Ila  «rgo  ccbH  el  coeluni ,  montcs 
et  mons ,  iion  aliud ,  scd  hoc  ipsum  :  sicut  Ecclesia 
mult;e  ct  una  Ecclesia ,  non  aliud ,  scd  hoc  ipsum. 
Cur  ergo ,  mous  Sina  qui  in  servitutem  generat  (GaL 
IV ,  24) ,  sicut  dicitApostolus?  An  forie  Lex  ipsa.in- 
teiligenda  est  in  monle  Sina ,  quam  distillaverunt  cceU 
a  facie  Dei^  ut  lerra  moveretur?  ei  ipse  est  terras  mo- 
tus,  cum  conturbantur  homines ,  quia  Legem  implero 
non  possunt?  Quod  si  iia  est,  hxc  est  et  pluvia  volun- 
taria,  de  qua  conseqnenter  dicit,  Pluviam  voluntariam 
segregansy  Deus,  hwreditaU  tuce;  quia  non  fecit  sic  ulli 
genli,  et  judicia  sua  non  manifestavit  eis  (Pja/.  cxivii, 
20).  Segregavlt  luquc  pluviam  hanc  voluuUriam  Deus 
hicrediiati  su.r ,  quod  Lcgem  dedit.  Et  infirmata  est : 
vcl  Ipsa  Lex ,  vel  ipsa  hxreditas.  Lex  infirmata  sle 
accipi  potesl,  eo  quod  non  implerctur :  non  quod  ipsa 
inflrma  sit,  st;d  quod  lufirmos  facit  minando  poenam» 
nec  adjuvando  per  gratiam.  Nam  et  Apostolos  ipso 
verbo  usus  est,  ubl  ait,  Quod  emm  impossUfite  erat 
Legi,  in  qno  infirmabatur  per  carnem;  significare  vo- 
lcns  quia  pcr  spiritum  impletur  :  tamen  i\\sm  dixit 
infirmari ,  cum  ab  infirmis  non  possit  impleri.  Itifit' 
mata  vcro  ipsa  hxreditas ,  id  cst  ipse  popuius ,  datu. 
slbi  Lege,  sine  ulla  ambiguilate  intclligitur.  Lex  cmm 
mbintravit ,  «I  abundaret  detietum.  Quod  autem  sequi  - 
tiir ,  Tu  vero  perfecisU  eam ,  ad  Legem  ita  reiertur , 
quia  secundum  illud  perfecla,  id  est  Impleta  est;  quod 
Dominus  in  Evangclio  dicit :  Non  veni  Legem  solvere^ 
sedimptere(Matth.  v,  i7).  Ciide  et  Apostolus  qul 
dlxerat  Legcm  infirmatam  essc  per  carnem,  quia  caro . 
non  implet  quod  per  spiritum  iinpletur^  id  est  per. 
gratiam  spiritualcm;  ipse  iieni  dicit :  Ut  justiiia  Legis 
impteretur  in  nobis^  qui  non  secundum  camem  ambuta" 
mus,  sed  secundum  spiritum  (Rom.  viii,  3,  4).  lloc  est 
ergo ,  Ttt  vero  perfecisU  eani;  qnia  ptenitudo  Legis  est 
chariias  {Id.  xiii,  i<));  et  cliaritas  Dd  diffusa  est  in 
cordibus  nostris ,  non  per  nos  ipsos ,  sed  per  Spiritum 
sanetum  qui  datus  est  nobis :  hoc  esl,  Tu  vero  perfe* 
cisti  eam^  si  Legem  perfecisse  intelligatur;  si  vero  ha2- 
reditatem »  fadllor  csi  intellectos.  Si  onim  propter 
lioc  dicta  est  haercditas  Dci  infirmata,  id  est  populus 
Dei  infirmattts  data  Lege,  quia  Lex  subintravlt ,  ut  abr 
undwtet  deticium :  ergo  et  (^uod  sequitur,  Tu  vero  per- 


1^19 

fecisii  eam,  ex  il!o  inleUigiliir  quod  ctiaai  in  Aposlolo 
sequilur,  Ubi  aulem  abundavii  delictwn,  superabundavit 
^iaiia  (Hom.  v,  5, 20).  Namqueabundanlcdclicvo,  mul- 
liplicotsc  sunlinfirmitaies  eorum;  et  postea  accclerave- 
rnnl  [PmL  xv,  4) :  quia  ingerauerunl,  el  invocave- 
runi,  ul  ipso  adjuvante  impleretur  quod  ipso  jubente 
uon  implebatur. 

12.  Esl  in  liis  verbis  et  alius  sensos ,  qui  probabi- 
lior  mibi  videlur.  Multo  enim  congrueutius  intelligi- 
tur  ipsa  gratia  pluvia  voluntaria ,  quia  nuUis  pnece- 
dentibus  operum  mcritis  gratis  dalur.  Si  enim  gratia ; 
jam  non  ex  operibus  :  alioquin  gratia  jam  non  est  gratia 
{Ronu  XI»  6).  Non  enim  dignus  sum,  inquit»  vocari 
apostolus  y  quia  persecutus  sum  Ecclaiam  Dei :  gratia 
autem  Dei  sum  id  quod  sum  (I  Cor.  xv,  9  et  10).  Haec 
cst  pluvia  voluntaria.  Voluntarie  quippe  genuit  no$ 
verbo  verilatis  {Jacobii,  18).  Haec  pluvia  volunlaria. 
inde  alibi  diciiur  :  Scuto  bonce  voluntatis  tum  coronasti 
nos  {Psal,  y,  15).  Istam  pluviam ,  cum  Dcns  Iransiret 
in  deserto ,  id  est ,  praedicaretur  in  Genlibus ,  cmli  di- 
stiHaverunt  :  non  tamen  a  seipsis ,  sed  a  facie  Dei , 
quoniam  et  ipsi  gratia  Dei  sunt  id  quod  suat.  Et  ideo 
vions  Sina,  quia  et  ipse  qui  plus  omnibus  illis  labora- 
vit ,  non  ipse  autem ,  sed  gralia  Dei  cum  illo  (1  Cor. 
XV,  10) ,  ut  abundantius  disiillaretin  gentibus,  id  est 
in  deserto,  ubi  Christus  non  erat  annuntiatus,  ne  su-* 
per  nlienum  fundamentum  xdificarot  {Rom.  xv,  20); 
fpse,  inquam,  Israelita  erat  ex  genere  I^r&el  >  de  tribu 
Benjamin  {Phitipp,  iii ,  5)  :  et  ipsc  ergo  in  servitutem 
generalus  erat,  de  Jerusaleni  terrena  quae  servit  cum 
flliis  suis,  et  ideo  persequcbalur  Ecclesiam.  Nam,  quod 
ipse  commonuil ,  sfcu^'^unc  qui  secundum  carnemgene" 
ratus  est  persequebatur  eum  qui  secundum  spiritum;  ita  el 
nunc  {Gal.  iv,2o,29).Sedmisericordiam  consccutus  cst 
quia  igiioransfecitin  incrcdulitate  (1  Tinu  i,  13).  Mira- 
mur  crgo  quod  co^li  disliUaverunt  a  facie  Dei  :  niagis 
miremur  qnod  mons  Sina,  id  est,  qui  prius  pcrsequc- 
balur,  HcbrxMS  ex  Hebrxis ,  secundum  Lcgem  phari- 
sneus  {Philipp.  iii,  5).  Qnid  aulem  miremur?  Non  enim 
a  scfpso,  sed  quod  seijuitur,  a  facie  Dei  Israel;  de  quo 
ipse  dicit,  Et  super  Jsrael  Dei  {CaL  vi ,  16)  de  (|uo 
DomiiniS  diclt,  Ecce  vere  IsraeUta  ,  in  quo  dolus  non 
est  {Joan.  i,  47).  Hanc  ergo  pluviam  voluntariam 
nuliis  proccedcntibus  meritis  operum  bonorum  segre- 
gavit  Deus  bocreditati  sux.  Et  infirmala  esL  Agiiovii 
enim  non  esse  se  aliquid  per  seipsum ;  non  viribus 
snis,  sod  gratise  Dei  tribuendum  essc  quod  est.  Agno- 
VI t  qnoil  dictum  est :  In  inftrmitalibus  meis  gloriabor 
(H  Cor.  XII,  9).  Agnovit  quod  dictum  est :  Noli  altum 
sapere,  sed  time  {Rom.  xi,  20).  Agnovit  quod  dictura 
est:  Ilumilibus  autem  dal  gratiam  {Jacobi  iv,  6).  Et 
inprmata  est;  tu  vero  perfecisti  eam  :  quia  virtus  in  fij- 
firmitate  perpcitur  (H  Cor.  xii ,  ?).  Quidani  sane  codi- . 
ces,  et  laiini  et  grxci,  non  habent,  mons  Sina;  sed  a 
facie  Dei  Sina ,  a  facie  t>ci  IsraeL  Id  est ,  eoeli  distilla' 
verunta  facie  Dei :  etquasi  quaereretur  ciijus  Dei;  a 
(acie  Deil  inquil,  Sina,  a  facie  DdJsrael;  id  csl  a  fa- 
iie  Dei  qui  Legem  dedit  populo  Israel.  Quare  ergo 
<2^'ft  iiatiUnvcyunt  a  [acie  Dei  ^  a  facic  huius  Dei,  nisl 


S.  AUGUSTINI  EPISCOW  ^ 

quia  sic  impletum  est  quod  prucdictum  esi  :  Benedu 
ctionem  dabit  qui  Legem  dedit  {PsaL  lxxxui  ,  $)  ?  L^ 
gem ,  qua  lerreat  de  humanis  viribus  pr«sumeiiteui , 
benedictionem  f  qua  liberet  in  Deum  sperantem.  Tu 
ergo  perfecisti»  Deus»  bxreditatem  tuam;  quia  iAGr* 
mata  est  in  se,  ut  periiceretur  abs  te. 

13.  [vers.  11.]  Mimalia  tua  initabitabuntin  ca.  Tua^ 
non  sua ;  tibi  subdita,  non  sibi  libera ;  ad  te  egeotia , 
non  sibi  sufficieotia.  Denique  sequitur  :  Parasli  in 
tua  suavitate  egenti  Deus.  In  tua  suatitate ,  nou  illiu» 
facultate.  Egens  est  enim,  quoniam^innrinatus  est,  ut 
perHciatur  :  agnovit  se  iudigentem,  ut  repleatur. 
Hxc  est  illa  suavitas  de  qua  alibi  dicitur ,  Donvam 
dabii  suavitatem ,  et  terra  nostra  dabit  fructum  tuum 
{PsaL  Lxxxiv,  15) :  ut  bonum  opus  fiat  non  tiqiore» 
sed  amore ;  non  formidine  poenx »  sed  delcctaiione 
justitix  *.  Ipsa  est  enim  vera  ct  sana  libertas.  Sed 
Dominus  hoc  egenti  paravii »  non  abuodanti » cui  op- 
probrio  est  ista  paupertas ;  de  quaiibus  alibi  dicitur  : 
Opprobrium  his  qui  abundant^  ei  despectio  superbis 
{PsaL  cxxii ,  4).  Hos  enim  dixit  superboSi  quos  dixii 
qui  abundant. 

14.  [vers.  12.]  Dormnus  dabit  verbum  :  cibaria  scl-^ 
licet  animalibus  suis  qute  inhabitabunt  io  ea.  Sed 
quid  operabuntur  bxc  animalia,  quibus  dabit  vecbum? 
qiid  nisi  quod  sequitur  ?  Evangelizaniibus  viriuie 
muUa.  Qua  virtute ,  nisi  fortitudine  iila  io  qua  ediuul 
compeditos?  Fortasse  etiam  virtulem  hic  dicai  iliaoi» 
qua  evangelizantes  mirabilia  signa  fecerun^. 

15.  [vers.  15.]  Quis  ergo  dabU  verbum  evangelhuin^ 
bus  virtute  muUa  ?  Rex,  inquit,  virtutum  Dilecii.  Pater 
ergo  est  icex  virtutum  Filii.  Diiectus  euiip ,  quaiida 
non  ponitur  quis  (filectus ,  per  antonomasiam  Filiuft 
unicus  intclligitur.  An  virtuLum  suarum  rex  ipsa 
Filius ;  virtutuxn  scilicet  sibi  servientiura  ?  quia  rtr- 
tuie  mvUa  evangeUzantibus  dabii  verbum  rex  viriutump^ 
de  quo  dictum  est ,  Dominus  virtuiumt  ipse  esi  rex 
glQrio!  {PsaL  xxiii»  10)»  Quod  auiem  non  (^ixit^  ReK 
viriutum  suarum  ,  scd,  Rex  vijrtutum  Dilecti^  lociUio 
est  in  Scripturis  usjtatissima,  si  quis  adveria^ :  quod. 
ibi  maxiiue  apparet,  ubi  eiiain  propriuni  nomen  ox^, 
primiiur,  uleumdem  esse  de  quo  dicityr*  dubjtari. 
omnino  non  possiL  Qualis  et  illa  in  Pcntaicuclio  muU 
tis  locis  invcnitur  :  Et  fecit  Moyses  illud  alque  illucl,. 
sicut  prcBcepit  DominusMogsi  {Num.  xvii,  ii,etc.,  sec^ 
LXX).  Non  dixit  quod  usitatum  cst  in  ioculioaibiis^ 
nostris ,  £t  fecit  Moyses  sicut  prxcepit  ei  Dooiinus  ; 
sed,  Fecit  Moyses  sicut  prcccepit  Dominus  Moysi ;  qusksi 
alius  sit  Moyses  cui  prxccpit ,  et  allus  Moyses  <|ui 
fecit,  cum  idem  ipse  sit.  Tales  locuiiooes  in  Nqvq, 
Testamenlo  difficiilimc  reperiunlur.  Inde  e^t  tamjen 
quod  Apostolu3  ait  :  De  Filio  suo^  qui  factus  eH  €>, 
ex  semine  David  secundum  carnem  ,  qui  prccdestinalua. 
est  Filius  Dei  in  virlule  secundum  Spiritun\  sanctifica^ 
iionis  ex  resurreclione  mortuorum  Jesu  Cltristi  DQmitU 
nosiri  {Rotn.  i«  3,  4)  :  tanquam  alius  sit  Filius  Dei 
qui  factus  cst  cx  semine.David  $ecundum  caroem,  ei 
alius  Jesus  Christus  Dominus  noster^  cuin  sit  uni«( 

'  1'orto  legeodum  :  dikctione mtitia* 


m  ENARKATIO  KN 

atqne  M«n.  In  ? eteribtM  autem  libris  crebra  est  ista 
locutio :  et  ideo  qmndo  subobscure  fit,  ei  miintfestis 
stii  generis  exemplis  intelligenda  esl ;  sicut  hoc  loco 
psalmi  bnjus  qoem  traciamus,  subobscure  facta  est. 
Nam  81  diceretur  Jesus  Christus ,  rcx  virtulum  Jcsu 
Cliristf,  lam  aperta  esset  qoam  illa,  Fecit  Moyse$  sicul 
pneetfit  Dandniu  Mwfn  :  qnla  vero  dictum  est ,  Rex 
mrintum  DiUeU,  non  facile  est  ut  occorrat  ipsuhi  esse 
regem  virtutum,  qni  est  et  Dilecius.  Rex  ergo  oirfu- 
ium  DiUcH ,  sic  intelligi  potest ,  ac  si  diceretur ,  rcx 
virtutum  suarom,  qula  et  rex  virtntum  est  Cliristus, 
ct  Dilectus  est  idem  ipse  Christus.  Quamvis  non  ha- 
beat  iste  sensus  tantam  necessilatem ,  ut  aliud  non 
valeat  accipi  :  quia  et  Pater  potest  intcliigi  rex  vir- 
tiitum  Fiiii  sui  dilecfi ,  tui  dicft  ipse  Dilcclus ,  Omnia 
mea  tna  fufil,  $t  tua  mea  {Joan.  xvii,  10).  Quod  si 
forie  quaDritur  utrum  Dous  Domini  Jcsu  Clirisli  Paler 
etiam  rex  dici  possil ;  nescio  utrum  quisquam  audcat 
hocab  eo  nomen  auferre,  ubi  Apostolus  dicit :  Regi 
aulem  ueculorum  immorOili,  invinlrili,  soli  Deo  (1  Tim. 
1, 17).  Quia  etsi  hoc  de  ipsa  Trinitaie  dictum  cst,  ibi 
esl  et  Deus  Paier.  Si  autem  non  carnaliter  Inlelligi* 
mus ,  Deus  ^  judicium  tuum  regi  da,  el  justitiam  tuam 
filio  regi$  {P$aL  lxxi,  2) ;  nescio  utrum  aliud  flliquld 
dictum  est  qoain,  Filio  too.  Rex  ergo  est  et  Patcr. 
Uude  versiculus  iste  psalmi  hujus ,  kex  virtulum  Di- 
lecti,  utroque  modo  intelligi  poiest.  Cum  Kaque  dixis* 
set ,  Dominu$  dabit  verbum  evangelizantibue  virtute 
mtdta ;  quia  ipsa  virtus  ab  eo  regilur,  eique  militat  a 
quo  dator,  Ipse,  inquit,  Dominu$  qui  dabit  verbttm 
€vangeli%antibu$  virtute  multa,  rex  est  virtulum  Di* 
UcH. 

16.  Deinde  sequUur :  Dilecti^  et  speciei  domus  divi- 
dere  $polia.  Rcpeiilio  perlinet  ad  commendationem  : 
qiianquam  istam  rcpetiiionejn  nou  omnes  codices 
babeant ,  et  eain  diligeniiorcs  siella  apposita  pro^no- 
tiiit ,  qux  signa  vocanlur  aslcrisci ;  quibus  agnosci 
volunt  ea  non  csse  in  inlcrpretalione  Scpluaginta, 
sed  esse  in  hebraco,  qux  talibus  insigniuntur  noiis. 
Sed  sive  rcfietaiur,  sive  semel  dictum  accipiatur 
qood  posilum  est,  Dilecli ;  sic  intelligendum  puto 
quod  scquitiir ,  et  speciei  domu$  dividere  $polia ,  ac  si 
diceretur,  Dilecii  ctiain  $peciei  domu$  dividere  $polia^ 
id  est ,  Dilecti  eliam  ad  dividcnda  spolia.  Speciosam 
quippe  doiputn,  id  est  Ecclcsiam  Christus  fecit,  divi- 
dendo  illi  spolia  ;  sicut  speciosura  esl  corpus  dislri- 
bulione  meinbrorum.  Spolia  porro dicuntur  qnoc  victis 
hostibus  detrahuntur.  lloc  quid  sit  £vangclium  nos 
admonet,  ubi  legimus  i.^emo  inirat  in  domum  forfis^ 
ut  va$a  e/tts  diripiat^  nisi  prius  alligaverit  forlem 
{Matth.  xit,29).  Alli^avit  ergo  diaboinm  Chrislus 
spiritualibus  vinculis ;  superando  morlem ,  et  supcr 
eoelos  ab  inferis  nscendendo  :  alligavit  eum  sacra- 
inento  incarnationis  suoe»  quod  nihil  in  eo  repcriens 
inorte  dignom,  tan>cn  est  permissus  occidere  ;  ac  sic 
alllgato  abstulit  tinqoam  spolia  vasa  ejos.  Operaba- 
lur  quippe  in  filiis  diffidcntigc  {Ephe$.  ii^  2),  quorum 
uifiUeliiaic  utcbiitur  ad  voiunlalem  suam.  Hscc  vasa 
Dominus  niuiidans  remissione  pcccatorum,  hxc  spo- 


PSALMUM  LXVII.  822 

lia  sanctificans  hosti  erepla  pro:.tiaio  alqiie  alligalo, 
divisit  ea  speclei  domus  su» ;  alios  constitoens  apo-' 
siolos.  alios  prophetas,  alios  pastores  et  doctores  in 
opus  miulslerii,  in  scdificaiionera  corporis  Christi 
{Ephe$.  IV,  1 1,12).  Sicul  enim  unum  corpu$  c»/,  et  metu* 
bra  muita  habet;  omnia  autem  membra  corpom  cum 
$ml  muUa,  unum  e$t  corpu$  :  $ic  et  €hristu$,  Numquid 
omne$  apostolif  uumquid  omne$  prophcKe?  numquid 
omne$  virlute$?  numquid  omn€$  dona  habent  curatio- 
num?  numquid  omne$  lingui$  ioquuntur?  numquid 
omnes  interprelantur?  Omnia  autem  ha:c  operatur  unu$ 
atque  idem  Spiritu$ ,  dividen$  propria  unicmqtte  prout 
vult  ( I  Cor,  XII,  12 ,  29 ,  50 ,  H  ).  Et  hxc  csl  species 
donms,cuispoIia  dividuniur;  ul  amaior  ejus  hac 
pulchritudine  acccnsus  exclamct  :  DonUne,  dilexi  d^ 
corem  donm$  twe  {PsaL  xxv,  8). 

17.  [ver$,  14.]  Jam  In  eo  quod  sequitur,  se  ad  ipsi 
membra,  de  quibus  fii  specics  domus,  alloquenda 
coiivertit,  dicens  :  Si  dormiari$  inter  medio$  cleroe, 
petmiB  columba  deargenlatw ,  et  inter  $capuia$  eju$  im 
viriditate  aurL  Prius  hic  quajrendus  esl  ordo  verbo- 
rum  quoinodo  finiaiur  sententia ;  qux  uUque  pendel, 
cum  dicilur,  Si  dormiati^  :  deinde  quod  ait,  pennee 
cotumba:  deargentatce ,  utruin  singulari  numero  inlel- 
ligcndum  est,  hujus  pcnnae ;  an  plurali,  hx  penoa?. 
Sed  singularcm  numcrum  graecus  excludil,  ubi  omni^ 
no  plotaliicr  hoc  posiium  legiiur.  Sed  adhuc  incer- 
tum  esi  utrum ,  hac  pennae ;  an ,  o  vos  pennx ,  ut  ad 
ipsas  pennas  loqui  videatur.  Ulruin  ergo  vcrbis  qu» 
prascessenint  finiaiur  ista  scntcntia ,  ut  ordo  sii,  Do- 
minu$  dabit  verbum  evangelizantibu$  virtute  multa^  $i 
dormiati$  inter  medioe  clero$,  o  vos  pennw  colu^bee 
deargental<B :  an  his  qii»  scquuniur,  ut  ordo  sit,  Si 
dormiali$  inter  medios  clero$.  penna:  columbee  dearge^ 
tatce  nive  dealbabuntur  in  Selmon  :  jd  esl,  ipsx  penB» 
dealbabuniur,  sl  dormiatis  inter  medios  cleros:  ut 
lllis  hoc  dicere  inicliigaiur,  qui  speciei  domus  lan- 
qoani  spolla  dividunlur ;  id  esl,  Si  donniaiis  iutcr 
medios  cleros ,  o  vos  qui  di\jdimini  speciei  domu». 
per  manifcsialionem  Spiriius  ad  ulililalem,  ul  aiii 
quidem  deiur  pcr  Spirituin  serino  sapientiae,  alii  ser- 
mo  scicntix  secundum  eumdcm  Spiriium ,  alii  fides, 
alii  gencra  curaiionum  in  eodera  Spirilu ,  et  cactera 
(I  Cor.  XII,  7,  9) :  si  crgo  vos  dormiatis  mterjnedios 
clcros,  innc  pcnnaj  columbai  deargentatas  nive  deal- 
babuniur  in  Selmon.  Potest  et  sic :  Si  vo$,  pmtm 
columbce  deargeiUala,  dormiati$  inter  medio$  ckra$^ 
nive  dealbabuntur  in  Selmont  ot  subioteiligamor  ho- 
mines,  qui  per  graiiam  remissionem  acdpiunt  pecca- 
lorum.  Unde  eiiam  dc  ipsa  Ecclesia  dicitur  In  Can* 
tico  canticorum  :  Qute  e$l  i$ta  qua  a$cendit  d$aibala 
{Cant.  111,  6,  sec.  LXX)  ?  Promissio  qnippe  Dei  tene- 
tur,  per  Proplietam  dicenlis  :  Si  fuerim  peccata  vet^a 
tanquam  phanicium,  sieut  nivem  dedlbabo  {IsaL  i,  18)  f 
Potesl  et  sic  inteliigi,  ut  in  eo  quod  dictora  est. 
penna  columbce  deargentata^  suhaudialur,  eritis ;  ot 
isie  sit  sensus  :  0  vos  qui  .uinquam  spolia  speciei 
domus  dividimini,  si  dormiatis  inler  medios  cieroc, 
pcnnx  columb»  doargenuix  eriiis ;  id  est,  in  aliiora 


d23 


^.  AUGUSTINl  EPISCOM 


SM 


elcvabiininiy  compagini  Uinou  EoclcfiiA  cohxrenies. 
Nullam  quippe  aliam  mciius  liic  inielligi  pulo  colum- 
Sam  deargentatam  ,  quam  illam  de  qua  dictum  esl : 
Vna  c$l  eolumba  mea  {Cant.  vi,  8).  Deargenlala  est 
uutem,  quia  divinis  eloquiis  est  erudiu  :  eloquia 
namque  Domini  alio  loco  dicunlur  argenium  igne  exa- 
nmatum  UrrcB^  purgatum  sepluplum  ( PsaL  xi ,  7 ). 
Magnum  itaque  aliquod  bonum  est,  dormire  inter 
medios  cleros  :  quae  nonnulli  duo  Testamenta  csse 
voluerunt ;  ut  dormire  sit  inter  mcdios  cleros ,  in 
eorum  Tesiameiilorum  auctoritate  requiescere;  id 
est,  iilriusque  Testamenti  tesiimoniis  acquicscere, 
nt  qunndo  aliquid  cx  bis  profcrtur  et  probalur,  om- 
tiis  contenCio  pacifica  quiete  finiatur.  Quod  si  ita  est, 
quid  aliiid  admoncri  vidcntur  evangelizantcs  virtutc 
mulia,  nisi  quia  tunc  eis  Dominus  dabit  vcrbum  ut 
evangclizare  possinl,  si  donniant  inter  medios  cleros? 
Tanc  enim  eis  vcrbum  veritatis  daiur,  si  auctoritas 
ab  eis  duornm  Tesiamentorum  non  relinquatur  :  ut 
ipsi  sint  et  pennac  columbx  deargenlatae,  quorum 
prasdicatione  in  ccelum  gloria  Tertur  Ecclesiae. 

18.  Inter  ecapntas  aiiiem  :  pars  est  utique  corpo- 
ris ;  pars  est  circa  rcgionem  cordis ,  a  posterioribus 
tamen ,  id  est  a  dorso :  qoam  columbae  illius  deai^eii- 
talaet  partem  in  viridiiate  auri  esse  dicit ,  boc  est  in 
vigore  sapientix ;  quem  vigorcm  ^  melius  non  puto 
imelligi  posse  quam  cbaritatem.  Sed  quare  a  <lorso , 
cl  non  a  pectore?  Quanquam  mirer  quomodo  positum 
ait  hoe  verbum  in  alio  psalmo ,  ubl  dicitur »  Inter 
seapuias  tna»  obumbrabH  tibif  et  iub  aU$  eju$  $perabi$ 
{Ptal.  xc,  4) ,  cum  sub  alis  obrumbrari  non  possit, 
nisi  quod  a  pectore  ruerit.  £t  laiine  quidem  inter$ca' 
puia$  fortasse  aliquo  modo  ex  utraque  parte  possit  in- 
telligi ,  et  ante ,  et  post ;  ul  scapulas  accipiamus  quae 
iu  medio  caput  habent  :  et  in  hebfaeo  sit  fortasais 
ambiguum ,  qaod  possit  et  hoc  modo  intelligi ;  sed 
qood  in  grxco  est  fuxiifprM ,  nonnisi  a  posteriorihus 
signiflcat,  quod  est  inter  $caputa$,  Utrum  propterea 
ilH  est  auri  viridilns ,  id  est  sapientia  et  charitas ,  quia 
ibi  sunt  qnodammodo  radices  alarum  ;  an  quia  ibi 
portatur  ifla  sarciiia  lcvis  f  Quid  enim  sunt  vel  ipsas 
al» ,  nisi  duo  pnecepta  charitalis ,  in  quibus  tota  Lex 
pendet  et  Prophetac  (Matth.  xxii ,  40)  ?  Quid  ipsa  sar- 
dna  levis,  nisi  ipsa  charilas  quae  in  his  duobus  pnu- 
ceptis  linpletur  ?  Quidqiiid  eiiim  difficile  est  in  pr:ece- 
pto ,  leve  cst  amanti.  Nec  ob  aliod  recte  intciligitur 
dktain ,  Onus  menm  lete  e$t  (/</.  xi ,  50) ;  nisi  quia 
dat  Spiritum  sanctum ,  pcr  quem  diflTundiiur  chariias 
in  cordibus  noAns  (Rom,  v ,  5) ,  ut  amaiido  liberaliter 
Aciaintts ,  quod  limendo  qui  facit ,  serviliter  facit : 
nee  est  amicus  recti ,  qaando  mailet,  si  fieri  posset , 
id  quod  rcctom  est  non  juberi. 

49.  Quaeri  eliara  potest ,  cum  non  sit  dictum  ,  Si 
domiatis  in  cleris ,  sed ,  inter  medioe  cleroe ,  quid  sit 
boc,  inter  medio$  clero$.  Quod  quidein  si  expressius 
Iransferretur  ex  graco ,  inter  medium  cierorum  dice- 
retur;  quod  in  nullo  interpretum  legi  :  propterea 
credo  qiria  taniumdem  valet  quod  dictum  est ,  inter 

*  Er.  et  afiquot  »lss.,  m  Hrore  «opfCTi/te,  quem  virorem. 


medioe  clero$.  Uinc  ergo  qnid  mllM  videator  eiponanL 
Sacpe  hoc  verhum  ad  aliqua  coiMieeleDda  aique  pa- 
canda,  ne  intef  se  dissideant,  poni  solet :  sicat  le- 
stamentum  inler  se  et  populum  Deo  eoDstitaente ,  hec 
verbam  Scriptura  ponit ;  nam  pro  eo  qaod  est  in  lai- 
tino,  inter  me  et  vo$,  graeeas  habet,  inter  meitHm 
nieum  et  ve$trum,  Sic  et  de  signo  circumcisioDis  eimi 
loquilur  Deus  ad  Abraham,  dicit,  Erit  teitmeiUum 
inter  meette^et  omne  $emen  tuum  {Cen.  xvii  ,8,7): 
quod  Grxcus  habet ,  inter  tnedium  meum,  et  tuum ,  e$ 
inter  medium  $emim$  tm.  Item  cum  loqoeretor  ad  Noe 
dc  arca  iii  nubibiis  ad  stgnum  constiiueodum  (Id,  ix , 
12) ,  hoc  verbum  sxpissime  repetit :  et  qaod  babesl 
latini  codieos  « inter  me  et  vo$ ,  vel  inter  me  et  onmem 
animam  vivam ,  et  si  qua  ibi  Ulia  dicuntur ;  fnler  me- 
dimn  meum  et  ve$trum ,  Invenitur  in  Graeco ,  quod  esl , 
flcvff  /ttitfov.  David  quoque  et  Jonatlian  sigiram  inter  se 
constiluunt ,  ne  aliud  opinando  dissidcaiii  (I  Reg.  xx, 
20-23) :  etquod  latine  dicitur,  inter  amkoe ; iAter  me- 
dium  ambaruut^  habet  Graicus  eodcm  verbo,qaod 
esl ,  oLyee  /U909,  OpUme  autem  facium  est,  ot  boc  loco 
psalmi  hujus  tnlerpretcs  nosiri  non  dtcerent,  inter 
cieros ,  quod  latinae  locutioni  usitatum  est ;  sed  tnier 
medioi  eleros ,  tanquam  inter  roedium  clerorum , 
(^uod  potius  in  graeco  l^itur,  et  quod  dici  solel  in 
cis  rebus ,  ut  dixi ,  quae  inter  se  debeant  habere  cou* 
sensum.  Jubet  ergo  Scrtptura  ut  inter  medios  cleros 
dormiant ,  qui  vel  sunt  pennae  eohimbae  deargentatac, 
vel  ex  hoc  eis  praesiatur  ut  siiiU  Porro  ai  isti  cleri 
duo  Testamenta  significant ,  quid  aliud  admonemor , 
nist  ut  Tcsumentis  inter  se  consenticDtibus  non  repu- 
gnemus  ';  sed  intelligcndo  acquiescamus ,  noaque 
simus  eonim  concordiae  signum  atque  docaoienium , 
cuin  alterum  adversus  alterum  nibil  dixisse  seniimas  ^ 
et  cum  pacifica  admiratione ,  quasi  ecstasis  sopore , 
inonstramus?  Cur  autem  in  cleris  Tesiamenta  iiiteiii* 
gantur ,  cum  hoc  nomen  graecum  sit  quidem ,  sed  Te* 
stamentum  non  Ita  dicatur;  hxc  causa  esl,  quia  pcr 
lestamentum  datur  haereditas ,  qnac  gnrcc  appellatur, 
xlfipovo/iiK^  et  baeres,  »Xyipov6fMi,  Klapoi  ;i  ulem  sors  gncce 
dicitur ,  et  sortes  ex  promissione  Dei ,  partes  hxrc* 
ditatis  vocanlur ,  quae  popuio  sunt  distributae.  Uiiiltf 
tribus  Levi  praecepta  est  non  habere  sortem  inter 
fratres  suos ,  quod  ex  eoruin  decimis  sustentareiur 
(Num.  xTiii ,  20).  Nam  el  Qeros  et  Clericos  biikc 
appeliatos  puto ,  qui  sunt  in  ecclcsiaslici  rouiistcrii 
.  gradibus  ordiiiati ,  quia  Malthias  sorte  electos  est , 
quem  priinum  per  Apostolos  legimus  ordinalum  {Aci. 
i ,  26).  Proinde  propier  baereditatem  quae  fit  testa- 
meuto ,  tanquam  per  id  quod  cfBcitur  id  qood  efii* 
cit,  nomine  clerorum  Tcstamenta  ipsa  significata 
sunt. 

20.  Quanquam  mihi  et  alius  hic  sensns  occurrat , 
uisi  fallor ,  anteponcndus ,  ut  cieros  multo  probabi  • 
lius  ipsas  haereditates  intciligamus  :  ut  qooniain  h:&*- 
reditas  Yeteris  Testamenti  est,  qaarovis  in  umbra  si. 

<  omues  prope  uss.,  ut  ea  restamenta  inter  $e  consentire 
twn  repugnemue.  neghis  cd.,  m  ea  restmentd  uuer  $e  cufi- 

senive,  non  repngtutre  mreriuuu* 


m 


fotllcativa  fuUiri ,  terma  fetidlas;  hsereditas  vero 
Novi  Teacamenti  est  a;tenia  immortalltas ;  dormire 
iit  inter  medh»  cieros »  nec  illam  Jam  qtuerere  ar* 
«ieiiter,  et  adiiac  istam  exspeclare  patienter.  Nam 
qut  Deo  propterea  serviunt ,  vel  polins  proplerea  ser- 
vire  nolunt ,  dum  quacmut  in  bac  vila  et  in  bac  terra 
rclicttatem,  ablatus  est  somnus  ab  eis ,  et  non  dor^ 
miont.  Inflammantibas  enim  cupiditatibus  agitati ,  in 
flagiiia  et  facinora  propelluntur ,  nec  omiiino  requie- 
scuiit ;  desiderando  ul  acquirant ,  roetuendo  ne  amit» 
tant.  QiM  autem  me  audU ,  ait  Sapientia,  inhMtabU  in 
«fie,  ei  requieuei  eine  iimore  a^  omni  matignitate  (Prov^ 
»  33).  Hoc  est ,  quantum  mibi  videlur ,  dormire  in- 
tcr  medios  cieros ,  id  est  inter  medias  baeredilaies ; 
iioodttm  in  re ,  sed  lamen  in  spe  ccelestis  lisredilatis 
babitare ,  et  a  terrena»  felicitaiis  jam  cupidiiaie  con- 
quie&cere.  Cum  autem  venerit  quod  speramos ,  non 
jam  inter  duas  baerediuies  requiescemus ;  sed  in  nova 
vera ,  cujus  vetus  erat  umbra ,  regnabimus.  Quapro- 
plcr  cliamsi  inlelleierimus  qiu>d  diclum  est »  Si  dor* 
miaiie  inter  medioe  eleroe ,  tanquam  si  diceretur ,  Si 
moriauiiiii  iulcr  medios  d^ros  ,  ut  istam  mortem  car- 
iiis  more  suo  Scriptara  dormilionem  vocaverit;  haec 
est  mors  optlma,  ut  in  cupiditalum  cobibitione  a  ler- 
reiiis ,  iii  spe  coclestis  baerediiatis  homo  usque  in  fi- 
ncm  perseveraos,  diein  vii»  hujus  ulttmum  claudat. 
Sic  eiiim  dormienies  iuler  medios  cleros,  erunt  penn» 
columbae  deargenUUe  ;  ut  lempore  quo  resurgent, 
rafiiastur  in  nubibus  obviam  Cbristo  in  aera ,  ei  scm- 
per  jam  cum  Domiiio  vivant  (1  The$$.  iv,  ifl) :  aut 
cerie «  quia  per  cos  qui  sic  moriuniur,  quanto  secu- 
rius ,  lanto  sublimius  Ecclesia  diflamaiur ,  et  quasi 
quibusdam  pennis  escelsse  laudis  atiolliiur.  Neque 
euim  fruslra  dicluni  est :  AtUemortem  ne  laudeg  Iwmi'' 
nem  quemquam  {Euli*  xi ,  50).  Omoes  ergo  sancti 
Dei  ab  iuiiio  generis  humaiii ,  usqiie  ad  lempus  Apo- 
stolorum  (quia  ei  ipsi  noverani  dicere,  Diem  /umitNJs 
tioit  eoncupivi,  tu  seis  [Jerem*  xvii,  46] ;  et,  Vnam  po- 
tH  a  Domino ,  kanc  requiram  [PeaL  xivi ,  4] ) ,  et  a 
teinpore  Aposlolorum ,  ex  quo  jduonim  Tesumento- 
nim  difierenlia  clarius  revelaia  est ,  ipsi  Aposloli  et 
beati  martjres  cacierique  jusli,  tanquam  arietes  et 
arietom  filii  usque  ad  boc  tempus  dormierunt  inter 
mcdios  cleros ;  regni  terrent  felicitatem  jam  eonle- 
mnenlcs  ,  el  r^ni  ciBloruin  «lerniuiem  spcrantes,  et 
iionduiii  icncnles.  £t  quia  Um  bene  dormierunt ,  eis 
velat  pennis  nunc  volitat ,  cl  iaudibus  exaluiur  Ec- 
clesia ,  coluinlKi  scilicct  deait^enUU ;  iit  bac  eorum 
fama  ad  imiiandum  posteris  biviuUs ,  dum  sic  etiam 
caeteri  dormiunt. ,  addantur  pennae  quibus  usque  iii 
finem  s»culi  sublimiler  praedicelur. 

2i.  [ters.  15.]  Dumdiicemit  supereeUesHeregeesu- 
per  MiR,  nive  deaUfabuntur  in  Selmon  :  ille  supercoele- 
stis,  ille  qm  aseendit  super  omnes  ecdtts^  ut  adimpteret 
ownia ,  dum  discernit  reges  euper  eam ,  id  est  super 
eaiiidem  coIuinl>am  de:>rgentatam.  Sequitureniro  Apo- 
stolus ,  ac  dicit  :  Et  ipse  dedit  quosdam  quidem  apo* 
siotos ,  quosdam  autem  prophetas,  quosdam  vero  evan" 
geHiias ,  ^idiifi;  auiem  pastores  et  doctorjs,  Nam  quid 


ENAlltlATlO  M  PSALllUll  LXVfc.  M« 

est  aliud  reges  discer nere  super  eam ,  filsi  in  opus 
ministerH,  in  tedificationem  corporis  Christi  (Ephes.  iv, 
40-12);  quandoquidem  ipsa  est  corpus  Chrisii  ?  Di- 
cuniur  autem  illi  reges ,  uliqne  a  regendo  :  ct  quid 
magis  quam  carnis  concupisceniias ,  ne  rcgnet  pecci- 
tum  in  eonim  mortali  corpore  ad  obediendum  desL- 
deriis  cjus ,  ne  exbibeaiit  membra  sua  arma  iniquiUlis 
peccato ,  sed  cxbibeant  se  Deo ,  lanquam  ex  mortuis 
viventes ,  ei  membra  sua  arma  Jusliliae  Deo  (Aoni. 
VI ,  42  €H3)?  Sic  enim  erunt  reges  primitus  discreti 
ab  alienigenis ,  quta  non  sutit  jugutn  ducentes  cum 
infldelibus ;  deinde  discreii  concordiler  inier  se  mu- 
neribtis  proprils.  Non  enim  omnes  apostoli^  aut  omnes 
prophetCB ,  aut  onmes  doclores ,  aut  omnes  dom  hahent 
curaiionum ,  aut  omnes  tinguis  toquuntur ,  aut  omnes 
interpreiantur.  Omnia  autem  hac  operalur  unus  alque 
idem  Spiritus,  dividens  propria  unicuique  proul  vutt 
(1  Cor.  XII ,  29 ,  50  ,  i1)  :  quem  dando  ille  supercoe- 
leslis ,  discernii  rcges  super  columbam  deargcnlaiam. 
Dequo  Spiritu  sancto  cum  ad  ejus  mairem  gratia  ple- 
nam  mlssus  Angelus  loqueretur ,  quaerenti  quomodo 
fieret  quod  paritura  nunliabalur,  quoniam  non  cogno- 
seei^at  virum  :  Spiritus  sanctus ,  iiiquil ,  superveniet  in 
te ,  et  virtus  Altissimi  obumtnrabit  tibi.  Quid  ost ,  obum» 
brabil  Hbi^  nisi,  umbram  faciet?  Uiide  el  isti  regcs , 
dum  gratia  Spiritus  Dcmini  Christi  discernuntur  siipcr 
columbam  deargenutam,  tilp^  deatbabuntur  in  Sel* 
mon.  Selmon  quippe  intcrpreUlur  Umbra.  Non  cnim 
meritis  aai  virlute  proprla  disccrnunlur.  Quis  enim  te, 
Inquit,  diseemit  ?  Quid  autem  habts  quod  non  accepi' 
sii  (Id.  IV,  7)?Utergodisceriiantur  abimpiis,ac- 
dpiunt  remissionem  peccalorum  ab  illo  qui  ait :  Si 
fuerini  peecata  vestra  skcut  plwsmdum ,  lait^uam  nmm 
deaibabo  (/foff,  i,  18).  Ecce  quomodo  nive  deatbabuntnr 
m  Selmon ;  in  gratia  Spiriitis  Cbristi ,  quo  eis  eliam 
propria  doiia  discreU  sont :  de  quo  dictum  est  quod 
supra  commemoravi,  Spiritus  sanctus  superveniet  in  fe, 
et  mrlus  Attissimi  obumbrabit  tibi,  boc  est,  umbram 
faciet  libi :  propterea  quod  naseetur  ex  le  sanctum^  vo- 
eabitur  Fitius  Dei  (Luc.  i,  35).  Umbra  porro  i^la  de- 
fensaculum  intelligitur  ab  xstttconcupiscentiarum  car- 
nalium  :  ande  illa  virgo  Cliristum  uon  carnalitcr  con- 
cupisoendo ,  sed  spiritualiter  credendo  concepit.  Con- 
sut  autem  umbra  liunine  et  corpore  :  proinde  llhid 
qaod  in  principio  erat  Verbum ,  lumen  iflud  verum , 
ut  ombracttlum  meridianum  fieret  nobis  ,  Verbom 
caro  facium  est ,  et  babiuvit  in  nobis  (Joan.  i ,  I , 
U).  Deo  scilieei  homo ,  Unquam  lumini  corpus ,  ac- 
cessil ,  et  in  eum  credentes  umbra  proteciionis  opc- 
roit.  Non  enim  de  qnali  urabra  dicitur ,  Tramerunt 
onma  itta  ianquam  umbra  (Sap.  v ,  9) ;  neC  de  qnali 
umbra  dlcit  Apostolus,  Nemo  vosjudieetiu  eibo^  auH 
JH  potu^  aui  in  parU  did  festi^  aut  neomeniee^  aut  sab' 
batorum ,  quod  est  umbra  fUturorum  (Cotoss.  u ,  46 , 
17) ;  sed  de  quali  scriptom  est ,  Sub  umbru  aUtntm 
tuarum  protege  me  (Psat.  xvi ,  8).  Dum  ergo  discer- 
uit  ille  superccelesiis  reges  super  columbam  deargcnta- 
Um,  non  sua  meriu  exiollant,  non  de  propria  vir- 
lute  confidant  :  nive  quippe  deatbabuntur  in  Setmon-; 


827 


S.  itUGUSTIN^  CPJSCOPI 


gratia  eandiacalmntar  io  prolacttoiie  corporis  Cliristi, 
S2*  [Mn.  16.]  Honc  tuteni  montem  consequenter 
^iciimonUm  Dei,  moutm  uberm^  moniem  uuaietaum^ 
vel  moHtem  ffinguem.  Quid  hic  autem  aliud  pinc^iem» 
quam  uberem  dieeret?  £st  enim  et  mons  isto  no- 
mine  nuncupatus,  id  est  Selmon*  Sed  quem  moatem 
intelligere  debemas  montem  Dei^  montem  uberem^ 
moniemittcaeeatumf  nisi  eumdem  Dominum  Cbrastum» 
de  quo  et  alius  propheta  dicit :  Erit  in  nomnmis  ient- 
porilme  manifeeiut  mon»  Damni^  paraiue  in  caomnine 
moniium  (Itai.  ii,  2)?  Ipse  est  mons  incaseatus,  pro« 
pter  panrulosgratia  tanquam  lacte  nutrfendos;  mons 
ober,  ad  roborandos  atque  ditandos  donorum  exceK 
lentia :  nam  et  ipsom  lac«  unde  iit  caseus^  miro  modo 
fiignittcat  gratiam ;  manat  quippe  ex  abundantia  Ti- 
scerum  maternorum,  et  misericordia  delectabilipar- 
vulisgratis  infunditur.  Ambiguus  est  autem  in  gneco 
casus,  utrum  sit  nominaiiTus,  an  accttsatlTUs;  quo- 
niam  in  ea  liogua  mons  neutri  generis  est,  non  ma- 
sculini :  ideo  nonnulli  Latini  non  interpretati  snnt, 
tnonUm  Dei^  sed  moneDei.  Puto  autem  melius  esse, 
in  Sdmon  montem  Dei^  hoc  est,  in  montem  Dei  qol 
Tocatur  Selmon  :  secundum  lotellectum  quem  svpra, 
ut  potuimus,  exposuimus. 

23.  [w«.  17.}  Deindo  quod  diiit,  nmUm  Dd^ 
inontem  incaseatttm^  moniem  ttberem^  ne  quis  aoderet 
ei  tioc  Dominum  Jesum  Ghristum  coroparare  caeteris 
sanclis,  qui  et  ipsl  dicti  sunt  montes  Dei :  legitor 
quippe,  Jueiitia  iua  eicui  moniee  Dei  (Ptal.  xixt,  7); 
unde  Apostolus  ait,  Ut  not  timut  juttiiia  Dei  in  ipto 
(H  Cor.  ¥,  ai).  De  quibus  montibns  et  alio  loco  dicl-^ 
UBT,  JUumnant  tu  adndrabiiiier  a  mmibut  e^efnU 
(P<a/.  LXXT,  5);quiaTita  eis  aetenia  donata  est,  et 
per  eos  sanctarum  Scripturaram  emineniissima  au- 
Ctoritas  constituta  est,  sed  illuminante  ab  eisMIIo 
cui  dioitur,  lUuminant  iu.  Lieoavi  enim  oeulot  meot  in 
monietf  unde  veniet  jiwaUum  myu  :  nec  tamen  auxi- 
Itum  meum  ab  rpsis  proprie  montibus ;  sed  «uxiiium 
meum  a  Jhmuno  qm  fecit  eeslum  ei  terran^  (Psai.  cxxi 
I)  i)i  Unus  qufppeipsorum  montium  muUum  excel- 
lena  cum  dixkset,  qood  plus  illis  omnibus  labora* 
verit :  Non-  emiem  ego^  inqoil,  ted  gratia  Dei  mecum 
(I  Cor.  XV,  10).  Neqiilsergoauderet  etiam  montem 
spedosam  forma  prsB  filiis  bominum  (Ptai^  xuv,  ^ 
pioiitibns  filiis  lioininum  comparare;  quoniam  uon 
dcfuerunt  qui  eum  dicerent,  alii  Joannem  Baptlsiain, 
alii  Eliaro,  alii  Jeremiaro^  aut  unum  ex  Prophetis 
(Maitk.  XVI,  14);  convertit  se  ad  illos,  et  ait :  Utquid 
tutpiaimiid  montot  incateaiOtf  moniem,  inquit,  in  quo 
piaeuii  Deoinhabitareineof  Utqmd  tutpieaminifSio 
urenim  lumen  iUi,  quia  et  ipsis  dietumest,  Vot  etAt 
iumen-  mundi  (14.  v,  14) ;  sed  attud  iHud  dtctnm 
ust ,  Lumen  •eram,  quod  iUundnat  omnem  honHnem 
(Joan.  1,9) :  sk^montes  lili;  sed  bnge  alius  nHm» 
poratiis  in  camimkie  montium.  Montes  itaque  isti  il* 
luin  montem  portaiido  glorlosi  sunt :  quorum  ille 

*  Kdd.,  iUummante  Uio.  At  Mss.  a(Muni..a^  eU  :  firo  eo 
scilicet,  quod  in  anle  allalo  Psal.  75,^.  5,  cst,  a  montibiis 
ftteniiL 


onus  diclt,  MihiauteiH  ^tii  gtoriari,  mst  ui  eruee  Bo- 
mitti  notiri  Jetu  Ckritti,  per  quem  mihi  mundtts  eruci- 
fixttt  ett^etc§o  mundo  (Gai.  ni  U) :  ur  qui  gioriatur, 
nonin  ^eipto^  ted  in  Dondno  glofiHur  (I  Cor.  i,  51). 
Utquid  ergo  4ut)Ncamtnt  montet  tncateaiotf  eum  fftoit 
lem  ffrt  quo  piacutt  Jho  kabiiare  tn  eo  f  Non  quia  in 
aliis  tton  inhabitat,  sed  qula  in  ipsis  per  ipsum.  Jr 
ipto  qmppe  inhabitat  omnit  pteniiudo  diviniiatit  (Cofott, 
11,  ^);  nonumlMraiitcr,  tanquam  in  templo  a  rege  Sa- 
iomone  focto,  sed  corporaKter,  id  est  sollde  atque 
veracit^.  Quoniak  DeUt  erat  in  Ckrisio,  mundum  re- 
condiiimt  nbi  (II  Cor.  v,  19).  Quod  sive  de  Patre  di- 
ctum  accipiamus,  quoniam  ipse  ait,  Paier  auiem  in 
nte  manent,  ipte  faeii  opera  tua;  ego  itt  Patre,  ei  Pater 
in  me  (Joan.  xiv,  10);  slve  ita  inieingalur,\Dm  erat 
in  Chritto,  Yerbum  erat  In  homine  :  sic  erat  otique 
Verbum  in  came,  ut  Terbum  etiam  caro  factom  so« 
los  proprie  dlceretur,  id  est,  homo  Yerbo  in  onani 
Cbristi  personam  copolaretur.  UiqwdeT^otutpica' 
mini  montet  incateatot,  eum  moniem  in  quo  ptacuii 
Deo  inkabitare  in  eof  Longe  utique  aliler  quam  in  iiiis 
montibos,  quorum  aliquem  etiam  hunc  suspicamini. 
Non  enlm  quia  et  illi  per  adoptionis  gratiam  fllil  Del 
sont,  ideo  quisquam  iilorum  est  Unigenitus  cui  dice- 
ret :  Sedead  dexteram  nteam,  donec  ponam  ivdmicot 
ittot  tttb  pedibut  tuit  (Ptal.  aXy  1).  Etenim  Dondnut 
inkakiudnt  utque  in  finem :  id  est,  illos  montes  nou 
Gomparandos  buic  monti  ipse  Dominos  inhabitabit, 
qui  est  mons  paratus  in  cacumine  montiura ;  ut  per- 
ducart  eos  in  finem,  id  est  in  seipsum  sicut  Deus  est 
contemplandum.  Finit  enim  Legit  Christut,  ad  jutti- 
tiam  ornni  credenti  (Rom.  x,  4).  Deo  itaque  piacuit 
habitare  in  isto  monte,  qui  paratus  est  in  cacumine 
montlum;   cui  dlcitrTii^s  Filiut  meut  ditectut,iH 
quo  ^  bene    comptacui  (Matih.  in,  17).  Ipse   autem 
mons  Dominus  esi,  qoi  alios  montes  inhabitabit  iu 
finem,  in  qoorum  cacumine  paratus  est.  Crnus  enim 
Deut^  et  unnt  mediaior  Dd  et  komtnum  homo  C/iritiut 
Jettts  (l  Tim,  n;  5),  mons  montium,  sicut  sanclussan* 
ctorum.   Unde  diclt :  Ego  in  eis,  ei  tu  in  me  ( Joaru 
xvii,  S5).  Ufqmd  ergo  tutpicamini  montet  incateatot^ 
monU!m  in  quo  ptacuit  Deo  inhabitare  in  eof  Etenim 
monies  illos  Incaseatos  Dominits  Iste,  mons  incasea- 
los,  jnhabitabit  usque  in  finem,  ut  aliquid  sint  qui- 
bus  ait :  Quia  tine  me  nihil  potestis  facerc  (Id.  xv,  5). 
24.  [vert.  18.]  Ita  fit  etiam  qood  sequitur  :  Currut 
Dei  decem  mUlium  muliiplex;  vcl,    denum   wiUium 
mutiipte^;  vel,  decies  miUies  muUiplex.  Unum  verbum 
enim  grxcum  sicut  quisque  poiuil  latinorum   inter- 
pretom  transtulit,  quod  ibi  dictom  est,  ^upioic^mricy. 
Latine  autem  satis  exprimi   non  potuit :  quooiam 
mille  apud  Grxcos  2^^t«  dicuntur,  ^upwSec  aui^m 
pl!ira  dena  millia ;  nvpi^  quippe  una ,  decem  miiliq 
sunt.  Ingentem  ilaque  muUiludincm  sanctorum  atquo 
fldenom,  qoi  portando  Deum  fiunt  quodammodo  cur^ 
rusDel,  significavit  hoc  nomine.  Hanc  immanendo  ci 
regendo  perducit  in  flnem  tanquam  currum  suoitt^ 


>  Er.  el  lx>v.,  m  qito  nnhi. 
nec  exstai  in  grncco  U\K. 


Abesl  nuhi  ab  Am.  ei  Mss. 


m 

veliit  in  loeam  iifiqiiem  destihatum.  Iniiium  emm 
Ckmtut;  dilnde/ita  «imi  €krktl  in  prwseniia  ifut; 
ddnde  fndi  (1  C&r.  iv,  95,  i4).  Hsec  esisanct:!  Eccle^ 
sia,  qiiae  sant  quod  sequimr,  Jlt^a  Immtium.  Spe 
enim  siiiit  §audentet^  doaec  pcrducantiir  !n    finem 
quem  iwttc  exitpeetaiitper  patientiam  {Rom.  viii,  95). 
mriJioe  ftutem,  cum  dlxisset ,  Millia  totonJinm,  con- 
tinoo  sabjedt,  Ihmhm  in  HH$.  Ne  miremor  qood 
liEtentiir;  Dtmdna$in  HHi.  Nam  per  nntUai  tribn!ati6^ 
ne$  oportei  wn  introire  in  regnum  Dei  (AcL  ziv ,  2f ) : 
sed^  Dombnu  in  ikii.  Ideo  etsi  snnt  711011  triitei, 
vmpet  tamen  §audentei  (I(  Cor.  vi»  10);  nec  Jam  in 
ipso  fine  qoo  nondum  venerum,  sed  ipe  sont  gattden- 
tet»  et  m  iritutatiime  patientet  (flom.  xii,  4i),  quo- 
niam  Dommiu  in  iltiif  in  Sina^  in  ioneto.  In  noroinom 
bebraeorum  interpretationtbus  invenimus  Sina  inter- 
pretari  MiBdatum :  et  alia  quacdam  interpretatur ;  sed 
lioc  piito  prassenti  loco  aptius  convenire.  Reddens 
enim  causam  quare  Isciarentor  iHa  millia,  quibus 
constat  currus  Dei,  Domimis,  inquit,  tn  iltii^  in  Sina, 
in  ioncto :  id  est,  Dominus  in  itlis,  in  mandato ;  quod 
maudatum  sanctum  est,  sicut  diclt  Apostolus :  Itaque 
Le»  ^idein  eaneta ,  et  mandatum  ianetum ,  et  justum  , 
ei  bonum  (Id.  vii,  li).  Sed  quid  prodesset  manda- 
tum,  nisi  Dominus  ibi  esset,  de  quo  dicitur :  Deue 
enim  eu  qui  operatur  in  tobii  et  velle ,  et  operari^  pro 
ifona  woluntaie  {Plulipp.  11 ,  15)7  Nmd  mandatum  sine 
Domuu  a^jutorio  littera  esl  occidens  (li  Cor.  111 ,  6). 
Lex  enim  iuHnlraeii^  ui  abundaret  deHctwn  (flom.  t, 
20).  Sed  quouiam  pienitudo  Legii  charitae  eti  {Id. 
xtiiy  10),  ideo  per  charitatem  Lex  impleliir,  non  per 
timorem*  Charitoi  enim  Dm  difitea  eit  in  eardibtii  no^ 
stri*j  per  Spirilmi  eanetum  ^t  datui  e^t  nobii  {Id: 
v,  5).  Ideo  lailaiitur  faccc  miUia*  Tantum  enim  fuciunt 
justitiam  Legis ,  quantum  adjuvaMur  Spiritu  gratise ;' 
quoaiam  Domsvae  in  iiiii,  in  Sina,  in  tancto. 

ti5.  [ven.  19.}  Detnde  ad  ipsnm  Dominum  locu- 
lioiie  coiiversa :  Atcendiiti^  rnquit,  in  attum,  eapHvdttt 
iaptivitaiem^  aec^pitti  dona  i»  konihH^^t}  Hoc  Apo- 
sio^^.sic  commemorat,  sic  expoAif^de  DoiAino  ChrS-' 
sj^  ioqueiis  i  I^mcuitpta  auie^t  iioc<r«m,  Inqfrtt,  kfar«it^ 
gratia  tc^ti^tdum  meMurani  dona^niiChfiiti :  propfer 
quod  dicil,  Atcendit  m  alium^  captivaftU  captivitatemj 
dedit  dona  Iwminibui.  Quod  autem  ateendit^  qnid  ett^ 
msi  quia  et  deicendit  in  inferioret  partet  terrcef  Qui 
detcendit,  ipse  eU  et  qui  atcenditsuper  omnet  coBloi,  ut 
adimpleret  omnia  {Epliee,  it«  7-tO).  Ciirislo  ergo  sine 
dubitatione  dictum  est :  Ateendiiti  in  altum,  captivasti 
aaptivitatemf  aecepitti  dona  in  hondmbut,  Nec  inoveat 
f|uod  Apostoius  iUemtestimoniumcommemoRiii&min 
ail,  Aecepiiii  dona  in  lionmibuiy  sed,  Dedit  dona  Aa-< 
minibus,  Ilie  quippe  aueioriiatc  aposlolica  secondum< 
boc  locutus  est,  quod  Deus  cum  Patre^  Filrus.  Sc« 
cundum  hoc  quippe  dedit  dom  kominibut^  initfens 
cis  Spiriuim  sauclura,  qui  Spirkus  est  Polris  et  FiHi. 
Secujidum  illud  vero  quod  idem  3pje  Gbrislos  in  cor* 
pnrc  suo  inlelligitur,  quod  esl  Ecclesia,  propter 
qfiod  et  nieinbra  ejiis  suni  s.)iKii  et  fldeles  e/B&; 

«  flic  in  Fdd.  addilur,  fecH :  qiiod  a  Mss.  al>cbl. 


ENARRATIO  IK  PSAfcMUHIlixvn.  gS(j 

unde  eis  dicilur,  Vos  aulem  esiis  corpus  Chrhli  et 
membra  (I  Cor.  xii,  27) :  procul  dubio  et  ipse  accepit 
dona  in  hominibus.  Cbristus  quippe  ascendit  in  allum^ 
etsedet  ad  dexieram  Palris  {Marc.  xvi,  19);  sea 
nlsi  et  hic  essct  ia  terris,  non  inde  clamasset:  Saule, 
Saule,  quid  me  penequerii  (Ac/.  ix,4)?  Cum  igiuir 
idem  ipse  dicat,  Quando  uni  ex  minimii  meis  fecistis^ 
mihi  feciitit  {Matth.  xxv,  40) ;  qoid  dubilamus  eum, 
accipere  in  membris  suis,  quae  dona  merobra  ejus 
accipiunt  ? 

26.  Sed  qnid  cst,  Captivasti  eaptivitatem  ?  Utrum 
quia  vicit  mortem,  quae  capiivos  tenebai  in  quibus 
regnabat?  an  ipsos  homines  appellavit  captivilatcm, 
qui  capllvi  sub  diabolo  tenebaniur?  Cujus  rei  mysie- 
rium  continet  etiam  titulus  illius  psalml»  Quando 
domui  CBdtficabatuY  pott  captivitatem  {Psal.  xcv,  1) ; 
id  est,  Ecclesia  post  geniiliialem.  Tpsos  ilaque  honii- 
nes  qui  capiivi  tcnebanlur  appellans  capiivitaiem, 
sicut  militia  cum  diciturei  inlcHigunturqui  miliiant, 
eamdem  capliviiatem  a  Clinsto  capiivatam  dicit.  Cur 
enim  non  sit  captiviias  felix,  si  et  ad  bonum  homines 
possunt  capi?  Unde  Peiro.dictum  est:  Ex  hocjam 
homines  eris  capiens  {Luc.  v,  10).  Captivali  crgo,  quia 
capti,  et  capti  quia  subjiigati ;  sub  Icne  illud  jugum 
missi  {Matth.  xi,  50),  liberati  a  peccato  cujus  servi 
erant,  et  justiiioe  servi  racli  ciijus  liberi  erant  {Rom. 
ri,  18).  Unde  et  ipse  in  illis  est,  qoi  dedit  dona  honu- 
nibui,  et  accepit  dona  in  hominibut.  Ideoque  in  ista 
capttvltate,  in  isia  serviiuie,  in  isto  curru,  sub  isto» 
jugo  non  suntmillia  plorantium,  sed  millia  tistamium, 
Dominus  quippe  i»  illis,  in  Sina^  in  sanclo,  Cui  sensui 
congruit  et  alla  interpretatio,  qua  inlerpretatur  Slna 
Mensnrn.  Nam  de  his  donis  Ixlitisc  spiritualis  Apo^ 
stolus  loqoens  id  quod  supra  commemoravi :  ilni^ 
cuiqne  autem  nostrum^  inquit,  data  est  gratia  secundum 
mensuram  donationis  Christi.  Ac  dcinde  sequilur  quod. 
cTiam  hlc  sequitur :  Propter  quod  dicii,  Ascendit  ta 
aittim,  captivavit  captivitaX&n  ^  dzdii  dona  hominibus: 
quod  liid  est,  accepisii  dona  in  homimbus.  Quid  hacet. 
itta  Terilale  concordius?  quid  manifeslius  ? 

37.  Scd  qiiid  deinde  adjungit?  fltenm  quinon  cr^ 
dunt  inhabitare;  vel  quod  nonmilli  codices  habent, 
Elenim  non  credentes  inhabitare.  Nam  quid  sunt  aliud  ^ 
non  credentes,  nisi  qui  non  credunt  ?  De  quibus  dir , 
ctum  sit  non  est  facilis  inlellectus.  Tanquam  eninv^ 
tatio  reddcretur  superiorum  verborum,  cuna  dictum 
esset,  Captivasti  captivitatem^  accepisti  dona  in  homi^  . 
nibus;il^  subjunctum  est,  Etenim  qui  non  creduni. 
inhabitare^  id  est,  non  credcntes  ut  intiabitarent.  Quid. 
est  hoc?  de  quibus  hoc  dicit?  An  illa  caplivilas  ante- ^ 
qndm  transirct  in  bonam  capllviialem,  undo  fuerit^ 
mnld  captiviiasostcndit?  Non  credendo  enioi  possi- 
dobamtur  ab  inimico,  qui  operatur  in  fiHis  liiffidenticei  ^ 
in  quibus  et  m,  inquit,  fuistis  aliquando,  cum  viveretis 
tii  illis  [Ephes.  ir,  2,  8).  Donis  crgo  gratioe  su;c,  qui ' 
nccepit  dona  in  hominibus  captivavil  isiam  capiivi- 
laiem.  Etenim  non  credentes  erant  ut  inbabitarent. 
Nam  ndes  eos  inde  liberavit^  ut  jam  credentcs  inha- 

*  slc  Er.  et  Mss.  At  Lov.,,  tiberatni. 


ttl  S.  AUGUSTINI  EPISGOPI 

bttent  In  domo  IKh,  ftell  ct  ipsi  domus  Dci,  et  currus 
Dci^  millittm  ketantium. 

38.  [ver$.  20,  21.]  Unde  qui  haec  cauebat,  in  Spl- 
rltu  ea  pncvidens,  impletus  etiam  ipse  la^iiiia,  eru- 
ciavit  fayronum,  diceus  :  Domintti  Dtus  benetUctus^ 
^enfiUettti  Dominus  Detu  de  die  \n  diem,  Quod  non- 
nulll  codices  babent,  die  quotidie,  Quia  sic  habent 
Graeci,  ^i^v  x«9>)/«ip«v ;  quod  verius  exprimereiur, 
die  quotidie.  Quam  pulo  locutionem  hoc  significare 
quod  diclum  cst,  de  die  in  diem.  Quoiidie  quippe  hoc 
agit  usque  in  finem ;  captivat  captivitatem,  accipiens 
dona  in  bominibus. 

29.  Et  quoniam  curruni  iilum  ducit  In  finem,  se- 
quitur  el  dicit :  Prosperum  iter  faciet  nobis  Deu$  sa- 
nitatum*  no$trarum^  Deu$  no$terf  Deu$  $atvo$  [aeietuti, 
MuUum  gratla  commendatur.  Quls  enim  salvus  essct, 
nlsi  ipse  sanarcl?  Sed  ne  occurreret  cogilationi,  Cur 
ergo  morimur,  si  per  ejus  graiiam  salvi  facti  sumus  ? 
continuo  subjecit,  et  Dondni  exUu$  morti$  :  tanquam 
dlceret,  Quid  indignaris  humana  condilio  habere  te 
exitum  mortis?  Et  Domini  tui  exiius  non  alius  quam 
mortls  fuit.  Poiius  ergo  con^lare  quam  indignare ; 
nam  et  Domini  exitue  morti$,  Spe  cnim  salvi  facti  su- 
mus :  si  aulem  quod  non  videmus  speramus,  per  pa* 
lientiam  exspeciamus  {Rom,  vin,  24).  Patienter  ergo 
etiam  ipsam  mortem  feramus,  illius  exemplo  qui, 
licet  nullo  peccato  esset  dcbitor  mortis,  el  Domious 
esset  a  quo  nemo  anlmam  tolleret^  sed  ipse  eam  a 
semetipso  poneret,  etiam  ipslus  fuit  exiius  mortis. 

30.  [ver$,  22.]  Vemmtamen  Deu$  conqua$$abit  ca- 
jriia  inimicorum  $uorum  ;  verticem  capiUi  perambulan^ 
tiwn  m  delictie  $ui$ :  id  est  nimit  se  extollentiom, 
nimls  superbienlium  tn  delictis  suis;  iii  quibus  sal* 
4em  humiles  esse  deberent,  dicentes,  Domine^  pro* 
priittf  e$lo  mihi  peccatori.  Sed  conquassabit  eonim 
capila;  qnoniam  qui  seexatlttl^humiiiabitur  {Lue,  xvui, 
15, 14).  Ac  per  hoc  quamvis  et  Domini  sit  exlius 
naortis ;  tamen  idem  Dominos,  quoniam  Deus  est, 
et  volunuie,  non  neccssitaie,  secundum  carnem  mor- 
tuus  est,  conqua$$abil  capita  inimicorum  $uorum  ;  non 
solum  eorum  qui  crucifixo  illudenles  et  moventes 
capiia  dicebani,  Si  Filiu$  Dei  est^  descendai  de  eruce; 
sed  etiam  omnium  extollentium  se  adversus  doctri- 
nam  ejus,  et  tanquam  mortem  hominis  irridentium. 
Idem  quippe  ipse  de  quo  dictum  est,  Alio$  $alvo$ 
fedt^  umetip$um  non  poteet  eaivum  facere  {Malth, 
xxvii,  40,  42),  Deus  est  eamtatum  nosirarum^  et  Deu$ 
est  $aivo$  faciendi:  Bcd  propter  humilitatis  ei  pa- 
tlentlge  documciiium,  et  sanguine  suo  deiendum  no- 
strorum  ciiirographum  peccatorum,  etiam  suum  esse 
voiuit  exiium  morits,  ne  mortem  tuneremus  Istain, 
sed  illam  potius  uitde  nos  liberavit  per  istam.  Ye- 
nimtaraen  illusus  et  mortuus  conqua$$abit  capita  iui- 
nticorum  ^uorum,  de  quibus  ait,  Re$tt$cita  me,  et 
reddam  iliis  {P$ai.  xl,  11) :  sive  bona  pro  malis, 
dom  sibi  subdit  capita  credentium ;  stve  justa  pro 


*  Fdd.,  deeemmiUimn.  Abesi  decem  a Hss. 

*  Aliquoi  ^ias.,  $alularium :  alii,  sanUmtim  . 


m 

injustis,  dum  pmiit  capila  superbienlium.  Uiroqua 
enim  niodo  coiiquassantor  ct  coofringuntur  capita 
inimicorom,  com  a  soperbia  dejiciuntiir,  aive  fauni- 
litate  correcii,  slve  in  ima  tartari  abrepti. 

31.  [ver$.  25, 24.]  Disit  Domiuue  :  Ex  Basan  can^ 
vertar;  vcl  ut  nonnulli  oodices  habent,  Ex  Banm 
convertam.  llle  quippe  coiiverlit  ut  salvi  simos,  de 
quo  supra  dictum  cst :  Deu$  mimtatum  noetrarum,  et 
Deu$  $alvo$  faciendi.  Ei  quippe  et  alibi  dicitur :  Deu$ 
virtutum^  cowoerte  no$;  el  oetende  (aciem  tuam,  e$ 
$alvi  erimue  {P$ai.  lxiix,  20).  Iteni  alibi :  Converte 
nos,  Deus  $anitatum  no$trarum  {P$al,  lxxxiv,  5).  llle 
autem  dixil :  Ex  Ba$an  convertam.  fiasan  interpre- 
talur  Confusio.  Quid  est  ergo,  convertam  ex  confo- 
sione,  nisi  quia  confundilur  de  peccatis  sois  qui  pro 
eis  diinittendis  precatur  misericordtam  Dei?  Inde  est 
quod  ille  PubUcanus  nec  oculos  ad  cceium  audebat 
levare:  iia  se  considerans  confundebatur;  sed  de* 
scendit  jusiiftcalus,  quia  dixil  Dominu$^  ex  Ba$an  eon' 
vertam.  Dasnn  inlerpretatur  et  Siccilas ;  et  recte  in- 
telligitur  Dominus  cx  siccitate  convertcre,  id  est  ex 
inopia.  Nam  qui  sibi  videntur  copiosi,  cum  sint  faine- 
lici,  et  pleiii,  cum  stnt  inanissinii,  non  convertuntur. 
Beali  enim  qui  esuriunt  et  sitiunt  justiiiam,  quoniam 
ipsi  saturabuniur  {Mattii.  v,  6).  Ex  isia  Dominus 
sicciiaie  converlit :  de  anima  quippe  sicca  illi  dtciiur, 
Exlendi  manu$  mea$  ad  te;  anima  mea  veiut  terra  $ine 
aqua  tibi  {P$ei,  cxLii,  6).  lllud  quoque  non  absnrdc 
intelligitur,  quod  babent  alii  codices,  Ex  Basan  can- 
vertwr.  GoDvertitur  enim  ad  nos  etiam  ipsc  qni  dicli, 
CoHvertiudai  ad  me,  H  ego  eonvertar  ad  vos  {Zach.  i, 
5) :  et  non,  si^  extra  confosionem,  com  peccatom  no- 
strum  ante  nos  est  semper  {P$aL  l,  5);  et  eilra 
^itatem,  qiia  ejos  desideramus  linbrem,  qui  plii- 
viam  voluntariam  segregavit  hacredilaii  sua.  Nam 
siccilate  infirmata  est;  ipse  vero  conversus  pcrfecit 
eara,  cui  dicitur,  Et  eonvertu$  vivifiea$li  me  {Psai  lxx, 
20).  Dixit  ergo  Domintii ;  Ex  Basan  convertanu  con- 
tertam  in  profundum  maris.  Si  convertam,  qiiare  in 
profundum  marief  In  seipsnm  quippe  convcrtii  Du- 
roimis,  cum  salubriter  convertii,  et  non  csi  uiique  ipse 
profundum  maris.  An  flallit  forte  lalina  locutio,  el 
pro  eo  positum  est,  m  profundum,  quod  cst,  pro- 
ftttide?  Non  enim  ille  se  convertit;  sed  ibl  convenit 
eos  qui  in  profundo  hujus  saeculi  jacent  dcmersi 
pondere  peccatorom,  ubi  conversus  ille  dicil :  De 
profundi$  ciamamad  te,  Domine  {P$ai.  cxxix,  1).  Si 
autem  non  est,  convertam,  sed,  convertar  in  profun^ 
dum  marri,  hoc  tntclligitur  diiisse  Dominum  no- 
sirum,  quod  siia  miscricordia  convcrterctur  ettam  in 
pnifundum  maris,  ad  eos  quoque  liberandos  qiii 
essent  ctiam  desperatissimi  peccatores.  Quanquam 
in  aH(|uo  gr,TCo  invenerim,  non,  in  profundum,  sed, 
iii  profundi$,  hoc  est,  h  /tveoXf ;  quod  priorem  sensuni 
coiifirmai,  quod  etiam  ibi  Deus  convertat  ad  se  d« 
profundis  clainanteb.  Qui  ct  si  intelligatur  ibi  ipso 
convcrti  ad  liberandos  eiiam  lales,  non  est  incoii. 

plerique,         *  Sic  potiorcs  Mss.  Altl  carent  si :  vcl  cwn  EdJ  MbeHI 


m 


fmni  t  ei  lu  eoi  eonvertit»  vel 
ifa  coBveriitur,  ut  iinguatur  pes  ejus  in  sanguine. 
Quod  ad  ipsum  Doininum  Propheta  dicit :  Ut  lingM' 
twr  pe9  tuus  in  $angmtu :  id  eat,  ut  ipsi  qui  ad  le  eon- 
vertuntur*  vel  ad  quos  liberandos  converteris,  Ucet 
In  profundo  maris  onere  iniquiuiis  depressi  fuerint, 
in  tantum  gratia  tua  profictant,  quoniam  uH  abundavH 
peecatum^  wpirahundavit  gratta  {Bom,  v,  iO).  Ut 
fiaot  pes  luus  inter  membra  tua»  ad  annuntinndum 
Evangelium  tuum,  ct  pro  nomine  tuo  diu  ducentes^ 
martyrium,  usque  ad  sanguinem  certent.  Sic  enim,  ut 
arbitror,  convcnientius  intelligitur  pes  ejus  tinetus 
in  sanguine. 

52,  Denique  adjungit ,  Lingua  canum  tucrwn  ex  ini- 
meis  ah  ipio  :  cosdem  ipsos  qui  usque  ad  sanguinem 
fuerant  pro  flde  evangelica  ceruturi,  eiiam  canes  vo- 
eans,  tanquam  pro  suo  Domino  lairantes.  Non  illos 
canes,  de  quibus  dicit  Aposlolus,  Cavete  canee  {P/d' 
Upp.  in,  2) :  sed  illos  qui  etiuni  de  micie  quee  cadunt  de 
menea  dominarum  suoruin,  lloc  enim  confessa  Chana- 
nasa  meruit  audire  :  0  muiier ,  magna  e$t  (ides  tua  ! 
fiat  tibi  iicut  vi$  {Matth.  iv ,  28).  Canes  laudabiles , 
iion  detestabiles ;  fldcm  servantes  domino  suo,  et  pro 
«"jns  domo  conlra  inimicos  latrantes.  Non  emm  Uin« 
tuinmodo  canum  dixit ,  scd  canum  tuorum ;  iicc  eorum 
dcntes ,  scd  lingua  laudata  cst :  qiioniam  non  utique 
flrustray  nec  siue  magno  sacramenlo  Gedeon  solos  eos' 
jussus  GSi  ducere,  qui  fluminis  aquam  sicut  canes  lam- 
berent ;  talesque  non  ampliiis  quam  trecenti  in  lanta 
nittUitudine  inventi  sunt  {Judie,  vii,  5,  6).  In  qtionu- 
mero  crucis  signum  cst  propitr  t  litteram,  qux  in  grx- 
cis  numcrorum  notis  irecentos  significat.  De  talibus 
cauiiMia  et  in  alio  psalmo  dicitur :  Convertentur  ad  ve* 
speram ,  et  famem  patientur  ut  cctnee  {P$al,  Lviii ,  15). 
Nam  etquidamcanes  repreheiisi  sunta  prophela  Isaia, 
non  Ideo  quod  canes  essent ,  sed  quod  latrare  nesci- 
rent,et  dormitare  amarent  {I$ai,  Lvi,iO).  Ubi  utique 
demonstravit ,  qnla  si  vigilarenl  et  pro  domino  suo 
htrarent ,  laudabiles  cancs  essent :  sicut  laudantur 
isti  de  quiiitts  dicitur,  Lingna  canum  tuorum,  Quos  ta« 
men  Propbeia  ex  inimicis  futuros  esse  prxdixit ,  per 
iilam  scilicet  conversioncin  de  qua  superius  loque* 
hatiir.  Uiide  et  ille  psalmus  :  Conveftentwr ,  inquit , 
ad  veeperam^  ei  famem  patientur  ut  canee,  Deiiide 
veluli  qiumntibus  unde  hoc  illis  tanlum  bonom, 
ul  ennes  ejus  fierent ,  Ctt|us  fucrant  iuimict ;  re« 
aponsiii»  est ,  ab  ip$o.  Sic  enim  legitnr  :  Ungua 
tanum  tuorum  ex  inimicie  ak  ip$o.  Ipsins  utiqiie  di- 
leciione,  ipsius  misericordia ,  i|isiiis  gratia.  Nam 
quaiido  id  possent  a  seipsisT  Etenim.cum  inimici 
essemtts,  reeonciiiati  sumus  Deo  per  mortem  Fi- 
Hi  ejus  ( Rom.  v ,  10 )  :  ad  hoc  et  Domini  fuit  exi- 
lus  inortis. 

55.  [ver$.  25.]  Ftii  $unt  greme  tui ,  Deu$*  Gres^us 
quibus  vcnisti  per  mundum,  tanqnam  in  illo  curru  pcr- 
agraluros  orbem  terrarum ;  quos  et  nubcs  in  Evan- 
gelio  sanctos  et  fidelessuoi  significat,  ubi  ait :  Amo- 

$tm,  i^lerlqne  omlunnty  dte  :  et  quidam  habent,  di- 


ENARRATIO  IN  P3ALMUM  LXVn.  gji 

ad  eos  iiberandos      do9idebUi$Fiiiumkomiiii$venieutemlnnubibu${Matth. 


XXVI,  64,  et  Marc.  xiii,  26).  Cxcepto  lilo  adventn  in 
quo  erit  judex  vivornm  ahitte  mortuorum  (II  Tim,  iv, 
i; ;  Amodo^  inquit,  videbitie  FiUum  honunie  venientem 
in  nubibue.  Bi  gre$$u$  fni  «iii  jicnI,  id  cst,  manirestali 
sant,  reveiau  gratia  Testamenti  Novl  :  nnde  dictum 
est,  Quam  $peeiod  pede$  eorutn  qui  annuntiant  pacem^ 
qui  annuntiam  bona  {Ram.  x,  15)!  ilxc  enhn  graUa 
et  tsti  gressus  iaiebant  in  Yeiere  Testamenlo  :  ewn 
autem  venit  plenltado  temporis ,  ei  placuii  Deo  teve^ 
iare  Filium  suum ,  ut  annuntbreiiir  in  gentibus  {Gai, 
IV ,  4) ,  viu  $nnt  gre$$u$  tui ,  Deu$  ;  gre$$u$  Dei  mei . 
regi$  ^  qui  e$t  in  $ancto.  In  quo  $ancto ,  iiisi  in  temp!o 
suo?  Templum  enim  Dd  eanctum  en,  inquit,  quod  e$ti$ 
90$  (I  Cor.  iii ,  17). 

54.  [vere,  26.]  Ut  autem  gressus  Isti  vlderenlur, 
Preeveuerunt  prindpee  conjuneti  p$aiienabu$,  in  medio 
adoleecentuUarum  tgmpam$triarum,  Principes  sum  Apo- 
stoli :  ipsi  enim  praevenerunt ,  ul  popuii  sequerentor. 
Profvenerunt,  annuntiantes  Novum  Testamentum ;  eon- 
juncti  p$aUentibu$ ,  de  quonim  bonis  opcribus  etiam 
visibilibtts,tanqttamorganislaudis,glorificareturDeus. 
lidem  autem  principes  in  medio  adoleeeentularum  tym» 
panietriarum^  in  ministerio  sciiicet  hoiiorabili  :  iiam 
iu  sont  in  medio  ministri  pneposiii  Ecclesiarom  no« 
varum ;  boc  enim  est »  adoieecentttlarum  :  canie  edo- 
miU  Denm  laudantium;  hoc  enim  est,  tympani* 
etriarum^  eo  qiiod  tyinpana  fiant  corto  siccato  et  ex- 
tento. 

55.  [vere,  27.]  Ideo  ne  quisquam  carnaliter  isU  ac* 
ciperet ,  et  ex  his  verbis  quoisdam  luxuri»  choros  in 
animum  iiiduceret ,  sequitur  et  dicit,  In  Eecle$ii$  be^ 
nedicile  Dominum :  Unquam  diceret,  Ulquid,  cum  au* 
ditisadolescentulas  tympanistrias,  lasciva  ddcctamen* 
U  cogiutis?  In  EccieeHi  benediciu  Dominum,  Ercle- 
si»  quippe  vobis  faac  myslica  significatione  nW>nsiran« 
inr  :  Ecclesi»  sunt  adolescentuls ,  nova  gratia  de* 
corat» ;  Ecclesi»  sunt  tympanistrias ,  casiignu  carne 
spirttualitcr  sonone.  /it  Eccietm  crgo  benedicite  Do* 
minum  Deum  de  fontibue  Israci.  Indo  quippe  prios 
elegit  quos  fontes  facerct.  Nam  inde  sont  electi  Apo^ 
stoli ;  el  hi  primilus  audienmt  :  Qui  biberit  ex  aqua 
quam  ego  dabo  ^  non  utiH  unquam;  ud  fiet  in  eo 
fon$  aqm  $alienti$  in  uitam  wtemam  { Joan.  iv  ,  15 , 
U). 

56.  [ver$.  2S.]  IbiBenjandn  adoieecentiar  in  eeetati. 
Ibi  PaolttS  novissimuB  Aposlolorum ,  qni  dicit ,  Nam 
et  ego  leraeHta  $um  ex$endne  Abraham ,  de  tribn  Be»* 
Jamitt  {Phiiipp,  iii ,  5).  Sed  plano  in  eeetad;  expave- 
scentibus  omnibus  Um  magnum  iii  ejos  Tocaiione  mi« 
racolum.  Ecsusis  namque  est  meniis  excessos :  qood 
aliqnando  pavore  conlinglt ;  noiinunquam  vero  per  ali- 
qunm  revelationem  alienatione  ^  mcnils  a  sensibiiscor« 
poris,ul  spiritniqiioddemonstrandum  estdenionstre* 
tur.  Undc  intcUigi  elium  sic  p<ttcst  qund  bic  posilum 
est ,  tn  ec$lasi ;  quia  cuin  ei  persccutori  diclum  csscl 

*  lidil.,  regb  md.  vox,  md,  non  est  in  Uas.  ncc  1n  grfeco 

LXX. 

*  Slc  prob»  notae  Mss.  At  Bdd.,  et  alienaHenem. 


935 

4le  cflftlo ,  StmU ,  SmuU  ^  qmd  m  pertetfuerig ;  ^em- 
pip  iMoaiiie.ocul^um  caroaliuni,  rtaponUeliat  Domino 
qucro  spiritu  videlMi ;  qui  aulem  con  iU«  crant ,  to- 
cem  respoadeniis  audiebaoi  •  neminem  tamen  vi  Jei»» 
lc8  cui  loquereuir  {AcL  ix ,  M).  Poiest  luc  ecatasis 
eliam  iUa  ejus  inteiiigi,  do  qua  ipse  loquens  aii,  scire 
se  iiominem  raplum  usque  in  teriiom  ecsium ;  sive  an- 
tem  in  corpore,  stve  estra  corpua,  nescire;  sed  ra- 
ptmn  in  paradisum  andisse  ineflbbUiaTerbSv^uttnon 
licerei  liomini  Iqqui  (II  €or.  aii,^.  PmcipetJnd^ 
<rii£«s  eonwi ;.  prhidpep  ZaMm^  pri»iipe$  NepkthaHm* 
Qum  Apostolos  ^igaifteet  prineipes ,  ubi  est  et  &ii^ 
min  iuMeuentior  m  «cilait ;  quibi»  verbts  Paulum  si^- 
gaiQcari  uemo  ambigii;  vel^iomineprinctpam  omnes 
signiGcenlur  in  Ecclesiis  exceUentes  atque  imibiione 
dignissimi :  quid  sibi  vohmt  hasc  nomina  tribnum  brae^ 
iiticaron?  Si  enim  tantum  Jod»  mentle  fierel,  qoo- 
niam  ^  hae  triba  reges  fuerant,  ex  4|«a  et  Domimis 
€liristus  secundum  carnen  {Bom.  ix,  b) ;  ideo  ex  liae 
iribu  putarenmsfiguratoajetiam  prmcipes  Teatamenli 
Novi  :  enm  vero  adjimgit ,  prindpee  Zabulon ,  prvad- 
pee  A£pAiMi/fm;quisquam  forsitan  dicatex  bis  tribu- 
bas  AposloJos  roisse.  ex  aliis  aotem  non  fuisse*  Qood 
licet  undeprobari  hocpossetnoiivideam;  tamen,qttia 
nec  unde  refellatur  inTenio,  et  boe  loco  priocipes  Ee«' 
clesiarum ,  docesqiie  eorum  qui  in  Ecclesiis  benedi* 
Gont  I>ominam  video  commendari,  non  absunle  etlam 
iittum  sensum  probo  ^ ;  sed  ptus  me  delectat  qood  ex 
Istorum  nominum  inlerpretatione  clarescit.  HebnBt 
qaippe  sunt  nomina  :  qaorum  Juda ,  Confessio  Inler- 
preuri  diciUir ;  Zabukm ,  Habitaculum  forliludinis ; 
Neplitbalim,  Dilatatio  mea.  Qusb  omnia  vcrissimos  m>* 
bis  iosinuant  prineipes  Eccleaiamm,  dignos  duoata» 
dignoa  imitatione,  dignos  bonortbos.  Martyres  nam- 
que  in  Eceleeiis  iocnm  sammom  teiient ,  atqoe  apiee 
sanctai  dignilatis  exedlunL  Jara  v^ro  in  martyrio  pri«- 
ma  confessio  est,  et  pro  iila  quidquid  acciderit  tole- 
randi  sequens  assamitur  fortitado ;  deinde  poat  om- 
nia  tolerau ,  finitis  anguatiis ,  laiitudo  eonsequilur  in 
prxmio.  Potest  el  sic  intelligi ,  ut  quoniam  tria  ba» 
piKecipue  eommcndat  Apoatolus ,  fidem ,  spem ,  cba- 
ri&atem  (II  Cor.  xiu ,  13) ,  confessiasit  tn  fide,  forii* 
ludo  in  spe,  laltludo  in  ebarilate.  Fidei  quippe  res  esl 
ul  CQrde  eredaiur  ad  justitiam ,  ore  autem  confcssio 
iiat  ad  salutem  (Aont.  x,  10).  In  passionihus  auiem  tri- 
bulationum  res  tristis  est,  sed  spesfortis  est :  Sienim 
^imd  non  videmue  eperamue^  per  palientiam  exepecta^ 
nm\ld,  vtn ,  25).  Latitudinem  vcro  pr^atat  cbariia- 
tis  in  corde  jdiffusio  :  nam  consummMta  cjwritdu  forae 
mhtUlimerM  {l  Joan.  iv ,  IS) ;  qui  timor  loirmenturo 
babet  per  animai  aiigasiias.  Principee  ergo  Judaducee 
eorum  qui '  in  Ecclesiis  benedicuni  Domiauin.  Prin^ 
eipee  Zahuion^  princvpee  Nephtbalim  :  principes^con* 
fe»ioni8,  foriitudtaiSy  lalitiidinis;  principes  fidei^spei, 
cbariiatis. 


AUGDaTINI  EPISGON  m 

57.  [vere,  ft9.]  Blanda,  Dcm^  vfrlutem  tuam.  Uiins 
enim»Domlnu5  noater  Jesus  Cbrisioa,  pei*  ifuem  ofit^ 
nia,  et  nos  in  ipso  ( l  Cor'^  viii,  6),  qoem  iegimos  Dci 
Virtutem  et  Dei  Sapientiam  (id.  i^  24).  Quomodo  aur 
tem  Deiis  mandat  Cbristum  suum ,  nisi  dum  enm 
eommendai?  Comntendat  emm  Deu$  ckaritatem  suam 
innoHe,  quoniam  dum  adhuc  peecateree  eeeemue,  Chrf- 
$tu$  pro  nobie  mortwu  eet  (fiom.  v,  8).  Qumodo  nou 
ettumHlo  omnia  nohie  donaeit  {Id.ym^  5i)?  Manda; 
Deue^ uirtuiem taam iconfimur^  Deae.iiOequ&dopera^ 
hueein  nohie.  Handa  doeendo,  eoiifinmi  juvando. 

38w  [vers.  50  4  54.]  A  tempio  luo  in  Jemealenk,  m 
aferent  regee  munera.*A  umpto  tuo  tit  Jerw/aiem,  i|a!e 
esi  libera  maier  noatra  {GaL  iv,  26),  quia  etipsa  est 
templam  ttnctam  tuum  ;  ab  iIK>  ergo  templo  Hbi  ofe- 
reni  regee  munera.  Quicamque  reges  inteUigantiir;  sixe 
reges  terr» ,  sive  reges  quos  dlscemit  superccBlestis 
super  colombam  deargentaiam ;  it^t  ofereut  reges  mth 
nera,  Et  quas  munera  gratlosa,  qnam  aacrificia  ]au< 
dls  *  \  Sed  buic  laudl  obslrepiint,  chrisiianom  voca- 
bulum  habentes,  et  diversa  Bentierttes.  Fiat  ergo  qucid 
sequitur  :  Increpa  fera$  caiami.  Nam  et  krse  snni, 
quonlam  non  intclligendo  noceni;  et  fenc  calann 
sunt,  qaoniam  Seripturarum  sensitm  pro  suo  errore 
pervertunt.  Per  calamum  quippe  tam  convenientcr 
Seripiune  significantur,  quam  sermo  per  linguam ; 
seeundum  quod  dicilur  lingua  hebnca,  vel  grxca,  vel 
latina,  vel  alia  qunclibet,  per  efficieniem  sdltcet  td 
quod  efficitur.  Usitatum  est  auiem  in  latino  eloquio 
ut  scriptura  atilas  vocetur,  quod  siilo  Oat ;  ita  ei^o 
et  calamus,  qaod  calamo  fiat.  Dicit  apostolus  Perrcs 
indoctos  et  instabiles  pcrverCere  Scriptnras  ad  pro- 
prlum  suum  interitum  (II  Petr.  iti,  10) :  h»  sunt  fcnc 
calami,  de  qutbus  bic  dicitur,  Inerepa  feras  eaiemi. 

59.  De  bis  est  etiam  quod  adjnngit :  Congregatio 
taurorum  itUer  vaceas  populorum,  ut  exetudantur  H  qei 
prohati  sunt  argento  (a).  Tauros  vocaits,  propier  so^ 
perbiam  dara»  iDdomilxque  cervids ;  significat  enim 
basreiicos.  Vaccas  aoiem  populorum^  seduclibiles  aui* 
roas  inteliigendas  poto,  quia  laeile  aeqaunlor  bia 
Unros.  NoB  enun  popuios  universoa  seducunt,  in  qiii- 
bus  sunt  gravea  et  stabiles;  unde  acriptnm  cai,  In 
populo  gravi  laudaho  U  (Peal.  xxxiv,  l^) ;  sed  in  cis 
popolis  quas  invanerbit  vaccas.  Ex  his  emm  sunt  qui 
penetrant  domoe^  et  captivas  dueunt  muUeremiae  ooero» 
/0«  peceatis ,  quta  dncuntur  variis  deeiderHs ;  eemper 
dieeente$,  et  ad  veritatie  $cietttiam  nimquam  peruenien* 
te$  (U  Tim.  111, 6,  7).  Quod  autem  ait  idem  aposlolas, 
Oportet  et  hmreses  esse,  ui  prohati  wutmfesti  fiani  m  ro- 
hie  (1  Cor.  xi,  49) ;  hoc  etiam  hie  aequkar,  Vt  eaeeU" 
danlur  ii  qui  prohati  sunt  argeuto,  id  est,  qi|i  probaii 
sunt  oloqttiia  Domini*  Eloquia  quipper  DawSni^  elaqwa 
ca$ta,  argentum  igne  probatum  terrm  {P$al.  xi,  7).Nani 
exciudantur  diotum  est ,  appareant ,  emineaot.;  quod . 
ait  ille,  nmnifc$ti  fian^^  Unde  ei  in  arte.aif  enlaria  cx- 
clusores  vocantur,  qui  dc  coolusioae  oiasaae  noveroiif 


*  1'lerique  Mss.,  prodo,  vcl  pmno. 

s  Er.  cl  Ijov.,  duces  eorum.  Quorumfqui  tn  Kcclais,  etc. 
Ai».,  duceseorwn.  Quid?  in  Eccle>ii$y  etc.  Mss.,  duces  co* 
rum  :  qui  in  EcctciMSf  etc. 


1  sic  Mss.  Edd.  vero :  Et  quammera  ?  Graliosa.  Quw  stfcri 
pda^  lja»di$. 
ifl)  Dc  eadcm  parie  >.  51  \iile  Eiiar.  in  Psal.  uv,  n,  2i 


8r>7  EN.VRRATU)  IN 

Cormam  vasLs  cxprimere.  Mulii  enim  sensus  Scrjpiu- 

rarnni  sanclarum  laient,  et  paucis  inteliigenlioribus 

noti  stmt;  nec  asseruntur  commodius  et  acceptabi* 

lius  9  nisi  cum  respondendi  lixreticis  cura  compeliit. 

Tunc  enim  ctiam  qui  negligiint  studia  doctrinae,  so- 

pore  discusso ,  ad  audiendi  exciianiur  diiigentiam,  ut 

adversarii  rerellanlur.  Deniquc  qttam  multi  Scriptura- 

rum  sanctarum  sensus  de  Chrislo  Deo  asserti  sunt 

contra  Photinum !  quam  mulii  de  liomine  Chrisio 

conira  Manichxum  !  quam  inulti  de  Trinitaie  contra 

SabelUum !  quam  mulii  de  unitale  Trinitatis  contru 

Arianos,  Ennomianos,  Macedonianos !  quam  multi  dc 

catholica  Ecclesia  tolo  orbe  diffusa,  et  de  malorum 

coromixtione  usque  in  finem  sxculi,  quod  bonis  in 

sacramentorum  ejus  societate  non  obsini,  adversus 

Donatistas  et  Luciferianos  aliosque ,  si  qui  sunl ,  qui 

simili  errore  a  veriiate  dissentiunt !  quam  mulli  con- 

tra  cxterus  Iiopreticos ,  quos  enuraerare  vel  comme- 

morarc  nimis  longum  est,  et  pncsenti  operi  non  neces- 

sariuro !  Quorum  tamen  sensuum  probati  assertorcs, 

aut  prorsus  laterent,  aut  non  ita  eminerent,  ut  eos 

cminere  fccerunt  superborum  contradictiones,  quos 

velut  tauroft,  id  est  jugo  disclplin»  pacifico  leniquc 

non  subditos,  commemorat  ApostoUis,  ubi  talem 

dixit  eligcndum  ad  episcopatum ,  «l  poten»  iti  exhor- 

tari  in  doctrina  Mna^  et  conlradicentes  redarguere  (7iV« 

1, 9).  Sunt  enim  mulii  non  subdiii ;  lil  sunt  tauri  ela- 

tione  cervlcis  impatienles  aratri  atque  junctune  :  va- 

niloqui,  et  mentium  scductores ;  has  mentes  signifi- 

cavit  isle  psalmus  appellatione  vaccarnm.  Ad  hanc 

ergo  utilitatem  ,  Providentia  divina  permittit  tauros 

congregari  inier  vaccas  populorum ,  ut  excludanlur^ 

id  est,  ut  emineant  qui  probali  sunt  argento.  Ad  hoc 

enim  hxreses  sinuntur  esse,  ut  probaii  manifesti  fiant, 

Quanquam  et  sic  possit  intelligl :  Congregalio  tauro- 

rum  inter  vaccas  populorum ,  «f  ab  cis  vaccis  exctu- 

dantur  qui  probati  sunt  argento.  Hanc  enim  habcnt  in^ 

lentionem  hxrclici  doctores,  ut  ab  auribus  animarum, 

quas  seducere  moliuntur,  excludant  cos,  Id  est,  se- 

parcnt  eos  qui  probati  sunt  argento,  id  cst,  qui  idonei 

sunt  doccre  eloquia  Domini.  Sed  sive  ille  hujus  verbi, 

sive  iste  sit  seiisus ;  sequitur  :  Disperge  gentes  quce 

bella  volunt.  Non  enim  correciioni,  sed  conteniioni 

student.  tloc  ergo  prophetat,  ut  ipsi  poiius  dispcr- 

gantur  qui  corrigi  nolunt,  qui  gregcm  Christi  dispcr- 

gcre  affectant.  Gentcs  autem  appellavit,  non  propter 

generatioiies  familiarum,  scd  propter  genora  sectn- 

rum,  ubi  series  successionis  confirmat  crrorcm. 

40.  [  vers.  52- 5i.  ]  Venient  legati  ex  ^gyplo  ; 
^thiojna  prmemel  manus  ejns.  iflgypti ,  vel  iEthio- 
ptx  nominc,  omnium  gcutium  fidem  significavit,  a 
parie  totum ;  legalos  appcllans  rcconciliationis  pra;- 
dicatorcs.  Pro  Christo,  inquil,  legaiione  fungimur^ 
tanquam  Deo  exliortanle  per  nos  :  obsecramus  pro 
Chriito  reconciliari  Deo  (11  Cor,  v,  20).  Non  ergo  de 
solis  Israciitis,  unde  Aposloli  electt  sunl,  sed  etiam 
de  eaeleris  gentibus  futuros  praedicatores  christianae 
pacis,  hoc  modo  niystice  prophetatum  cst.  Quod  vero 
«it,  Preeveniet  manuiejus^  boc  ail,  prxvenict  lindictam 


PSAI.MUM  LXVII.  339 

ejus ;  convorsioiie  scilicet  ad  cum,  ut  peccata  difait- 
tantur,  ne  peccatorcs  pcrmanendo  puniantur.  Quod 
etiam  in  alio  psnlmo  dicilur  :  Prmeniamus  faeiem  ejus 
inconfesnone  (Psal.  xciv,  2).  Sicut  pcr  manw  vin- 
dictam,  ila  per  faciem'  revelaiionem  pr.Tseriiiamqii^ 
sfgnificat,  quae  fulura  est  ifi  jndicio.  Quia  ergo  pcr 
iEgyplum  atquc  iEthiopiam  tolius  orbis  gcntes  signi- 
ficavit,  continuo  subjunxit :  Deo  rcgna  terrce.  Non  Sa- 
bellio,  non  Ario,  non  Donato,  noii  ca^ieria  taurfb 
cervicatis;  sed,  Deo  regna  terra. 

41.  Pluros  autem  codlces  laifnT,  et  maxime  gKnci' 
ita  distlnctos  versus  habeiif,  ut  non  sit  in  eis  untis 
versiculus,  Z)eo  regna  terroi;  sed,  Deo,  ih  flnc  sit  ver- 
sus  superioris,  alque  ita  dicnlur,  jEthiopia  prceveniet 
manus  ejus  Deo ,  ac  deinde  scqunlur  iii  alio  versu  , 
Regna  ternje,  canlate  Deo,  psaltite  Domino.  Qua  dis- 
tinctione,  muUorum  codicum  el  auctorilaie  dignlorum 
consonantla,  sine  dubio  prajfercnda  ,  fides  commen' 
dari  mihi  vidclur,  qua»  opera  prxcedit  :  quia  slne 
bonorum  operum  raeiilis  per  fidem  justificatur  im- 
pius,  sicut  dicit  Apostolus,  Credenti  in  eum  qnijusti- 
pcat  impium^  deputatur  fides  ejus  ad  juslitiam  {Hom, 
IV,  5 ) ;  ut  dcinde  ipsa  fides  per  dilectlonem  incipiat 
operari.  £a  quippc  sola  boiia  opera  dicenda  sunt , 
quae  fiunt  per  dilectionem  Dei.  ilaec  ajitem  neccssc 
est  antecedat  fides ,  ut  inde  istn,  non  ab  isiis  inclpiat 
illa ;  quoiiiam  nullus  operatur  pcr  dilcctionem  Dei , 
nisi  prius  credat  in  Deum.  Haec  cst  fides,  de  qua  di- 
cilur  :  In  Christo  enim  Jeiu  neque  circumcisio  aliquid 
valet,  neque  prcepulium;  eed  fides  quw  per.dilectionem 
operatur  {Gal.  v,  6).  Ilaecest  fides,  de  qua  ipsi  Eccle- 
&i«T.  dicitur  in  Canticis  caniicorum  :  Venieif  et  per" 
transies  ab  inilio  fidei  {Cant.  iv,  8,  sec,  LXX ).  Vcnit 
enim  tanquam  currus  Dei  in  millibus  Ixianlium, 
prosperum  iter  hnbens,  et  pcrtransiit  de  boc  mundo 
ad  Patrem  {Joan.  xiii,  f) :  ut  fiat  in  ea  quod  sponsius 
ipse  dicit,  qui  transiit  de  hoc  mundo  ad  Pntrem, 
Volo  ul  ubi  ego  sum,  el  isli  sinl  meeum  {Id.  xvii,  24) ; 
sed  ab  iniiio  fidei.  Quia  ergo  ut  bona  opera  sequnn- 
tur,  praecedii  fides ,  nec  ulla  sunt  bona  opcra  ,  nisi 
qua^  sequuntur  praccedentem  fidcra  :  nihil  nliud  vide- 
tur  dictum,  ^thiopia  prameniet  manus  ejus  Deo,  nisi^ 
iEibiopia  credct  Deo.  Sic  enim  prceveniei  manus  ejus^ 
id  estopera  ejus.  Gujus,  ni&i  ipsius  iGihiopiae?  Quia 
boc  in  grxco  non  est  ambiguum  :  eius  quippe  ibi  fe- 
miiiino  genere  ap^rtissime  posiium  esi.  Ac  per  hoc 
niliil  aiiud  dictum  esl,  qnam  jElhiopia  pra^veniet  ma- 
nus  suiu  Deo,  id  est,  crcdendo  in  Dcum  prxvcnif  l 
opcra  $ua.  flxistimo  enim,  inquit  Apostolus,  jus<i/icari 
hosm^em  per  fidem  ^ine  operibus  Legis*  An  Judoiorvm 
Deus  tantumT  nonne  et  Gentium  \{Ilom.  iii,'  28 er  29)? 
Sic  ergo  iOlhiopia,  qux  videlur  extrema  iGcntium,  jii' 
siificalur  per  fidein  siiie  operibus  Legis.  Non  enim,  iii 
justificetur,  dc  Legis  operibus  gloriatur ;  nec  prxpo'- 
nit  fidei  merita  sua,  sed  fide  praevenit  opcra  soa* 
Plures  sane  codlces  *  non  habent,  manus,  sed,  ma- 
num;  quod  tantumdcm  valet,  quoniam  pro  operibus 

*  Edd.,  cocHcer.  grofci  non  habent.  Abcsi,  graaci^  a  metio» 
ribiis  Mss. 


m 


positum  csl.  MiiUein  autem  laiini  interprctes  sic  irans- 
tulisscnl  :  JStkioffia  prmeniet  numui$M$,  vel  mfl- 
num  tuam  Deo  »;  quomam  planius  hoc  csset,  quam 
quod  nunc  dlctum  csi,  ejut :  el  salva  ▼eriiale  ficri 
possct,  qnia  in  gracca  lingua  id  pronomcn  ecM«,  non 
solum  ejus,  sed  cliam  wam  vel  9ua$  polcsl  inicnigi  : 
suam  crgo,  si  manum;  suas  auicm,  si  manu$.  Nam 
quod  csl  in  grxco ,  x^^F^  «^fl« »  ^^^  I»*"''®*  ^*^'^®* 
babciic,  cl  manum  ejus,  et  manum  «iwm.  potcst  inlcl- 
ligi :  quod  vcro  rarum  cst  in  codicibus  gnccis,  x«V«« 
•:6t««,  cl  manus  ejus,  ct  manussuas  lalinc  poiest  dici. 

i2.  Hinc  jam,  vclul  dccursis  pcr  propbeliam  rcbus 
oronibus,  quas  implelas  essc  jam  ccrnimus,  hortalur 
ad  laudcm  Cbristi.  ac  deinde  pnenuntiat  futurum 
ejus  advcnlum.  Regna  terrae,  cantate  Deo,  psallUe  Do- 
mino;  psallUe  Deo  qui  ascendil  super  ctetum  ccetorum 
ad  orientem  :  vcl  sicut  nonnulli  codices  habcnl,  Qm 
ascendit  super  aeium  casli  ad  orientem.  In  his  vcrbis 
ille  non  inlclligit  Chrislum,  qui  cjus  rcsurrectionem 
asccnsioncinque  non  credit.  Ad  orientem  vero  qnnd 
addidit,  nonne  etiam  ipsum  locum,  quoniam  in  partl- 
bus  orientis  cst  ubi  resurrexil  et  unde  ascendil,  ex- 
pressit?  Ergo  supcr  coclum  coeli  scdct  ad  dexieram 
Palris.  IIoc  csl  quod  dicit  Aposlolus  :  Ipse  est  qui 
ascendit  super  omnes  ccelos  (Ephes.  iv,  fO).  Quid 
enim  coclorum  rcslal  post  coelum  coeli?  Quos  et  cos- 
los  cocli>ri)m  possumus  diccrc,  sicui  vocavit  firma- 
mcnliim  coelum ;  quod  lamcn  ccelum,  eliam  coelos  lc- 
gimus,  ubi  scriplum  cst :  Et  aquce  qu(B  super  coelos 
suttt,  Ittudent  nomen  Domini  (P<a/.  cxlvi»,  4).  El  quo- 
niam  iniic  vcnturus  est  ad  judicandos  vivos  et  mor- 
tiios,  attcnde  quOd  senuitur  :  Ecce  dabit  vocem  euam, 
vocem  vlrtutis.  llle  qui  sicut  agnus  coram  tondente  se 
fuit  siue  voce  {Isai.  lhi,  7),  ecce  dabit  vocem  suam  : 
nec  voccm  infirmilalis,  tanquam  judicandus;  scd  »o- 
cem  virhUis,  lanquam  judicatorns.  Non  cnim  Deus 
occuHiis,  sicut  prJus,  ct  in  hominum  judicio  non  ape- 
rieus  os  suum ;  scd  Deus  manifestus  veniet ;  Deus  no- 
s!er,  et  non  silebit  {Psal.  xlix,  5).  Quid  dcsperalis, 
iiifidelos?  quid  irrideiis?  Quld  dicit  scrvus  mahis  : 
Tardal  Dominusmeus  venhre  {Lue,  xw,  AS)TEcce  da- 
bit  vocem  suam,  vocem  virtutis. 

45.  [vers.  55.]  Date  gloriam  Deo  :  super  Israel  m«- 
gnificentia  ejus.  De  quo  diclt  Apostolus  :  Super  Israd 
Dei  {Gal.  vi,  46).  Non  emm  omnes  qui  ex  Israel,  At 
sunrleraelitee  {Rom.  ix,  6) ;  quoniam  cst  et  Israel  se- 
cundum  camcm.  Unde  ait :  Videte  Israei  secundwn 
earnem  (I  Cor.  x,  48).  Non  autem  qui  fitii  camis,  ki 
/itH  Dei :  sed  fiUi  promitsionis  deputantur  in  setnine 
{Rom.  IX,  8)*  Tunc  crgo  qnando  crit  sine  ulia  malo- 
nim  coromixtionc  populus  cjus,  tanqnam  massa  ven- 
t^labro  emundata  {Hatth.  iii,  4S),  tanquam  Isracl  in 
quo  dolus  non  est  {Joan.  i,  47),  tunc  cminentissima 
crit  super  Israel  magnificentia  ejus  et  virtus  ejus  in  itii- 
bibus.  Non  enim  solus  veniet  ad  judiciiiin,  sed  cum 
seniorihus  popuH  tui  (/mi.  iii,  44);  quibus  promisU 
quotl  &edebunt  super  sedes  fudicaiuri  {Mauh.  xix, 

*  Steuss.  Ai edd., quam manut ^us  Deo. 


S.  AVGUSTINI  EPISCOPI  fM 

28),  qui  etiam  angclos  judicabunt  (I  tlor.  vi,  5).  ILo 
sunt  nubes. 

44.  [vers.  56.]  Dcniquc  ne  aliud  nubos  intellige- 
rentur,  secutus  adjunxit :  Mirabilis  Deus  ^in  tanctit 
twt^  Deut  Israei,  Tunc  enim  et  nomcn  ipsum  vcris- 
sime  ac  plcnissime  iinplcbitur  Isracl,  qiiod  est  Videns 
Dcum ;  quoniam  videbimus  eu>n  sicuii  est  (I  Joan.  iii, 
2).  Ipse  dabit  virtutetn  et  fortitudinem  piebi  tuee  benedi" 
etus  Deut :  nunc  fragili  ct  inftrmae  *.  Habemut  eniin 
thetaurumistum  in  vaps  ficliiibus  (II  Cor.  iv,  8).  Tunc 
vero,  etiam  corporum  gloriosissima  commuiationc, 
ipu  dabit  virtutem  et  fortitudinem  piebi  tuee,  Seminatur 
enim  hoc  corpus  in  infirmitale;  surget  in  virtute 
( I  Cor.  XV,  45).  Ipse  crgo  dahit  virtutem  quam  in  sua 
carne  praemisil,  de  qua  dlcit  Apostolus  :  Virtutem  re- 
surreeiionis  ejut  (P/if/tpp.  in,  40).  Fortitudinem  antcm, 
qua  tmmicii  destruetur  mors  (I  Cor.  xv,  26).  Quoniam 
itaquc  prolixum,  et  ad  hitelligendum  dirficllem  Psal- 
mnm  tandem  aliqtiando,  ipso  adjuvnnte,  finivimus. 
Benediclttt  Deus.  Amcn. 


IN  PSALMDM  LXVIII 

ENAnnATIO.  ' 

SERUO  I. 

De  prima  parte  Psaltm, 

4.  Eo  lcmporc  in  hoc  sxculo  cxorti  sumiis  et  ag« 
gregati  populo  Dei,  quo  jam  olus  illud  ex  grano  sina- 
pis  tctendit  brachia  soa ;  quo  jam  rcrmcntum  illnd, 
quod  primo  conlemplibilc  ruit,  rermentavit  Ires  mcn- 
suras  {Matth.  xiii,  51-55),  id  cst,  lotum  orbcin  (er« 
rarum  reparatum  ex  Iribus  filiis  Noe(6>it.  ix,  49) : 
quoniam  ab  orienlc  ct  occidcnte  et  a(|uilonc  ct  austro 
vcninnt,  qui  recumbcnt  cum  Patriarchis,  cxpiifsFs 
roras  cis  qui  de  illoruin  carne  sunt  naii,  ct  eoniin 
fiilem  non  snnt  imitnti  {Matlh.  viii,  44).  Ad  haiic 
crgo  Christi  Ecclcsi3&  glori  m  ociilos  apcruimus ;  ct 
illain  sterilcm,  cui  gaudium  indiclum  alquc  pni:di- 
clum  cst,  quod  plures  filios  liabilura  cssct,  qiiam  ilia 
qnx  liabcbat  virnm  {Isai.  liv,  4,  ei  Cal.  iv,  27),  jam 
talem  invcnimus  qiias  obliia  essct  opprobrtprum  ct 
ignominix  viduitaiis  suc  :  et  idco  possiimus  rurte  nii* 
rari  cuin  voccs  humllitnlis  Ghristi,  vel  nostrac,  lcgC' 
rlmus  in  aliqua  prophctia.  Et  fieri  potcst  ut  minus  ex 
cis  aniciamur,  quia  non  co  tcmpore  venimus,  quando 
ista  cum  sapore  legebantur,  abundante  prcssara.  Scd 
rursus  sl  tribulationum  abundaniiam  cogiieroiis,  ct 
in  qua  arobulcmus  via  cognoscamus  ( si  tanien  in  illa 
ambulamus),  quam  sitangusta  {Matth.  vii,  44),  ct 
per  pressuras  atqnc  tribulationes  perducat  ad  rc- 
quicin  &cmpitcrnam  ;  quamque  ipsa  qu;c  in  rebus  hu- 
manis  vocatur  rdicitas,  plus  sit  timenda  quain  mi 
scria ;  quandoquidem  miseria  plcrumque  aflert  ex 
tribulationc  fructum  i)onum,  relicitas  aulem  corruni- 
pit  aniinam  perversa  sccurilatc,  ct  dat  locum  diaboio 
tentaiorl :  cum  ergo  cogiiaverimus  prudenlcr  et  re- 

«  sic  ms.  Ai  F4d.,  mme  fragiles  et  infirms. 


841  tlNARRATlO  IN 

cte,  sicttl-iaUui  vicliina  \  tenUUonem  esse  viuin  hu^ 

manftm  sttper  terram  {iob  vii,  I),  neminemqtie 

omnino  esse  M&curuiii,  nec  debere  esse  securum,  dd- 

nec  ad  illam  patriilm  veniaiilr,  unde  neino  exlt  aini« 

cus,  qao  nemo  admluitulr  inimiCus,  etiam  nnnc  in 

ipsa  Ecclesiae  gloria  agnoscimus  voces  tribulaiiohis 

nostrae ;  ci  tanquam  membrft  Chrisii,  compage  chari- 

tatts  subdita  capitl  nosifo,  el  nos  invicem  retineniia» 

dicemus  de  Psalknis,  quod  hic  dixisse  invenerimus 

roartyres  qiH  fui^runt  ante  nos,  quia  tribulatio  com- 

monis  est  omnibiis,  ab  iiiitio  usque  in  finem.  Tamen 

isium  psalrtium  qUem  li^ctandum  siiscepimus»  et  dd 

qtio  loqiii  Chariiati  Vestrae  in  nomine  Domini  propo^ 

suimus,  in  graiio  sinapis  agnoscamiis :  paululum  ab 

altitodine  oleris  et  diffusione  ramorum,  et  ab  illa 

gloria,  uIm  aves  cteii  requiescunt,  avocemus  cogita« 

tionem ;  et  hxt  magnitudo  qns^  nos  delecul  in  olerCi 

qnam  de  parvo  Surrexeril  audiamits.  Christos  enim 

h\e  loquiinir  (sed  jam  scienlibus  dicimiis) ;  Cbristlts 

non  sotum  caput,  sed  et  corpus.  Ex  ipsis  verbis  aj;no- 

icimus.  Nani  qiiia  Clifisius  hlc  loquiiur,  dubitare 

oinnino  noh  permittimur.  Hic  sunt  ejiim  expressa 

verba  qo»  in  ejns  (^assione  compleia  suiit :  Dedenmt 

m  euam  m^am  fel^  et  \n  uix  tnea  potaverunt  m$  aceto  i 

qiiando  ista  et  ad  litteram  impleta  sunt,  et  prorsus 

quomodo  prafdicta,  sic  reddiia.  Cumque  ipse  Christus 

dixissety  Shto,  pendens  in  criice,  el  ad  boc  verbum 

ei  aceium  in  spongia  datum  esset,  quo  accepto  dixi^ 

Coiutiinmaiicm  e$t,  et  sic  tuciinato  capite  tradidit  spi- 

riium  {Joan,  xix,  28-50),  ostendens  ista  omuiaquffi 

prxdicta  sunl  in  illo  fuisse  tunc  consummata ;  noa 

licet  bic  aliud  iiitelligere.  Apostoli  etiam  loquentesde 

Christo,  testiinonia  ex  isto  psalmo  dederunt.  Quis 

autem  deviet  a  sentcniiis  eorum?  aut  quis  agnus  non 

sequatur  arietest  Ergo  Chrislus  hic  loquitur :  ma- 

gisqiie  nobis  demonsirandum  est  ubl  ejus  membra 

loquantur,  ut  osiendamtls  quia  totos  hit  ioquitur, 

quam  dubitandum  quod  Chrislus  loquatur. 

2.  [vert,  1 .]  Tilulus  Psalmi  est :  In  pnem^  pro  hi$ 
qui  commutabunlur,  ipti  David.  Nunc  commutationem 
in  mf  iius  aiidi :  roinmutatio  enim,  vei  in  deterius  esl, 
vel  in  mclius.  Adani  et  Eva  in  deterius ;  qui  ex  Adam 
et  Eva  Ciiristo  adhxscninl,  in  meiius  commutati 
sunt.  Sicut  enim  per  unum  bofhinem  mor»,  ita  el  per 
unum  hominem  re$urrectio  mortuorum  :  et  eicut  in 
Adam  omnet  moriuntur,  $ic  et  in  Christo  omne$  vmp^ 
eabunlur  (I  Cor.  xv,  21  et  22.)  Ab  eo  quod  formavil 
Deus,  mutaius  est  Adam ;  sed  in  pejus  iuiqoitalis 
su,'e  :  ab  eo  quod  operata  est  iniquitas^  motantur  (i- 
deles ;  sed  in  melius  per  gratiam  Dei.  tJt  mutaremur 
in  pcjus,  nosira  iniquilas  fuit :  ut  mutaremur  in  me- 
lius,  non  nostra  justiiia,  sed  gralla  Dei  praestat.  Quod 
ergo  in  pejus  mutali  sumus,  nobls  imputemus  :  qood 
in  meliiis  commuianiur,  Deum  iaudemus.  Pro  hi$ 
ergo  iste  psalmus,  ^t  eommutabuntur.  Unde  auiem 
ista  commutatio  facta  esl,  nisi  ex  passioue  Chrisii  ? 
Pascha  ipsum  laiine  Transitus  interpretatur.  Non  est 

*  SicRegioslls.  At  Edd.,«ififlpMt({K  hofc  ticttna :  qad" 
buB  pleriqae  nss.  perperam  sidfragantur, 

Sangt.  Avgubt.  IV. 


PSAUtUM  LXYltl.  m 

enim  Pascha  gnccom  nomen,  sed  hebfttom.  ResoMl 
quidem  in  graN:a  lingiia  passionem,  quia  iiflvx>i>i  p*ti 
diciiur ;  sed  consultum  hcbraeum  eloquiom,  aliud  in- 
dicat.  Pascha  transitum  commendal.  Quod  admonuic 
eliam  Joannes  evangelistai  qui  imminente  passione» 
<sum  veniret  Dominus  ad  coiiiam  qua  commendavit 
sacramentum  cOrporis  et  sanguinis  sui,  ita  loqoitor : 
Ckih  autem  veni$$et  hora,  qua  tran$iret  Je$u$  de  hoc 
mundoadPatrem  {Joan.  xiii,  I).  Expressit  eq^o  Irana* 
ilum  Paschie.  Sed  nisi  ipse  traiisiret  hincad  Palrem» 
qui  propler  nos  venil,  nos  transire  hinc  qoomodo 
possemos,  qoi  non  propter  aliquid  leVandum  desoeo- 
dimtts,  sed  cecidimos?  Ipse  aotem  non  cecidit;  sed 
descenditi  ut  eum  qui  cecideral  sublevaret.  Transilos 
ergo,  el  iUius»  et  noster,  hinc  ad  Patrem;  de  hoc 
mundo  ad  r^nom  ccclorom,  de  vita  moruli  ad  vitam 
stemam,  de  vita  terrena  ad  vittm  coelestemk  de  viu 
eorruplibili  ad  incorruptibilem ,  de  tribulalionum 
conversalione  ad  perpetuam  securilatem.  |deo,  Pro 
hi$  qui  conmmtabuHiur,  Psalmi  tiia|us  est*  Gausam 
igilor  commuiationis  nostraSt  id  est  ipsam  DOmini 
]iassionem,  nostramqoe  in  Iribulationlbus  voceno  io 
texlo  Psalmi  adterumos^  cogiioscamus,  congemisca* 
inus :  el  audiendo,  eognoscendo,  congemiscendo,  rao* 
temor,  ot  implealor  in  nobis  liloios  Psalmi,  Pro  M$ 
qai  commutatunUur, 

3i  [ver$,  S.]  Sabmn  me  fac^  Deu$,  fneHiam  tHtrO" 
ierunt  aqHue  u$que  ad  animam  ifu«m.  Qranom  Hlod  esi 
contemptom  modo^  qood  videlor  homiies  dare  voces. 
In  h<^rUi  obroitor,  miratoro  mundo  oleris  magnitu- 
dinem\ctyu8  eleris  semen  conlempliim  esla  J|i* 
dmis.  Revera  eoim  eonsiderate  temen  sinapls  miBo* 
lom  ,  foscom » aspernahile  prorsus ;  ot  ihi  hnpiealar 
qood  diclam  esi :  Vidimue  eum ,  H  Koi^  kabebat  $pe* 
eiem  neque  decmm  (/loi.  biii  >  2).  Aqoas  aoiein  in- 
trasse  osque  nd  animam  soam  didi;  qoia  potoeniiii 
lUm  iurbm ,  qoas  aqtiprom  nomlne  signillcavii,  biic 
usqiie  praevalere,  ol  occldereiii  Chrislom.  Prasvalue- 
roni  ad  contemnendom,  ad  lenendom»  ad  ligandom, 
ad  InsolUndQmt  ad  colaphisandum^  ad  conspoendom. 
Adhoc  qoousque?  Usqne  ad  mortem.  Ergo  inlro* 
ienmi  uquce  ueque  ad  ammam  meam,  Hanc  qolppe  vi* 
tam  dixii  animam  soam ,  qooosqne  iili  aeeedere  sas- 
viendo  poiueruBl..Sed  nomquid  hoc  possentt  nlsf  ab 
Ipso  permitlerenlor?  Unde  ergo  unqoam  aliquid  im* 
vitns  patiator  slc  clamat ,  nisi  qoia  capol  memiim 
sua  praeOgorai?  Passits  est  qnippeiile,  quia  voloii; 
mariyres  vero ,  etiamsl  noloeruni.  Peiro  namque  iu 
pRedixii  passionem  snam  :  Cimi  eeuuerie ,  inqml  i 
aHue  te  preceingeit  et  feret  t^o  tu  non  9i$  {Jooh.  xii , 
48).  Qoanqoam  enim  Ghrisio  inhasrere  eHpiamus , 
morl  tainen  nt^omos ;  ei  ideo  libenter,  vel  poiiHS  p»* 
iieiiter  paiimor,  qoia  alius  iransiius  non  datdr,  per 
quem  Christo  eohaBreamos..Nam  si  possemus  ai^r 


^  Er.  et  doo  liss.i  eontemptmn  mmdo.  Panlo  posi  nco 
obrmtWj  quod  Mss.  verbom  est,  Edd.  pnpferuQt,  onlMr 
Denique  Regius  codex  huoc  locum  sic  exhibet :  Gramm 
iUud  ebtC€ntemptum,Modoquodmdetw  kumilee  dare  weee 
m  horto  obruitttr,  Miratur  mme  nudtdue  oteri$  magnitndi» 

frmgi^$epi4i 


843 


S.  ALGUSTINI  EPISCOFI 


perreiiire  ad  Christum ,  id  est  ad  vitam  xternam , 
quis  Tetlet  mori  !  Naturam  quippe  nostram ,  id  cst 
consortiam  quoddam  animan  et  corporis,  et  qnamdam 
ih  his  dtiobus  famHiaritatem  coiiglniinationis  atqoe 
eompaginis  exponens  quodam  loco  Apostolos,  ait 
habere  nas  ddmimi  non  manu^ciam,  seternam  in  co^ 
lis;  td  est  immorialitatem  prseparntamnobis,  qua  in- 
doendi  sumus  in  finc,  cuin  resurrexerimus  a  mortuis; 
et  ait :  /n  quo  notnmut  spoUari ,  ted  saperveiiiri ,  ut 
§horbed(ur  mortah  a  vfta  (11  Cor,  v,  4 , 4),  Si  fleri  pos* 
set,  sic  Tenemos ,  ait ,  fiefri  immoriales,  ur  jam  veni- 
ret  ipsa  immortallias ,  et  modo  sicut  sumus  mnlaret 
nos,  Qtmortalelioc  nostrum  a  vita  absorberetur,  non 
per  mortem  corpus  ponereiur  *,  ut  in  One  Iterum  r^ 
ciperetur.  Quamvis  ergo  a  malis  ad  bona  transeamns; 
inmen  ipse  transittis  aliqiiantOm  amairus  est ,  et  iia- 
bet  fel ,  qnod  dederont  Domino  In  passione  lodafl , 
habet  acre  qiiiddam  tolerandum,  quo  ostenduntur  qul 
cum  aceto  potaverunt  (IfafiA.  xivii,  54).  Pracfigu- 
rans  ergo ,  et  transformans  in  se  nos  ipsoS)  hoc  ait : 
Salvum  me  fac^  Deu$ ,  quonitm  introi^runt  aqwB  u$que 
ad  animam  meam,  Potocrunt  qui  persecnii  snntetiam 
occidcre;  sed  amplius  quid  faciant  non  habebtmt. 
Pr.Tmisit  enim  eiliortationem  ipse  Dominus  dicens  : 
Ifoliu  timere  eos  qvd  corput  ocddunt ,  et  ampHus  non 
habeni  quid  faeiant;  ted  eum  limete  qui  habet  potetta^ 
iem,  et  corput  et  animam  occidere  hi  gehenna  ignit  (/(/• 
X,  28).  Majore  timore  minora  contemnimus ,  et  ma^ 
Jore  asternitatis  cupiditate  omnia  temporaliSi  fastldl' 
mus.  Nam  bic  et  delicise  temporales  dulces  sont ,  et 
tribulationes  lemporales  amarae  sunt :  sed  quls  non 
blbat  tribolationls  temporalis  pocolum ,  metuens 
ignem  gehennarum ;  et  quis  non  contemnat  dolcedi- 
nem  saiculi,  inhians  dulcedinl  vit»  aetemae?  Hinc 
ergo  ot  liberemor  clamemos ,  ne  forte  in  pressoris 
oonsentiamos  iniquilati ,  et  vere  irteparabiliter  sop- 
beomur  ;  Salvum  me  fae ,  Deue^  quomam  introi&unl 
aqwe  utipte  ad  animam  meam. 

4.  [ters.  5.]  InfisMi  $um  in  limo  profundi ,  et  non  M 
tubetimiia.  Quid  dicit  iimum?  an  ipsos  qui  persecuti 
sunt  ?  De  Itmo  enim  factiis  est  bomo  {Gen.  ii ,  7).  Sed 
istt,  cadendo  a  juslitia,  limos  profundi  facti  sunt; 
qoibus  persequentibos  et  ad  iniqoiutem  trahere  co- 
pientibos  qoisquis  non  consenserit ,  de  iiino  soo  ao- 
roai  fiicit.  Mereliilor  enim  lirous  ipsius  converti  in 
habttodinem  coslestem «  et  socios  Aeri  eorom  de  qui- 
biis  dicittiUilus  Psalmi  ■ :  Profde  qui  eommutabuntur. 
Isti  aotem  cum  limus  profundi  essent ,  haesi  in  illis; 
id  est  tenuenint  iue ,  pra^uerunt  mihi»  occi- 
tlcmnt  roe.  lufixue  ergo  aiim  in  limo  profundi,  et  non 
e$t  §ub$lantia.  Quid  est  hoc,  non  e$i  eubetantia?  Nom- 
quidBam  ipse  liomus  non  est  sabstantia?  An ,  «go  io* 
haevendo  factus  som  non  eese  sobstantia?  Quid  est 
ergo,  in/iows  $umf  Nomquidnam  sic  haesit  Ghristus? 
Aut  vero  haesit ,  ac  non ,  sicut  dictum  est  in  libro 
Job,  Terra  traditdeet  in  mmm$  impii  ( Jo4  ix ,  ii). 
An  secundum  corpus  infitus  est ,  qula  tencri  potuil , 

..*  sicprapstaoUoresMas.  At  Edd., puntreliir. 
*  iis6.,  tocius  peri  tUulo  Psalnd, 


814 


el  i|)$ain  *  crucifixionem  liabcbal  ?  Nisi  ciiini  cLivis 
fixus  esset ,  crucifixus  non  esset.  Unde  ergo  non  est 
$ubstantia?  An  limus  ille  non  est  substanlia?  InteUi- 
gemus  ergo,  si  potuerimus ,  quid  sit,  et  non  esl  sub- 
$tantia,  si  prius  intellexcrimus  qnid  sll  substantia.  Sub- 
^lantia  quippe  dicitor  et  diviiiarum  :  secondtim  qoam 
dlcimus,  Habet  substanliam  ,  et ,  Perdidit  sobstan- 
tiam.  Sed  numquid  Jioc  putabimos  bic  dictom  esse, 
el  non  e$t  siOfsiaMia ,  id  cst,  non  simt  divliise, 
qiiasi  modo  aliquid  de  divitiis  ageretur ,  aiit  allqiia 
qoaestio  de  diviiiis  haberetur?  An  fortequia  illc  ipse 
limus  paupertas  erat,  et  diviiiae  noti  ^ruiu,  nisi 
quando  aeternitatis  participes  effecti  fuerimUs?Tuiic 
sunt  enim  verae  diviii.Te ,  quando  nobis  nihil  dcferit. 
Potest  eilam  secundum  bojus  verbi  iniellectum  Sic- 
cipi  sensusiste,  ut  diceretur,  In/ixus  $um  in  limo 
pfofundi ,  et  non  e$t  subslanda  ,  id  est,  ad  pauperia^ 
lem  perveni.  Nam  bic  dicit :  Pauper  et  dolens  ego 
$um ;  didt  et  Apostolus  :  Quoniam  propter  vo$  pau- 
per  factu$  est ,  cum  d\ve$  esset ,  tii  iUiUs  paupertaie  vos 
ditaremini  (II  C<fr,  vift,  9).  Brgo  paupertacem  suam 
volens  Dominus  nobis  commendare,  fortasse  dixerit, 
iion  e$l  $ub$lantia,  Ad  summam  eniin  paoperiatem 
pervenit ,  quando  formam  servi  indiiit.  D:vitix  ejus 
quoB  suiit?  Qui  cum  in  forma  Dei  es$et,  non  rapinaih 
arbitralu$  est  esse  cBqualis  Deo.  Hae  magnae  incompa- 
rabilesqoe  diviiiae.  Unde  ergo  isia  pauperUs  ?  Quia 
eemetipsum  exinanivit  formam  servi  accipien$ ,  in  n- 
militudinem  hominum  factu$^  et  habitu  inventue  ul 
komo;  humiliavit  se ,  factus  obediens  u$que  ad  moriem : 
>it  diccret^  Introieruni  aqum  usque  ad  ammam  meam. 
Adde  super  mortem  \  quid  ampliiis  additurus  es?  Igno- 
minlam  mottis.  Ideo  sequitUr  :  Mortem  aulem  crucis  ' 
{  PhHipp,  n,  6  8).  Magna  paupcrus  I  Sed  hinc  erunt 
magnae  divitioe;  quia  sicut  impleta  est  paiipertas 
ejus,  ita  implebuntur  et  diviiiae  nostrx  de  paupertate 
ipsins.  Quantas  divitias  habet,  ut  desiia  pauperlatd 
nos  divites  faceret  I  Qiiales  nos  facitarus  est  de  divi  - 
Uis  suis,  quos  divites  fecit  de  paupertate  soa  I 

5.  infixu$  $um  in  Umo  profundi,  et  non  esl  wbstan- 
tia^  Intelligitor  alio  modo  subslantia ,  illud  quod  sit« 
mos  quidqnid  sumus.  Sed  hoc  ad  iiilelligendum  aU« 
quanto  est  difficilius,  quanquam  res  osilatai  siiit :  sod 
quia  inusitatum  verbum  esi  ^  indiget  commendationis 
et  expositlonis  aliquantulc ;  cui  tamen  si  inienti  fu- 
erltis,  forussis  iii  ea  non  laborabimus.  DicitUr  homo, 
dicitor  pecus ,  dicilur  terra  ,  diciiur  coelum  ,  diciiur 
sol ,  lona ,  tapis ,  mare ,  acr  :  omnia  isu  subslantiae 
sUnt,  eo  ipso  quo  sont.  Nalume  ipsae  ^  subsiantiae  di- 
cuntur.  Deus  est  qu:edam  sobslantia;  nam  qyod  nolla 
substantia  est,  nihil  omninocst.  SubsUntiaergoaliquid 
esse  est.  Unde  etiam  in  Fide  catholica,  conlra  venena 
quorumdam  haereticorum  sic  andiflcamur  *,  ut  dicamus 
Palrem,  eiFilium)  et  Spirilum  sanctum  uiiios  esse  sub- 
sUntiae.Quid  est^  unius  substantia?  Yerbi  gratia :  si  au- 
rum  est  Pater,  aurum  ei  Filius,  aurum  ei  Spiritus  sau* 

<  Aliquot,  Mss.,  ex  ipso. 

*  Lov.,  cructs,  Ai  cstWri  libri,  morlis* 

*  sic  Mss.  At  Edd.».iP(ii/icaniatt. 


815 


ENAURATIO  IN  PSALMUM  LXVIII. 


S;a 


cius.  Quidqiiid  £81  Patf  r  qu(»d  Deus  est,  boc  Filius,  hoc 
Spiritus  sancitts.  Gam  autcm  Pater  cst,  non  illud  est 
qnod  est.  Pater  enim  non  ad  se ,  sed  ad  Filium  dici* 
tnr  ;  ad  se  aulero  Deus  diciiur.  Itaque  eo  quod  Dcus 
est,  hoc  ipso  substaniia  esl.  Et  qoia  ejusdeni  siil)sian- 
tiae  Filiua,  procui  dubio  et  Filius  Deus.  At  relro  qudd 
P.itcr  esi ;  qiiia  non  substanli»  nomen  cst ,  sed  re* 
foriur  ad  Filiom,  non  sic  diciknosFillUm  Patrem  essei 
qnomodo  dicimus  Filium  Deum  esse.  Quaeris  quid  sit 
Pater  :  respOndetur ,  Deus.  Qnxris  quid  stt  Filius : 
respondeturi  Deus.  Quxrts  qnid  sit  Pater  et  Filius :  re- 
spondetur ,  Deus.  De  solo  Putre  interrogatus^  Deum 
responde  :  de  solo  Pilio  inierrogaiiis,  Deum  rrspon- 
de  :  de  utroque  interrogatiis »  non  deos,  sed  Deum 
responde.  Non  siCut  in  hominlbus.  Qtiaeris  quid  sit 
pater  Abraliam  :  respondctur,  Homo;  subslauiia  ejus 
respondetur.  Qiixris  quid  sit  filius  ojus  Isaac  :  re* 
spondetur,  Homo;  ejusdeni  substanti:c  Abraliam  et. 
tsaac.  Quacris  quid  sit  Abraham  et  Isaac:  non  respon* 
detur,  Homo;  scd  Homintis.  Non  sic  in  diviuis.  Tania 
eiiim  ibl  est  substanli»  socieias »  ut  ncqualiiatcm  ad- 
miitat  •  pluralitatem  non  «idmitiat.  Si  ergo  tibi  di- 
clum  fucrit »  Gum  dicis  milii  Filinm  lioc  esse  quod 
Patcr  est  ^  profccto  et  Filius  Pater  est ;  fesponde  : 
Sccundum  substantiam  tibi  dixi  boc  essc  Filiuin  qiiod 
Paicr  est ,  non  sccundum  id  quod  ad  aliud  ^  dicitur. 
Ad  se  enim  Deus  dlcitur,  ad  Palrem  Fiiius  dtcitur. 
Rursusquc  Pater  ad  se  Dcus  diciiur»  ad  Fillum  Pater 
dicitur.  Quod  dicildr  nd  tilium  Psiter^  non  est  Filius: 
quod  dicitur  Filius  ad  Patrein ,  nOn  cst  Pater  :  quod 
dicitur  ad  se  Paier,  ei  Filius  ad  se,  iioc  est  Pater  et 
Filius ,  id  est  Deus.  .Quid  est  ergo ,  fu>ii  ett  iubita»' 
tia  t  Secundum  hunc  iutollecturo  substantla  *  qiio- 
tnodo  poterimus  inteiligcre  istam  Psalmi  aententiam  : 
Jnfixui  sum  in  Uiuo  ptofundi  ^  et  non  eit  subMtantta  f 
Deus  fecit  hoininem ;  siibsiantiam  fecil :  atque  uti- 
naiD  maneret  iii  co  quod  Deus  fecit  1 91  roaneret  hOmo 
In  eo  quod  Deus  fccit ,  non  *  in  ilio  infixos  esset  quem 
Deus  genuit.  Porro  autem  quia  per  iniquilatem  homo 
lapsus  est  a  substaniia  in  qua  Caictus  est  ( iniquitas 
quippe  ipsa  non  est  subsianiia ;  non  enim  iniqoitas 
cst  natura  quam  formavit  Deus,  sed  iniquitas  est  per- 
versitas  quain  fecit  homo) :  venit  FiliUs  Del  ad  limum 
profuudi ,  et  infixus  esl ;  et  non  erat  substaiitia  in 
qua  infiins  esl;  quia  in  iuiquiiate  illorum  infixus  cst. 
Infhau  nun  fn  /i«o  fnrofmuU^  et  non  e$t$ubitantia.  Omnia 
per  ipsum  facu  sunt,  et  sine  Ipso  factoai  est  nibil  (Jooit. 
1, 3).  NaluraB  omnes  per  ipsom  facue  suut :  iniquitas  per 
ipsum  facta  non  est,  quia  iuiquilas  facta  non  esi*.  Sub- 
ttantiie  illse  per  eum  factae  snut  qus  laudant  eum. 
Universa  cfeatura  iaudans  Deum ,  a  Iribus  pueris  in 
camino  commemoratur;  et  a  terrenis  ad  ccelesiia^  vel 
a  coelestibos  ad*terrena  hynmiis  laudantium  Dcum  per- 
veiiit  {Dan.  iii ,  14-90).  Non  quo  concia  istil  Iia- 
lieant  sensum  laudandi;  sed  quia  cuncta  bene  cogltaia 

I  uiuig  Beocenste  Us.,  ad  aUmn. 

'  Apod  Ijev.  oroiititur  papticula,  non,  quae  exslat  in  cse- 
ieris  lUiris. 

•  !ionuulU  Mss.  ooiittuBt  haec  verba»  qma  Mqvitn  facia 
tum  e$t :  et  eoruni  loco  quidam  babent,  qida  mquHai  non 
oet  sitdJanlta. 


loudem  pariunt,  ct  imploturcor  consideratiioc  crea- 
lur»  .id  eructnndum  hymnam  Crcatori.  Laudant  om« 
nia  Deutn^  sedquae  fccit  Deiis.  Numquid  inillo  hymHo 
advcrlistis  quodnvaritia  laudet  Deiini?  Laiidat  ibi  Denm 
et serpens;  avariiia  non  laudat.  OiAiiia  qiiippe  repeiUia 
noiniiiata  ibi  sunt  in  laude  Dei :  noininnia  sunt  oiunla 
repenlia;  sed  non  sunt  ibi  noroinata  aliqua  vitia.Vitit 
enim  ex  nobis  et  ex  nostra  voluntate  liabemus;  et  vitia 
non  suut  sul)staniia.  In  his  infixos  esl  Doniiuus^ 
quando  persecutionem  passus  est ;  in  vitio  Judaeo* 
rum,  non  in  substantia  hominuin  quae  pcr  iilum  f^cta 
est.  Infixuseum,  inqiiit,  m  Umo  profkndi,  et  non  eei 
eubetantia,  Infixus  sumi  et  non  Inveni  qitod  fecl. 

6.  Veni  in  atlUudinem  marie^  et  Umpenas  detner^ 
me.  Graiins  ipsius  misericordiae  qui  venit  in  altitudt» 
nero  niaHs,  et  glutiri  a  marino  ceto  dignatus  cst :  sed 
evomitusesttertiodie  (Hattk^  xii,  40).  Ycnit  in  aJU* 
tudinem  maris,  in  qua  altitudiue  nos  depressl  Oramus* 
in  qiia  altitudlne  nosnautragium  passi  erjimis:  veail 
illuc  ipse,  ei  tempCstas  deroefsit  illuro ;  quia  flucius 
ibi  passus  esti  ipsos  liomiiics ;  tempestates,  voces  di« 
cciiiiiiui,  Crucifige^  crucifige,  Dicenie  Pilato,  Non  tn* 
venio  causaui  uUam  in  hoc  honune  quare  occidendue  eit^ 
invalescebant  voccs  diceutiuin»  Crucifige^  crudfige 
(Joan.  XIX,  6).  Augcbatiir  lempestas^  donec  demer* 
geretur  qui  venerat  lii  aliitudinem  maris.  Ei  paasus 
esl  Dominus  iuier  nianus  Judxoruin,  quod  nonesl 
passus  cuin  super  aqiias  anibularet  {Mattk,  xiv,  2k) ; 
quod  noii  soliiro  ipse  passus  non  erat,  sed  nec  Petrum 
pati  pcrroiserat.  Yem  in  aliitudinem  mariti  et  tempe^ 
$ta$  demertit  mei 

7.  [een.  4.]  Laboraoi  eianians ;  rauew  favta  mm 
faUcee  mem.  Hoc  ubi7  hoc  quando?  Interrogeinus 
fivangelium*  Passiouero  quippe  Doiniui  nustri  iii  hoc 
psalmo  cognoscirous.  Et  quidem  passum  eom  novi* 
mos ;  iiitrasse  aquas  usque  ad  aniiuam  ejus,  quia  po- 
puU  praevalueirunt  iisque  ad  mortem  ejus^  legimus^ 
credirous;  teropestnte  illqm  deroersum  «sse^  quia 
prxvaluit  seditio  ad  eum  occidenduro,  agnoscimus  : 
verum  et  laborasse  eum  clamando,  et  raucas  facias. 
esse  fauces  illius,  nod  solum  non  legimus^  sed  etiani 
contra  legimus,  quia  non  rospondebat  eis  verburo,  ul 
impleretur  quod  in  alio  psalmo  dictum  esti  Faciu$ 
ium  quaei  hotno  -non  audiens,  et  non  kabene  in  ore  $u0 
redargutionee  {PeaL  xxxvjt,  15);  et  quod  in  Isaja 
propheiatum  est,  Sicut  ovi$  ad  immolandum  ductue 
e$t,  et  eicut  agnu$  coram  tondenle  se,  itc  noii  aperuU  o§ 
$uum  {l$ai.  tm,  7).  Si  factus  est  sicut  homo  noa  au- 
dieos,  et  noii  babens  in  ore  suo  redargutioiies» 
quomodo  labofavit  damans,  et  raue»  facue  suiit 
fauces  ejus?  An  ideo  jam  tuiic  Ucebat^  quja  raocua 
crat»  qui  sine  causa  Uatum  clamalrerat  ?  Li  illam 
quidem  ejus  vocein  de  psalmoquodam  in  ^ruce  iiovt- 
mus  :  neu$,  Deu$  meu$.  utquid  me  dereliquieti  {P$aL 
x*i,  2)  ?  Sed  quanu  iUa  vox  fuit,  aut  quam  diutunui» 
ui  in  ea  raucas  Daict»  essent  faucesejus  ?  Diu  damaTil»  ' 
Vte  vobi$  icribee,  et  Phariem  {Matik.  sxiir,  i5,  U): 
diu  clamavit,  Vo!  mundo  ab  tcanduli$  (Id.  xvui,  7). 
Et  revera  quomodo  raucus  clamabai,  et  ideo  non  in. 
telligebaiur,  quando  dicebant  Jud;ci  :  Quid  eti  quod 


|i7  S.  AUGUSTINl  EPISCOW 

dkitf  Durui  est  hic  termo;  quii  pote$i  iUum  ttudire  t 

Non  icimus  quid  dicat  {Joan,  vi,  61 ,  et  xti,  18). 

llle  oinnia  verba  dicebat ;  sed  illiftraiicacliienint  hu« 

ces  ejiis,  qui  voces  ejus  noii  intelligebant.  Laboravi 

ckanans ;  raucce  faeim  sunt  fauces  mete. 

8.  Defecerunt  oculi  mei  ab  sperando  in  Deum  mettm, 
Absit  ut  boc  dc  persona  capilis  arccipiatur  :  absitnt 
defecennt  oculi  ejus  ab  sperando  in  Deum  ejus,  in 
quo  magis  Deiis  erat  miiiidtiin  reconcilians  sibi  (11  Cor» 
V,  19),  el  qui  Verbiiin  caro  factum  est,  et  liabilavit  in 
nobis  {Joan,  t,  14),  iit  non  sobim  Deus  in  illo  esset, 
sed  eliam  ipse  Dcus  esset.  Non  ergo  fta ;  non  ipsius 
cnpiiis  nosiri  oculi  defccerunt  ab  spetando  in  Deum 
ojus ;  sed  dcreceruiit  oculi  cjus  in  coi  porc  ejus,  id  est 
in  incinbris  ejus.  Ilsec  vox  membroriim  cst,  hxc  vox 
eurporis  cst,  non  capilis.  Quomodo  ergo  eam  in  ejiis 
corpore  inembrisque  invenimus  ?  Quid  aliud  dicam  ? 
quid  altud  commemorem  ?  Quando  passus  est,  quando 
mortuus  est,  omnes  discipuli  desperaverunt  quod 
Ipse  esset  Ghrlstus.  A  lalrone  Apostoli  victi  sunt,  qui 
tunc  credidit,  qiiando  illi  defecerunt  {Lue.  ixm,  42). 
Vide  inembra  ejus  desperantia ;  altende  duos  illos 
quos  post  resurrcctionem  invenit  in  via  colloquentes 
secuin,  qnorum  uniis  erai  Gleopbas,  quando  deline- 
baiilur  oculi  eorum  ne  enm  agnoscerent.  Quomodo 
enim  oculis  agnoscereut,  a  quo  mente  titubarant? 
Factnm  erat  aliquid  in  oculi^  eoriim  simile  mcntis 
ipsorum.  Loquebantur  enim  inter  se,  ei  cum  ab  eo 
compcllarentur  iinde  loquercntur,  responderunt :  Tu 
solus  peregrinaris  in  Jerusalemf  Nescis  quee  factasunt, 
quomodo  Jcsus  Naxarenus,  potens  in  factls  et  diclts^ 
oecisus  est  a  senioribus  el  principibus  sacerdotum  ?  Et 
nos  sperabamui  quod  ipse  erat  redempturus  Israel  {Id, 
XXIV,  15  21).  Speraverant,  et  non  sperabant.  Defece- 
runl  ocuU  eorum  ab  sperando  in  Deum  ipsorum. 
ipaos  ergo  in  se  transfiguravit  dicendo  :  Defecerunt 
ceuli  mei  nb  sperando  in  Deum  metim,  Hanc  spem  red- 
didit,  quando  cicatrices  palpandas  obtulit ;  quas  cum 
tetigisset  Tliomas,  rediit  ad  spem  quam  perdidemt, 
et  exelamavit :  Dominus  mens,  et  Deus  meus.  Dcfece- 
mnt  oculi  tui  ab  sperando  in  Deum  tuum  :  palpasti 
cicatrices,  et  invenisti  Deum  tuum ;  palpasli  formam 
servi,  et  cognovisii  Dominum  luiiin.  Gui  tamen  ipse 
Dominos  ait :  Quia  vidisti,  credidisti,  Et  nos  prxnun* 
tlans  voce  nnscricordiae  su^  :  Beati,  inquit,  qui  non 
tident  et  credunt  {Joan.  xx,  28,  29).  Defecerunt  ocuU 
mei  ab  sperando  in  Deum  meum, 

9.  [vers,  5.]  Bfultiplieati  sunt  super  capittos  capitis 
meif  qui  oderuntme  gralis,  Quam  multiplicali?  Ut  ad- 
derent  sibi  el  unum  ex  duodecim  {Matth.  xxvi ,  14). 
MuliipUeati  $unt  super  capiUos  capitis  mdj  qui  oderunt 
me  gratis,  Cnpillis  capilis  ^ui  comparavit  inimicos 
suos.  Merito  rasi  sunt,  quando  in  loco  Galvari»  cru- 
cifixus  est.  Accipianl  membra  vocem  banc ;  discant 
odio  haberi  gratis.  Jam  enim  &i  neccsse  csl,  christiane, 
ot  inundus  oderit  tc,  quare  non  facis  ut  gralis 
le  oderit,  ut  in  corporc  Domini  lui,  et  in  hoc 
psalmo  de  illo  prxmisso  ngnoscas  voceni  tnam? 
QitonHMlo  fiet  ut  oderii  tc  niundus  giatis?  Si  niiill 


K48 

cuiquam  noceaSj  ei  sic  odio  habearis  :  hoc  est  enim 
gratis,  sine  causa.  Parum  sit  tibi  sine  causa  odto  ha- 
beri,  insuper  et  prxsta,  nt  retribuant  tibi  mala  pro 
bonis.  Confortati  sunt  inimici  mei,  qui  persequuntur  ms 
injuste.  Quod  dixit,  MuUipKcali  snntsuper  capttlos  ea" 
pitis  mei ;  hoc  poslca,  Coufortati  sunt  inimici  mei :  et 
qiiod  pfimo,  qui  oderunt  me  gratis ;  hi>c  postea,  qm 
persequuntur  me  injuste.  Quod  ergo  gratis,  hoc  est  tn* 
jnste,  Ipsa  esl  vox  martyrum,  non  in  pama,  sed  in  causa. 
Non  perseculionem  pati,  non  tenerl,  non  flagellari« 
non  indudi,  non  proscribi,  noii  occidi  laos  est ;  sed 
habendo  cHusam  bouam,  isia  pnti,  ba^c  laus  est. 
Laos  tnm  est  in  causas  boniiate,  non  in  poenae  acer* 
Uitate.  Nate  quamtaeumqiie  fuerint  supplicia  mariy- 
rum,  numquid  xqoantur  snppliciis  omniam  latroniun-, 
omnium  sacrilegorum,  OmniOm  scfeleratonrtta  ?  Quid 
enim,  et  hos  odit  mundus  ?  Odit  plane.  Excedunt 
enim  mundi  medieiatem  ampUtudine  maliiis,  et  ab 
ipsa  mtindanoram  quodammodo  hominum  societalO 
alieni  snnt,  infeslanies  pacem  eliam  lerrenam ;  et 
paliuntur  multa  raala,  sed  non  gratis.  Deniqne  vlde 
vocem  illifis  latronis  cum  Domino  in  eruce  pendenti», 
cum  insultaret  ex  alia  parte  unus  duorum  latronum 
Domino  crucifixo,  et  diceret,  Si  Fitius  Dei  es,  txbera 
te  :  compescuit  illum  alier,  el  dixit,  7«  tton  times 
Deum^  vet  quia  in  eadem  damnatione  positus  es?  Ei  nos 
quidem  recte  pro  factis  nostris  {Lue.  xxin,  39-41).  EcCe 
non  gratis  :  sed  confessione  effudit  ex  se  saniem  \ 
el  factus  est  aptus  cibo  Domiiii.  Eiclusit  iniquitatem 
suam,  accusavil  eam^  et  caruit  ea.  Ecce  ibi  doo  1a>* 
trones,  ibi  et  Dominus;  et  illi  crucifixi,  et  ille  cruci' 
fixus  :  et  illos  odio  habuit  mundus,  sed  non  gratis ; 
et  illum  odio  habuit,  sed  gratis.  Quee  non  rapuif  tuth 
exsolvebam,  Hoc  est  gratis.  Non  rapui,  ei  cxsolvebam ; 
non  peccavi,  et  poenas  dabam.  Soliis  enim  ipse  talis« 
ipse  vcre  iiihi!  rapiiil.  Non  soluin  nihil  rapuit,  sed 
etiam  quod  non  de  rapina  habebat,  hoc  se  evacuavit, 
ut  ad  nos  veniret.  tfon  enim  rapinam  arbiiratus  est 
esse  mquaUs  Deo;  et  tamen  semetipsum  esiiumhit^ 
formam  servi  acdpiens  {Philipp.  ii,  6,  7).  Omninonon 
rapuit.  Sed  quis  rapuit^  Adain.  Quis  rapuit  priroo? 
llle  ipse  qui  seduxtt  Adain.  Quomodo  rapuit  dinbolus? 
Ponam  sedem  meam  ad  aquilonemj  et  ero  dmiiis  Aitis* 
dnio  (Isai,  xiv,  43).  Usurpavil  sibi  quod  non  accepe^ 
rat :  ecce  rapinam.  Usurpavit  sibi  diabolus  quod 
non  acceperat,  perdidil  quod  acceperat ;  et  de  ipso 
calice  supcrbirc  suae,  ei  quem  dccipere  volcbat  pro- 
pinavit  :  Gustate,  inquil,  et  eritis  dcia  dii  { Gen.  ui, 
5).  Rapere  voluerunt  divinitatem,  perdidenint  fdi- 
citatem.  Ille  ergo  rapuit,  et  ideo  exsolvit.  Ego  auiem, 
inquit,  quce  non  rapui,  tunc  exsolvebam.  Ipse  Dominus 
propinqiians  passioni,  in  Evangelio  sic  loquitur :  Eces 
venit  princeps  hujus  mundi,  id  est  diabolus,  et  in  me 
nihilinveniet,  id  cst,  qiiare  me  occidal  non  inveniet ;  scd 
utsdant  omnes  quia  voluntatem  Patris  mei  fado,  surgite^ 
eanws  {Joan.  xiv,30) :  el  iit  ad  passionem,  solvere  quod 
non  rapuit.  Quid  est  cniin,  in  me  nihHinveniet?  Nullam 
culparn.  Analiqiiid  perdiditde  domosua  diQbolos?Isle 
1  Sic  duo  Mss.  aIU  vero  cum  Edd.,  sangtdnem. 


8itt 


discutiajl  raptore&  *;  nifdl  apud  me  inventit,  Tainen  uiliU 
rapuisse  se  dicit,  peccatura  attendens,  nihil  usurpasse 
qttod  eju9  non  esset ;  hoc  est  enim  rapinir,  hoc  inl- 
qiutaiis :  nam  ab  ipso  diabolo  extorsit  quos  ipse  ra- 
puerat.  Nemo^  inquit,  in  domum  fordt  intrat,  ei  vata 
eju$  dmpit,  nhipriui  alligaverit  fortem  (ifar/A.xii,29). 
Alligavit  fortem,  et  vasa  ejus  dirfpuit,  cerle  non  ra- 
pult;  sed  respondet  tibi  :  Vasa  ista  dc  donio  roagna 
mea  perierant;.non  furtnm  feci,  sed  furtum  recepL 

♦0.  [rers.  6.]  Dfm  (ji  scisti*  imprudentiam  mefim.  I(e- 
rutn  ex  ore  corporis.Nam  qux  invprudentia  in  Cbristo? 
Nonne  ipse  est  Dei  Virlus  et  Dei  Sapicntia?  An  illam 
dicit  tmprudentiam  suam,  de  qua  dicit  Aposlolus  : 
Stulium  Dei  sapientiue  e$t  homimbut  (ICor.  i,  25)? 
Imprudentiam  meam  :  hoc  ipsum  quod  in  me  irriso- 
miM  qui  sibi  videntur  esse  sapientes.  Tu  scisii  quare 
ileret  :  fic  tcitti  imprudcntiam  meam.  Quid  enim  tani 
«mile  imprudcnli;v,  qtiani  cum  babcret  in  polcstale, 
vna  Toce  suos  persecutorcs  proslcmcre,  ut  paterelur 
se  teneri,  flagcljari,  conspui,  colapbizari,  spinis  corona- 
ri,  Tigno  amgi  ?  Imprudentiae  simile  est;  siuliuni  vide- 
lur :  sed  siultum  bocsuperat  omnes  sapientcs.  Stulium 
quidem  est :  sod  et  granum  quando  cadit  in  lcrrnm,  si 
nemo  sciatcoiisuctudinem  agricolarum.slultum  videtur. 
Labore  magno  metitur,  portatur  ad  aream,  Irituraiur, 
Tcntilatur :  post  tanta  pericula  coeliet  (empesiatum,et 
labores  rusticanorum  curamque  dominorum,  niittitur 
in  borreum  fruinenlum  purgatum.  V.enit  hiems;et 
qaod  purgatum  erat,  profprtur  ct  pro|icitur  :  imprar 
dentla  videtur;  sed  ut  non  sil  imprudcntia,  spes  facit. 
Non  ergo  ille  pepcrcit  sibi ;  quia  et  Pater  illi  non  pe^ 
percit,  ted  pro  nobit  omnibns  tradidit  illum  {Rom,  Tui» 
32).  El  de  ipso,  Qui  dilexit  me,  inquit  Apostolus,  et 
tradidit  tdptum  pro  me  (Cat.  ii,  20) :  quia  grunum^ 
nid  cedderit  in  terram  ut  moriatur^  fructum,  inquit» 
nan  reddet  {Joan.  xii,24,  25).  Hxc  esl  imprudentia; 
scd  tu  nostl  illam  :  isti  autem  si  cognovissent,^  nun- 
qaam  Dominum  glorine  cruciflxissent  ( I  Cor.  u,  8 ). 
Deutf  tu  tcitti  imprudentian\  meam ;  el  delicta  mea  a  te 
noH  tunt  abtcondita,  Hoc  plane,  lucide,  aperte,  quia  cx 
ore  rorporis  intelligenduin  est.  Delicta  nuUa  Ghristus 
habait;  fuit  delictorum  ^usceptor»  sed  non.coinmis- 
sor.  Et  deiieta  niea  a  te  non  tunt  abtcondita :  id  est, 
confcssus  sum  tibi  omnia  delicta  mea ;  et  ante  os 
mcum  vidistl  ea  in  cogititione  mea,  Tidisd  Tulnera 
qux  sanares.  Sed  ubi?  Utique  in  corporc,  in  mcm* 
bris;inillis  fldelibus,  unde  illi  hxrebnt  jam  mem- 
brum  illud  quod  confltebatur  peccata  sua.  Et  delietaf 
imiuit,  mea  a  te  non  tunt  abtcondita. 

i  i .  \vert.  7.]  Non  erubetcant  in  me^  qui  te  extpeetant^ 
Domine^  Domine  virttttum.  Riirsus  tox  capitis,  Non 
erubeuant  in  me  :  non  dicatur  illls,  Ubi  est  de  qao 
pnesumebatis^  non  dicatur  illis,  Ubi  est  qui  vobis 
dicebat,  Credite*  in  Deum,  et  in  me  eredite  {Joan.  xiT» 
I)?  Non  erubetcant  in  me^  qui  te  extpectant,  Dondne^ 

>  sic  Dlenque  Mss.  At  Er.,  raptar.  Ijot.,  raptork. 

*  Hie  iB  prob»  notae  M».  At  m  Edd.  Iiic  «st,  lii  tei$;  e¥ 
raubpost,  Ittxd^lt. 

'  sic  fileriqttc  ct  melioris  tMtoe  Mss.  At  Gdd.,  creditit  in 
Deum. 


ENARHATH)  IN  PSALMUM  LXVHI.  850 

Dooiinf  viriutum.  Non  confundantur  tnper  me,  qui  qucx- 
Tunt  te,  Deut  JsraeL  Potesi  lioc  ei  a  corpore  intelligi ; 
scd  si  corpus  ejus  non  uuum  hominom  ponas  :  quia 
rcvera  non  cst  uqus  bomo  corpus  cjus,  sed  exiguuin 
membrum ;  corpus  aulem  ex  membris  constat.  Cor- 
pusergo  ejus  plcuum,  lola  Ecclesia.  Merilo  ergo  dicit 
Ecclesia  :  Non  erubescant  in  me,  qui  te  exspecluut, 
Domine^  Domine  virtutum.  Non  sic  affligar  ab  insur- 
genlibus  persecutoribus,  nou  sic  obferar  ab  invidcu- 
tibus  inimicis  meis,  ab  oblalrantibus  bxTelicis  qui  a 
ase  exlerupt,  quia  noo  erant  ex  me;  nani  si  fuissont 
ex  me,  mecum  forsiian  pcrmansissent  ( I  Joan.  ii,  i9). 
Non  sic  eonim  scandalis  premar,  ut  erubetcaut  in  me 
gui  te  extpectant^  Doniine  ^Domine  viriulnm.  Non  con- 
fundantur  tuper  me,  qui  qucerunl  te,  Deut  Israet, 

12.  \vers.  8.]  Qnoniam  propter  te  susilnui  expro- 
brationem,  operuit  irreverentia  faciem  meam.  N  liii 
magnum  est  quod  dicitur,  sustinui ;  sed  quod  dicitur, 
fropter  te  sustinui.  Si  cnim  suslines,  quia  pcccasti ; 
proptcr  le  sustin^s,  noii  prapler  Dcum.  Qucb  euim 
vobit  gloria  est,  ail  Pelrus,  si  peccanles  punimini,  et 
tulferiis  {IPeir.  u,  20)?Si.autcm  sustincs  quia  man« 
da(um  Dei  servasli»  vere  propter  Deum  sustines ;  ec 
merces  tua  maact  in  xternum,  quia  propter  Deum 
Siistinuisli  opprobria.  Ideo  enim  prior  ille  susiinuit» 
ut  nos  susiinere  disceremus.  Et  si  ille»  qui  non  babe* 
bat  quod  illi  objiciebatur;  quanio  magia  nos  qui,  etsi 
aon  habemus  peccatum  quod  nobis  objicit  inimicus» 
haberous  tamen  aiterum  quod  digne  in  nobls  flagei- 
letur?  Nescio  quis  te  furcm  dicit,  et  non  es  fur : 
audis  opprobrium ;  non  tamen  sic  non  es  fur,  ut  non 
tis  aliquid  quod  Deo  displicet.  Porro  si  ille  qui  om- 
nino  nibii  rapuerat,  qui  verissime  dixerat,  Ecce  venii 
princeps  mundi  liujut,  et  in  me  niitil  inveniet^  diclus 
esi  peccator  {Joan.  ix»  24),  dictus  est  iniquus,  dictua 
est  BeeUebub  {fiatth.  x,  2f),  dlcxus  est  insaniis;  tu 
dedignaris,  serve,  audire  pro  meritis  tuis,  quod  Do* 
minus  audivit  nuUis  meritis  suis?  Ille  veiiit  ui  tibi 
praeberel  exempiuro.  Quasi  gratis  hoc  fecerit,sic^  tu 
noD  proficis.  Quare  enim  ille  audiviit  nisi  ut  tu  cum 
audires  non  deficeres?  Ecce  tu  audis,  et  deflcis  : 
frustra  ergo  ille  audivit;  non  enim  propter  se,  sed 
propter  te  audivlt.  Quoniam  proper  te  tvttinui  expro* 
hraiionem,  operuit  irreverentia  faciem  meam,  Ir^eve» 
rentia,  inquit,  operuit  fadem  meam.  Irreverenlia  quid 
est?  Non  confundi.  Denique  quasi  Tiiium  Tidetur» 
cum  dicitur  :  IrrCTcrens  honio  est.  Magna  irreve- 
rentia  hoininis,  non  ilkim  erubescere.  Ergo  irreve- 
renlia  quasi  impudeniia  est*  Oporiet  ut  habeat  cliri- 
slianus  irreverentiam  istam,  quando  Tcnerit  intcr 
homines  quibns  displicet  Ghristus.  Si  erubuerit  do 
Christo*  dciebitur  de  libro  Tiventium.  Opus  esi  ergo 
ut  iiabeaa  irrcTcrentiam »  quando  tibi  de  Chrisio 
insultaiur;  quando  dicitur»  Gultor  cruciflxi,  adorator 
maie  mortui,  Tcnerator  occisi :  hic  si  erubueris, 
mortuus  es.  Sententiam  quippe  ipsius  Tide,  qui  ne- 
minem  fallit :  Qui  me  erubuerit  coram  hominibut^  t$ 
ego  erubeuam  eunt  eoram  Augelit  Jki  (Luc.  ix,  ^» 

*  hr.  et  Lev.i  $i.  At  Am.  et  Bbs.  $ie. 


851 


S.  AUGUSTINl  EPISCOPl 


8S9 


Obseira  ergo  tu;  sit  in  te  IrrcvcrciUia,  rroniosus 
csto  (fuando  audis  opprobrium  de  Cbrislo ;  prorsus 
csto  rrontosus.  Quid  times  fronti  tuxs  quam  signo 
crucis  armasii  ?  Hoc  est  enim,  Propter  te  snslinui  ex- 
probralionem,  operuit  irrewrentia  faciem  meam,  Fro* 
pter  te  suslinui  e^^probrationem  :  et  qula  non  de  te 
crubui,  quando  mibi  propter  te  insulubatur,  operuit 
irreverenlia  faeiem  meam, 

i3.  \vers,  9,  {0.]Alienatus  factus  sum  fratribus  meis^ 
et  hospes  filiis  matris  meae.  Fiiiis  Synagogae  bospes 
fiiclus  cst.  In  patria  quippe  ipsius  dicebalur  :  Nonne 
vos  scimus  enm  ^sselilium  Harice  el  Joseph  (Luc.  i v,  22)Y 
Et  unde  alio  loco  ]  Bunc  autetu  nesfiimus  mde  sit 
{Joan.  IX,  29)?  Factus  ergo  sum  hospcs  fitiis  matris 
naecs.  Non  scicrunt  unde  sim,  de  quibus  erat  caro 
mea  :  non  me  sciebant  de  reniQre  Abrabam  natum ; 
unde  caro  mea  occulla  erat,  qunndo  sub  ipso  remore 
manum  scrvus  poqens,  juravil  pcr  Deum  coBli  (Cen. 
xxiY,  9).  Hospes  faclus  sum  /mis  matris  mece,  Quare 
boc?  quare  non  agnovcruot  ?  qnare  alienum  dixeruntf 
qiinrc  ausi  sunt  diccre  :  Nescimus  unde  sit?  Quoniam 
teius  domus  tuce  eomedit  me  :  id  esl,  quia  pcrseculqs 
snm  in  illis  iniquilates  Ipsorum,  quia  non  palienler 
luli  quos  corripui,  qnia  quxsivi  gloriam  tuam  in  do- 
Yno  tua,  quia  flagellavi  iu  templo  male  Tersanies 
\Joar^.  II,  i5);  ubi  ctiam  positum  est,  Zelus  douius 
tuce  comedit  me.  Hinc  aliei^us,  binc  hospcs;  binc, 
Nescimus  unde  sit.  Agriosccrent  unde  sim,  ^i  agno- 
scercnt  quod  mandasti.  Si  enim  invenirem  illos  ser- 
vanies  mandata  tua,  zeius  domus  tuse  non  comederet 
me.  Et  opprobria  exprobrantium  Mbi  cediderunt  super 
me.  ITqc  testiroonio  usus  est  et  Paulus  apostolus 
(lecta  est  modo  ipsalectio),  ct  ait :  Quwcumque  anie 
tcripia  sunt,  ut  nos  do^eremur  scripta  s^nt;  u^  p^ 
ionsolationm  Scripturarum  spem  habeamus  {Rom.  xv, 
4).  Dixil  ergo  (^hristi  ruisse  istam  t ocem  :  Opprobria 
fxprobrantium  tibi  ceciderunt  super  me.  Qtiare,  tibi?^ 
Numquid  Patri  exprobralor,  et  non  ipsi  Christot 
Quare,  opprobria  exprobrantium  tibi  ceciderunt  super 
me?  Qjiia  qui  me  cognovit,  cognovit  et  Patrcm  {Joan, 
XIV,  9) :  quia  ncmo  exprobravit  Christo,  nisi  Doq 
exprobrans  :  qnia  nemo  honorat  Patrem,  nisi  qui 
honorat  ct  Filium  {Id.  v,  25).  Opjyrokria  exprobrantinm, 
tibi  ceridernut  snper  nt^,  quia  me  invenorunt. 

i 4.  [ vers.  \\.]Et cooperui in  jejunio  animam  meam ; 
et  facium  est  mihi  in  opprobrium.  Jcjunium  Cliristi  spi- 
rilualiier  jam  in  alio  psalmo  commendavimus  C\iiitU 
lati  Vesira5(fl).  Jejuninm  ipsius  erat,  qiinndo  defece- 
runl  omnes  qui  in  eum  crediderant ;  quia  et  esuries 
ipsius  erat  ut  in  eum  crederetur  :  qnia  el  silis  ipsius 
cral,  quando  dixit  mulieri,  Sitio,  da  mihi  bibere  { 14, 
IV,  7) ;  fidem  quippe  ipsius  sitiebat.  Et  dc  cruce  cum 
Jiceret,  Sitio{ld.  xix,  28),  fidcm  illorum  quserebskl, 
pro  quibus  dixerat :  Paier ,  ignosce  illis,  quia  nesdunl 
qutd  faciunt  { Luc.  xxiii  ,54).  Sed  illi  hoinines  quid 
iTopinaruntsitienti?  Acetum.  Acchnn  eliatn » vemsdi- 
Citur.  Merito  de  vcierc  boniii.e  propinarunl,  quia  novi 

>  Sic  Mss.  Fiid.vero:  yfcetmi  enim  mwn  vettts  didiur. 
(c)  sii|.ia,  iii  tnar.  Psal.  xx\iv,  sorui.  2,  n.  4. 


esse  noluerimt.  Quare  novi  esse  noluerunt  ?  Quia  ad 
titiilum  psaimi  hujtis  ubi  scriptum  est,  Pro  iis  qui  comr 
mutabuntur^  non  periiiiuerunl.  Ergo,  operuiin  jrjw 
nio  animam  meam.  Denlqne  respuit  etiam  rd  quod  illi 
obiulerunt :  jejunaro  ekgit,  quam  amaritudinem  ac- 
cipere.  Non  enim  intrnnt  in  corpus  ejus  amaricantcs, 
de  quibus  alio  loco  p.salmus  dicit:  Qttt  amaricant^  non 
exaitenlur  insemelipsis  {  Psal.  lxv,  7).  Ergo,  operui 
injejunio  animam  meam;  et  factum  est  mihi  in  oppro- 
brium.  I|oc  ipsum  mihi  in  opprobrium  ractiim  est,  quia 
non  iirs  consousi,  bpcest^  ab  illis  jcjunavi.  Qui  enim 
Qon  conscnlit  inale  suadentibus ,  jejunat  ab  ipsis;  ci 
pcr  I\ocjojunium  inereiur  opprobrium ,  yt  ideo  ilii 
insultetur .  qiiia  non  consentit  ad  malum. 

15  \vers.  12.]  Et  posuivettimentummeulnsaccwn.  Jam 
et  de  sacco  ariquid  diximus  (a),  uude  illud  est ,  Ega 
autem  cum  mihi  molesti  eucnt ,  induebam  me  dUcio ,  et 
humiliabam  in  jej^uuio  animam  n^am.  Fosui  testimen- 
tum  meum  saccum  :  id  cst,  opposui  illis ,  in  quam  sac- 
virent ,  carnem  ineam ;  occullavi  divinitatem  mearo, 
Saccum ,  quia  morlalis  caro  crat ,  ut  de  peccatocon- 
^cmna^ct  pcccaium  ii^  carne  {Rom.  yni,  3).  Ei  po^ 
sm  vestim^ilum  meum  s^ccum  \  et  factus  sum  ilUs  in 
paraboiam\  id  est  in  irrisionem.  Parabola  dlcilur, 
quando  datursimililudo  dealiquo,  quando  de  illo 
male  dicitur.  Sic  ille ,  verbi  grntia ,  percat  qiiomodo 
ille,  parabola  est ;  td  est  cpmparatio  et  similiiudo  ma- 
ledicti.  FaUus  ergo  sum  iUi$  in  parabolam. 

16.  [vers.  13.  ]  Adverstis  me  insultabant  qui  scdebani 
in  porta,  in  porta,  nihil  aliud  quam  in  publico.  Et  in 
me  psatleba$it  qut  bibebant  vinum,  Putalis  hoc,  rratrcs, 
Cbrisio  tantummodo  contigisse  ?  Quotidie  illi  in  mem- 
bris  ejus  contingit :  quando  rorte  necesse  cril  servo 
Dei  prphiber^  ebri<iiates  et  luxurias  in  aliquo  vcl 
rupdo  vel  oppido ,  uhi  non  auditum  ruerit  vcrbum 
Dci,  paruni  est  quiai  ca^tanl,  insuper  et  in  ipsum  iii- 
cipiunt  cantare ,  a  quo  prohihcntur  cantare.  Compa- 
raie  nunc  illiud  jejunium ,  et  illoruin  vinum.  Ei  tit  iit« 
psaltebant  qui  bibebant  vinum :  vinum  erroris ,  viuara 
impielatiSi  vinuin  superbias, 

17.  [  vers.  14*  ]  Egoi  autem  oratiofle  mea  '  ad  te^  Do- 
mine.  Ego  autem  ad  te  cram.  Sed  quomodo?  Ad  te 
orando.  Quando  enim  malcdiceris »  et  quid  agas  non 
h^bes;  quando  tibi  jactantur  opprobria,  et  quomodo 
corrigas  eum  a  quo  jactantur  non  invenis,  nibil  libi 
restat  nisi  orare.  Sed  memenio  ct  pro  ipso  orare. 
Ego  autem  oratione  nyta  ad  te ,  Domine^  Tempus  bene^ 
placiti^  Deus.  Ecce  cnim  scpeliiurgranum;  exsurgot 
rructus.  Tempus  beneplaciti^  Djsus.  Dc  hoc  tcmpore  et 
Propbeia^  dixorunl  quod  comtnemorat  Apostolas : 
Ecce  nunc  tempus  acceptabite «  ecce  nunc  dm  saluiit 
(U  Cor.  VI,  2).  TanpHS beuepllacitiy  Deus.  in  multitu- 
tudine  nusericordim  tuas.  iloccst  tempus  heneplaciii , 
ift  muUitudine  nusericordiw  tuw.  Nara  si  non  essct 
mu^titodo  mis^ri(:oi^duc  tua: ,  quid  pus  raceremus  do 


1  Edd.,  orariQ  mea.  At  notiores  Mss.  juxu  Grasc.  Lxx, 
arvttotie  mea  :  ubi  subiutcUigeadum,  eram ;  sicuii  inox  do« 
col  Augustiuus. 

(a)  Enar.  ia  Psal.  XXXIVi  sorm  %  n.  3. 


m 


ittiilUlwliuc  iuiqvitUliS  uostrie?  Irt  fmlHtudint  tniserU 
cordix  ttue.  ExautU  me  in  verltate  ^alutU  tum.  Quia  dir 
lit,  ndiericQrdkB  tum,  8ul)jujpiit  et  yeritatem;  qui« 
luisericordia  el  verius  univers»  viie  Domini  (  Ptaln 
XXIV,  10).  Quarcmiscricordjwi?  DimiUendopeccata. 
Quare  TeritasT  Reddeodo  promissii.  Exaudi  me  ia. 
fcritaU  $altUi$  tum, 

18.  [»«r»/i5. ]  Saltum me [acde hdo^ uL nonhibm' 
xeam.  De  illo  de  quo  supra  dixerat  :  infixut  mn  in 
limo  profuudi ,  et  non  est  $ub$tanlia.  ProiDvle  qiiia  ildttd, 
expositum  bene  accepisiis,  quod  hic  audialis  expros- 
siiisuoiicsf.  lltnc  se  dicit  liberandum,  ubi  se  anto 
dixit  iiifixiiiu  :  Sattum  n>e  fae  de  tuto,  ut  non  inhwretm, 
Et  cxponii  iioc  ipse  :  Eruar  ex  0$  qui  oderunt  m«. 
I|tsi  ergo  sujtl  lulum  ubi  ha^seram.  Sed  hoc  forte  sug* 
grritur.  Pauli»  aiito  dixcra^t,  lnfixu$  $um ;  modo  dicit, 
Salvum  me  f.c  de  iulo,  ut  non  iuhwream  ;  cxm  secun- 
diiin  scntcntiam  priorem  del)eret  dicere  :  Salvum  mo 
Tac  de  }uto  ubi  li^^seram ,  eruendo  me,  non  agendi^ 
ui  uon  iiihxrc^m.  Ergo  ha^serat  came,  scd  non  lise- 
scmt  spirilu.  Dicit.  hoc  cx  iudrmitate  meinbr^ram 
suoruin.  Quan^o  forie  caperis  ab  eo  qui  (e  premit  ad 
iniqoiiatem ,  tenctur  quidem  corpus  tuum ;  secandiim 
rorpiis  iuQxus  cs  in  limo  profundi :  sed  quamdiu  non 
cousentis ,  non  kesisti ;  si  autcm  consentis ,  li:c8isii. 
Oralio  ergo  tua  ibi  sit ,  ui  quomodo  jam  leaetiir  cor- 
piis  toum ,  non  ten^atur  et  auima  lua  ,  sis  liber  in 
Tiiiculis.  Ertiar  ezM$  qm  oderunt  me ,  et  de  profundo 
aquarum, 

i9.  [ver$.  1G.]  Non  me  d^mcrijat  tempe$ta$  aqua* 
Scd  jam  demersus  crat.  Veni  iii  altjitudinem  tiMrti, 
lii  dixisli ;  et  tempe&ta$  demersit  me ,  tu  dixisii^  Demer» 
bil  secundum  carnem,  iion  dcincrgat  sccundum  spirl- 
lum.  Quibus  diciiim  est,  Si  vf>$  pfneeuA  fuerini  in 
nna  ewllate^  fugile  in  aliam  (Matth.  x,  23);  hoe 
eis  dtctum  est,  ut  nec  carne  haererent,  nec  spiritu. 
Non  enim  appetenduro  est  ut  hsereamus  vel  came ; 
sed  qiiantum  possumus ,  viiare  debemus.  Si  vero  ha:- 
serimus ,  et  in  manus  peccaiorum  venerlmus ,  jam 
corpore  hocsimus ;  flxi  sumus  in  limo  profundi :  ro^ 
siat  pro  anima  deprecari  ut  non  inhjcreamus ,  id  est 
non  consentiamus;  non  nos  demergat  lempestas  aqoap» 
ut  eamus  in  profundum  liini.  Neque  ab$orbeat  uui  proft 
fundumy  neque  coarctet  $uper  me  puteu$  o$^  $uwin.  Quid 
est  hoc,  rratreii?  quid  deprecatus  e8t?Magnusest  pu« 
teus  profunditas  iniquilatis  humanac :  illuc  quisque  si 
cccidcrit ,  in  altum  cadet.  Sed  tamen  ibi  pQsilus ,  sl 
connictur  peccala  Dcosuo,  non  super.  eum  claudei 
piiicus  os  suum  :  ut  cst  in  alio  qoodam  psalmo  scrl- 
ptuin ,  De  profundi$  clamavi  ad  te ,  Domine ;  Domine , 
exaudi  vocem  meam  {Psal.  cxxtx,  1 , 2).  Si  aulem  factum 
iti  illo  fueril  qood  alia  senlcnliaScripluraedicit,  Peccc^ 
tor^  cum  venerit  in  profundum  malorum^  eontemnet  (Prov* 
xvtii ,  5  ) ;  clausit  super  cum  puteus  os  suum.Quare 
clausit  os  suum?  Quia  clausit  os  iliius.  Pcrdidit  cnim 
confessionem ;  vere  morluus  cst ,  impletumque  in  eo 
rst  quod  alibi  dicftur :  A  mortuo  ,  vetut  qtu  non  dt , 
perit  confeuio  (  Eccli.  xvu ,  M ).  Metuenda  ista  n» 
vehemcntcr,  fratrcs.  Si  vidcris  liomincm  fccissc  ini- 


EN.VRRATtO  IN  l>S\LMl)M  LXVlil.  85« 

quilatcm,  mersus  est  hi  puleum :  quamfo  aaleai  lUi 
dixeris  iniquiiatem  ipsius,  et  dixerit ,  Vcre  peccavi ,. 
fiiteor ;  non  super  eum  dausit  puteus  os  suiub  :  cum- 
autem  videris  eum  dicere ,  Quid  enim  maii  feci?  fa- 
ctus  est  deCen^or  pcccati  sui;  dausit  super  eum  pu- 
teus  08  8uum,  qua  eruatur  non  habet.  Amtssa  con« 
fessione ,  non  erit  iocus  mi^ericordix.  Tu  factus  ea 
pcccati  tui  defensor ;  qiiomodo  erit  Deus  liberaior? 
Ut  ergp  sit  iUe  liberator ,  tu  esto  acco«aior« 


seiuio  lu 

Depo$tanore  parte  ejnidem  PiGlmi, 

i.  [veri,  i6,  17.]  Posterior  pars  psalmi  de  quo 
hesterno  die  locuii  sumus  GliariUiii  Vestrx ,  liodie 
nobis  explicanda  remanserat.  Et  video  esse  lempos 
reddendi  dcbiii ,  si  tamen  ejus  prdiritas  non  nos 
etiam  liodie  debitores  reliquerit.  Itaqiie  lioc  pnBlo- 
quor ,  et  peto  ne  diuturnum  seriiienem  m  bis  quaa 
manifesta  sunt  exspecietis.  fla  enine  possurous  in  ob« 
scurioribus  neoeaeiiaie  inimorari,  ct  rurtassc  supplere 
quod  debemus ,  ut  aliis  diebus  aiia  debeamns ,  alia« 
que  reddamus.  Vidcamus  ergo  quse  sequunlur.  Post- 
eaquam  dixit,  iVe^iie  coarciet  $uper  me  puieu$  9$ 
$uum ;  quod  heslerno  dic  commendavimus  Gharitatl 
Ve8irac,  ot  omiii  aoimi  inteiiiione  et  fide  pietalis  ea- 
veamos.ne  Iroc  maledictum  superveniat  nobis.  Tunc 
enim  coarctat  puteus  super  hominem  os  suum,  id  est 
profunditas.iniquitaiis,  quando  non  solum  mcrsiis  in 
peccatis  jacel ,  sed  eiiam  perdit  adituin  coiifcssionis. 
Quando  autem  dicit  bomo ,  Peccator  sum ;  radiaiur 
aliquo  lumiiic  etiam  profunditas  puiei.  Sequiturergo^ 
inier  passiones  exclamans  Dominus  noster  Jesus  Ghri« 
8tu8 ,  caput  et  corpus ;  sicot  commendavimus ,  ut  qui*' 
busdamlocis,capiti8  verba  cognescatis  ;quai  auiemdi* 
cia  roerint  ita  oi  c^ipiti  convenire  non  possint,  adcor* 
pus  referati8..Sicenimloqu1tur,GhF«6lu8.tanquam  onua; 
quia.  et  vere  unus  de  quo  dictum  est :  Erunt  duo  in  came 
ma  [Epke$,  v,5i).  Sieni^  in  carne  una,quidmiraris 
quia  et  in  voce  ona  ?  Seqoitur  ergo ,  Exaudi  me^  Do-' 
mine ,  quoniam  $uam$  e$t  mi$erieordia  tua,  Hanc  cao* 
sam  asseruit. quare  debeat  exaudiri,  quia  suavis  esl 
nNsericordia  Dei*  Nonne  magis  hoe  erat  consequens 
ut  diceret,  fixaudi  me,  Dominc,  ut  suavis  mihi  sit  m»« 
sericordia  tua?  Quare  ergo ,  Exaudi  me^  Domine^ 
quoniam  $uavi$  eit  mi$ericordia  tua !  Suavitateni  mise- 
ricordix  Domini  de  tribulaiione  sua  commendavit 
aliis  qiiodainmodo  vcriiis ,  cum  dixit  :  Exaudi  me , 
Domine ,  quoniam  tribulor,  Revera  enim  qui  dicit , 
Exaudi  me ,  Domine ,  quouiam  tribulor ,  causam  diclt 
quare  se  exaudiri  rogei  :  sed  homini  in  tribulatione 
poslto ,  necesse  est  ut  suavis  sit  misericordia  Dei.  De 
hac  suavitale  misericordite  Dei  videte  qoid  alio  loco 
Scriplura  dicat  :  Sicut  ptuvia  in  eiceitate ,  ita  $peeio$(i 
e$t  mi$ericordia  Dei  in  tnhulatione  (Eccli,  xxxv ,  26). 
Quod  ibi  ait ,  $pecio$a;  hoc  ail  hic,  $uavi$,  Nec  p.iiii8 
dulcis  esset ,  nisi  famt  s  prxcederet.  Ergo  et  quando 
Dominus  permitiii  aut  faclt  ut  in  tribulatione  aliqoi 
simus,  ctiam  tunc  miscricors  est;  iion  cnim  alimen- 


•58  8.  AUGIJSTINI  EPISCOPI 

lum  saBtrebil ,  sed  desiderium  moTet.  Itaque  quid  ait 

modo  :  Exdudi  tiie,  Domine,  quomam  iuavU  eH  m$eri' 

cardia  tua  f  iam  noli  diiK^rrc  exaudilionem ;  in  (ania 

tribulatione  sum ,  ut  suavis  milii  sit  miserfcordia  tua. 

Ad  hoc  ergo  subvcnire  differebas ,  ut  mihi  dulce  esset 

f|nod  subveniebas  :  jam  ergo  ufira  non  est  quod  diffe- 

ras ;  pervenit  tribuFatio  mea  ad  mensuram  certam  ca« 

lamitntis ,  vcniat  misericordia  tua  ad  faeiendum  opus 

boiiitatis.  Exaudi  me,  Domme^  quoniam  suavit  est  mh- 

eericordia  tua,  Secundum  mulntudinem  miteralionum 

tuarum  respice  in  me  ;  non  secuiidum  muiiitudinem 

peccatorum  meorun\. 

i.  [ver$.  18.]  Ne  averttu  faciem  tuam  a  puero  tuo, 
Et  liseo  bumiiliatis  *  comiDendalio  est,  a  puexo  tuo.  id 
esi  a  parvo ;  quia  jam  carui  superbia  per  disciplinam 
tribulalionis  :  fie  atferta$  fadem  tuam  a  pi^ero  tuo. 
IIscc  est  iUa  speciosa  raisaricordia  Dei  quam  supr^^ 
dixit.  Nam  sequenti  Tcrsu  exponit  quod  dixii  :  QuO' 
niam  trikutar^  velociter  exaudi  me.  Quid  est,  velocitert' 
Jam  non  est  quod  differas  :  tribulor;  praoceisit  afiU- 
ctio  mea,  sequ^tur  misericordia  tua. 

5.  [ver$.  Id.]  Intende  amaim  mf«r,  et  redinie  eam*. 
Non  Indiget  expositiiwe :  videamus  ergo  quod  sequiT 
tur.  Propter  immicoe  meo$  erue  me.  Haec  plane  mi  • 
randa  peiitio  est,  nec  breviter  persiriiigenda,  ncc  curr 
sim  iransilicnda ;  prorsus  miranda  :  Propter  inimieoe 
meo$  erue  me,  Quid  esi,  Propter  immico$  nuo$  erue 
tne  ?  Oi  confiindantur,  ut  crucientur  liberatione  mea. 
Quid  ergo ,  si  non  esseiit  Uli  qui  liberaiione  mea  es- 
scnt  cruciandi,  mibl  subveniri  non  debui^?  et  tunc 
libi  accepiabilis  est  Uberatio«  cum  fuerit  aiterius  da- 
mnatie?  £cce  non  smit  inimici,  quivel  confundaniur, 
vel  torqueanlur  de  liberatione  tua  :  sic  remanebis  ? 
nun  liberaberis?  Aa  ad  boc  ut  valeat  inimicis  luis, 
qtto  possint  e(  ipsi  tua  Uberatione  conver4i?  Sed  et 
iioc  mirum  est,  si  babeat  aliquam  pelitionis  causaiai 
Numquid  enimjd  hoc  liberaiur  servuaDei  a  Domino 
Deo  stto^ttt  alii  pro£ciant?Quid»$i  deeasent  qui  pror 
fleercQt,  ille  servus  Dei  uoii  erat  liberandus  ?  Quo-r 
Cttmquo  ergame  converiamv  sive  ad  puniiionem,  sive 
ad  liberationem  ittimicorum»  9oa  video  causam  peti- 
lionis  iHijttS,  Propter  inimicoi  mM$  e^ue  me :  nisi  ali- 
quid  inlelligamtts,  quod  cum  dixero  adjuvauie  Dq-^ 
mino,  judicabii  in  vobis  qui  bal>iiat  in  vohis.  Esi 
quxdam  llberaiio  sai^ciorum  atcc^Iia  :  bxc  propter 
ipsoii  fit  '•  Esi  quxdam  publica  ei  manlfesia  :  hsec 
propier  iiiimicos  eorum  fii;  aive  puniendos,  sive  li- 
berandos.  Na(n  iiiiquQ  Deus  de  ignibus  persecuioris 
non  liberavil  fralres  MachabxoSy  quibus  Aniiocbua 
sxviens  etiam  mairem  s^dbibuii,  cujus  blaodiiiis  ad 
ainorem  viix  convertereniur,  ei  ^mando  vivere  ho« 
minibtts,  Deo  morerentur.  At  illa  mater^  jam  noa 
Kvae,  sed  mairi  Ecclesia}  shnilis,  quos  cum  dulore 
pepcrerat  ut  vivos  agnosceret,  cum  gaudio  vidit  mo* 
rienles ;  et  ad  boc  hortata  est  ut  eiigerent  poiiu& 


«6 
mori  pro  palemis  legibes  Domliit  Del  siil,  rfiiam  vi 
vere  contra  eas.  Quid  bic  credituri  sumus,  fratres, 
nisi  quia  liberati  sunt?  Sed  ooculta  fuii  illorum  libe- 
raiio  :  deniqueipse  Antiochus,  a  qiio  occisi  sunt,  vi- 
sus  est  sibi  aliquid  feoisse  quod  ejus  crudeUtas  dida- 
bat,  vel  potitts  incitabat  (II  Machab,  vii).  At  vcro  Ires 
pueri  de  camino  ignis  aperte  liberati  sunt  {Dan.  iii, 
49) ;  quia  et  corpus  eorum  eriitum  e^t,  saltts  eorum 
pnblica  fuit.  Illi  ergo  sunt  in  occulto  coronaii , 
isil  In  aperlo  liberati  ;  omnes  (amen  safvati. 
Quis  aulem  fructns  liberaiionis  trium  pucrorum? 
Quare  eorum  corona  dilata  esi  ?  Ipse  Nabucho- 
donosor  conversu»  est  ad  Deum  Ipsorum,  eumque 
prxdicavii,  quia  eruit  servos  siios;  quein  contem- 
pserat,  cum  eos  miserat  in  caminum.  Esl  ergo  libe- 
ratio  occiilLn ;  esi  Kberatio  manifesta.  Liberatio  oc- 
culta  ad  animam,  liberaiio  mnnlfesia  etiam  ad  corpus 
pcrllnel.  In  occuito  enim  animaKberalur,  in  manifeslo 
corpus.  Porro  si  ila  est,  in  hoc  psalmo  vocoui  Domiiil 
agnoscamus  :  ad  occultam  liberailonem  periiDet  qiiod 
duppa  diiit,  Inlende  animai  niece,  et  redime  eam.  Reslal 
eorporis  liberaiio  :  quia  eo  resurgente,  et  in  coelos 
ascendemc ,  et  spiritum  saiictitm  desupcr  miiienie 
(Aet,  I,  9,  et  ii,  4),  conversi  sunt  ad  ejiis  fidem  qui  iu 
ejus  morte  saevieniiil;  et  ex  inlmici^  amici  facli  sunt 
per  illius  grathim,  non  pcr  juslitlam  suam.  Idco  se- 
eulus  est :  Propter  inimicoe  meo$  ^rue  me.  Intende  ani- 
mw  mea;  sed  hoc  in  occullo  :  Propter  inimicoe  autem 
meoeerue^  ei  corpus  meum.  Nihil  enim  iiiiinicis  meis 
proderit,  sl  solam  animam  liberaveris  :  aliqnid  se 
cgisse,  allquid  se  implevlsse  crediluri  sunt.  Quae  uti- 
litas  in  sanguinemeo,  dum  descendo  in  corruptionem 
(P$at,  XXIX,  iO)?  Ergo,  intende  ammai  meas^  et  redime 
€am;  quod  tii  solus  scis  :  deinde  et  propter  inimicoe 
meo$  erue  me^  ut  caro  mea  non  videat  comiptio- 
ncm. 

4.  [ver$.  20]  Tu enim  cognosci$  opjn^obriup^  meum^ 
et  confueionem  meam,  et  verecundiam  meam.  Quid  esl» 
opprobrium  ?  quid  esi  confusio  ?  quid  veret-undia  ?  Op- 
probrium  esi  quod  objicil  iniinicus.  Confusio  est  qiiae 
mordei  consclentiam.  Verecuiidia  esi  qua  facii  iiige- 
nuam  flrontem  etiam  de  falsi  criinlnis  objcciione  eiu- 
bescere.  Non  esl  crimen ;  aui  elsi  crimen  ost,  non  est 
inius  cui  objlcilur  :  sed  lamen  infirmiias  •  huiuani 
animi  plerumque  verecupdalur ,  etiam  cum  falstim 
6bjicitur ;  pon  quia  objeciuni  est,  sed  quia  creditum. 
Omnia  bxc  sunt  in  corpore  Doniini.  Nam  confusio  in 
illo  non  poterat  esse,  In  qno  culpa  non  inveniebaiiir. 
Objiciebaiur  crimen  Chrlstlanis,  hoc  ipsum  quod 
Cbristiani  esscnt.  Illa  quidem  gloria  erat :  fortes  li- 
benter  accipiebant.  ct  sic  acclpiebant,  ut  omnino 
de  nomine  Domini  sui  non  crubescerenu  Ope- 
rncrai  eniiu  irreverenlia  faciem  ipsorum,  baben- 
tium  frontei9  Pauli  dicentis  :  Not^  enim   eruke$ca 


>  vox,  kumititati$f  abest  a  Mss. 

*  lloc  loco  Edd.  inierpooebant :  tjuod  Deu$  $mutot  euoe^ 
quMiam  occutUt  quoedam  tero  Uberat  pubUce  :  occuttej 
sicut  Mactuibwos;  pubUce,  acut  tre$  pueros  de  camim  ig*u$ 
€dacen$  ttthxc  noii  babeni  melicrls  noiae  Mss. 


t  H|c  Lov^,  et  ailiquot  Has.  ^«ni,  me^ 

'  sicMss.  Ai  Edd.  |6si,  objectione  erube$cere^  prose» 
qnttnuir :  Erube$cefe  qiddem  non  e$t  crHnm;  attt  si  crimfn 
f al,  nmest  itUu$  cia  oipcitur^  $ed  efu$  qui  obifieU.  sed  ttk, 
nk:n  tnfimukts,  etc* 


«07 


ENxXRRATIO  IN 


de  Ewm§elio ;  Wftui  enin^  Dei  eM  in  salulem  omm  ere' 

denti  {Ronu  i,  16).  0  Paule,  noniic  lii  cs  adoraior 

Cnicinxi  ?  Parum  cst,  inquit,  indc  milH  nou  crube- 

fcere ;  imo  binc  solum  glorior,  unde  me  puiat  ini- 

micus  crubescere.  Milu  enim  obtil  gloriari,  nisi  in 

cruce  Domini  nonri  Je$u  Chrisii^  per  quem  milii  mundut 

crucifii^s  est^  ei  ego  mundo  {GaU  ti,  14).  Huic  ergo 

tali  fronli  opprobrium  solum  pot^rat  objici.  Nam  nec 

coiifusio  poterat  esse  in  conscieniia  jam  san«')la,  ncc 

verecu.ndia  in  fronie  tain  libcra,  Scd  cum  objicereiur 

quibnsdam  qvod  Cbristum  interfecuriQt ;  merilo  com- 

puncti  smil  mala  conscicnlia,  cl  salubriler  confusi  at- 

que  conversi,  qt  possenX  dicere :  Tu  cognovisti  Qonfu- 

vonem  meam.  Tu  ergo,  Doniiiie,  nosii,  iion  solum  op- 

probriam  meum.  sed  et  confusionem  mcam ;  iu  qui- 

busdam  el  verecundiam,  qui  quainvis  in  me  crcdanl,. 

publice  me  tamen  coram  impiis  confiteri  erubcscunl, 

plus  aipud  se  valeQte  lingua  humana  quam  promis- 

fiione  diviua.  Yidcie  ergo  eos  :  ct  commendanlur  ta- 

Ic8  Deo,  non  ut  sic  relinquat,  sed  ut  eos  adjiivaiido 

perficiat.  Dixit  enim  et  quidam  credens,  et  tilubans  : 

fyedo^  Domine ;  adjuva  ineredulitatem  meam  {Mare,  ix 

23).  Jn  conspeclu  tuosunt  omnes  tribulantes  nie,  Quare 

mihi  sit  opprobrium,  lu  nosti ;   quare  confusio,  tu 

nustti ;  quare  verecundia,  lu  nosti  :  ergo  eruc  me 

propter  inimico^  meos»  quia  tu  nosti  isia  mea,  illi 

non  norunt ;  ac  per  hoc,  quia  ipsi  in  conspectu  tuo 

auut,  ista  nescientes  non  poteruot  vel  coufundi  vel 

corrigi,nisi  mnnifesie  me  erueris  propier  iiiimicos  meos, 

$.  [  vers,  21 .  ]  Opprobrium  extLpectavil  cor  meum  el 

miseriam,  Quid  est,  exspectavit  ?  Futura  ista  prxvidit , 

fulura  ista  prxdixit.  Non  enim  venit  ad  aliud.  Si  mori 

noilet,  nec  nasci  vellet :  causa  resurreclionis  utrum- 

que  fecit.  Duo  enim  quacdam  nobis  in  gciiere  humano 

nnta  erant ,  unum  autem  incognitum.  Nasci  quippe 

horoines  et  mori  scicbamus ;  resiir,;ere  et  in  seternum 

vivere  nesciebamus.  Ut  osiendcret  nobis  quod  non 

noveramm,  suscepit  diiQ  qu»  noveramus.  Ad  hoc 

ergo  venit.  Opjjrobrinm  exspectavit  cor  meum  el  mise* 

riam,  Sed  miseriam  cujus?  Exspectavit  enim  mise- 

ri.1m,  scd  magis  criicirigciilium,magis  persequentium ; 

ut  iii  illis  esset  miseri»,  in  illo  miscricordia.  Miseriam 

quippe  ilioruni  miserans  cliam  pendens  in  cruce  2 

Pater ,  inqult,  ignosce  illis ,  quia  nes^iunt  quid  [aciunt 

{JjUC,  XX  ni ,  54).  Opprobrium  exspectavit  cor  meum  et 

miseriam  :  et  Siustinui  qui  simul  contritJUxretur,  et  non 

fuit.  Quid  ergo  profuil  quia  exspeclavi?  hocest,  quid 

profuit  quia  prxdixi  ?  quid  profuit  qiiia  dixi  ideo  mc 

veuisse?yenlu(n  est  utimpleretur  quod  dixi  :  susiinui 

qni  simut  coutristareiur^et  non  fuil;  ctconsolavtes^et  noa 

inveni ;  fine  cst ,  non  fuit.  Quod  eniin  supcriore  versii 

dixit ,  Sustinui  qui  simul  contristaretur ;  hoc  sequenti 

yersu,  et  consotantes,  Quod  autem  superiore  versu,  et 

non  fuit;  boc  sequenti  versu ,  et  tton  inveni,  Ergo  non 

altera  subjecta ,  sed  superior  repeiiia  sententia  esL 

Qunin   seiilentiam  si  relractemus  ,  qua:stio  nonnuUa 

poieril  oboriri.  Nuinquid  enim  discipuli  ejus  non  sunt 

coutrisiaii,  qoando  ductus  esl  ad  pa8sioneiu,quaudo 

llgno  suspensus ,  quando  mortuus?  Usque  adeo  con- 


PSALMUM  LXVIH.  838 

tristati ,  ut  illa  Maria  Magdalene,  quse  primo  eum  vl- 

dit,  gaudens  lugeiilibus  nuntiarct  quid  videril  (Joan. 

x^  18,  et  Marc,  xvi,  9).  Evangelium  ista  loquitur ;  non 

noslra  pra^sumptio ,  non  nostra  suspicio  est  :  con« 

siait  doluisse,  constat  luxisse  discipulos.  Extraneo) 

mulieres  flebant,  quando  ad  passionem  ducebaiur;  ad 

quas  conversus  ait :  Flele;  se4  vos ,  notite  me  {Lue. 

xxni,  28).  Quomodo  ergo  sustinnit  qui  simul  coniri- 

staretur ,  et  non  fMii?  Atiendimus ,  et  invenimus  tri- 

«les ,  et  lugcntes ,  el  plangentes ;  unde  nobis  mira  vi- 

delur  isu  sentenlia  :  Sustinui  qui  mmlconlrislaretur, 

etnon  fuit ;  et  consptantes  ^  et  non  inveni,  lutendamus 

diligentius ,  et  videbimus  eum  sustinuisse  qui  simul 

coiitristaretur,  et  non  fuisse.  Coniristabantur  enim  ilii 

camaliter  de  vila  mortali,  quae  ipuUnda  lucrat  morte, 

etrcparandaresurrectione:  binceratilla  trisiitia.  De 

illis  enim  esse  debuit ,  qui  cxci  medicum  occidcrunt, 

qui  tanquam  pemiciosefebrientes  phrenctici,  faciebant 

injuriam  ei  a  quo  illis  fuerat  salus  allala.  lUe  volebat 

curare,  illi  sxvire :  binc  tristitia  medico.  Qu2creutrum 

Invenerit  hujus  trisiitia  comitem.  Non  enim  alt,  sus- 

tinui  qui  conlristarctur,  et  non  fuit;  sed,  ^ui  nmul 

cotttristaretur ,  id  est,  ex  ea  re,  qua  ego,  conirislare- 

tur ,  et  non  inveni,  Pelrus  certe  plurimum  amavit ,  et 

in  flucius  calcandos  se  sine  dubiiatione  projecit,  et  ad 

vocem  Domini  liberalus  est  {Mattii.  xiv,  29 ,  31) :  et 

eum  ductum  ad  passionem ,  amoris  audacia  conse- 

cutus ,  tamen  turbaius ,  ter  negavit.  Unde ,  nisi  quia 

maliim  illi  vldebalur  mori  ?  Id  enim  deviiabat  quod 

malum  putabat.  Hoc  ergo  et  in  Domino  dolebat,  quod 

ipse  devitabat.  Proplerea  ct  ante  dixerat,  Absit  a  te, 

Domine;  propitius  tibi  esto,  non  /iet  istud:  quando  me- 

ruit  audire,  Satanas ;  posteaquam  audierat ,  Beams 

eSf  Simon  Bar  Jona  {Id,  xvi,  17,  22,  23).  Ergo  in  tri- 

stiiia  quam  habebat  Doininus  de  iiiis  pro  quibus  ora- 

vit ,  Paler ,  ignosce  illis ,  quia  neuiunt  quid  faciwtt » 

nullum  comitem  invenit.£<  sustinmi  qui  simut  contristO' 

retur ,  ei  non  fuit,  Prorsus  non  fuit.  Et  consotantes ,  et 

non  inveni,  Qui  sunt  consolantes?  Proficienies.  Ipsi 

enim  nos  consolaniur,  ipsi  sunl  solatio  omnibus  pne- 

dicatoribus  vcritaiis. 

6.  [vers,  22.]  Et  dederunt  in  escam  meam  fet,  et  in  siti 
mea  potaverunl  me  aceto,  Factum  est  quidem  ad  lilie- 
ram,  et  Evangelium  hoc  nobis  indicat.  Sed  intelligcn- 
dum  est » fraires ,  boc  ipsum  quod  non  inveni  conso- 
lantes ,  hoc  ipsiim  quoJ  non  invenl  qui  simul  contri- 
siareiur,  hoc  fuit  fel  meum,  hoc  milii  amarum,  hoc 
acetuin  fuit  ;  amarum  propter  moerorem,  acetum 
propter  eorum  vctustaiem.  Namque  legimus  ilii  qui- 
dein  oblatum  fcl,  sicut  Evangelium  loquilur  {Id,  xxvn, 
3i) ;  scd  in  poluin  ,  non  in  escam.  Verumiamen  sic 
accipieiidum  ei  impletum  quod  hic  fuerat  ante  prxdi- 
ctum  ,  Dederunl  in  escam  meam  fet :  el  in  isto  ipso 
facto ,  non  solum  in  hoc  dicto ,  mysterium  requirere 
debemus ,  secreta  pulsare ,  velum  templi  conscigsura 
iutrare,  videre  ibi  sacramentum ,  vel  quod  ila  dictum 
est,  vel  quod  iia  factum  est.  Dederunt,  inquit^m  eseam 
meam  fel,  Non  ipsum  quod  dederuut  esca  crat ;  potus 
cnim  erat :  s<^  in  esceun  dederunt;  quia  jam  Domioua 


So9 

escam  accepcr;it,  et  iii  ip&im  injectum  esi  fel.  Acce- 
perat  autem  ipse  escam  suavem,  quando  pasclia  maiv- 
diicavit  cum  discipulis  suis :  ibi  sacrameiilum  sui  cor- 
poris  demonstravit  (Lue.  xxii,  19).  In  hanc  escam  tam 
suavem,  tam  dulcem  unilatis  Ghristi,  quam  commen- 
dnt  Apostolus,  dicens,  Quia  unuspanis^unum  eorpuS: 
muUi  sumus  (I  Cor.  x  .  17) ;  In  banc  escam  suavem 
quisest  qui  dat  TeU  nisi  conlradictores  Evangelii,  laii- 
quam  illi  perseculores  Ghrisli  ?  Minus  eiiim  peccave- 
Vunl  Judxi  crucifigcntes  in  lerra  amhulanlem  ,  qiiam 
qiii  contemnuniin  coelo  scdcntem.  Quod  ergo  fccerunt^ 
Jndxi,  ut  in  escam  quam  jam  acceperat  darent  bibcn- 
dum  amarum  illum  potum  ,  hoc  faciunt  qui  male  vir 
vendo  scandahim  infcrunl  Ecclesiae  :  hoc  raciuQl  lix- 
retici  amaricanies;  scd  non  exaUentur  in  semeiipsis 
(Psal.  Lxv,  7).  Dant  fel  super  tam  jucundum  cibom. 
Sed  quid  facit  Dominus?  Non  admiliit  ad  corpus 
suum.  Hoc  sacramento  ipse  Dominus,  quando  illi  ob- 
tulerunt  fel ,  gustavit,  ei  noluil  biberc  {MoUIl  xxvii, 
3i).  Si  non  cos  paieremur,  nec  omnino  gustarcmus : 
qula  vero  necesse  est  eos  paff ,  necesse  est  guslarl. 
Sed  quia  in  membris  Ghrisil  tales  esse  non  possunt , 
gustari  possunt,  recipi  in  corpus  non  possunt.  El  de* 
dtrunt  in  escam  meam  fel^  ei  in  li/l  mea  potaverunt  me 
eeeio.  Sitiebam ,  et  acetum  accepi;  id  est  fldem  ili«- 
rum  desideravi,  et  vetustatem  inveni. 

7.  [vers,  23,  24.  ]  Fiat  mensa  em*m  coram  ipsis  in 
muscipvlam.  Qualem  muscipulam  mihi  cxhibuerunt , 
dando  mihi  talem  potum ,  talis  muscipula  illis  sit. 
Quare  ergo,  coram  ipsis  f  Suf Aceret,  Fiat  menta  eorum 
in  muscipulam.  Sunt  tales  qui  iniquitatem  suam  nove- 
runt,  et  in  ea  pertinacissime  perseverant :  coram  ipsis. 
(H  muscipula  eorum.  Perniciosi  nirois  ipsi  sunt ,  qui 
descendunt  in  infemum  vivenles  (Psal.  uv,  i6).  De- 
nique  de  persecutoribus  quid  dictum  est  ?iV/ss  quia 
Dominus  erat  in  nolfis ,  fortasse  vivos  absorbuissent  nos 
{Psal.  cxxiii,  2,  5).  Quid  est,  viroi  .*  GonsentieiHes 
iilis,  et  scientes  quia  eis  consentire  non  debebamus. 
Ergo  coram  ipsis  fit  muscipula ,  et  non  corriguntur. 
'Vel  quia  coram  ipsis  e&l  miiscipuki ,  non  incid^nt  ^  ? 
Ecce  norunt  muscipulam,  et  pedem  miitunt,  et  tenen<> 
da  colla  subjiciunt,  Quanto  nielius  erat  averti  a  mu- 
scipula  ;  peccaium  cognoscere  ^  errorem  damnare , 
amaritudinecarere,incorpus  Ghrisli  transire,  Domini 
gloriam  qusrere  l  Scd  tantum  valet  animi  pnesam- 
ptio ,  ut  et  coram  ipsis  muscipula  sit ,  et  incidanl  in 
eam.  Obscurentur  ocuH  eorum,  ne  videant ,  sequilur 
bic ;  ut  quoniam  sine  causa  viderunt,  fiai  illis  et  non 
vidcrc.  Fiat  ergo  mensa  eorum  coram  ipsis  in  muscipu' 
lam.  Coram  ipsis  /iat  in  niusciputamf  non  oplanlis  est , 
sed  prophetaniis ;  noii  ut  Hat,  sed  quia  ficl.  Huc  sxpe 
commendavimus,  ei  meminisse  debeiis,  ne  quod  pr^* 
saga  mens  in  Spirilu  Dei  dicit,  malevole  iinprccari  * 
videalur.  Fiat  ergo;  ncc  potesl  alitcr  ncri,  nisi  ui  ta- 
liluis  isia  cveniant.  Et  quoniam  videmus  per  Spiritum 
Dei  dici  talia  cveuturj  malis ;  ad  hoc  in  iills  hxc  in- 
lclliganius ,  ut  nos  talia  dcviternus  :  hoc  enim  nobis 

*  SiC  1188.  Al  Edd.y  €t  VKUunL 
'  Mss.,  deprecarh 


S.  AUGUSTtNl  EPISGOPI  m 

prodest  intelligere»  etex  iniraicis  proficere.  Fiatergo 
illis,  et  ifi  retributionemf  et  in  scandaiwn.  Et  numquid 
injustum  esi  hpc  ?  Justum  est.  Quare?  Quoauim  tit  r^- 
iributionem  :non  enim  aliquid  illis  accideret  qaod  non 
debebalnr.  In  retributionem  fit,  ei  in  seandaimn  ^  qiiia 
ipsi  sibi  sunt  scandahim. 

&.  Obscureniur  qcuU  eorum^  ne  videant ;  el  dorsum 
iUorum  semper  tncurva.  Hpc  conseqoens  est.  Nam  quo- 
rum  oculi  fuerint^obscurati ,  ne  Yideant ,  sequitur  ut 
dorsum  illorum  incurvetur.Undelioc?  Quia  cnro  ces- 
saveriiit  supenia  cognoscere ,  necesse  esi  ut  de  infe- 
rioribus  cogitent.  Qui  bene  audit ,  Snrsum  cor ,  cur* 
vuin  dorsvm  iion  habct,  Erec^i  quippe  slatura  exspc« 
ctat  spcm  repositam  stbi  in  coelo;  maxime  si  praemittat 
tliesauruin  suum ,  quo  sequalur  cor  ejus  {Maith.  vi , 
21).  At  vero  qui  futurae  vilae  spem  non  intclligunt  jam 
excaicati,  de  inferioribus  cogitant :  et  boc  est  habcre 
dorsum  curvum;  a  quo  morbo  Dominus  mulierem 
ilUro  liberavit.  Alligaverat  enim  eam  satanas  annis 
decem  el  octo ;  et  eam  curvatam  <  crexit,  et  qiiia  sab- 
balo  faciebal,  scandalizati  sunt  Judo^i  :  bene  scanda* 
lizati  sunt  de  illa  erecta,  ipsi  curvi  {Uuc.  xiii ,  i6).  Ei 
dorsmn  iUorum  semper  incurva. 

9.  [  vers.  25.  ]  Effunde  super  eos  iram  tuam ,  ei  indi'- 
gnatio  irte  tuw  comprelmdai  eos.  Plaiia  sunt :  sed  ta« 
roen ,  comprehendal  eos ,  quasi  fugleqlcs  agnoscimu.c. 
Quo  autem  fugituri  sunt?  In  co^ni?Tu  ibi  cs.  Ih 
infcmum  ?  Ades  ( Psat.  cxxxviii ,  8 ).  Pennas  suas 
m)Iunt  recipere ,  ut  voleiit  in  direcium  :  Camprehen» 
dut  eos  indignatio  iree  iu(g ;  non  eos  permittat  effu- 
gere. 

10.  [oeri.  26.]  Fiat  habitatio  eorum  deserta.  Iloc  jam 
in  manifcsto.  Quomodo  eiiim  libcraiionem  suam  non 
soluin  oocultam  commendavit  dicens  ,  Intende  animm 
mete,  ei  redime  eam;  verum  etiam  manifestam  secun- 
diim  corpus,  adjlciens,  Rropter  immicos  meoserue  me : 
Ita  et  liis  fuiuras  quasdnm  calamitaics  praedicit  oc- 
culuis,  de  quibus  paulo  ante  loquebatur.  Nam  quo- 
tusquisque  cst ,  qui  intelligat  infelicitatcm  liominis 
ci^us  cxff  jam  caicum  cst  ?  ToIIanlur  illi  oculi  corpo- 
poris;  omnes  homines  miscrum  dicunt :  perdat  oculos 
mentis.sed  tamon  circumfiiiatomniabundantiarerum; 
felicem  appellant,  sed  qui  similiter  menlis  oculos  per- 
did^runt.  Ergo  jam  quid  aperte,  ut  appareat  oranibos 
quia  vindicatum  est  in  eis?  Nam  c;ccitas  Judaeorum, 
occulta  vindicta  est :  manifesta  vero  qu;c?  Ftoi  habi* 
iatio  eorum  deserta^  ei  in  tabemacuUs  eorum  non  ui  qus 
inhabitet.  Facium  est  boc  in  ipsa  civitaie  Jemsalcm  , 
in  qua  sibi  visi  sont  poteiites,  clamando  adversus  Fi- 
lium  Dei,  Crud/ige^  crueifige  { Joan.  xix,  6>;  et  pnc- 
valendo,  quia  poluerunt  occidere  cum  qui  mortuoi 
suscitabat.  Quam  sibi  potcntcs ,  quam  inagni  visi 
sunt !  Gorisccuta  est  postca  vindicia  Domiiii ;  expu- 
gnata  cst  civitas,  debcllati  Jndxi,  occisa  oescio  quot 
hominum  miliia,  Nullus  illuc  modo  permittiiur  accc- 
dere  Judxorum;ulM  potuerunt  adversus  Dominum 
clainare,  ibi  a  Doniino  non  pcrmiitiintur  habitare. 
Perdidcrunl  locum  furoris  sui  :atque  utinam  vcl  uune 

«  Onmes  j^ropo  ms^,  curatanu 


«^i  ENARRATIO  IN  PSALMUSI  LXVIII 

agiioscani  locum  quietU  susb  !  Quld  proruit  illis  Cai* 

pbas  dicendo '  :  N09  n  islwn  dimiterinm  $ie ,  venienl 

Homtmi^  ettoUeninohiset  (oeum  et  regnum  {Joan,  zi,  48)? 

Eece  ei  non  eum  dtmisenint  vivqm ,  et  ille  vlvit ;  et 

venerimt  Romaiii,  et  tulernnt  eis  et  locum  et  regnnm- 

llodo  andieiKimus ,  com  Evangeltum  legereiur  :  Je- 

rvialem^  Jerusaiem,  quoties  volui  eongregare  fiHQM 

mos ,  tanifuam  gallina  puUoM  wot  $ub  aUts  suas ;  et  no- 

tuisti!  Eece  reHnquetur  vobis  domus  vestra  deserta 

<Jlrrc;ft.  xxni,  57e<58).  Hoc  et  liic  dicilur:  Fiat  iusbila' 

tio  eoruin  deserla ,  et  in  tabemaeuiis  eorum  non  $it 

ifni  iutuibilet,  Non  sit  ^  inhabitet,  sed  ex  numero  illo- 

Mm.  Nam  loca  iila  omnia  et  hominibns  plena  sunt,  et 

Judscis  inani». 
i1.  [vers.  27.}  Quare  hoc?  Quoniam  quem  lu  per^ 

cnMfjli,  ip$i  per$eeuti  ttml,  et  super  doiorem  vuinerum 

meorum  addiderunt,  Quid  ergo  peccaverunt ,  si  a  Deo 

peTCossum  persecuti  8on(  ?  Quid  aniino  eonim  impu- 

faior?  Malitia.  Nam  id  in  Christo  facfum  est  qnod 

pportebat.  Pali  utique  venerat ,  et  piinivit  per  qnem 

passus  est.  Nam  iudas  traditor  puniius  est ,  et  Chri- 

llns  crucifixus  csi ;  sed  nos  redemit  cavgnine  suo,  et 
punivit  fllum  de  pretio  soo.  Projccit  enim  preiiinn 
argenti  quo  ab  lllo  Domtntis  venditus  erat,  nec  agno- 
vit  pretium  quo  ipse  a  Domino  redenipfus  *  erat  (/(/. 
xxvn,  5).  Factum  est  boc  in  Juda.  Sed  cum  videnmus 
inensuram  qaamdam  csse  rctributlonts  in  omnibus, 
nec  qaemquam  posse  pemiitti  amplius  sxvire  quam 
acceperit  potestaiem ;  quomodo  illl  nddiderunt,  aut 
qu9C  est  ista  percussio  Domini  ?  Nimirum  cx  persooa 
locutus  est  ejus  undc  corpns  acccperat,  unde  carnem 
assumpserat,  id  est  generis  humani,  ipsins  Adse  qui 
percussiis  est  primo  morie  propler  peccalum  suum 
(Gen,  ni,  19).  Mortalcs  ergo  hic  homincs  cqm  pocua 
nascontur  :  huic  poense  addunt ,  quicumque  bomines 
foerinl  persecuti.  Jam  enim  hoino  faic  moHturus 
pon  ewet,  nisl  Itlnm  Deus  percussisset :  quid  ergo  tu 
bomo  saevis  amplius  1  parumne  homini  est,  quod  ali* 
qoando  moriturus  est?  Poriat  ergo  unusquisque  no- 
simm  poenam  siiam  :  hnic  poenae  volunt  addere  qul 
no6  perscqumitiir.  llacc  pocna  percu^sio  est  Domini. 
Dominus  qtiippe  scntenfia  percnssii  homfnem  :  Qua 
die  tetig[eritiSy  liifjuil,  morte  moriemini  (Id.  n,  17).  Ex 
hac  morie  carncm  suscepcrat,  et  vetus  hoino  noster 
simul  crnciflxns  est  cum  illo  (Rom.  vi,  6).  Ex  illiiis 
vocc  isla  dlxil :  Quem  tu  pcrcussisti ,  ip$i  persecuti 
sunt ,  et  $uper  doiarem  vulnerum  meorum  addidemnt. 
Soper  qoem  doloi^ni  vulnemin  ?  Soper  dolorcm  pcc- 
catomm  ipsi  addlderuttt :  vulnera  enlm  sua  pcccata 
dixtt.  6ed  ne  ad  caput  respicias ;  ad  corpus  advertc, 
secundam  ciijus  vocem  dictum  est  ab  ipso  in  illo 
psalmo,  In  qno  vocem  suam  ostendlt,  quia  ejtis  prl- 
nmin  vertnm  de  cruce  clamavil :  Dcus,  Bens  meus, 
resjnce  in  me ;  quare  me  dereliqvisti  ?  Ibi  secutiis  ail  : 
Longe  a  saltiile  mea  verba  dedeiorum  meorum  (  Fsat. 
XXI,  t).  Ipsa  snnt  vnlnera  infllcta  a  latronibns  iii  via, 
ei  ffnem  levavH  in  jumentum  sutim  :  qucm  saccrdos 


o^ 


Mss.,  ilHcaipha*  dtcere. 
l>no  >:ss.,  r^f/irt«i'c(wi. 


ci  Lcviies  transeunies  invenerant  ei  contcmpserant, 
a  quibus  curari  non  potuic ;  transiens  aulera  Saniari- 
tanus  miscrtus  e|t  ejus ;  accessii,  et  in  juaientum 
propriura  ievavit  (L«r.  x,  30-54)!  Sainarites  laiiue 
Cusios  inierprelalur  :  quis  autem  cu&los ,  nisi  Saiva- 
lor  Dominus  noster  Jesus  Cbristus?  Qui  quoniain 
surrexit  a  mortuis  jam  non  moriturus  {Rom.  vi,  9), 
non  dormit  neque  obdprmict  qui  cuslodil  Israel  {Psal. 
cxx,  4).  £/  super  dolorem  vulnerum  meorum  addi- 
d^runt. 

12.  [vers.  28.}  Appone  iniquitatem  super  iniquitatem 
ipsorum.  Quldesthoc?  Quis  non  expaveScal?  Dco 
dicitur  :  Appone  iniquitatetn  super  iniquitatem  ipsorum. 
Unde  apponet  Deus  iniqiiiiaiem  '  Ilabet  eniiu  iniqui- 
fcaem  quara  apponat  ?  Sciinus  enim  verum  esse  quod 
diclum  est  pcr  Paulum  apostolum  :  0«^  ergo  dice-^ 
mus?  numquid  iniquitas  e$l  apud  Deum  ?  Ab$it  {Rom. 
IX,  14).  Unde  ergo ,  Appone  iniquitaiem  $uper  itdqui* 
tatem  ?  quomodo  id  inlelleciuri  siinius  ?  Adsit  Domi- 
nus  ut  dicamus,  ct  propier  faligaiionem  vestram  bre- 
viicr  dicerc  valcamus.  Iniquitas  ipsorura  eral,  quia 
hominera  justura  occidcrunl  :  addiia  est  alia ,  quia 
Filiura  Dei  crucifixeruiil.  Soevire  ip&orum  tanquam 
in  horainera  fuit  :  sed  si  cognovissent,  nunquam 
Dominum  gloria;  cruciflxissent  (I  Cor.  u,B).  IIH  ini^ 
qiiitalc  sua  tanquam  hominem  occidcre  voluerunt : 
appDsiUi  est  iniquitas  super  iniquiiaiem  ipsorum,  ut 
Filium  Dei  crucifigerent.  Quis  hanc  iniquiiatem  ap- 
ppsuil?  Ille  qui  dixit  :  Forte  reverebuntur  Filium 
meum ;  ipsum  nvuam  {Matth.  xxi,  57).  Solebant  enim 
occidere  missos  ad  se  servos ,  exaclorcs  locaiionis 
alquc  mcrccdls.  Misil  ipsura  Filium,  ut  cl  ipsum  occi- 
derent.  Apposuit  iniquilatem  supcr  iniquitatem  ipso« 
rum.  Et  haec  Deus  sseviendo  fecit,  an  poiius  jusie 
relribuendo?  Fiat  enim  illis,  inquil,  in  retributionem^ 
et  in  scandalum.  Merili  erant  sic  cxcxcari ,  ut  Filium 
Dei  non  agnosccrenl.  Ei  hoc  fccil  Deus»  apponens 
iniquilatem  super  iniquitalem  ipsorura ;  non  vulne- 
rnndo,  scd  non  sanando.  Quoraodo  eniro  auges  fe- 
brem,  aiiges  morbura ,  non  raorbum  adhibendo,  sed 
non  succurrcndo  :  sic  quia  tales  fuerunt  ut  curari 
non  mercrenlur,  in  ipsa  malitiu  quodammodo  pro- 
feccrunt,  siciit  diclum  cst,  Maii  autem  et  facinorosi 
propciunt  in  pejus  (lITim.  ui,  45);  et  apposila  cst 
iniqnilas  super  iniquitatcra  ipsorura.  Et  non  intrent 
in  justitia  tua.  IIoc  plnnura  est. 

15.  [vers.  29.]  Deleantur  de  iibro  viventium.  Ali- 
quando  cniin  illic  scripii  crani?  Frntres,non  sic 
accipcre  dcbemus,  quoiiium  qucmquam  Deus  scribat 
In  libro  viioe  ,  et  deleat  illum.  Si  homo  dixit ,  Quod 
scripsi,  scripsi,  dc  tilulo  ubi  scriptuin  erat,  RexJu* 
dworum  {Joan.  xix ,  S2 ) ;  Dcus  quemquam  scribil  et 
delel?  Praicisus  esi ;  pr.rdcstinavit  omncs  anle  con- 
siilutionera  niundi  regnaluros  cuin  Filio  suo  in  vita 
SBterna  {Rom.  vui ,  29).  Hhs  conscripsit;  ipsos  cou- 
tinct  liber  vitnc.  Deniqiic  in  Apocalypsi  quid  ait 
Spirilus  Dei ,  cum  de  pressuris  ab  Anlichrislo  fului  is 
loquerelur  eadcin  Scri|)liira  ?  Consentient  f7/f,  inquit, 
omucs  qui  non  sunt  scripii  in  libro  vitai  {Apoc.  xiii,  S) 


m  S.  AUGUSTINI 

Proiiidc  sine  dubitationc  non  eront  consensuri  qui 
icripti  sunt.  Isti'  ergo  quomodo  iude  delentur,  ubi 
Bunquam  seripti  suni?  lloc  dictum  est  secundum 
spem  ipsorum ,  quia  ipsi  se  scriptos  pulabant.  Quid 
est,  Deleantur  de  lilfro  titwf  Et  ipsis  constet  non  ilios 
ibi  esse.  Ex  hac  locutione  diclum  est  iq  alio  psalmo, 
Cadent  a  tatere  tw>  mt7/e,  et  dena  miUia  a  dextrit  tui$ 
{Ptal.  xc,  7) ;  idest,  mulii  scandalizabontur,  et  ex 
eo  numero  qul  sc  sperabani  sessuros  tecum ,  et  ex 
eo  numero  qui  se  spcrabant  staluros  ad  dexleram 
tuam ,  separati  ab  hxdis  sinislris  (  Matih.  xxv,  53) : 
Don  quia  cum  ibi  steterit  aliquis ,  postea  cadet,  aut 
eum  sederit  cum  illo  quisqtiam,  abjicietur;  sed  quia 
multi  casuri  erant  in  scandalum  ,  qui  jam  ibi  se  esse 
putabani;  id  esi,  multi  qui  se  sfjcrabam  scssuros 
tecwn,  multi  qui  sesperaverant  staturos  ad  dexteram, 
ipsi  casuri  sunt.  Sie  ergo  et  hic  illi  qui  se  sperabaut 
tanquam  merito  juslitiJD  sux  in  libro  scriplos  Dei^ 
quibus  dicitur,  Scrutmnini  Scripturas^  in  quibus  puta-^ 
tu  vos  vUam  atemam  habere  (Joan.  v,  59)  :  cum  per- 
ducla  fuerit  damnalio  eorum  etiam  ad  cognitioneni 
eonim ,  delebuniur  de  libro  viventium ,  id  est ,  non 
ibi  80  esse  cognoscent.  Nam  versus  qui  sequitur,  cx*. 
ponit  quod  dictum  est :  Et  cum  justis  non  scribantur^ 
Dixi  ergo,  Deleantur^  secundum  8()em  eorum ;  secun- 
dumautem  aequitatem  tuam  quid  dico?  Nonscribantur, 
U.  [vers.  30.]  Pauper  et  dolens  ego  tt(m.  Quar» 
hoc  ?  An  ut  agnosceremus  quod  per  amaritudinem 
animi  maledicit  pauper  iste?  Mulu  enim  dixit  qn» 
illis  eveniant.  Et  quasi  ei  diceremus ,  Utquid  talia  ? 
noli  tantom ;  respondet :  Pauper  e/  dolens  ego  sum, 
Perduxerunt  me  ad  cgeslatcm,  ad  istum  doioren^ 
deposuenint ;  ideo  ista  dico.  Non  est'  umen  stoma* 
chatio  maledicentis,  sed  pnediciio  prophetantis.  Nam 
de  paupertaie  sua  ct  dolore  suo  quxdam  qux  poste* 
rius  dicit,  commendaturus  est  nobis,  ut  discamus 
esse  pauperes  et  dolentes.  Beati  enim  pauperes^  quo^ 
idam  ipsorum  est  regnum  coslorum  ;  et,  Beati  qui  tugent^ 
quottiam  ipd  consotabuntur  {Matth.  v,  5,  5).  Hoc  ergo 
ipse  prius  jam  nobis  ostendh ;  ct  ideo,  Pauper  et  do* 
lens  ego  sum.  Totum  eorpus  ejus  hoc  dicit.  Corpus 
Gbristi  in  hac  terra  pauper  est  et  dolens.  Sed  sint 
divites  Ghrisiiani.  Prorsus  si  Christiani  sunt,  paupe- 
res  sunt ;  in  comparatione  divitiarum  coelesiium  quas 
sperant,  omne  aurum  suum  arcnam  deputant.  Pauper 
€l  dolens  ego  sum. 
\      45.  [ters.  31 .]  Et  salus  vultus  tuiy  Deus^  suscepit  me* 
Numquid  desertus  est  pauper  istc?Quando  tu  digna- 
ris  pannosum  pauperem  applicare  ad  mensam  tuam? 
Porro  autem  pauperem  islum  salus  vultus  Dei  susce- 
pit ;  in  vultu  suo  abscondit  ejus  egestalem.  De  illo 
quippe  dictnm  est :  Abscondes  eos  in  abscondilo  vuUus 
lui  {Psal»  XXX,  21).  In  illo  autem  vultu  quae  sint  divi- 
U»  vuliis  nosse?  Divitia!  istx  lioc  tibi  pncstant,  ut 
quod  vis,  quando  vis,  prandeas;  illae  vero,  ut  nun- 
quam  csurias.  Pauper  et  dolens  ego  sum;  et  saUu  vuUus 
fiif,  Deus^  wscepittne.  Ad  quani  ren)?*Utjamnoii  sAii 
paiiper,  non  ftim  dolens.  Laudabo  nomen  Dei  cum  can- 
li«o,  m^qMficabo  eum  in  laude.  Juin  dictum  cst;  pau* 


EPISCOPl 


m 


per  isie  laudat  nomcn  Dei  eiim  canlioOt  magnltUrat 
eum  in  laude.  Quando  auderet  caaUre,  ulsi  reciealus 
esset  a  lapie?  Li^iuta^o  no/Mn  D»  cum  caaiieo^  nMfni- 
ficabo  em  in  Uuuie.  Magii»  divitiae!  Quas  geniiiMs 
laudis  Dei  de  thesauro  inleriore  pmuliil  Magnipcaba 
€um  in  laude,  Usr  sunt  diviti»  me».  jDontiiiK  dedii^ 
Dpnunus  abstulii.  Ergo  miser  renuunsit?  Absi:.  ¥ide 
divitias  :  Sicut  DQmino  jdaeuUt  iia  faetm»  eu;  tilno* 
men  Domim  benedictum  {Job  i,  ^l).  IauMq  nomen 
Dd  cum  cantico,  magnificaba  eum  in  kutde. 

16.  [vers.  Zi-l  Et  j^Uiceiii  Deo^  hoc  quod  eum  lau* 
dabo,  placicbil,  super  viluium  novetlum,  comma  produ^ 
centem  et  uagutas.  Gralius  iili  erit  sacrificium  laudis , 
quam  sacrincium  vitiili.  Sacrificium  taudis  gtorifieabit 
me;  et  ibi  vm  est  in  qua  osUndam  iiU  satulareDd.  Jm^ 
mota  Deo  sacrificium  taudis^  el  redde  AUisumo  vota  Uu 
{Psct.  xux,  23, 14).  Ergo  laudabo  Doum ;  et  pliis  ei 
placebit  quam  vitulus  oovellus ,  cornua  prodQcens  el 
ungulas.  Ampjius  eis;o  placebit  Deo  laus  ejus  exiens 
de  ore  meo,  quam  niagna  victima  ad<(iicu  ad  nram 
ipsius.  An  aliquid  de  eomibus  et  ungutis  viluii  liajus 
dicendum  est?  Qui  bonc  instrucius  est ,  et  kude  Dei 
opulentus^  et.  cornua  dcbet  habere.quibus  adversa^ 
ruim  ventilet,  et  UQgulas  cinibus  terram  excitet.  Mostis 
eQim  boc  fiicere  vitulos  pubescentes,  ei  in  Uitrinam 
audacLim  grandescentcs.  Nam  ideo  novellos  esi, 
proptcr  viiam  novam.  Aliquis  ergo  ha^ticus  forie 
contradicit;  cornibus  ventiletur.  AIIus  non  contradi- 
cit ,  sed  Umen  terr^num  abjecle  sapit;  ungulis  exci» 
tetur.  Ergo  supor  hunc  vitulum  ti])i  placebit  laudaiio 
mea ;  jam  illa  ^  post  paupcruiem  el  dolorem  in  »tcr« 
na  socieute  Angelorum ,  ubi  ncc  adversarius  erii  in 
eerumine  venliUndus,  nec  piger  de  terra  exci- 
Uodus. 

17.  [vers.  33.]  VUieant  inopes,  et  tceientur.  Credant, 
et  spe  gaudeant.  Magis  iiiopes  sint,  ul  saturari  me- 
reautur ;  ne  cum  superbioe  saginam  rucUnt»  negetnr 
eis  panis  quo  aalubriter  vivant.  Queanie  DominMm^ 
iiiopes ;  esurite,  et  sitite  {Matth.  v,  6) :  ipse  esi  enim 
panis  vivus  qui  de  cobIo  deseendit  (Joon.  vi,  51). 
Qucniu  DondmuHt  ei  vivet  anhna  vestra.  Qoaerilis  pa* 
nem,  ut  vivat  caro  vestra ;  Dominum  quaeritev  ui  vivat 
anima  vesira. 

18.  [vers.  Zi.]QuoniamexaudivUpauperesDominus. 
Exaudivit  pauperes ;  nee  exaudirei  pauperes,  iilsi  es« 
seni  pauperes.  yis  exaudiri?  Pauper  esto :  dolor  do 
te  claroei,  non  tastidium.  Quofitiun  exaudivU  pmuperes 
Jhmiaus ;  et  compeditos  9uos  non  ipmji.  Ofieosas  a 
servis ,  fecU  eos  compeditos ;  sed  olamantes  de  oom- 
pedil)us  non  contempsiu  Qu»  suni  istae  compedes  ? 
Morlalius,  corruptibilius  camis,  compcdes  sunt  qui- 
bus  ligati  sumus.  Et  vultis  nosse  istarum  compedum 
graviutcin?  Inde  dicitur :  Corpus  quod  eorrumpitur^ 
aggravat  animam  {  Sap.  ix,  15 ).  Quando  homiues  in 
ssculo  divites  esse  volunt,  istis  compedibus  panuos 
q.qpmint.  .Sed  sufllciaui  panni  CQinpedum  :  ianlum 

*  Sic  melioris  nolx  liss.  Alti,  Jam  itUttn  pottj  i*ie.  ai  Kdil., 
mrm  iUam  post^  etc.  Voa  rcae,  nuil  itUan  rcrerus  my  ^^ 
deantinopih  ctc. 


m 

qiiflcre,  quantom  depeltentf»  necessitati  satis  esi.  Cum 
tutem  suiwriloa  quaeris,  compedes  toas  onerare  de- 
slderas.  In  lail  ergo  cuStodia  vcl  soiae  compedes  re- 
maneatit.  Sufftciat  diel  malliia  soa  {Manh,  vi,  54).  De 
isia  malitia  clamamos  ad  Deum  :  Quomam  exawiMt 
pauperei  Domnns ;  et  empedites  $ho$  nen  $predt. 

19.  [ver$.  55.]  Laudent  illum  cceH  et  terra^  mare  el 
omnia  repentia  in  «s.  Vcmb  dlviii»  hujos  paopefis 
fstae  sunt ,  «onsWerare  creatoram  ci  laodare  Creato- 
Tcm.  Laudeat  nimk  eieli  et  terra,  mare  et  omnia  repenlia 
in  e$$.  El  creatura  sola  ista  laodat  Deiim,  com  conai^ 
derau  ea  laudatur  Dcos. 

20.  [ver$.  56 >  57.]  Aodl  etaHud  :  Quomam  Dmii 
$alvam  faeiet  Sian.  Reparat  Ecdesiam  soam  :  genU» 
fidelcs  incorporat  Unigenlto  soo ;  non  fraodat  cre- 
dentes  in  se  propmio  promisslonis  so».  Quaniant  Deu$ 
$ttlvam  fttciet  Sion  :  dt  tedifiealmHtur  eivitate$JudmtB^. 
Ips»  sunt  Ecclesiae.  Nemo  dlcat :  Qoando  erit  Istod 
ot  «dillcenior  cWilates  Jud»ae7  0  si  velis  agnoscere 
stroctMram ,  et  csse  lapis  vivo»>  ol  Inirt»  in  eam !  Et 
nunc  civitaies  Judae»  a>diftcantiir.  Joda  enitai  CoiiftM- 
t\o  interpretafnr.  De  tonfesslone  homiKuUs  xdiftcan- 
tur  civtUtcs  Judaea ;  ut  f«»ri8  ab  els  superbi  rema* 
neant,  qui  conflteri  erobescunl.  QuoniamDeu$$atvam 
fbetd  Sion.  Quam  Sion?  Audi  in  sequenUbos  :  Et  se- 
men  urvoruni  eju$  obtinebttni  eami  et  qfia  diti§uint  no^ 
men  efu$  inhabiiabunt  in  ea. 

21.  Psalroos  flniius  esi;  sed  paululum  istos  duos 
versos  non  relinquamos  :  admonent  enim  nos  aliqoid» 
ne  despefando  in  iJlam  strocturam  non  Intremos. 
Semen,  Inqoit,  $ervorumeju$  obtinebunt  Mm.  Jam  ergO, 
$emen$ervorum  eju$  qui  sont?  Forte  dicis,  Judxl  nail 
de  Abraham :  nos  autein  qui  non  sumus  nati  de 
Abraham,  quomodo  habebiinus  Isum  civitatem?  Sed 
non  sunt  semen  Abrabae  illi  Judxl  qiiibus  dlctum  est : 
Si  fitH  Atrahme$ti$,  facta  Abrahm  facite  (Joan.  vnr, 
59).  Semen  ergo  eervorum  eju$ ,  imiUtores  fldei  scr- 
vonim  ejos  obtinetunt  eam.  Denique  oHimos  versos 
soperiorem  exponit.  Quasi  enim  turbalus»  ne  potares 
forte  hoc  de  Judaels  dfcl,  £t  $emen  $ervormn  eju$  ob- 
tinehunt  eam,  dicens ,  Noa  semen  genUumsumos,  quae 
Idola  coloeront,  et  da^monibus  servlcruni ;  qoid  ergo 
uobis  in  hac  civlute  speraudum  est?  suUm  subjecit, 
nt  pmsmnas  et  speres :  Et  qm  diligunt  nomen  e}u$^ 
hUuMahttni  in  ea.  Hoc  est  enim  $emen  smomm  ^ue^ 
qvtt  SHgunt  nomen  ^u$.  Qoia  enhn  servl  ejos  dlloie- 
nint  norocn  cjos ;  qnicomque  iion  diligunt  nomen  ejos, 
non  sedicant  semen  servorom  ejus;  et  qui  dlliguiit 
nomen  ejus,  noii  se  negeiit  semen  servorum  ejus. 


IN  PSALMUM   LXIX 

ENARHATIO. 

esBiio  (a). 

4.  [ver$.  2.]  Gralias  grano  irilici,  quia  mori  voliilt 
el  muUiplicari  (Joan.  xii,  25) :  gralias  unico  Filio  Dei 
Domino  et  Salvatorl  nostro  Jesu  Cbristo,  qui  roortcm 


«  Sic  cx  mclioribos  Mas.  juxta  lAX.  iJttdte.] 
(a)  lu  Manjrom  sulcouuute  habitus. 


ENARRATIO  IN  PSALMIJM  LXIl.  866 

nostram  subire  non  dedignatos  est,  ut  nos  viU  sua  (ti- 
gnos  faceret.  Ecce  qol  singiilarfs  erat ,  donec  trans* 
iret,  sictft  di»f  in  psahno,  Sittgulari^  ego  mm,  donee 
traneeam  {P$aL  gxl,  10) :  qiiia  sic  erat  singolare  gra- 
nom,  ul  in  se  baberet  magiiam  muiiitodinis  fecondi- 
Utem ;  in  qoamis  granis  passionem  ejus  iroiuuiibos 
exsuHamus ,  quando  natalitia  Martyrum  celebramos  1 
Multa  ergo  mcmbra  ejus,  sub  uno  capite  ipso  Salva- 
tore  nostro  chariutis  et  pacis  vlncolo  colligau,  sicut 
nosse  dignamini ,  qooniain  sxpissime  aodistis,  unus 
bomo  sunt :  et  ipsorum  ut  uiiios  hominis  vox  ple^ 
romqoein  Psalmis  aoditor;  etsic  clamat  onus  Un- 
quam  omnes,  qiiia  omnes  in  ono  onos  sont.  Audla« 
mus  ergo  qnoniam  laboraveroat  martyres ,  et  iiiUr 
magnas  tempesutes  odioroin  in  hoc  sascolo  pcrlcK- 
tail  sont;  non  Um  corpore«  qood  quaBdoque  posiiuri 
erant,  sed  ipsa  flde,  ne  defleientes ,  et  Torte  acerbiB 
persecmionum  cedentes  dolorlbus,  vei  amorl  vita 
bojos,  amittereni  qood  promlserat  Deos  :  qui  non  so- 
lum  verbov  sed  etlam  exempio  abslulerat  omnem 
tiniorem;  verbo,  dicens,  NoHte  timere  eo$  qui  earpu^ 
occidunt ;  ammam  aiUem  non  poHunt  oeddere  (Matth. 
X,  26) ;  exeinplo,  faciens  quod  verbo  praecepit,  ut  nec 
eorum  verberaniium  manos  vellct  deviUre,  nec  ala^ 
pas  percutientioni ,  nec  salivas  conspuentiom ,  nec 
coronam  de  spinis  imponentiom ,  nec  cnicem  interfU 
cientinm  :  nlhil  bornm  viure  vololt,  coi  nihil  opiia 
erat|  propter  eos  qoibos  hoc  opos  erat ;  faciens  a? gro* 
ils  de  selpso  medicamentom.  Laboraveront  ergo 
martyres;  et  nlsl  ille  semper  adesset  qoi  ait,  Eece 
ego  vobiuum  $umu$que  ad  eon$ummationein  $wcuti  (Id^ 
xxviii,  20),  oiique  defecisscnt. 

2.  Est  ergo  in  boc  psalmo  vox  conlribulatomm ;  et 
ideo  uiiqoe  martyrom  inter  passiones  periclitaniium^ 
sed  de  suo  capiie  praesumentium.  Andiamus  eos ,  el 
toqoamarcom  eis  ex  affectu  cordis,  eliamsi  non  siml- 
iitiidlne  passionis.  nii  enlm  jam  coronatl  sonl;  nos 
adhoc  pericKumor :  non  qoia  ules  nos  persecutlones 
vrgeni,  quales  ipsos  nrsernni;  sed  forUsse  pejores 
in  omnimodis  generibos  untorum  scandalorum.  No^- 
sira  enim  tempora  magis  abondant  illo  F<r  qood  cla- 
mavit  Dominos  :  Vte  munda  ab  $candali$  ( Id.  iviii, 
7).  Ei  quomam  abundavit  imquita$^  refrigeecet  eharitae 
muttorum  (Id.  xxiv,  12).  Neqoe  enlm  et  Lot  ille 
saneios ,  in  Sodorois  ab  aliquo  corporalem  perseco^ 
ilonom  patiebaior,  aotdiciom  illi  erat  ot  non  ibi  habi- 
uret;  persecotlo  ejos,  facu  msla  SodomiUrom 
erant  (Gen.  xix).  Nonc  ergo  Jani  €hrislo  in  coelo  scden* 
te ,  jam  gloriftcalo ,  Jam  sobjeciis  cervicibus  regum 
Jugo  eJMs ,  ei  supposiiis  eorum  fronlibus  signo  ejus; 
jam  nullo  remaiiente  qui  palam  Ghrlstlanls  audeat 
inaolure,  adhuc  umen  Inierorgana  et  sympbonlacos 
gemimos ;  adbne  iili  inimici  Martyrom ,  qoia  vocibus 
et  ferro  non  possoni,  eoe  sua  loxuria  persequuntor. 
Atqoe  uitnam  Paganos  lantommodo  doleremus ' !  es- 
set  qoaleeomqoe  solatiuin ,  exspecure  eos  qui  non* 
dum  cruce  Ghristi  slgiiati  snnt ,  qoando  signentur,  et 
quando  ejus  aucioriute  alligaii  deslnant  furere.  Yl» 

^  sic  Mss.  Edd.  vero,  taierarenm* 


m 


S.  ALCUStHSl  EPIflCOPI 


deinua  eiiam  portantcs  in  fronte  signum  ejus »  simul 
in  ipsa  fronte  portare  impudenliam  luxuriaruro,  die-- 
busque  et  solemnitaUbtts  martyrum  non  exsolure^ 
sed  insuliare.  Et  inter  haec  gemimus,  et  liaec  persecu 
tio  nostra  est»  si  est  in  nobis  charitas  quae  dicat :  Qui$ 
in/imaiur^  el  non  ego  infirmor  f  qui$  scandalixatwri  el 
non  ego  nror  (  H  Cor,  ti,  29 )?  NuUus  ergo  servus  Dei 
sine  persecutione ;  verum<]ue  est  iilud  qaod  Aposto» 
Itts  alt :  Sed  et  omnee  qui  volunt  in  Ckristo  pie  vivere^ 
peneculionem  patientwr{\l  7lm.  iii,  12).  Yidcris  unde» 
videris  quomodo ;  diabolus  ille  biforinis  est.  Leo  est 
in  Impelu ,  draco  in  insidiis.  Leo  minetur,  inimicus 
est;  draco  insidietur,  iiiimicus  est.  Qiiando  nos  se« 
Guri?£cce  fiant  omnes  Christiani ,  numquid  et  dta^ 
bolus  clirisiianus  erit?  Tentare  ergo  non  eesaat; 
insidiari  noo  cessat.  Infrenatus  est  atqoe  iliigatus  in 
Gordibus  impiorum,  ne  sxviat  in  Ecclesiam ,  et  tan* 
tum  faciat  qu.intnm  vuiu  Frerount  dentes  impiomm 
adversus  digniialem  Ecclesiae  et  pacem  Ghristiano* 
rum  ,  et  quia  non  luibent  quid  agafil  saeviendo;  sal- 
lando,  blaspliemando ,  luxuriando,  non  iuipellunt 
corpora  Christianorum,  sed  laceranl  animas  Ghrlsiia- 
norum.  Clamemus  ergo  una  voce  omnes  verba  baec : 
Deu$,  in  adjuiorium  meum  inlende.  Opus  enuu  habemus 
sempiierno  adjutorio  in  isto  sxculo.  Quando  auiem 
non  I  Modo  lamen  ^  in  tribuiaiione  positi  maiime  di* 
camus  :  Deutf  in  adjulorium  ineam  intende» 

3.  \yer$.  3.]  Confundanlur  et  revereanluf  qui  qMe^ 
tunl  ammam  meam.  Clilristus  dicil :  sive  copiit  dicat, 
sive  corpus  dicat ;  ille  dicit,  qui  dixit :  Qnid  me  per" 
$equeri$  {Act,  ix,  4)?  ilie  dicit,  qui  dixit  :Cum  um 
ex  mimmis  mei$  feeisii$,mihifed$ti${Matth,  xxv^  40). 
No:a  est  ergo  vox  hiijus  bominiSi  tolius  hominis,  ca- 
piiis  ei  corporis :  non  sxpe  commendanda,  qiiia  nota. 
Confnndanlur,  inquit,  H  revereantur  qui  quesrunt  aitt* 
mam  meam,  Iii  alio  psalmo  dicit :  Coneiderabam  in 
dexteram^  et  videbam,  et  non  erat  qui  cognoeceret  me: 
periit  fuga  a  me^  et  non  e$t  qui  exquirat  animam  meam 
{Psal.  cxu,  5).  Ibi  de  persecutoribus  ait  qiiia  non  erat 
qui  exquireret  animam  ejus;  hic  autem  :  Confundan'- 
'ur^  et  revereantur  qui  qu^^runt  anitnam  meam*  Dolebat 
«e  noii  qiixri  ad  imiiandiim ;  gcmebat  se  quasri  ad 
opprimendum.  Quxris  animam  jusii,  com  imiiari  co« 
gitas ;  quieris  animam  jiisli,  cum  occidcre  cogiias. 
Quoniam  duobos  modis  qtixritur  aniiua  bominis  jusii, 
singuli  in  singuiis  psalmis  expressi  sunt^  lllic  dolet, 
quia  non  est  qui  requirat  animam  ejus  ad  imitaodum 
passiones  ejus ;  hic  autem  :  ConfUndaniur  et  reverean- 
fur  qui  quarunt  animam  meanu  Quasrunl  aniniam  ejus, 
non  ut  duas  habeanl.  Non  enim  sic  qu:crebant  aM- 
mam  ejuSf  quomodo  qua^rit  latro  tunicam  viatorls  : 
aa  hoc  occidil,  ut  exspoliet,  ut  habeat.  Qoi  anlem 
perscquitur  ut  Widat,  exehidit  aDimam,  non  se 
vesiit.  Quxrunt  illi  anbuaoi  meam ;  occidere  me  to- 
lunt.  Quid  ergo  tu  iliis  optas  ?  Confundantur,  et  reve^ 
reantur,  Et  obi  est  quod  audisti  a  I>omino  too  :  Diii^ 
gite  inimieoe  ve$tro$^  benefadte  ln$  qm  oderunt  voe^  et 
erate  pro  hi$  qui  pet$eqmmlwr  vo$  {Matth,  t,  44)  t  Eecc 

<  Allquot  Mss.:  Quando  mOem  wm  modo  :  tomfii,  ccc 


persccuiionem  paieris,  et  maiedicis  ei&  a  quibu^  pa- 
teris :  qoomodo  imilaris  passiones  praecedenies  i>o« 
mini  tui,  pendentis  in  croce,  et  dicentis  :  Pater^ 
tgno$ceilli$,  qnia  needunt  quid  faciunt  {Luc,  xxiii,  34)? 
Respondct  talia  dicenlibus  mariyr,  et  dicit :  Domi- 
num  mihi  proposuisti  dicentem,  Pater,  ignoece  ilii$^ 
quia  needunt  quid  fadnnt ;  agnosce  et  vocem  meam, 
Dt  sit  et  tua.  Quid  enim  dixl  de  inimicis  meis  ?  Con* 
fundantur,  et  tevereantut,  Jam  Dicta  est  talis  vindicla 
de  luimicis  martyroffl.  Saolos  ille  qui  Stephanum  per*' 
secotos  est,  coufUsos  est  et  reveriiOs.  Anhelabat  c*ae^ 
des,  qoxl*ebat  quos  attraheret  et  necaret  :  audita 
desuper  voce»  Sotc/^,  SHuiet  quid  tne  per$equeri$  f  con* 
fosos  .et  prostratus  esu  et  erectos  ad  obedieodum  qoi 
iBflammatos  erat  ad  perseqoendum  {Act,  vii,  57»  et 
IX,  I,  4,6).  Uoc  ergo  optant  mariyres  inimicis  suis : 
Confundanturt  et  revereantur,  Qoamdid  enim  non  con^ 
funduntur  et  reverentur,  necesse  cst  facta  soa  defen* 
daiit ;  gloriosi  sibi  videntor,  quia  tenent,  qnia  ligant, 
qoia  verberaot,  qula  ocddunt,  quia  salunt,  quia  in- 
soltant :  de  his  omnibns  Diciis  atiqnando  confundan- 
tor,  et  revereantor.  Si  enim  confjundentor ,  <t 
coiivertentor ;  qoia  converti  non  possont,  nisi  confusi 
foerint,  et  reveritl.  Optemos  ergo  faaic  inimicis  no«< 
stris ;  secori  optemus.  Ecce  ego  dixi»  et  vobiscum 
dixerim  :  omnes  qui  adhuc  saltant  et  canunt  et  in« 
sulunt  Martyribus,  confundantur  ^  et  revereantur; 
alu|uaDdo  in  his  parielibus  luiidant  confusi  pcetora 
sua. 

4.  [ver$,  4.]  Avertaniur  retroreum^  et  eruheecant  qui 
cegitantmihi  mala,  Primofuit  impetus  persequeiitium ; 
modo  remansit  malevolenda  cogiuntium.  Prorsus  tem^ 
pora  suiit  iu  Ecclesia  persecutionis  disiincla  sequeu* 
tla  ^  Factus  est  impetus  in  Ecclesiam^  quando  regcs 
persequebantur  :  ct  qiiia  fNrxdicii  erant  reges  ei  per- 
secuturi  et  credituri,  impleio  uno»  utiquc  alteruoi 
aequebatur.  Factum  est  et  illud  qood  coDsequeos  fuit ; 
crcdiderunt  reges»  daU  pax  est  Ecciesise,  ccepitesse  ia 
culmine  dignitatis  Ecciesia,  etiam  in  bac  lerra,  eiiam 
in  hac  viu  :  sed  non  deest  fremitus  persecutnruro; 
impetus  soos  ad  eogitationes  yerteront.  In  illis  CQ|$i- 
Utionibus  tanqnam  in  abyssoiigaius  est  '  diabolus; 
Iremit,  et  non  erompit.  Dictam  esi  enim  de  his  teoH 
poribus  Eccleskse :  Peccaiot  videbit^  et  iraeeeiur,  Ei 
quid  facJet?  Numqoid  quod  primo?  Atirahe»  liga# 
percute.  Non  facit  hoc.  Quid  ergof  DMtes  saisfrra- 
det^et  tabescei  {P$al,.  €»,  iO).  Et  bis  Unquam  iiasci- 
tur  mariyr ;  et  tamen  pro  his  orat  martyr.  Quomodo 
enim  bene  opuvit  illis  de  quibus  dixit»  Confundcn- 
iMr,  et  reoereantuf  qui  qwerunt  animam  meam; 
sic  et  nunc,  A^ertanlur  reirorsum^  et  erubcecuni 
qui  cogitant  mihi  mala,  Quare?  Ui  non  prjecedant^ 
sed  sequanlur.  Qui  enim  reprebeiidit  christianam  rc^ 
ligionem,  et  consilto  sue  viilt  vivere»  quasi  praeecUe- 

*  Mc  melioris  notae  Mss.  Ai  Edd.^  m  Ecciesite  pereeeutiaae 
distincta.  sequere  sequentia. 

*  Lov..  visco  Uqaius  est,  Abest,  visro,  ab  Er.  ei  pierisq«« 
Mss.,  sed  quidam  habcni,  colligalu$  est  :  Alluditur  hic  ad 
ilhid  Apocalypseos  ^,^:  Et  HgavU  eum  per  amuu  mHkf  et 
vnsa  euin  in  abys$um,  etc 


m  ENARRAtlO  IN 

re  TuU  Christum ;  ut  ille  viilelicet  crraverii,  et  inva- 
lidus  inflrinusque  fuerit,  qui  vel  voluerit  paii  iiiter 
manuB  Judxorum,  vel  potucrit :  ille  autem  cordatus 
sii  cavens  ista  binnia)  declinans  roortem,  mentiens 
eiiam  inique  ne  nioriatur,  inierficiens  animam  saam 
xit  vivat  corpore,  magni  consilii  prudentiaque  sibi  vi- 
detur.  Praecedit  reprehcndens  Christum  ;  veluti  ante- 
cedit  Christum  :'credat  in  Christum,  et  sequatur 
Christum.  Nam  quod  o|Haiuin  est  modo  persecutoribus 
ci>gitantibus  mala>  dixit  boc  ipse  Dominus  Petro* 
Praecedere  quippe  (jiiodam  Idto  Petrus  voluit  Doml- 
naro.  Loquebatur  enim  Salvatcfr  do  passioncsuai 
quam  si  non  snscepisset,  nos  salvi  lion  tssemus ;  et 
Peirus  qui  paulo  ante  eum  confessus  e)*at  ^illum 
Dei,  ct  iniUa  confessione  appellaiuserat  Peira,suprft 
quam  fabricaretur  Ecclesia,  paulo  post  DominO  dicenie 
de  fuiura  passione  sua,  ait :  46«/^  Domme ;  proptitilii 
e$lo  tibi^  non  fiet  itlud,  Paulo  antc,  Bealut  ee,  Simon 
Bar  Jona^  quid  non  libi  reveMt  caro  et  tangmt^  ted 
Paier  meiis  qui  in  coelit  ett ;  modo  repente ,  Redi  pott 
ine,  taiana.  Quid  est,  Bedi  pott  me  ?  Seqnere  me. 
Praccedere  me  vis,  consilium  mihi  dare  vis; 
melius  est  ul  consilium  meum  sequaris  :  hoc  cst, 
Redi  retro,  redi  post  me.  Antecedentem  compe<* 
Bcit,  ut  retro  redeat;  ei  appcllal  salanam ,  qiiia 
vuli  prxcedcre  Dominum.  Paulo  dnte ,  Beatut  t 
modo ,  Saiixnat.  Uiide  paulo  atite ,  B^aitii  ?  Quia 
mn  iibi,  Inquit,  retelavit  eara  et  tanguit,  ted  Po** 
ter  meut  qtti  in  caUt  es/.  Uiide  modo,  Satanatf  Quia 
non  tapit,  inqiiit,  quce  Dei  tunif  ied  qum  tunt  honunum 
[Matth.  XVI,  1G^3).  Qui  ergo  vdumus  recte  cetebrare 
natalitia  martyrumi  desidererous  imitationem  marty. 
nuii ;  ne  velimus  praecedere  martyres,  et  meiioris  con- 
silii  nobis  videri  esse ,  qnia  evitamus  passiones  pro 
juslitia  et  pro  Ade,  quas  llli  non  cviiaverunt.  fergo 
illi  qul  cogitant  mala,  et  in  luxurla  nutriunt  corda 
sua,  avertaniur  reirortunif  et  erubetcant,  Audiant  ab 
Apostolo  postea  dlcente :  Quemauteni  /hicftcm  habuisiit 
aHquando  in  quibut  nune  erubetcitit  (Rom.  vl,  Sl)  ? 

5.  Qttid  sequitur  ?  Atertamur  ttatim  erubesceniet  qvi 
dicuni  mihi  :  Euge^  euge,  Duo  sunt  genera  persecuto- 
rum;  vituperaniium,  et  adulantiiim.Plus  persequltur 
lingua  adulaloris,  quam  manus  interfeetoris;  nam  et 
ipsam  caminum  dixii  Scrlplura.  Certe  cum  de  perse- 
cutione  loquerelur  Scripiura,  dlxit :  Tanquam  aurum 
in  fornace  probavii  Hlot,  de  martyribus  interfeciis,  el 
eicut  holoeautti  hottiam  *  accepit  illot  (Sap.  ni,  6). 
Aadi  quia  et  lingua  adulanlium  talis  est  :  Probaiio^ 
inqiiit,  argenli  et  atari  ignis ;  tir  autem  probatur  per  os 
laudantium  eum  {Prov.  xxvii,  21).  Ignis  ille,  ignis  eC 
isic;  de  utroque  te  salvum  oportet  exire.  Fregit  te 
reprehonsor,  fractus  es'  in  fornace  tanquani  vas 
ficiile.  Formavit  te  verbum,  et  venit  lentaiio  tribula- 
tlonls-:  iliud  quod  formatum  esl*  oporlet  ut  coquatur; 
si  bene  formatum  cst,  accedit  ignis  ut  firmet.  Unde  iile 

A  Prol)ae  nots  Hss.,  holocauavm  hosiiam  :  Alii  qnidami 
balocamta  hostiam.  Porro  apud  LXX  legitor,  olokarpoma 
thmiast  holocaustum  hostia. 

*  Aliquot  M8S.,  fitctus  es :  et  paulo  Infhi,  accedit  igfiSj  et 
firnuu. 


PSALMUM  L\\%.  SlfO 

diccbat  in  passione  :  Aruil  skut  lesiavirtus  mea  [Psat. 
XXI,  16).  Passio  quippe  ct  caminus  tribulalionis  fecc* 
rat  foniorem.  Rursus  si  lauderis  ab  adulaniibusetas* 
sentantibus,  et  annueris  eis,  teluli  emens  olcum, 
non  tecum  portans,  siculquiiique  virgines  insipientes 
[Matth.  XXV,  5) ;  erit  caminus  fracturx  tuae  etiam  os 
laudantium  te.  Sed  sine  his  non  possumus ;  necesse 
est  uletintremusin  hxc,  et  exeamus  inde  :  intremus 
in  vituperationem  aliquam  malohim  et  improborum, 
intrenins  et  in  assenlalionem  aliquam  adulaiorum ; 
sed  exire  inde  opns  est.  Rogemus  eum  de  quodicium 
est,  Custodiat  Dondnus  introitum  tuum  ei  exitum  tuum 
{Psal.  cxx,  8);  ut  iiiirans  integer,  sic  exeas  integcr. 
Aitenim  et  Apostolus :  Fiddis  est  Deus,  qui  non  vos 
mnat  teniari  supraquam  potestis.  Ecce  habes  Ingressum. 
Non  dixit,  Non  tentemini :  qui  enim  non  tcntalur  non 
probatur ;  et  qui  noii  probaiur,  non  proflcit.  Quid 
ergo  optavit  ?  Fidelis  Dtus,  qui  non  vos  sinat  tentari 
tupra  quam  potesiisk  Audhix  ingressum ;  audi  et  ei« 
itum  :  Sed  facieicum  tentatione  etiam  exttunif  ut  possitis 
ioUrare  (1  Cor,  x,  iS).  Ergo  ei  ilii  avertaniur  statim 
etubescentes  qm  dicunt  miiu  :  Euge,  euge.  Quare  enim 
me  hiudant?  Laudent  Deum.  Quis  eiiiin  ego  sum,  ut 
iander  in  me?  aut  quid  ego  leci?  quid  habeo  quod  nou 
aecepi?  Siarr^ptsit,  inquit,  quid  gloriaris  quasi  non 
acceperis  (/</«  iv,  7)  ?  Avertantur  ergo  sialim  erubeseen- 
tes  qui  dicunt  mihi :  Euge^  euge.  Tali  oleo  pingue 
faclum  est  caput  haere.licorum  (PsaL  cxl,  5),  cum  di- 
cuut,  Ego  sum,  ego  siim,  et  diciiur  illis  :Tu,  Domiiic. 
Acceperunt  Euge,  euge;  secuti  sunt  Euge,  euge  :  facti 
sttnt  duees  cxci  cxcorum  sequentium  (Matth.  xv,  14)« 
Aperlissimis  vocibus  Donato  dicuniur  isla  cantata  *  : 
Euge^  euge^  dux  bonci  dux  praeclare.  Et  non  dixii  illc, 
Avertantur  statimf  et  erubescant  qui  dicunt  mihi :  Euge^ 
euge ;  nec  eos  corrigere  voluit,  ut  Christo  dicerent : 
Duxbone,  duxprxclare.  Atvero  Apostolus  refonni^ 
dans  Euge  homioum,  ut  vere  laudareiur  in  Ciiristo, 
Boiuit  se  laudari  pro  Christo;  diceniibusque  quibus* 
dAm^Egosum  Panli,  respondit  in  libcrtaie  Domini^ 
Numquid  Paulus  crucifixus  ett  pro  yobis  ?  aut  in  nomi' 
ne  Pauii  baplixati  esiis  (I  Cor.  t,  i^»  13)?  Ergo  dicant 
marlyres  in  pcrsecutione  etiam  adulanlium,  Avertan' 
tur  ttatim  erubescentes  qui  dicunt  mihi :  Euge,  euge, 

6.  [vers.  5.]  Etquid  fit,  ciiin  iili  avcrluntur ,  et 
erubescunt  omiies ;  sive  qui  qua-rnnt  aniinam  meani , 
sive  qui  cogitant  mihi  mala  ,  sive  qui  perversa  el  si* 
mulata  benevolentia ,  lingua  volunt  cmollire  quod 
feriant ;  ciim  fuerint  et  ipsi  aversi  et  i  o.tfusi ,  quid 
fiel?  Exsullent,  et  jucundentur  in  te :  non  in  ine,  iioii 
in  illo,  aiit  in  illo;  sed  In  quo  facti  sunt  lux  qui  fim- 
runt  teiiebrae.  Exsultent ,  et  jucundeniur  in  te^  omnes 
qui  qwBrunt  te.  Alitid  est  quxrere  Deum  ,  aliud  qiia:- 
rere  hominem«  Jucundenlur  qui  quwrunt  te.  Non  jiH 
cundabuntor  ei^o  qui  quserunt  se  *,  qoos  prior  qiKC- 
aisti  antequam  quaererent  te.  Nondum  qnaerebat  ovis 
ilia  pastorem ;  aberraverat  a  grege  :  et  descendil  ad 
eam ;  quxsivit  cam,  reportavit  in  humcris  suis  (  Imc* 

>  sic  Mss.  At  Edd.4  caniica. 

*  Regius  Ms.,  qui  queerum  non  te. 


t7l 


Si  AUGUSTLNI  EPISGOPl 


m 


XV,  Af  5).  Contemnet  te ,  o  ovls ,  qasrentem  $e,  qui 

prior  quaesivit  coiitemnentem  se ,  el  non  quxreutem 
se?  Jam  ergo  quxrere  eum  incipe,  qui  prior  quaesiTil 
te ,  et  reportavit  in  humeris  suis.  Fac  quod  ait  *  : 
Qua  sunt  ovet  me<B^  vocem  meam  audinnl^  et  sequuntur 
me  {Joan.  x,  3).  Sl  ergo  quxris  eum  qui  prior  qu»- 
sivil  te,  ct  ovis  facla  es  ejus,  et  aiidis  vOcem  pasioris 
tui ,  et  sequeris  eum ;  vide  quid  tibi  de  se  ostendit , 
quid  de  corpore  suo,  ne  in  ipso  crrarcs,  ne  In  Eccle* 
sia  errares  ,  ne  qiiis  tibi  diceret :  Cbristus  est ,  qui 
non  est  Christus ;  aut  £cclesia  est ,  qux  non  est  Ec* 
clesia.  Ilulti  enim  dixerunt  carnem  non  habuisse 
Cbrislum,  el  non  in  corpore  suo  resurrexisse  Chri- 
Stum  :  noli  sequi  voCes  eorum.  Audi  votem  ipsiiis 
pastoris,  qui  indutus  est  came,  ut  quaererel  perditam 
carnem.  Hesurrexit ,  et  ait :  Palpate ,  et  videte,  qutU 
ipiritus  Carnem  ei  6sta  non  habet ,  tidul  me  videltt  ha^ 
bere.  Ostendit  se  libi ;  vocem  ejus  sequere.  Oslendit 
et  Ecclcsinm;  ne  quis  te  fallat  nomine  Ecclcsi»  : 
Oportebat ,  inquit ,  Chrittum  paii ,  et  resurgere  a  mot^ 
fttti  terlia  die^  et  prcedicari  in  nomine  ejus  poefdtentiam 
el  remissionem  peccatorum  per  OmfUs  gcntes^  incipicn" 
iibus  ab  Jerusalem  {Luc.  Ixiv ,  39  ,  46 ,  47).  Ilabes 
vocem  pastoris  tui ;  noli  sequi  vocem  allcnOrum 
{Joan,  X,  5)  :  et  furem  non  timebis  *,  si  vocem  pa- 
storisfueris  secutus.  Unde  aulem  sequeris?Si  nec 
Cttiquam  hominum  dixeris,  quasi  ejus  merito,  Euge, 
euge;  neccum  graiulalione  audieris,  ne  oleo  pecca)of  is 
plnguescat  caput  tuum  (  PsaL  cxL,  5 ).  EuuUeni,  etju» 
cundentut  in  te,  omnes  qui  quwrunt  te ;  et  dicant.  Qnid  di« 
cantqui  ^xsM\\2LfA.1SempermagnificeturDominus.  Dicant 
boc  omnes  qui  exsuhant  et  quxrunt  te.  Quid?  Sempir 
magnificelur  Dominus,  qui  diligunt  satulare  tuum.  Non 
lanlum  magnificetur  Dominus ,  sed  etiam  semper.  Ecce 
errabas,  et  aversus  ab  eo  eras :  vocavit  te ;  magnificetur 
Dominus.  Ecce  inspiravU  tibi  confessionem  peccaio- 
rum  :  confessus  es,  dedit  veniam  ;  magmficetur  Domi- 
nus.  Jam  coeplsii  juste  vi  vere ;  jam  puto  qoasi  justum  est 
ut  et  tn  magninceris.  Etenim  cum  te  vocaret  erran«> 
tem ,  magntdcandus  erat  Dominus ;  cum  libl  conll- 
tenti  peccau  dimisit ,  magniftcandus  crat  Domintis  : 
modo  jam  audiens  verba  ejus  coepisli  proflcere,  justi'> 
ilcatus  es ,  pervcnisii  ad  quamdam  virlutis  excellen- 
tiam;  dignum  est  ut  et  tu  allquando  magnificeris. 
Dicani :  Semper  magnificetur  Dominus.  Peccator  es; 
magnificeiur  ul  vocet :  confileris;  magnificetur  ut  igno- 
scat :  jam  jusle  vlvis;  magmficetur  ul  regat :  perse- 
veras   usque  in  finem;  magnificetur  ut   glorificet. 
Semper  crgo  magnificetur  Dominus.  Hoc  dicant  jusii ; 
boc  dicanl  qui  qUaerunt  eum.  Qoisquis  hoc  non  dicit, 
non  quaerit  eum.  Ecce,  magnificelur  Dominus,  Extul^ 
teni  et  jucundenlur  omnes  qui  qucBrunt  eum  ;  ei  dicant^ 
,Semper  magnificetur  Dominus ,  qui  diUgunt  salutare 
cjus.  Ab  lUo  esl  enim  illls  salus ,  non  a  se.  Salutare 
Domini  Dei  nostri ,  Salvator  Dominus  nosier  Jcsus 
Christus  :  quisquis  diligit  Salvatorem ,  confiletur  se 

^  omnes  prope  liss.:  contemnet  te  iam  quasrenlemse  ? 
jam  ergo  qumes  eum  qtd  prior  qumsivlt  te,  fac  quod  ait,  etc 

>  Mss.  maguo  conseasu  feruni :  NoU  vocem  sequi  iairo^ 
munellUrum.  coveMs, si  vocem  pasUitriSj  elc. 


sanatum;  quisquis  se  confitetur  sanatom,  luisse  se 
confitetur  xgrotum.  Dicant  crgo,  Semper  magnifuetwr 
Dominus^qui  diligunt  salutate  tuum  :  non  saluiare 
suum  ,  quasi  se  ipsi  salveiit ;  non  quasi  salutare  ho- 
minis,  tanquaro  ab  illo  salvenlur.  NoUte,  iiiqult,  eoR- 
fidere  in  princtpeSf  et  in  piios  homihum  ,  in  qtubus  non 
est  salus  (  Psal.  cxlv,  ^,3).  Qiiare  lioc?  Domini  esH 
salus,  et  super  populum  tuum  benediciio  tua  {PsaL  in, 
9 ).  Ergo  ,  Semper  magnificetur  Dominus.  Qui  hoc  di- 
cunt?  titti  diUgunl  saiutare  tuum. 

7.  [  vers.  6«  ]  Ecce  magnificetur  Domintts ;  nunqOnni 
tu,  nusqiiam  tu  ?  In  illo  aliquid,  ih  menihil  :  si  autcm 
in  illo  quidqhid  ego ;  ille,  non  cgo.  Tu  ergo  quid  ?  Ege 
vero  egenus  ei  paupet  sum,  Ille  dives ,  ilie  abundans , 
ille  nullius  indigens.  Ecce  lumen  ineum  ,  ecce  unde 
illuminor ;  quoniam  clamo  :  tu  iiiuminabis  lucemam 
meam^  Domine ;  Deus  meus,  iiluminabis  ietubras  meoM 
( Psai.  XVII,  29).  Dominus  soivit  compeditos  ;  DominuM 
etigit  elisos ;  Domlnus  sapienies  facit  ca^cos  ;  Dominus 
cuslodit  proseiyios  {Psai.  cxLv,  7).  Quid  ergo  tu?  E^^o 
vero  egenus  et  pauper.  Ego  tanquam  puplllus;  anima 
mca  tanquam  vidiia  destiluta  et  desolaia  :  auxllium 
quaero ;  semper  infirmilatem  meam  confiteor.  Ego  vero 
egenus  ei  pauper.  bonata  sunt  mihi  peccata  ;  jam  ccepi 
sequl  prxcepta  Dei  :  adliuc  tamen  egentu  et  pauper. 
Unde  adhiic  egenus  et  pauper  ?  Quia  video  aliam  iegem 
in  membris  meis  repugnantem  iegi  mentis  meas  ( Ronu 
VII»  23).  Unde  egenus  et  pauperf  Quia,  beaJd  qui  esu^ 
riunt^  etsitiuntjustitiam  (Matlh.  v,  6).  Adhuc  esurio, 
adhuc  sitio  :  saluritas  mca  dilaia  cst ;  non  ablala.  Ego 
vero  egenus  el  pauper  ;  Deu$ »  adjuVa  mCi  Unde  ccepit , 
Dcus  in  adjutorium  meum  intende;  Deus^  adjuva  me. 
Heciissime  et  Lazarus  Adjulus  interpretari  dicitur ; 
ille  egenus  el  pauper,  qui  ablalus  est  In  sinum  Abrahae 
{Luc.  XVI,  22)  :  et  gerit  typom  Ecclesiae  Dei,  qii.^e 
semper  confiteri  dcbet  adjutorio  sibi  opus  esse.  Hoc 
csl  vcrum,  hoc  est  pium.  Dixi  Domirio  :  Deus  meus  et 
tu.  Quare  ^  Quoniam  bonorum  meorum  non  eges  ( Psal, 
XV,  2 ).  Ille  non  egei  nostri ;  nos  egemus  ipsius  :  Ideo 
verus  Dominus.  Nam  lu  non  valde  verus  dorolnui 
scrvi  tui;ambohomines,  amboegentes  Deo.  Siaulem 
puias  egere  tui  servum  tuum,  ut  des  panem;  eges  et 
tu  servi  tui ,  ul  adjuvet  labores  tuos :  uterque  vestrum 
altcro  vcsirum  indiget.  Itaque  nullus  vestrum  vere 
doroinus,  ct  nullus  vcstrum  vere  servlis.  Audi  venim 
Dominum ,  cujus  Vefus  es  servus  :  Dixi  Dondno : 
Deus  meus  es  tu*  Quare  tu  Dominus  ?  Quoniam  60110- 
tum  meorum  non  eges.  Quid  auterti  tu  ▼  £^0  tero  e§€nu$ 
et  pauper.  Ecce  egenus  et  pauper ;  paseat  Deus,  suble* 
vet  Deus ,  adjnvei  Deus  :  Deus,  Inquit.  adjuva  me. 

8.  Adjutor  et  erutor  meus  es  tu ,  Don^e  ;  ne  tm^ 
daveris.  Tu  adjutor  et  erutor :  indigeo  auxilio,  adjuva ; 
Implicatus  sum  ,  erue.  Nemo  eriim  eruet  de  implica- 
tionlbus ,  nisi  tu.  CircumStant  nos  iiexus  dlversarum 
curarum ;  hinc  atque  inde  dilaniamur  quasi  spinis  ei 
sepibus,  ambulamus  angustam  viam;  fortasse  haesi- 
mos  in  sepibus :  dicamus  Deo,  Tu  et  erutor  meus.  Qui 
ostendit  angasum  viam  ( MatUu  vn ,  14) ,  Mi  ut 
sequeremur.  B«c  toi  perseveret  in  nebis ,  liratres 


87^  ENAtlRATK)  IN 

Quanlumcuinque  hic  vixcrunus,  quantamcuniqae  hic 
profecerimas,  nemo  dicat :  Sufficit  mihi ;  juslus  sum. 
Qui  dixerit ,  remansit  in  via  ,  non  novit  pervenire. 
Ubi  diierit-,  Suff^cit;  ibi  haesit.  Attende  Apostolum , 
coi  non  sullicit;  vide  quomodo  se  vult  adjuvari,  donec 
perveniat :  Fratres ,  inquit ,  ego  me  non  arbitror  ap^ 
frehendim;  ne  illi  sibi  viderentur  apprehendisse , 
qoibus  rursos  dicit,  Qm  $e  putat  aliquid  ictre,  Ronium 
$dt  quemadmodum  oportet  $cire  *  ( I  Cor,  viii ,  2 ).  Quid 
ergo  ait  ?  Fratres  ^  ego  me  non  arbitror  apprehendiite^ 
Supra  dixerat,  Non  quta  jam  acceperim,  autjam  pet'- 
feeiui  nm ;  et  ibi  sequitm*,  Fratre$f  ego  me  non  arhitror 
apprehendi$$e.  Si  nondum  accepit ,  egenu$  ef  panper 
est :  si  nondum  perfeclus  est,  egenu$  et  pauperesU 
Bene  dicit :  Deu$ ,  adjuva  me,  Sed  intelligit  aliquid , 
et  exceisius  intelligil.  Yide  tamen  quid  dicat :  Ei 
autem  qui  pqte$t  $uper  *  omma  facere  $uperabundanUu9 
quam  petimu$  et  inteUiginm  ( Ephe$,  iii,  20 ).  Yide  ergo 
quia  nondumpervenit,  nondumappreIiendit.Qaidergo 
ail  ?  Fratre$,  ego  me  non  arbitrtfr  apprehendi$u :  unum 
autem^  qwe  retro  oblitu$,  in  ea  qute  ante  iunt  extentue^ 
$ecundum  intentionem  $equor  ad  palmam  $upema  voea* 
tioni$  {Phiiipp.  iii,  H-U ).  Ille  ergo  currit ,  tn  basi- 
stf.  Ille  dicitiiondum  se  perfeclum ;  et  tu  jam  deperfe» 
ciione  gloriaris !  Confundanlor  qui  tibi  dicunt :  Eugep 
euge,  Confundaris  inter  illos  et  to,  qaia  to  tibi  dicis : 
Euge,  ettge.  Qui  enim  seipsom  laudat,  sibl  dieit : 
Euge^  euge :  qui  ab  aliis  laodatur  et  consentit,  nM 
p^rtai  oleum  secum;  deficiunt  faoes,  dausunisett 
ille  januam  ( Matth*  uv,  5,  iO). 

9.  Hoc  ergo  dos  docuit  psalmus  Iste  breviter,  cba* 
rissimi,  ex  admonilione  solemnitalis  martymm,  ut 
intelligamus  quia  martyres  tribDlationem  hic  passi 
sunt  corporalem :  nos  in  quanlacumque  pace  simus^ 
iieeesse  est  patiamor  trihulationem  spiritoalem;  et 
nccesse  est  ut  inter  scandala,  et  zizania,  ei  paleam 
gemat  Ecdesia  et  llla  massa,  donec  messis  veniat,  do- 
nec  ventilabrum,  donec  veniat  oltima  ventilatio,  nt 
separetor  palea  a  frumento ,  donec  ad  horreum  red- 
igatur  (Id.  xiii,  80,  ei  iii,  i2).  Quod  donec  fiat,  cla» 
memos :  Ego  vero  egemu  et  pauper  9um;  Deus,  adjuva 
me :  adjutor  nteu$  e$  tu^  Dondne ;  ne  tardaverie.  Qoid 
est,  Ne  tardaveri$?  Qula  molli  diaint:  Longum  est  ut 
venint  Ghrislus.  Quid  ergo,  quia  dicimus,  Ne  tardave" 
ri$?  venturus  est  anteqoam  statuit  venire?  Quid  sibl 
vtitt  hoc  votom,  Ne  tardaveri$?  Ne  mihi  lardios  vl-* 
deatur  quod  venturus  es.  Tibi  enim  longum  vldetur; 
non  Deo  longum  videtur,  cui  mille  anni  dies  onos  est« 
vel  tres  horae  vlgili»  {P$at.  txxxix,  4).  Sed  to  si  non 
habueris  tolerantiam,  tardum  tibl  erit :  et  cum  tibl 
tardom  erit,  defiecterb  ab  eo,  et  eris  similis  illis  qul 
in  eremo  fatigati  sunt,  et  festinavenmt  a  Deo  petere 
delicias,  quas  illis  iu  patrit  reservabat;  et  cum  non 
darentor  delicise  in  itinere,  qoibus  forte  corrumpe- 
rentur,  mormoraveront  adversos  Deom,  et  redieront 
eorde  In  iEgyplom  {Exod.  xvi,  %  ei  Act.  vii,  39); 

^  Br.  et  tov.,  oporteat  eum  $axe.  At  Mss.,  apariei  tetre. 
*  Hic  in  fldd.  deest,  super  :  qiue  vox  exstai  ia  Uss.  et  in 
|neoo  toxtu  ApostoU. 

Sanct.  AuevsT»  IV. 


PSALHUMLII.  :     "^  ^^ 

unde  corpore  fucrant  separaii,  corde  redleroot.  Noll 
enjo  tu  sic;  noli  sic:  lime  verbum  Domini  dlcemis, 
Mementou  uxonsLot  {Luc.  xvii,  52).  Et  ipsa  in  via, 
jam  liberatade  Sodomis,  retro  re$pexit;  ubl  respexit, 
ibiremansit:  facta  est  statua  salls  {Gen.  xix,  29),  ut 
condiat  le.  Exeniplo  enim  tilH  dau  est,  ut  tu  cor  ha- 
beas,  non  remjineas  fatuos  ui  via.  Aitende  remanen- 
tem,  et  transi;  attende  respiclentem  relro,  et  to  in 
anieriora  eztenios  esto,  slcot  Paolos.  Quid  est  iion 
respicere  retro?  Qua  retro  obUtus^  inquit.  Ideoseque- 
ris  vocalos  ad  supemam  palmam  de  qoa  postea  gio* 
rieris.  Qoia  idem  Apostolos  dicit :  Snpere^i  mihi  eoro- 
nainstiti4B,  qnam  mihi  reddet  Dominns  in  iUo  dUjnstns 
/wto  (II  Tim.  IV,  8). 


IN  PSALMUM  LXX 
ENARRATIO. 


D€  prima  parte  Psalnd. 
I.  In  omnibos  Scripturis  sancils,  gratia  Dei  quae 
liberat  nos  commendat  se  nobis,  ut  commendatos  ha- 
beat  nos.  Hoc  in  isto  psalmo  canilur,  de  quo  cuin  Ve- 
slra  Charitaie  loqui  suscepimus.  Aderil  Dominus,  ut 
siceam  corde  concipiam,  quomodo  dignum  est;  ctsic 
eam  promam,  quomodo  expedit  vobis.  Mulium  enim 
movet  Del  amor  et  timor :  tiraor  Dei,  qtiia  jostus  est; 
amor,  quia  misericors  est.  Quis  enim  et  diceret,  Quid 
fed$ti{Sap.  xii,  12),  si  dainnaret  injuslum  *?  Quanu 
crgo  mlsericordia  ejus,  ut  justificet  injuslum?  Ex  hoc 
pnelectum  nobis  et  Apostolum  audivimus  eamdem 
naxime  gratiam  commendantem :  dc  cujus  commen* 
datione  habebat  Judjeos  inimicos,  velut  de  Legis  lil* 
terapraesumentes,  ettanqoam  justiiiam  soam  diligen- 
tes  atque  Jaotantes;  de  quibus  dicit :  Te$timoniumper^ 
hibeo  iUi$,  qma  ulum  Dei  habefU,  $ed  mn  $ecundum 
scientiam.  Et  tanquam  ei  dicerelur,  Quld  est  enira  ha- 
bere  zelum  Dei  non  secundum  scieniiam?  subjecit 
eontinuo,  Ignorantes.enim  Ddjustiliam,  et  $uam  volen» 
te$  con$lituere,ju$titias  Dd  non  $unt  subjecli  {Rom.  x, 
2,  3).  Glorianies,  inquit,  tanquam  de  operibus,  ex» 
cludunt  a  se  gratiam;  et  tanquam  de  sanitate  sua 
falsa  praesumentes  respuuni  medicinam.  Gontra  tales 
enim  et  Dominus  dixerat :  Non  veni  vocare'ju$to$f  sed 
peeeatoree  in  poenitentiam;  non  ett  opu$  $ani$  medicue^ 
sed  male  habentibus  {Matth.  ix,  13, 12).  Ilaecesi  ergo 
tota  scientia  roagna,  horoinein  *  scire  quiaipse  per  se 
nihil  est;  et  quoniam  quidquid  est,  a  Deo  esl,  et  pro- 
pler  Dcum  est.  Quid  enim  habe$,  inquit,  quod  non  ac^ 
cepisti?  Si  autem  €t  •  accepi$li,  quid  gloriari$  qua$i  non 
acceperi$  (I  Cor,  iv,  7)?  Hanc  graiiam  commendat 

*■  EM.^ju$tum.  veriuscorb.  optimae  notae  Hs.,  iaju$lunu 
Vsm  id  AugusUnus  postea  repem  n.  15.  si  datnnes  onrnes 
^nquos.,.Hma$samistamimquitatisdamne$^qtti$quamtibi 
duct,  mjuste  fecistt?  Neque  profecto  dicere  ausus  sit, 
iustum  afiquem  judids  Dei  senleniia  posse  dignum  poena 
neri,  sive  pronuntiari  :  quod  omnioo  significatar  verbo» 
dumnare.  Bespicere  vldelur  ad  verba  Sap.  xn,  12. 

*  Ara.  Er.  et  tres  Mss.,  hondnis. 

*  Edd.  enuiluni ,  e/,quod  la  Mss.exsut,  ei  in  tezta 
d^raeco  Ai^ostoli. 

{Vingt-huit.J 


m 


5.  A0G08TIN1  EPISGOPl 


m 


Apostoliis;  hinc  habere  meruit  immieos  Judsos,  de 

Itttera  Legis  ei  de  sua  jiistitia  gloriantes.  Hanc  ergo 

oomnieDdans  in  lectione  quas  lecu  est,  sic  att:  Ego 

emm  mm  niuimui  AfoUokmn^  ^  non  «tim  di^U  «o- 

am  ApDitohtt,  4fuiaffer$eeutu9smBccMamM(lCer. 

XY,  9).  Sedideo  mimrkot^m,  inqum  ewUcum  wm, 

fuia  iguorans  fed  In  iwroMiMe.  Deinde  paulo  postt 

WideHt  termo  eti,  inquit,  el  omm  aceepHaua  dtgnu$f 

quia  Okrittus  JeeuilfeuU  in  ^  mundum  peeeaUnree  tdvoi 

faeerey  quarum  frmm  igo  ium*  Biumquid  ante  illuro 

non  erani  peecatores?  Quid  est  ergo,  frimui  egof  An- 

tecedens  •mnes  non  temporey  sed  malignitate.  &ed 

ideOf  inquit,  mieerkar^tiam  comeeiUui  eum,  ui  in  ma 

oitenderet  Chrittui  Jesut  omnem  longamttdlatemj  adiu-' 

foraudonem  eorum  qui  credituri  tunt  iiU  in  vilam  mter-t. 

nam  (I  Tim.  i,  i^,  ^5,  l^) :  jd  est,  ut  upqsquisque  pec- 

cator  ei  iniquus  jam  de  se  desperans,  jam  habens 

quasi  gladiatorium  animum,  ut  ideo  faciat  quidquid 

vult,  quia  neccssario  damnattdus  est,  respiciat  tamen 

ad  apostolum  Pa^lum,  cui  unta  crudelilas,  tantaque 

malitia  a  Deo  donaia  esl;  et,  non  de  se  desperan^o, 

convertalur  ad  Deum.  Hauc  ergo  gratiam  commendat 

nol|is  beus  et  iu  islo  psalmo;  inlueamur  illum,  et  vi-* 

dcamus  an  ita  sit,  an  forte  ego  aliier  suspicer.  Etenim 

arbitror  hunc  eum  habere  affeclum,  et  boc  omnibus 

prope  suis  syllabis  resonare :  id  est,  hoc  nobis  com- 

mendare,  gratiam  Dei  graluitam,  quae  nos  iiberat  ia- 

dignos,  non  propter  nos,  sed  propter  se;  ut  etiamsi 

non  lioc  dicerem,  neque  hoc  prxloculus  essem,  quili* 

bet  mediocris  cordis  homo,  atlcnte  audiens  verba  ejus- 

dem  psalmi,  sapcret  hoc;  et  forte  ipsis  verbis,  si  aliud 

habcbai  in  corde,  mularetur,  et  fleret  quod  hic  sonat. 

Quid  est  hoc?  Ut  lota  spes  nostra  in  Deo  sit,  nihilque 

de  nobis  lanquam  de  nostris  viribus  prxsumamus ;  ne 

nosirum  fucientes  quod  ab  illo  est,  et  quod  accepimua 

amittamus. 

2.  [vert,  i.]  Titulus  ergo  est  psalmi  hujus,  ut  so« 

lct  titulus  indicans  in  liiuine  quid  agatur  in  domo : 

Ipsi  David  filiormn  Jonaduh,  et  eorum  qui  primi  captivi 

ducti  sunl.  Jonadab  homo  fuit  quidara,  commendatur 

nobis  ex  prophetia  Jercmia;,  qui  Gliis  suis  prxcepe- 

rat  ut  vinum  non  biberent,  neque  in  domibus,  sed  in 

tabernaculis  liabitarent.  Praeceptum  autem  palris  filii 

tenuerunt  et  servaverunt,  et  ex  hoc  benedlci  a  Domino 

miTuerunt  {Jerem.  xxxv,  6-10).  Dominus  aulem  hoc 

non  prxceperat,  sed  pater  ipsorum.  S<c  aulem  boc 

accopcrunt,  tanquani  prxceptum  a  Dommo  Deo  suo; 

quia  eisi  Dominus  nou  praeccperat,  ut  non  bibercnt 

viiium,  et  in  labcrnaculis  habilarenl;  praiceperat  (a- 

men  Dominus,  ut  fdii  patri  obedircnt.  In  ea  ergo  re 

sola  niius  non  debet  obedirc  patri  suo,  si  aliquid  pa- 

ter  ipsius  jusserit  contra  Dominum  Deum  ipsius.  Ne- 

que  enim  debet  irasci  pater ,  quando  ei  praeponiinr 

Deus.  Vbi  autem  lioc  ju^et  pater  quod  contra  Dcum 

non  sit,  sic  audiendus  eat,  ipiomodo  Deus ;  quia  obe- 

dire  poiri  jussit  Deus.  Benedixlt  ergo  Deus  ftlios  Jo- 

nadab  propier  oliedientiam,  eosqiie  objedl  inobedienti 

populo  suo,  exprobrans  quia  cum  filil  Jonadab  obe- 

^  *  fidd.,  in  hune  frnmdmn.  Vox,  hunc,  abost  a  Mas.  et  a 
U&xtu  grseco  A][)ostoli. 


dlenics  essont  palri  suo,  llli  non  obe^irent  Deo  auo.  . 
Cum  autem  ageret  ista  Jeremias,  id  agebat  cum  po- 
pulo  Israei,  ut  pararent  se  ad  captiviiaiem  ducendos 
esse  in  Babylomam,  et  pon  resisterent  voluutaii  Pei, 
nec  sperarent  aliud,  nisi  quia  futuri  essent  capiivl. 
Yidetur  ergo  ipde  coloratus  litulus  hiyus  psalmi,  ut 
cum  dixisset,  fUiorum  Jonadab^  subjiceret,  ei  eorum 
qui  prinu  captivi  ducti  tunt :  non  quia  (ilii  Jonadab  ca* 
ptividucti  sunt,  sed  quia  illisqui  captivi  ducendi  erant 
oppositi  suot  filii  Jonadab,  quia  patri  obedientes  erant; 
ut  intelligcrent  illi  propterea  se  fieri  captlvos,  quia 
Deo  obedientes  non  fuerunt.  Accedit  etiam  quia  Jo- 
nadab  interpretatur  Domini  Sponianeus.  Quid  est  boc» 
Domini  spontaneus?  Deo  voluntaie  ^  libenier  serviens. 
Quid  est,  Domini  spoulaneiis?  In  metunt,  Deut^  vota 
ffca,  quce  reddam  iaudit  tibi  {PsaL  lv*  42).  Quid  est, 
Domini  spontaneus?  Voluntarie  tacrificabo  tibi  {PtaU 
LUi,  8).  Si  enim  disciplina  apostolica  servum  monet 
ut  bomini  domino  suo,  non  lanquam  ex  necessitaie, 
sed  ex  voluntate  serviat ;  et  libcnter  servieudo  se  in 
corde  Uberum  faciat;  quanto  magis  Deo  toia,  et  plena, 
et  lihenti  voluntate  serviendum  est,  qui  videt  ipsam 
TOluntatem  tuam?  Nam  si  servus  tibi  non  ei  animo 
serviat,  manus  ejus,  iaciem  ejus,  pr»senliam  ejuspo- 
tes  videre ;  eor  ejus  non  potes :  et  tamen  ait  iilis  Apo- 
^toluSt  Non  ad  oeulum  tervientet,  £t  quid  esl,  Non  ad 
Qcutuvtf  Quid  ergo,  visorus^est  dominus  meus  qoo- 
modo  illi  aerviani,  ut  dicaa  mihi :  Non  ad  ocuium  ter» 
fienttfff  adjeci^ :  Sed  quati  tervi  Chritti.  Dominus  ho- 
mo  non  videt;  sed  DQminusCbrisius  videt.  ^x  asumo^ 
inquit^  cumboMuvoluntate*  {ISphei,  vi,  6, 7).  Tatis  fuil 
jqnadab ;  id  est,  hoc  nomen  ipsius  interpretatur.  Qui 
sunt  ergo  qui  prtmt  captivi  ducti  tunt  ?  Ducii  sunt  filii 
Israet  capiivi  primi,  et  secundi,  et  leriii;  sed  pro  bis 
Psalmus,  aut  de  bis  Psalmus,  qui  primi  ducti  suot» 
oon  hpc  sonat :  idem  ipse  psalmus  discussus,  per- 
scrutatus,  iuterrogatus  omnibus  versibuia  suia  aliud 
libi  dicit,  non  de  iliis  se  loqui»  qui  homines  nescio 
qui,  nescio  quando,  irruentibus  hostihus,  in  Babjlo* 
niam  captivi  ducti  sunt  ex  Jerusalem.  Sed  dicit  Psal- 
mus,  quid,  nisiquod  audisiis  ab  Apostqlo?  Commen- 
dat  nobis  gratiam  Dei ;  coromendat  nobis,  quia  nos  per 
nosmeiipsos  nibil  sumus  :  commendat  nobis,  quia 
qu^iiquid  sumus,  illius  misericordia  sumus ;  quidquid 
autem  ex  nobis  sumus,  mali  sumus.  Quare  ergo,  co- 
ptivi?  et  quare  nomine  capiivilatis  commendatur  ipsa 
gratia  liberatoris?  Aperit',  ipsedicit  Apo^ilolus:  Con- 
delector  iegi  Dei  tecundum  interiorem  ho.minem :  video 
autem  aliam  legetn  in  membrit  meit  tepugnantem  le^\ 
meuiit  me<B,  et  captivtm  me  ducenlem  in  l^ye  peccati, 
qu(B  ett  in  membrii  meit,  Eqcc  habest  duci  captivum. 
Quid  ergo  commendat  iste  psalmus?  Quod  sequiiur 
ibi  Apostolus :  Infelix  ego  homo,  quit  me  iiberabit  da 
corpore  mortis  hujut?  Gratia  Dei  per  Jetum  Chrittum 
Domimim  notirum  {Rom.  vii,  22-25)'  Quai'©  ew  prt 

*  Sic  Mss.  Al  Fdd.,  Dei  voitmtati  Hbenter  sery^t. 

*  Hic  in  fxid.  additur:  Aon  qtna  ^tn  ,iomdab  captwtdude 
tunt ;  et  sequimr,  talu  fuxt^  elc.,  sed  verba  illa  absunt  « 
meKoribus  MflS. 

«Atiqiioi  1109.1  eemnemkmtur?  ipta  gralm i»eruM% 
apentur. 


tn 


ENARRATtO  IN  PSALHim  LtX. 


878 


ms7  Nam  dictmn  est,  quaTe  captm.  Qusmtam  arbi- 
tror,  el  hoc  elucel.  Quoniam  in  comparatkm  filioram 
Jonadab  omnU  Inobedicntla  eulpaia  eai.  Par  inobo- 
dieniiam  aulem  eapilvi  fticii  sumus,  quia  ipse  Adam 
non  obediendo  peccavlt.  Diclnm  est  aulem  ab  eodem 
Aposiolo,  quod  et  verum  esl,  quia  •  omnea  in  Adam 
moriunlur,  inquo  omnes  peccaveronl » (Rmn.  v,  14). 
Merilo  eli  prirai  ducli  sunt  captivi:  >  quia  «  primus 
homo  dc  terra  lerrenus,  secundus  homo  de  cobIo  cca- 
leslis;  qualis  terrenus,  lales  et  lerrenf ;  qualis  coele- 
stis,  tales  et  ccelesies.  Sicut  poriavlmus  imaginem 
terreni,  portemus  ei  Imaginem  ejus  qui  de  ccelo  est. » 
Prlnius  homo  captivos  nos  fecit;  seenndus  liomonoa 
de  captivilate  liberavil.  Sicnt  enm  la  Adam  armm 
moriuntur,  ita  et  in  Chmto  omnes  mmfieabunlw  (I  Cof. 
XV,  47-49,  ti).  Sed  in  Adam  moriunlur  per  carnls 
naiivitatem ;  in  Chrisio  liberantur  per  cordis  fidem. 
Non  erat  in  polesUie  taa  nt  non  nascereris  ex  Adam; 
esi  in  potestate  lua  nt  credas  in  Ghristam.  Qantum- 
cumque  ergoad  primum  hominem  perllnere  volueriSy 
ad  captivitatem  pertinebis.  Et  quid  est,  pertinere  vo- 
lueris?  aut  quid  est,  pertinebis?  Jam  pertlnes :  excla- 
ma,  Quis  me  liberabit  de  eorpore  morth  hujue  {Rom. 
VII»  24)?  Audiamus  ergo  istum  hoc  exclamantem. 

3.  Deui  *,  in  te  speravi;  Domne ,  non  eonfimdar  hi 
eetemum.  )am  confusns  sum;  vel  non  In  cternum! 
Quomodo  enim  non  est  conrusus ,  cni  dicitur :  Quem 
(ructum  habuitlisin  his,  in  quibus  nune  erubeseitis  (Id. 
VI,  24).  Quid  ergo  fiet,  ne  confundamnr  infttemum? 
Accedite  ad  eum ,  et  illuminamini ,  et  tultus  westri  non 
erubescent  (PsaL  xxxiii ,  6).  Gonfusi  estis  In  Adam  : 
recedite  ab  Adam,  accedite  ad  Gbristum,  et  jam  non 
confundemini.  In  te  speravi ,  Domine ;  non  confundar 
in  cptemum,  Si  in  me  confundor,  in  te  non  confundar 
in  xtcrnum. 

4.  [vert.  2.]  In  tuajustitia  erueme.et  edme  mk. 
Non  in  mea,  sed  in  tua ;  si  enim  in  mea,  ero  ex  illis  de 
quibus  ille  ait :  Jgnorantes  Dei  jusHtiam,  er  suamjusH- 
tiam  volentes  conslituerCy  justitia  Dei  non  sunt  subjeeti 
{ Rom.  X,  5 ).  Ergo  in  lua  justitia,  non  in  mea.  Quia  mea 
quid?Praecessit  iniquitas.  Gt  cum  erojustus,  tua  ju- 
siiiia  erit :  quia  justitia  mihi  abs  te  data  juslus  ero; 
et  sic  erit  mea,  ut  tua  sit,  id  est  abs  te  mihi  data.  In 
eutn  enim  credo  qui  juslincat  Impium ,  ut  deputetnr 
fides  mea  ad  justitlam  (Id.  iv,  5).  Erit  ergo  etsic 
jvsliiia  mea;  non  tamen  tanquam  propria  mca ,  non 
t:inquam  a  meipso  mihi  dala  :  slcut  putabant  illi  qui 
mr  liiteramr  gloriabantur,  et  gratiam  respuebant. 
Nam  dictuin  est  alio  loco :  Judica  me,  Domine,  secuH' 
Jam  justitiam  meam  (Psat.  vn,  9).  Certe  non  gloria- 
tiftiar  in  sua  juslitia.  Sed  revoca  ad  me  Apostolura  : 
Quid  enim  habes  quod  non  aceepisti  (f  Cor.  iv,  7)  ?  et 
sic  dic  justitiam  tuam ,  ut  memineris  quod  acceperis 
eam ,  ct  non  eam  invldcas  accipientibus.  Nam  et  ille 
Pharis»us,  tanquam  a  Deo  recepisset,  dicebat :  Gro' 
itas  tfbi ,  quia  non  sum  sicut  cceteri  homines.  Gralias 
iibi:  bene.  Quia  non  sum  sieut  ceeteri  hondnes  :  quare? 
Inde  enim  te  delectat  qula  bonns  es,  quod  alter  ma- 

^  UMV  Pralett.  ns.  non  habet»  Deus. 


lus  est?  Denique  quld  addidit?  tnjusti^raptorest  adsa^ 
Hrif  sifiui  et  Pubtioamis  iste.  Hoc  Jam  nan  eat  wi^ 
tare ,  ae4  inaaliara.  Ille  ameni»  capiivus  naa  oeuha 
ed  eestmn  audebai  Uvare;  s$d  pereutisbai  pesmmmt 
dicens  :  Donnna,  prapilins  esta  wiki  peuatari  (im. 
xvui,  li,  15).  Param  itaqua  eat ,  ut  illud  quod  in  la 
est  bonom  agnoaeaa  quad  a  Deo  ait ,  niai  etiam  inde 
non  te  exloUaa  super  illum  qnid  nondum  babet ;  qiii 
fortasse  cum  aooeperit,  tranaitt  la.  Quando  enim  «ai 
Sanlas  Stepbani  lapidaior  {AeL  vu»  69),  i|uam  multi 
erant  Gbrlstiani  quorum  erat  iile  pataeeniarl  Tamen 
quando  eonvereua  eat,  omnea  qni  se  praeosferant 
•uperavit.  Ergo  die  Deo  qnod  audis  in  Paalaio ;  in 
iesperavi,  Domine;  non  eonfundar  in  (eUmum:  in  lua 
fuststiaf  non  in  mea,  criM  ma,  ei  eximi  me»  IncUna  a4 
nu  aurem  tuam.  Et  haec  confesaio  eat  bumiiltatil.  Qiii 
dieit,  Inelina  ad  mc,  conlitetur  quia  jaeet  tanquam 
seger  prostratus  medico  alanti.  Deniqoe  vide  qnla  acger 
loquitur :  IneHna  ad  me  anrem  tuam^  at  aoiattm  me  fiu. 
5.  [vers.  5.]  E^  mtAt  in  Deum  pratectorm,  Non  a4 
me  Jacula  tnimiei  perveniant,  egoenim  me  proiegere 
non  possum.  Et  parum  est,  tn  proiectoram;  addidU^ 
0f  in  ioeum  mntiiltim»  ttl  salvum  fadas  ma.  In  loeum 
mumtum  mihi  esto;  tu  esto  loeua  immitas  mens.  Ubi 
est  quod  ab  illo  fhglebaa  >  Adam ,  et  te  inter  paradtai 
ligna  abscondebaa  ?  Ubi  est  quod  e|us  faciem  formi- 
dabas ,  ad  quem  gaudere  consueveraa  ((kn.  m ,  •)? 
Abiistl ,  et  periisti :  captivatuB  es,  et  ecce  vlaitariiy 
ei  ecce  non  dimitteris;  et  ecce  dimittuntttr  nona- 
ginia  novem  ov^  In  montlbus ,  et  quaeritur  ovis 
perdlta;  et  eeco  dicitur  de  invenla  ove  :  Jf orftma 
erat,  et  reviml;  perierat,  et  iwmius  est  {Lue.  xV, 
4,  S4).  Ecce  ipse  Deus  factus  eat  locos  reAigii 
lui ,  qui  primo  erat  melus  fug»  tu».  In  toeum  muni» 
tum ,  inquit ,  mihi  esto ,  ut  sahum  faeias  me.  Mon  eio 
salvus  nisi  in  te  :  nisi  tu  fueris  requiea  mea ,  sanari 
non  poterit  aegritudo  mea.  Leva  me  a  lem ;  in  le  Ja- 
ceam,  ut  surgam  in  locom  munltom.  Quid  muniiioaT 
Gum  ad  illnm  iocum  confugeris,  dic  mibi  quoa  adver- 
sarios  formidabis?  qula  insidiabitur ,  et  perveniet  ad 
te?  Nescio  quis  dicitur  de  montis  verlice  elamassOt 
cum  imperalor  transiret,  Non  de  te  loquor :  respexla* 
se  ille  dicltur  et  dixisse,  Nec  egode  te.  Goniempserat 
imperatorem  cum  iiisignibus  armis,  et  exercltu  poten- 
~  te  ^  Unde?  De  loco  munito.  Si  securus  ille  In  aha  ter- 
ra ;  quomodo  (u  in  eo  a  quo  focttim  est  coelom  et  ter- 
ra?  Esto  ergo  mtAt  in  Deum  protectorem,  et  ^  toeum 
ntumtum^  ut  sahum  fadas  me.  Ego  sl  mlhi  alimn  lo- 
cum  elegero,  salvus  esse  non  potero.  Ellge  eerte,  ho- 
mo,  sl  inveneris,  munltiorem.  Non  est  ergo  quo  fugia- 
tnr  ab  illo,  nisi  ad  illnm.  Si  vls  evadere  iratum,  fbge 
ad  placatum. Quonmm  lirmamentum  mettm,  itrefugium 
meum  es  tu.  Firmamentum  metim,  quid  est?  Perte 
sum  firmus,  et  ex  te  sum  flrmus.  Quofdam  firmamen» 
tum  meum^  et  refitgium  meum  es  tu :  ut  fiam  firmns  ex 
te,  sicubi  fuero  infirmatus  in  me,  refugiam  ad  te.  Flr- 
*  mum  enim  te  facit  gratla  Christl ,  et  immobilem  ad- 
versus  oinnes  tentatlones  Inimici.  Sed  Ibi  est  ei  Im* 
>  sic  Kr.  ei  tlviaot  Mss.  At  Uv.,  potestak. 


8?D 


S.  AUGUSTIW  fiPISCOPl 


«ao 


hiana  frngilitos,  ibi  esl  adtaic  prlma  captiViUs,  ibi  eat 
€t  lex  in  roembris  repogiuins  legl  menii»,  el  capUTum 
tdens  dttcere  In  lege  peecaii  {Rm.  vn,  25) ;  adhoc 
«orpus quod comimpilttr,  aggravat animam  (Sap.VL, 
15).  Quaniamlibei  flrmus  sis  ex  graUa  Dei;  quamdiu 
adhttc  portas  terrenum  tas,  in  quo  thesaurus  est  Dei, 
aliquid  etiam  de  Ipso  vase  fictili  formidandura  esl 
(II  Car.  it.  7).  Ergo  fimanmium  mnm  e$  m,  ut  fir- 
inus  sim  in  hoc  saculo  adverstts  omnes  tcntaiionee. 
Sed  si  muVt»  sunt,  el  Uirbant  me,  refugium  meum  te 
e$.  Ad  hoc  enhnconflleborVinfirmitaiem  roeam»  ul 
slmiimidusianqoam  lepus.quiaspinis  plenustanqnam 
erictos.  Et,  ttl  in  aiio  psaUno  dicitur,  Petra  e$i  relur 
pmi  eridte  et  Upmbue  {Peai.  ciii,  18) :  Petra  autem 
erat  Cbristus  (l  Cor.  x,  4). 

6.  [vers.  4.]  Deu$  meu$,  erue  me  de  mam  peccaUh 
•m.  Gencniliter*  peccalores,  inter  quos   laborat 
isle  quide  captiTitale  jam  liberandus  est;  isle  qui 
)am  ciamal  :  InfeUx  ego  homo,  qui$  me  liberabit  de 
eorpare  mwii$  huju$f  Gralia  Dei  per  Je$um  Chri- 
.$ium  dommMm  tmtrum  {Rom.  vii,  W,a5)?  Inlus 
cst  hoslis,  lei  ifla  in  membris;sunt  et  foris  lio- 
stes ;  quo  clamas?  Ad  illum,  cui  clamatum  est :  Ab 
oeeuUu  ma«  mimda  me,  Damine;  et  ab  aliem  parca 
$mo  tuo  { P$al.  xviii,  15, 14 ).  Ergo,  Sa/»iim  me  foe 
ctm  dicitur,  ab  segritudine  tua  dicilur  interiore,  id 
.est  ab  iniquitole  iiia;  ab  ea  qua  captivus  es,  ab  ea 
qua  ad  primum  hominem  perUnes,  ul  inler  primos 
Captivos  dames.  Salvus  autem  faclus  ab  iniquitale 
lua,  vide  jam  el  de  iniquiutibus  alienis ,  inter  quoe 
,Ubi  necesse  esl  vivere,  quousqae  vita  isu  finiatur.  El 
'  quousque  ?  Ecce  flnitttr  tibi :  numquid  finitur  Ecdesiss. 
nisi  in  fine  ssecttli?  Isle  aulem  unus  hmno.uniia8 
ChrisU,  clamai  has  voces.  Necesse  esl  ergo  ul  mulU 
exeontes  de  hoc  corpore  fiddes,  jam  sint  id  Ula  re- 
quie  quam  praestat  Deus  spiriUbus  fiddium :  sed  hic 
sunl  adhuc  membra  Chrisii;  in  liis  qui  in  hac  viU 
degunt,  in  his  qui  poslea  nascenlur.  Ergo  usque  in 
finem  soculi  erit  hic  iste  homo,  qui  clamat  a  peccaUs 
suis  liberari,  et  a  lege  roerobronim  repugnanle  legi 
memis.  Deinde  inlcr  peccata  aliorum,  inlcr  quos  ne- 
cesse  est  ul  vival  usque  in  finero.  Sed  duo  habent  genera 
pcccatores  isU  :  alii  sunt  qui  Legem  acceperunt,  alii 
aunt  qut  non  acceperunt ;  omnes  Pagani  i^egem  non  ac- 


iniquus  est,  non  omnls  iniquus  Legem  prsBierit.  Vbi 
mdmn&neetLex,  ait  Apostolus,  nec  prmaricatio  (How. 
IV,  15).  Qui  e^o  Legem  non  acceperunt,  iniqui  dici 
poBsunt,  praBvaricalores  non  possunt.  Judicantur 
ttirique  secundum  merita  sua.  Sed  ego  qui  de  capU- 
vitate  volo  liberari  per  graUam  tuam,  clamo  ad  le : 
Ubera  me  de  manu  peccatoru.  Quid  est,  de  manu  ejust 
De  potestatc  ejus ;  ne  cum  savit,  adducat  ad  conseo. 
sionem;  ne  cum  insidialur,  persuadeal  iniquiuiem. 
De  manu  Ugem  proUereuntie  et  iniqui.  Responde  illi : 
^id  le  qu3Dris  iiberari  de  roanu  Legem  praelereuniis 
«t  iniqui?  Noli  consentire ;  sed  si  saevii,  patiens  cslo, 
tolera  K  Sed  quis  lolerat  •,  si  deserat  iUe  qui  fiilocus 
.munitus?  Quare  crgo  dico  :  Libera  me  de  manu  Legem 
prmtereuntie  et  iniqui?  Qoia  non  est  in  me  ut  paUens 
.sim,  sed  in  te  qui  donas  patientiam. 

7.  [ver$.  6, 6.]  Denique  sequilur  quare  hocdico :  Qae- 
mam  tu  e$  padentia  mea.  Jam  si  paUenUa ,  recle  el 
^quod  sequitur  :  Donnne,  $pe$  mea  a  juuntuie  mea. 
Ideo  paUenUa  mea,  quia  spes  mea  :  an  potius  ideo 
gpes  mea,  quia  palientia  mea?  Tri6tt/a(ia,  ait  Aposto- 
lus,  patientiam  operatur,  palientid  probationem ,  proba- 
tio  autem  $pem ,  $pe$  vero  non  confundU  { Id.  y, 
3,  5).  Merito  m  te  iperaw,  Domine;  non  eonfundar  in 
eelemum.  Domine,  $pe$  mea  a  juventute  mea.  A  juven- 
Ittte  tua,  Deus  spcs  tua?  Nonne  el  a  pueriUa  lua ,  el 
ab  infanUa  tua?  Plane,  inquii.  Nam  vide  quid  sequi- 
tttT,  ne  hoc  putares  ita  me  dixisse,  Spe$  meaajuven- 
tute  mea^  quasi  nibil  profuerit  Deus  infanUaj  vel  pue- 
riUa  meae ;  audi  quod  sequilur  :  Jn  ucon/irmatu$  $um 
ex  uuro.  Audi  adhuc  :  De  venlre  matrie  meee  tu  e$  pro^ 
tector  meu$.  Quare  ergo,  a  juventuU  mea,  nisi  ex  quo 
iu  te  coepi  sperare?  Ante  enim  non  in  le  sperabam ; 
qoamvis  tu  fueris  protector  meus,  qui"  me  salvum 
perduxisti  ad  tempus  quo  in  le  discerem  sperare.  A 
juventule  autem  mea  coepi  in  te  sperare ;  ex  quo  me 
adversus  diabolum  armasU,  ut  in  procinctu  exercitus 
tui  armatus  fide  tua,  charitaie,  spe,  c^jierisque  donis 
luis  confligerem  adversus  invisibiles  iiiimicos  tuos, 
audiremque  ab  Aposlolo  :  Non  e$t  nobU  colluctaiio 
adver$u$  camem  et  $anguinem ;  $ed  adver$u$  prindpa" 
Um,  el  pote$taie$t  et  rectores  mundi  tenebrarum  harum, 
adver$u$  $piritudia  nequitia  {Ephe$.  vi,  12).  Ergo  ju- 
venis  est  qui  pugnat  contra  isla ;  sed  quamvis  jiive- 


suntquinonacceperunt;omnesPagamLegemnonac.     yeii» «. 4«t f"6 .-;  — -  — /  ™^-^-^     . 
e!S3nt,omnesJuda^4etChrisliam  ^^  sit,  cadil,  nisi  ille  sit  spes  ejus  cui  clamat :  l>c 

Ergo  generale  nomen  est  peccator ;  aut  Legis  trans-     tnine,  $pe$  mea  a  juventuu  mea. 


gressor,  siaccepitLegem ;  aut  tantuminodo  iniqous  sine 
Lege,  sl  noo  accepit  Legero.  De  utroque  genere  lo- 
,  quitur  Apostolus,  ei  didt :  Qui  $ine  Lege  peccaverunt, 
9ine  Lege  peribunt;  et  qm  i»  Lege  peccaverunt,  per 
Legemjudicahuntur  {Rom.  n,  12).  Tuauiem  qui  inier 
ntrumque  genus  gerois,  dic  Deo  quod  audls  in  Psalmo : 
Deu$  mw«,  erue  me  de  mann  peccatorie.  Ciijus  pecca- 
loris?  De  manu  Legem  prcetereuntie  et  iniqui.  Est  qui- 
dein  ct  iniquus  Legem  prxieriens,  non  enim  non  ini- 
quus  qui  Legem  praterit :  sed  oronis  Lcgem  prjcteriens 

J  Lov.,  eonliuor.  caleri  libri,  co^bor. 

« sic  Mss.  At  Edd.:  GeneraHter  inuUtge  peccatoree  :  ac 
paulo  posl.  editio  Lov.:  sunt  et  fori$  liO$U$f  propUr  quM 
clamat  ud  iliwn,  elc. 


8.  Jn  ie  cantatio  mea  eemper.  Numquid  ex  quo  ia 
te  sperare  coepi  usque  nuuc  ?  Sed,  eemper.  Quid  esi, 
eernper?  Non  lantum  lempore  fidei,  sed  et  lempore 
speciei.  Nunc  enim  quarodiu  sumus  in  corpore,  pcrc* 
grinamur  a  Domino ;  per  fidem  enim  ambulamus, 
non  per  speciem  ( li  Cor.  v,  6  ) :  veniel  tempus  ul 
videamus  quod  non  visum  credimus ;  viso  autera  quod 
credirous ,  latobimur :  viso  auiem  quod  non  credide- 
runt  impii,  confundentur.  Tunc  veniet  res  cujus  est 
niodo  spes.  Spes  enim  quac  videlor,  non  esl  spcs.  Si 

1  plerique  Blss.:  Qm  U  qweru  Uberari  de  manu  Leooit 
pnetereunti$  et  im^  im»  consentire.  sed  smvU  ;  paUen^ 
e$U.  elc. 

» Edd.,  (e  toUrat.  Abest,  (e,  a  Mss.  pleriscpe. 


881  ENARRATIO  IN  PSALHIIM  LXX« 

MHem  q«od  non  Tidemos  sperftmos,  per  intietttiam 
eupMuua%{RoKu  tw,  24).  Mndo  ergogemlSy  modo 
in  locQBi  refogii  CQrris*  at  salTttS  fias;  modo  in  In- 
firmitaie  posilns  medicum  rogas  :  quid,  cnm  acce« 
peris  perfectam  etiam  sanitatem?  qnid»  cnm  eifectus 
fuerift  aequalis  Angelis  Dei  (  Maith.  xxn,  SM^ )?  Jam 
(orle  istam  gratiam  qua  liberatns  es  obliYisoerisf  kb* 
sit.  In  u  eantatio  mea  $emper. 

9.  [ven.  7.]  Tanquam  predHqhm  facUu  nm  mul&$. 
Utc  lempore  spei ,  temporc  gemilus ,  tempore  liumi* 
tiiatts»  tempore  doloris,  tempore  indrmitatis,tempere 
Yocis  a  compedibus ,  hic  ergo  quld  t  Tanquam  praii^ 
^iumfactu»  mm  mn/l».  Unde»  laii^iMmi  prot^^mnf 
unde  milM  insuliant  qui  me  prodt^'imt  putantt  Quia 
credo  quod  non  yidet .  Illi  enim,  beati  in  hls  qu»  vi- 
dent»  exsultant  in  potu«  in  luxuriay  in  scortationibus, 
in  aYaritia»  in  diYiliis,  in  rapinis,  in  SKCuhuribus  di- 
gniutibua,  in  deaibatione  luiei  parietis;  in  bisex-» 
suliant :  ambul#  autem  ego  in  Yiam  dissimilem,  con- 
temnens  ea  quac  praesentia  sunt ,  et  limens  etiam 
prospera  sieculit  nec  alicubi  securus  nisi  inpromlssis 
Dei.  Ei  illi :  Mandueemui  et  inbam»$ ;  erae  emm  nmie* 
nmr  ( i  Cor.  xy»  32 ).  Quid  ais?  repete.  Manducemue^* 
inquit,  ei  IniMimui,  Age ;  quid  postea  dixiifti  ?  Crae 
enim  moriemur,  Terruisti ;  non  seduxistl.  Plano  boc 
ipso  quod  postea  dixisii ,  incussisli  mibi  timorem 
ne  tibi  consentiam.  Gras  enim  rooriemur,  dixlstl; 
et  praecessit,  Mmdueemus  et  bibamui.  Cum  enim 
dixisses,  ifan(/«^€mtts  et  bibanuu;  adjunxisti,  Crof 
eiitm  nionemKr.  Audi  contra  a  me :  Imo  jejunemug 
el  oremus;  cras  enim  moriemur.  Hanc  Tlam 
tenens  arclam  et  angiistam,  tanquam  prodt^'tim  factus 
ium  muliii ;  sed  tu  adjutor  fortis,  Adesto,  o  Domlne 
lesu ,  qui  mibi  dicas :  Noli  deficere  in  Yia  angusla ; 
ego  pribr  transii,  ego  sum  ipsa  Yia  ( Joan,  xit,  6  ), 
ego  duco,  in  roe  duco,  ad  me  perduco.  Ergoquamvia 
prod^rtttm  factus  sum  tnultis;  tamen  oon  timebo» 
qnia  Iti  adjutor  fortis, 

iO.  [  vers.  8.  ]  Rspleatur  os  meum  Umde ,  ut  kffmno 
dicam  gloriam  tuem ;  tota  die  mapdficettUam  fnom. 
Quid  est,  tota  dief  Sine  intermissione.  In  prosperis, 
quia  consolaris;  in  adversis,  quia  corrigis ;  antequam 
essem ,  quia  fecisti ;  cum  essemi  quia  salutem  dedi- 
sli :  cum  peccassem ,  quia  ignovisli ;  cum  eonversua 
essem,  quia  adjuYisti ;  curo  perseverassem»  quia  co* 
ronasti.  Ita  plane  repleatur  os  meum  laude^  ut  hymno 
dicam  gloriam  tuam ;  tota  die  magnificenliam  tuam. 

il.  [t^€ri.  9.]  Ne  projicias  me  in  tempore^  senectutis. 
Spes  mea  a  juventute  nieat  ne  projicias  me  in  tempore 
senecttttis,  Quod  est  boc  leropus  senectutis?  Cum  de» 
pciet  virtus  mea^  ne  derelinifuas  me,  Respondet  hic 
libi  Deus  :  Imo  vero  deficiat  virtus  tua,  ut  in  te  ma- 
neat  mea ;  ut  dicas  cum  Apostolo :  Quando  infirmor^ 
tune  potens  sum  ( II  Cor.  xii,  10 ).  Noli  timere  ne  pro- 
jiciaris  in  infirmitate,  in  ista  senectute  *.  Quid  eniro» 
Dominus  luus  non  est  iufirmatus  in  cruce  ?  nonne 
ante  illumf  tanquam  ante  hominem  nibii  valentem » 


T" 


m 


i  Fcrte,  in  tempus ;  ut  aliqaotles  inrra,  Jmu  Grec.,  ds 
wUdron, 
*Aliquotiiffi.,{nin/!rmitolem,mii(Mtm^iiCem.      ' 


captiYaium  et  oppressum,  capnt  agitaYemnt  fortls- 
slmi,  et  lauri  pingues,  et  dixerunt :  Si  Filius  Dei  est^ 
descendat  de  cruce  (  Matth.  xxYn ,  59, 40  )  ?  Numquid 
Iffe,  quia  infirmns  erat,  desertus  est;  qui  maluit  non 
descendere  de  cnice,  ne  non  poteniiam  ostendisse, 
sed  insQltantlbus  cessisse  Tideretnr  ?  Quid  te  docuit 
pehdens,  qui  descenderc  nolult,  nisl  patlentiam  Inter 
Insnltantes,  nisi  ut  sis  fortis  in  Deo  tuo?  Forte  et  ex 
ejus  persona  dictum  sit,  Tanquam  prodigium  facius 
sum  multis^et  tu  adjutor  fortis :  ex  persona  ejos  se- 
candnm  inflrmitatero,  non  secunduro  potestatero; 
secondnm  id  quod  nos  In  se  transfiguraYerat,  non 
secundum  Id  quod  ipse  descendcrat.  Factns  est  enlm 
multis  prodigium.  Et  forte  ipsa  eratsenectus  ejus; 
quia  ex  Yetnstate  non  incongrue  senectus  Yocator»  ec 
ait  Aposlolus  :  Vetus  homo  noster  Hmnl  crucifixus  esf 
eum  iUo  {Rom,  yi,  6).  Si  ibi  erat  velns  homo  noster» 
senectus  ibi  erat ;  quia  YCtas ,  senectus.  Tainen  quia  - 
Yemmest,  Renovabitur  skut  aqml<Bjuventustua(Fsal, 
Gii,6);  resunrexitipsedletertio,  promisitresnrreetio- 
nem  finito  sseculo.  Jam  praecessit  capm;  membra  secn* 
tura  santiQuid  limes  nederefinquatte,  ne  abjiciat  in 
tempus  senectutis,  cum  defecerit  Yirtus  tua  ?  Imo  tmic 
in  te  erit  virtos  ejus,  quando  defecerit  virtus  lua. 

42.  [vers,  iO,  44.]  Quare  hoc  dico?  i  Quta  dixerunl 
inlmici  mei  mihi,  et  qui  custodiebant  animam  meam , 
consiiiam  fecemnt  in  nnum,  dicentes  :  Deus  dereli* 
qaitenm ;  perseqnfmin!  et  coroprehendite  euro,  quia 
nonest  quieraat  eam.  >  Dictum  est  hoc  de  Ghristo  :  . 
illeenim  qui  potentia  magna  divinitaUs,  qua  Patri  - 
aeqaalisest,  resusdlaverat  mortuos,  subltointer  ma- 
nns  inlmicorum  infirmns  factus  est,  et  quasi  nlhil 
Yalens  prehensus  est.  Quando  prehenderetar»  nisi 
illi  primo  in  corde  soo  dicerent :  Deus  dereHquit 
€ttmf  Unde  iila  yox  est  In  crace :  Deus  meus^  Deus 
nrnSf  utquid  tteretiquisti  me  (Psal,  xxi,  i)?  ErgoDeus 
dereliqaitChristara,  cum  Deasesset  in  Ghristo  man- 
dam  reconcilians  slbi  ( If  Cor.  v,  49 ) ,  cum  esset  et 
Ghristus  Deos,  ex  ludaeis  ^idem  secandom  earaem» 
qai  est  super  omnia  Deus  benedictus  in  saecufa  (Rom  > 
IX,  5)  ?  Deas  reliquit  iflum?  Absit.  Sed  fn  Yeiere  no- 
stfo  Tox  nostra  erat,  quia  simul  cracifixas  erat  Yctus 
homo  noster  cum  ilfo ;  et  de  ipso  Tetereaostro  oorpas 
acceperat,  quia  Maria  de  Adam  erat.  Ergo  quod  illf 
pataYerant,  hoc  de  craee  dixit :  Qimrs  me  dereHqm^ 
sH  (Matth.  xxYn,  46)?  Qaare  me  isti  derefictum  pa- 
taatmafo  suo?Quid  est,  deretfctum  palant  malosuo? 
Si  enim  cognovlssent ,  nunqnam  Domlnom  glori» 
cracifixlssent  ( I  Cor.  ii,  8).  Persequimim^  et  eompre- 
hemHu  eum.  Familiarias  umen  hoc,  Iralres,  accipia 
mus  ex  membris  Ghrisll,  et  vocem  nostram  in  hls 
Terbis  agnoscamus :  quia  et  ille  taiesTOces  ex  persona 
nostra  babuit,  non  ex  potentia  et  majestate  sua;  sed 
ex  eo  quod  facius  est  propter  nos,  non  secundiim  Id 
qaod  erat  qni  fecit  nos. 

13.  [vers.  12.]  Domine  Deus  metis,  ne  elonges  a  me, 
Ila  flt,  et  non  elongat  oronino.  Prope  est  enim  Do^ 
minus  bis  qui  obtriverant  cor  {Psat,  xxxiu,  19).  Deu^ 
meus,  in  adjutorium  meum  rapiee. 


885 


44.  [vm.  13.]  ConftmdMw  et  defidantcammUtiuUi 
immammeam.  Quidoptayit?  ConfundantwretdafiaatU, 
QuareoptaTit  ?  Committeniet  ammam  nuam.  Quid  esti 
€ommittenle$animam  meamf  Gommitlentesquasi  in  ri- 
xam  aJiquam.  Gommitti  enim  dicuntur»  qui  rixari  pro¥0* 
cantur.  Si  ergoita  est,  caveamus  committentes  aoimani 
nostram.  Quid  est,  committentes  animam  nostram  ? 
Primo  provocantes  nos  uiDeo  resistamus,  ut  in  malis 
nostris  Deus  nobis  displiceat.  Quando  enim  rectuses, 
Qt  bonns  sit  tibi  Deus  Israel,  bonus  rectis  corde  (Pso/. 
Lxxu,  2)  ?  quando  rectus  es  ?  vis  audire  ?  Quando  in  eo 
bono  quod  facis^Deus  tibi  placet ;  in  eo  autem  malo  quod 
pateris»  D&^  tibi  non  displicei.  Videte  quid  dixflrim» 
fratres,  et  jcauti  estote  contra  committentes  animas 
vestras.  Omnes  enim  qui  vobiscum  ag unt»  ut  in  mue- 
roribus  et  tribulationibus  fatigemini,  id  agunt,  ut  in 
eo  quod  patimini  Deus  vobis  displiceat,  et  exeat  ex 
ore  vestro  :  Quid  est  boc  ?  quid  enim  feci  ?  Jam  ergo 
tu  nibil  mali  fecisU^  et  tu  justus  es,  ille  i^justus  I 
Peccator  sum,  inquis,  faleor ;  justum  me  non  dico. 
Sed  quid,  peccator  ?  numquid  tanlum  quantum  ille  cui 
bene  est  ?  quantum  Gaius  Seius  ?  Ego  scio  mala  ipsius, 
egoscio  iniquitates  ipsius,  a  quibus  ego,  etsi  peccator» 
longe  absum ;  et  tamen  video  eum  florere  omnibus 
honiSy  et  ego  tanta  patior !  Non  ergo  ideo  dico :  Deus 
quid  tibi  feci|  quia  nihii  omnino  mali  feci ;  sed  quia 
non  tantum  feci,  ut  ista  dignus  sim  pati.  Iterum  tu 
)ustus  es»  iUe  injustns?  Eviglla  miser ;  eommisBa  est 
nnima  tua.  NoO|  inquit,  ego  justum  me  dixi.  Quid 
ergo  dicis  ?  Peocator  sum»  sed  non  tanta  commisi  nt 
isla  dtgnus  essem  pati.  Non  ergo  dicis  Deo,  Justns 
Bma,  et  tu  es  injuslus  i.sed  dicis»  Injustus  sum,  sed 
tn  es  injustior.  Ecce  commissaest  anima  tua,  ecce 
)am  bellum  gerit  anima  iua.  Qu9b  !  contra  quem  ? 
Anima  tua,  eontra  Denoi ;  qm  Dacta  est,  coDtra  eom 
n  quo  facta  est«  Yel  quia  es  qvm  eontra  iilum  clames, 
ingrata  es.  Redi  ergo  ad  coQfessionem  infirmitatis 
Xux ;  implora  medici  manom.  flon  tlbi  videatltur  fe- 
licea  qui  florent  ad  tempus.  Tu  castigaris ;  illis  psr« 
citur  :  forte  libi  casiigato  et  emendato  filio  hsBredilas 
reservatur.  Redi  ergo,  redi,  praevaricator»  ad  cor 
(I$m.  jLYif  8) ;  non  commitutur  anima  tua.  Potentior 
est  multum  cui  bellum  indixisti.  Quanlo  grandioret 
lapides  tn  coelum  miseris»  tanto  te  fortior  ruina  pre»* 
Bura  est.  Redi  potios ;  agnosoe  le.  Deus  est  qni  tibi 
dispiicet :  erubeace ;  to  Ubi  displice.  Nihil  boni  fece- 
rest  nisi  ille  bonua  esaet ;  et  nibil  mihi  paterecit,  nisl 
Jlle  jastttsesset.  Evigila  ergoin  hanc  vocem :  Dominui 
Uie^,  Domimu  abetuHt;  tkut  Domim  plaeuit  ita  faetum 
leil  .*  $it  n&men  Domini  benedictum  {Job  1,  il).  Injusti 
;  erant  qal  Juxla  iob  putrescentem  wxhi  sedebant  {Id. 
n,  45) ;  et  tamen  ille  recipiendus  flageliabatur,  lilis 
ponioMlis  pereebatur.  Quidquid  eigo  tribolatlonn  tibl 
acciderit,  quidquid  insullationis«  non  commitlator 
anima  tua ;  non  committatur,  non  solum  contra  Deum, 
aed  nec  contra  eos  ipsos  qui  tibi  isia  faciunt,  Si  enim 
tei  ipsos  odio  habueris ;  et  contra  illos  commissa  est 
anima  tua.  Prorsus  illi  gratias  age ;  pro  istis  ora.  Forte 
\  et  oratlo  pro  ipsis  est  ista  quam  audisti  ;  Con- 


S.  AUGlJSli.M  EPiSCOFi  ^ 

fm^dan^  M  defMmdmmdttemm  mdmam  nmm.  fMi 
fundantnrel  defidkmt :  muytam  enim  de  Jusillia  loi 
priesumain ;  ergo  eoBrundaniar.  Hoe  ilUs  expedit  ot 
peocata  sua  cognoscant,  onde  conAimiaAlor  et  defi- 
eiant,  male  enim  de  viribos  sois  praesomebant ;  ei 
ipsi  defecU  dicant»  Qoaiido  tii/Srmor,  Imis  pelene  aiim 
(II  6or.  xn,  iO) ;  et  ipsi  defectl  dlcant,  Neabfiehe  ma 
in  temfme  eeneetniU.  Bonom  eiYO  lUis  optavit,  ul  coo. 
fundaAUir  de  malis  suts,  et  deficiant  a  perrersis  viri* 
bos  suis ;  el  tonc  jam  defecli  et  confiisi  quaerant  lllo- 
minalorem  a  confuslone,  et  refectorem  a  defbctlone. 
Denique  vtde  qoid  sequitur :  /fidaumfiir  cenpteionem 
et  vereeundiam,  ^  coptani  miki  mala.  Coit/Vinonm  ei 
vereeundiam  :  confusionem  de  mala  Conscieniia  ;  ve- 
reeundiam  propter  modestiam.  Fiat  boc  iil  ill»,  ei 
boni  erunl.  Non  libi  videalur  ssevire  :  ntinam  exao- 
dialur  pro  ilUs  I  Nam  sasvire  videbatur  et  Sfephanos, 
qoando  ore  fiammanti  verba  illa  jacolabator  :  Dura 
eerxice^  H  non  drcumeM  eorde  H  auribus,  vos  temper 
reMHtie  *  Spiritui  eanefo.  Qnam  accensa  iracundia  , 
qoam  vebemens  adversus  Inimicos !  Commissa  tibi 
videlor  anima  ipsios.  Absit.  Saltuem  ipsorum  reqol- 
rebat;  phreneticos  male  saevichtes  vcrbis  Ugabat. 
Nam  vide  quis  non  erat  comraissa  anima  ipslus,  non 
solum  contra  Deum,  sed  nec  contra  Ipsoi  :  Domine , 
inquit,  JesUy  accipe  spiritum  meum.  Non  ci  displicuit 
Jesus,  qoia  passus*  crat  lapidationem  pro  verbo  ipsitis; 
non  ergo  crat  commissa  anima  ejus  conira  Deum.  ftem 
dixit,  Domine,  ne  statuas  iUis  hoc  detietum  (Act.  vn,  51. 
58,  59) :  non  ergo  erat  commissa  anima  ejus,  nec 
contra  inimicos  suos.  Induantur  confunonem  et  vere- 
cundiam^  qui  cogiiant  mihi  mala.  Hoc  enim  quxnint 
omnes  qui  me  tribuiant ;  mala  mihi  quKrunt,  Qua 
mala  quserebat  etiam  mulier  illa,  quando  suggessit : 
Die  alitpdd  bt  Deum,  et  morere  {Job  u ,  9).  Et  illa  uxor 
Tobis,  qu«  ait  marito  :  Ubi  suntJustiti(B  tuce  {Tob. 
n,  22)  ?  Ad  hoc  dicebat,  ut  displicerel  itli  Deus,  qui 
iihim  f^eratcxcum ;  et  cum  iUI  displiceret»  comniit- 
teretur  anima  ipsius. 

4S.  [vers,  14.]  Si  ergo  neroo  tlbi  tributando  persua- 
serlt,  nemo  extorserit  ut  llbi  displiceat  Deus  in  bis 
qua  pateris,  aut  ut  oderis  homines  per  qnos  pateris , 
ndn  committituranlma  tua;  sed  securus  dicisquod  se- 
qultur  :  Ego  autetn  semper  in  te  sperabo^  et  adjiciam 
super  omnem  laudem  tuam.  Quid  est  hoc  ?  Movere  dos 
debet,  adjiciam  super  omnem  laudemtuam.  Perfeciio- 
rem  facturus  es  hudem  Dei  ?  est  aliquid  quod  super- 
adjlciatur  ?  w  Jam  omnls  illa  laus  est,  tu  quid  adje- 
cturus  es?  Laudatus  est  Deus  in  omnibus  bonis  faciis 
sdls,  in  omni  creaiura  sua,  in  omni  institutione  reniDi 
omnium,  in  gubernalione  et  regimine  sxcuronim,  in 
ordinc  temporum,  in  eminentia  coeli,  io  fecunditaie 
terrarum,  in  circumfusione  maris,  in  omni  prae- 
pollentia  nascenlis  ubique  creaturse,  in  ipsis  filiis 
hominum,  in  dahda  lege,  in  liberandis  suis  a  capiivi- 
tate  -^gypiiorum,  el  cxleris  omnibus  miral»ilibus  suis: 
ndhdum  erat  hudatus  in  eo  quod  susciutvit  carneo)  ia 


*  sic  Mss.  At*Edd.|  posncrMs. 


885*  ENARRATIOIN 

inim  «terpAiD*  Sit  ergo  IsU  laus  adjecta  per  resur- 
rectioiieai  Doinini  nosiri  Jesa  Ghrlsti ;  ut  lilc  ejus 
Tocem  inlelligamus  super  omnem  laudem  prxteritam: 
8ic  hoc  et  recte  intelligimus.  Quid,  tu  forte  peccalor, 
qui  timebas  commttii  animam  tuam,  qui  !n  ipso  solo 
sperabas,  ut  a  prima  ilia  capiivitaie  liberarerls,  qni 
de  justitiatuanon  prssumebas,  sed  degratia  illiusquam 
•ommendal  bic  psalmus ;  quid,  tu  adjicies  aliquld 
super  omnem  laudem  Dei  ?  Ad]iciaro,  inquit.  Videa- 
nius  quid  adjiciat.  Posset  esse  omnis  laus  tua,  etnihil 
omnino  deesse  videretur  ad  laudem  tuam,  quia  et  ni- 
hil  deessei,  si  damnares  omnes  iniquos«  Non  enim 
non  esset  magna  laus  Dei  justitia  ipsa  qua  iniqui  da- 
innanliir :  magna  laus  esset«  Fecisti  hominem,  dedisti 
ei  liberiun  arbitrium,  in  {taradiso  coUocasti,  prsce- 
plum  imposuisti,  mortem,  si  prxceptum  violaret» 
iustissimam  denuntiasti ;  nihil  iion  fecisti,  nemo  est 
qui  a  te  ampiius  exigat.  Peccavit ;  racluni  est  gcnus 
humanum  tanqtiam  massa  peccatorum,  prolluens  de 
pec^toribus  (Gen.  u,  et  ui) ;  quid  ergo,  tu  si  massam 
Istam  iniquitaiis  damnes,  quisquam  tibi  dicet :  Inju- 
ste  fecisti  ?  £sses  plaue  etiam  sic  justus,  et  omnis 
esset  ista  laus  tua  ;  sed  quia  liberasti  et  ipsum  pecca- 
lurem  justificando  impium»  adjiciam  $uper  omnem  lau- 
dem  tuam» 

16.  [veri.  15*]  0$  meum  enunlialnt  juilitiam  luam: 
non  meam.  Inde  adjiciam  super  omiiem  laudem  luam, 
quia  et  quod  justus  sum,  &i  justus  sum,  juslilia  tua  est 
in  me»  non  mea  ;  (u  enim  justillcas  impium  {Rom.  ly, 
5).  Os  meum  enuntiabit  justitiam  tuam ;  totadie  salutem 
iuam,  Quid  est,  salutem  tuam  ?  Domiiii  est  salus  (PsaL 
niy  9).  Nemosibi  usurpetquia  se  salvum  facit :  Domini 
est  aalus.  Non  se  salvum  per  se  quisquam  facit :  Domi- 
ni  est  salus,  yana  salus  hominls  {P$aL  ux«  15).  Tota 
die  ioluiem  tuam :  toto  tempore.  Aliquid  adversi  est ; 
'  pnedica  salutem  Domini  :  aliquid  prospcri  est ;  prae- 
dica  saltttem  Domini.  Ne  prxdices  in  prosperis,  et 
obmalescas  in  adversis;  alioquin  non  erjt<)uoddictum 
est,  tota  die.  Tota  cnim  dies  cum  sua  nocte  est.  Num- 
quid  quando  dicimus,  Triginta  dies ,  verbi  causa , 
transierunt,  non  dicimus  et  noctes  ?  nonne  et  iii  ipso 
nomine  dieriim  iiicludimus  noctes  ?  In  Genesi  quid 
dicebatur  ?  Factum  est  vespere^  et  factum  e$t  mane  dies 
unus  {Gen.  i ,  5).  Ergo  dies  totus  cum  sua  nocte  est ; 
nox  enim  diei  servii,  non  dies  nocii.  Quidquid  facis  in 
carne  mortali,  jusUti»  debet  servlre ;  quidquid  facis 
ex  praiceplo.Dei,  non  propter  emolumenta  carnis  (iat, 
ne  dies  serviat  nocti.  Ergo  tota  die  laudem  Dei  dic ; 
acilicet  in  prosperis  et  ia  adversis  :  in  prosperis,  tan- 
Huam  temporediurno ;  in  adversis,  lanquam  tempore 
jiociurne :  tata  tamejd  die  laudem  Dei  dic,  ut  non  fru- 
utra  cantaveris,  Benedicam  hommum  in  omni  tempore; 
oemper  laus  ^us  in  ore  meo  {Psal.  nxiii,  2).  Salvis 
filiia,  pecore,  famiiia,  omni  re  sua,  Job  laudabat 
Dcum ;  hoe  quasi  diurno  tempore  :  damna  venerunt , 
orbitas  irruiti  periit  quod  servabalur,  obierunt  quibus 
servabatur ;  hoc  quasi  nocturno  tempore.  Vidc  tamen 
tota  die  laudantcm.  Numquid  post  illud  diurnum  tem- 
pus  ubi  Ijetabatur,  qida  ftncnm  est  illius  qiiasi  lucis, 
hoc  est  proqjierilatis  occasus^  defecit  a  laudibus  Dei  ? 


PSALMIJM  LiX.  886 

Noune  dies  erat  in  corde,  uhde  fulgebat,  VdmMs  d^- 
dit,  Dominus  abstuRt;  sieut  Domino  pldcuit,  ita  fdctutk 
esl  :sit  nomen  Domini  benedictum  {M  i,  21)  f  Et  hoe 
quasi  adhuc  vesperilnum  erat  tempus  :  venit  et  noi 
crassior»  tenebrae  profhndiores,  corporis  dolor,  pii- 
tredo  vermium  ;  nec  sio  in  ipsa  putredine  defecit  a 
landibus  Def  forls  in  nocte,  ^ui  intus  exsuliabat  iii 
die.  Namque  uxori  persuadenti  blasphemiam,  et  com- 
mittenti  animam  ipsius,  male  suadenti  miserae  tanquam 
umbrae  nocturnje,  Locuta  es,  inquit,  tanquatii  una  ex 
insipientibus  mulieribus,  Yere  filia  noctis !  Si  bona 
suscepimus  de  mann  Domini^  mata  non  sustinebimus 
{Id.  u,  lO)  ?  Laudavimus  In  die,  defldemus  in  ndctc? 
Tota  die,  id  est  cum  sua  nocle,  satutem  tuam. 

i7.  Quoniam  non  cognovl  negotiationes.ldeo,  inquity 
tota  die  salutem  tuam ,  guoniam  non  cognovi  negotiit- 
tiones.  Qux  sunt  islae  negotiationes?  Audiant  nego- 
tiatores,  et  mutent  vitam;  et  si  fuerunt,  non  sint; 
non  cognoscant  quod  fuerunt,  obliviscantur :  postNJ- 
mo,  non  approbenl,  non  laudent;  Improbent,  da« 
mnent,  mutentur,  sl  pbccalum  est  hefcoliatio.  Hine 
enim  avidiiate  ncscio  qua  acquircndi ,  d  negoliator, 
quando  dainnum  passus  fueris,  blasphemabis ;  et  noA 
erit  In  te  quod  dictmn  est :  tota  dit  laudem  tuam. 
Quando  aulem  pro  pretiis  rerum  quas  vendis,  non 
solum  nientiris,  verum  eliam  falsum  Juras;  quomodo 
in  ore  tuo  tota  die  laus  Dei?  quando  sl  chrlstJands 
es,  eiiam  ex  ore  tuo  blasphematur  nomen  Dei  {Rom» 
11,  24),  ul  dicatiir  :  Ecce  quales  suntChristianl !  Ergo, 
si  proptcrea  iste  toia  die  laudem  Dei  dicit,  quia  non 
Gognovit  negoliationes ,  corrigant  se  Christiani;  ndn 
negoiienlur.  Sed  ait  mihi  negotiator  :  Ecce  ego  affero 
quidem  ex  longinquo  merces  ad  ea  loca  in  quibos 
non  sunt  ea  qux  altulero,  unde  vivam,  tanquam  mer- 
cedem  laboris  mei  peto,  ot  carius  vendam  qnam 
emerim.  Unde  enim  vivam,  cum  scriptum  s\l  :Dignn$ 
est  operarius  mercede  sua  {Lnc.  x,  7)  ?  Sed  agittif  de 
mendacio,  de  perjurio.  Uoc  vllfom  meom  est,  ihni 
negoiiationis :  neque  enim  non ,  tt\  Tellem ,  plttseAi 
agere  sine  isto  vitio.  Non  ergo  meam  colpam  aciov* 
ad  negoiium  transfero :  sed  si  meniior ,  ego  menliof , 
non  negolium.  Possem  enim  dicere  :  TaMo  emi,  sid 
tanto  vehdam;  si  placet,  eme.  Non  enlm  fstamteri- 
talero  audiens  emptor  repellerelnr,  et  liOii  p6tlhs 
omnes  accurrerent;  quia  pius  fldem  quslm  mereehn 
diligerent.  Hoc  ergo,  fnqnlt,  me  mone  ne  mentia^, 
ne  pcrjurem;  non  ut  abjiclam  negotiuiitf  unde  tte 
transigo.  Qoo  enim  vocas,  quando  hinc  revocas?Pane 
ad  artem  allquam?  Ero  sutor;  caleeamenia  Aielini 
hominlbus.  Mendaces  enim  et  l()9l  ndn  snnt  ?  peijciri 
et  ipsi  non  sunt?  Nonne  locatis  ab  aiio  caleeamentte, 
cum  acceperint  ab  alio  pretiom ,  diiftlttant  quod  Ih- 
ciebant,  et  susdpfunt  alt^ri  facere,  et  faHunt  evm 
cu!  promlserant  cito  se  facturos?  nontie  saepe  dicont : 
Hcdie  facio,  hodie  fmj^Ieo?  Deinde  to  ipsa  sotura 
tantas  fraudes  noii  faciunt  ?  Faciant  Ista ,  et  dicunt 
ista;  sed  ipsi  mali  siinr,  non  ars  qaam  proflientiir. 
Omnes  ergo  artifices  maH  Deum  mm  timentes ,  vel 
pro  lucro,  vel  pro  timore  damni  aut  egestatis  mea^ 

.    «  Slc  MflS.  At  Sdd.,  MCflNr^ 


«n  8.  AIJGDSTINI  EPISGOn 

liaDtor,  perjiinat;  wm  est  continua  Dei  laus  in  ei8« 

Quomodo  ergo  reyocas  a  negoiiatione?  An  ut  agricola 

sim,  et  adyersus  Deum  tonanlem  murmurem ,  ut 

grandinem  timens  sortilegum  *  consulam ,  ut  quaeram 

quid  Caciam  contra  coelum ;  nt  optem  pauperilHis  fa- 

mem ,  quo  possim  yendere  quod  serravi?  ad  lioc  me 

adducis?  Sed  non  ea  faciunt,  inquis,  agricols»  bonL 

Nec  illa  negoliatores  boni.  Quid  enim,  etiam  et  liiios 

liabere  malum  est,  quia  quando  eis  caput  dolet,  malas 

et  infldeles  matres  ligaturas  saeril^s  et  incanta- 

Uones  quxrunt?  Ista  hoininom ,  non  rerum  peccata 

sunt.  Potcst  mihi  lioc  dicere  negotiator.  Quaere  ergo, 

Episcope,  quemadmodom  intelligas   negotiationes 

quas  legisti  in  Psalterio;  ne  forte  tu  non  intelligas, 

et  me  a  negotiatione  prohibeas.  Mone  ergo  quemad- 

modum  Tivam :  si  l>eno » l>ene  mihi  erit;  unum  tamea 

8cio ,  quia  si  malus  fuero,  non  negotiatio  mihi  facit, 

sed  iniquitas  mea.  Quando  verum  dicitur,  non  est 

quod  contradicatur. 

48.  Quaeramus  ergo  quas  diKerit  negoliationes, 
quas  vcre  qui  non  cognovit ,  tota  die  laudat  Deum. 
Negotiatio  et  in  graeca  lingua  ab  actudidtur,  et  in 
iaiina  a  negato  oiio :  sed  sive  ab  actu ,  sive  a  negalo 
otio,  discuiiaiur  quid  sit*.  Qui  enim  negotiatores 
actuosi,  quasi  ei  eo  quod  agunt  pnesumunt,  opera 
soa  laudant ,  non  perveniunt  ad  gratiam  Dei.  Ergo 
contra  illam  gratiam  sunt  negotiatores ,  quam  com- 
mendat  bic  psalmus.  illam  enim  gratiam  eommendat^ 
iit  nemo  de  suis  operibus  glorietur.  Quomodo  quo« 
dam  loco  dicitur,  Medid  non  renudtabunt  (Pm/« 
Lxxxvn,  11) ;  deserere  debent  homines  medidnam  ? 
Sed  quid  est  hoc?  Sub  isto  nomine  inteniguntnr  su- 
pcrbi,  pollicentes  salutemhominibus,  cnm  Domini 
sit  salus.  Quomodo  ergo  contra  medicos ,  id  est  su- 
perbos  salutis  pollicltatores,  vigUat  hoc  quod  dictum 
;  est ,  Tota  die  ioliaem  tuam  :  sic  contra  negotiatores, 
.  id  esl ,  qui  de  actu  suo  et  operibus  gaudent ,  vigilat 
hoc  quod  dictum  est ,  0$  meum  enwniabit  juttitiam 
iuamf  id  est  non  meam.  Qui  suut  negotiatores ,  id 
est  quasi  de  actu  suo  sibi  piacentes?  Qoi  ignorantes 
Dei  josiitiam,  et  suam  volentes  constituere,  justitiae 
Dei  non  sunt  subjecti  {Rom.  x,  5).  Merito  et  nego- 
tiom  dictum  est,  quia  negat  oiium*  Quanlum  mali  est, 
quod  negat  oiiam  ?  Merito  Dorolnus  expulit  de  templo 
idos  quibus  dixit,  Scriptum  e$t^  Domui  mea  domu$ 
wrationis  vocabitur;  vot  autem  fedtlit  eam  domum  ne- 
gotiationii  {Matth.  xxi,  13);  id  est,  gloriantes  de 
operibus  vesiris,  otium  non  quserentes,  nec  audientes 
contra  inquietudinem  et  negotiationem  vestram  di- 
centem  Scripturam :  Vaeate ,  et  nidete  quoniam  ego 
ium  Dommue  {Ptat.  xlv,  11).  Quid  esl,  Vaeate^  et 
widete  quotdam  ego  tum  Dondnut;  nisi,  ut  sciatis  quia 
Deus  est  qui  operatur  in  vobis,  et  non  de  vestris 
operibus  extoUaroiiii?  Noo  audis  vocem  dicentis  : 
Venite  ad  nu,  onmet  qui  lakoratU  et  onerati  ettis,  et 
ego  vot  relieiam.  ToiUu  iugum  meum  super  vot ,  et 
diteite  a  me ,  quia  mitit  tum  et  humilit  corde;  et  inve^ 


m 


^  uss.,  tortilogum. 

*  sic  altquot  Mss.  At  Edd.,  et  in  mUm.  Kegotiatio  sive 
actus,  sire  negoiium  ditcutiatur  quid  sU. 


m>(ff  re^itfAit  ammahm  veitrit  {Matth.  xi,  tt,  29)? 
Bxc  requies  contra  oegoUatores  praedleatnr,  haee 
requies  contra  eos  qui  oderunt  otium  praedicatur » 
agendo  et  jaetando  se  de  operibus  suis ,  nt  non  re« 
quiescant  in  Deo ;  et  unto  longius  a  gnitia  reslliant , 
qnanto  magis  de  suis  operibus  extolluntnr. 

19.  Sedest  in  quibusdam  exemplaribus,  Quomam 
non  cognovi  litteraturam.  Ubi  alii  codices  habent , 
negotiationemi  ibi  alil,  titteraturam :  qnomodo  concor- 
dent,  invenlre  difllcile  est;  et  tamen  interpretom  dl- 
versitas  forte  sensum  ostendit,  non  errorem  inducii. 
Quaeramus  ergo  et  Utteraturam  quomodo  inlelligamus, 
ne  sic  oifendamus  grammaticos,  quomodo  paulo  ante 
negotiatores :  quia  et  grammaticos  potest  in  arte  sua 
honeste  vivere ;  non  pejerare ,  non  mentiri.  Qusra* 
mus  ergo  litteraturam  qoam  non  cognovit  iste ,  In 
cujus  ore  tota  die  laos  Dd  est.  Est  qu»dam  litlera- 
tura  Judaeonim  :  ad  illos  enim  et  hoc  referamos;  ibi 
inveniemus  quod  dictum  est.  Quoraodo  cum  de  ne- 
gotiatoribus  quaereremus ,  propter,  actos  et  opera , 
invenimus  illam  did  negotiationem  delestandam, 
quam  notant  Apostolos  dicens :  Ignorantet  emm  Dei 
juttithm^  et  tuam  volentet  eonuituere,  ;iislific  Dei  noti 
tunt  tubjecti  (Rom.  x ,  3).  Gontra  quam  didt  :dem 
Apostolus :  Non  ex  operibut ,  ne  forte  quit  extottatur» 
Quomodo  ergo?  Numquid  non  operabimur  iKmum? 
Operabimur ;  sed  Ipso  in  nobis  operante :  Ipnut  emm 
tumut  figmentum^  ereati  in  Ckritto  /es»  tn  aperibut 
tomt  {Ephet.  n,  9,  10).  Quomodo  hoc  ergo  inveui- 
mus  contra  negotiatores  ,  id  est  de  actu  'gloriantes , 
de  negotio  quod  n^et  olium  ^  se  extoUenles,  inqoietos 
potius  quam  bonos  operatores ;  quia  boni  operaiores 
illl  sunt  In  quibus  Deus  operatnr :  sic  et  nesdo  qoam 
litteratiiraro  Invenimns  apud  Judaeos.  Dominus  adsit  ut 
explicem  verbls,  quod  dignatus  est  donare  ut  eorde 
conspicerem.  Superbla  Judaeorom  praesmnentiam  uin- 
quam  de  virilHis  suls  et  de  jostitla  operom  aoonira , 
gloriabotur  de  Lege,  quod  ipsi  Legem  acoeperint,  aKae 
gentes  non  acceperint;  In  qna  Lege,  non  degratia 
gloriabantur,  sed  de  littera.  Lex  enim  sine  gratia, 
littera  sola  est :  manet  ad  convincendam  iniqoiiaiem, 
non  ad  dandam  salulem.  Quid  enim  ait  Aposiohis?  Si 
enim  data  ettet  lex  qum  pottet  vhnfieare^  omnino  exlege 
ettet  jut^tia :  ted  eonctutit  Seriptura  omma  tub  pec- 
eato^  ut  promittio  ex  fide  Jetu  Chritti  daretur  credenti' 
but  {GaL  111,  21,  i2).  De  hac  liltera  didt  alioloco  : 
Littera  ocddit ;  tpiritut  autem  vivifieat  (II  Cor.  iit,  6). 
Habes  litteram,  si  praevaricalor  legis  esiQuiper  Utte- 
ram,  inquit,  et  drcumcidonem  prceoarieator  legit  es. 
!9onne  bene  cantatnret  dicitor :  Erue  me  de  manu  te- 
gem  prtetereuntit  ei  iniqui^  Habea  litleram;  sed  non 
imples  litteram.  Unde  non  imples  litleram?QQonlaiii 
^ict  prcBdieat  non  furandum,  furarit ;  qui  didt  non  adut" 
terandum^  adutterat ;  qui  abondnarit  idolOy  taeritegium 
fadt.  Nomen  enim  Dd  per  vot  btatphematur  in  GenH^ 
but,  dcut  tcriptum  ett  {Rm.  ii,  Sl-f7).  Qoid  tibi 
ergo  profuit  litlera  quam  non  imples?  Qiiare  autem 
non  Imples?  Quia  de  te  praesumis.  Qnare  non  impies  T 

*  Mss.  quidam  omlttunt  bxc  verba,  qiiod  neget  otUtm  ^ 
et  eorum  luoo  nonnuUi  haboot»  quod  negotiantur. 


S89  ENARR\T10  IN  PSALMUM  LXX 

Qaia  negoiiator  es ;  opera  tva  eitottis :  nescls  nece»' 
sariam  esse  gratitiin  adjuvantis»  ut  linpleatar  praece* 
ptnm  jubentis.  Ecce  jussit  Deus ;  age  quod  jussit.  In- 
ctpis  agere  quasi  ez  viribus  tuis,  et  cadis ;  et  manel 
Boper  te  lltlera  puniens,  non  salvans.  Merito  Lex  per 
Mayten  data  eH  ;  Gratia  et  verilat  per  Jeium  Chri$tum 
faclae9t(Joan.  i»  17).  Moyses  qutnque  libros  scripsit: 
sed  in  quinque  porticibus  piscinam  cingentibus  lan* 
guidt  Jacebant;  sed  curari  non  polerant  (Id.  ▼,  2). 
Vide  quomodo  manet  littera,  conYincens  reuro^  non 
salyans  iniquum.  lllis  enim  quinque  porticibus,  in  ft- 
gura  quinque  librorum,  prodebantur  poiius  quam  sa- 
nabantur  aegroti.  Qoid  ergo  ibi  tunc  sanabat  segro- 
luin?  Motus  aqnae.  Piscina  illa  mota  descendebat 
«grotus,  et  Bnnabatur  unus,  quia  uniias :  quisquis 
alius  ad  ipsum  motum'  descendcrct,  non  sanabalur. 
Quomodo  commendabatur  uuius  corporis  damantis 
a  finlbos  terrae?  Alius  non  sanabalur,  nisi  rursus 
mota  foisset  piscina.  Significabat  ergo  piscin»  motus 
periuiiniionem  populi  iudaeorum,  quando  venit  Do- 
minus  Jesus  Cbristus.  Angeli  cnim  advenlu  intellige- 
batur  moveri  aqua  in  piscina.  Aqua  ergo  cincia  porti- 
cibus  qulnque,  gens  erat  Judaea  cincta  Lege.  £t  in 
porticibas  aegrotl  jacebant,  et  in  sola  aqua  lurbata  et 
mota  sanabantur.  Veiiit  Dominus,  lurbau  est  aqua, 
crucifixus  est;  descendat  ut  sanctur  aegrolus.  Quid 
esi,  descendat?  Hiimiliel  se.  Ergo  quicumque  amalls 
lilteraffl  sine  gratia,  in  portictbus  remanebitis;  aegri 
erltis,  jacentes,  non  convalescentes :  de  llttera  enim 
praesamilis.  Si  emm  data  e$$et  lexqumpo$$et  «ivi/l« 
eare^  cmmnoexlege  e$$et  justitia,  Sed  data  est  lex,  m 
reos  Tos  faeerel,  rei  racll  tlmerelis,  timentes  indul« 
genliam  peteretis,  jam  de  viribus  veslris  'non  praesiH 
merelis,  de  liltera  vos  non  extolleretis.  Nam  ipsa  fi- 
gura  eai  eliam,  qood  Eliseus  primo  ad  morluum  re- 
suscilandam  boculam  misil  perservum.  Mortous  erat 
filius  vidoae  bospitae  ipsius ;  nunttatum  esl  ei,  servo 
sno  dedil  baculnm  suum  :  Fode,  inqitll,  pone  $uper 
mortuum  (lY  Reg.  iv,  49).  Nesciebal  PropbeU  quid 
agerei?  Praecessit  servos,  posuil  bacolam  super  mor- 
tuom,  MNa  surresil  morious.  Si  enim  data  es$ei  Ux 
qutepoteet  vmfUate.  vereex  lege  e$Ht  juetitia.  Non 
vtvificavil  lex  per  servom  missa ;  et  tamen  iUe  misii 
baculom  soum  per  servum,  qui  postea  secutus  vivifi- 
eavit.  Namque  eom  ille  inlans  non  resorrexissel,  ve- 
nit  ipse  Eliseus,  jam  figoram  porUns  Doroini,  qui 
servum  soum  com  baculo,  tanqoam  cum  Lege,  prae- 
miserai ;  venit  ad  jaeettiem  morioom,  posuil  membra 
sua  soper  illum.  Ule  infans  eral;  ille  juvenis  eral : 
contraxil  el  breviavil  quodammodo  juventuiis  suae 
roagDiladtnem,  parvolos  factus  ot  morluo  congrueret. 
Moriuus  ergo  surrexit,  com  se  vivus  morluo  coapta- 
vti :  ei  fecil  Dominoa  qood  non  fecil  baculus;  Cecll 
gratia  qood  non  fecil  iiiterav  Illt  ei^o  qui  in  bacolo 
reuianserunt,  in  littera  glorianlur,  el  ideo  non  vivi*' 
ficanur.  Ego  autem  de  gratia  lua  volo  gloriari.  UiM 
OKlem,  ail  Apoiiolas,  abmt  gUmari  nm  tn  eruce  Dor 


m 

mtnl  noitri  Je$u  ChrieH  (Gai.  vi»  14),  nisi  in  illo  qui 
se  roibi  vivus  mortuo»  ut  resurgerem,  coaptavit ;  ni 
jam  non  ego  viverem,  vivcrel  autem  in  me  Gbristus 
(Id.  u,  20).  In  Ipsa  gratia  glorians,  titteratttram  non 
cognovi  :  id  esl,  bomines  de  littera  praesumentes,  et 
a  gratia  resilientes,  toto  corde  reprobavi. 

20.  [ver$.  16.]  Merito  sequitur,  Introibo  in  poten" 
Uam  Domini :  non  meam,  sed  Domini.  Nam  ilH  in  po< 
lentia  sua  de  lltlera  gloriati  sunt ;  Ideo  adjunciam 
litterae  gratiam  non  cognoverunt.  Nam  Lex  per  Mogeen 
data  e$t ;  gratia  et  veritae  per  Jeeum  Chri$tum  faeta  e$t. 
Ipse  enim  venit  ul  Legem  implerel,  quando  cbarita- 
tem  donavit,  per  quam  Lex  posset  impleri.  Plenitudo 
enim  Legie  charitae  (Rom.  xiu,  10).  llli  non  habentcs 
charitaiem,  id  est,  non  habenles  Spiriium  grallae, 
quia  charita$  Dei  diffu$a  e$t  in  corditnu  no$tri$,  per 
Spiriium  eanetum  qui  datu$  e$t  nohi$  (Id.  y,  5),  re- 
manserunt  glorlantes  in  llttera.  Sed  quia  littera  ocd^ 
dit;  $piriiu$  autem  vivifieat ;  non  cognovi  liUeraturam^ 
el  introibo  in  potentiam  Dondni.  Ideo  versus  iste  se- 
quens  conflrmal  perficiique  sentenilam,  ita  ut  eam 
figat  in  cordibus  homlnum,  nec  alium  permiitat 
omnino  irrepere  olla  ex  parte  intelleclum.  Donime, 
memorabor  ju$titim  tum  $oliu$.  0  so/ttis/  Quid  addidit, 
$oUu$f  rogo  vos.  Sufflceret,  memorabor  )u$titi(B  tuos. 
Soiiu$,  inquit,  prorsos  :  ibi  meam  non  cogito.  Quid 
enim  habee  quod  non  aecepietif  Si  autem  et  accepi$ii, 
quid  gloriarie  qua$i  non  acceperie  (I  Cor.  iv,  7)?  Josti* 
tia  toa  sola  me  lib^ai ;  mea  sola  non  sont  nisl  pec- 
oata.  Non  glorier  ergo  de  viribos  meis ;  non  In  iitiera 
remaneam :  reprobem  lllteratoram,  id  est  bomines 
de  littera  gloriantes,  el  de  suis  viribos  perverse, 
lanqoam  phreneticos,  praesumentes ;  reprobem  tales, 
Intrem  in  potenliam  Domini,  ul  quando  iitfirmus  sum, 
tuitc  potens  sim ;  ot  to  lii  me  sis  polens,  quoniam 
Memoro^or  ju$titie$  tuee  $oliu$. 


Dt  $eeunda  parte  P$aM. 
1.  Gratiam  Dei,  qua  graiis  salvi  facti  sumus»  nul- 


^  Slc  meliores  Mss.  At  Edd.,  ante  ip$um  motum  :  imnus 
l)eiie.  uinc  nempe  couira  Douatisias  unitaiem  EcctesiaB 
ooiiuneadari  vult  Augustiuus. 


lis  nostris  meritis  praecedentibns,  nisi  quibus  suppll- 
cium  debebatnr,  isto  coromendari  psalmo,  hesterna 
die  insinuavimusCharitali  Vestrae :  eumque  tracundo 
quoniam  finire  nequivimus,  extremam  ejus  partem  in 
hodiernam  diem  distiirtmus,  promittentes  In  nomine 
Domini  nos  debitum  soluturos.  Quod  solvendi  quo- 
nlam  tempus  est,  adestole  animo,  tanquam  agro  fer- 
till,  ubi  et  semen  multiplicetis,  et  pluvlae  ingrati  non 
sitis.  Gommendavimus  hesterno  die  tilulum  ejus;  scd 
proptcr  renovandam  inientloncm  veslram,  et  his  in- 
tlmandum  qui  lieri  absenles  fuerunt,  breviter  com- 
memoramus  quod  recolant  qul  audierunt,  audiant  qui 
nescierunt.  Filiorom  Jonadab  Psalmus  est ;  quod  no- 
men  interpretalur  Domini  Sponuneus  :  quoniam 
spontanea,  hoc  est  bona,  pura,  sincera  et  perfecto  vo- 
liintate,  non  ficto  corde  Domino  serviendum  esl; 
quod  eiiam  illud  indicat  ubi  dictum  est«  Voluntarii 
$acrificabo  tibi  (P$al.  uii,  8).  Filiis  hujus,  id  esl,  fi- 
liia  obedientiae  cantatur  Psalmus,  el  his  qui  primi 


S9I  S.  AOGUSTINI 

captivi  diicti  tont,  ut  agnoscatar  hic  gemitus  noster, 
et  sufficiatdiei  maliliai  sua  (Matth.  yi,  54).  Jam  enim, 
si  soperbi  deseruimus»  tcI  fatjgati  redeamus.  Nec 
rediri  nisi  pergratiam  polest.  Gralia  graiis  data  est: 
nam  nisi  gratis  esset,  gratia  non  esset.  Porro  autem, 
si  proplerea  gratia  est,  quia  gratis  estg  niliil  tuuni 
prsecessit,  ut  acciperes.  Nam  si  aliqiui  bona  opera  (ua 
praecesserunt,  pretium  accepisti,  non  gratis :  pre- 
tium  autem  quod  nobis  debebatur,  su))piicium  est. 
Quod  ergo  liberamur,  non  nostris  meriiis,  sed  illiua 
gratia  est.  lilum  ergo  laudemus;  iili  lotum  quod  su- 
mus,  et  quod  saWi  efficirour^  debeamus.  Ad  quod 
conclusit,  cum  multa  dixisset,  dicens :  Domine^  me^ 
nwrabar  justitiiB  tum  $oliu9,  Ad  istum  versum  conclusa 
est  hesterna  tractaciio.  Primi  ergo  oaptivi,  id  est, 
pertinentes  ad  primum  hominem  :  propter  lioc  enim 
captivi,  propter  primum  In^minem  in  quo  omnes  mo- 
rimur ;  quia  non  priu^  quod  $pirituttl€  eH,  ied  quod  ani'' 
male  postea  epirituale  (I  Cor.  xv,  46).  Propier  pri- 
mum  hominem  primi  captivi :  propter  secondum  ho- 
minem  secundi  redempti,  Nam  et  ipsa  redemptio 
clamat  captivitatem  nostram.  Unde  enim  redempti,  si 
non  antea  captivi?  £t  eam  captiviutem  expressius  ab 
Apostolo  insinoatam  ex  Epislola  ejus,  verba  quaedam 
eommemoraiitesi  iasinuavimus,  et  repetimus  :  Yidea 
aUam  legem  in  membris  m««,  repugnantem  Ugi  meniit 
mea,  et  eaptivum  me  ducentem  in  lege  peccatif  qua  eU 
in  membrii  mei$  (Rom»  vu,  23).  Ipsa  csi  prima  captl^ 
vitas  nostra,  qua  concupiacit  adversus  spiritum  carfi 
(Gal.  T,  17).  Yeuit  autem  hoc  de  poana  peecati,  ut 
bomo  adversus  seipsum  divideretur,  qui  uni  aubditua 
esse  noluit.  Nibil  enim  um  expedit  anim»  quam 
obedire.  Et  si  expedit  anim;|i  obedina  in  servo  ut  obe^ 
dia|  domino,  in  filio  ut  obediat  patri,  in  uxore  ul 
obediat  viro ;  quanto  magis  io  hoiniiie  ut  obediat 
Deo  ?  Expertus  ergo  malum  Adam :  omnis  autem  bomo 
Adam ;  sicut  in  liis  qui  (Jredlderunl  omnis  bomo  Cbri- 
stus,  quia  membra  sunt  Ghrlsil :  expertus  ergo  ma- 
lum  quod  non  debuit  experiri^  si  crederet  diceoli, 
ffolitangere  (Gen.  ii,  17);  experlusergo  malum,  post« 
ca  saltem  oblemperet  praeceptis  medici  ut  surgat, 
qui  noluil  credere  medico  ut  non  aegrouret.  Nam  et 
sano  tonus  et  fidelis  medicus  dat  praeceptum,  ne  sit 
^  illi  necessariiis.  Non  est  enim  sanis  necessarius  me- 
^dicus,  sed  male  liabentibus  (Matih.  ix,  12).  Boni 
-  autemamici  medici,  qui  nolunt  vendere  artem  suam, 
et  plus  gaudent  ad  sanos  quam  ad  aegrotosi  dant 
qu«dam  pracepU  sanis,  quae  observando  in  agrlludi- 
nem  non  cadant.  Porro  autem  illi  si  praeeepla  con- 
tempseriBt,  et  in  aegritudinem  inciderint,  supplicant 
medico :  quem  contempserunt  sani,  rogant  ^roti* 
Utinam  saltem  rogent !  ne  per  febrem  qiente  perdiu 
et  medicum  caedant.  Audistis  modo,  cum  Evangclium 
legeretur,  quemadmodum  in  illos  dicu  sit  parabola, 
Hentis  sanae  erani  qui  dixeruni:  Hie  e$t  hteres;  ve- 
niie^  ocddamuseum,  et  no$lra  erii  hwreditae  (Id.  xxi, 
58)?  Utique  non  :  puta  qui  occiderunt  filium,  et  pa- 
Irem  occisuri  erant;  hoc  est  meutem  sanam  non  ha^ 
herc.  Postremo  ecce  quia  occiderunl  flllom :  resur- 


EPISCOPI  m 

rexit  filius,  ei  lapis  reprobalos  ab  aidlficantibuB  fii- 
ctus  est  in  caput  anguli  (P$at.  cxvii,  22).  Offeiidenuu 
in  illum,  et  conquassati  sui^t :  veniet  super  eos,  et 
conterel  eos.  Sed  non  iu  iste  qui  canut  in  P^imo« 
iet  dicit :  Introibo  in  potentiam  ihmini;  non  meam,  sad 
Domim.  Domine^  memorabor  ju$titim  tum  $oUue.  Nul- 
lam  meam  agnosco ;  solius  lua  justitias  memorabor* 
A  te  babeo,  quidquid  boni  habeo;  quidquid  autero 
mall  babeo,  a  me  habeo.  Non  meriiis  supplicium 
reddidisti ;  sed  gratiam  gratis  impertisti :  Twb  iiaque 
$oliu$  justitice  memorabor. 

2.  [  ver$.  17.  ]  Deu$^  docui$ti  me  ex  jutentute  mea. 
Quid  me  docuisti  ?  Quia  tuae  soliusjustiiiae  memora.. 
ri  debeo.  Considerans  enim  vium  praeteriiam  meam, 
video  quid  mihi  debebatur,  el  quid  acoeperim  pro  eo 
quod  mihi  debebaiur.  Debebatur  poena ;  reddiu  esl 
gratia  :  debebatur  gehenna  ;  da|a  est  viia  «lema. 
Deu$,  docui$ti  me  ex  jueentute  mea.  E%  Ifiso  inlUo  fidei 
meae,  qua  meinnoyasti,  docuisti  me  nilijl  in  me  pne- 
cessisse,  unde  mibi  dicerem  deberi  quod  dedisii. 
Quis  enim  couvertitur  ad  Deuns,  nisi  ab  jniqolute  ? 
qois  redimitur,  nisi  a  captlvitate  ?  qois  aolem  polesl 
^cere  injusUm  fuisse  captiviUlem  suam,  quando  de- 
seroit  imperalorem,  et  defecU  ad  desertorem  ?  Impe- 
rator  enim  Deus,  desertordiabolos  :  priBeeptom  de* 
4U  imperator,  fraudem  suggessil  deserlor  ( Gen.  ii, 
17,0lni,  1).  Ubi  aures  loae  intcr  pneceplionam  el 
deoeptionem?Meliorne  dUiboiosqMm  De»i?meliOT 
qoi  defecit  \  quamqui  te  fecit  ?  Gredidisti  qood  prcN 
Wisitdiabolus,  et  Inveolsli  qood  minalus  esi  Deuft* 
Jam  ergoexcapiivtute  iiberaios,  adhuc  umen  in  ape, 
nondum  in  re,  ambulans  *  per  fidem,  nondum  per 
apeciem|DAc«,inqolt,d<M;iitaii  me  ex  pufemute  mem. 
Ei  qoo  conversos  sam  ad  le,  Innovatos  a  le  qul  faciiis 
aie,  reereaUis  qoi  erealus,  reforraatos  qiii  formiioe  t 
ei  quo  eon  verstts  sum,  didiei  m^rha  met  nolltf  pneces* 
aiase ;  aed  graliam  tuam  mihi  graiis  Tenisse,  M  meno^ 
rarerjuslitiae  luffisolios» 

5.  Qoid  deinde  posl  joventolem  ?  qoonlam  doeui' 
tll  me,  inqoil,  exjuventuu  mea ;  qoid  post  joventuMm  ? 
iii  ipsa  enim  prina  eeiiverslone  toadldieisti  qood  ante 
cenverslonem  justos  nen  fuisti,  sed  pneoesait  inlqiii- 
us»  01  expoisa  iniquiute  soceederet  charitas;  eire- 
novaios  *  in  novom  homtnem  spe  donutal,  nondona 
re»  didicisll  qoed  nibil  Uii  hont  praBcesserat,  et  gr». 
lia  Dei  conversus  es  ad  Deum.  Jam  fone  ex  qoo  con- 
Tersoa  es,  habebisaliqoid  toom,  et  de  tiribos  tuie  pr»- 
somere  debes  ?  Quemadmodom  aoleni  hominea  dice- 
fe  :  Jam  dimiue ;  opns  eraiot  vhim  ostenderes,  suf- 
ficii,  ambnlabo  viam.  Et  ille  qui  lihl  vlam  esfendit  : 
ife  forie  vis  ol  dedocam  te  ?  Tu  auiem  si  soperbis  : 
Absit,  sufficlt,  ambulabo  viam.  Dimttteris,  ei  per  iiifir- 
inhatem  iterum  aberrabis.Bonum  eral  tibi  ot  dednceret 
te,  qui  prius  in  viaeoilocavU  le.  Caeterum  nisi  el  ipsa 
docat,  rursus  errabis  .*  die  illi  ergo,  Dedue  me,  Domine^ 
in  Mali»,  et  ambulabo  inteHuuem(FM.  lxxxt,  11). 

'   ^  Hnawn.,  ie fBdL 
^SicUa.  Ai  m.9ambtda$. 
*  sic  Mss.  At  Edd.,  til  Mi  renoiianii. 


8fe3  ENAtlftAtlO  M 

Qaod  aaieni  vlam  ingressas  es,  laTentas  est,  ipsa  re- 
DOYatio»etiDitium  fidei.  Antea  enim  ambulabasper 
Tias  toas  vagabundas ;  errans  per  silvosa,  per  aspera, 
laceraius  omnibus  merobris  :  patriam  quaerebas,  hoc 
eat  gubilitatem  quamdam  spiritus  tui,  ubi  diceres» 
Bene  est ;  el  securus  diceres,  qaietns  ab  omni  mo- 
lestia,  ab  oroni  tentatione,  ab  oroni  postremo  capti- 
vitate ;  et  non  inveniebas.  Quid  dicam?  Venitad  le 
qui  tibi  oslenderet  viam  ?  Tenit  ad  te  ipsa  via,  et 
eonstituius  es  in  ea  nullis  luis  roeritis  pr&cedentibus, 
quoniam  utique  errabas.  Quid,  ex  quo  iiigressus  es, 
jam  regis  te  ?  ]am  ille  qui  viam  docuit  le,  dimiltit  le  ? 
Non,  inquit :  Docuisti  me  ex  juventute  mea ;  ei  usque 
nwte  annuntiabo  mirabilia  tua.  Mirabiic  est  enim  quod 
adhuc  facis,  ui  regas  me,  qui  in  via  posnisti  me  ;  et 
&aec  sunt  mirabilia  tiia.  Qu»  sunt,  putas,  mirabilia 
D«i  ?  Quid  mirabilius  inter  Dei  mirabilia,  quam  mor- 
tnos  suscitare  ?  Numquidnam  ego  mortiius  sum,  in- 
quis  ?  Si  mortuus  non  esses,  non  diceretur  tibi  : 
Surgeqiii  dormit,  et  exturge  a  morttds;  et  iUuminabit 
te  Christus  ( Ephet.  v ,  14  ).  Morlui  sunt  omnes  infl- 
deles ,  omnes  iniqui ;  «orpore  vivunt ,  sed  cordo 
exslincli  sunt.  Qui  autem  suscitat  mortuum  secan- 
dum  corpus,  reddit  eum  luci  huic  vidend»,  et  huic 
aeri  ducendo  :  non  autem  suscitator  ejus  ipse  iili 
lux  et  aer  est ;  incipit  videre,  quemadmodum  videbat 
antea.  Animanon  sic  exsuscitatur.  Animaenim  exsus- 
citatur  a  Deo ;  quanquam  et  corpus  exsuscitetur  a 
Aeo :  sed  Deus  quando  exsuscitat  corpus,  mundo  red- 
dit ;  quando  exsuscitat  animam,  sibi  redit.  Si  rece- 
^t  aer  mundi  islius»  moritur  corpus;  si  recedat 
Deus ,  moritur  anima.  Gum  ergo  animaro  suscitat 
Deus,  nisi  adsit  qui  suscitavit,  susciuta  non  vivit. 
Non  eniro  suscitat,  et  dimittit  ut  vivat  slbi :  sicut  La- 
xaros  quando  resuscitatus  est  qualriduanus  mortuus, 
suscitatus  est  corpore  per  Domini  corporalem  prse- 
seniiam.  Accessit  enim  corporaliter  ad  sepuicrum  ; 
«lamavit,  Lazare ,  veni  jforat :  et  surrexil  Lazarus, 
processit  de  sepulcro  ligatus ;  deinde  solutus  disces- 
sit  (Joan.  xi,  41-44  ).  Besuscitatus  estDomino  pr»- 
sente,  sed  vixit  et  Doroino  absente.  Quanquam  eum 
Dominus  corporaliter  resuscilasset,  quantum  ad  visi- 
bilia  perlinet ;  caelerum  prsesentia  majestatis  suae  il- 
lom  susciiavit ;  qua  prxsentia  nusquam  recedit.  In- 
lerim  umen  ad  praeseniiam  visibilem  Dominus  susci- 
tavit  Lazarum  ;  discessit  de  ipsa  civitate  Dominus, 
vel  de  iUo  loco  :  numquid  Lazarus  npn  vixit  ?  Non 
sic  anima  suscilatur  :  sugcitat  illaro  Deus ;  moritur 
si  discesserit  Deos.  Dicam  enim  audacter,  fratres» 
sed  tamen  verum.  Dua  vilae  sunl,  una  corporis,  alle- 
raanima:  siculvitacorporisanima,  sic  viU  aniinaB 
Deus ;  quomodo  si  ■Dima  deserat,  moritur  corpus ; 
sicanima  morilar,  si  deserat  Deus.  Ipsa  est  ergo 
gratia  ejua,  ut  suscitet,  et  sit  nol)i8cam.  Quod  ergo 
nos  suscilat  a  morte  nosira  prseteriu,  et  innovfit 
quodammodo  vium  nostram,  dicimus  ei :  Deus,  do- 
cuisti  me  exjuventute  mea.  Quia  vero  non  recedit  ab 
eii  quos  susciut,  ne  cum  recesscril  raoHaBtar ,  dici- 
mua  ea :  Ei  tuque  nunc  annuniiabo  mirabitia  tua ;  qiiia 


psALimh  va.  S9i 

*  cum  inecum  e^  vlvd,  et  Animas  me»  Viu  tii  es, 
qu«  morietar  si  dimittator  sibi.  Ergo  duni  adest 
viU  mea,  hoc  est  Deus  meuS,  usque  nanc  :  qiiid 
postea  ? 

4.  [vers.  18.  ]  Et  usque  in  seneetani  et  sentum.  Duo* 
ista  nomina  senectuti^  sunt,  etdiscernuntur  a  tii^xcls. 
Gravius  enim  post  JUventutem  aliud  nomen  habet 
apud  Graecos,  et  post  ipsam  graviUtem  veniehs  liU 
tima  aetas  dliud  nomen  habet :  nam  nptaixnrn  dlciiur 
gravis,  et  7i/7«»y  senex.  Quia  vero  in  tatinalingua  duo- 
rum  istorum  notninum  distinctio  deflcit,  de  senectuU 
ambo  sunt  poslu,   senecta  et  senium  :  scitis  aulem 
esse  duas  aeUles.  Docuisti  me  graliam  tuam  a  juven» 
tute  mea ;  et  usque  nunCf  post  juventutem  meara,  an- 
nuntiabo  inirabilia  tud^  quia  mecum  es  ut  non  moriar, 
qui  venisti  ut  surgam  ;  et  usque  in  senectam  et  senium^ 
id  esl  usque  ad  uitimuro  meum,  nisi  mecum  rueris, 
non  erit  aliquid  meriti  mei  :  gratia  tua  semper  per* 
severet  mecum.  Roc  diceret  etiam  unus  homo,  tu, 
ille,  ego  :  quia  vero  vox  isu  unius  cujusdam  magui 
hominis  est,  hoc   est  ipsius  unitatis  ;  vox  est  enim 
Ecciesiae ;  quaeramus  juventutem  Ecclesiae.  Quando 
venit  Christus,  crucifixns  est,  mortuus  est,  surrexit» 
vocavit  gentes  ;  coeperunt  converti,  facti  sunt  marty- 
res  fortes  in  Christo,  fusus  est  saoguis  fldelis,  surre» 
xit  seges  Ecclesiae :  haec  juventus.  Progredientibus 
autein  temporibus  confiteaiur  Ecclesia  ;  dicat :  Usque 
nunc  annuntiabo  mirabilia  tua.  Non  tantuin  in  juven* 
tute,  quando  Paulus,  quando  Petrus,  quando  primi 
Apostoli  nuntiaverunt ;  procedente  etiam  aetate,  ego 
ipse,  id  est  unitas  tua,  membra  tua,  corpus  tuum, 
Annuntiabo  mirabilia  tua.  Quid  postea  ?  El  usque  ad 
ienectam  et  senium  annuntiabo  mirabilia  tua  :  usqoe 
in  finem  saeculi  erit  hic  Ecclesia.  I^i  enim  non  bic  fu- 
tura  est  usque  in  flnem  saeculi ;  quibus  Dominus  di- 
xit,  Ecce  ego  vobiscum  sum  omnibus  diebus^  usque  in 
eonsummationem  sceculi  (  Matth.  xxviu,  20  )  ?  Quare 
isU  oportebat  ut  dicerentur  in  Scripturis  ?  Quia  fulu* 
ri  erant  inimici  chrlstianae  fldei  qui  dieerent :  Ad 
parvum  tempus  sunt  Cliristiani,  postea  perjbunt,  et 
redibunt  idola,  rediet  quod  erat  antea  (a).  Quamdiu 
erunt  Cliristiani  ?  Usque  ad  senectam  et  senium ;  id 
estusquein  finem  saeculi.  Tu  cum  exspectas,  miser 
infidelis,  uttranseantChristiani,  transis  tu  sine  Gbri- 
stianis :  et  Christiani  usque  in  finem  saeculi  permane- 
bunt ;  ettu  per  inUdeiiutem  tuam,  cum  finierisbre- 
vem  vium  tuam,  qua  fronte  exies  ad  judicem  quem 
cum  viveres  blaspbemasti  ?  Ergo  a  juventute  mea^  et 
usque  Runc,  et  usque  ad  setiectam  et  senium^  Domine^ 
ne  deirelinquas  me.  Non,  quomodo  dicunt  inimici  mei, 
usque  ad  tempus  erit.   Ne  derelinquas  me,  doncc 
annuntiem  brachium  tuum  generationi  omni  superventu- 
rce.  Et  brachium  Domini  cui  revelatum  est  ( Jsai, 
LUi,  i )  ?  Brachium'  Domini,  Cbristus.  Noli  ergo  dere- 
iinquere  me ;  non  gaudeant  qui  dicunt :  Usque  ad 
certum  tempus  erunt  Christiant.  Sint  qui  annuntient 
brachium  tuum.  Gui  ?  Generationi  omni  iuperventuretm 
§i  ergo  omni  generationi  superventuraa ;  usque  ad 
(a)  Snin,  pag.  434,  not.  (d). 


&  ADGUSTDO  EPISGOPI  8M 

ilidlo  6irim  sseeolo,  jam  iralla  sopenre-     ec  inieltii^te,  t!  petestis  :  eredimot  aotem  qoia  ipee 


•95 

flnemueeoli 
liiet  generatio. 

5.  [ver$.  19.]  PotenHam  tuam,  et  ju$tUxam  tuam  : 
boc  eet»  annuDtiem  generaiioni  omui  aupervenlurae 
bracbioffl  loum.  Et  qutd  praestitit  bracbiura  luum  ? 
Lil>erattonem  nosiram  gratuitam.  Hoc  ergo  annun« 
tiem,  ipstm  graiiam  omtii  generaiioni  superrentuKe ; 
dicam  omni  bomini  nascituro  :  Nibil  es  per  te,  Deum 
invoca;  tua  peccau  sunt^merita  Dei  sunt;  suppli- 
eium  tibi  debetor»  et  com  praemiom  venerit,  soa 
dona  coronabit,  non  meriu  (oa,  Dicam  omni  genera- 
tioni  superventura  :  De  caplivitate  venisti ;  ad  Adam 
pcrlinebas.  Dicam  boc  omui  generationi  superven- 
tune,  nullas  vires  meas,  nullam  justiliam  meam; 
sed  jMtentiam  tuam  et  juttUiam  tuttm^  DeuM ,  u$que  in 
alti$sima  qum  fecisti  magnaHa.  Potentiam  tuam  et  ju- 
$titiam  tnam^  usquequo  ?  osque  ad  camem  et  sangui- 
nem  ?  Imo ,  u$que  ad  alti$$ima  qum  fediU  magnaUa. 
Iii  aliis  cceli  sunt ;  in  aliis  Angeli  sont,  Sedes,  Domi- 
naiioiies,  Priucipalus,  Potestales  :  tibi  debentquod 
suut,  tibi  debent  quod  vivunt,  Ubi  debent  quod  juste 
vivunt,  libi  debent  quod  beale  vivunt,  Potentiam 
tuam  et  juetiiiam  ftiani,  usqoequo?  V$que  in  aUi$$ima 
qum  fedeti  magnalia.  Ne  putes  hominem  solum  per- 
tinere  ad  gratiam  Dei.  Quid  erat  Angelus  antequam 
fieret?  quld  est  Angelos,  si  deseratqui  creavil?  Ergo» 
potentiam  tuam  et  ju$tiHam  iNomi  u$que  in  a/ltiitma 
quee  feci$ti  magnatia. 

6.  Et  bomo  se  extollit !  et  ul  pertineat  ad  primam 
capiiviiatcm ,  aodit  eerpentem  suggerentem :  Gu^tate^ 
et  eriti$  ncut  dii  (Gen.  iii,  5) !  Homines  sicut  dii  l 
Dev$,  qui$  $imiti$  tiln?  Non  in  abysso,  non  in  infemo, 
non  in  terra ,  non  in  coelo ;  omnia  enim  to  fecisti. 
Qoid  contendit  opus  cum  artifice  ?  Deue^  qui$  $uttHi$ 
libi  t  Ego  autem ,  ait  Adam  miser*  et  in  '  Adam  om- 
iiis  homo ,  cum  volo  esse  perverse  sijnilis  tibi,  ecce 
quid  factus  sum ,  ut  de  captivitate  ad  te  clamem :  coi 
bene  erat  sob  rege  bonO|  captivus  factus  sum  sub 
meo  sedoctore ;  et  clamo  ad  te ,  quia  cecidi  abs  te. 
Et  unde  abs  te  cecidl?  Gum  quxro  essc  perverse 
similis  tibi.  Quid  enim  ?  Deus  nonne  ad  suam  simili- 
tudinem  nos  vocat?  Nonne  ipse  est  qoi  dicit :  DiU- 
gite  inimico$  ve$tro$ ;  orate  pro  ets  qui  vo$  per$equuntur; 
benefaeite  ei$  qui  vo$  oderunt  t  Haec  dicens,  ad  simili- 
tudinem  Dei  nos  hortatur.  Denique  quid  adjungit  ? 
Ut  $iti$^  inquit,  fitii  Patri$  ve$tri  qui  in  aeli$  e$t.  Quid 
eiiim  ipse  facit?  Hoc  facit  certe  :  Qui  $olem  $uum 
oriri  facit  $uper  bono$  ei  malo$t  et  ptuU  $uper  ju$to$  et 
inju$to$  (Matih.  v,  U,  45).  Qui  ergo  bene  vult  ini- 
mico  suo ,  Deo  similis  est :  nec  is(a  superbia ,  sed 
obedientia  est  Quare  ?  Quia  ad  imaginem  Dei  facti 
sumus  :  Faeiamu$ ,  inquit ,  kominem  ad  imaginem  et 
iimilitttdinem  no$tram  (Gen.  i,  26).  Non  ergo  aliquid 
aUenum  esl,  si  imaginem  Dei  tenemus  in  nobis  :  uti- 
nam  eam  per  superbiam  non  amitumus !  Sed  quid 
cst,  per  superbiam  velle  esse  similem  Deo?  quid 
puiamus,  ut  eiclamaret  capiivus  :  Domine^  qui$  itmt- 
ii$  tibi?  quae  est  isu  perversa  similitudo?  Audite, 

*  Particula,  tn,  abest  a  Mss. 


qiii  nos  posuit  haec  vobis  dicere »  dabit  vobis  etiam 
posse  et  intelligere.  Deus  nullo  indiget  bono,  et  ipse 
est  summum  bonum,  et  ab  ipso  est  omne  bonum.  Ut 
ergo  boni  sunus,  Deo  indigemus  :  ut  bonus  sil  Deos, 
nobis  non  indigel ,  nec  nobis  Untum ,  sed  ueque  ad 
attisnma  quce  fedt  magnalia^  nec  ipsb  c€elestibu&,  nec 
superccelestibus ,  noc  coelo  coeli  quod  dicitur,  indiget 
Deus ,  ut  aut  melior  sit,  aut  poientior ,  aut  beatior. 
Quid  enim  esset  quidquid  aliud  est,  nisi  ipse  fecisset? 
Quo  ergo  eget  abs  te  qui  erat  ante  le,  et  lam  polens' 
erat,  ut  cum  lu  non  esses,  laceret  te  ?  Nomquid  quo- 
modo  parenies  faciunt  filios  ?  Per  quamdam  conco- 
piscentiam  carnalem  generant,  potios  quam  creaut; 
istis  enim  gcnerantibus ,  Deus  creat.  Nam  sl  lu  iu 
creas ,  dic  quid  tua  mulier  paritura  est.  Quid  dicam» 
Tu  dic?  ipsa  dicat,  quas  quod  porut  ignorat.  Gene- 
rant  Umen  homines  filios ,  et  ad  solatium  soamy  ec 
ad  subsidium  senectotis.  Numquid  ideo  creavit  hsee 
omnia  Deus,  a  quibus  senex  adjuvaretur  ?  Novit  ergo 
Deus  quod  creat ,  et  quale  sit  per  ejos  boniucem ,  ec 
quale  futurom  sit  per  propriam  volunuiem ;  novlc 
Deus  et  ordinavit  omnia.  Ut  autem  horoo  sit  aliquid» 
convertit  se  ad  iilum  a  quo  creatus  est.  Recedendo 
enim  frigescit ;  accedendo  fervescit :  recedendo  tenc- 
brescit ;  accedendo  clarescit.  A  quo  enim  babet  uc 
iit,  apud  illum  habet  nt  ei  bene  sil.  Denique  filius 
minor,  qui  voluit  in  sua  poteslate  habere  subsUntiam 
suam,  quae  illi  apud  patrem  oplime  servabator,  factua 
8o«e  polestatis,  profeclos  est  in  regionem  longinqoam, 
baesit  principi  malo,  porcos  pavit;  iame  correctus 
est  qui  saturiute  superbus  abscesserat  (  Lhc.  xv, 
12-16).  Ergo  quisquis  iu  vult  esse  similis  Deo,  uC 
ad  illum  stet ,  fortitudinemqne  suam ,  sicol  scriptona 
est,  ad  illom  costodiat  (Pso/.  lvui,  10),  non  ab  illo 
recedat :  ei  coh£erendo  signetor  Unqoam  ex  annulo 
cera,  illi  affixus  habeat  imaginem  ejus^  faclens  qood 
dictom  est,  ifiAt  adhmrere  Deo  bonum  e$t  (P$ai.  lxxii, 
28 ) ;  vere  costodit  slmilitodinem  et  imaginem  ad 
qoam  factos  esL  Porro  aotem  si  perverse  voloeric 
imiUri  Deom,  ut  quomodo  Deus  non  habel  a  quo 
formetor,  non  habet  a  quo  regalor,  sic  Ipse  velit  sua 
potesute  oti,  ut  qoomodoDeus,  nullo  formanle,  nollo 
regente  vivat;  quid  resut,  fratres,  nisi  ot  recedens 
.  ab  ejus  calore  torpescat ,  recedens  a  veritale  vane- 
scat,  recedcns  ab  eo  qood  somme  atqoe  incommuta« 
blliter  *  esi,  in  deterius  mutatus  deficiat. 

7.  Hoc  diabolns  fecit :  imitari  Deum  voluil,  scd 
pervcrse;  non  esse  sub  illius  pofesUtc,  sed  habere 
contra  iitum  potesUtem.  Homo  autem  posilos  sob 
prxcepto,  aodivit  a  Domino  Deo,  Noii  tangere.  Quid? 
Hanc  arborem  (Gen.  n,  17).  Quid  esl  enim  ilU  arbor? 
Si  bona  est,  quare  non  ungo  ?  si  mala  est,  quid  facit 
in  paradiso  ?  Prorsus  ideo  est  in  paradiso,  quia  bona 
esl;  scd  nolo  Ungas.  Qoare  non  Ungo?  Qula  lAo- 
dientem  te  volo ,  non  contradicentem.  Servi  ad  boc, 
serve  • ;  sed  noli  male ,  serve.  Serve ,  audi  prius  Do- 

*  Sic  Er.  et  Hss.  At  Ijov.,  incomparahUUet. 

>  sic  aliquot  Hss.  Alii  plures,  $erve  adhue  $erve.  Atpao- 


m  ENARnATIOIN 

miiii  jossam,  ei  tanc  jubentis  disce  oonsilium*  Bona 
est  arbor :  nolo  tangas.  Qaare  1  Qnia  Domtnus  snm, 
et  servos  es.  Hsec  tota  causa  est.  Si  parva  est,  dedi- 
gnariB  esse  senras?  Quid  aotem  tibi  expedit,  uisi 
esse  sub  Domino  ?  Quomodo  eris  sub  Domino ,  nisi 
fueris  sub  praeoepto?  Porro  si  expedii  tibfesse  sub 
Doroino,  et  sob  praecepto,  quid  tibi  jussurus  erat 
Deas  ?  Aliquid  enim  qaaerit  abs  te  ?  Offer  mibi  sacri- 
ficium»  dictaros  eat  tibi  ?  Nonne  ipse  fecit  omnia»  in 
qoibas  et  te  fecit?  Obsequere  mibi,  dicturus  est  tibi ; 
si?e  ad  lectom,  com  requiesco ;  sive  ad  mensam,  com 
me  refieio;  siye  ad  balneas,  com  lavo?  Quia  ergo 
nolio  abs  te  indiget  Deos,  nihil  Ubi  debuit  jubere? 
Si  aolem  debuit  aliquid  jubere,  ut  te,  qood  tibi  cxpo» 
dit,  sentires  ease  sab  Domino,  ab  aliqua  re  probiben- 
dos  eras ;  non  propter  illios  arboris  malitiam,  sed 
propier  toam  oliedientiam.  Non  potoii  Deos  perfe- 
ctios  demonstrare  quantom  sit  bonom  obedientiae, 
nisi  cum  probibuit  ab  ea  re  qoae  non  erat  mala.  Sola 
ibi  obedientia  teuet  palmam ;  sola  ibi  inobedientia 
ioTenit  paenam.  Bonom  est;  nolo  tangas.  Nou  enim 
non  tangendo  rooritoras  es.  Noroquid  qui  binc  pro- 
bibait,  alia  subtraxit?  Nonne  est  paradisus  fruciuosis 
plenos  arboribus  ?  Quid  tibi  deest  ?  Hoc  nolo  Uogas ; 
hlnc  nolo  giistes.  Bonom  est,  sed  obedientia  melior 
est.  Proindc  cum  teligeris ,  numqoid  arbor  illa  ma- 
lam  ertt,  nt  moriaris?  Sed  inobedientia  te  sobjecit 
norti,  quia  prohibita  tetlgisti.  Ideoarbor  illa  appellata 
cstscientiae  dignoscendiboniet  mali  (Gen.  pi,  17),  noa 
quia  inde  ulia  qoasi  poma  pendcbant ;  sed  quidquid 
csset  arbor  illa»  cujuslibet  pomi,  cujoslibet  fractos 
esset,  ideo  sic  yocaU  cst,  quia  homo  qui  noUet  bo- 
oiun  a  malo  discernere  per  praeceptum ,  discreturus 
erai  per  experimentum ;  ut  Ungendo  Tetitom,  inve- 
niret  supplicium.  Quare  ailtem  teiigit,  fraires  mei? 
Qiiid  ilii  deerat?  Dicalur  mibi  quid  illi  deerat  in 
paradiso  consiituto,  in  media  opuleuiia,  mediisque 
deliciis ;  cui  magnas  delici»  erant  ipsa  visio  Dei, 
coius  faciem  quasi  inimici  timuit  post  peccatum? 
Quid  illi  deerat ,  ut  Ungeret ,  nisi  quia  sua  potesute 
uti  voluit,  praeceptum  rumpere  delecUvit ;  ot  nullo 
sibi  dominante  fieret  sicat  Deus,  quia  Dco  nullits 
utique  dominaiur?  Male  vagus,  male  prsesumens» 
fularus  mortuuSy  recedendo  a  via  juslitiae^!  ecce 
solvit  prsecepium ,  excussit  a  cervice  juguni  disci- 
plinaey  babenas  regiminis  exalunie  animosiiate  disru- 
pit ;  ubi  est  nunc?  Gerle  captivus  clamat :  Dondne^ 
qm$  timiUi  tibi  t  Volui  esse  perverse  similis  tibi ,  et 
factus  sum  siinilis  pecori.  Sub  tua  doroinatione ,  sub 
Cuo  praecepto  vcre  similis  eram  :  sed  homo  in  honore 
posiius  non  intdlexit ;  comparatus  est  jumentis  in- 
sensaiis,  et  similis  facius  est  illis  {Psal.  xlviii,  15). 
Jam  de  similiiudine  jnmcntorum  clama  sero,  et  dic  : 
Deitt,  4jriii«  similii  tibi  ? 

8.  [veri.  20,2i.]  QttontM  ostendi$U  nnhi  tribula- 
lume$  multat  et  maUi$  !  Iferito,  superbe  serve  :  vo- 

eiorea  cam  editis ;  mm  contradkentem  lanwiiw,  ad  hoe  ier^ 
POt  etc 
*  plerfqae  iias.9  a  vitajiiilMir. 


PSALMUM  LIX.  808 

luisli  enim  perverse  esse  similis  Dnmino  tuo,  qui 
factiis  eras  ad  imaginem  Domini  lui.  Bene  tibi  vcties 
ut  esset  recedenti  ab  illobono?  Prorsus  dicit  tibi 
Deus  :  Si  recedis  a  me,  et  bene  est  tibi,  ego  non  sum 
bonum  tiium.  Proinde  si  ille  bonus,  et  summe  bonus, 
et  de  se  sibi  bonus,  et  nullo  alieno  bono  bonus ,  et 
ipse  nostrum  sumroum  bonum  ;  recedendo  iiide,  quid 
eris,  nisi  malus?  Item,  si  ipseest  bealitudonostra, 
quid  erit  recedenti ,  nisi  roiseria  ?  Redi  eq;o  post 
roiseriam,.  et  dic :  Dondne^  quii  nmilii  tibi  ^  Quantoi 
Oitendiiti  mihi  tribulalianei  multoi  et  malat* 

9.  Sed  disciplioa  fuii;  admonltio ,  noa  desertio. 
Dcnique  gratias  agens  quid  dicit?  Et  canvereui  vivtyi- 
eoiti  me^  et  de  abyuii  terra  iterum  redumti  me. 
Quando  enim  antea?  quid  est  hoc,  ileriim  f  Gecidisti 
ab  altiludlne ,  o  homo ,  mancipium  inobediens  ,  su- 
perbe  adversus  Dominum  ,  cecidisti  I  Facium  est  in 
te ,  Onifils  ^ut  u  exaltat ,  humiliabitur :  flat  in  te , 
Orrmtt  qui  ee  humiliat ,  exaltabiinr  (  Lue.  xiv,  1 1  ). 
Redi  de  profundo.  Redeo  ,  inquit ;  redeo ,  agnosco  : 
Deui  ,  quii  <tmt7ii  libi  f  Quantai  ostenditti  mihi  fribU' 
lationei  muUoi  et  mahi  !  Et  cotivenus  vivificasli  me , 
«f  de  abyius  terra  iterum  reduxisti  me.  Inlenig^imus  , 
aodio.  Redoxlsti  enini  de  aliyssis  ternn  ;  reduxisti  a 
profundiute  et  submerstone  peccati.  Sed  quarc ,  i/e- 
mm  .^  Quando  jam  facium  erat?  Sequamur,  ne  forte 
posleriora  psaimi  Ipsius  exponant  nobis ,  quod  bic 
nondum  inlenigimus  ,  quid  dixerit  iterum,  Ergo  au- 
diamus :  Quantai  atendiiti  mihi  tribulationei  muUrt$ 
et  matoi!  ei  convenui  vivificaiti  m«,  et  de  abyaii 
terrm  itetum  reduxtiH  me.  Quid  deinde?  Multipiicaiti 
juititiam  tuam ;  et  eonvenui  comolatus  es  me  ^et  di 
abyuii  teme  iterum  reduxisti  me,  Ecce  alterum  iterum. 
Si  hoc  iterum  solvere  laboramus  semel  positum  ,  quis 
poterit  solvere  geminatum  ?  Jum  ipsum  iterum  gemi- 
natio  est ,  et  rursum  positum  est  iterum.  Adsit  ille  a 
quo  graila :  adsit  et  brachium  quod  annuntiamus  omni 
generati6ni  superventunc  :  adsit  ipse ,  et  Unquam 
clave  ^  crucis  suae  ciausum  sacramentum  aperlat.  Ne- 
que  enim  fruslra ,  illo  crucifixo ,  velum  teinpli  me- 
dium  scissum  est  ( Mattlu  xxvii ,  5i ),  nisi  quia  per 
ipsios  passionem  omnium  mysteriorum  secreu  patue- 
rnnt.  Adsit  ergo  Ipse  transeunlibus  ad  eiim  ;  aufera- 
tur  velamen  ( II  Cor.  iii ,  16  ) :  dicat  nobis  Dominus 
noster  et  Salvator  Jesus  Glirisius ,  quare  talis  vox 
Prophetae  praemissa  est  :  Ostendisii  mihi  tribulaliones 
multoi  et  matoi ;  et  conversus  vivificasti  me^etde  abys 
iis  terrw  iterum  reduxisti  me.  En  hoc  primum  posiiiiin 
esl  i/^rtnn  ;  vidcamus  quid  hoc  sit,  et  invenieiniis 
quare  alterum  iterunu 

10.  Quid  est  Christtis  ?  In  prlncifno  erat  Verbum  , 
et  Verbum  erat  apud  Deum ,  et  Deus  erat  Verbum  : 
hoe  erat  in  prindpio  apud  Deum.  Omnia  per  ipsuhi 
facta  sunt ,  et  sine  ipso  factum  est  nihil.  Grandc  hoc ! 
magnum  hoc  t  Tu  quid  ,  captivc  ?  ubi  jaces  ?  In  carnc, 
sub  morie.  Quis  ergo  ille?  quis  tu?  et  quid  ilie  post- 
ea  ?  propter  quom?  Quis  ille ,  nisi  quod  dietum  est, 
Fer^iim^Quod  Verbum?  oe  forte  sonat  et  iransitt 

*A]iqiiotllss.y<:(avo» 


m 


S.  AtGtSTINI  EPISCOPl 


ftM 


Yerbam  Deas  apad  Dcnm ;  Verbnm  per  quod  facia 
8unt  omnia.  Quid  propter  te  ?  Et  Verbum  caro  facfum 
ea,  et  habitavit  in  nobis  {Joan.  i ,  1 ,  i ,  5,  14 ). 
Qui  Fitio  ffroprio  non  pepercit ,  sed  pro  nobis  omnibui 
tradidil  illum ;  quomodo  non  et  eum  iUo  omma  nobii 
donavit  (  Rom,  thi  ,  52  )1  Ecce  quid »  qais ,  propter 
quem.  Filius  Dei  caro  propter  peccatorem  ,  propter 
iniquum ,  propter  desertorem  ,  propter  superbum  , 
propter  perversum  Dei  sui  imitatorem !  Faclus  ille 
quod  lu ,  fllius  hominis ,  ut  nos  efliceremur  fllii  Del  M 
Garo  factus  :  unde  caro?  Ex  Maria  virgine  ( Lue,  ii, 
7 ).  Unde  Maria  vlrgo  ?  Ex  Adam.  Ergo  ex  illo  primo 
captivo;  et  caro  in  Glirislo  de  massa  captivitatis. 
Utquid  boc?  Ad  exemplum.  Suscepit  a  te  in  quo 
morerelur  pro  te ;  suscepit  a  te  quod  oflTerret  pro  te , 
quo  exemplo  doceret  te.  Quid  doceret  te  ?  Quia  re- 
surrecturus  es.  Unde  enim  crederes ,  nisi  exemplum 
carnis  praecederet  assumpu»  de  massa  morlis  tux? 
flrgo  in  illo  primo  resurreximus ;  quia  et  Christus 
cum  resurrexit ,  nos  resurreximiis.  Non  enim  Yer- 
bum  mortuum  est ,  et  resurrexit ;  sed  ip  Yerbo  caro 
mortua  est ,  et  resurrexit.  Ibi  mortuus  estChrislus , 
ubi  es  tu  moriturus ;  et  ibi  resurrexit  Cbristus ,  4ibi 
es  tu  resurrecturus.  Exemplo  suo  docuit  quld  i)on 
timeres ,  quid  sperares.  Timebas  mortem  ;  mortuus 
cst :  desperabas  resurreclionem  ;  resurrexit.  Sed  di- 
cis  mihi :  ille  resurrexit ;  numquid  ego  ?  Sed  resur- 
rexit  in  eo  quod  pro  le  accepit  ex  te.  Ergo  natura  tua 
in  illo  praecessit  te ;  et  quod  sumptum  est  ex  le » 
ascendit  ante  le  :  ibi  ergo  et  tu  ascendisii.  Ascendit 
ergo  ille  prior ,  et  in  iilo  nos ;  quia  caro  illa  de  ge- 
nere  bumano.  Ergo  et  illo  resurgente,  reducti  sumps 
cx  abyssis  terrae.  Cum  itaque  resurrexit  Christus, 
de  abystii  terrm  redwastt  me,  Gum  vero  credimus  in 
Christum  »  de  abysris  terrte  iterum  reduxiiti  me,  Ecce 
unum  iterum.  Audi  impleri  ab  Apostolo  :  Si  ergo  re- 
iurrexiilii  eum  Chriito ,  quai  iursum  iunt  qwierite ,  ubi 
Chrittui  eit  in  dexUra  Dei  iedeni ;  quce  iurtum  tunt  ta- 
pite ,  non  quag  super  terram  ( Colou.  iii ,  1 ,  S ).  Prae- 
cessit  ergo  ille ;  jam  resurreximus  et  nos ,  sed  adhuc 
iu  spe.  Audi  hoc  idem  apostolum  Paulum  dicenteni : 
El  ipsttn  nobismetipsis  ingemiscimut  adoplionem^  ex* 
ipeclaniei  redemptionem  corporit  noslri,  Adhuc  inge- 
miscis ,  adhuc  exspectas.  Quid  ergo  est  quod  libi 
prxstitit  Christus?  Audi  quod  sequitur  :  Spe  enim 
salvi  [acti  sumus ;  spes  autem  quce  videtur  non  est  spes, 
Quod  enim  videt  quis ,  quid  sperat  ?  Si  autem  quod  non 
videmus  speramus ,  per  patientiam  exspectamus  (  Rom. 
VIII ,  23-25  ).  Reducti  ergo  snmus  iterum  ab  abyssis 
spe.  Quare  iterum?  Quia  jam  Cbristus  praecesserat. 
Scd  quia  resurgemus  in  re  :  modo  eoim  spe  vivimus, 
modo  secundum  fidem  ambalamus  :  reducti  siimas 
ab  abyssis  terrae ,  credendo  in  eum  qui  ante  nos  re- 
surrexit  ab  abyssis  lerrae ;  resuscitaia  est  anima  no- 
stra  ab  iniqniute  infidelitatis ,  et  facta  est  in  nobis 
quasi  prima  resurrectio  per  fidem.  Sed  si  sola  erit, 
ubi  est  quod  Apostolus  ait :  c  Adoptioaem  exspectaih 


tes  redemptionem  corporis  nostri?»  ubi  est  quod 
illo  loco  dixit :  c  Gorpus  mortunm  est  propter  pecca 
tum ;  spiritas  vita  est  propter  jastiiiam.  8i  aatem 
qui  suscitavit  Ghristum  a  mortuis  habilat  in  vobis , 
qui  sascilavit  Jesum  Ghristum  a  mortuis  vivificabit 
et  mortalia  corpora  vestra ,  per  inliabitantem  Spiri^ 
tum  ejus  in  vobis  i  {Rom.  vnt»  10,  II)?  Ergo  jam  re- 
surreximus  mente ,  fldct  spe,  charilate ;  sed  restat 
ut  resurgamus  corpore.  Audisil  unum  iterum ;  audisti  * 
aiterum  iterum :  unum  Uerum  ,.propter  Ghristum  pn^- 
cedentem  ;  et  alierum  ,  sed  adhuc  spe  ,  quod  restat 
in  re.  MultipUcasti  }ustitiam  tuam  :  jam  in  credenti- 
bus ,  jam  in  illis  qui  primo  resurrexerunt  in  spe. 
Mutliplicaiti  juttitiam  iuam.  Ad  ipsam  justitiam  perti- 
net  el  flagellum  ;  qnia  tempui  ett  ut  judieium  tneipUu 
a  domo  Dei  { I  Petr.  iv,  17  ),  ait  Petnts;  id  est  a  san- 
<^tis  ejus.  Fiagellat  autem  omnein  fllium  quem  reeipit 
(  Prov.  III  ,i^,et  Bebr.  xii ,  6  ).  MuMpScaiH  jui^- 
tiam  tuam  :  quia  jam  nec  flliis  pepercisti ;  sed  qaifras 
haereditaiem  seternam  servabas ,  disciplina  non  dese' 
ruisti.  Multipiicatti  juttitiam  tuam;  et  eomenui  con- 
iolatui  et  me  :  et  propier  corpus  in  flne  resarreclu- 
rum  ,  et  de  abyttit  terra  iterum  redttxiiti  me. 

H.  [  ven.  ^.  ]  Etenim  ego  confitebor  tibi  in  toM 
ptaimi  veritatem  tuam.  Vasa  psalmi ,  psalterium.  Sed 
quid  est  psalterium  T  Organum  ligneum  cum  chordis. 
Quid  significat  ?  interest  aliquid  inter  ipsum  et  citha- 
ram  ?  interesse  dicunt  qui  norunt ,  eo  quod  conca  - 
vum  illud  lignum  cui  chordae  superlenduntur  ut  re- 
sonent ,  in  superlore  parte  habet  psalterium  ,  dtliara 
in  inferiore.  Et  quia  spiritus  destiper ,  caro  de  terra  , 
signiflcari  videliir  per  psalterium  spiritus ,  per  citha- 
ram  caro.  Et  quia  duas  dixerat  reductiones  Dostras 
ab  abyssis  lernne ;  unam  seeundum  spiritum  in  spe , 
alteram  secundum  corpus  in  re ;  audi  eas  duas  :  Et- 
enhn  ego  confitebor  tibi  in  varit  ptatnd  veritaiem  tuam. 
Hoc  secundum  spirilum  :  quid  de  corpore  ?  PtaUean 
tibi  in  cithara,  tanctui  Itrael. 

i2.  [vert.  23,24.]  Iterum  hoc  audi,  propter 
ipsum  iterum  et  iterum.  Extultabunt  Uibia  tnea ,  cum 
ptaltam  tibi.  Quia  labia  solent  dici  et  iiiterioris  liomi- 
nis  et  exlerioris ,  incertum  est  quomodo  posita  sint 
labia  :  sequllur  ergo  ,  Et  anima  mea  quam  redemiits. 
Ergo  de  labiis  interioribus  salvati  in  spe ,  reducti  ab 
abyssis  terrse  in  fide  et  charitale ,  extpeciantet  tamen 
adhuc  redemptionem  corporit  noitri ,  quid  dicimus  ? 
Jam  dixit :  Et  anima  mea  quam  redemitti.  Sed  ne 
solam  aniinam  rcdemptam  putares ,  in  qua  nunc  aa- 
disii  unum  Uerum ,  Adhuc  autem ,  inquit :  quid  adhuc  T 
Adhuc  autem  et  Ungua  mea :  ergo  jam  lingua  corporis 
Tola  die  meditabilur  junUiam  tuam:  id  est  iii  scterni- 
taie  sine  fine.  Sed  quando  lioc  ?  Jam  in  fine  sieculi  *, 
resurrectione  corporis ,  ct  iminotationc  in  angelicam 
staiuro.  Unde  boc  probatur  quia  de  fine  dicitur , 
Adhue  ttutem  et  tingua  mea  t§ta  die  meditabitur  juititiam 
tuam  ?  Cum  confuti  fuerint »  et  erubuerint  qw  qwtrunm 

^  Edd.,  audi  aUerum  :  et  inihiy  post,  preecediniemy  fiare- 
bant:  to  itermHt  iadadimcm*Qii^  r«Mtftf»/r 
dantur  ad  aliquot  Mss. 

>  Kdd.|  tn  resurrectkna^iim^^  i^  t  ¥ik 


aoi  mRiiAtiQ  m 

mala  mihu  Qoando  confundenlur ,  quaiodo  erube- 
Bceni ,  nisi  in  fine  sxculi  ?  Duobus  enim  modis  con- 
Aindeniur ;  aut  cum  credeni  in  Chrisium »  aut  cum 
venerit  Clirisiqs.  Nam  quamdiu  bic  est  Ecciesia^ 
quamdiu  geroit  triticum  inler  paleas,  quamdiuge- 
rount  spic»  inter.zlzania  {Matik.  lu,  12,  et  xiii^ 
30  ),  quamdiu  gemunl  vasa  misericordiae  inter  vasa 
irx  facta  in  contumeliam  ( 11  Tim,  ii  ^  20 ),  quamdiq 
gemit  lilium  inler  spinas  ^  non  deerunt  inimici  qut 
dicanl ,  Quando  morielur ,  et  perfkii  nomea  eius  ( PsaL 
xj.,  6  ) ;  id  est ,  Ecce  veniet  tempus  Mt  finianlur ,  et 
non  sint  Cbristiani :  sicut  coeperunt  ex  aliquo  tem* 
pore  ,  ita  usr^ue  ad  cerlum  tempus  eront.  Sed  cum 
ista  dicunt ;  et  sine  fine  '  rooriuntur ,  et  permanet 
Ecclesia ,  prxdicans  bracbium  Domini  omni  genera* 
tioni  supervcnlurae.  Yeniet  et  ipse  ultimus  in  clari- 
tate  sua ;  resurgent  omnes  mortui ,  quisque  cum 
causa  sua  :  separabuntur  boni  ad  dexteram  ,  roali 
autem  ad  sinistram  ( lfa(//i.  xxv,  33 );  et  confunden- 
tor  qoi  insullabant,  erubescent  qui  garriebant :  et 
sic  lingua  roea  posi  resurrectionem  meditabitur  jusli- 
tiam  tuaiQ  ,  tota  dle  laudem  tuam  » cum  confu$i  fue^ 
nol ,  ei  etubumnL  qui  ffucenmi  nUhi  n^la* 

IN  P8ALMUM  LXXl 

ENARRATIO  (a). 

I.  [ven.  1.]  In  Salomonem  quidem  psalmi  hujus  ti* 
tulus  pnenotatur;  sed  hxc  in  eo  dicuntur»  quae  non 
possint  iili  Salomoni  regi  Israel  secundum  carnem  ^ 
juxla  ea  quae  de  illo  sancta  Scriptura  loquitur,  con- 
venire :  Domino  autem  Chrislo  aplissime  possunt. 
tJnde  intelligilur  eiiam  ipsum  vocabulum  Salomonis 
ad  Gguratam  significationem  adhibitum^  ut  ineoChri- 
stus  accipiatur*  Salomon  quippe  interpretatur  PaciiU 
cus ;  ac  per  boc»  ^le  yocabulum  illi  verissime  alqu^ 
optime  congruit,  per  quem  mediatorem  ex  inimicis% 
accepia  remissione  peccatorum»  reconciliamur  Deo. 
Etenim  cum  inimici  e$temu,i  9  reconciUali  sumus  Deo 
per  nwrtemFilU  ejus  (Rom*  v,  iQ).  Idem  ipse  esl  ille 
pacificus ,  qui  fecit  utraifue  unumt  et  medium  parietetn 
macerice  solvenSf  inimiciiia^  in  carne  $iua ;  legem  manda- 
torum  decretis  evacuans,  ut  duos  conderel  in  se  in  unum 
novum  hominemji  facieus  pacem ;  et  veniens  evangeliza» 
vit  pacem  iis  quj^  ionge  ^  et  pacem  iis  qui  prope  (Epbe$. 
u»  14-17)*  Ipse  in  Evaqgelio  dicit :  Pacem  relinquo 
totnSf  paeem  memm  do  vobis  {Joan.  xiv»  27).  £t  mult\s 
aliis  testimoniis  Dominus  Christus  pacificusesse  moo- 
.sur^itiir '"  4ion  secund.um  pacem  quam  novit  et  quserit 
Uc  mundus ;  sed  illam  pacem  de  qua  dicitur  apud 
prq>betam,  Dabo  eis  solatium  verum,  pacm  super  pa^^ 
cem  (JmI.  lvii,  19,  sec.  LXX) ;  cum  scliicet  paci  re- 
coAciUaiioiiis  additur  pax  immortaliiaUi.  Nam  post 
oviiva  re4d}ta  qute  promisit  Deus«  novissimam  pacem 
Bosex^pac^e  debere,  qua  cuqi  Peo  vivamus  in  aeter- 
ideot  prophata  osteadit,  ubi  ait :  Domine^  De^s 


*  Plores  Msi.,  fide. 

r^gm.  pkfiqBe,  mUekik. 

to>oiij|f(Ut  anno  cliristi41!(»exEpL»oKa  i69|adEvodium, 


mLipi  LXlt.  MS 

fioiier,  pacem  da  nobis ;  omnta  enim  dedUHnoMs  {isau 
XXVI,  12 ,  sec,  LXX ).  Pax  erit  plane  illa  perfecta  n 
quando  novisuma  inimiea  desiruetur  mors.  Et  in  quo 
erit  hoc,  nisi  in  pacifleo  iiio  reconciliatore  nostro? 
^icut  enim  in  Adam  omnes  morinntnr;  sicet  in  Ckristo 
omnes  vtvifieabunlur  (ICor.  xv,  26,  tt).  Quoniam 
fcrgo  invenimus  verom  Slalomonem ,  hoc  est  verom 
pacificum;  quld  deinde  psalmus  ipse  de  illo  doceat 
attendamus. 

2.  [vers.  t,]  Deus,  Judicium  tuum  regi  da,  Hjuetitiam 
tuam  fillo  regis.  Dominus  ipse  in  Evangelio  dicit,  Pa- 
ter  non  Judicat  quemquam ;  sed  omne  Judicium  dedii 
FiUo  {Joan.  v,  28) :  hoc  est  ergo,  Deus,  Judicium  tuum 
regi  da.  Qui  rex  ctiam  filius  est  regis ,  quia  et  Deus 
Pater  ulique  rex  est.  Ita  scriplum  est,  quod  rex  fecil 
nupiias«filio  suo  {Maith.  xxii ,  2).  More  autem  Scri- 
plura5  idem  repelitur.  Nam  quod  dixii,  Judlcium  tuum; 
hoc  aliter  dixit :  Justitiam  tuam  :  et  quod  dixit,  regl ; 
boc  aliter  dixit,  filio  regis;  slcut  est  itlud;  Qui  habitat 
in  ceelis^  irridebit  eos,  et Dominus  subsaunabit  eos{VsaL 
II,  4).  Quod  est,  qui  habitat  in  cmlis;  Iioc  est,  et  Do^ 
minus  :  et  quod  esi,  irrideMt  eos;  hoc  esl,  subsannabit 
eos.  Et,  Cceli  enarrant  gloriam  Dei^  et  opera  manuum 
ijus  annuntiat  firmamentum  {Psal.  xvui  ,2).  CtBii  re^ 
petiti  sunt  noniine  flrmamenti :  et  quod  dictum  est, 
gtoriam  Dei ;'  repelitum  est ,  opera  manuum  ejus :  et 
quod  dictum  est ,  enarranl;  repelitum  est,  annuntiat. 
Islae  autem  repetitiones  roultum  eloquia  divina  com- 
mendant;  sive  eadem  verba,  sive  aliis  verbis  eadem 
senteniia  repetatur  :  et  maxime  reperiuntur  in  Psal- 
tnis ;  et  in  eo  genere  serroonis  quo  animi  est  rooven- 
dus  affecttis. 

5.  peinde  sequitur  :  Judicare  populum  tuum  in  Ju' 
StUia,  et  pauperes  tuos  injudicio.  Wex  Pater  regi  Fiiio 
ad  qiiam  rero  dedit  judicium  suum  et  jusiitiam  suam 
salis  ostenditur,  cum  dicit,  Judicare  populum  luum  in 
Justitia,  id  est,  ad  judicandum  populum  tuum.  Talis 
locutio  est  apu(j(  Salomonem  :  Proverbia  Salomonis , 
fitii  David,  scire  sapientiam  et  disciplinam  {Prov.  1,  i) ; 
boc  est,  Proverbia  Salomonis ,  ad  sciendam  sapien- 
liam  et  disciplinam.  Ita ,  Judicmm  tuum  da ,  Judicare 
populum  tuum;  id  est,  judicium  tuum  da,  ad  judican- 
dum  populum  luum.  Quod  autem  ait  prius ,  populum 
tuum;  hoc  ait  posterius .  pauperes  tuos :  et  quod  ait 
prius,  injustitia;  hoc  poslerius,  injudicio;  roore  illo 
repetiiionis.  IJbi  saiie  demonstrai  populum  Dei  pau- 
perem  esse  debere,  id  est,  non  superbum,  sed  humi- 
lem.  Beali  enim  pauperes  spiritu^  quoniam  ipsorufn  esl 
regnum  ecelorum  {Matth.  y,  3).  Qua  paupertate  eiiam 
beatus  Job  pauper  fuit,  et  antequam  magnas  illas  ler- 
renas  divitias  amisisset.  Quod  ideo  commemorandam 
pucavi ,  quoniam  sunt  quidam  qui  laeilios  omfiiia  sna 
pauperibus  distribuunt,  qoam  ipsi  paoperes  Qei  fiaiH. 
Inflati  sonl  enisn  jactaiitia  qoa  putant  sibi  esse  tri- 
boendom,  non  gratiae  Dei,  quod  beiie  vivunt;  et  id«o 
jam  nec  bene  vivoat,  quantacuiDquebona^opera  facere 
videantor.  De  sno  quippe  babere  «e  potant,  et  gU- 
p^ntmr  quasi  noa  afH^^tAt  {l  Cnr.  iv,  7) :  divitea 
sui,  non  pauperes  Dei;  abun(^^iU(s  sibi»  bod  ^eptes 


9C3 

Oc<>.  Sed  ait  Apostolos  :  Si  (Unribuero  omnia  tuea  pau- 
iia-itus,  ei  iradidero  corftu*  meum  ut  ardeam,  charitO' 
'  lem  autem  non  habeam^  titAi/  mihi  prodeet.  Tanquaio  sl 
(i.cerci :  Si  disiribiiero  oinnia  mea  pauperibus»  et 
fniipcr  Dei  non  fucro,  nihil  Knihi  prodest.  Charitae 
4Miiin  non  in/latur  (1  Cor.  xiii,  5,  4) ;  nec  est  vera  '  Dei 
(iiarilas  in  eo  qui  ingratus  esl  sancio  Spirilui  ejus » 
per  quem  diflunditur  in  cordibus  noslris  charitas  ejus 
{Rom.  V,  5).  Et  ideo  tales  non  pertinent  ad  populum 
Dei ,  quia  non  sunt  paoperes  Dei.  Pauperes  quippe 
Dci  dicunt :  Nog  autem  non  ipiritum  hujue  mundi  aeco' 
pimus^  sed  Spifitum  qui  ex  Deo  ut ,  ut  sdamui  qum  a 
Deo  donata  $unt  nobii  (I  Cor.  ii ,  12).  Nam  cum  et  in 
islo  psalmo  ,  propter  susoepti  hominis  sacramentuai 
quo  Verbum  caro  factum  est  {Joan.  i ,  14) ,  dicalar 
Deo  Patri  regi,  Justitiam  tuam  da  filio  regis;  nolunt 
isli  sibi  dari  justitiam ,  sed  a  semetipsis  eam  habere 
oonfldunt.  Ignorautes  enim  Dei  josiiliam»  et  suam  vo- 
lentes  constitnerey  justitiae  Dei  non  sunt  subjecii 
{Rom.  X»  3).  Non  sunt  itaque,  ut  dixi ,  panperes  Dei, 
sed  divites  sm ;  quia  non  sunt  humiles ,  sed  superbi. 
Yeniet  vero  ille  judicare  populum  Dei  in  justitia ,  et 
panperes  Dei  in  judicio  :  et  eo  judiclo  discernet  a  di- 
vitibus  eorum  pauperes  soos;  sed  qoos  paupertate 
sua  fecit  divites  siios.  Clamat  ei  quippe  populus  pau- 
ptriJudica  me,  Deus,  et  discerne  eaueam  meam  de 
gentenon  sancta  {Ptal.  XLii,  1). 

4.  Quod  autem  motato  verborum  ordine,  com  prios 
dixisset,  Deusjudicium  tuum  regi  da^  etjuttitiam  tuam 
fitio  regit ,  t>rius  ponens  judicium ,  deinde  justitiam ; 
prius  justitiam  posuit,  deinde  judicium,  dicens,  Judi- 
care  populum  tunm  in  juttitia ,  et  pauperee  tuot  in  Ju- 
dicio ;  magis  ostendit  judicium  seappellasse  justitiam^ 
nihil  interesse  demonsirans  quo  ordine  ponatur,  cum 
idem  significet.  Solet  enim  dici  judicium  pravom 
qnod  injosiom  est ;  jostiiiam  vero  iniquam  vel  injo- 
stam  dicere  non  solemus.  Si  enlm  prava ,  et  injusta 
erit;  nec  jusiitia  Jam  dicenda  est.  Proinde  ponendo 
ludiciom,  atque  justitiae  nomine  repelendo;  vel  po- 
nendo  jtistiiiam ,  et  eam  judicii  nomine  repetendo, 
satis  edocet  proprie  se  appellare  judicium  quod  pro 
juslitia  poni  solcl,  id  est,  quod  in  male  judicando  in- 
telligi  non  potest.  Ubi  enim  Dominus  dicit,  NotitejU" 
dicare  pertonaliter,  ted  rectum  judidum  judicate  {Joan. 
vii,  44) ,  ostcndit  esse  posse  pravum  judicinm  ,  cum 
dtcit,  Rectum  judicium  judieate :  denique  illud  velal; 
boc  praecipit.  Gum  vero  ^e  olla  adjeclione  dicit  ju- 
diciom,  continuo  justum  vuU  intelligi ;  sicut  est  quod 
ait :  ReUnquitis  graviora  Legis^  mitericordiam ,  etjudi^ 
dum  {Matth.  xxiii,  25).  Et  illud  quod  Jeremias  dicit: 
Fadent  divitiattuat  non  eum  judido  {Jerem.  xvn,  H). 
Non  ait,  Faciens  divitias  suas  pravo  injustove  judicio, 
vel  non  cnm  Judicio  recto  aut  josto ;  sed ,  non  eum 
iudido :  Judicium  non  appellans,  nisi  quod  rectum  ac 
justom  est. 

5.  [tert.  5.]  Sutdpiant  montet  pacem  populo,  et  coir 
let  justitiam.  Montes  majores  sunt,  colles  mluores. 
Nimirum  ergo  hi  sunt  quos  alias  habet  psalmos :  Fu- 

*sicMis.Mldd.,«erto. 


S.  AUGUSTINI  EPISCOPI  Ml 

uUot  cum  magnit.  Isti  qulppe  montet  extuliaterunt  ticut 
ttrietet,  et  isti  coUet  dcut  agni  oviicm,  m  exitu  Itrael  ex 
JEggpto  {Ptal.  cxui,  13, 4, 1),  id  est  in  populi  Dei  ti- 
beratione  ab  hajus  saeculi  servitule.  Excellenti  ergo 
sanctilate  emlnentes  in  Ecclesia,  montessunt;  qui 
fdonei  sunt  et  alios  docere  (II  rim.  u,  2),  sic  loquendo 
ut  fldeliter  instroantor,  sic  vivendo  ot  salubriter  imi- 
lentur :  colles  autem  sunt  illonim  excellentkm  sua 
obedientia  subsequentes.  Quare  ergo  moiilef  pacem , 
et  coUet  juttiHamf  An  forle  nihil  interesset,  etiamsi 
ila  dicereiur  :  Suscipiani  montes  justitiam  populo,  et 
colles  pacem?  Utrisque  enim  Justitia,  et  otrisque  pax 
necessaria  est :  et  fleri  potest  ut  alio  nomine  pax  ap 
pellata  sit  ipsa  justitia;  haec  est  enim  vera  pax»  non 
qualem  injusti  inter  se  faciunt.  An  potios  cum  distin- 
ctione  non  contemnenda  intelligendum  est  quod  ait » 
Montet  pacem^  et  cotlet  juttitiamf  Excellentes  qoippe 
in  Ecclesia,  paci  debent  vigilanti  intentione  consa* 
lere ;  ne  propter  suos  honores  superbe  agendo  schl- 
smata  faciant,  uniiatis  compage  disrupta.  GoIIes  ao- 
tem  ita  eos  imilando  et  obediendo  sobsequantor,  at 
eis  Gbristom  anteponant;  ne  malorum  montium , 
qiioniam  videntur  excellere,  vana  aoctoritate  sedociiy 
se  a  Ghristl  uniute  disrumpant.  Ideo  dictum  est :  5iif- 
dpianl  monUt  paeem  popuio.  Dicaiit  quidem  :  Imitor 
toret  md  ettote,  tieui  He^Chritti  (I  C^r.  xi,  i).  Sed 
rursos  dicant :  lAcet  dnotf  aut  angelut  de  ceeto  vobit 
annuniiaverit  prceterquam  quod  aecepittit^  anathema  dt 
{Gat.  i,  8).  Dicant  etiam  :  Numqtud  Paulut  pro  vobit 
crudfixut  ett,  aut  in  nomine  Pauli  baptitati  ettit  (I  Cor, 
1, 15)?  Ita  tutdjnant  paeem  poputo  Dei,  id  est»  pao- 
peribus  Dei ;  non  illis,  sed  cum  illis  regnarc  coplen- 
tes.  Illi  quoque  non  dicant ,  Ego  tum  PauU ,  ego  tum 
ApottOy  ego  vero  Cephm;  sed  omnes  dicant :  Ego  tnm 
Chritti  {Ilnd.^  12).  Haec  est  justitia  :  non  anteponere 
servos  Domino,  nec  aequare;  ita  levare  ocuios  in  mo»- 
tes  onde  venlat  aoxiliom  sibi,  ot  tamen  aoxiliom 
soum  non  spercnt  a  montlbus,  sed  a  Domino  qui  fecit 
ccelum  et  terram  {Ptal.  cxx,  1, 2). 

6.  Potest  et  sic  convenientissime  intelligi ,  Sutd^ 
piant  moniet  pacem  poputo,  ut  pacem  intelligamns  in 
reconciliatione  qna  Deo  reconciliamar :  montes  qaippe 
eam  suscipiunt  populo  ejus.  Hoc  Apostolus  iu  testa- 
tur :  Yetera  tranderunl;  ecee  faeta  eunt  nova :  onmia 
autem  ex  Deo ,  ^t  reconciliavit  not  dbi  per  Chrittum^ 
et  dedit  nobit  ntinitterium  recondliationit.  Eece  quo- 
modo  suscipiont  montes  pacem  popolo  cjos.  Deua 
emm  erat  in  Chritto ,  mundum  recondliant  dbi ;  non 
reputant  illis  delicta  eorum^  et  ponait  in  w^it  verbmm 
recondtiationit.  In  qoibus,  nisi  in  montibus  qui  susci- 
plunt  pacem  populo  ejus  ?  Quocirca  legati  paci s  sub- 
sequenter  adjunguni,  et  dicunt :  Pro  Christo  ergo  ie^ 
gaHone  pinginuar^  tanqnam  Deo  exhortante  per  naa; 
obsecramus  pro  Chnsto  reconciUari  Deo  (II  Cor.  y,  17* 
20).  Hanc  pacem  suscipiunt  montes  populo  ejus ,  id 
est,  praedicationem  legationemqtie  pacis  ejus  :  GoUes 
autem  justitiam;  hoc  est  obedlenliam ,  quod  est  in 
bominibus  et  in  onini  rationaii  creatura  omnis  jiisU-> 
tise  origo  atque  perfectlo;  ita  ut  duorom  homiiiiim  ^ 


P05  ENARRATIO  IN 

id  est,  Adam  qai  fait  capat  mortis  nostne,  et  Ghristi 
qui  est  capat  salaiis  nosiro ,  haec  commendetar  ma* 
gna  distinctio  :  quia  dcut  per  inobedieiuiam  uniui  ho' 
fintfiti»  peceatores  eoiuUiuti  »unt  muUi;  ita  et  per  obe^ 
dientiam  umus  Aoifttii»,  justi  comtituentur  mutti  (Rom, 
T,  t9).  Suscipiant  ergo  montes  pacem  populo^  et  colle» 
jiMftlttfm ;  ut  hoc  roodo  utrisque  concordanlibus ,  fiat 
quod  scriptum  est ,  Jusiiiia  et  pax  otcutata  sunt  se 
{PsaL  Lxxxiv,  11 ).  Quod  yero  alii  codices  habent, 
Susdpiani  montes  pacem  populo  ^  ei  coUes  :  ulrosque 
praedicatorea  evangelic»  pacis  intelligendos  puto; 
sive  praBcedenles ,  sive  subsequentes.  In  his  aulcm 
codicibus  illud  sequitur  :  Injuslilia  judicabit  pauperes 
populi.  Sed  illi  magis  codices  approbantur,  qui  habent 
quod  supra  exposuimus,  Susdpiant  monles  pacem  po^ 
pulOf  et  coUes  jusiitiam.  Aliqui  autem  habent,  populo 
tuo ;  aliqui  non  habent  tuo^  sed  taniummodo  populo. 
7.  [trers.  4.]  Judieabit  pauperes  populi ,  el  salvos  fa* 
ciet  filios  puuperum.  Pauperes  et  filii  pauperum  iidem 
ipsi  mihi  videniur;  sicut  eadem  civitas  est  Sion  et 
lilia  Sion.  Si  auiem  distinctius  intelligendum  est;  pati- 
p«rer  accipimus,  montes;  filios  autem  pauperum,  col- 
les :  velut  Propheus  atque  Apostolos,  pauperes;  filios 
autem  eorum,  id  est,  qui  sob  eorum  auctoritaie  pro- 
ficiunt,  filios  pauperum.  Quod-vero  supra  dictum  est, 
Judicabit,  et  postea,  sattos  faciet^  quaedam  velut  expo« 
sitio  est  quomodo  jndicabit.  Ad  hoc  enim  judicabit, 
ut  salvos  faciat ,  id  est ,  a  perdendis  damnandisque 
discemat ,  qaibus  donat  salutem  paratara  revelari  in 
tempore  novissimo  (I  Petr,  i,  5).  A  talibus  quippe  illi 
dicitur,  iVe  comperdas  cum  impOs  animam  meam  (Psai. 
XXV,  9) ;  et,  Judica  me^  DeuSy  et  diseerne  causam  meam 
de  gente  non  sancta  (Psal,  xlii,  1).  Gonsiderandum 
etiam  quod  non  ait,  Judicabit  pauperem  populum; 
sed,  pauperes  poputi,  Supra  enim  abi  dixit ,  Judicare 
populum  tuum  in  justitia^  et  patiperes  tuos  in  judicio , 
eumdem  dixit  populum  Dei  quos  pauperes  ejus ;  id 
est,  lantunimodo  bonos  et  ad  dexteram  partem  perti- 
nentes.  Quia  vero  injioc  sxculo  simul  dexlri  sinistri- 
que  pascuntur,  qui  velut  agni  et  hxdi  in  flne  sepa- 
randi  sunl  (Matth.  xxv,  52 ) ;  totnm  stcut  commixlus 
est  *»  nomine  populi  nnncupavit.  Et  quia  judicium 
eiiam  hic  in  bono  ponil ,  id  est ,  ad  salvos  faciendos ; 
ideo  ait,  Judicabit  pauperes  populi :  id  est,  eos  ad  sa- 
lutem  discernet ,  qui  sunt  in  populo  pauperes.  Jam 
qui  sint  pauperes  supra  exposuimus  (a) :  hos  et  ege- 
nos  inteliigainus.  Et  kumiliabit  calumniatorem,  NuUus 
melius  quam  diabolus  hic  calumniator  agnoscitur. 
Galuronia  ejas  est :  iViiin^td  gratis  colit  Job  Deum 
(M  1,  9)?  Humiliat  amem  illum  Dominus  Jesus, 
gratia  sua  soos  adjuvans,  ut  gratis  Deum  colant ,  id 
est,  delectentur  in  Domino  (Psal,  xxxvi ,  4).  Uumi* 
liavit  etiam  sic :  quia  cum  in  eo  diabolus,  id  est, 
princeps  hujus  mondi  nihil  invenisset  (Joan.  xiv, 
50),  occidit  per  calumnias  Judaeorum ;  quibus  est  osus 
calumniator  lanquam  vasis  suis,  operans  in  filiis  dif- 
fidentiae  (Ephas.  ii,  S).  Humiliatus  est  enim»  quia  ille 

^  ^.  Mss.  At  Edd.,  conmiixtum  est. 
(a)  supr*,  n.  3. 

Sa.nCT.   AvcilST.  IV. 


PSALMUM  LIXI.  906 

quem  occiderant  resurrexit,  et  regnum  id)stulit  mor- 
tb;  cujus  ille  potesiatem  ita  gerebat ,  ut  ex  uno  ho- 
mlne  quem  deceperat,  omnes  per  mortem  traheret  ad 
condemnalionem.  Sed  humiliaiusest;  quoniam  si  ob 
unius  delictum  niors  regnavit  per  unum,  multo  magis 
qui  abundanliam  graliae  et  justiti»  accipionty  in  vita 
regiiabant  per  unum  Jesum  Ghrislum  (Rom.  y,  17), 
qui  humiliavit  calumnialorem,  falsa  crimina,  iniquos 
judices,  falsos  testes^ut  eum  perderent  immittentero.  ' 
8.  [vers.  5.]  Et  permanebU  soU ,  vel  permanebit  cum 
sole,  Sic  enim  melius  interpretanduin  quidam  nostri 
putaverunt,  quod  in  gneco  est  vvfnMfmfuni.  Quod  si 
iatine  uno  verbo  dici  posset,  compermanebit  dicen- 
dum  esset :  ideo  quia  latine  verbum  non  potest  dici; 
ut  saltem  senlenlia  exprimereiur,  diclum  esi,  perma- 
nebit  cum  sote,  Nihil  est  enim  aliud  compermanebit 
soli,  quam  permanebU  cum  sole.  Quid  auiem  magnum 
est  permanere  cum  sole  ei  per  quem  facta  sunt 
omnia,  et  sine  quo  faclum  est  nihil  (Joan.  1,5);  nisi 
quia  haac  prophetia  propter  eos  prxinissa  est,  qui  pu- 
tant  religionem  nominis  christiani  usque  ad  certum 
tempus  in  boc  sxculo  victuram ,  et  postea  non  futu- 
ram?  PermanebU  ergo  ctim  sote^  quamdiu  sol  oriiur  et 
occidit :  hoc  est ,  quamdiu  tempora  isu  volvuntur, 
non  deerit  Ecclesia  Dei»  id  est,  Ghrisa  corpus  in  ter- 
ris.  Quod  vero  adjungit,  Ef  ante  lunam^  generaiionet 
generationum :  potuit  dicere,  Et  ante  solem,  id  est,  et 
cum  sole,  el  ante  solem ;  quod  intelligeretur,  Et  cum 
tcmporibus,  et  ante  tempora.  Quod  ergo  tempus  an- 
tecedit ,  aeternum  est :  et  hoc  vere  habendum  est 
aeternum,  quod  nullo  tempore  variatur,  sicut  in  prin- 
cipio  erat  Verbum.  Sed  per  lunam  significare  maluit 
incrementa  defectusque  mortalium.  Denique  cum 
dixisset,  ante  lunam;  volens  quodammodo  exponere 
pro  qua  re  lunam  posuerit,  gencrationes^  inquit,  gene- 
raltontim :  Unquam  diceret,  Ante  lunam^  id  est  ante 
generationes  generationum ,  quae  transeuiit  decesbione 
et  successione  mortalium ,  tanquam  decrementis  in- 
crementisque  lunaribus.  Ac  per  hoc  quid  melius  in- 
telligitur  permanere  ante  lunam ,  nisi  omnia  mortaiia 
immorialitale  praecedere?  Quod  eiiam  sic  non  incon- 
venienter  accipi  potest,  ut  quod  jam  humilialo  calu- 
mniatore  sedet  ad  dexteram  Patris,  hoc  sit  perma- 
nere  cum  sole.  Splendor  enim  aeternae  gloriae  intelli- 
gitur  Filius  (Hebr.i.Z);  lanquam  sol  sit  Paler,  et 
splendor  ejus  Filius  ejus;  sed  sicut  ista  dici  possunt 
de  invisibili  substantia  Greatoris  :  non  sicut  Ue  isla 
visibiii  creatura,  in  qua  sunt  corpora  coelestia,  quo- 
rum  illustrius  eminet  sol ,  de  quo  ha^c  similitudo  .id- 
hibiu  est;  sicut  adhibetur  etiam  de  teirestribus, 
petra,  leo,  agnus,  homo  habens  duos  filios,  et  caetera. 
Ergo  humiliato  calumniatore  permanet  cum  sole; 
quia  victo  diabolo  per  resurrectionem,  sedet  ad  dex- 
teram  Patris  (Marc,  xvi,  19),  ubi  jam  non  morilur,  et 
mors  ei  ullra  non  dominabitur  (Rom,  vi ,  9).  £t  hoc 
ante  lunam^  tanquam  primogenitus  a  mortuis  praece- 
dens  Ecciesiam,  mortalium  decessione  ac  successione 
transeuntem.  fpsae  sunt  generationes  generationum, 
Aut  forte  quia  generationes  sunt,  quibus  generamur 
(Yingt-neuf.J 


907 


S.  ALGlSTlNi  EPISCOPI 


morialiler;  generationes  aiilem  generationum ,  qiiibus 
regeneramur  immorialiter.  El  hgec  esl  Ecclesia  quam 
ille  anlecessit,  nl  permanerei  ante  lunam,  primogeni- 
lus  ex  morluis.  Sane  quod  esl  in  graeco  y«vea«  ywtfiv , 
lonnulH  interpretati  sunt,  non  generationes ,  sed  ge- 
neradords  generaHonnm :  quia  ycvtoec  ambiguus  est  casus 
in  graeco,  et  Btram  genltrms  singularfs  sit  t«}$  ymftf, 
idest,ha]as  generationis ,  an  accusativus  pluralis 
Tde<  ycvt^,  id  est,  bas  generationes,  non  evidenter  ap- 
paret ;  nisi  quia  merito  sensus  ille  praelatus  esi ,  ul 
tanqoam  exponendo  quid  dixerii  lunam,  seculus  ad- 
jongeret,  generaHones  generationum, 

9.  [»«rf.  6.]  Et  descendet  sicut  pluvia  in  veltus ,  eS 
tieuS  guUee  sHUantes  super  terram.  Recolnii  et  admo- 
nuit  illud  quod  faclum  est  per  judiccm  Gedeon ,  de 
Chrlsto  id  habere  finem.  Peiiil  quippe  ille  signum  a 
Domino,  ut  in  area  posiium  solum  teHus  compluere- 
tur,  et  sicca  esset  area ;  ei  rursum  solum  vellus  sic- 
cum  esset ,  ei  compluerelur  area ;  et  ita  factum  est 
(Jttdtc.  VI,  56-40).  Quod  signlficavii,  lanquam  in  area 
in  loio  orbe  terrarum ,  siccum  vellus  fuisse  prlorem 
populum  Israel.  Idem  ipse  ergo  Christus  descendit 
sicot  pluvia  in  vellus,cum  adhuc  area  sicca  esset; 
ande  etiam  dlxil :  Non  sum  missus  m«  ad  oves  qum 
perierunt  domus  Jsraet  (Matth.  xv,i4).  Ibi  matrem  de 
qua  formam  servi  acciperet,  In  qua  hominibus  appa- 
reret,  elegit;  ibi  discipulos  quibus  hoc  idera  praRce- 
pil,  dicens  :  In  viam  Gentium  ne  abieritis,  et  incivitates 
Samaritanorum  ne  introieritis :  ite  primum  ad  oves  quce 
perierunt  domu*  Israet  {Id.  x,  5  ,  6).  Cum  dicit ,  Ite 
ffhnum  ad  illas,  ostendlt  et  postea ,  cum  jam  esset 
area  compluenda,  ituros  eos  etiam  ad  alias  oves  quae 
non  essent  ex  veterl  populo  Israel ,  de  quibus  dicit : 
Babeo  alias  oves  qm  non  suni  ex  hoc  ovili ;  oportet  me 
ei  ipsas  adducere,  ut  sit  unus  grex  et  unus  pastor  [Joan. 
X,  16).  Hinc  et  Apostolus :  Dico  enim,  inquit,  Christum 
mnistrum  fuitse  circumcisionis  propter  veritatem  Dd, 
ad  eonfirmandas  promissiones  patrum.  Sic  pluvla  de- 
scendit  super  Tellos ,  sicca  adhuc  area.  Sed  quoniam 
sequitur,  Gentes  aulem  super  misericordia  gtorifieare 
Deum  {Rom.  xv,  8, 9);  ut  accedente  tempore  comple- 

retur  quod  per  Prophclam  dicit,  Populug  qucm  n<?n 
cognom  servivU  mihi :  in  obaudilu  auris  obedivit  mihi 
[Psat.  XVII ,  45 ) :  videmus  jam  graiia  Christi  siccam 
rcmansisse  gentem  Judoeorum ,  totomqoe  orbem  ler- 
'  rarum  in  omnibos  gentibus  christiana  gratise  plenis 
Dobibus  coniplui.  Alio  quippe  verbo  eamdem  pluviam 
significavit.dicens,  Gtt/<<R  stittantes;  non  jam  super 
vellos ,  sed  super  terram.  Quid  est  eninf  aliud  pluvia 
quam  guil«  slillanies?  Ideo  auteni  illam  geniem  vel- 
leris  nomine  significari  pulo ,  vel  quia  exspolianda 
fuerat  auctoriiaie  doctrime,  sicui  ovis  exspoliatur 
vellere;  vel  quia  in  abdito  eamdem  ploviam  detine- 
hat,  quam  nolebat  praeputio  praedicari ,  id  est ,  incir- 
fumcisis  gentibus  revelari. 

iO.  [vers.  7.]  Orietur  in  diebus  eius  justitia  et  abun- 
iantia  pads,  donec  totlatur  tuna.  1d  quod  dictum  est, 
toUatur,  alii  inlerprctali  sunt ,  auferatur :  alii  vero , 
extoUatur;  onom  verbum  gr«ccom  sicot  uiiieuique  vi- 


sum  est,  transfcrentes,  qood  ihi  poutom  esl,  «vra^ac- 
ptOli.  Sed  qui  dixeront,  tottalur,  et  qui  dlxerunt,  aufe- 
ratur,  non  usque  adeo  dlssonant.  Tottatur  enim  luagis 
habet  consuetudo  ila  dici,  ut  auferatur  et  non  sit, 
quam  ita  ut  altius  elevetur ;  auferatur  vero  prorsus 
aliter  intelligi  non  potesl ,  nisi  ul  perdaiur,  hoc  cst , 
ut  non  sil :  extollatur  aulem  nihil  nisi  ut  altius  elevc- 
tur.  Quod  quidem  cum  in  malo  ponitur,  superbiam 
soiet  significare;  sicuti  esl :  In  itia  sapienlia  noti  eas- 
tolU  {EccU.  xxxu,  6).  In  bono  autemad  honorera  per- 
tinet  ampliorem ,  velut  cum  aliquid  elevatur ;  siculi 
est :  In  nocUbus  extottite  manus  vestras  in  sancta ,  e( 
benedicite  Dominum  {Psat.  cxxxui,  2).  Hic  ergo  si  au- 
(eratur  dictum  intellcxerimus,  quid  erit  donec  aufera- 
tur  tuna,  nisl  efficiatur  ut  non  sit?  Fortassis  enira  hoc 
intelligi  voluit,  ne  ulterius  sit  mortalilas,  quando  no- 
vis^ma  inimica  destruetur  mors  (\  Cor.  xv,  i6)  :  ut 
pacis  abundanlia  osqoe  ad  hoc  perducatur»  oe  qoid 
resistat  felicitati  beatorum  '  ex  uifirmitaie  mortalila- 
tis;  quod  erit  in  illo  sa3Culo,  cujus  tenemus  fideiem 
promissionem  Dei  per  Jesum  Christum  Dominom  bo- 
strum,  de  quo  dicitur,  Orietur  in  diebus  ^usjustiUa  ei 
abundantia  pacis  :  donec  morte  oraniDO  devicu  alqoe 
destrocta ,  omnis  morulitas  absumatur.  Sin  vero  vo- 
cabulo  lunae ,  non  morulitas  carnis  per  quam  nuQC 
transit  Ecclesia»  sed  ipsa  omoino  Ecclesia  significala 
est,  qoae  permaneal  in  aelemom »  ab  hac  mortaUtale 
liberata ;  ite  dictum  accipiendum  est,  Orietur  in  diebus 
ejusjusUtia  et  abundantia  pacis^  donec  exioUatur  tuua^ 
ianquam  diceretur :  Orietur  in  diebus  ejus  jusiitia, 
qu»  conlradictiODem  ac  rebellatioDem  carnis  vincai, 
et  fiet  pax  in  uotum  crescens  et  abundans,  donec 
luna  extoUatort  id  est»  elevetor  Ecclesia,  per  gloriam 
resorrectionis  cum  ill»  regnatura ,  qoi  eam  in  hac 
gloria  primogenitus  a  mortuis  aniecessit,  ot  sederet 
ad  dexteram  Palris  (if orc.  xvi,i9);  iU  emu  soU 
permanena  wiue  /utiam,  qoo  postea  extolleretur  et 

/ttlM. 

11.  [»«•#.  8.]  Et  dovnaMtwr  a  mari  usque  ad  mare, 
et  a  flumiue  usque  ad  terminos  orbis  terrm.  De  quo  uli- 
que  dixerat :  Orietur  xn  diebus  ejusjusUUa  et  ekundan- 
Ua  pads ,  donec  extoUatur  tuna.  Si  Ekiclesia  hic  recte 
significatur  vocabulo  lons,  consequenter  osiendit 
quam  late  eamdem  Ecclesiam  fuerat  diffusorus,  ciub 
a^jecit :  Et  daminalntur  a  mari  usque  ad  mare.  Mari 
qoippe  magno  cingitor  terra ,  qoi  vocatwr  Oceanos; 
de  quo  infiuit  quiddam  exiguum  in  medio  terrarum , 
et  facit  isu  maria  noU  nobis ,  qose  navigiis  freqoen- 
Uotor.  Proinde,  a  mort  usque  ad  mare,  a  qoolitMt  fine 
terrae,  uaqoe  ad  qoemlibet  finem  domlnatnnim  diiit, 
cojus  nomen  et  potesus  toto  orbe  foerant  pr«dieamla, 
muitQmque  valitora*  Quod  ne  aliter  peaaet  intelUgi,  a 
mari  usque  ad  mare;  continuo  sol^it ,  <t  a  flsh- 
mne  usque  ad  termmos  erbis  tente.  Quod  ergo  ait, 
usque  ad  termines  orbis  terra;  hoe  ante  dlxerat,  a 
mari  usque  ad  mare.  Qood  vero  nunc  ait,  a  fluuMse; 
evidenier  expressit  inde  voluisse  Christum  poieaia- 

>  pleriqoe  Mss.  loco,  beatoruoif  habent,  peccatorum.  ch^ 
iuslorvm. 


m  ENAHRATIO  iN 

icin  siiam  jarn  commendare ,  unde  et  discipulos  coe- 
))it  eligere;  a  flumine  scilicet  Jordaiie,  ubi  super  ba- 
piizatum  Dominum  cum  dcscenderet  Spirilus  sanctiis, 
sonuit  vox  de  coelo  :  Hie  eu  Filiui  meu$ .  dileclut 
{Matlh.  11!  ,47).  Hinc  ergo  doctrina  ejus  incipiens  et 
magisterii  ccelestis  auctoriias,  dilatatur  nsque  ad  ter- 
iniiios  orbis  terrse,  cum  prsndicatur  Evangelium  regni 
in  universo  orbe,  in  testimonium  omnibus  gentibus; 
ci  tunc  veniet  finis. 

i%  [ver$.  9.]  Cornm  illo  decident  *  jEthiopes,  ei  ini- 
micieju$  terram  lingent.  Per  ^thiopes,  a  parte  totuin, 
umnesgenies  signiflcavit;  eam  eligens  gentem,  quam 
potissimum  nomiiiaret ,  quae  in  tinibus  terrae  est.  Co^ 
ram  illo  procident ,  dicturo  est ,  adorabunt  eum.  Et 
quia  scbismata  fuiura  erant  per  diversa  terrarum 
loca ,  qua;  inviderent  Ecclesiae  calholicae  toto  terra- 
rum  orbe  diffus^e ;  eadem  porro  schismala  per  bomi- 
num  nomina  se  fuerant  divisura,  et,  homines  amaudo 
quibus  auctoribus  scissa  sunl,  glorise  Glirisli,  quae  per 
omnes  tcrras  est ,  inimicatura  :  ideo  cum  dixisset , 
Coram  illo  decidenl  JEthiopes;  adjunxit,  et  inimici  eju9 
terram  lingenl;  id  est,  homines  amabunt,  ut  invideaot 
gloriae  Christl ,  cui  diclum  est ,  Exaltare  super  ccelos , 
D«M,  et  super  omnem  terram  gloria  tua  (PsaL  cvii,  6). 
Nomo  quippe  audire  meruit  :  Terra  es,  et  in  terram 
Ibis  {Gen.  ni,  19).  Ilanc  terram  lingendo,  id  est,  la- 
lium  auctoritate  vaniloqua  delectali ,  eos  amando ,  et 
in  suavissimos  habendo,  coniradicunt  divinis  eloquiis, 
quibus  catholica  Ecclesia  pncnuntiala  est,  non  in  ali- 
qua  parte  terrarum  rutum,  sicut  quselibet  schismaia; 
sed  in  universo  inuiido  rruclificando  atque  crescendo, 
iisque  ad  ipsos  iElhiopcs,  exircmos  videlicet  et  teler- 
rimos  hominum,  perventura. 

43.  [vers.  10,  11.]  Reges  Tharsis  et  insutce  munera 
oferent;  reges  Airabum  et  Saba  dona  adducent.  Et  ado- 
rabunt  eum  omnes  reges  terras;  omnes  gentes  servient  ei. 
Hoc  jam  non  cxposilorem,  sed  conlemplatorem  desi- 
derat;  iroo  non  solum  Ixtaniium  fidelium,  sed  eiiam 
infidelium  gementiuro  infertur  aspectibus  :  nisi  for- 
tasse  quscrendum  est  quid  dictum  sit,  dona  adducent. 
Ea  quippe  adduci  solent,  qoae  ambulare  possiint. 
Numquidnam  ergo  de  immolandis  vidtimis  dici  poluil? 
Absit  ut  talis  oriatur  in  diebus  ejus  jusiitia.  Sed  isia 
dona  quae  adducenda  prrcdicta  sunt,  homines  mihi 
videntur  sfgnificare,  quos  in  societalem  Ecclcsiae 
Cbristi  regum  adducit  aucloriias;  quamvis  reges 
etlam  perscquentes  dona  adduxerlnl ,  non  scientcs 
quid  facerent  sancios  mariyres  immolando. 

14.  [vers,  1%.]  Cum  vero  exponeret  causas  cur  ei 
tantos  bonor  deferretur  a  reglbus ,  eique  serviretur 
ab  omnibus  gcntibus  :  Quia  (iberavit,  inquit,  egenum  a 
potentet  et  pauperem  eui  non  erat  adjutor.  iste  egenus 
et  pauper,  populus  est  credentium  in  eum.  fn  boc  po- 
pulo  snnt  etiaro  reges  adorantes  eum.  Non  enlm  egeni 
esse  dedignantur  et  pauperes ,  id  est  humlliier  pec- 
cata  confitentes ,  el  egentes  gloria  et  gratia  Del ,  ai 
eos  rex  iile ,  filius  Regis,  iiberet  a  potente.  Idem 


*  8io  pleruaiqut:  fr.  et 
Pfocidem. 


At  proxime  sequenti  loco, 


1>SALMUM  LIXI.  (HO 

quippe  est  potens ,  ille  qui  SQperius  calumniator  est 
dictus :  quem  potentem  ad  homines  sibi  subdendof 
et  in  captivitate  retinendos  non  virtus  ejus  fecit ,  sed 
humana  peccata.  Idem  ipse  et  forti^  est  dictus;  ideo 
et  hic  potens.  Sed  qui  humiliavit  caluroniatorem ,  ei 
intravil  in  domuin  forlis,  ut  eo  alligato  vasa  ejus  di- 
riperct  {Matth.  xii,  29),  hic  Rberavit  egenum  a  potente, 
et  pauperem  cui  non  erat  adjutor.  Non  enim  hoc  effi* 
cere  poluit  vel  cujusquam  virtus,  vel  qnisquam  bomo 
justus ,  vel  aliquis  Angelus.  Cum  ergo  niillus  esset 
adjutor,  ipse  adveniens  salvos  fecit  eos. 

15.  [0^1. 13.]  Occurrebat  autem ,  Si  propter  pec- 
cata  homo  tenebatur  a  diabolo,  numquidnam  Cbristo 
qui  eruil  egenum  a  polenle,  peccata  placuerunt7  Ab- 
sit :  sed,  Parcel  ipse  inopi  et  pauperi;  Id  est,  peccaia 
dimitiet  humili,  et  non  de  suis  meriiis  confidenti,  aut 
de  sua  virtuie  salutem  speranti ,  sed  iodlgenti  gratia 
Salvatoris  sui.  Cum  aulem  addidit ,  Et  animas  paupe 
rum  satvas  fadet ,  utrumque  adjutorium  gratix  com« 
mendavit;  et  quod  est  in  remissionem  peccaiorum , 
cum  ait,  Parcet  pauperi  et  inopi;  et  quod  est  in  parli- 
cipatione  justitise,  cum  addidit,  Et  animas  pauperum 
salvas  faciet.  Nemo  cnim  sibi  est  idoneus  ad  salutem, 
quae  salus  *  esl  perfecta  justitia,  nisi  Dei  adjuvet  gra- 
tla ;  quia  pleniludo  Legis  non  est  nisi  charilas ,  quae 
iion  a  nobis  existit  in  nobis,  sed  dilTunditur  io  oordi* 
bus  nostris  per  SpiriCum  sanctnm  qui  datos  est  nobis 
{Rom.  V.  5). 

16.  [vers.  14.j  Ex  usuris  et  iniquitate  redimetammas 
eorum.  Quae  siint  Istae  usurae,  nisi  peccata,  quae  eliam 
debila  nominantur  {Matth.  yi ,  12)  ?  Usuras  auieiu 
appellatas  puto ,  quia  plus  mall  invenitur  io  suppli- 
eiis ,  quam  commissum  est  lo  peccalis.  I^am  ,  verbi 
gratia,  cum  homicida  corpiis  tantum  hominis  peri- 
mat,  animije  aulem  nocere  nihil  possit;  ipsius  et 
aniroa  et  corpus  perdilur  in  gehenna.  Propter  hujus- 
modi  contcmptores  pra^sentis  praccepti ,  et  irrisores 
fuluri  siipplicii  dictuin  est  :  Ego  veniens ,  cum  usuris 
exigerem  {Jd.  xxv ,  27).  Ab  hls  usuris  redimuntur 
animae  pauperum ,  sanguine  illo  qui  fusus  est  in  re- 
missionein  peccatorum.  Redimet  ergo  ab  usuris,  re- 
mitlendo  peccata,  qux  debebant  ampliora  suppllcia  : 
redimet  autem  abiniquilate,  adjuvando  per  graiiam 
etiam  ad  faciendam  justitiam.  Eadem  itaque  duo  re- 
petita  sunt  quae  supra  dicta  erant.  Quod  enun  supra 
est,  Pareet  inopi  el  pauperi^  hoc  intelligitur ,  Ex  usu- 
ris  :  quod  vero  ibi  dicit ,  Et  animas  pauperum  salvas 
faciet ;  boc  dicluro  videtur,  Ex  iniquitate  :  ut  redimet 
ad  utrumque  subaudialur.  Nam  parcendo  redimel  ab 
Qsuris;  salvos  autem  faciendo  redimet  ab  inlqui- 
tale.  Ita,  cum  parcet  pauperi  et  inopi,  et  animas  pau- 
perum  salvas  faciet ;  sic  ex  usuris  et  ini(fuitate  redi- 
met  animas  eorum.  Et  honorabile  nomen  ejus  eoram 
tp<fs.Dantenin)  honorem  nomini  ejiis  pro  tantis  bene^ 
flciis ,  qui  respondenl  dignum  et  Justam  esse  gratias 
agere  Domino  Deo  suo.  Vel  quod  habent  codices  ali- 
qui ,  Et  kanarabite  nomen  eorum  eoram  ipso  :  qaia 
eui  videntur  huic  soeculo  contemptibiles  Christiani , 

'  Edd. ,  soiui  nort  esi  perfBcta  justUia,  Abett»  mm^ 

aMSK. 


Mi 


S.  AUGUSTINI  EPISGOPI 


m 


nomen  eoram  coram  ipso  est  honorabile ,  qui  eis  il- 
lud  dedil,  jam  non  memor  nominum  illoram  per  labia 
sua  (PmL  xy  ,  4) ,  quibus  aniea  vocabantur,  cum  es- 
sent  Gentilium  supersiitionibus  obligati ,  vel  suorum 
malorum  mcritorum  signali  vocabulis ,  anlequam  es- 
sent  chrisliani :  quod  nomen  honorabile  est  coram 
ipso,  etsi  contempiibile  videtur  inimicis. 

17.  [vers,  15.]  El  vivety  ei  dabitur  ei  de  auro  Ara- 
bicB.  Non  diccrelur ,  Ei  vivet ,  (de  quo  enim  non  pos- 

*j  set  dici  boc  quantulocumque  spaiio  temporis  vivenie 
I  In  bac  terra?)  nisi  illa  vita  commendaretur ,  in  qua 
'  jam  non  moritur ,  el  mor$  ei  uUra  non  dominabilur 
(Rom.  VI ,  9).  Alque  ideo  et  vivet  qui  coniemptus  cst 
moriens  :  quoniam  sicut  alius  prophela  dicit,  ToUetur 
de  terra  vita  ejus  {Uai.  Lui,  8.  Vid.  Act.  viii,  33).  Sed 
quid  est ,  et  dabitur  et  de  auro  ArabiiB  ?  Nam  quod 
inde  aurum  etiam  ille  Salomon  accepit,  in  hoc  psalmo 
figurate  transjeclum  est  in  alium  verum  Salomonem, 
id  est  verum  pacificum  :  non  enim  ille  dominatus  est 
a  flumine  usque  ad  terminoi  orbii  terrrn.  Sic  ergo  pro- 
pbetalum  est,  etiam  sapientes  hujus  mundi  in  Giiristo 
fui^se  credituros.  Per  Arabiam  ailtem  Gentes  inlelli- 
gimus  :  per  aurum  sapientiam,  qua  ila  excellit  inler 
omnes  doctrinas,  ut  aurum  inter  metalla ;  unde  scri- 
ptum  est ,  Aecipite  prudentiam  sicut  argenlum ,  et  sa- 
pientiam  $icut  aurum  probatum  {Frov.  vni ,  iO  ,  11). 
Et  orabunt  de  ipio  semper.  Quod  habet  grxcus ,  mpl 
a^oD,  aliqui  interpretati  sunt,  de  ip$o;  aliqui,  pro 
ip$o,  vel  pro  eo.  Quid  est  autem ,  de  ipso ,  nisi  Torte 
quod  oramus  dicentes :  Adveniat  regnum  tuum  {Mattk. 
VI,  10)  ?  Ghristi  namque  adventus  praesentabit  ^  fide- 
libus  regnum  Dei.  Pro  eo  vero  quomodo  intelligaiur, 
angustum  est ;  nisi  quia  cum  oratur  pro  Ecclesia  , 
pro  ipso  oratur,  quia  corpus  est  ejus.  De  Ghristo 
quippe  et  Ecclesia  prsemissum  est  sacramentum  ma* 
gnum  :  Erunt  duo  in  eame  una  {Ephe$.  v ,  32  ,  31). 
Jam  vero  quod  sequitur,  Tota  die^  id  est  loto  tem- 
pore,  benedicent  et,  salis  apertum  est. 

18.  [ver$.  16.]  Et  erit  firmamentum  in  terra^  in  sum- 
mi$  montium.  Omnes  enim  promi$$ione$  Dd  in  itto 
Etiam  (11  Cor.  i,  20) ,  id  est,  in  illo  *  firmatae  sunt ; 
quia  in  illo  impletum  est  quidquid  pro  saluie  noslra 
prophetatum  est.  Nam  summa  montium ,  Scriptura- 
rum  divinarum  auctores,  id  est,  per  quos  ministratae 
sunt,  intelligere  convenit;  in  quibus  utique  ipse  est 
firmamenlum,  quoniam  ad  illum  omnia  quae  divinitus 
scripu  sunt,  refcrunlur.  Hoc  autem  in  terra  esse  vo- 
luit,  quia  propter  eos  qui  in  terra  sunt ,  illa  conscri- 
pta  sunt :  unde  et  ipse  in  terram  vcnit ,  ut  ea  cuncta 
firmaret,  id  est ,  in  se  monsiwret  impleri.  i  Oporle- 
bat  enim,  i  inquil,  c  impleri  omnia  qux  scripla  sunt 
in  Lege  ci  Prophetis  et  Psalmis  de  me  i  (Lwc.  xxiv , 
44) ;  id  est,  c  in  summis  monlium.  >  Sic  enim  venit 
c  in  novissimis  temporibus  manifestus  mons  Domini, 

>  sic  probse  not»  M98.  Al  eM.j  prce$entamt. 

s  Lov.,  idestin  chrisio.  Id  Er.  prorsus  omitlit.  At  Blss. 
^us  loco  habent,  idesiin  iUo.  Sic  iacllius  intelligitur  au- 
ffustinus  hic  iaterpretari  particulam,  etiam  :  pro  qua  nunc 
bi  vulgata  U  Cor.  i,  20  legttur,  esi.  Ula  autem  resiKMidebat 
Graeco,  ionai :  quae  vox  apud  Grsecos  confirmantis  est,  ut, 
tfmen*  apudHebraeos. 


paratus  in  cacumine  montium  >  {lun.  ii ,  2) ;  quod 
hic  ait,  c  in  sammis  monlium.  Superextolietur  super 
Libanum  fructus  ejus.  i  Libanum  solemus  accipere 
veluti  hujus  saeculi  dignitatein;  quoniam  mons  est 
Libanus  excelsas  arbores  habens ,  et  nomen  Ipsum 
inlerpretatur  Gandidaiio.  Quid  enim  miruro,  si  super 
liujus  sxculi  praeclarum  omne  fastigium  fructus  su- 
perextoilitur  Ghrlsti ,  cujus  fructus  dilectores  omnia 
saecularia  culmina  contempserunt  ?  Si  autem  in  bono 
accipimus  Libanum,  propter  eedros  Libani  qua$  pian- 
iavit  {Psal.  ctii,  16);  quis  alius  fructus  intelligendus 
est ,  qui  super  hunc  Libanum  extollitur,  nisi  de  quo 
Apostolus  dicit  de  cbaritate  sua  locuturus  :  Adhue  su- 
pereminentem  viam  vobis  demonstro  (1  Cor.  xii  ,31)? 
Haec  enim  et  in  primo  proponitur  munerum  divino- 
ruin,  ubi  ait,  ¥ructu$  autcm  $pirilu$  e$t  charila$ ;  aique 
inde  caetera  utique  consequentia  coniexuntur  (Gat.  v, 
22).  Et  (torebunt  de  dvitale  $icui  fenum  terree.  Quoniam 
ambigue  posita  esl  civitas ,  nec  adjunctum  est  ejus , 
aut  Dei ;  non  enim  dictum  est,  de  civitate  ejus,  vel  de 
civitate  Dei,  sed  tantum  de  dvitate;  in  bono  inielligi- 
tur,  ut  de  civiute  Dei ,  hoc  est,  de  Ecclesia  floreant 
sicut  fenum ;  sed  fenum  fructiferum ,  sicuti  est  fru- 
menti  :  nam  et  boc  fenum  appellatur  in  sancta  Scri- 
ptura;  sicut  iii  Genesi  jussum  est  producere  terram 
omne  lignum  et  omne  fenum  {Gen.  i,  il),  nec  adjua- 
ctum  est ,  omne  frumentum ;  quod  procui  dubio  non 
prseteriretur  nisi  feni  nomine  eliam  hoc  intelligere- 
tur;  et  in  multis  aliis  Scripturarum  locis  hoc  inveiii- 
tur.  Si  autem  sic  accipiendum  est ,  Ei  ftorebuni  sicui 
fenum  ierrte^  quemadmodum  dictom  est ,  Omni$  caro 
fenum  ,  et  ctariias  homim$  $icui  flo$  feni;  profecto  et 
civitas  illa  intelligenda  est,  quae  saeculi  hujus  societa« 
tem  significat :  nou  enim  frustra  primus  Gain  coiidi- 
dit  civitatem  {Id.  iv,  17).  Exaltato  itaque  fructu  Ghri- 
sti  super  Libanum ,  id  est  super  arbores  diutumas  et 
ligna  imputribilia ,  quia  ille  fructus  aeternos  est; 
omnis  claritas  hominis  secundum  temporalem  saeculi 
^lsitudinem  feno  comparatur ,  quoniam  a  credeiiti- 
bus  et  vitam  aeternam  jam  sperantibus  sperniiur  feli 
citas  temporalis ,  ut  implealur  quod  scriplum  est . 
Omids  caro  fenum^  et  omnis  clarita$cami$  ut  fio$  fem  : 
fenum  aruit,  flo$  deddit.  Yerbum  autem  Domini  manet 
in  cetemum  {l$m.  xl,  6-8).  Ibi  est  fructus  ejusexalta- 
tus  super  Libanum.  Semper  enim  caro  fenum  fuil,  et 
daritas  carnis  ut  flos  feni  :  sed  quia  non  demonsira- 
batur  qus  fuerat  eiigenda  et  praeponenda  felicitas  , 
flos  feni  pro  magno  habebatur;  nec  solum  mininie 
conlemnebatur,  sed  etiam  maxime  appelebaiiir.  Quasi 
ergo  tunc  ita  esse  coBperit ,  quando  aversum  *■  est  al- 
que  coatemptum  quidquid  florebat  in  saecuio,  Ita 
dictum  est,  Superextotletur  $uper  lAbanum  fructue  eju$^ 
et  ftorebunt  de  dvitate  $icut  fenum  terrm  :  id  est,  diflfa^ 
mabitur  super  omnia  quod  in  aeternum  promitiitur  , 
et  comparabitur  feno  terrae  quidquid  pro  magno  ba- 
betur  in  sa:culo. 

19.  [ver$.  17.]  Sii  ergo  nomen  eju$  bensdiciuns  in 
$(jecuta  :  anie  sotem  permanei  nomen  eju$.  Per  soiens 


^Br.  eti 


armnadversum. 


«13  ENARRATIO  IN 

lempora  significaU  sunt :  ergo  in  aetemufn  permanet 
nomen  ejus ;  aeternnm  cnim  anlecedit  tempora ,  nec 
dauditur  tempore.  Et  benedicentwr  in  ipto  omnes  (n- 
(mt  ierree.  In  Ipso  quippe  impletur  quod  promissum 
est  Abrahse.  c  Non  i  enim  c  dicil,  In  seminibus,  tan- 
(foam  in  muUis;  sed  Unquam  in  uno,  Ei  semini  tuo, 
quod  est  Christus  >  {GaL  iii»  i6).  Abrahge  autcm  did* 
tiir  :  c  In  semine  tuo  beiiedicentur  omnes  tribos 
lern»  i  {Gen.  xiiulS).  cNeqiie  filiicarnis.sedfllii  pro- 
missionisdeputanlur  in  semine  >  {Rom.  ix,  8).  c  Omnes 
genies  niagniGcabuiit  eum.  i  Tanquam  exponendo 
repeiitum  est  quod  supra  dictum  est.  Quia  enim  bene- 
dicentur  in  eo,  magnificabuiit  eum  :  non  ipsi  faciendo 
ut  m.ngnus  sit,  qui  per  seipsnm  magnus  est ;  sed  lau- 
dando  et  magnum  fatendo.  Sic  enim  magniflcamus 
Deum ;  sic  etiam  dicimus  :  Sanciificetur  nomen  tuum 
{Maiih,  Ti,  9);  quod  semper  ulique  sanctum  est. 

20.  [ven.  18.]  Benediclui  DomiMU  ,  Deu»  Itsrael , 
qui  faeit  mhrabilia  $olui»  Consideratis  omnibus  supra 
diciis  eruclatur  hymnus,  et  benedicitiir  Dominus 
Deus  Israel.  Impleturenim  quod  ad  illam  sterilem 
dictum  est,  Et  qui  eruit  te^  ipte  Domtntu,  Deus  Israd^ 
umver$ee  terrm  vocabitwr  {Itai.  liv,  5).  Ipse  facit  miro' 
bilia  tolus :  quoniam  quicumque  faciunt ,  ipse  in  eis 
operatur,  ^t  facit  mirabilia  soluis 

21.  [veri.  19.]  Et  benedicium  nomen  glorim  ejus  ^  in 
mtemum ,  et  in  teeculum  ieeculi,  Qiiid  aliud  latini  in- 
terpretes  dicerent,  qui  non  possent  dicere,  in  aeter- 
iium,  et  in  «temum  aeterni  ?  Qiiasi  enim  aliud  dictum 
sit ,  in  ofiernum,  et  aliud  in  seeculum ,  iia  sonat :  sed 

graecUS  habet,  At  x^cA&vUf  xm2  cl^Tdv  aH&m  xoutASmt^ 

quod  forte  commodius  diceretur ,  in  ssculum  ,  et  in 
saBCulum  saeculi ;  ut  m  eceeulum  intelligeretur,  quan- 
tum  hoc  sacculum  durat;  in  rnculum  autcm  $<Bculi^ 
quod  post  hujus  finem  futurum  promittilur.  Et  re- 
plebitur  gloria  ejus  omnis  terra  :  fiaty  fiaL  Jussisti , 
Domine,  ita  fit;  ita  fit,  donec  illudquodcoepit  a/Iu- 
mine,  perveniat  omnino  usque  ad  temunos  orbis  terrw, 

IN  PSALMUM  LXXII 

ENARRATIO. 

SERMO  (a). 

1.  [vers.  1.]  Audite,  audite  dilectissima  viscera 
corporis  Christi ,  quorum  spes  Dominus  Deus  vester. 
est ,  et  non  respicitis  in  vanitates  et  insanias  menda- 
ees  (Psat.  xxxix ,  5) ;  et  qui  adliuc  respicilis ,  audite 
ne  respiciatis.  Paalmus  iste  inscriplionem  liabet ,  id 
est  titulum ,  Defecerunt  hymni  David ,  filii  Jesse  (b)  : 
Psalmus  ipsi  Asaph,  Tot  habemus  psalmos  in  quorum 
tiiulls  scriptum  est  nomen  David ,  nusquam  est  addi- 
tum  fiiH  Jesse ,  nisi  in  hoc  solo.  Quod  credendum  est 

^  Plures  e  vetnstioribus  Mss.,  nu^estatis^us, 

(a)  seruio  ad  plebem  habitus  forte  an.  411,  in  pervigllio 

S.  Cypriaiu,  ex  episl.  140,  ad  HonoraCum,  c.  5,  o.  15.— Hss. 

Audoeneusis  et  claram.  addunt  in  tilulo  sermonem  hunc 

habitum  esse  in  Basilica  ResttUiU.    U. 
{b)  lu  edilione  Bibliorum  vulgata  ad  superioris  Psalmi 

flnem  peninet  iste  versiculus,  Defecerunt  hynmi  JXMd^ 

pn  Jesse  :  quem  Ambronus  cum  Augustino  shnililer  aoce- 

plt  pro  tkido  taiijus  FsabntLxn. 


PSALHUM  LXXll.  914 

non  frustra  factum ,  neque  inaniter  :  ubique  onim  no- 
bis  innuit  Deus ,  el  ad  intellecium  vocat  piom  studium 
charilatis.  Quid  est ,  Defecerunt  hymni  David ,  filH 
iesse  ?  Hymni  laudes  sunt  Dei  cum  cantico  :  hymni 
cantus  sunt  continenles  laudem  Dei.  Si  sit  laus ,  et 
non  sit  Dei ,  non  est  hymnus  :  si  sit  laus,  et  Dei  laus, 
et  non  cantelur ,  non  est  hymnus.  Oportet  ergo  ut,  si 
sit  hymnus ,  habeat  h%c  tria  :  et  laudem  ,  et  Dei ,  e( 
canticum.  Quid  est  ergo,  Defecerunt  hymni?  Defece- 
runt  laudes  qux  cantantur  in  Deum.  Molestam  rem  et 
quasi  luctuosam  videtur  nuntiare.  Qui  enim  cantat  : 
laudem ,  non  solum  laudat »  sed  eiiam  hilariier  lau- 
dat  :  qui  cantat  laudem ,  non  solum  cantat ,  sed  et 
amat  eum  quem  canlat.  In  laude  confitentis  est  prsedi- 
calio  :  in  cantico  amanlis  affectio.  Defecerunt  ergo 
hymni  David ,  ait  :  et  addidit ,  /!/tt  Jesse.  Erat  enfm 
David  rex  Israel,  fllius  Jesse  (I  Reg.  xvi ,  18) ,  tem- 
pore  quodam  Vcteris  Testamenti ;  quo  tempore  No- 
yum  Testamentum  occullalum  ibi  erat ,  tanquam  fru- 
ctus  in  radice.  Si  eniin  quaeras  fructum  in  radice,  non 
invenies;  nec  tamen  invenies  in  ramis  fructum,  nisi 
qui  de  radice  processeril.  lllo  ergo  lempore ,  populo 
primo  venienti  ex  semine  Abrahse  carnaliier;  nam  et 
populus  secundus  periinens  ad  Novum  Testamentum, 
ad  semen  Abrahae  pertinet ,  sed  jam  spirilualiter  :  ilU 
ergo  populo  primo  adhuc  carnali,  ubi  pauci  prophets 
inteliigebant  et  quid  desideraretnr  a  Deo ,  et  quando 
haberet  publice  praMiicari,  prxnunliaverunl  fulura 
hsec  tempora  ,  et  adventum  Domini  noslri  Jesu  Chri- 
sti.  Et  quemadmodum  Christus  ipse  secundum  cameui 
nascilurus ,  in  radice  erat  occultus  in  semine  Patriar» 
cliarum  ,  et  quodam  tempore  rcveiandus  tanquam  fro- 
ctu  apparente ,  sicut  scriptum  est ,  Floruit  virga  de 
radice  Je$se  {Isai.  xi,  1) :  sic  etiam  ipsum  Novum  Te«  . 
stamentum»  quod  in  Chrisloest  prioiibus  illis  tempo- 
ribus  occultum  erat ,  solis  Prophetis  oognitum ,  et 
paucissimis  piis,  non  ex  manifestatione  praesentium , 
sed  ex  revelatione  fuiurorum.  Nam  quid  sibl  vult , 
fratres ,  ut  unum  quiddam  commemorem,  quod  Abra- 
ham  miltens  servum  suum  fldelem  ad  desponsandam 
uxorem  unico  fliio  suo ,  facit  eum  jurare  sibi ,  et  in 
juramenlo  dicit  ei :  Pone  manum  sub  femore  meo ,  et 
jura  {Gen.  xxiv,  3)?  Quid  erat  in  femore  Abrah» , 
ubi  iile  manum  posuit  jurans?  Quid  ibi  erat,  nisi  , 
quod  et  tunc  ei  promissum  est :  In  semine  tuo  bene-  * 
dicentur  omnes  genies  {Id.  xxii,  18).  Femoris  nomine 
caro  8'gnificatur.  De  carne  Abrahae ,  per  Isaac  et  Ja« 
cob ,  et  ne  multa  commemoremos ,  per  Mariam  Do- 
minus  noster  Jesus  Christus. 

2.  Quia  vero  radix  erat  in  Patriarchis,  unde  osten- 
demus  ?  Paulum  interrogemus.  Gentes  jam  credentes 
in  Christum  ,  et  quasi  Buperbire  cupientes  contra  Ja- 
daeos  qui  crucifixerunt  Christum ;  cum  et  de  ipso  po- 
pulo  venerit  alius  paries ,  occurrens  in  angulo ,  id  est 
in  ipso  Chrislo ,  de  diverso  venienti  parieti  praeputii , 
id  est  Gentium  :  cum  ergo  erigerent  se  gentes ,  sic  il- 
las  reprimit  :  Si  etnm  tu ,  inquit ,  ex  naiurali  incisus 
oleastro  ,  insettus  es  in  iUis^  noli  gloriari  adversus  ra^ 
mos,  Nam  »  gloriaris  :  non  tu  radiem  partas ,  sed  ra* 


915  S.  AUGCSTIN1 

dix  te.  Ergo  de  radice  Paimrcharuni  dicit  fractos 
qiiosdatn  ramos  propter  infldelitatem ,  et  insertam  ibi 
oleastnim ,  ut  essct  particeps  pinguedinis  olivae ,  id 
esi,  lEccIesiaro  ex  Genlibus  venienlem.  El  quis  inse- 
rlt  oleastrum  in  oliva  ?  Oliva  solet  in  oleastro ;  olea- 
struni  in  oliva  nunquam  vidimus.  Nam  quisquis  fece- 
rit ,  non  inveniet  baccas  nisi  olcastri.  Quod  enim  In- 
seriiur ,  hoc  crescit ,  et  ejus  rei  fructus  iiivemlur  : 
invenitur  non  radicis  frucius ,  sed  surculi.  Hoc  oslen- 
dcns  Apostolus  omnipoienlia  sua  Deum  fecisse ,  ut 
olcasier  in  radicenfi  olivae  insereretur ,  et  non  baccas 
silvestres ,  sed  olivam  daret ;  ad  onmipotentiam  Dei 
revocans  lioc  Apostolus  ait  :  Si  tu  ex  naturali  incisui 
e»  oleastro ,  et  conira  tiaturam  intertus  et  in  bonam  * 
olivam ,  noii  gioriari ,  inquit ,  advertus  ramos,  Sed  di- 
m,  ait :  Fraeti  sunt  rami ,  ut  ego  inserar,  Bene;  pro^ 
pter  incredutitatem  fracti  simt :  tu  autem  fide  sla  * ;  noH 
altnm  sapere ,  sed  tinie,  Quid  enim  est ,  Noli  altum  sa- 
pere  ?  Noli  supcrbire  ,  qnia  insertus  es ;  sed  time  ne 
frangaris  per  infidelitatem ,  sicut  illi  fracti  snnt.  PrO' 
pter  infidelitatem  ,  inquil ,  fraeti  sunt :  tu  autem  fide 
tta ;  noU  altum  sapere ,  sed  time.  Nam  ti  Deus  naturali" 
bus  ramis  non  pepercit ,  neque  tibi  parcet.  Et  sequitur 
t)0nus  locus,  et  necessarius,  et  totus  uudiendus  : 
Vides  ergo ,  inqult ,  bonitatem  et  severitatem  Dei :  in 
eos  quidem  qui  fracti  sunt ,  severitatem ;  m  te  autem  qui 
insertus  es  bonitatem  ,  si  permanseris  in  bonitale ;  atio- 
qtiin,  id  est,  si  non  permanseris  in  bonitate,  el  tu  exci» 
deris  :  et  illi  »  non  permanserint  in  infidelitate ,  inse~ 
rentur  (Rom.  x\ ,  ilU). 

3.  Tempore  igitur  Veteris  Tesiamenii ,  fratres,  pro- 
laissiones  a  Deo  nostro  populo  illi  camali  terrenae 
eranl  el  lemporales.  Promissum  esl  regnum  terre- 
num  ;  promissa  est  terra  illa ,  in  quam  eiiam  inductt 
sunt  ab  iEgyplo  liberati  :  per  Jesum  Nave  introducti 
sunt  in  terram  promlssionis ,  ul>i  etiam  Jerusalem 
terrena  sedificata  est ,  ubi  regnavit  David.  Acceperunl 
terram,  liberdti  ex  iOgypto ,  transeuntes  per  Rubnim 
marc  ;  finitis  anfraciibus  et  erroribus  *  solitudinum , 
acceperuut  terram  ,  acceperunt  regnnm  :  deinde  post 
regnum  acceptum ,  quia  terrena  acceperant,  coppe- 
Tunl  merito  pcccalorum  suorum  oppugnari ,  eipn- 
guari ,  captivari ;  ad  exiremum  eversa  est  et  ipsa  dvi- 
las.  Tales  eranl  et  illae  promissiones  non  persevera- 
turx ,  per  quas  tamen  figurarentur  futurse  promis- 
siones  perseveraturae  ;  ul  ille  omnis  decursus  tcmpo- 
ralium  promissionmn  figura  esset ,  et  quaedam  pro- 
phetia  futuroriim.  Itaiiue  cum  illud  regniim  deficcret , 
ubi  regnavit  David,  filiiis  Jesse,  id  est,  homo  quidam, 
etbi  propbeta ,  elsi  sancius ,  quia  videbat  et  pr^vide- 
bat  Cbrisium  venturum  ,  de  cujus  semine  etiam  se- 
cundum  carncm  nasciturus  cral ;  tamen  liomo,  tamen 
nondum  Ghristus,  lamon  nondum  rex  nosler,  Filiiis 
Dei ,  sed  rex  David ,  filiiis  Jesse  :  quia  ergo  defectu- 
ruin  erat  illiid  regnum ,  per  quod  regnum  acceptiim 
laiidabatur  tunc  Deus  a  carnatibus  ;  hoc  solum  enim 


*  Vox,  bonam.  abest  a  hsb. 
^[km^ffidetias. 

*  Sic  tres  mss.  Alii  cuni  Edd.,  ac  terroribus. 


isnscort 


m 


pro  magno  habebint ,  qnia  libemi  ennt  lempmliier 
ab  bis  a  qaibus  opprimebaiitiir ,  et  evasennt  liostes 
perscqucntcs  per  mare  RiArum ,  et  ^hicli  erant  'per 
solitudinem ,  ct  immnerant  pMam  el  regnun  ;  hh:e 
Solum  landabant  Deum ,  nondum  intelligenies  <ftiid  tn 
Hlis  figuris  praesignarefiei  promittetetDens :  deficien- 
tibus  ergo  rebus  pro  qiiibus  faudabat  1>eam  popuius 
earnalis,  coi  regnayit  iHe  David,  defecemni  hymm 
Drnnd;  non  FIKi  Dei ,  sed  fiHi  Jesse.  Perienlosum  !o- 
cnm  tltuli  psahni  prdesenTis,  sicm  Domhras  tehrit , 
praetervecti  sumns  :  accepislfS  qoare  dietom  sit ,  Oefe- 
cerunt  hgnm  David ,  filH  Jesse. 

4.  Cujus  Tox  cstPsalmus*?  Asaplt.  QnM  est,  AMopkf 
Sicul  invanimus  in  interpretationihns  ex  iingiia  he- 
hr»a  in  grsecam,  et  ex  graeca  Tiobis  1n  latinam  trans- 
latis ,  Asaph  Synagoga  HHerpretatur.  Vox  esi  ergo 
Synagogae.  Sed  tn  cum  andieris  Synagogam ,  noK 
eonimno  detestnri  quasi  interfectricem  DomHii.  Erat 
qnidcm  illa  Synagoga  interfe<trix  Domint ;  tiehno  (hi- 
hitat :  sed  memento  dc  Synagoga  fuisse  arfeles,  t|uo- 
rom  filii  snmos.  Unde  dreitur  7n  psalmo  :  Afferte  Do» 
mino  fHios  anietim  {Psal.  xxvfn,  1).  Qiii  tnde  arielcs? 
Pctriis ,  Joannes ,  Jacob^s ,  Andreas,  Sailholoma^ns, 
et  cseteri  Apostoli.  Hinc  et  ipse  prfmo  Saolos ,  posiea 
Paulus ;  id  est ,  primo  superlms  ,  postea  hinnilis. 
Saul  enim ,  unde  dictum  est  nomen  Saroli ,  nostrsquia 
rex  superbns  et  infrenis  fnit.  T9on  (ftta^  jactatitia  ali- 
qna  nomen  sibi  mulavit  Apostolus  ;  aed  ex  Saole  fx- 
ctus  esi  Paulus  ,  ex  superbo  modieus.  Paolnm  enim 
Modicnm  est.  Yis  nosse  quid  sit  Saulo^?  Ipsom  andi 
j^  Panlum  recordantem  qnld  fnerft  per  m^iiiam 
snam  ,  et  quid  jam  nft  per  grafiam  Oei ;  mdi  qne- 
modo  fuerit  Saulns ,  et  qoomodo  sit  PMIos  :  (MlN, 
inquit ,  prius  btatphemm,  et  perseeutar^  et  Htjuriosus 
(1  Tim.  1,15).  AudistiSauIiim;  aiidi  et  Paulliim  :  Ego 
enim  snm ,  inqnit,  minimus  Apostotorum.  Qoid  est  mi- 
nimns ,  nisi  ego  sum  PamTAsT  Et  seqnitnr  :  Qm  nan 
sum  dignus  vocari  apostolus.  Qnare  ?  Quia  foi  Sonhis. 
Quid  est ,  iiii  Saulos  ?  ipse  xHcat  t  "icuw  peneeulut 
sum ,  inqnit »  Eixkmm  Dd  ;  icd  treitia  Dei^  ait ,  svm 
id  quod  sum  (I  Cor.  xv ,  9.,  10).  Abstulit  sibi  omiiem 
granditatem  suam ;  mrnimus  jam  in  se,  grandis 
iii  Cliristo.  Ct  iste  Paulus  qoid  dicit?  Nonreputit 
Deus  pM>em  suam ,  de  pflebe  et  Jodft^is  venienic , 
plebem  suam ,  inquit ,  quam  prencivH  :  nam  et  ego 
Israelita  sum  ex  semine  Abriiham ,  4e  fribu  €enjamin 
(Hom.  XI ,  4 , 1).  Ergo  «t  P«"h«  n^^Ws  M  Synagoga ; 
ei  Petros  el  aW  Apostoli  de  Synagoga.  haqne  cmn  ao- 
dioris  •  voccm  Synagog» ,  nofi  attendere  meritum  , 
sed  inlende  partom.  Loqoitur  crgoin  hoc  psitmo  Sy- 
nagoga  ,  deficicntihns  hymnis  David  ,  filii  lesse  ;  id 
est  deficicntibus  rehns  tcmporalilms,  porqwissolebat 
a  carnali  populo  laudari  Dous.  Quarc  autem  illa^  de- 
fcccrunt,  nisi  nt  atia  qn«rerentw  ?  Ut  qwBrereiHnr 
qua!  ?  Quae  ibi  non  erant  ?  Non  ;  sed  quae  ibi  tegeb»- 
lur  figuris  :  non  q«we  jam  ihl  now  erant ;  sed  ibi  CM* 
quam  in  radice  (»ccultabantur  quibusdam  secretisniy^ 

*  nej?ins  «Is.,  rsffW.  ^ 

•  tiic  Mss.  Ai  Fjdd. ,  ami  ttudis  veterm  ¥aeem  ^gnago^m. 


W7  ENARRATIO  IN  PSALMUM  LXXII. 

steriorM ,  iput ,  fnq\B!t  fpse  ApMtoltis » (IgursR  fiostrae 
foennM<I  C^.  x,  6). 

5.  £t  iMefiAle  fm  breviter  ipsfttoifiguram  nostrdm. 
Po]Hilos  fsrtel  sti/b  Pbmmis  «ft  JSgyptioramdomi- 
natlone(  Exod,  i,  fO  ) ;  populas  Gtiristiafras  ,  an«e 
fideni  pnedestinMus  jm  Deo,  et  adhoc  serviei)s  dx» 
monitos  et  dialiolo  principi  eomm  :  ecce  populos 
snbjugatus  £f yptiis  ,  serviens  peccatis  sitis  ;  non 
enim  nisi  p«r  pMeata  nostra  polest  diafrotos  dominari. 
Libentur  popilos  i^  ifigypdis  per  Moysen  ;  tibera- 
tur  pop«His  a  pnMerita  vita  peccttonim  per  f>omi- 
nnm  nosinHn  Jesum  Ctiristura.  Transit  populus  itle 
per  mare  Rubrum ;  iste  per  BaptisnMim.  Moriuntur  in 
mari  Rubro  onMies  inimici  popoli  fHius  ( Id.  xiv,  ^t, 
25 ) ;  norinntur  m  Bapttsmo  omnia  peoeata  iiostra. 
Imendite,  fratres.  Post  mare  iilvd  Rubnmi  non  con- 
linuofiatriadatur,  nec  tanquam  jam  kostes  defiriwt, 
secure  triumpliatur  ;  sed  restai  eremi  solitudo,  re* 
siant  boites  imsidiaiites  in  via  :  sic  et  post  Bapti- 
smua  rectat  vKn  christiana  in  tjentationUMis.  In  lita 
ereno  soapiraiiauir  patriae  promissie  ;  qvid  allud 
Christsani  aiKpiratot  jara  abluti  Bnptisnio  ?  Numqnid 
jam  regbtnt  cwn  Christo?  Nosdain  ventuin  est  ad 
lerr^m  iproBUssiioms  nostram ;  sed  Mnn  defcctiirain, 
Doo  eHim  ibi  deiicient  hyrani  David.  Hoc  modo  au- 
diant  omACS  fideks  ;  sciant  uIm  smt :  in  ereiuo  sunt ; 
patriae  suspiraut.  Mortui  sunt  bostes  in  Baptismo  ; 
sed  iDScquentes  a  iergo.  Quid  esi,  insequeHies  a  ler- 
go  ?  Ante  faciem  fuiura  habeitms ;  a  iergo  praeterila : 
oninia  pneterita  peeeata  deleta  soiu  tn  Baptismo  ; 
quibus  modo  tentamur,  non  a  tergo  itisequuntur,  seil 
in  via  insidiantur.  tJnde  Apostolus,  adfauc  in  via  !*•• 
JQS  eremi  consUCutus,  Qw  retro,  iiH|«ftt,  obUlm,  in  em 
^  mUe  MMl  €xlentu$,  eeeundttm  ituentionem  eeguer 
ed  puimam  sufenwi  voctuionU  DeH  PkUiftp,  iii,  43, 
44  ) ;  tanquam  diceret,  Ad  patriam  supernas  promis- 

sionis  &ei.  £t  tbi  jaR4,  fratres,  io  CKmo  qoidfmd 

passua  esi  iiie  populus,  ei  qiud^uid  eis  Dens  iargiias 

est ;  quaecumque  ilia  flagella  fiierunt,  qa^cumqae  do- 

na,  sigiiiicattoaes  snnt  reram  quas  in  hac  soiitudme 

hiqus  v)t»,  ambokates  im  Gbristo,  qunrenaes  patriaaiy 

et  aceipimas  ad  eoosolationem,  et  paimior  ad  pro* 

batioaem.  1!9mi  ergo  mlrum  quia  iiiud  defecit  quod 

iigarebat  futurom.  Nam  pesrductos  e&t  poipulus  ad 

patriam  promissionis ;  oamqaid    semper  statoram? 

Si  boc  esset,  non  «sset  iigura,  sed  res.  ijaiu  veno 

figura  erat,  ad  temfM^rale  qoiddam  ipordiietos  est  iiio 

papiduft.Si  ad   tem^orale  qutddam  pcirdoctiis  ost, 

i>portebttt  otdeitceret,  etdefoctu  suo  cogerotiir  qae- 

r^re  qood nuDquaffl  deficeret. 
6.  Syoagoga  ergo,  td  est,  qai  Boom  ibi  pie  coie- 

hanu  ^  tamen  propter  terrenas  res,  propler  isia 

i^xsentia  :  suot  entm  ioipii  qoi  pr»seatiani  reruc* 

bona   a  daeraootfoiis  qmrunt ;  Itk    outem  popuias 

iileo  meiior  erat  Gentibus,  quod  quamvis  praeseniia 

lonaet  temparalia,  tamen  ab  uno  &eo  quaTcbat,  qui 

eit  creator  omuiuin,  et  $;pirilualittm»  et  corporaiiura  : 

cnm  ergo  itK  pii  secnndxim  carnem  aitenderent,  id 

c&t,  Ula  Synagoga  quae  erat  in  boois,  pro  tempore  bo-      nU, 


9U 
Yiis  S  non  splriiuah^bas,  quales  erant  ibi  Prcphelae, 
qaales  pancl  inteflectores  regni  coelestls,  aetemi  ; 
ergo  ifla  Synagoga  animadvertit  tquae  acceperit  aDeo, 
et  quae  promiserit  Deus  popuio  lUi,  aliundantiam  re- 
ram  terrenarum,  patriam,  pacem,  fdicitatem  terre- 
aam  :  sed  In  his  omnibus  figurae  erant ;  et  non  hitel- 
ligens  qntd  ibi  laienH  in  rebus  figuratis,  potavit  faot 
pro  magno  dare  Deum,  nechabere  melius  qnod  dart 
posset  diligentfbus  se  et  servientibus  sibi.  Attendit,  et 
vidit  quosdam  peccatores,  impios,  blasphemos,  ser- 
vos  daemonum,  fllios  diaboti,  viventcs  in  magna  ne- 
quitia  et  superbia,  abundare  rebus  talibus  terrenis, 
teinporalibus,  pro  qualibns  rebus  ipsa  Deo  serviebat : 
et  nata  est  cogiiatio  pessima  in  corde,  quae  f^cerel 
nutare  pcdes,  et  prope  labi  a  Dei  via.  Et  ecce  ista 
cogiiatio  tn  populo  erai  Veteris  Tesiamenti  :  utinam 
non  sit  in  carnnlibus  fratribus  nostris,  cum  jam  aper«- 
te  pricdicatur  felicitas  Novi  Testamenti !  Qnid  enim 
dixit  illa  tunc  Synagoga  ?  quid  dtxit  ille  popuhts  f 
Nos  servimus  Deo,  ei  corripimtir,  flageHamur ;  sab- 
ducuntur  nobis  ea  qose  diligimus,  et  tfnte  pro  roagno 
a  Deo  acceperamus ;  illi  auiem  scelerati  hominesne- 
qulssimi,srrperbi,  blasptiemi,  inquieti, abvndartt  omni- 
biis  rebos,  propier  quas  nos  Deo  servimns :  puto  shio 
catisa  scrviiHr  Deo.  Hic  sensas  est  Psalmf,  deflclentis 
populi  ei  ttut^ntis :  dum  considerai  bona  l«nrena  pro- 
pter  qua;  serviebat  Deo,  abundare  his  qoi  oon  aervi- 
rent  Deo,  nutat,  et  prope  labitor ;  et  cum  byamis 
ilfis  deflcit,  qiiia  in  lalibos  cordtiias  hymnldedelelbant. 
Quid  est,  rn  tafibos  cordlhus  hymni  deiiciebant  ? 
Quia  ]am  talia  cogitabant,  Denm  non  laadabaiit.  Quo- 
inodo  eoim  laudarent  Deum,  quibns  quaoi  perversua 
videbatnr,  dans  impiis  (antm  Iftlicilitem,  et  aufe- 
rens  eam  a  Bervieniibus  sibit  Non  ilfis  t>onas  vide- 
batur  Deos  :  et  qulbus  Deus  btnas  non  videliatary 
nonutiqoe  ab  eis  laudabatar;afoibas  aatem  Deui 
non  i«adatelttr,  defeceront  ia  illis  bymiii.Posioa  ve- 
ro  popolos  iste  intellexit  qoid  eum  admonoret  Dooa 
quserere,  comista  teinporalia  solitraheret  serviaoaio, 
et  d^woret  ea  inimicis  sois,  Maspbemis,  iOipiia :  Od- 
moiiitus  kiteiieKii  i|nia  prae  oamfbus  qua'.  dat  lleoa, 
ei  boois,  ot  maUs,  et  a)ii|Uoiido  aufeit,  et  bonis,  01 
malis,  pr»  onniibus  servat  oUqaid  bonis.  Qoid  est, 
servat  aliquid  bonis?  4|«idilti6  aervat  ?  ISetpsoui.  lani 
qttantom  ariMlror,  curritor  io  PsaHno;  Inieffectos  eot 
bi  «Hnine  Doonini.  Aodf  reoopdswiem  cil  pcenheofreHi 
qoi  erraverai,  poiaodo  Deum  n#n  bonoM  qul  M 
bona  terrena  ma^s,  ei  aoferi  iita  a  servti  aoio.  intel' 
lexit  enira  quid  Deos  servaret  servis  suia ;  et  raeogl- 
tans,  seqoe  castigans  eropii  hoc  modo. 

7.  Quam  bomu  Deue  Isruel  i  Sed  qulbug?  l^eeHe 
eorde.  Perversis  qoid  ?  Perversos  videtor.  Sk  et  in 
aho  psalmo  dicit  ^  Cum  $mMo  emiclue  erU^  m  emn  «i* 
ro  innocenle  kmoceni  erit;  et  cwn  perverto  pervereut 
erii{  Paal.  xv,  26,  27  ).  Quid  est,  peroereu$  eriecum 
perverio  ?  Perver&um  te  potobit  perversos.  Nonquodj[ 
ullo  modo  pervertatur  Deiis.  Absit  :  quod  est,  est.  f 

>  sic  melioris  not»  Mss.  Ad  Edd.  rpro  temporutitui  to« 


019 


^ed  ([uemadmodum  sol,  oculos  puros,  sanos,  vegetos 
fories  habenli,  tranquillus  apparet,  in  ocnlos  autem 
lippos  quasi  tela  aspera  jaculalur  ;  intueniem  illum 
vegetat,  huncexcruciat,  non  mutatus,  scd  mutatum  ^ : 
sic  cum  coeperis  esse  perversus,  et  tibi  Deus  perver- 
sus  videbitur ;  tu  mutatus  es,  non  ille.  Eritergo  tibi 
poena,  quodbonis  gaudium.  Hocisie  recolens»  Quani 
bonuSf  inquit,  Deus  hra$l  rulhcorde ! 

8.  [  vers.  2.  ]  Quid  autem  tibi  ?  Md  auUm  pene  com* 
moti  sunt  pedes.  Quando  commoti  sunt  pedes,  nisi 
quando  non  erat  rectum  cor  ?  Unde  non  erat  rectum 
cor  ?  Audi :  Paulo  minus  effusi  sunt  gressus  md.  Quod 
dixit,  pene ;  hoc  dixit,  paulo  minus :  et  quod  dixit, 
pene  moti  sunt  pedes ;  hoc  dixit,  effusi  sunt  gressus. 
Pene  moli  sunt  pedes,  pene  effusi  sunt  gressus.  Moti 
pedes  :  sed  unde,  moti  pedes,  et  effusi  gressus  fMoti 
pedeSf  «nd  errandum  ;  effusi  gressus^  ad  lapsum ;  non 
omnino,  sed  pene,  Quid  enim  est  ?  Jam  ibam  in  erro- 
rem,  non  ieram  :  jam  cadcbam,  non  cecideram. 

9.  [  vers.  3.  ]  Sed  quare  et  *  hoc  ?  Quia  xelam,  in- 
quit,  inpeccatoribuStpacempeccatorum  intuens,  Alten- 
di  peccatores ;  vidi  illos  habere  pacem.  Quam  pa- 
cem  ?  Temporalem,  fluxam,  caducam  atque  terrenam ; 
sed  tamen  talem  qualem  et  ego  a  Deo  desiderabam. 
Tidi  illos  liabere  qui  non  serviebant  Deo,  quod  ego 
desiderabam  ut  serviremDeo;  et  moti  sunt  pedes  mei, 
et  pene  effusi  sunt  gressus  mei. 

10.  [vers.  4,  5.]  Quare  autem  hoc  habent  peccato- 
res,  dicit  breviter  :  Quia  non  est  declinatio  mortis  *  «o- 
fum ;  et  firmamentum  in  ftagello  earum,  In  tahoribue 
hondnumnonsunt,  el  cumhominibusnon  flagellabuntur» 
Jam  inlellexi,  inquit,  quare  illi  habent  pacem,  et  flo- 
reutin  terra;  quiamorti  eorum  non  est  declinatio, 
id  est,  quia  certa  mors  et  asterna  eos  manet,qu£  nec 
dedinat  ab  eis,  nec  ipsi  ab  eadeclinare  possunt.  Quia 
non  estdecUnatio  mortis  eorum ;  et  firrnameritum  in  /lo- 
gello  earum.  Et  est  firmamentum  in  flageUo  eorum : 
nonestenim  temporale  flagellum  eomm,  sed  firmum 
in  sempiternum.  Propler  haec  ergo  mala  quae  illis 
asternafttturasunt,  modoquid?  In  laboribus  iunmnum 
non  $utU,  et  cum  hominikus  non  flageUabuntur,  Num- 
quid  et  ipse  diabolus  cum  hominibus  non  flagellatur, 
cui  tamen  selernum  supplicium  praeparatur  ? 

ii.  [  vers,  6.  ]  Propterea  quid  hinc  istl,  dum  non 
flagellantur,  dum  non  laborant  cumhominibus  ?  Ideo^ 
Inquit,  obiinuit  eos  superbia,  Atlende  illos  superbos, 
indisciplinatos ;  attende  taurum  devotum  victimae» 
permissum  errare  libere,  et  vastare  quae  potest,  usque 
ad  diem  occisionis.  Jam  bonum  est,  fratres,  in  ipsis 
Prophetae  verbis  audiamus  honc  quasi  taurum  de 
qiio  dixi.  Sicenim  illum  et  alibi  Scriptura  commemo- 
rat :  dicit  eos  lanquam  ad  victimam  prgeparatos,  et 
parci  eisad  malam  libertatem  (  Prov.  vii,  22  ).  Ideo, 
dixit,  obtinuit  eos  superbia.  Quid  est,  obtinuit  eos  <k- 
perbia  f  Circumamicti  sunt  iniquitate  et  impietate  sua. 
Mon  dixit,  tecii ;  sed,  drcumamictif  undique  cooperti 


S.  AU6USTINI  EPISGOPl  m 

impietate  sua.  Merito  miaeri  aec  vident,  noe  viden- 
tur,  quia  circumamicti  sunt,  nec  videntur  interiora 
eorum.  Nam  quisquis  malomm  hominum,  qnasi  fcll- 
cium  secundum  tempus,  interiora  conspiceret ;  quis- 
quis  eoram  videret  traces  ccnscientias ,  quisquis  ani- 
mas  eorum  posset  inspicare  diverberari  tantis  per- 
turbaiionibus  cupiditatum  et  timorum,  videret  itlos 
roiseros,  et  quando  feiices  vocanlur.  Sed  quia  drcuma^ 
micH  sunt  iniquitate  et  impietate  sua^  non  vident ; 
sed  nec  videntur.  Noverat  iilos  Spiritus  qui  de  illis 
isia  dicit ;  et  eo  oculo  tales  debemus  inspicere,  qoo 
scimus  videre,  si  nobis  auferatur  ab  oculis  tegumen 
impieiatis.  Yideamus  istos ;  et  cum  felices  sunt,  fu- 
giamus ;  et  cum  felices  sunt,  non  imltemor  :  nec  a 
Domino  Deo  nostro  taiia  nobis  pro  magno  optemus  ^ 
quaiia  accipere  meruerant  qui  tlli  non  serviunt.  Aliud 
quiddam  servat ;  aliud  desiderandum  est :  ^id  sit 
autem,  audiie. 

i2.  [vers,  7.]  Primo  isti  deseribantur.  Prodiet* 
quasi  ex  adipe  iniqmtas  eorum,  Vide  sl  non  taunis  ille 
agnitus  cst.  Audiie ,  fratres  :  non  quomodocuroque 
transeundum  est  quod  dixit ,  Prodiet  quan  ex  adipe 
iniquitas  eorum,  Sunt  enim  mali,  sed  macie  mati ; 
ideo  mali,  quia  macri,  id  est  exiles ,  exigui ,  tabe 
quadam  *  necessitSLtis  affecti :  et  ipsi  mali ,  et  da- 
mnandi ;  ferenda  est  enim  magis  omnis  neoessitas , 
quam  perpelranda  aliqua  iniquitas.  Tamcn  aliud  cst 
de  necessitate  peccare ;  aliud  in  abundantia.  Panper 
roendicus  furtum  facit ;  ex  macie  processit  iniquitas: 
dives  abundans  rebus  tantis,  qnare  diripit  res  alienas? 
Illius  iniquitas  ex  macie ;  hujus  ex  adipe  processit. 
Ideo  macro  cum  dicis  :  Quare  hoc  fecisti?  Homiliier 
afflictus  et  abjectus  respondet  :  Necessitas  coegit 
me.  Quare  non  timuisti  Deum?  Egestas  compulit.  0lc 
diviti  :  Quare  haec  facis,  et  non  limes  Deum?  si  ta- 
men  tantus  es  qui  possis  dicere.  Vide  si  vel  dlgnatur 
audire;  vide  si  non  etiam  in  te  ipso  (a)  prodiet  iui- 
quitas  ex  adlpe  ejus.  Jam  enim  prseceptoribus  ec  cor- 
reptoribus  suis  inimicitias  indicunt ;  et  fiunt  inimici 
verum  dicentibus ,  jam  sueti  compalpari  verbis  adu^ 
lantium,  aure  molli ,  corde  non  sano.  Quis  dicat  di- 
viti  :  Mnle  fecisti  rapere  res  alienas?  Aut  forte  si 
ausus  fuerit  aliquis  dicere,  et  lalis  esteui  non  possit 
ille  resistere,  quid  respondet?  Totum  in  contem- 
ptum  Dei  loquitur.  Quare?Qoia  superbus  est.  Qnare? 
Quia  pinguis  est.  Quare?  Quia  devotus  ad  victimain 
est.  Prodiet  quasi  ex  adipeiniquitas  eorum. 

i3.  Tranrierunt  in  dispositionem  cordis.  Ibi  inlus 
transierunt.  Quid  est  transieruntf  Praetergressi  simt 
viam.  Quid  est  transieruntfExcesaeruiii  roetas  hu- 
roani  generis ;  homines  se  pares  caeteris  non  putant. 
Transiernnt,  inquam,  metas  homani  generis.  Quando 
dicis  tali  homini :  Frater  tuos  est  iste  panper;  eos- 
dem  parentes  habulstis ,  Adam  et  Evam  :  noii  atien- 


^  M8S.,  non  mutatur^  sed  imUat. 

*  sic  Er.  ei  Mss.  At  lx)v.,  sed  quare  ad  hoc, 

*  Aliquot  Mss.  constaater  prsereniDt,  morti. 


1  sic  Mss.  Edd.  vero,  petams. 

*  Edd.,  prodtcf.  At  pierique  et  potiores  Mss.,  pfodtet  : 
juxta  GrsBC.  LXX,  exeieusetai. 

*  sic  aliquot  probae  notae  Msa.  At  Edd.»  exiguHate  ^fno- 
dam. 

(a)Forte,  inteipsum. 


Ml  ENARRATIO  IN 

dere  tumorem  tnum»  noli  attendere  typham  in  qoem 
datus  es ;  elsi  te  circumstat  famllia»  etsi  numerosum 
aurum  et  argentum,  etsi  domus  marmorata  coniinet » 
eisi  tecta  laqueau  contegunt,  simul  te  et  pauperem 
contegit  tectum  mundi  coelum ;  sed  diversus  es  a 
paupere  rebus  non  tuis ,  extrinsecns  appositis  :  te  in 
illis  vide,  non  illas  in  te.  Attende  leipsum ,  qui  sis  ad 
pauperem ;  teipsum,  non  quod  habes.  Qoid  enim  de- 
spicis  frairem?  In  visceribus  matrum  vestrarum  ambo 
nudi  fuistis.  Gerte  etiam  cum  de  ista  vila  exieritis,  et 
istse  carnes,  exhalata  ^  anima ,  fuerint  putrefactae, 
dignoscantur  ossa  diTitis  et  pauperis!  De  condilione 
loqnor  aequali ,  de  Ipsa  sorie  generis  humani  in  qua 
omnes  nascuntor :  et  dives  cum  hic  sit,  et  panper , 
non  semper  hic  erit ;  et  iicut  dives  non  venitdives, 
sic  nec  dives  abscedit :  idem  ipse  est  ntriusque  in- 
troitus,  et  par  exitus.  Addo  quod  forte  routabiiis  vi- 
ces.  Jam  ubique  Evahgdium   pnedicatur :  attende 
quemdam  pauperem  ulcerosom  qui  jacebat  ante  ja- 
nuam  dlviiis,  et  cupiebat  saturari  de  micis  quas  ca^ 
debant  de  mensa  divitis;  atlende  et  illum  parem  * 
luum  qui  induebatur  purpura  et  bysso ,  et  epulabator 
quotidiesplendide.  Contigit  nempe  mori  inopem  illum, 
et  auferri  ab  Angeiis  in  sinum  Abrahae  :  ille  autem 
mortuns  est ,  et  sepultus  est;  nam  illius  forte  sepul- 
turam  nemo  curavit :  et  cum  apod  inferos  ille  dives 
in  tormentis  esset,  nonne  elevavit  oculo^  soos »  et  vi- 
dit  In  infinito  gaudio  eum  quem  coniempsit  ante  ja- 
nuam  suam  ,  et  de  digito  ejus  aquae  stillam  deside- 
ravit ,  qui  de  mensa  ejus  cadentes  micas  desiderave- 
rat  ?  Fraires ,  labor  ille  pauperis  quantns  fuit  ?  Deli- 
ciae  illae  divitis  qoam  longae  fuerunt?  Quod  aulem 
mutavenint,  perpetuum  est.  Illius  ergo  quia  uon 
erat  declinatio  in  morie,  et  firmamentum  erat  in  da« 
gello  ejus ;  in  laboribos  hominom  non  fuit,  et  inter 
homines  flagellatus  non  est :  iile  autem  flagelkitus 
hic,  reqoievit  ibi;  qoia  flageliatomnem  filium  quem 
recipit  [Beh.  xn,  6).  Sed  cui  dids  ista?  Epulanti 
splendide,  et  indnenti  se  quotidie  purpura  et  bysso. 
€ui  dicis  ?  Qui  iransiit  m  diiposiiumem  cordh,  Merito 
sero  dicturus  est ,  Miite  Lazarum ;  dicat  vel  fralribw 
meii  {Luc,  xvi,  19-31);  quando  ei  non  conceditur 
fructus  poentlentiae.  Non  euim  peaniientia,  non  dalur; 
sed  sempiterna  erit  pcenitentia  et  nnlla  salus  post 
poenitentiam.  Ergo  isti  trannerunt  in  di$potitiottem 
cordi$, 

14.  [ver$,  8.]  Cogitaverunt  ei  locuii  iuni  maUgnitO' 
iem.  Sed  loquuntur  roalignitatem  homines  et  cum  ti- 
more ,  isii  autem  qnomodo?  /nt^t7al«m  in  aliwu  /o- 
cttti  $unt.  Non  solum  locuti  sunt  iniquilatem ;  sed 
eliam  chire,  audientibus  omnibus ,  snperbe  :  Ego  fa- 
eio,  ego  osiendo ;  senties  cum  quo  habes,*viverc  te 
non  sinam  '.  Yel  cogitares  ea,  non  etiam  eifunderes : 
\el  intra  claustra  cogitationis  mala  cupiditas  coerce- 
reuir,  vel  refrenaret  eam  intra  cogitationem  soam* 
Qiiare  t  an  forte  macer  est  ?  Prodiei  quasi  ex  adipe 

'  sic  plores  Mas.  Alli  com  Edd.,  exula, 

*  Aliqoot  Mss.,  polr^. 

*  Ric  in  Edd.  prsemittitur,  iuperbe  :  quod  a  MM.  abeif . 


PSALMUM  LXXIh  ^ 

imquitae  eorum.  ImquiiaUm  in  alium  taeuH  $unl. 
15.  \ver$.  9.]  Po$uerunt  in  cmlum  o$  $uum,  et  lingua 
earum  iraH$iii  $uper  ierram.  Quid  est  hoc,  irantiii  euper 
terram  ?  Qood  dictum  est,  Po$ueruni  in  codum  o$  $uum. 
floc  est  enim,  iran$iii  $uper  ierram,  iranseont  terrena 
omnia.  Quld  est,  transire  terrena  omnia?Nonsecogiut 
hominem  subito  roori  posse,  cum  loquiiur :  quasi  semper 
victuriis  minatur :  transcenditcogitatio  illius  lerrenam 
fragiliiatem;  nescit  quali  vase  coopertus  est,  nescit  quod 
scriptum  est  alio  loco  de  lalibus  :  Exiei  $piriiu$  eju$ , 
ei  reverieiur  m  ierram  $uam;  in  illa  die  pcribunt  omnee 
cogiiatione$  eju$  (P$aL  cxlv,  A).  Sed  isti  diem  ulti- 
momsifum  non  cogiuntes,  loquuntur  superbiam  '; 
et  in  ccelum  ponunt  os  suum ,  et  Irascendunt  terram. 
Si  uliimnm  suum  diem  non  cogitaret ,  id  est  judicii 
sui  ultimum  diem  ,  latro  missus  in  carcerem,  nihil 
illo  esset  immanlus ;  et  lamen  posset  elTugere.  Quo 
fugis  ne  moriaris?  Gertus  erit  ille  dies.  Quid  esl  diu 
quod  viciurus  es?  Quantum  cst  diu  quod  habet  finem» 
etsi  diu  esset?  Huc  accedit  quia  non  est :  et  non  esl 
dio ,  et  incertum  est  ipsum  quod  dicilur  diu.  Quare 
hoc  non  cogitat  ?  Quia  posuit  in  coelum  os  suum ,  et 
lingua  ejus  (ransiit  super  (erram. 

16.  [ver$.  iO,]  Jdeo  reverietur  huc  popuhu  meu$, 
Jam  ip30  A$aph  revertitur  huc.  Vidit  enim  ista  abun- 
dare  iniqiiis,  vidit  superbis :  redit  ad  Deum,  et  incipit 
quaercre  et  disputare.  Sed  quando?  Cum  die$  pleni  m* 
venieniur  in  d$.  Qiiid  est ,  die$  plenit  Cum  autem  ve- 
nii  plenitudo  tempori$ ,  mi$it  Deu$  Filium  $uwn  {GaL 
IV,  4,).  Ipsa  est  plenitudo  temporis,  quando  venitille 
temporalia  docere  contemiii,  non  habere  magnum 
quidquid  mali  homines  cupiunt;  paii  quidquid  mali 
homines  metuunt.  Factus  est  via ,  revocavit  ad  cogi- 
tationem  intimam ,  admonuil  quid  a  Deo  quaerendum ' 
esset.  Et  vide  de  qua  cogiiatione  reverberata  in  se , 
et  quodammodo  revocante  fluctus  impetus  sui,  traiis- 
ilor  ad  vera  eligenda.  Ideo  reverietttr  populu$  meu$ 
huc  ;  ei  die$  pleni  invenieyUurJn  ei$. 

17.  [ver$.  11.]  Et  dixeruni  :  Quomodo  $civit  Deu$^ 
et  $i  e$t$cieniia  in  Alti$$imof  Vide  per  quam  cogita- 
tionem  (ranseiint.  Eoce  iniqui  felices  sunt,  non  curat 
Deus  res  humanas.  Vere  scit  quid  agamus?  Yfdete 
quae  dicuulur.  Rogamus,  fratres;  jam  Ghristiani  non 
dicant :  Quomodo  $eivii  Deue^  et  rieet  $cieniia  in  Al^ 
ii$timo.  t 

18.  [ver$,  12.]  Undeenim  tibi  videtur  non  scire 
Deum,  etnon  esse  scieniiam  in  Altissimo?  Respon- 
det :  Ecce  ip$i  peccatoree^  et  abundanie$  tn  $<bcuIo  ob- 
iinuerunidimtia$.  Et  peccatores  sunt,  et  abundantes 
divitias  in  saeculo  obtinoeront.  Confessos  est  qoia 
ideo  nolebat  esse  peccator,  ol  baberet  divitias.  Gar- 
naiis  aninia  visibilibos  reboset  terrenis  vendiderat 
justitiam  suam.  Qualis  justitia  ,  quae  propter  aunim 
habetor ;  quasi  pretioslus  sit  aurum  quam  ipsa  jusii- 
tia,  aut  cum  quisquam  negat  res  alienas,  majus  da- 
mnum  patiatur  cui  negaf,  quam  ille  qui  illi  negat  1  Ille 
perdit  vestem ,  iste  fidem.  Ecce  ip$i  peccaiore$ ,  et 
abundante$  in  $wculo  obtinuerunt  divitia$.  Inde  ergo 

>  Mss.,  itfperba. 


115  8.  AUGfJSTMI 

nescil  Dcat.  et  <ii4e  i»n  est  actenlia  ki  AlUsstmo ! 

«9.  [«flft.  43.]  El  disd  :  Ergo  *  me  eansa  ijo&fi' 
emi  cormeum.  Qttando  servio  Deo,  et  ista  iion  habeo; 
Don  semmil  m ,  ei  bis  abiuidaiit :  Ergo  mne  cmm 
jtuti/ieam  ear  meum ,  ei  Im  in  mnoeentibus  •  mmm 
meat.  Hoc  stae  catisa  fcci.  Ubi  ost  merces  bona  viia 
me«?  «M  est  pnemium  servimtis  me«?  Benc  wo,  el 
egeo;et  initittw  •  abnndaf.  Et  lavi  in  mnoeentilme 
manus  mea$, 

20.  [ver9.  !*.]  Ei  /W  ftageliatus  tota  die.  A  roe  non 
'  recedont  flagefla  Dei.  Beneservio^eiflagelior,  non 

servil,  el  omaim".  Magnam  quasiionem  siW  fecit. 
Agitatnr  anima,  tfansit  ariima  iransitura  ad  coiite- 
mnenda  terrena  et  concopisceBda  »tema.  Transitua 
est  ipsins  animae  in  hac  cogiiatione  :  ttbi  fluclual  io 
quadam  lcnipestaie,  pervenlwra  est  ad  portuMi.  El 
qoomodo  solent  agri,  qui  lentius  agrolanl  cum  sani- 
tas  longe  est,  vicina  sanitaie  plus  xstiiant :  accessio- 
nem  creticam  ♦  medici  vocant,  per  quam  transitur  ad 
sanitatem ;  ma]or  ibi  aMlus,  aed  ducens  ad  saluiem ; 
major  ibi  ardor ,  sed  vicina  rofectio  :  sic  ergo  el  hic 
asluai.  Wam  t>ericOlosa  verba  sont,  fratres,  molesia, 
el  pene  blaspliema,  Quomodo  schit  Deus?  Hoc  est  et 
pene  :  mm  dixit,  Nescivit  Deus;  non  dixit,  Non  est 
scienlia  w  Altissimo  :  sed  quasi  quserens,  hxsiians, 
dubilans  Hoc  est  quod  ait  fMiulo  ante  :  Pene  effusi 
sunt  gresstts  mei.  Quomodo  scMt  Deus,  et  si  est  sde^uia 
in  AUissimo?  Non  confifmat;  sed  ipsa  dubitatio  peri- 
culosa  cst.  Per  periculnm  transit  ad  sonitalem.  Aodi 
jam  sanitatem  :  Ergo  in  vanum  fusiificttvi  cor  meum,  ei 
•  lam  inter  innocentes  manus  meas  :  et  fui  flageUatus  tota 
die ,  et  argudo  mea  f^  matutinum.  Argutto ,  correptio 
esi :  qoi  arguitnr,  eorripitur.  Quld  est,  inmaiutinum? 
Non  dilferUir.  Wfferlur  impiorum ;  mea  non  dlffertur: 
Hla  scra,  vcl  nnlla  esfl;  mca  m  malvtinum.  Et  fm  fk^ 
gdlatus  tota  die,  et  argutio  mea  in  matutinnm, 

21.  [vers.  15.]  Si  dicebam,  Narrabo  sie  :  id  est,  do- 
cebo  sic.  Quomodo  doctnnis  es?  Quia  non  est  scieniia 
in  Altissimo?  quia  nou  scit  Dens?  Ibnc  sentenliam 
vfs  proferre,  qwia  sine  cansa  jusic  vivnni  qoi  juste 
vivunt,  qt)ia  perdidit  liomo  justns  servttiitem  suain , 
quia  magis  Dihjs  malis  favel,  aut  neminem  curat?  hoc 
vis  diccre,  hoc  narrare?  Reprimit  se,  aucloriiale 
compescente.  Qtia  attctorStaie?  VuK  homo  rjliqnando 
ernmpere  in  islam  senlenliam ;  scd  revocaiur  Scri- 
pliiris  drcenttbns  ut  scmper  bene  vivatur ,  dicentibiis 
qnia  Deus  ciirat  res  humanas,  qiiia  discemit  inter 
pinni  et  impium.  f]i*go  et  iste  volens  jam  istani  pro- 

4  ft'rre  sentenfiam,  revocatse.  Et  qnid  ait?  Sidicebam^ 
Narrdbo  sic  :  ecce  generaHonem  fHiorum  tuorum  repro- 
bavi,  Reprobavi  gcneralionem  (lliorom  tnortnn  ,  si 
narrai)0  s«c  :  gerjeraiionem  justorum  rcprobabo.  Sicut 
el  qnaedam  habent  eKcmplaria  :  Ecce  generntioni » /i- 
tiorum  tuorum  cui  concimn  ?  id  est,  cui  Mfomm  tiio- 

»  vot,  eigo^  hoc  loco decst  in Er.  et  In Mss. 

*  sic  Mii8.  juT[la<;nBe.  txx.  At  edd.,  inler  imwcentes. 
»  slc  Kr.  el  alijiuol  njss.  Alii  cum  Lov.,  vtimicus. 

*  in  Kdd..  criticum.  At  in  oinnibus  Blsfi.  per  e  scrij)tom 
esi,  ercUcum. 

"  .sic  melioris  nolae  itts.  Alii,  generalio.  At  Edd.,  generor 
.tfonent. 


fiPISGOPI  M4 

ran  eonoiiHilf  id  esl,  oui  congnii,  coi  accommodaius 
s«n?  Diasoniii  ab  omnibuft,  si  sic  doceo.  Concinit 
eniBi  <|ui  consonat;  qui  autem  non  consonat,  non 
OMieinii.  Aliud  dictariis  sum  quam  dixit  Abraham  , 
quam  diiit  Isaae,  qiiain  dixit  Jacob,  quam  dixerunt 
Propbet»  ?  llii  enim  omnos  dixenmt  quia  curat  Dens 
res  hnmanas  :  ego  dicturas  sum  quia  non  curat?  Ma- 
jorne  in  me  f»radeotia,  quam  in  illis?  majorne  intelle- 
ctus  in  me  quam  in  illia?  Saluberrima  auctoritas  re- 
Yocavit  oogitaiionem  ab  impietate. 

23.  [vers.  16.]  Et  quid  aeqiiitur?  Si  dieebttm,  twr«  ' 
rato  ne  :  ecce  generakonem  fOiorum  iuorum  reprobavi, 
Ergo  ne  reprobaret,  quid  fecit?  Et  suscepieognoscere. 
SusceiMt  eognoscere  :  Dens  illi  adsit,  ut  cognoscat. 
Interim,  fralres ,  a  magno  lapsu  revocatur,  quando 
Hon  se  |am  scientem  pnesumit ,  sed  suscei^t  cogno- 
scere  quod  nesciebal.  ian  onim  voiebst  quasi  seiens 
videri,  et  praedioare  nullam  esse  Deo  cnrnm  de  rebus 
hunianis.  Facta  est  enim  ista  iniquorum  fiequissiina 
et  impia  doctriua.  Sciatis,  fratres,  rauUos  dispulare, 
et  dicere  qiiia  Deus  res  faiimanas  non  curat,  quia  ca- 
sibus  reguniur  omoia ,  vel  quia  steilis  sabjeeue  sunt 
voiuntates  noslr»,  quia  nnosquisque  non  pro  meritis 
agitur,  sed  necessitaie  stellarum  suaram  :  doctriiia 
mala ,  doctrina  impia !  bi  kec  iste  ibat»  cujus  pene 
eommoU  smU  pedes ,  et  cujus  paulo  mimu  effusi  sunl 
gressus;  in  hunc  ibat  erraiem :  sed  quia  non  concine- 
bat  generatiotti  filiormn  Dei,  suscepit  cognoscere ;  et 
damnavit  scientiam  in  qua  jusiis  Dei  non  eongruebai. 
£t  qiiid  dicat  andiamus;  quia  susoepii  cognoscere, 
ei  adjutas  est,  et  didicit  aliqnid,  et  indicavit  tiobis. 
Et  suscepiy  inquit,  cognoscere.  Hoe  lubor  est  ante  me. 
Vere  magmis  labor,  cognoscere  qnomo^  ei  Deus 
euret  res  homanaSf  ei  bene  sitflfialift,  ei  laboreat  bo- 
nil  Magna  vis  qnxstioais  I  ideo ,  fioe  tabor  est  unU 
me.  Quasi  stat  nsihi  in  facie  mnrus  quidam :  seii  habes 
voc^m  psalml,  In  Deo  meo  transgredier  wwrnm  (  PsaL 
xvn,  50 ).  Boc  tabor  est  anie  me* 

25.  [vers.  47.]  Veram  dicis  :  iabor  est  anle  te;  sed 
ante  Deum  noii  est  labor  :  fac  le  anle  Dem  «bi 
non  est  labor,  et  nec  tibi  eritlabor.  Et  fecit  boc; 
nam  dicit  quamdiii  iabor  ante  se  :  Donee  intraeam  tn 
sanetuarium  Dei^  et  inietligam  in  nawssima.  Magna  res, 
fratres.  Jam  din  laboro,  inqnit,  et  ante  fncien  menm 
laborem  qoeradam  qvasi  inextricabtlom  video ,  m  oo- 
gnoscam  quomodo  et  jusius  sit  Deus,  et  res  homafias 
curet,  et  non  sii  iniquus,  qnod  peceantes  et  seelt^ra 
fadentes  fdiciiatem  habentin  hac  terra;  f>ii  vera  et 
Deo  servientcs  in  tenutionibus  plcnnyiqiie  et  in  hibo- 
ribus  fatiganiur  :  magna  diflicultas  est  hoc  acire ;  sed 
donec  introeam  in  sanciuarium  Dei,  In  sanduario  enim 
Dci  qaid  tibi  praesiatur,  ui  hanc  solvas  qu«slioriom  ? 
Et  inteUigam,  inrioil,  tn  nomuima;  non  in  praesentia» 
Ego,  inquit,  de  sanctuario  Dei  tntendo  ocnhim  in  ri* 
nem ;  prsesentia  transgredior.  Toium  boc  qood  voea- 
tur  humanum  genus,  omnis  isia  nassasaortaliiiiiis 
ventura  est  ad  exameti,  ventura  est  ad  libram ;  ap« 
pendentur  ibi  opera  hominum.  Cuncta  modo  natx^s 

involvit;  sedDeo  cqkiiIu  suni  merita  si^guloram.  £t 


9W 


KNARRATIO  1S  KAtMtJM  LXtn. 


m 


inteUtgwny  inqtrft,  frt  Rovissima  :  sed  Aon  a  me;  nam 
ante  me  labor  esi.  Unde  htteltigam  in  novmima?  In- 
trem  in  saficlnarium  Dei.  Ibi  ergo  inlelleicii,  et  unde 
modo  isti  feltees. 

U,  [ven.  it.]  yerumtamen  propter  dolotitatem  po- 
PMti  eh,  Quia  do^osi  sunt,  id  est  frandulenli ;  quia 
dolosi  sunt,  dolos  patimitur.  Qnid  est  iioe,  quia  fran- 
dulenti  sunt,  fraudem  patiuntur?  Friudem  voluntfa- 
ceregeneri  humano  in  omnibtts  nequitiis  suis;  frau- 
dem  et  ipsi  patiuntur,  ut  lerrena  bona  eligant,  el  re- 
linquant  xtema.  Ergo ,  fralres,  in  eo  qood  frandem 
faciunt,  fraudem  pationinr.  Quod  jamdudum  dixi,Tra- 
tres ;  quale  cor  habet,  qui  ut  lucretar  vestem,  perdit 
fidem  ?  Ille  cui  tulit  vestem  passus  est  fraudem ,  an 
iste  qui  lanto  damno  percutitur?  Si  pretiosior  est 
vestis  quam  fides,  majore  damno  ille  afficitur  :  si  ati- 
tcm  incomparabiliter  tides  excedit  totum  mnndum, 
ille  videbltur  damnum  restrs  perpeti ;  huic  antem  di- 
citur,  Quid  prodeit  homini,  si  tottrm  mundum  lucretur ; 
aninue  autem  sua  damnum  patiatur  ( Matth,  xvi,  26 )  ? 
Ergo  quid  llfis  contigft?  Propter  dolotUatem  pomM 
eis  :  dejeciiti  eoi  dum  extoUerentur,  Non  dizit,  Dejeci- 
sti  eos,  quia  elati  sunt :  non  qnasi  posteaquam  elali 
snni ,  dejecisti  ilios ;  scd  fh  eO  ipso  ^uod  elati  sunt, 
dejecti  sunt.  Sic  cnlm  elferri,  jam  cadere  est :  Deje- 
cifti  eoi  dum  exfoMerentwr, 

25»  [veri.  19«]  Quomodo  facH  mta  in  dMtali&nem 
iubito!  Admiratiir  super  ets,  inteiTigens  in  novHsima. 
Defeeerunt :  vere  quomodo  fomtis,  qui  dam  extoiftlnr, 
deficit,  defecerunt.  Quomodo  dicit,  defeeeruntfQuih' 
modo  qui  intelligit  in  novissima.  Defecerunt :  perieruni 
propter  initptitatem  iuam, 

26.  [veri.  20.]  Vetuti  iomnhm  extur§irtth.  Qw^ 
modo  defecemnt?  Quomodo  defldt  somnriam  exsur- 
gentis.  Fac  hominem  in  somnis  Tldere  9e  fftvenisse 
thesauros  :  dHves  est ,  sed  donec  evlgilet.  Veluti  «o- 
nmhim  exittrgentk :  sic  defecerunt,  quomodo  somnium 
evigilantis.  Qnsprltur  Igitur,  et  non  est :  nihil  in  na- 
nibus,  nihil  m  lecto.  Pauper  dormierat,  dives  ki  to- 
mnis  facfns  ftierat;  si  non  evigilasset,  dives  esset : 
evigilavit,  invenit  aeromnam  qu«m  dimiserat  dor- 
miens.  Et  isti  ^  invenient  miseriam  quam  sibi  compa- 
raverant :  cum  evigilaverinc  de  bac  vita ,  transit  iUud 
quod  quasi  in  'Somno  tene^tur,  veluti  trnnnmm  etumr^ 
gentis.  6t  ne  diceretUr :  Quid  ergoY  parva  tibi  viielor 
daritas  eomm,  parva  tibi  videtor  pompa  eomm,  parvi 
tibi  videnliir  titort ,  imagines,  staiuae,  laudes,  cunei 
clientium?  Doinme,  ait,  tn  chiitate  tua  imaginem*  iUo- 
rum  ad  mhilum  redigci.  Itaque,  fraires  mei,  iibere  lo- 
quens  de  boc  loco ,  vel  unde  licet  * ;  quia  qoando  v<>- 
bis  miscemor,  magis  vos  fertmus  qoam  dooemus  :  in 
nomine  Glmsti  et  in  timore  ejos  exhortor  ves,  at 
qnicumque  isttt  non  habei]S,iion  cupiatis;  qoicQmqne 
habetis,  non  in  eis  prfl^suinatis.  Ecce  dixi  vobis  :  non 
dico,  Damnamtni ,  quia  babetis ;  sed,  dannamini,  si 
He  Ulibus  praesumatis,  si  de  taiibiis  inflemini,  si  pre- 

1  Rdd.,  tion  invenient.  Abest,  mm,  a  Mss. 
I     •  ET.  et  pleriqne  Biss.  boc  tantnu  loco^  pmtfbiiiM 

1  sic  Re|ius  oodex.  Alii  Mss.,  vel  unde  Ubei.  Gdd.  verot  vel- 
uti  undemet. 


pter  talia  magni  vcMs  vtdeomini,  A  frofter  itaiia 
pauperes  non  agnoscatis ,  si  generis  bumini  eonditio- 
nem  commnnem  propter  excellentem  vanit^m  obli- 
viscamini.  Tunc  enim  Deos  necesse  eet  i^alrlhuat  in 
notissima,  et  in  dvitate  sua  imagineim  laiium  ad  nibi- 
lum  redfgat.  Qoi  autem  dives  eat ,  hoe  modo  sK  qoo 
pt^eepit  Apostolus  :  c  Praedpe, » inquit,  <  divitibus 
liojus  mandi  non  supeH)e  sapere ;  neque  sperare  in 
inoerto  divitianim  suarum,  sed  in  Deo  vivo,  qui  prsB- 
stat  nobis  omnfa  abundantor  ad  fruendom.  >  Abstulit 
soperbiam  divitum ;  dat  consilium.  Qoagi  dicereni  :  . 
Diviies  sumos ;  suporbire  nes  prohibes,  jaclare  pom- 
pas  divitiarum  nostrarum  vetas ;  quid  ergo  facturf  su* 
inus  de  Istis  diviiiis?  Usqiie  adeo  non  est  qood  tnde 
faciant?  Divites  Mnt^  inqoit,  in  opmimi  bonii;  faeile 
trihuani,  canmumceni.  Et  quid  predest  boc?  Thetau- 
ruunt  iibi  fundamentum  htnatm  in  futurum ,  ut  appre- 
hendtnu  veram  vitam  (I  Thn.  vi,  47, 18, 49).  €bi  debeiit 
slbt  thesaorizare?  Qoo  mislt  iste  ocolom,  hifrans  in 
saMoariom  Dd.  Exherrescant  omnes  fratres  nostri 
dlvitcs,  abondantes  pecunia,  aoro,  argento,  famiiia, 
honoribus ;  exiiorrescant  qiiod  modo  dictum  est :  Do* 
mine^  m  eimtate  iua  imaginem  iUarum  ad  mhtUmn  red^ 
iga.  Nonae  digni  sont  haec  pntl ,  ot  J)ens  in  dviiate 
sua  imaginem  illorom  ad  nilitiiim  rcdigat;  quia  et 
ipsi  Ih  dvitaie  ana  terrena  imaginom  Da  ad  nibilum 
redogerunt  ?  /n  ekitate  iua  hnaginem  eorum  ati  niMium 
redigei. 

27.  [ven*  21.]  Quia  tieiectatum  est  earmeum.  Didt 
quibos  rdNis  tentator  :  Quia  delectalum  ett,  inquit , 
cor  meum ;  ei  renes  mei  mutati  $ukt.  Quando  me  dele- 
ctaverunt  temporalia  ista,  motati  suntrenesmd.  Po- 
test  et  sic  inteiligi :  Quia  deleciaium  e$t  cor  tneum ,  in 
Deum ;  ei  renes  OMt  miiMlt  timi,  Id  est ,  lihidines  mea^ 
mutatae  sont ,  el  caslns  totns  factos  som.  Renes  mei 
mutati  tuni.  Et  audi  qoomodo. 

28.  [veri.  22.]  Ei  fgo  ad  nUdkm  redaeim  wm,  et 
noncogwm.  Ego  ille,  qoi  mndo  Lsta  dico  de  diHtibos, 
aliqAundo  talia  deaideravi :  ideo  et  ego  ad  nikUum  red  - 
actm  ium ,  qiiando  pene  efud  eunt  greaui  mei.  Et 
ego  ad  miniim  redaciui  eum,  et  non  eognovi :  iion 
est  e9go  desi^raudom  et  de  illis,  in  quos  iaiia  dice- 
bam., 

29.  [vere.  $Sk]  Quid  est ,  tion  cognavi  ?  Qua»  pecm 
ffKiui  eum  ad  te;  et  ego  eemper  tecum.  Multum  tnierest 
i«ier  istuMi  et  alios.  Iste  qoasi  pecos  factos  est  desi- 
deramlo  terrena ,  qoando  redactos  ad  niblimn  iion 
cognovii  aetema  :  sed  non  reeessit  a  Deo  soo ,  quia 
uon  illa  deeideravii  a  dmmonibus ,  a  diabolo.  Hoc 
emii)  Jam  vobis  cofnmendavi :  vox  est  Synageg«,  id 
^i ,  illius  populi  q«i  non  servivii  idolis.  PecHS  qni- 
dem  facius  bom ,  a  i)eo  meo  terrena  desiderans ;  sed 
nuiiquani  reeessi  ab  ipso  Deo  meo. 

50.  [veri,  24.]  Quia  ergo^  quamvis  factus  pecus  ^ 
BOn  recessi  a  Deo  meo ,  sequilur  :  TenuiiU  manum 
dexierce  mem.  Noii  dixit,  niauum  dczleram  me^im ; 
sed ,  manum  dexteros  mem,  Si  dexterae  manus  est, 
maiius  habet  manum  :  Manum  ienniiU  dexteree  mees , 
ui  dcduceres  me.  Quid  posuit,  tnamtm?  Poteaia'* 


M7 

teni.  Hoe  eDim  didmi»  qnemqoam  liaberc  in  mana» 
quod  habet  in  potestate ;  quoroodo  dixit  dial)oius  Deo 
de  Job  :  MilU  manum  tuam,  et  tolle  qwe  habet  {Job 
1 ,  11).  Quid  OBt ,  miite  manum  tuamf  Da  potestatem. 
MaoumDei,  potestatem  Dei  dixit;  sieut  scriptumest 
alio  loco  :  Mart  et  vita  in  manibui  lingHCB  {Prov,  xvin, 
21 ).  Numquid  lingua  habet  manus  ?  Sed  quid  est,  tn 
manibus  iingum  f  In  poleslate  linguae.  Quid  est ,  in 
potestale  linguse  ?  Ex  ore  tuo  justificaberis ,  et  ex  are 
tuo  condemnaberis  (Matth.  xii ,  57).  Tenuisii  ergo  ftta- 
num  dextertB  meoi ,  polestatem  dexterae  me;B.  Qua) 
crat  dextcra  inea?'Quia  ego  semper  tecum.ln  sini- 
slram  '  habebam,  quia  pecus  factus  sum ;  id  cst,  quia 
tcrrena  in  me  fuit  concupiscentia  :  sed  dcxlera  mea 
erat,  quia  semper  tecum  eram.  Hujus  dexterx  meae 
manum  tenuisti ,  id  est ,  poieslatem  rexisii.  Quam 
polestatem  ?  Dedit  eis  patestalem  fiUos  Dei  fieri  {loan, 
1 ,  12) :  coepit  esse  jam  inter  filios  Dei,  ad  Novum 
Tesiamentum  pertinens.  Vide  quomodo  retenta  est 
roanus  dexterai  ejus.  In  voluntate  tua  deduxisti  me. 
Quid  est ,  in  vohintate  tuaf  Non  in  meritis  meis.  Quid 
est ,  in  votuntate  tuaf  Audi  Apostolum,  qui  fulc  pecus 
prinio  lerrena  desiderans ,  et  secundum  Yetus  Testa- 
mentum  vivens;  quidait?  Quiprimofm  btaspkemus^ 
et  persecutor ,  et  injuriosus ;  sed  misericordiam  cofuecu-' 
tus  snm  (I  Tim.  i,  15).  Quid  est,  in  voluntate  tua  f  Gra^ 
tia  Dei  sum  id  quod sum  (i  Cor.  xv ,  10).  £f  eum  glo^ 
ria*  assumpsisti  me,  iam  quo  assumpius  est,  et  in 
quagloria,  quis  explicat?  quis  dicit?  Exspectemus 
hoc,  quia  in  resurrectione  erit;  in  novissimls  erit : 
Cum  gtoria  assumpmsti  me, 

51.  [vers.  25.]  Et  coepit  cogltare  felicitatem  ipsam 
coeleslem ,  et  arguere  se ,  qula  pecus  fuit ,  et  terrena 
desideravit.  Quid  enim  mihi  est  in  eceh ,  et  a  te  quid 
volui  superterramf  Ex  voce  vestra  intellexisse  vos 
video.  Comparavit  voluntaii  ^ae  terrenae  praemium 
cosleste  quod  aocepturus  est ;  vidit  qnid  ibi  sibi  ser- 
varetur ,  et  cogitans ,  etgestuans  in  cogilatione  cujus- 
dam  rci  ineffabllis ,  quam  necoculus  vidit,  nec  auria 
audivit,  nec  in  cor  hominis  ascendit  (/i/.  n,  9), 
non  dixit ,  Itlud ,  aut  illud  mihi  est  in  coelo ;  sed  , 
Quidmihiest  in  cceto  ?  Quid  est  iilud  quod  habeo  in 
coelo?quid  est?quanium  est?  qualeest?  Ei,  cum 
non  irnnsit  quod  habeo  in  coelo ,  a  te  quid  volui  super 
terrumf  Servas  mihi  tu :  sic  dicam  ut  possum,  sed 
datevenlam  ;  accipite  conaium  meum,  devoiionem 
nitendi;  nam  explicandi  nulla  iacullas  cst  * :  servas , 
inquit,  miliitu  In  coelo  divltias  immortales,  te  ip« 
sum  ;  et  ego  volui  a  te  in  terra  quod  habent  et  impii, 
quod  habent  et  mali ,  quod  habent  et  facinorosi ;  pe- 
cuniam,  aurum ,  arg»tntom ,  gemmas,  famidas ;  quod 
habent  et  sceierati  multi,  quod  babent  multae  femins 
turpes,  multi  viri  lurpes  :  Iisbc  pro  magno  desideravi 
a  Deo  meo  super  terram ,  cum  servet  se  mihi  in  coelo 
Deus  meus.  Quid  enim  mihi  est  in  eselof  Ostendere 
habet  ipsum  qnid.  Et  a  te  guid  volui  super  terramf 


*  Sic  meliorts  notae  i«ss.  At  Edd.,  nt  snnstra, 

*  Omoes  Mss.  hoc  looo,  in  gloria. 

*  Mas.,  nuttamfacuitatem. 


S.  AUGUSTINI  EPISGOPl  928 

52.  [vers.  26.]  Defedt  cor  meum  H  caro  mea ,  Deus 
eordis  mei.  Hoc  ergo  mihi  est  in  coelo  servatum ,  Deus 
eordis  md ,  et  pars  mea  Deu$  meu».  Quid  est ,  fratres  ? 
Inveniamus  divitias  nostras  ;  eligat  sibi  partes  genus 
humanum.  Videamus  homines  caplditatum  diversitate 
laniari :  eligant  alii  militiaro ,  alii  advocationem ,  alii 
diversas  variasque  doctrinas ,  alii  negotiationem ,  alii 
agriculturam ;  isUs  partes  sibi  £iciant  de  rebus  huma- 
nis  :  clamet  populus  Dei ,  Pars  mea  Deus  meus.  Non 
ad  tcmpus  pars  inea ;  sed  pars  mea  Deus  in  srncula. 
Aunim  elsi  semper  babeo ,  quid  habeo  ?  Detim  etsi 
non  semper  haberem  ^ ,  quam  magnum  bonuin  ha- 
berem !  Huc  accedit  quia  mihi  seipsum  promiiiit ,  et 
id  meinaelernum  h'.)biturum  promittit.  Tantiim  ha- 
beo ,  et  niinquam  non  habeo !  Magna  felicitas !  Pars 
mea  Deus.  Quamdiu?  In  sacula.  Quoniameccc  vide 
quomodo  illum  amavit ;  fecit  cor  casturo :  Deus  cor' 
dismei^  et  parsmeaDeus  in  sacula.  Factum  est  cor 
caslum ;  gratis  jam  amatur  Deus ,  non  ab  illo  petitur 
aliud  praemiiim.  Qui  aliud  prsmium  petita  Dco,  et 
propterea  vult  servire  Deo ,  carius  facit  quod  vult 
accipcre ,  quam  ipsum  a  quo  vult  acdpcre.  Quid 
ergo?  nullum  praemium  Dei  ?  Nullum,  praeter  ipsum. 
Praemiuro  Dei ,  ipse  Deus  est.  lloc  amat,  hoc  diligit; 
si  aliud  dilexerit ,  non  erit  casios  amor.  Recedis  ab 
igne  immortali ;  fVigesccs ,  corrumperis.  Nol^  rece- 
dere ;  corruptio  tua  erit ,  fornicatio  tua  erit.  Jam  iste 
redit,  jam  istum  poenitet ,  jam  poenitentiaro  iste  eli- 
git,  jam  dicit,  Pars mea Deus.  Et  quomodo  delecta- 
tur  in  ipso ,  quem  sibi  partem  elegit ! 

55.  [vers.  27.]  Ecee  qui  ionge  se  fadunt  a  1«,  per^ 
tdttitf.lsieergo  recessit  a  Deo  ,  scd  non  longe  :  quia 
^MOis  peeus  faetus  sum ,  inquit ,  et  ego  semper  iecum. 
Illi  vero  longe  recesserunt,  qiiia  non  solum  terreua 
desideraverunt,  sed  ea  a  dsemonibus  eta  diabolo  pe- 
tierunt.  Qui  longe  se  faeiunt  a  te ,  peribunt.  Et  qnid 
est ,  longe  a  Deo  fieri  ?  Perdidisti  omnem  qui  fornico' 
turabs  te.  Huic  fornicationi  contrarius  est  amor  ca- 
sius.  Quis  est  amor  castus?  Amat  jam  anima  spon- 
sum  suum  :  quid  ab  illo  quaarit ,  ab  sponso  suo  quem 
diligit  f  Forte  quomodo  sibi  eligont  homines  aut  gc- 
neros,  aut  sponsos  femlnae;  eligit  forte  divitias ,  et 
aurum  ejus  amat ,  et  fundoa ,  et  argentum ,  et  pecu- 
niam ,  et  equos ,  etfamiliam ,  et  cxtera.  Absit :  isie 
ipsum  solum  amat ,  gratis  amat ;  quia  in  ipso  habet 
omnta ,  quia  per  ipsum  lacta  sunt  omnla  {Joan*  1 , 
5).  Perdidisti ,  inquit ,  omnem  qui  fomieatur  abs  te. 

54.  [vers.  28.]  Tu  autein  quid  facis  ?  Mihi  auUm 
adkcerere  Deo  bonum  est.  Hoc  est  totum  bonum.  Yul- 
tis  amplitts?  Doleo  volentes.  Fratres ,  quid  viiltis  am- 
plius  ?  Deo  adliaerere  nihil  est  melius,  quahdo  eiim 
videbimus  facie  ad  faciem  (i  Cor.  xu,  12).  Modo 
ergo  quid?  Quia  adhucperegrinus  loquor  :  Adheerere^ 
inquit ,  Deo  bonum  est ;  sed  modo  in  peregrinaiione , 
quia  nondum  veiiit  res,  Ponere  in  Deo  spem  meam. 
Quamdtu  ergo  nondum  adhaesisti ,  ibi  pone  spem. 
Fluctuas;  procmiite  ad  terram  ancoram.  Nondum  hae- 
res  per  praeseniiam ;  inhaere  per  spem.  Ponere  in  Dea 

^  sic  roeiiorcsliss.  MrM.^Deumsisemperhaberem,  eic 


m  ENARRATIO  IN 

tpem  meam.  Et  qnid  hie  ages,  p<Hi6ns  in  Deo  spem 
tuam?  Quoderitnegoliura  luam,  ni«i  atlandes  quem 
diligis  y  et  fadas  tecum  coamatores  ejus  *  ?  Ecce  si 
amares  aurigam,  non  raperes  caeteros  ut  tecum  ama- 
reni  ?  Amator  aurig»  quacamque  Iransit  loquiiur  de 
illo ,  ut  cum  illo  eum  ament  et  caeteri.  Gratis  amanlur 
flagitiosi  homines ;  et  a  Deo  prsemium  quaeritur  ut 
anietur !  Aroa  Deom  gratis ;  nulli  invideas  Deum.  Ra- 
piteeum  quotqnok  potestis,  quotquot  possessuri  es- 
tis :  non  flt  angustos ;  nullos  in  illo  limites  facictis ; 
lotum  singuli  possidebitis ,  et  totom  omnes  lialiebitis. 
Ergo  boc  fac  cum  hic  es ,  id  est »  cum  ponis  in  Deo 
spem  tuam.  Quid  enim  sequitur  ?  Ot  atmnntiem  omnee 
laudee  tuai  In  airnt  fUiw  Sion,  Vt  anmnliem  omnet 
taudet  tuat :  sed  ubi?  In  atriit  filuB  Sion  ;  quia  praedi- 
catio  Dei  praeter  Ecclesiam  inariis  est.  Parum  est 
iaudare  Deum ,  et  annuntiare  orones  laudes  ejus  :  /r 
atriit  filim  Sion  annuntia.  Aduniutem  tende  * ,  noli 
diTidere  populum ;  sed  rape  ad  unum ,  et  fac  unum. 
Oblitus  sum  quamdiu  dixi.  Jam  finito  Psalroo ,  et  ex 
isto  odore  '  conjicio  me  diuturnum  habuisse  sermo- 
nem  :  sed  studiis  vestris  non  sufficio ;  violenli  estis 
nimis  :  utinaffl  ista  yioientia  rapiatis  regnum  coelo- 
ruml 

IN  PSALMUM  LXXIII 
ENARRATIO. 

SEUIO  AD  POPULUM. 

1.  \yert.  l.J  Psalmi  hujus  titulus  est :  InieUeelui 
Asaph.  Asaph  latine  Gongregatio,  graece  Synagoga  di« 
citur.  Yideamus  quid  inleilexerit  isia  synagoga.  Nos 
autem  intelligamus  primilus  synagogam ;  exinde  in« 
telligemus  quid  intellexerit  synagoga.  Omnis  congre- 
gatio  generali  nomine  synagoga  appellalur  :  et  peco* 
rum  et  hominum  potesl  dici  congregatio ;  non  autem 
hic  pecorum  congregatio  est ,  quando  audivimus  in« 
tellectum.  Nam  homo  cum  in  se  neglexerit  intelld- 
ctum  in  honore  positus,  quid  de  illo  dictum  est  audi : 
Homo  in  bonare  podiut  non  intellexit ;  comparatut  ett 
jumentit  insentatit,  et  nmitit  factut  esl  illit  (Ptat.  XLVUf, 
43).  Quia  ergo  non  est  pecorum  congregaiio,  nec  diu 
disserendum  est,  nec  diligeniius  coromendandum ;  sed 
quia  hominum  est,  quorum  bominum  sit  hoc  debe- 
mos  intelHgere.  Non  utique  eorum  hominum  est,  qui 
in  honore  positi  non  inteiligenies,  comparali  suut  ju« 
mentis  insensalis,  et  similes  facli  sunt  eis ;  sed  eorum 
qui  intelligunt.  Praescribil  enim  hoc  tituius  Psalmi, 
dicens  :  Intetleetut  Atttph.  intelligens^  ergo  quaedam 
congregatio  est,  cujus  vocem  audiiuri  surous.  Sed  quo- 
niam  proprie  Synagoga  dicta  est  congregatio  popnli 
Israel,  ita  ut  ubicumque  audierimus  Synagogam,  non 
iam  soleamus  intelligere  nisi  popolnm  Judaeorum ; 
videamus  ne  forte  ipsios  vox  sit  in  isto  psalnio.  Sed 


>  8lc  nas.  At  Fdd.,  et  tatkt  ie  cumamatorHnu  efui. 

*  Edd.,  attende.  At  Mss.,  tende :  piuresque  ex  fis  paulo 
post  taak)enl,  rape  ad  unum  etfac  unam. 

*  Regius  liber,  ardare.  Aiii  Mss.  cum  Edd.,  odore  l  an 
lorle  pro,  tudore^ 

^  sic  aliquot  Mss.  Alii  cum  Edd.,  mteUectut. 


PSALMUM  LXXIIL  930 

qualium  Judeeorum,  et  qualis  populi  fsracl?  Non  enim 
paleae,  sed  forle  frumenii  (Matth.  iii,  12);  non  ramo- 
ruro  fractornm  (Rom.  xi,  17),  sed  forte  conflrmnio* 
rum.  Non  enim  omnet  qui  tunt  ex  Itrael,  hi  tunt  hrae^ 
litas  ;  ted  in  ItaaCy  inquil,  vocabitur  tibi  semen :  hoc  ett, 
non  hi  qui  fUH  earnis,  hi  fUH  Dei ;  ted  fitii  promissionit 
deputanturin  temine  (Id.  ix,  6-8).  Suntergo  quidam 
Israelitae,  ex  quibus  erat  ille  dc  quo  dictuni  est :  Ecce 
vere  Israelita,  in  quo  dolut  non  ett  (Joan.  i,  47).  Non 
secundum  hoc  dico,  quod  ct  nos  Israelitae  sumus.  qnta 
et  nos  semen  Abrahae  sumus ;  Gentibus  quippe  loque- 
balur  Aposloius ,  cum  diceret :  Ergo  temen  Abraha: 
ettitj  secundum  promitsionem  hasredes  (Gal.  iii,  29). 
Secundum  hoc  ergo  omnes  Israelitae ,  qui  sequimur 
vestigia  fidei  patris  nosiri  Abrahae.  Sed  illo  modo  hic 
inlelligamus  Israelitarum  vocem,  quomodo  dixit  Apo- 
stolus  :  Nam  ei  ego  Israeiila  tum  ex  temine  Abrahw , 
de  tribu  Benjamin  (Rom.  xi,  1).  Hic  ergo  inlelligamus 
quod  Prophetac  dixerunt  :  Reliqui(B  talvw  fieni  {Id. 
IX,  27).  Reliqniarum  ilaque  salvatarum  audiamus  bic 
vocem ;  ut  loquatur  Synagoga ,  quae  acceperat  Yeius 
Tesiamentum,  et  intenia  erat  in  promissa  carnalia; 
el  ex  hoc  factum  est  ui  nutarent  ei  pedes.  Nam  el  in 
alio  quodam  psalmo,  ubi  eliain  lituius  habet  Asaph, 
quid  dicilur?  Quam  bonus  Deut  Israel  reciit  corde! 
Mei  autem  pene  moti  sunt  pedes.  Et  quasi  diceremus  : 
Unde  tibi  moti  sunt  pedes?  Paulo  minut,  inquit,  ef* 
fusi  tunt  grettut  mei,  quia  zelavi  in  peccaloribut,  pacem 
peccatorum  intuent.  Gum  enim  secundum  promissa 
Dei  ad  Yetus  TesUimentum  pertineniia  exspectaret  fe- 
licitatem  terrenam ,  animadvertil  eam  abundare  apud 
impios;  in  his  rebus  quas  exspectabat  a'Deo,  poUere 
iilos  qui  non  colerent  Deum ;  et  tanquam  sine  causa 
Deo  servisset,  nataverunt  pedes  ejus.  Ibi  enim  dicit : 
Ecce  ipti  peccatoretf  et  abundantet  in  tceculo  obtinue' 
runi  divitiat.  Numquid  in  vano  jutti^cam  cct  meum 
(Ptal.  Lxxii,  1,  2,  5,  12, 13)?  Yidete  queinadmodum 
paulo  minus  eifusi  sunt  gressus  ejus,  ut  jam  dicat  sibi 
anima  :  Quse  utilitas,  quia  servio  Deo?  Ecce  iile  iion 
servlt,  et  felix  est;  ego  servio,  et  laboro.  Poslreuio 
puta  quia  ego  felix  sum ;  quando  et  ille  felix  est  qui 
'  non  servit ,  quare  rne  putem  ideo  felicem  esse  quia 
servio?  Ille  autem  psalmuscujus  tesiimonium  produxi, 
praecedil  istum  quOm  nunc  in  manlbus  habenius. 

2.  Opportune  autein  noiiex  nostra,  sed  ex  Dei  dis- 
peiisaiione  factum  est,  ul  modo  aiidiremus  ex  Evan- 
gelio ,  Quia  tex  per  Moysen  data  ett ;  Gratia  et  veritat 
per  Jesum  Christum  facta  ett  (Joan.  i,  17 ).  Si  enim 
discernimus  duo  Testamenta ,  Yetus  et  Novum ,  non 
sunt  eadem  Sacramenta,  iiec  eadem  promissa ;  eadem 
tamen  pleraque  praecepta.  Nam ,  Non  occidet,  Non 
meechaberisy  Non  furaberit,  Honora  patrem  et  matrem^ 
Non  faltum  tettimonium  dixerit ,  Non  concupitcet  rem 
proaimi  tui,  Non  concupitcet  uxorem  prommi  iui  (Exod. 
zxy  12-17 ),  et  nobis  praeceptum  est ;  et  quisquis  ea 
non  observaverit ,  deviat,  nec  omnino  dignus  est  qoi 
acdpere '  mereatur  montem  sanctiun  Dei,  de  quo  di« 
ctnm  eit :  Qmt  habitabit  in  tabemaculo  tuo;  aut  qui$ 
^  tutHg%.t  mcendere. 


m  &  AVGUSTttll 

requieseei  in  monte  Moncto  tuo  (P#a/.  m»  1)7  Inmun» 
manibtu^  et  mundo  corde^  {Ptd.  xxiii,  4).  Disenssa 
ergo  praooepia,  aut  omitia  eadem  iof  eniwitur»  aut  vix 
aliqua  in  Evangelio  quse  non  dicta  sint  a  Propitetis. 
Proccepta  eadem;  Saeramenta  oon  eadem,  promisaa 
non  eadem.  Videamus  quare  praecepia  eadem :  quia 
seeundura  baec  Deo  servire  debemus.  SacrameDta  tm 
eadem,  quia  alia  sunt  SacraneBta  danlia  salutem,  alia 
promitlentia  SaWatorem.  Saeramenta  Novi  Testamenti 
dant  salutem ;  SacranienU  Yeteris  Testamenti  prom»- 
serunt  Salvatorem.  Cum  ergo  jam  teneas  promissa, 
quid  quaeris  promittenlia »  habens  jam  Salvatorem? 
Hoc  dico,  teneas  promissa*,  non  quod  jam  acccperi- 
mus  vitam  a)ternam ;  sed  quia  jam  veoerit  Ckristus, 
qui  per  Propbctas  praenuntiabatur.  Mutata  sunt  Sa- 
cramenta;  facta  sunt  faciliora,  pauciora,  salubriora, 
feliciora.  Promissa  quare  non  eademt  Quia  promissa 
est  terra  Cbanaan ,  lerra  copiosa ,  fructuosa,  affluens 
lacte  et  melle ;  promissum  regnum  tempora^ ,  pro* 
roissa  felicitas  saeculi ,  promissa  fecunditas  filiorum , 
promissa  subjectio  inimicorum  ( £jcod.  ni,  8)  :  haee 
omnia  ad  lerrenam  felicitatem  pertinent.  Sed  quare 
ipsa  primo  promitti  oportebat?  Quia  c  non  primo  quod 
spirituale  est,  sed  quod  ammale;  postea,  i  inquit, 
<  spirituale.  Primns  boroo  de  terra  terrenus ;  seco^* 
dus  homo  de  coelo  coelestis  :  qualis  terrenus,  taies  et 
terreni ;  et  qualis  coelestis ,  lales  et  coelestes.  Sicut 
porlavinius  imaginem  terreni ,  portemus  et  imagi^em 
ejus  qui  de  coelo  est »  ( l  Cor,  xv,  4649.).  Ad  imagi- 
nem  terreni  pertinel  Vetus  Testameiitum ;  ad  imagi- 
uem  coeleslis  Novum  Testamentum.  Sed  ne  quisquam 
pularet  ab  alio  factum  esse  hominem  terrenum ,  ab 
alio  coeleslem ;  ideo  Deus  osieudens  se  esse  utriusque 
ereatorera,  etiam  utriusque  Testamenii  se  esse  voluit 
auctorem ;  ut  et  terrena  promitteret  iu  Vetere  Testa- 
menlo,  et  coelestia  in  Novo  Trstamento.  Sed  quamdiu 
prius*  bomo  terrenus  es?  quamdiu  terrena  sapis? 
Nuniquid  quoniam  puero  dantur  qusedam  puerilia, 
ludicra  quibus  puerilis  animus  avocetur,  proptcrca 
grandescenti  non  ei  excuiiuntur  e  manibus,  ut  aliquid 
jam  utilius  :ractet,  quod  grandem  decet?  Verunua- 
iiQcn  tu  ipse  dedisti  filio  tuo,  et  nuccs  parvulo,  el  co- 
dicem  grandi.  Non  ergo ,  quia  illa  quasi  ludicra  pue- 
roruDi  Deus  per  Novum  Teslamentum  excussil  de 
nianibus  riliorum,  ut  aliquid  utilius  daret  gi*andescen- 
libus,  propterea  priora  illa  non  ipse  dedisse  putandus 
est :  ipse  utrumque  dedit.  Sed  Lex  ipsa  per  Moyten 
dala  e$i ;  GraUa  et  veritas  per  Jetum  Chrislum  [acta  esl 
{Joan.  1,  17)  :  gratia,  quia  impletur  per  charitatem 
quod  per  lUteraro  jubebatur;  veritas,  qula  redditur 
quod  promiitebatur.  Hoc  ergo  Inlellexit  Asaph  isle. 
Denique  omnia  quae  Judaeis  promissa  fuerant,  ablaia 
sunt.  Ubi  est  regnum  eorum?  ubi  templum?  ubi  un* 

^  isthiciuEdd.  interponebatiir  :  hcbc  didmuSy  fratres 
dwrioMj  uiomnes  de  sovo  Testamento  discatis  non  inkO' 
rere  terresds  relwi»  sed  coitestia  od^puct ;  quod  abest  a 
Mss. 

*  Slc  probae  notae  Mas.  At  Lov.,  satvatorem  Meru»  jam  in 
lioeteneaspronmsa. 

*  Slc  Regiuscodex.  Alii  plerique  Mss.:  sed  quanuHu  pri- 
must  elc  Edd  vero  :  6ed  tamdiu  priumst  ele 


GPISGOPi  «2 

cUo?  ubi  Moerdott  ubi iM6i|Nidakift  Pro|MMt«?  Ex 
^o  veftit  qni  per  Pvophsus  pradieabatur,  io  iMa 
gente  jam  nihil  lionini  eat ;  jem  peididit  terrena ,  ei 
Beadum  quaerit  ooaiestie. 

5.  Itttorere  ergo  lemBie,  qaamTie  et  De«s  donei, 
noD  debee.  Terumlamen  non  qnie  inksrere  eis  non 
debemus,  alium  ea  dare,  nisi  Dewn,  eredere  debe- 
mvs;  ipee  ee  dat ;  sed  noii  pre  mafao exspeciare  ab 
eo  benun ,  quod  dat  et  non  bono.  Nam  ai  pm  magno 
ea  daret,  Builis  ea  non  daret*  Idee  autem  ea  volnit 
dareetmaiie,  ut  diaeant  boni  aliiidab  eo<|a»rere, 
qnod  nen  dal  et  malb.  Uli  auCem  inhwentea  lerreois 
miseri ,  et  nen  de  ille  pnesnmenlea  qitf  fecH  oadum 
ei  terram,  qni  eis  dedtt  et  ipsa  terrena,  qni  eoa  eiiaB 
lemporalker  de  iEgyptt  cepiiviuie  likeraHl,  tpA  ees 
per  divisum  nare  doxit,  qoi  eorum  imnucoe  perae- 
quentes  fluciibus  obruit  ( Eaod.  xir,  22,  tt) ;  non  in 
ilio  praesumentes  qni  daret  utique  cmlestia  grandibos, 
sicul  terrena  parvuli»  dedit ,  timenlea  perdere  qood 
acceperant,  occiderum  qui  dederai.  il»c  dicimua, 
firatres,  ut  homines  ^  de  Novo  Tesiameoio  diaeatie  non 
inhaerere  lerrenis.  Si  enim  illi  inexcottbililer  lerreniB 
inhaeseruni,  quibos  ipsnm  Norum  Teolanientom  non- 
dum  fuerat  revelalum  ;  quanto  inexcusabilius  temna 
secuntur,  quibus  jam  promissa  cmlestia  io  Novo  Te- 
stamento  revelaU  suntl  Nam  recolite,  fratres  mei, 
quid  dictum  sit  a  persequentibus  Ghristum.  Si  dlmi' 
serimus  eum,  venient  Romani,  et  tollent  nobis,  et  locum^ 
et  gentem  {Joan.  xi,  48).  Yidelc  quia  timendo  terrena 
^rdere ,  regem  coeli  occiderunt.  Et  quid  eie  faclum 
est?  Perdiderunt  etiam  ipea  lerrena;  el  ubi  oeciderunt 
Christum,  ibi  occisi  sont :  el  cum  lerram  ndentes  per- 
dere ,  datorem  vit»  occiderunt ,  eamden  lerram  oc- 
cisi  perdiderunt ;  et  eo  teropore  quo  ilhim  occiderunt, 
ol  ex  ipso  leropore  admonerentor  quare  isU  perpessi 
aunt.  Quando  enim  eversa  est  clvlUs  Judcorum,  Pa- 
seha  celebrabant,  et  in  multis  milKlras  homhiom  tou 
ipsa  gens  convenerat  ad  lllius  festWiUiie  celt^bntio- 
nem.  Ibi  Detis,  pcr  malos  quidem,  sed  tan^n  Hle  bo- 
nus ;  per  injustos ,  sed  jusius  et  juste ,  lU  hi  eos  vin- 
dicavlt ,  ut  perimerentur  mulu  hominum  mlllia  ,  et 
ipsa  civius  everteretur.  Hoc  in  isto  psalmo  plaugit 
intelleetut  Ataph;  et  in  ipso  planctu,  Unquam  Intelle- 
ctus  discernit  terrena  a  oeeleaiibus ,  discemit  Vetus 
Tesumentum  a  Novo  Tesumento;  ot  vldeas  per  qu» 
transeas,  quid  exspectes,  quid  relinquas,  qolbaa  hx- 
reas.  Sic  ergo  ccepit. 

4.  Utquid  repulisti  not,  Deus,  in  finemt  Reputisii 
in  flnem  :  ex  persona  pepull  Judaeorom ,  el  ex  per- 
sona  congregationis  qu»  proprie  Synagoga  appelU- 
tur.  ViquidrepuHHi  no»,  Aws,  in  finemt  Non  re- 
prehendit ,  sed  qnaerit ,  fj9quid ,  quamobrem  ,  pro- 
pter  quid  hoc  feGisti?  Quid  feeiatl  ?  Aepallsii  nos  in 
finem.  Quid  est,  in  finemt  Forte  usque  in  finem  a»- 
culi.  An  repulisti  nos  in  Ghristuro ,  qui  (inls  est  omni 
credenti  ( Ronu  x ,  4 )  ?  Utqmd  enim  rej^uHsa  not , 
Deiis,  tn  finemt  Iratut  ett  amnm  tuus  super  oees  ffre- 
^s  («s.  Quare  iratus  es  super  oves  gregis  tiii ;  nW\ 

^  sne  Mis.  At  iild.1 


((ula  terreius  l»h»r€iUwu& »  e(  pasUMrem  uon  ag po- 
scebamos  ? 

5.  [ver$.  %.]  iimmta  eong/regatkadi  tm,  qiuam  poi- 
sedisti  ab  initio.  Numquid  isia  potes^  esse  v^x  Geniium? 
iHun^uid  (i^nte&  pessedit  ab  iuitio?  Sed  possedit  se- 
iiien  Abral^,  populum  Israel  etiam  secundmn  carnem 
uatum  de  PatriarcUis,  patribus  «uQStris;  quorum  nos 
ftlii  faai  sunms»  non  veniendo  de  carae»  sed  Imitando 
iidem.  llii  autem  a  Deo  possessi  ab  initio,  quid  eis  con- 
ligit?  Meme&lo  eQitgregationi$  tuce »  quant  pomdisti  ab 
mtio,Re(imi$ii  virgam  heereditatie  tm*  Ipsam  coogre' 
gatiooem  tuam,  virgam  kareditatie  uue  redemieti*  Hanc 
ipsam  coMgrcgationem  dlxlt  virgam  hmecUtfltie.  Respi- 
ciamus  ad  factum  prlmum ,  quando  voluit  possidere 
ipsam  congregatkMicm,  iiber^m  illamde  iEgypto,  quod 
signuin  dederit  Moysi ,  cum  diceret  Moyses  ei  :  Quod 
ngmm  doko ,  ut  eredamt  mihi  quifl  tu  me  mieieti  ?  Et 
beu$  otl  «d  ikkm  :  Quid  ia  manu  tm  portae  ?  Yirgtan^ 
Projice  illam  in  terram.  Et  dimi$it  virgam  in  terram^  et 
facta  e$t  $$rpien$ ;  el  expavit  Moyeu^  et  ptgii  Mog$e$  ab 
eon  Et  oii  iiii  Dominu$  :  Apprehende  caudam  ^u$,  Et 
apfrehendit ;  et  reverea  e$t  tti  $tatum  mum^  virga  faclOj 
$icut  untea  viyga  erat  {Exod.  iv«  1-4).  Quid  significal? 
non  eiiim  frustra  facium  est.  Interrogemus  Lftieras 
Dei.  Quid  serpens  persuasit  hotoini?  Mortqm  {Gen.  lu, 
4, 5).  Ergo  mors  a  serpenie.  Si  mors  a  serpente,  vir- 
ga  in  serpeule,  Ghristus  in  morte.  Ideo  etiam  cum  a 
serpentibus  in  deserto  morderemur  et  necarentnr,  prae- 
cepit  Domiuus  Moysi ,  ut  serpentem  sneum  exaltarel 
in  eremo ,  et  adinoneret  popuium  ^  ut  quisquis  a  ser- 
peniemorsttsesset«inuraintueretur,etsanaretur(iVttm. 
XXI ,  8  9  et  Joan,  m ,  14).  Sic  et  fiebat ;  aie  et  homines 
a  venenis ,  nn^rsi  a  serpentibus ,  sanabantur  inluendo 
serpentem.  Srimari  a  serpente,  maguttm  sacramentaml 
Quid  est«inluendo  serpentem  sanari  a  serpente?Cre- 
dendo  in  mortuum  salvari  a  morie.  Et  tameu  expavii  et 
fugit  Moy$e$»  Quid  est,  ab  ilio  serpento  fugisse  Moy- 
sen  ?  Ouid,  fratrcs,  nisi  quod  scimus  in  Evangelio  fa- 
ciui»?  Mortuus  est  Gbristus ,  et  expaverunt  discipuii, 
et  ab  iila  spe  in  qua  fuerant  recesserunt  {Luc,  xxiv , 
21).  Sed  quid  dicium  est?  Apprelunde  eaudam  eju$. 
Quid  est,  caudam?  Posteriora  comprebende«  Hoc  si- 
giiincnvitet  iliud :  Po$teriora  mea  videbi${Exod.  xxxiii, 
25).  Primo  factus  serpeiis ,  sed  cauda  retenta  lacta 
virga ;  primo  occisus ,  postea  resurrexit.  Est  eiiam  in 
cavda  serpentis  iinis  saecuii;  quia  sic  modo  mortaliias 
Ecclesia»  ambuiai  :  alii  eunt,  alii  veniunt  per  moriem 
Unqq^m  per  serpentem ,  quia  a  serpente  inors  semi* 
nata  est ;  sed  in  fine  sxculi,  tanquam  cauda,  redimus 
»d  manum  Pci,  et  efficimur  stabiiitum  regnum  Dei,  ut 
iinplea^r  im  nobis »  Redemieti  virgam  htereditatie  tuof, 
Scd  qiiia  Syiiagogae  vox  est ;  redempta  aolein  virga  hae- 
rediiaiis  Dei  magis  apparet  in  Gentibus,  occulta  auiera 
spes  Judaeorum^vel  eorumqui  futun  sant  ut  credant, 
vel  eorum  qui  eo  lempore  crediderunt,  quando  misso 
Spiritu  sancto,  discipuli  omnium  gentium  linguis  lo- 
ciiti  sunt  {Act.  H,  4).  Tunc  enim  aliquot  millia  de  Ju- 
(\\\s  ipsis  Christi  crucifixoribus  crediderunt;  et  quia 
prope  iRventi  eranl,  ita  erediderunt»  ut  omnia  quae 


ENARRiTIO  »i  P»JLMVM  iXXffl.  «M 

h^bebaiK  ve^erent»  et  pr^b  ferwv  stmm  Mite  pe- 
des  Apostolorum  ponerent  {Act.  iv,  M).  Quia  eigeioer 
cultum  erat  hoc,  magisque  redemptio  virg»  Oieiclari 
fuiura  erat  in  Gentibus;  explanat '  unde  dieat  quod 
dixit :  Redemieti  virf^am  harediiati^  luc*  ttec  dixit  Aon 
de  Geotibus ,  in  qnibus  manifestuin  est.  Sed  UNMJte  ? 
Moatem  Sion.  Adbuc  et  mons  Sion  potest  aliter  intel- 
iigi.  I$tum  quem  inhabita»ti  in  ipt»  :  abi  erai  populttS 
ante ,  iibi  institutum  leinpluro ,  ubi  celebrata  sacrili- 
cia,  ubi  omnia  iilo  tevipAre  nocessarid^  Christtim  pro* 
miltentia.  Promissio»  oum  res  reddiiur^  ja»  flt  su|^r- 
flua.  Nam  aintequam  reddatur  quod  promittltiir,  ne* 
cessaria  est  ipsa  promissio,  ne  prottiseum  stfoi  obii- 
viscaturctti  promittitur^et  non  exspectai^do  moriaiiMr. 
Oportet  ergoutei^pectet,  utcum  veoerit  aecipiai  : 
ideo  non  debet  deserere  promissionem.  Propter  boc 
non  deserebantur  flgurad ,  ut  venienle  die ,  umbrae 
toliereiitttr  :  Montam  Sum  inurn  qmm  iuhalntaeti  m 
ip$o. 

G.  [ver$*  5.}  Elova  numum  tuam  in  $uperhiam  eomm 
m  /iatem.  Quomodo  nos  repeilebas  in  flnem ,  sic  eUva 
manum  tuam  m  $uperbiam  eoi-um  t«  finem.  Quorum  sh« 
^6tarM.' A  quibus  eversa  est  Jerusalera.  A  quibus  au« 
tem,  nisi  a  regibus  Genlium?  Bene  etevata  est  manui 
^us  iu  superbiam  eorum  in  finem ;  nam  el  ipsi  jam 
Gbristum  cegnoverunt.  Fim$  enim  Legie  Chri$tu$ ,  ad 
$u$titiam  omm  credenti  {Rom,  x ,  4).  Quam  bene  iliis 
optat?  Quasi  iratus  toquitur ,  el  maiedicere  videlur  : 
ei  tttinam  evenial  quod  maledicit  l  imo  jam  in  nofnina 
Cbristi  evenire  gandeamus.  Jam  teuenles  sceptruni , 
subduntur  iigiio  crucis ;  jam  fit  quod  prvdictum  esl : 
AdoraJbunl  eum  omnee  rege/t  terrae;  omne$  gentee  eervieni 
Hli  {P$al.  Lxxi,  ii),  Jam  in  fronlibus  regum  pretiosius 
est  signum  crucis,  quam  gemma  diadematis.  Eleva  mop 
num  tuam  in  $uperbiam  eorum  m  finem.  Quanta  maligne 
operatue  e$t  mimtcM  im  $ancti$  lui$ !  In  bis  qm  sancla 
tua  erant;id  est,  in  templo,  in  sacerdoiio,iM  illisQm- 
uibns  Sacramentis,  quo)  iiio  tempore  fuerunt»  quanta 
maligne  op0raiu$  e$l  ifitnufus  /  Revera  inimicus  lune 
operatus  est.  Genles  enim  tunc  ,  quae  boc  fece- 
runty  deos  folsos  coLebant,  siinutacra  adorabani, 
daemonibus  serviebant;  operati  sui>t  tamen  muita 
maia  in  sanctis  Dei.  Quando  possent ,  nisi  perinit- 
terentur?  quando  autem  permitterenlur ,  nisi  jam 


sancta  illa  ,  primo  promissiva  ,  necessaria  *  non 
essent ,  cum  ipse  qui  promiserai  teneretur  ?  £r- 
go  quaima  maligne  operaiue  e$t  ijitmtMw  m  «onclti 
ivts  / 

7.  [i^ers.  4}.  Et  gioriati  eunt  mmte$  fn»  odertmi  te. 
Servos  attende  daemonum,  servos  simulacrorum;  qy»< 
les  tunc  Gentes  erent,  quando  evefieronl  lem|)|uib  el 
civitaiem  Dei ,  et  gloriati  wut,  Jn  medio  $olemmiati$ 
tum.  Mementote  quod  dixi ,  tunc  eversam  tsse  Jeru- 
salem ,  cum  ipsa  solemnitas  agerelir ;  in  qua  sole- 
mnitate  Dominumcrucifixeruiit :  eongregatisseviofuni; 
coiqnregali  perieruat. 

*  Edd.,  exprimit.  At  Mss.  quidam,  explana$ :  potlorcs, 
expropriai, 

*  sic  attquot  mss.  At  Edd.,  prima :  et  omittunt  voeem. 
nece$$aria.  ' 


W5 


8.  AUGOSTiNI 


8.  [Mr<.  5.]  PotuenuU  ngna  tua,  mgna  ^etwmeo- 
fnwerunt.  Habebant  signa  qu»  ibi  ponerent,  vexilla 
sua,  aquikas  suas»  draeones  suos,  signa  Romana ;  aut 
etiam  statuas  sttas,  quas  prlmo  in  templo  posuerunt ; 
aut  forte  mgna  tua^  quae  andierant  a  vatlbos  da^mo- 
num  suorum.  Et  nan  cognoveruni.  Quid  non  cognove* 
runt?  Quia  non  haberet  in  me  potettatem ,  iitst  Hin  data 
euet  detuper  (Joan.  xix,  11).  Non  eognoverunt  quia 
non  ipsis  bonor  delatus  est ,  ut  aflligerent ,  iit  cape- 
rent ,  vel  everterent  civltatem ;  sed  impietas  eoram 
tanquam  securis  Dei  facta  est :  facti  sunt  instrumen* 
tum  irail ,  non  in  ^  regnum  placatU  Facit  enim  hoc 
Deus  quod  plerumque  facit  et  homo.  Aliquando  Iratus 
homo  apprehendit  vli^m  jacentem  in  medio,  for- 
tassequalecumque  sarmentum,  caedit  inde  filium  suum; 
ac  deinde  projicit  sarmentom  in  ignem ,  et  filio  ser- 
vat  lisereditaiem  :  sic  aliquando  Deus  per  malos  eru- 
dit  bonos,  et  per  lemporaiem  poteniiam  damnando- 
ruin  exercet  disciplinam  liberandorum.  Quid  eniin  7 
potatis ,  fratres ,  qula  vere  sic  data  est  disciplina  illi 
genti ,  ut  oninino  periret  ?  Quanti  inde  postea  credi- 
derunt !  quanti  adhuc  crediiurl  sunt  1  Alia  est  palea  , 
aliiid  frumenlum ;  super  ulrumque  timen  iiiirat  tri- 
bula  :  sed  sub  una  tribula  aliud  comminuitur,  aliud 
purgatur.  Quantuni  bonum  nobis  Deus  praestilit  de 
maloJudsetraditoris!  De  ipsa  ssevitia  Judaeorum  quan- 
tum  bonum  praestitum  estfideiibus  Gentibus !  Occisus 
estCliri6lus,ut  essel  in  crucequem  attenderet  quies- 
set  a  serpenie  percussus  {Num.  xxi,  8).  Sic  ergo  et 
Isti  forte  a  divinis  suis  audlerant ,  quia  debuerunt  ire 
ad  ierusalem,  et  capere  eam ;  et  cum  cepissent  atque 
evertissent  eam,  dixerunt  sibi  quod  a  dsemonibus  suis 
factum  sit :  Postteriinl  st^  stia ,  eigna  ;  et  non  cogno^ 
verunt,  Quid  non  cognoverunt?  Sicut  in  egretwm  *  dC" 
tuper,  Quia  nisi  desuper  egrederetur  jussio,  nonquam 
saevieniibos  Gentibus  in  Jud^orum  populum  talla  li- 
cerent.  Sed  egressum  est  desuper,  quomodo  dicit  Da- 
niel :  A  prineifno  oratiom  iuce  egreuut  e$t  $ermo  {Dan, 
IX,  25).  Hoc  et  Dominus  ipsi  Pliato  iiiflanti  se,  elpo- 
nenii  signa  soa,  slgna,  et  non  cognoscenti,  et  dicenti 
ad  Christum ,  Jf  tAt  tion  respondes  ?  netcis  quia  poteUO' 
tem  habeo  occidendi  te ,  et  potestatem  habeo  dimiitendi 
te?  Et  Dominus  ad  inflaium,  lanquam  vesicam  reflan* 
dam '  puiigens  :  ISon  haberes ,  inqult ,  m  tfte  poteBta- 
tem^  nisi  data  tibi  etut  detuper  {Joan,  xix,  10, 11).  Sic 
et  hic,  Poftcertinl  mgna  tua^  tigna;  et  non  cognoverunt. 
Qoomodo  iioB  cognoverunt?  Sieut  in  egrettum  detU" . 
per.  Quomodo  egressus  factus  fuerat  desuper,  ut 
hoc  Impleretor ,  numqoid  sic  IUi  cognoscere  potoe- 
ront  ? 

9.  [eert,  6.]  Jam  percurramus  versus  istos,  eversa 
Jerosalem,  propterea  quia  et  manlfesti  sunt,  et  non 
libet  Immorarl  nec  in  pcena  inlmicorom.  Quam  in 
tiha  iignorum  teewribut  conciderunt  januat  ejut  in 
idiptmn ;  in  dolabro  et  fraetorio  dejecerunt  eam :  id  est, 
eonsplranter,  constanter,  tn  dolabro  et  fractorio  deje" 
eerunt  eam, 

^  Partlcula,  iUy  abest  ab  Edd.,  sed  exstat  in  Mss. 
*  Bdd.,  tn  egrestu.  At  Mss.,  tfi  egrettum, 
sicliSB.  Edd.vero«i  ' 


EHSCOPI  956 

10«  Ineenderunt  igni  tanetuarium  Huun ;  poUuerwt 
in  terra  tabemaculum  nonunit  tm, 

11.  [oert,  8, 9.]  Dixerunt  tn  cordetuo^  cognatioeorwh 
in  unum,  Qoid  dixerunt?  Veniu^  eomprinunnut  omnet 
totemnitatet  Domini  de  terra,  Donnm^  ex  persona  hiijos 
interpositom  est,  ex  persona  Asaph :  non  enhn  ifli 
saevientes  Dominom  appeliarent,  eojos  teinplum 
evertebant*  Yemte,  comprimamut  omnet  totemnitatet 
Domini  a  lerra,  Quid  Asapli?  quid  intellectut  Aeaph 
in  bis?quid?Nou  proflcit,veI  disclpliiia  data  ?  ntentis 
pravitas  non  corrlgltur  ?  Eversasuniomnia  qoae  primo 
erant :  nusquam  sacerdos,  nusquam  aliare  Jud.x*orum, 
nosqoam  victima,  nusquam  lemplom.  Ergo  nihil 
aliud  agnoscendom  est  quod  hnic  decedenli  soccessit? 
aut  vero  hoc  promissivom  signuin  aoferretor,  nlsi  ve- 
nisset  quod  promitiebalur  ?  Videamus  ergo  hic  modo 
iiitellectum  Asaph ;  videamus  sl  proficit  ex  tribulalione. 
Altendequid  dtcat :  Signa  nottra  non  mdimut^jam  non 
ett  prophelat  et  nos  non  cognoscet  adhue,  Ecce  isti  Jo- 
daei  qui  se  dicunt  non  agnosci  adhuc,  id  est,  in  capii* 
viiate  adhuc  se  esse,  nondum  se  liberari,  exspectant 
adhuc  Christum.  Venturos  est  Chrisius ;  sed  veniet 
ot judex  :  primo  vocator,  postea  discreior.  Veniet,  quia 
venit  S  et  eum  veniuruin  esse  manifestom  est ;  sed 
jam  desoper  veniet.  Ante  te  erat,  o  Israel!  qiiassatus 
es,  quia  oifendisti  in  jacentem ;  ne  conteraris,  observa 
desupcr  venienlem.  Ila  enim  pnedictum  est  per  pro- 
pbelam  :  Quisquis  ofenderit  iu  lapidem  iiium^  eonqttat- 
tabiiur;  et  tuper  quem  venerit,  conteret  eum  {Isai.  vin, 
14,  15.  Vid.  Luc.  xx,  18).  Conquassat  parvus;  coiiteret 
magnus*.  Jam  signa  tua  uon  vides,  jam  non  est  pro- 
pheta ;  et  dicis,  Et  not  non  agnoscet  adhue  :  quia  tos 
non  agnoscilis  adhoc.  Jam  non  est  propheta^  ei  nas 
non  agnoscet  adhue, 

12.  [vert,  10.]  Utquequo^  Deut^  exprobrabit  tmnii- 
cti5.'  Qama*  qoasi  derelictos,  qoasi  desertus;  clama 
tanquam  »ger  qui  medicum  caedere  qoam  corari  ma- 
luisti  :  non  te  agnoscit  adhue.  Vide  quid  fecerit ,  qui 
te  nou  agnoscit  adhoc.  Elenim  quibus  non  esl  an- 
nnnliatum  de  eo,  videbunt ;  et  qui  non  aodierunt, 
inteliigent  {Isai.  lii,  15,  et  Hom,  xv,  21) :  et  tu  adhuc 
clamas, /am  non  ett  propheta  et  nos  non  cognoseet  adhuc, 
Ubi  est  intellectus  tous?  Irritat  adversariut  nomen 
tuum  in  finem,  Ad  hoc  irriiat  adversarios  nomen 
tuum  in  linem,  ut  iratiis  corripias,  corripiens  cognoscas 
in  finem ;  aut  certe  tn  /inem,  usque  ad  fioem.  Us- 
que  ad  quem  finem  ?  Quousque  cognoscas,  quoosqoe 
clames,  quoosque  apprehensa  cauda  redeatur  ad 
regnum. 

13.  [vert,  11.]  Utquid  avertit  manum  tuam  et  dexte^ 
ram  tuam  de  medio  tinu  tuo  in  finem  ?  Iterum  aliod 
signum  quod  datum  cst  Moysi.  Qiiomodo  enim  sope- 
rlus  de  virga  signum,  ita  et  de  dextera.  Com  enim  il- 
lod  (actom  esset  dc  virga,  dedit  Deos  alterom  slgnom : 

A  AUqaot  1I8S.,  poifeii  diteretor  veniet,  Quia  veniety  etc 
NonnuUi  vero  :  Femetquijmi  venit. 

*  Edd.:  conquassat  porvoi,  conteret  magnot,  Verius  Msa., 
parvutf  et  postea,  magnut. 

>  sic  Er.etliss.At  Lov.  boc  et  proxime  seqoeou  locoj 
ciomai. 


•57  ENARftATlO  IN 

Jfiiie,  kiquH,  mmmm  Mm  m  lifiiiM  iwim,  H  udtk : 
Produc  MiN,  $t  produxit ;  a  vmnla  e$t  Ma,  kl  est 
inmiiiiMla.  Albor  eoini  in  cuie,  lepn  esl,  non  cuidor 
{Lemi.  XIII,  25).  Ipia  enim  bareditna  Dei,  id  est,  po- 
polus  ejus  foraB  ab  eo  missoa,  immoiidus  faclus  est. 
Sed  quid  illi  ait  f  Revoea  eam  in  ttnmn  tmnm :  reeoemii^ 
H  reoena  ett  ad  coiorem  tuttm  (Exod.  it,  6,  7).  Qusudo 
boc  fiieis,  ait  Asaph  iste?  Quoosqoe  dexteram  tuam 
allenas  a  sino  too,  ot  foris  immunda  remaneat?  Re- 
voca  eam;  redeal  ad  coiorem,  agnoscat  salvatorem. 
Vtqtttd  aeertit  mimttm  ftiam  et  dextermntuam  de  me- 
dio  itnii  tuo  m  finemf  Ifoc  cbmat  Cttcos,  non  inlelli- 
fcns;  et  liocDeus  facii  quodfacit^  Quareenim  venit 
Cbristus  ?  Cweiiat  ex  parie  Jtrael  facta  etl^  ut  pleniiudo 
Gentium  intraret^  et  tie  omnit  Itrael  tatmt  fieret  (Rom. 
II,  i5).  Ergo  jam  Asaph  agnosce  quod  praecessit ,  ut 
vel  sequaris,  si  praecedere  non  potoistl.  Non  enim 
fnistri  venit  Cliristos,  aul  frustra  occisus  est  Christus; 
aut  frustra  granum  cecldil  in  terram,  nisi  ut  mulii- 
pliciter  surgeret  (Joan.  xii,  23).  Exalutus  est  serpens 
In  eremo,  ut  percussum  a  veneno  sauaret  (Num,  xxi, 
9).  Aitende  quod  foctom  est :  noli  puUre  vacare 
qood  venit ;  ne  (e  malum  inveniat,  cum  iterum  venerit. 

U.  [vert.  12.]  Intellexit  Asapb,  quia  in  tilulo 
Psalmi,  Intetiectut  AMoph.  Etquid  ait?  DeutauUm 
rex  notter  ante  MBac/a,  operatut  ett  taiMiem  tn  medio 
terrag,  Hac  nos  clamamus,  Jam  non  ett  propluia ;  et 
not  non  eognotcet  adhuc  :  bac  aotem  Deut  noster,  rex 
notier^  qul  est  ante  tacula^  quia  ipse  esl  in  principio 
Yerbum,  per  quod  facta  sunt  sscula ;  operatut  ett  ta- 
tuiem  tn  medh  terra.  Deut  ergo  rex  notter  anU  teeeula^ 
quid  fecit  ?  Operatut  ett  salutem  in  medio  terrte ;  el  ego 
adbuc  clamo  quasi  desertus.  Ille  operatur  salotem 
In  medio  terrae;  et  ego  remaosi  terra.  Inteliexit 
Asaph  bene,  quia  Jnteltectut  Ataph,  Quare  enim  isia, 
aol  qoalem  salulem  operatus  est  Cbristus;  nisi  ut 
discerent  homines  aeterna  desiderare,  non  semper 
lemporalibus  inba^rere?  Deut  autem  rex  notter  ante 
tmeuia,  operatut  ett  talutem  in  medio  terree,  Duro  nos 
clamamus,  Vtquequo,  Dondne^  exprobrabitinimieutin 
finemt  utquequo  irritat  advertariutf  utquequo  manum 
tuam  aeertit  a  tinu  tuo  ?  Cum  haec  dicimus,  Deut  oit- 
tem  rex  uotter  ante  teeeuia^  operaiut  ett  taluiem  in  me« 
dio  terrw;  et  nos  dormimus.  Jam  vigilantGentes;  el 
nos  stertirous,  el  tanquam  nos  Deus  desenierit,  in 
somnis  deliramus.  Operatut  eti  talutem  in  medio  terrm. 

i5.  [vers.  i5.]  Jam  ergo  Asaph  corrigete  ad  intel- 
lectum ;  dic  nobis  qiiatem  salutem  operatus  est  Deus 
in  medio  tcrr».  Curo  illa  lerrena  vestra  salus  eversa 
est,  quid  fecit?  quid  promisit?  Tit  confirmatti  in  vir- 
tute  iua  mare,  Tanquam  gente  Jodxorom  velot  arida  a 
floctibos  separata,  mare  in  amariiudlne  sua  Gentes 
erant,  terramque  illam  ondiqoe  circumluebant :  ecce 
confirmaed  in  virtute  tua  nuire,  et  remansit  terra  si- 
tiens  imbrem  tuom.  Tti  confinnaeti  in  virtuie  tua  mare: 
contrimti  capita  draconum  in  aqua,  Draconuro  capiia, 
daemoniorom  soperbias,  a  quibus  Gentes  possideban- 

*■  Renius  iiber ,  Deut  fedl,  At  Ccrb. ,  Deut  fecH  quod  : 
oec  admt,  facii.  Ijocus  in  cdlUs  et  in  llss.,  uii  videtur»  Yi- 
Uatus. 

Sanct.  AuausT.  !¥« 


mLMUM  LXXUL  m 

lor,  contrivisti  soper  aquam ;  qoia  eos  qiios  possside- 
bant,  tu  per  Baptismom  liberasii. 

16.  [vert,  i4.]  Quid  adhuc  post  capiu  draconum? 
Illl  enim  draeones  liabcnt  principero  suum,  et  ipse 
primus  est  magnus  draco.  Et  de  illo  quid  fedt  qui 
operatus  esl  salutem  in  medio  tcrne?  Audi :  rit  fcm- 
fregieti  caput  draconit,  Cnjus  draconis?  InteHigimus 
dracones  omnia  daemonia  sub  (diabolo  militantia : 
quem  ergo  singolarem  draconem  cujus  capul  con- 
fractum  est,  nlsi  ipsum  diabolum  intelligere  debe- 
mus?  Quid  de  lllo  fecit  ?  7ii  confregizti  caput  draeonit* 
Illud  est  iniiium  peccati.  Capot  illud  estqood  accepil 
maledictom,  ut  semen  EvaB  observaret  caput  serpen- 
tis  (Gen.  iii,  i5).  Adinonita  cst  enim  Ecclesia 
Inilium  peccati  devitare.  Quod  esl  initium  peo» 
cati,  tanquam  caput  serpentis?  Jnitium  ommt  pec^ 
eaii  tuperbia  (Eccii,  x,  iS).  Confractum  est  ergo  capul 
draconis ;  confracta  esl  superbia  diabolica.  Ht  quid 
de  illo  fecit,  qui  operalus  est  salutem  in  medio  terraef 
Deditti  eum  in  eteam  populit  ^thiopibut,  Quld  esl 
hoc  ?  Quomodo  inlelligo  popolos  iEthiopes  ?  Quomodo, 
nisipcr  hos,  omnes  Gentes?  Et  bene  per  nigros; 
iEiliiopes  enim  nigri  sont.  Ipsi  vocantor  ad  fidem,  qoi 
nigri  ruennit ;  ipsi  prorsus,  ut  dicaiur  eis  :  l^^tiiilis 
eRtm  aliquando  tenehrte  ;  nunc  autem  lux  in  Dondno 
(Ephet.  V,  8).  Ipsi  prorsus  vocantur  nigri ;  sed  ne 
remaneant  nigri  :  de  his  enim  fit  Ecciesia,  cui  dici- 
tur,  Qum  ett  itia  quee  ateendit  deaibata  (Cant.  viii,  5, 
tec,  LXX)  ?  Quld  enim  de  nigra  factum  est,  nisi  qood 
diclom  est :  Nigra  «nm,  et  tpedota  (Cant.  i,  4)  ?  El 
qoomodo  acceperont  isti  in  escam  draconem  istum  ? 
Puto  quia  magis  Ghiistum  acceperont  in  escam  :  sed 
Christom  quo  se  consummarent  ;  diaboluni  quem 
coiisamerent.  Nam  inde  et  vitolus  ille  quem  adoravit 
populus  infidelis,  apostata,  quaerens  deos  iEgyptioram, 
dimittens  eum  qui  liberavil  de  servitute  iEgyptiorum ; 
unde  agitatum  est  lilud  magnum  sacramentum.  Cum 
enim  sic  irasceretur  Moyses  colentibus  et  adorantibus 
idolum,  et  xelo  Dei  inflammatus  vindicaret  tempora- 
liter,  ut  a  morte  sempiterna  deviUnda  lerrerel ;  U- 
men  ipsum  caput  vituli  in  ignem  misit  «t  extermina- 
vit,  comminuit,  in  aquam  sparsit,  et  dedit  populo 
bibere  (Exod,  xxxii,  i-20) :  sic  factum  est  magnum 
sacramentum.  0  ira  prophetica,  et  animus  non  turba- 
tus,  sed  illuminatos  1  Quid  egit?  Mitle  in  ignem,  ut 
prios  confundatur  forma  ipsa  ;  minutatlm  comminue, 
ut  paulatim  consumatur ;  mitte  in  aquam,  da  populo 
bibere.  Quid  est  hoc,  nisi  quia  adoratores  diaboli  cor- 
pus  ipsius  facti  erant  ?  Quomodo  agnoscentcs  Ckri- 
stum,  fiunt  corpus  Christi,  ut  eis  dicatur  :  Vot  autem 
ettit  corput  Chritti  ei  membra  (I  Cor.  xii,  27).  Corpus 
diaboli  consumendiim  erat,  et  hoc  ab  Israeiilis  cofj- 
sumendum.  Ex  illo  cnim  populo  Apostoli ;  cx  iilo 
prima  Ecdesia.  Et  dictum  erat  Petro  de  Gcniibiis : 
Macta  ei  manduea  (Act,  x,  i5).  Quid  est,  Macta  et 
manduca  f  Occide  quod  sunt,  et  fac  quod  es.  Hac, 
Macta  a  manduca ;  hac,  Gorominue  et  bibe :  utrumquo 
lamen  in  eodcm  sacramento ;  quia  oportebat  utiqoe, 
et  sine  dubiiatione  oportebat,  ut  corpus  qood  erat 
diaboli,  credendo  transiret  incorpnsCliristi.  Sic  dla* 

(Trente.) 


939  S.  AUGUSTira 

bolas  oottsumitnr  nmiiiid  meaibris  inis.  Hoc  ftgura- 
lum  681  et  in  serpeiite  Moysi.  Nam  feeerant  magi  si- 
mitiler,  projeetisqueTirgissuis  exhibuerantdracones; 
sed  draco  Moysi  omniuin  illorum  magormn  virgas 
absoriioit  {Exod.  tii,  19).  lotelligator  ergo  et  modo 
corpos  diaboli :  hoc  fit ;  devoratur  a  Genlibus  quas 
credidenml,  foctus  est  esca  populis  ^ibiopibus.  11- 
lud  qnoqae  intelligi  potesi,  tMisd  emn  mcam  pofni- 
tU  JStkhj^ikuM  :  quia  nunc  com  omnes  motdenu 
Quid  est  mordent  ?  Reprehendendo,  cnlpando,  accur 
sando.  Qoomodo  dletum  esl,  id  prohibitione  qnidem» 
sed  lamen  expressom  :  Si  amtem  mordafii  ei  comeditU 
imiem ;  widete  ne  ab  ineieem  emtmnamiHi  {GaL  y, 
IS^.  Qold  esl,  mordetii  et  eomeditis  invicem  ?  Liligaiis 
com  inTieem»  detrabitis  invicem,  opprobria  objicitis 
infieem.  Aiieiidite  ergo  nonc  his  morsibus  consumi 
diahohmi.  Qols  non  iratus  servo  suo,  etiam  paganus, 
dlcai  iH  :  SaUnas?  Vide  diabolum  dalum  in  escam. 
Hoe  dieil  Ghristiaiius,  hoc  dicil  Judaeos,  hoc  dieil 
Pagum ;  ipaum  adorat,  et  de  ipso  maledicit. 

17.  [«m.  15.]  Videamos  ergo  reliqua.  Fratres, 
obaecrOy  mtendite  :  cum  magna  voluplaie  audiuntur^ 
qols  aodita  eiiam  in  orbe  terrarum  cognoscuntur* 
Itec  qoando  dicebanlur,  noo  Awrunt;  quia  tunc  pro- 
Drittebantur»  non  reddebantur:  nuncveroqua  volu- 
piate  afficimor,  com  ea  qu»  praedicta  legimos  in 
llbro,  compleri  videmus  in  mundo  1  Videamus  quid 
feeerit,  qoem  jam  inleiligit  Asaph,  qood  operatm  eU 
iolutem  in  medio  terrm.  Tu  dtmpitH  fonte$  et  torren- 
te$  :  01  manareni  liqoorem  sapieoli»,  ut  manarenl 
dbWas  fldei,  nl  irrigareni  salsitalem  Geniium,  ui 
omnes  mfideles  in  fide  dulcedinem  soa  irrigatione 
eonverterent»  Disrupieii  fontee  et  torrente$.  Forte 
discretum  esl ;  forte  unum  est ,  qula  fontes  tam  largi 
ftiemnt  ut  flumina  facerent.  7v  disrupitti  fontet  et 
torrentet.  Si  autem  ad  discretionem  :  in  aliis  fil  ver- 
bom  Dei  fons  aquw  $alienli$  in  vitam  astemam  (Joan, 
rr,  ii) ;  alii  auiem  audientes  verbum,  et  non  sic  ba- 
benles  ol  bene  vivant ,  tamen  non  tacentes  lingua  , 
torrentes  fiunt.  Torrenies  enim  dicuntur  proprie,  qui 
Don  sonl  perennes  :  nam  aliquando  el  translale  di- 
citur  torrens  pro  fluvio ;  sicut  dictum  esi :  Inebria- 
buntur  ab  ubertate  domus  lum,  et  torrente  deliciarum 
tuarum  potabi$  eo$  (Psal.  xxxv,  9)  :  non  enini  ille 
torrens  aliquando  siccabilur.  Sed  torrentes  proprie 
dicunlur  fluvii  qui  sestate  deficlunl,  aquis  aulein  liie- 
malibus  inundantur  et  currunt.  Vides  ergo  hominem 
bene  fidelem,  perseveraturum  usque  in  rincm,  non 
reliciurum  Deum  in  omni  tentatione ;  pro  veritaie, 
non  pro  falsitate  et  errore,  oiniies  molestias  sustineii- 
lem  :  hic  unde  sic  viget,  nisi  quia  verbum  factum  est 
in  eo  fon$  aqwe  $aiienli$  in  mtam  cBternam?  Alius  au- 
tem  accipit  verbum ;  praedicai,  non  tacel,  curril :  sed 
aestas  probat  fontem  aut  lorrenlein.  Tamen  ex  uiro- 
qiie  rigetur  terra ,  ab  eo  qui  operaiu$  e$t  $alutem  in 
medio  terrw;  exitndent  fonles,  curranl  torrentes  :  7k 
di$rupi$ti  fonte$  el  torrente$. 

18.  Tu  tieea$ti  fluvio$  Etham.  Hac  riimpii  fontes  et 
torrentes,  hac  siccat  fluvios,  ot  inde  curranl  aqux  , 


EPISCOPi  940 

et  hinc  aque  skQealur.  Fiomos,  inquil,  £iAmii.  Quid 
est  Elham  ?  Verbum  enim  hebraeom  esi.  Quid  inter* 
pretalor  Elham?  Fortis ,  reboslui.  Quis  eai  iala  Coriis 
et  robusius,  cujus  flovios  sioeal  Deoa?  Oais,  niai  iiia 
ipse  draco  ?  Nemo  «nim  tnfrol  m  domiim  forlts,  oi  uaea 
iUiu$  diripiat,  ntsj  priici  alUgaverii  fortem  (Mauh.  xii, 
^).  Ipse  est  fortis,  de  virlute  soa  presoraeiis,  et 
Deom  deserens;  ipse  esi  fortis,  qui  ail :  Potiam  $edem 
meam  ad  aqmlonem^  el  ero  stmtltf  Altietimo  (/tot.  xiv, 
15).  De  ipso  calice  perversm  fortiiudifiis  homiot  pro- 
piiiavit.  Fories  esse  voloeninl,  qotsedeosfoloros  de 
cibo  vetito  credideraH.  Factus  esl  Adam  fortia  coi 
insoilaretur  ^ :  Etce  faetm  ett  Adam  lanqnam  umoex 
nobi$  {Gen.  iii,  6,  G,  22).  Pories  el  iudei  de  jostitia 
sua  praesumentes  :  Ignorantee  enim  Dei  fatMam^  el 
tuam  jutiitiam  quenemet  eonttituere^  UDqoam  fortes  , 
jutaUiB  Dd  non  tum  tubjecti  (Rom.  x,  5).  Videte  ho* 
minem  digessisse  fortitudinem  suaffl^  eiremaosisse 
infirmum^  inopem,  loDge  siantem,  neeoculos  ad  cm* 
lum  levareaudentem ;  sed  percutieBtem  peotus  suum» 
et  diceotem  :  Domine ,  propiOut  etio  mUd  peeeatori 
(Lue.  xvui,  13).  Jam  infirmos  esl,  jam  ioflrmiutem 
confitetur;  non  est  fortis  :  arida  terra  est;  rigeiur 
fontibus  et  torrentibus.  llli  adbucfortes  simt,  qui  de 
virtule  soa  prxsumunt.  Siccentor  flumina  eomm : 
non  proficiani  doctrin»  gentium ,  harospiscom»  ma- 
Ihematieorom,  magic»  artes;  quoniam  siccali  sont 
flovii  Fonis  * :  Tu  ticeatti  fluvio$  Etham,  Arescal  iUa 
doctrina;  inundentur  mentes  Evangelio  veritalis. 

49.  [e«rs.  16.]  Tutu  ett  diet,  et  iua  ett  nox.  Qoiahoc 
ignorat,  quando  ipse  fecil  hsc  omnia ;  quia  per  Ver- 
bum  facia  sont  omnia  (Jooo.  i,  3)?  Illi  ipsi  qoi  ope^ 
raiut  eti  $aiuiem  in  medio  terres,  illi  dicitur :  Ttitis  eu 
die$t  et  tua  ett  rmx.  Aliquid  bic  imelligere  debemus, 
quod  pertineat  ad  ipsam  salulem  quam  operalus  est 
in  medio  terrse.  Tuut  ett  diet.  Qui  sunt  isli?  Spuritua- 
les.  Et  tua  e$i  nox.  Qui  suni  isti  ?  Gamales,  Ttm$  e$t 
die$;  et  iua  e$t  nox.  Loquantur  spiriioaiea  spiriloalia 
apiritoalibus ;  dictum  est  eiiim :  Spiriiualibut  tpiriiuatia 
oomparantet^  $apieniiam  toquimurinier  perfecia${i  Cor. 
u,i3,6).Nondutn  capiuntisum  sapientiam  camales: 
Non  potui  vobit  loqui  quati  $pirituaiibu$f  $ed  quaticar- 
nalibu$  (id.,  iii,  1).  Ergocum  spirituales  spiritualibus 
loquuntur,/>fe«  diei  erueiat  terimm :  cum  veroel  ipai  car> 
nalesnoii  laceiit  lidera  cmciiixiChrisii,  quam  poasutn 
capere  parvi ,  Nox  nocd  anmmiiai  tden^am  {Ptat. 
xviu,  3).  Ttttis  eii  dtei,  el  fiia  eti  itos.  Ad  te  pertinent 
spirituales,adte  pertinent  camales  :  iUoaiUustns  in- 
commuUbili  sapientia  et  veriute;  illos  consolaris 
carnis  manifesution^,  Unqoam  luoa  consolans  noctem. 
TiNii  eti  diet^  ei  iua  ett  nox.  Vis  aodlre  diem?  Vide 
si  capis ;  erige  quantum  potes  mentem  loam.  Yidea 
mus  si  pertines  ad  diem ;  jam  videamus,  si  non  pal 
piui  aspeclus  tuus.  Potes  videre  quod  audisti  modo 
ex  Evangelio  :  In  prindpio  erai  Yerbtim^  ei  Verbum 


«  Slc  poUoresMss.  Alii,  ctim  exaitareiur.  At  M.^cum 

audiret. 

*  FUid.,  /lutit  fortcs.  Melius  Mss.,  fortit :  qoae  est  mter» 
preuUo  hoiiiiiils  lAUum. 


»^*  ENARRATIO  l^ 

erat  apud  Deum,  et  Deus  erat  Verbumf  Non  nosti  enim 
tu  cogitare  verba,  nisi  quae  sonani  el  tr^eunt  Poies 
jam  capere  Yerburn,  non  sonum,  sed  Deum?  Annon 
iiri  audisti  :  Et  Deu$  erat  Verbum?  Sed  tu  ista  verba 
coigitas ,  Omnia  per  ipsum  facta  sunt :  e(  per  ipsuro 
fiVcli  suni  et  qui  vcrba  faciunt.  Quale  ergo  iilud  Yer- 
bnm  est?  Capis,  o  carnalis  ?  responde;  capis?  Non 
capis,  adliuc  ad  noctem  pertines;  luna  tibl  necessaria 
est,  ne  in  tene{>ris  moriaris.  Etenim  quidam  peccatorei 
inlenderunt  arcum  y  ut  iagittarent  in  olftcura  luna  rectos 
corde  (PsaL  x,  5).  Obscurau  est  enim  caro  Ciirigti 
de  cruce  deposi^a  ,  et  iu  sepulcro  posita  :  et  illi  qjiii 
occiderunt  insuTtaverunt;  et  nondum  resurre^ erat , 
e(  sagittati  snn(  discipufi  recli  corde ,  sed  in  obscura 
fnna.  firgd  ut  non  solum  dies  diei  eruclet  verbum  , 
sed  etiam  nox  nocli  annuniiet  scienliam;  quoniam 
tnus  e$t  dies^  et  tua  est  nox ;  dignare  descendere ,  ma- 
iiclre  apud  eum  a  quo  descendis ,  sed  venire  ad  quos 
de!^cendis.   Dignare  descendere  qui  in  hoc  mundo 
^r^iEl,  €\  mundus  per  te  factus  cst,  et  mundus  le  non 
cognovit.  Habeat  et  nox  consolalionem  suam ;  babeat, 
iriqnit,  fertum  caro  factum  esl ,  ei  habitavit  in  nobis 
{Joun.  I,  l-ll)  :  Tuus  est  dies ,  et  tua  est  nox.  Tu  per- 
feeisH  soleni  et  tunmn  ;  solem  ,  spiriluales;  lunam, 
carnales.  Adbuc  carnalis  est,  non  deseratur,  et  ipse 
perflcialur.  Tu  perfecisli  solem  et  lunam  :  solem,  tau- 
quam  9apientem;funam,  tanquam  insipientem;  nou 
t»mcn  desernisli.  Nam  ita  scriptum  est :  Sapiens  per- 
manet  neul  sol ;  stuUus  antem  stcut  lunamutatur  {Eccli, 
XXVII,  12).  (}uid  ergo,  quia  sol  permanet,  id  est,  quia 
««pfewt  permanet  sicut  sol ,  stultus  sicut  luna  mulatur ; 
adhuc  camalis  ,  adbuc  insipiens  deserendu^  est  ?  Et 
«bi  es(  qniid  dictum  estab  Apostolo  :  Sapientibus  et 
mnpkntibus  debitor  sum  {Rom.  i,  14)  ?  Tti  perfeeisti 
soiem  et  tunam» 

20.  [vers.  17.]  Tu  feelsti  omnes  terminos  terrw. 
Nonne  et  ante,  quando  fundavit  terrani  ?  Sed  quomodo 
fecit  termlnos  terrae,  qui  operatus  est  Mdtem  in  medio 
terraf  Quomodo ,  nisf  quomodo  dicil  Aposlolus  : 
Gratia  auiem  salvi  faeti  sumus,  et  hoc  non  ex  nobis  , 
sed  Dd  donum  est ;  non  ex  operibus ,  ne  forte  quis  ex- 
tollaturf  Ergo  non  erant  opera  bona?  Erant ;  sed  qno- 
modo?  Gratia  Dei.  Sequere ;  videamus.  Ipiius  enim 
sumus  fymentum ,  creatt  in  Christo  Jesu  in  operibus 
bonis  {Ephes.  ii,  8*10).  Ecce  quomodo  fecit  lerminos 
terrae,  qui  operatus  est  salutem  in  medio  terros  :  Tu  fe- 
cisti  onmes  terminos  terras,  JSstatem  et  ver  tu  fecisti  ea. 
Fcrventes  spiritu  (astas  est.  Tu,  inquam,  fecisii  spi- 
ritu  ferventes  :  tu  fecisti  et  noveltos  in  fide;  ver  est. 
^staim  et  ver  tu  feeisti  ea,  Non  glorientur  quasi  non 
accei^nint :  tu  fedsti  ea. 

31.  [vers,  18.]  Memor  esto  hujus  creaturee  tuw. 
Cujus  creaturcB  tumf  Inimicus  exprobrwnt  Domtno.  0 
Asapli,  dole  in  intellectu  pristinam  cxcitatem  tuam  ! 
Inimieus  exprobravit  Domim.  Dictum  est  Cbristo  in 
genle  sua ,  Peccator  est  iste;  non  nommus  unde  tit : 
nos  Mmmus  Moysen,  ilU  tocutus  est  Deus;  iste  SamO' 
ritanus  est  {Joan.  ix,  24, 29,  fil  vui,  48).  Inimims  «c- 
probravit  Domino ;  et  populus  imprudeiu  exacerbavit 
noinen  luum.  Populus  imprudens  lunc  Asaph ;  sed  non 


l>SALMU.U  LXXIIL  94C. 

intetlmtui  Asaph  lunc.  Qaid  dieitar  in  siipefiore 
psalmo?  Quau  pms  faetus  sum  ad  te;  et  ego  semper 
teeum  :  qoia  non  ik  ad  deoe  et  idola  ^enUum.  Etsi 
non  eognovit  ut  pecus,  tarmen  recognovit  nt  liomo , 
dixit  enim,  Semper  teeum,  ftad  peeus :  et  qnld  postea 
ibi  in  ipso  psalmo,  ubi  Asaph?  Tenuiiti  mmmm  des- 
tertB  mea ;  in  voluntau  tua  dedusM  fne,  H  eum  glorkt 
asmimpntii  me  (Psat.  Lxxn,  25, 24).  In  votuntate  tua, 
non  in  justttia  hm;  dono  tuo,  non  operemeo.  Ergo 
M  hic ,  IninUeus  exprobravit  Domino ;  et  popuius  im- 
prudens  exaeerbavit  nomen  tuum.  Omnes  ergo  perle- 
runt?  Absit.  Eiti  idiqai  ex  ramis  fracii  snnt,  manent 
tamen  aliqui  quo  msereretur  oleaster  {Rom.  xi,  17) ; 
et  radix  manet,  et  ez  ipais  ramis  per  infldelitatem' 
fraciis  revocati  snnt  qnidam  per  fidem  :  nam  et  ipse 
aposloius  Paulus  per  infideliiatem  fractuserat,  et  per 
fidem  radici  restitutus  est.  Ita  plane  popuius  imprU' 
dens  exaeerbavit  nomen  tuum,  quando  dictamest: 
Si  /ilius  Dei  est,  descendat  de  eruce  (MaUh.  xxvii,  4O). 
22.  [vers.  19.]  Sed  quid  tn ,  Asapfa,  jam  in  intel- 
lectu?  Ne  tradidetis  bestiie  animam  eonfUeHtem  tfbi. 
Agnosco,  inquit  Asaph;  quia,  sicut  in  alio  psalmo  di- 
citur ,  Peccatum  meum  cognom,  et  faeima  meum  non 
operui  { Psat.  xxxi,  5).  Quare?  Quia  locntns  est  Petnis 
miraniibus  linguas  Israelitis,  quoniam  ipsi  occidenmt 
Christum,  cum  propter  ilios  missus  sit  Christos.  Boe 
audito,  compuneti  sufU  eorde,  et  dixenmt  adApostotoi, 
Quid  ergo  faciemusf  dieUe  nobis.  El  ApoHoti :  Agite 
pamitentiam  ,  ft  baptiMetur  unustfuisque  vestrum  in  no^ 
mine  Domini  Jesu  Cfeii/t ;  et  dimittentur  vobis  peeeata 
vestra  (Act.  n,  57,  38).  Quia  ergo  per  poenitentiara 
confessio  facta^esl ,  Ne  tradideris  bestm  ammam  «oti- 
(itentem  tibi.  Quare ,  con/iteutem  tibi  f  Quia  cotwersus 
sum  in  asrunma,  dum  oonligitur  spina  ( Psat.  xxxi,  4). 
Compuncti  svnt  corde ;  et  factl  sunt  aerumnosi  poani- 
tendo ,  qui  fuerant  gloriosi  sasviendo.  Ne  tradideris 
bestiis  aninMm  eonfitentem  tibi.  Quibus  bestiis ,  nisi 
quarum  capiu  eontriu  sunt  super  aquam  ?  Quia  di- 
ctus  est  bestia,  leo,  et  draco,  ipse  diabolus.  Noli,  in- 
quit,  dare  di^ bolo  et  angelis  ejus  animam  confllentem 
tibi.  Devoret  serpens,  si  adhue  terrena  sapio,  si  ter- 
rena  desidero ,  si  adhuc  in  promissis  Veteris  Testa- 
iiienti ,  Novo  revelato ,  remaneo.  Cum  aatem  jam 
deposuerim  superbiam ,  et  justitiam  me:im  non  agno- 
scam,  sed  graUam  tuam  ;  non  habeant  in  me  superbae 
besti»  potesutem.  Ne  tradideris  bestUs  animam  aonfi^ 
tentem  tibi.  Antmas  pauperum  tuorum  ne  obHvisearis  in 
finem.  Diviies  eramus,  fortes  eramus;  sed  nccaeti 
fluvios  Eiham :  jam  modo  non  constitaimus  justitiam 
noslram ,  sed  agnoscimus  gratiam  tuam  ;  pauperes 
surous,  exaudi  mendicos  tuos.  Jam  non  audemus 
oculos  ad  coelum  Jevare ,  sed  perculienles  pectus  no- 
strum  dicimus :  Domine,  propiHus  esto  mihi  peecaton 
( Luc.  xvni ,  13 ) ;  Animas  pauperum  tuorum  na  obli- 
visearis  in  ' 


23.  [ven.  20.  ]  Respieein  testamenlum  tuum.  Redde 
quod  promisisti :  tabulas  tenemaa»  haeredltatem  exspe- 
ctarous.  Respieein  lestamentum  tuum;  non  illud  vetus : 
non  propter  terram  Ciianaan  rogo ;  non  propter  ini- 


m 


fnkoram  temporalem  subjectionem ,  non  propter 
liliorum  Garnaiem  fecundilatera ,  non  propler  diviiias 
terrenas,  non  propter  salutem  lemporalem;  Aesptce 
in  tntametUum  tuum,  quo  promisisti  regnom  coelorum. 
Jam  agnosco  leslamentum  tuum ;  jam  intellectus  est 
Asapl),nonestpecus  Asaplijam  videtquoddiclum  est: 
c  Ecce  dies  veniunt»  dicit  Dominus;  et  consummabo 
domui  Israel  et  domui  Joda  testamentum  novum,  non 
secundumtestamentumquoddisposui  patribus  eorum* 
{Jerem.  xxxi,  51,  5%).  Respice  in  testamentum  tuum; 
quoniam  repleti  sunt  qui  obscurati  sont  terrse  domo- 
rum  iniqoarum  : »  quia  cordahabebantiniqua.  Domus 
nostrae ,  corda  nostra :  ibi  libenter  habitant  beati 
roundo  corde  ( Matth.  v,  8).  Retpiee  ergo  m  testamen-^ 
tum  tuum;  et  reliquioe  salvae  fiant  {Rom,  ix,  27) : 
quia  mulli  qui  allendunt  ad  terram ,  obscurati  sunt , 
et  repleii  sunt  terra.  Intravit  in  oculos  eorum  pulvis, 
et  excaecavit  eos ,  et  facti  sunt  pulvis  qoem  projicit 
venlus  a  facie  terrae  (Psal.  i,  4).  Repleti  sunt  qui  ob- 
ecurati  sunt  terree  domarum  iniquarum,  Attendendo  enim 
terram  obscurali  sunt ,  de  quibus  dictum  esl  in  alio 
psalmo  :  Obscurentur  oculi  eorum  ne  mdeant,  et  donum 
eorum  temper  incurva  (PsaL  lxviii,  24).  Terra  ergo 
repleti  $unt  qui  obscurati  eunt  terrm  damorum  imquo' 
rum^  quia  corda  liabebant  iniqua.  Domusenim  nostrse, 
sieut  supra  diximus ,  corda  nostra  suot :  ibi  iibenter 
habitamus ,  si  ea  ab  iniquitate  mundemus.  Ibl  est 
mala  conscientia,  quae  inde  repellit  hominem  quo  ju- 
belur  ire  portans  grabatum  suum,  cui  peccata  dimissa 
sunt,  dicente  Domino ,  Tolle  grabatum  tuum ,  et  vade 
indomum  tuam  {Joan.  t,  8) :  porU  camem  tuam,  ei 
inlra  ad  sanatam  conscienttam  luam.  Quoniam  repUd 
9uni  qui  obtcurati  tunt  terra  domorum  iniquarum  : 
obscnrati  sont,  repleti  sunt  terra.  Uli  obscurati ,  qui 
sunt?  Qtti  corda  iniqua  habent  :  reddit  illis  Do- 
minos  secundum  cor  suum. 

i4.  [vert.  21.]  Ne  avertatur  hmmilit  eonfutut,  Illos 
enim  superbia  confudit.  Egenut  et  inopt  iaudabunt  no- 
men  tuwm.  Yidetis ,  fratres ,  qiiam  debeat  dulcis  esse 
paupertas  :  videtis  pauperes  et  inopes  pertinere  ad 
Deum ;  sed  pauperes  spiritu ,  quoniam  ipsorum  est 
regnnm  coelorum  ( Matth.  ?,  5).  Qui  sunt  pauperes 
spiritu  ?  Humtles ,  tremenies  verba  Dei ,  confitentes 
peocau  sua ;  non  de  suis  meritis ,  nec  de  sua  justitia 
praesumentes.  Qui  sunt  pauperes  spiritu  f  Qui  quando 
faciunt  allqnid  boni ,  Deum  laudant;  quando  mali,  se 
accusanti  Super  quem  requieteet  Spiritut  meut ,  ait 
propheta,  niti  tuper  humUem^  et  quietum,  et  trementem 
verba  mea  (Itai.  lxvi,  2)  ?  Jam  ergo  Asaph  inteliexit ; 
jatn  terrae  non  hxret,  jain  promissa  terrena  ex  Veleri 
Tcsinmento  non  expetit :  mendicus  tuus  factus  est , 
pauper  tuus  faclus  est ;  fluvlos  tuos  sitit,  quia  sui  sic- 
calt  sunl.  Quia  ergo  lalis  facius  est ,  non  fraudeiur 
spc  :  quaesivit  nianibus  nocte  coram  te ;  non  decipia* 
tur  ( Psal.  Lxxvi ,  5).  Ne  avertatur  humilit  confusut : 
egenus  et  inopt  laudabunt  nomen  tuum.  Gon&lentes 
pcccata  sua ,  laudabunt  nomen  tuum ;  desiderautes 
»ierna  promissa  tua,  laudabunt  nomen  tuum  :  non  de 
tcniporalibus  turgidi,  non  de  propria  justiliainsuper- 


AUGUSTINI  EPISGOPI  944 

biam  elati  et  inflati,  non  ipsi ;  sed  qui  ?  Egenut  et  inopt 
Ittudabunt  nometi  tuum. 

25.  [vert.  22.]  Exturge^  Dondne;  judica  cautam 
meani.  Desertus  enim  videor ,  quia  nondum  accepi 
quod  promisisti :  et  factae  sunt  mihi  lacrymae  meae 
panis  die  ac  nocte ,  dum  dicitur  mihi  quotidie,  Ubi 
est  Deus  tuus  (PtaL  xli,  4)?  Et  quia  non  possum 
ostendere  Deum  meum ;  quasi  inane  sequar,  insulta- 
tur  mihi.  Nec  paganus  tanlum,  vel  Judaeus,  vel  hxre- 
ticus;  sed  aliquando  frater  ipse  catholicus  torquet  os, 
quando  promissa  Dei  praedicantur,  quando  futura  re- 
surrectio  prsenuntiatur.  Et  adhuc  et  ipse ,  quamvis 
jam  ttnctus  aqua  salutis  setemai ,  portans  sacramen- 
tum  CbrLsti,  forsitan  dicit,  Et  quis  buc  resorrexit?  et, 
Non  audivi  patrem  meum  de  sepulcro  ioqoentem,  ex 
quo  eum  sepelivi.  Deus  dedit  lcgem  ad  tempus  servis 
suis ,  ad  quod  se  avocent :  nam  quis  redit  ab  inferis? 
Etquid  faciam  talibus?  osiendam  quod  non  vident? 
Non  possum  :  non  enim  propler  illos  Deus  visibilis 
debet  fieri.  Jam  id  agant,  si  placet;  iu  /aciant,  iu 
conentur  :  quia  ipsi  nolunt  converti  in  melius»  Deum 
converUnt  in  pejus.  Yideat  qui  potest,  credaiqoi  non 
potest,  esse  Deum.  Etsi  videt  qui  potest,  numqoid 
oculis  videt?  Intelieciu  videt,  corde  videt.  Non  cnim 
solem  et  lunam  volebat  ostendefe,  qai  dicebat :  Beati 
mutido  corde,  quoniam  ipn  Deum  videbunt  ( Mauh.  v, 
8).  Immundum  autem  cornec  ad  fidem  idoneum, 
ut  ^  quod  non  potest  videre  vel  credat.  Non  video , 
inquit :  quid  crediturus  sum?  Anima  enim  tua  videtur, 
ut  opinorl  Stultel  corpus  tuum  videtor;  animam 
tuam  quis  videt?   Gum  ergo  corpus  tuum  solum 
videatur ,  quare  non  sepeliris?  Miraiur  quia  dixi »  Si 
corpus  Untum  videtur ,  quare  non  sepeliris  ?  Et  re- 
spondet  (sapit  enim  ad  hoc),  Quia  vivo.  Undescioquia 
vivis ,  cujus  animam  non  video  ?  unde  scio  ?  Respon- 
debis :  Quia  loquor,  quia  ambulo,  quia  operor.  Slulte ! 
ex  operibos  corporis  agnosco  viventem ;  ex  operibus 
creaturae  non  potes  agnoscere  Greatorem!  Etforte 
qui  dicit ,  Cum  mortuus  fuero ,  posiea  nihii  ero  :  et 
iitieras  didicit ,  et  ab  Epicuro  didicit  hoc,  nescio  quo 
deliro  pliilosopho ,  vel  pbtius  amatore  vaniutis ,  non 
sapientiae ;  quem  ipsi  etiam  philosopbi  porcum  nomi* 
naverunt :  qui  voluputem  corporis  summum  bonom 
dixit ,  hunc  philosophum  porcum  nominaverunt,  vo- 
luianiem  se  in  coeno  carnali.  Ab  iilo  forie  dididt  iste 
liiieratus  dicere,  Non    ero    posteaqoam   mortoos 
fuero.  Siccentur  flumina  Etham;  pereant  doctrin» 
istae  Geniium ,  pullulent  vireu  Jerusalem  :  Tideant 
quod  possunt ;  corde  credant  quod  vidare  non  pos- 
sunt*  Certe  ista  omnia  quae  per  mondum  modo  viden- 
tur,  quando  operabatur  Deus  salotem  in  medio  terrae, 
cum  isu  dicebantur ,  nondum  erant :  et  ecce  tonc 
prsedicta  sunt ;  nunc  impleu  monstrantur,  et  adhue 
dicit  stultus  in  corde  suo ,  Non  e*t  Deut  (Ptnl.  xui , 
1 ).  Ya  perversis  cordibus  !  quoniam  iu  ventoia  sunt 
qoae  resUnt,  sicut  venerunt  isU  quae  tunc  iion  foe- 
runt,  et  ventura  praenuntiabantur.  An  vero  exhibuit 
*  Pariicula, ««,  deest  apud  Lov.,sed  in  cflelerii  librii 


exsut. 


919  ENARRATiO  IN 

nobis  Deas  omnia  quae  promisit,  ^i  de  solo  die  jadieii 
nos  felellit?  Non  eret  Gliristus  in  terra ;  promisit , 
cxliibuit :  non  viigo  pepererat;  promisit,  exhibuit : 
non  erat  fusus  sanguls  pretiosus,  quo  deleretur  chiro- 
graphum  mortis  nostrsB ;  promisity  exhibuit :  nondum 
resurrexerat  earo  In  Titam  »ternam ;  promisil ,  ezhi- 
buit :  nondum  crediderant  Gentes;  promisit,  ezhi- 
buit :  nondum  hxretici  nomine  Cbrlsti  armati,  contra 
Ghristum  miliubant ;  praedizit »  ezhibuit :  nondum 
idola  Gentium  de  terra  *  deleta  erant;  praedixit, 
ezhibuit :  isu  omnia  cum  prasdizisset  et  ezhibuissety 
de  solo  die  judicii  menlitus  est?  Teniet  omnino,  quo- 
modo  ista  venerunt ;  quia  et  ista  antequam  venirent 
futura  erant ,  et  fuiura  prius  praenuntiata  suni ,  et 
postea  vcnenmt :  veniet ,  fralres  mei.  Nemo  dicat , 
Non  veniet ;  aut,  Veniet,  ^ed  longe  est  quod  veniet : 
scd  libi  prope  est  ut  eas  hinc.  SufBciat  prima  dece- 
ptio  :  si  non  potuimus  primo  permanere  in  praeceplo, 
saltem  corrigamur  ezemplo*  Nondum  erat  ezemplum 
casus  humani ,  quando  dictum  est  ad  Adam  :  MorU 
morierU^  d  leiigeris;  et  venit  de  transverso  serpens , 
et  dixit :  Nan  morte  mmerti.  Credltus  est  serpens , 
conteniptus  est  Deus ;  creditus  est  serpens ,  Uctum 
eSt  vetitum ,  mortuus  est  homo  ( Gen.  ii,  17,  el  ni,  4, 
6, 19).  Nonne  impletum  est  potius  quod  minatus  est 
Deus,  quam  quod  promiseral  inimicus?  Sic  est  certe : 
agnoscimus  hoc ;  inde  omnes  in  morte  :  jam  vel  ez- 
pcrii  cauli  simns.  Non  enim  cessat  et  modo  serpens 
insusurrare,  et  dicere  :  Numquid  vere  damnaturus  est 
Deus  lantas  turbas,  liberaturus  est  paucos?  Quid  est 
aliud  quam,  Facite  contra  praeceptum;  non  morie- 
roJiii  ?  sed  quomodo  tunc,  sic  et  nunc.  Si  feceris  qtiod 
suggerit  diabolus ,  ct  contempscris  quod  praecepit 
Deus;  veniet  judicii  dies,  et  invenles  venim  quod  mi- 
natus  est  Deus,  et  falsum  quod  pollicitus  est  diaboius. 
Exurge,  Dominet  judiea  caueam  meam.  Mortuus  es,  et 
coniemplus  es ;  dicitur  mihi,  Ubi  est  Deus  tuus  (Pw/. 
XLi,  41)?  Exsurgejudica  eausam  meam.  Non  enim  ven- 
turus  est  ad  judicium,nisi  qui  ezsurrezlt  a  morluis.  Ven- 
turus  pracnuniiabatur ;  venit,etcontemptusesta  Judaeis 
ambulans  in  terra ;  contemnitor  a  falsis  chrisiianis 
sedcns  in  coelo.  Exeurge,  Domne;  judica  causam 
meam,  Quoniam  in  le  credidi,  non  peream ;  qnia  cre- 
didi  quod  non  vidi ,  spe  mea  non  fallar  •,  accipiam 
qiiod  promisisti ;  Judica  causam  meam.  Memento  ofh- 
jn-oMorum  tucrum ;  eorum  guw  ab  imj^dente  sunt 
tota  die.  Adhuc  enim  insulutur  Ghristo;  nec  deerunt 
lou  die ,  hoc  est  usque  in  flnem  saeculi ,  vasa  irae. 
Adhuc  dicitur  :  Vana  prsedicant  Ghristiani ;  adhuc 
diciiur  :  Inanis  est  resurrectio  mortuorum.  Judica 
eausam  meam  :  memento  opprobriorum  tuorum.  Sed 
quorum  nisi  e&rum  qurn  ab  imprUdente  sunt  tota  die? 
Numquid  pnidens  boc  dicit?  Prudens  enim  dictus  est, 
Porro  videns  :  si  prudens  porro  vldens ,  fide  videtur 
porro ;  nam  oculis  vix  anie  pedes  videtur  tota  die. 

2G.  yers.  23.]  Ne  obUviscaris  vocem  •  deffrecantium 
te.  Ingemiscciiiium,  et  exspeciantium  jam  quod  pro- 

«  Hic  Edd.  addunt,  ista  :  quae  vox  a  M9B.  ahesU 
•  Flures  vss.,  sves  mea  non  faUat. 
.  *sic  Hss.  ittxu  Grsec.  L\X.  At  Edd.,  voees. 


PSALMUM  LXIIV.  gia 

misisti  de  Novo  Testamento,  et  ad  ipsam  fidem  am- 
bulantium,  ne  oblmsearis  vocem  deprecanHum  te.  Sed 
iili  adhuc  dicunt :  Ubi  est  Deus  tuiis  ?  Superbia  eorum 
qui  te  oderunt,  ascendat  *■  semper  ad  te ;  Noli  et  eorum 
superbiam  oblivisci.  Nec  obliviscitur  :  omnlno  aut 
punit,  aut  corrigit. 


IN  PSALHUM  LXXIV 
ENARRATIO. 

SBRMO  AD  PLBBBK. 

1.  [vers.  1.]  Psalmus  iste  tumori  superbiae  medici- 
nam  humilitatis  apportat,  humiles  auteai  consolatur 
in  spe  :  hoc  agens,  ut  ne  quisquam  superbe  de  so 
pracsumaty  nc  quisquam  humilis  de  Doinino  despe- 
ret.  Est  enim  promissio  Dei  rata,  ccria,  fixa  et 
inconcussa,  fldelis  et  omni  dubitalione  carens,  quac 
consolatur  afllictos.  Tota  enim  viia  humana  supei 
terram^  sicut  scriptum  est,  tentatio  e%t  {Job  vii,  1). 
Nec  quasi  prospera  cligeuda  est,  et  sola  adversa  de- 
vitanda  :  sed  utraquc  cavenda  est ;  illa  ne  corrumpat, 
ista  ne  frangat ;  ut  unicuiqiie  hominum,  in  quocum- 
que  statu  rerum  in  hac  vila  egerit,  non  sit  refugium 
nisi  Deus,  nec  ullum  gaudium  nisi  in  promissis  ejus. 
Vita  enim  haec  qualibet  redundans  felicitate  niullos 
fallit ;  Deus  neminem.  Quia  ergo  omni  homini  con- 
verso  adDeuin  mutatur  delectatio,  mutantur  deliciae 
(non  enim  subtrahuntur,  sed  mulantur) :  omnes  auteiu 
deliciae  nostrae  in  hac  viia»  nondum  sunt  in  re ;  sed 
ipsa  spes  tam  certa  esl,  ut  oninibus  hujus  sseculi  de- 
liciis  praeponenda  sit,  sicut  scriptum  esi,  Delectare  tu 
Domino.  El  ne  putares  te  jnm  habere  quod  promittit, 
subjecit  stalim,  Et  dabit  tibi  petitiones  cordis  tui  {Psal. 
zzzvi,  i).  Si  ergo  nondum  habes  petiiiones  cordis 
tui,  unde  deiectaris  in  Domino,  nisi  quia  tenes  cer- 
tum  proroissorem,  qui  se  effecit  promittendo  debito- 
rem?  Hujus  igitur  deprecationis  ut  permaneat  nobis- 
cum  spes  nostra,  et  iiitroducamur  in  id  quod  promisit 
Deus,  loquitur  litulus  hujus  psalmi :  In  finem  ne  cor- 
rumpas.  Quid  est,  ne  corrumpas  f  Quod  promisisti , 
ezhibe.  Sed  quando  ?  In  finem.  Illiic  ergo  meniis  ocu- 
lus  dirigalur ;  in  finem :  omnia  quae  in  via  occurrerlnt, 
transoantur,  utperveniatur  in  flnem.  Exsultent  superbi 
de  praesenti  felicitate ;  lumeant  honoribus,  fulgeant 
auro,  redundent  familiis,  obsequiis  clientium  eonsti- 
pentur :  praeiereunt  ista  ;  transeunt  tanquam  umbra. 
Guin  ille  finis  venerit,  ubi  omnes  qui  modo  in  Domino 
spsrant  gaudeant,  tunc  illis  veniet  sine  fine  tristitia. 
Quando  acceperint  humiles  quod  irrident  superbi, 
tunc  superborum  typbus  convertetur  in  luclum.  Tunc 
erit  illa  vox  qoam  in  libro  Sapicntiae  novimus :  dicent 
eniin  lunc  videntes  gloriam  sanctorum,  qui  cum  Iiic 
humiliarenlur,  toleraverunt ;  qui  cum  hic  subliroa- 
rentur,  non  annuerunt;  lunc  ergo  illi  dicent :  Hisunt 
quos  allquando  habuimus  in  risum.  Ubi  etiam  dicunt : 
Quid  nobis  profuit  superbia?  et  divitiarum  jactantUs 
quid  contuRt  nobis  ?  Transierunt  omnia  tanquam  umbra 

f  Bdd.,  ascenda.  At  potiores  Mss.;  ascendat :  Graec  LXX, 


947 


S.  AUGCSTIM 


{Sap.  T,  5,  8,  9).  Qiita  de  corraplibilibus  praesumpse- 
runt,  spes  eorum  corrufn|)etur ;  nostra  vero  spes  tunc 
erit  res.  Promissio  enim  Dei  ut  maneat  inlegra  et  fir- 
ma  et  certa  erga  nos,  diximus  ex  corde  *  fidei,  In 
finem,  ne  cormmfm.  Noli  ergo  timere  ne  promissio- 
nes  Dei  corruropat  aliquis  potentium.  Ipse  non  cor- 
rumpit,  qoia  verax  est;  potcntioreni  non  hnbeta  quo 
ejus  promissio  corrumpaiur  :  cerli  ergo  simus  de 
promissisDei ;  etcanlemusjnm,unde  mcipilPsalmus. 
2.  [vm,  2.]  Confilebimur  lilfi ,  Deu$ ,  confilebimur 
tibi,  ei  invoeabimut  nomen  luum,  Noli  antequRin  con- 
fitearls  invocare ;  confilere,  el  invoca.  Illum  quippe 
quem  invocas,  in  te  vocas.  Quid  est  enim  invocary  , 
nisi  in  teipsum  vocare?  Si  invocalura  le,  id  es(,  si 
vocatur  in  te,  ad  quem  accedil?  Ad  superbum  non 
accedit.  Certe  allus  est ;  non  eum  attingil  elatus. 
Omnia  sublimia  ul  conlingamus,  nUoliimusnos;  elsi 
allingere  non  possnmus,  machinamentn  aliqua  vel 
scaias  quaerimus,  nt  sul>liraali  snl)i;mia  coniingamus: 
eontra  Deus ;  et  altus  est,  et  ab  humilibns  contin^i- 
tur.  Scriplum  esl,  Prope  esl  Dominus  his  qui  obtrive- 
runt  cor  (Peal.  xxxni,  \9)  :  Iritura  cordis.  pietas,  hu- 
roilitas.  Qui  se  conterii ,  irascilur  sibi :  se  habeat 
iratum,  ut  illum  habeal  propilium  ;  se  habeat  judi- 
cem,  ut  illum  habeat  defensorem.  firgoinvocatus  Deiis 
venit.  Ad  quem  venil  ?  Ad  superbum  non  venil.  Audi 
aliud  teslimonium  :  Excelsus  Dominus,  el  humilia  re- 
spicit;  excelsa  autem  a  longe  cognoscil  {PsaL  cxxxvii, 
6).  Excelstu  Dominus,  et  humilia  respicit,  non  a  longe; 
excelsa  autem  a  longe  cognoscit.  Ei  ne  forte  curo 
dictum  esset  quia  humilia  respicii,  superbi  de  irapu- 
ni(ate  gauderent,  quasi  eos  superbientes  non  agnoscat 
qiii  in  excelsis  habitat ;  terri(i  sunt  et  diclum  est 
cjs  :  Yidet  vos,  et  cognoscit  vos,  sed  a  longe.  Hos  fa- 
cit  beatos  quibus  propinquat  :  vos  autem,  inqnit,  o 
superbi,  o  excelsi,  non  eritis  impuniti,  quia  cognoscil; 
non  eritis  beati,  quia  a  ionge  cognoscit.  \idete  ergo 
quid  agaiis;  qnia  si  agnoscit,  non  ignoscit.  Melius  ergo 
ignoscit,  quam  agnoscit.  Quid  est  enim  ipsum  igno- 
scere,  nisi  non  noscere?  Quid  est  non  noscere? 
Non  animadvertere ;  nam  ei  vindicantis  soletdici  anim- 
adversio.  Audi  oranlcm  ut  ignoscal :  Averte  faciem 
tuam  a  peccaiis  meis  {Psal.  l,  il).  Qnid  igitnr  facies, 
si  averteril  faciem  suam  a  te?  Molestnm  est,  ct  timon- 
dum  ne  dcserat  te.  Rursus  si  faciem  nonavertit,  anim-' 
advenii.  riovit  hoc  Dens ,  polesl  hoc  Deus,  ei  aver- 
tere  faciem  a  peccanle,  el  non  avertere  a  coniitenlo. 
Itaqiie  alibi  ei  dicitur  :  Averte  faciem  tuam  a  peccatis 
mei$ ;  el  alibi  ci  dicitur  :  iV>  avertas  faciem  tuam  a  me 
{Psal,  XXVI,  9).  Ibi,  A  peccatis  meis  averle  ;  hic  an- 
lein,  A  me  noli  averlero.  Confilere  ergo,  et  invoca  : 
confiicndo  eniin  mundas  templiim  quo  voniat  iiivoca- 
lus.  (loiifitere,  et  invoca.  Averlat  facioin  a  peccaiis 
tiiis ;  noii  avertat  a  tc  :  avertat  faciem  ab  eo  quod  tu 
fecisti ;  noo  avertat  ab  eo  quod  ipse  fecit.  Te  eiiim 
hoinineni  ipse  fecit ;  peccala  lua  ips»'  fecisti.  Confi- 
ici  e  ergo,  et  invoca  ;  dic  :  Confilebxmnr  tibi ,  Deus  : 
confilebimur  tibi. 


L 


EPISCOPI  94e 

3  Ipsa  repctitio,  coiWirmatio  cst,  ne  te  conrcssnm 
esse  poeniteat.  iVon  eiiim  aticui  erudeli  confessus  es; 
non  ultori,  non  insullatori :  confiterc  sccurus.  Audi 
aliam  vocem  psalnii  adhoruntcm  :  Qmfiiemni  Do^ 
mino,  quottiam  bonus  eH  {Psai,  cv,  1,  «I  cvi,  4).  Qaid 
est,  quoniam  bonus  estf  Quid  timetis  conlheri  ?  bonus 
est ;  ignoscit  oonfitentl.  Time  confiteri  judici  homini, 
ne  forte  confesaum  paniat;  Deo  noli :  facconfitendo 
propitlam,  qneiii  negando  non  facis  nesciwn.  Confite- 
bimur  tibi,  Deus;  confitebimur,  et  securi  jain  intoeabi- 
mus  nomen  tuum.  Exhausimus  corda  nostra  confessio- 
ne ;  terruisti,  mundasti.  Confessio  nos  humiles  focit , 
propinqua  humilibus,  qui  recedis  ab  excelsis.  Firma- 
mentum  aulem  esse  sentenliae  in  repetjtione,  multis 
Scripturarnm  locis  docemiir.  inde  est  quod  Dominus 
ait,  Amen  amen  {Joan.  i,  51).  Inde  in  aliquibus  psal- 
mis,  Fiat^  fiat  {Psal,  lxxi,  49,  el  lxxxviii,  53)  :  ad 
significaiionem  rei  sufficeret  unum  fiat ;  ad  significa- 
tionem  firmitaiis  accessii  alterum  fiat,  Rex  i£gypti 
Pharao,  nostls  quod  cum  ibi  jani  esset  Joaeph  propier 
pudicitiae  amorem  inclusus  in  carcere,  vidit  soinnium 
idetn  Ptiano  notam  omnibus  nobis :  a  septem  roacris 
consumptas  esse  septem  boves  pingues ;  et  fursus,  a 
septem  spicis  exilibus  consumplas  esse  septem  fecun- 
das.  Et  quid  est  iuterpreuius  Joseph  ?  Si  meministis, 
non  dao  sunt  ista  somnia,  sed  visum  unum.  c  Una 
est,  I  inqait,  c  interpretatio  eonim  :  sed  qiiod  rursus 
vidisti,  I  ait.i  adconfirmationemTalet  i  {Gen,  xli,1- 
52).  Haecdixi  utnon  putetisrepeiitionem  in  verbis  sain 
eta^  lingii£,  quasi  loquacitatisesse  appetitum.  Saepe  ibi 
repetitio  firmamen|i  babet  vim.  c  Paratum  cor  meum, 
Deus,  I  inquit ;  c  paratum  cor  meum  i  {Psal,  lvi  , 
8).  Alioloco  <(icit :  c  Sustine  Dominum,  viriliter  age ; 
et  confortetur  cor  tuum,  et  sustine  Dominuro  i  {Psai. 
XXVI,  44).  Imiumerabilia  talia  sunt  per  orones  Scriptu* 
ras.  His  sufficit  comroendasse  nos  vobis  loqucndi 
genus,  quod  observetis  in  omnibus  simiiibus  :  modo 
ad  rem  advertile.  Confiiebimur  tibi,  inquit,  et  inooca^ 
bimus,  Dixi  quare  ante  invocationem  praecedil  confes- 
sio  :  quia  quem  invocas,  invitas.  Yenirc  aulem  non 
vuU  invocatus,  si  tu  fueris  elaius  :  elatus  si  fueris  , 
confiteri  non  poteris ;  nec  ea  negas  Deo  quae  nescit. 
Itaque  confessio  tua  non  illum  dooet,  sed  le  muii- 
dau 

4.  Et  jam  confeasus  est,  invocavit :  imo  confessi 
sunt,  invocaverunt ;  et  diciiur  ex  persona  unius, 
Enarrabo  omnia  mirabilia  tua,  Confessus  exinanivit  sc 
nialis,  invocans  implevit  se  bonis,  enarrans  cructavit 
qiio  se  implevii.  Et  videle,  fratrcs ;  curo  confilercntur 
niulti  erant  :  Confitebimur  tibi^  Deut ;  confite^imur  tibi, 
et  invocabimus  ncmen  tvum,  Mulla  enim  sunt  corda 
connteniiuni,  unom  credeulium.  Quare  mulla  sunl 
corda  confilentium,  unuin  credentiuin?  Divcrsa  enim 
peccata  homiiies  confitentur;  unam  f|dem  creduni. 
Jam  ergo  cum  coeperit  Christus  habitare  in  inieriore 
hoinine  per  fldem  (Ephes,  iii,  17),  coBperlique  invo- 
catus  possidere  eonfessum  ;  fit  totus  Cbrislus,  caput, 
ei  corpus,  et  ex  multis  unus.  Audite  jam  vcrba  Chri- 
Mi.  Nnni  qnasi  non  eju8  verba  videbantur,  ConSieM- 


949 


mur  tibi^  Deus;  confiitbhimr  Hbt^  ei  invocabinm  no- 
men  tuum,  Jam  incipil  ex  persomi  capttis  sermo.  Sive 
atitem  caput  toqnatur,  stve  membra  loquantur,  Ghri- 
9tu8  loquHur :  loqnitiir  ex  persona  capttis,  loquiinr  ex 
perscna  corporis.  Sed  quid  dicium  est?  Erunt  duo  in 
came  nna.  Sacramentnm  hoc  magnum  est;  ego^  inquit, 
dieo,  in  Christo  etin  Ecclesia  {Gen.  ii,%4,  etEpkes.  y, 
51,  52).  El  ipse  in  ETangelio  :  Igitnr  jam  non  dno , 
sedunacaro  {Malth.  m,  6).  Nam  ot  noyerills  has 
duas  quodammodo  esse  pcrsonas,  et  mrsus  unam 
copuiatione  conjogii,  tanquam  oiius  loquitnr  apud 
Isaiam,  et  dicit  :  Sicut  sponso  alligavit  rmhi  mitram , 
et  sicnt  sponsam  induit  me  omamento  {Jsai.  lxi,  10). 
Sponsam  se  dixit  ex  capite,  sponsam  ex  corpore. 
Loqiiitur  ergo  unus ;  audiamus  eiim,  ei  in  eo  nos 
qnoque  loqnamur  :  simus  membra  ejus ,  ut  haec  yox 
et  nostra  e^e  possit.  Enarrabo^  inqmt,  omnia  mirabi' 
lia  tua,  BTangelizat  Gliristus  seipsum ,  evangelizat  se 
etiam  in  menibris  suis  jam  existentibiis,  ut  et  ali(Sa 
adducat,  et  accedant  qui  non  erant,  et  copulenlur 
membris  ejus,  per  quse  membra  ejus  prxdicatum  est 
Rvangeliom  ;  etfiatunum  corpns  sub  imo  capite,  in 
uno  spirilu,  in  una  yita. 

5.  [vers.  3.}  Et  qiiid  ail?  Cum  aecepero,  inqnit» 
tempus  ego  juslitiasjudicabo,  Qtiando  judicabil  jiislitias? 
Gum  acceperit  tempus.  Nondiiin  esl  ipsum  leinpus. 
Gratias  misericordiae  ejus  :  priu8pr;vdicntju8titias,et 
sic  judicat  justitias  ^  Nam  si  anle  velleijudicarequam 
pncdicare,  qiiis  invenirotur  lii)erandus?  quis  absol- 
yendus  occurreret  ?  Modo  ergo  pra>dicalioiiis  tempus 
est:  Natrabo,  inquit,  omma  ndrabiiia  tua,  Audi  nar- 
raniem,  audi  prsrdicantcm ;  nam  si  conteiApseris, 
€tmi  aeeepero  tempus,  inqiiil,  ego  justitias  judicabo. 
Dono,  inqult,  nunc  peccaia  confilenti;  non  parcam 
poslea  contcmnenti.  Misericordiam  et  judicium  canta^ 
bo  tibi^lhnme  (P<a/.e,  i),dicitur  in  psalmo.  Misericor- 
diam  etfudicium :  m<ido  misericordiam^posieiijudicium; 
in  qua  misericordia  peccata  donaiUur,in  qiiojndicio  pec» 
calapuniuntur.Visnon  tiinere  peccatoniropunitorem? 
Ama  donatorein  ;  noli  respuere,  noli  te  exlolkMe,  noli 
dioere,  Non  liabeo  quod  mibi  donet ;  aiidi  euim  quod 
scquitur  :  Cum  accepero  tempus^  ego  jusiuias  judicabo. 
Accepit  tempus  Ghristus  ?  accepit  icnipus  Filius  Dci  ? 
Fiiius  Dei  non  accepit  tempus ;  sed  Filius  liuminis 
accepit  lempus.  Idem  ipse  antem  et  Fiiius  Dei  per 
Quem  facti  sumus,  el  Filhis  hominis  per  quera  refe-- 
cii  sumus.  Uomine  assumplo,  ipse  non  assuuipius; 
liomiae  mutaio  in  meJius,  nullo  modo  ipse  in  delerius 
f^ommut^itus,  non  deslitit  esse  qiiod  erat,  sed  accepit 
quodnonerat.  Quid  erat  ?Cum  in  [orma  Dd  esset^ 
non  rapinam  arbitralus  est  esse  tequalis  Deo  :  Apostoii 
vcrl)a  sunl.  Etquid  aecepil?  Sed  semetipsum  ejiNani- 
lit,  formam  servi  accipieus  {PkUipp.  ii,  6,  7).  Sicut 
rormam  servi  accepit ,  ita  et  lempus  accepit.  Demu- 
latiiseat  ergo?  deminjius  est?  exilior  reddiius?  ia 
liefectum  lapsus?  Absit.  Quid  ergo  semeiipsum  exina- 

*  sic  aliquot  Bfss.  At  Er.:  Prius  praedicet  justUiamf  el  sic 
niicctjttstitias.UiYr,  Piiuspraicedit  jxiMia^  etc. 


ENARRATIO  IN  PSALMUM  LXXIY.  980 

nimt,  formam  servi  acdpiens  f  Exinanisse  se  diclus 
est  accipiendo  inferiorem,  non  degenerando  ab  aequa- 
li.  Ergo,  fratres,  quid  est  lioc ,  Cum  accepero  tempuSf 
ego  justilias  judicabo  ?  Accepil  tempus  ut  Filius  homi  ■ 
nis  ;  gubernat  lcmpora  ut  Filius  Dei.  Aodi  quia  ut 
Filius  liominis  acccpit  l^nipus  judicandi.  Dicit  in 
Evangelio  :  Dedil  ei  potestatetn  judicii  fadendi ,  quo- 
niam  Filius  hominis  est  {Joan.  y,  27).  Sccundum  quod 
Filius  Dei,  nunquain  accepit  polestatem  jndicandi ; 
quia  nuiiqiiam  caruit  potcstate  jiidicandi  :  8^.unduin 
quod  Filius  hominis,  accepit  tenipus  sicut  nascendi 
ct  patiendi,  siciit  moriendi  et  resurgendiet  ascenden* 
dl,  ita  veniendi  ei  judicandi.  Dicil  in  illo  ista  et  cor- 
pus  ejus  ;  iion  cniin  siiie  illis  judicabit :  dicit  quippe 
in  Evangelio,  Sedebids  super  duodecim  sedes,  judican 
tes  duodecim  tribus  Israel  {Matth,  xix,  48).  Ergototus 
Christus  dicit,  id  esi  caput  el  corpus  in  sanctis, 
Cum  accepero  tempus^  egojusHtias  judicabo. 

6.  [v€r<.  4]  Modo  autem  quid?  Dtfiuxit  terra,  Si 
defluxit  terra,  unde  defluxit  nisi  peocatis  ?  Ideo  et 
delicta  dicuntur.  Delinqoere  est,  tanquam  deliquldo* 
qiiodam  defluere  a  stabilitite  firmamenti  virliitis 
alque  justiti».  Cnpiditate  enim  inferiorum  quisque 
peccat :  sicut  roboratur  chariiatesuperiorum,  sic  de- 
ficit,  et  quasi  Ii({uescit  cupiditate  inferiornm.  Himc 
fluxum  teruni  in  pcccatis  lioniinum  atlendens  dona- 
tor  misericors,  donator  peceatorum,  nondom  exacior 
suppliciorum,  auendit  et  ail  :  Deftnxil  terra,  et  omnes 
inhabitantes  in  ea.  Ipsa  utiqiie  terra  defluxit  in  habi* 
tantibus  se.  Expositio  est  consequens,  non  addiiio. 
Tanquain  si  diceres  :  Quomodo  defluxit  terra  ?  sul>- 
iractasuni  fundamrntM,  ct  aliquid  in  ea  hiatu  quodam 
demersum  esl?  Quod  dico  terrain,  omnes  inhabitantes 
in  ea,  Inveni,  inquil.  terram  peccatricem;  et  quid 
feci  7  Ego  con/irmavi  columnas  epis.  Qiias  coliimnag 
coMfirmavit?  Coliimnas  Aposlolos  dicit  :  sic  aposlolus 
Panlus  de  coapostoiis  siiis,  Qui  videbanlur^  ipquit, 
columum  esse  {Gal.u,  9).  Et  quid  es^eiii  ill»  eoki« 
innas,  nisi  ab  illo  flrmarentur  ?  quiaquodam  terrae  motu 
etiam  ipase  coiiiinnsR  nutaverunt ;  in  passione  Domini 
omnes  Aposloli  di  speraverunt.  Ergo  columnae  iWst 
qu»  passione  Domini  nutaveruni ,  resurrectione  fir- 
maiae  sunt.  Clamavit  iniiium  a^diUcii  per  columnaa 
suas,  et  in  eis  omnibus  columnis  archiiectus  ip«e 
clamavit.  Coliimna  eniin  una  erat  ex  iliis  Pauius 
aposlolus,  cum  diceret  :  An  vultis  experimefitum  occt- 
pere  ejus^  qui  in  me  toqtiitur  Christus  (U  Cor.  xiii,  5)  ? 
Ergu,  Ego,  in({uit,  confirmavi  columnas  ejus  :  resur- 
lexi ;  ostendi  mortem  non  esse  uicuiendam ,  ostendi 
liinentibus  nec  ipsuin  corpus  perire  in  morientibus, 
Torriierunt  eos  vulnora  ;  firiiiaverunt  cicalrices.  Pos- 
sel  Dominus  Jcsus  Christus  sine  uUa  cicatrice  resur- 
gere:  quid  enim  illi  potestati  magnum  erat,  ad  tan- 
tam  inlegriiatem  conipagem  corporis  revocare,  ut 
nullum  omnino  vestigium  praeieriii  vulneris  appare- 
rct  ?  Habebat  poiestalem  unde  illud  etiam  sine  cica- 
trice  sanaret ;  sed  habere  voluit  unde  nuiantes  co« 
luinnas  firmaret. 

^  f  luresMss.,  tocoquodam. 


151 


S.  AU6USTINI  EPISGOPI 


SSd 


7.  \ver$.  5.]  Avdivimus  jam,  fratres,  quod  quotidie 
non  lacelur ;  audiamus  quid  damaTerit  per  columnas 
has.  Tempus  audiendi  est  propter  tenrorem  illum  : 
EgojusiUiasjudieabo,  eumaecepero  tempue.  Ille  acce- 
plurus  est  lempus  juslitias  judicandi ;  vos  jam  nunc 
bal)eiis  lempus  justitias  fackndi.  Si  laceret,  non  ha- 
berelis  quid  facere;  sed  conflrmatis  columnis  clamat. 
Quid  clamnl?  Disi  imquii  :  Nolite  inique  facere.  Cla- 
mat,  fraires  mei ;  cerle  clamatis,  deleclat  yos,  audite 
clamaniem.  Per  ipsum  obsccro,  terreat  vos  ista  vox  : 
non  tam  nos  Tcstrt»  isi»  voces  delectare  debent , 
quam  vos  islae  lerrere.  Dfxi  imquie :  Noliteinique  fa- 
cere.  Sed  jam  fecenint,  etrei  sunt ;  jam  deHumt  terra^ 
et  omnee  inhabitantee  m  ea.  Compuncti  sunt  corde  qui 
Cbristum  crucifixerunl;  agnoverunt  peccatum  suum, 
didicerunt  aliquid  ab  Apostolis,  ne  desperarent  de 
indulgentia  praedicatoris  *  {Aet.  ii»  57,  38).  Medicus 
enimvenerat,  et  ideonon  ad  sanosvenerat :  Non  eet^ 
mquii^  opuiianie  medicui,  sed  nuUe  haben^bue ;  non 
veni  vocarejustoSf  sed  peccatores  ad  pemtentiam  {MaUh» 
IX,  i^et  i3).  Ergo,  Dixi  iniquis  :  Noliteiniqnefaeere. 
Non  audierunt.  Olim  enim  nobis  dictum  esl ;  non  au- 
divimus,  lapsi  sumus,  mortales  facti,  mortalesgeniti: 
defiwdt  terra.  Audiant  vel  modo,  ut  surgant,  medi- 
cumqui  venit  ad  languidum  :  quem  nolueruntaudire 
sani,  ut  non  caderent;  audiant  jacentes,  ut  surgant* 
Dixi  iniquis  :  Nolite  inique  [acere.  Quid  agimus  :  Jam 
fecimus.  Et  delinquetitibus  :  Noliu  exaltare  eomu  ve* 
strum  *.  Qoid  est  hoc?  Si  fecistls  iniquitatem  per 
cupiditatcm,  nolite  eam  defendere  p^r  elalionem : 
confitemini,  si  fecisiis.  Qui  enim  non  confitetur,  et 
iniquus  est,  *  exaltat  cornu.  Dtd  iniquis :  NoUte  tnt- 
que  facere;  et  deiinquentifms  :  NoliU  exaltare  eamu 
vestrum.  Exaliabitur  in  vobis  cornu  Christi,  si  non 
exaltetur  cornu  veslrum.  Cornu  veatram  de  iniqui- 
tate  est ;  oornu  Chrisli  de  majestate. 

8.  [vers.  6-8.]  Nolite  ergo  efferri :  ne  loquanUni  ad^ 
versus  Deum  iniquitatem.  Audite  jam  vocesmullorum; 
audiat  unusquisque,  et  pungatur.  Quid  solent  homi- 
nes  dicere?  Vere  judicat  Deus  derebas  humanis?  et 
est  illudjudicium  Dei^?  aut  vero  curat  quid  agatur 
in  terra?  Tam  muUi  iniqul  redundant  felicitatibus ; 
innocentes  premunlur  laboribusl  Sed  illi  accidit 
nescio  quid  mali,  casiig^^nte  Deo  et  admonente,  et 
novit  conscientiam  suam ;  novit  pro  merito  peccato- 
rum  suorum  aliquid  se  perpeti  posse  :  unde  argu- 
mentatur  adversus  Deum?  Quia  non  potest  dicere, 
Jttslus  sum;  quid  putamus  eum  dicere?  Suntpejores 
iniqui,  ei  tamen  isu  non  patiuntur.  Haec  est  iniquitas 
quam  loquuntur  homines  adversus  Deum.  Videte  au- 
tem  quam  iniquum  sit :  dum  se  vult  Justum  videri, 
illum  facit  injustum.  Qui  enim  dicit,  Inique  patior 
quod  patior ;  illum  iniquum  facit  cujus  judicio  pati- 
tur,  se  autem  justum  qui  inique  patitur.  Rogo  vos, 
fratres  mei,  aequum  est  hoc,  ut  Deus  crcdatur  iiyu- 

« Aliqoot  ms.,  peccalares* 
>  vox,  vestrum,  hlc  et  infra  abest  a  plerisqae  Uss. 
s  Edd.,  et  exattat  comu.  Abest  particula,  el,  a  Mss. 
^  sic  melioros  Mss.  At  Edd. :  yer^  non  judicat  Deus  de 
wetms  humanis.  tt  est  uilumDeiJudicium  f 


stos,  to  Justos  ?  Com  aolam  h«c  dicis»  loqueris  ad- 
versos  Deum  inlqoitatem. 

9.  Quid  dicit  in  alio  pealmo?  Bme  fedsH  :nani6' 
ratis  quibusdam  peceatis.  Hme,  inqoit,  fedtft,  ei  Uh 
cui.  Quid  est,  toriit.^  Nunquam  Ucet  praecepto.  sed 
interim  tacet  supplido ;  quiescit  a  vindicta,  non  pro* 
fert  indamnatum  senlentiam.  Sed  hoc  ille  dicit :  Fed 
illa  el  illa,  et  non  vindicavit  Deus ;  ecce  sanus  sum, 
nihii  mali  contigit  mihi.  Uofc  fedsii,  el  taeui :  mpt- 
caius  es  iniquitatem,  quod  ero  tibi  stmt/ti.  Quid'  esC, 
quod  ero  tihisimilis?  Quia  tu  iniquus  es,  et  me  ini- 
quum  putasti ;  lanqnam  approbatorem  facinorom  too 
rum,  non  adversatorem ',  non  ullorem.  Et  qoid  |K)st- 
ea  tibidicit?  Arguam  te^eteonstitsumiUaniefaciem 
tumn  {Psal.  xlix,  21).  Quid  est  hoc  ?  Qoia  modo  pec- 
cando  post  terga  te  ponis,  non  te  videa,  non  te  inspi- 
cis;  egote  ponam  antete,  et  faciam  tibi  suppUcioro 
de  te.  Sic  et  liic.  Ne  loquamini  adversus  Deum  iin^'- 
tatem.  Attendite.  Molii  autem  loquuntoristara  iDiqoi' 
tatem  ;  sed  non  audent  palam,  ne  blaspbemi  exhor- 
reantur  ab  hominibus  piis  :  in  eorde  suo  isfa  roduni, 
intus  tali  nefario  eibo  pascuntur ;  ddectat  eos  loqiii 
adversus  Deum,  et  si  non  erumpunt  lingoa,  corde 
non  tacent.  Unde  in  aiio  psalmo  dicitur :  i>i»f  stultui 
in  eorde  suo^  Non  est  Deus  {Psai.  xiii,  i).  IKxtl  siut' 
tus ;  sed  homines  timuit :  noluit  dioere  ubi  audirenl 
homines ;  et  ibi  dixit,  ubi  aodiret  ipse  de  quo  dixit. 
Propterea  et  hicinistopsalmo,charissimi,  intendile, 
quoniam  hoc  qood  dixit,  NoOu  lequi  adversus  Deum 
uiiquitatem,  vidit  muitos  hoc  in  corde  agere,  ei  ad- 
Junxit :  Quoniam  neque  ab  oriente^  neque  ab  oecidenie, 
neque  a  desertis  monUum ;  quomam  Deus  judex  eei. 
Iniquitatom  toarom  jodex  Deos  est.  Si  Deos  est,  obi- 
que  praesens  est.  Quo  te  auferes  abocolis  Dei,  ut  in 
parte  aliqua  loquaris  quod  iile  non  aodiat?  Si  ab 
oriente  jodicat  Deos,  secede  in  occidentera,  et  die 
qoidqoid  vis  adversos  Deom  ;  si  ab  occidente»  vada 
inorientem,  et  ibi  loqoere;  sia  desertts  moniium 
judicat,  vadein  medium  populorum,  obi  tihi  sobroor- 
mores.  De  nuUo  ioco' judieat,  qui  obique  secretus 
est,  ubique  publicus ;  qoem  nulli  Ueet  ut  est  cogno- 
scere,  ct  qoem  neino  permittitur  ignorare.  Yide  quid 
agas.  Loqiieris  adversus  Deom  iniqoitatem.  Spiritus 
Domini  repievit  orbem  terramm  ( alia  Scriptiira  divit 
hoc) ;  et  hoc  quod  continet  omnia  scienliam  hahet  vods : 
propter  hoe  qui  loquitur  iniqua^  non  poteti  iaiere  (Hap. 
1, 7«! 8).  NoU  ergocogitare  Deom  in  locis;  Ule  teeom 
esttalis,  qoalis  fueris.  Qoid  est  talis,  qoalis  foeris? 
Bonus,  si  bonos  fueris;  et  malus  tibi  videbilnr,  si 
malus  fueris :  sed  opitulator  si  bonus  fueris ;  ultor  si 
malus  lueris.  Ibi  habes  Judicem  in  secretotno.  Volens 
facere  aliquid  mali,  de  publico  recipis  te  in  domuro 
tuam,  ubi  nemo  inimicorum  videat ;  de  locis  domos 
tu»  prompiis  et  in  faclem  constitutis,  removes  te  in 
cubiculuni ;  times  et  in  cobicolo  aiionde  eonscium, 
secedis  in  cortoom,  ibi  meditaris  :  Ulecorde  too  in- 
lerior  est.  Quocumquc  ei^o  fugeris,  ibi  est.  Teipsom 

.  t  pierique  Uss ,  wm  animadversorem, 
•  LDv.,  noR  jiteMciai.  Abcst,  fiOR,  ab  Rr.  et  a  MBS. 


m  ENARRATIO  IN 

quo  fogies?  Nonne  qaocumque  fogeris ,  te  sequeris  ! 
Quftndo  antem  et  leipso  interior  cst,  non  est  quo 
fugias  a  Deo  imto,  nisi  ad  Deum  placatum  :  prorsus 
non  est  quo  fugias.  Vis  fu^ere  ab  ipso?  Fuge  ad  ip- 
sum.  Ergo  ne  loquamini  adversus  Deum  iniquitatem, 
nec  illic  ubi  loquimini.  Iniquitatem,  inquit,  meditatu9 
esl  in  eubili  sno  {Psal.  xxiv,  5).  Quid  meditatus  est 
in  cuhili  suo  ?  Cubile  cor  ejos,  dicens  :  Sacrificate 
sacrificium  juHitite ,  et  sperate  in  Domino.  Sed  supra 
dii\U  Dieiteineordibusvestris,  et  incubilibus  vestris 
compungimni  {Psal .  iv,  6,  5).  Quot  babes  ibi  pun- 
ctiones  facinorumf,  tot  habe  illic  compunctiones  con« 
fessionum.  Ubi  ergo  loqueris  ndversus  Deum  iniqui- 
tatem,  ibi  te  judicat :  non  judicium  diflTert,  sed  poe- 
nam.  Jam  judicat,  jam  noyic»  jam  videt :  poena  rc- 
siat ;  cum  fuerit  praosenUta,  habebis  et  poenam,  cum 
appamerit  facies  illius  hominis  qui  hic  irrisus  est,  qui 
judicatns, qui crucifixus,  quisub  jadice  stetit ;  cum 
apparuerit  jndicans  in  prsesentia  sua,  tunc  habebis 
poenam,  si  te  non  correieris.  Quid  ergo  modo  facie* 
mus  ?  Pncveniamus  raciem  ejus,  h  i^oftoyoy^tt  (PsaL 
xciy,  2).  Praeveni  in  confessione  :  veniet  mitis  quem 
fcceras  iratum.  Neque  a  deserlis  montium;  quoniam 
Dtus  judex  est :  non  ab  oriente,  non  ab  occidente, 
non  a  deserlis  montium.  Quare  ?  Quoniam  Deus  JU' 
dex  est,  Si  in  aliquo  ^  loco  esset,  non  essei  Deus : 
quia  vero  Deus  jodex  est,  non  homo ,  noli  illum  ex- 
spectare  de  locis.  Locos  ejus  tu  eris,  si '  bonus,  sl 
confessus  inyocaveris  eum. 

i^.Bunc  humitiatt  ei  hunc  exattai.  Quem  humiliat, 
quem  exaltat  judex  ille?  Attendite  duos  illos  in  tem- 
plo,  et  yidetis  queni  humiliat,  et  quem  exaltat.  c  Ascen- 
derunt  in  templo  orare ,  >  ait ;  c  uniis  Pharlsasus, 
et  Alter  Publicanus.  »  Pharisaeus  dicebat :  c  Gratias 
tibi  ago,  quia  non  sum  sicut  csteri  homincs,  injoJBti, 
raptores,  adulteri,  sicut  et  bic  Publicanus :  jejuno 
bis  in  sabbato ;  deeimas  do  omnium  quas  possideo.  > 
Ad  medicum  ascenderat,  et  membra  sana  ostende- 
bat ;  yulnera  tegebat.  Quid  ergo  ille  qul  melius  no- 
yerat  unde  sanaretur?  Pubtieanui  autem  de  longinquo 
slabaif  ei  percutiobat  peetus  iuum,  Videtis  eum  de 
longinquostantem  :  illi  propinqoabatqueminyocabat, 
c  F.t  percuiiebat  peetus  suum,  dicens :  Deus,  propitlus 
esto  mihi  peccatori.  Amendlcoyobis^descendit  jiistl-< 
flcatoft  Poblicanus  ille,  magis  qoam  Pfaarisaeos  llle  : 
quia  omnis  qoi  seexaltat,  homlliabitur ;  et  qui  se  humi» 
liat,  exalubitur  >  (Lnc.xyni,  10-14).Exposito8estyer- 
suspsalmihiyus.  Deos  judexquid  facil?  Hunc  humiUat^ 
et  hunc  esuUlat;  homiliat  superbum,  exaltat  humilem» 

11.  [vers.  9.]  Quiaeatix  in  manu  Domini  tini  meri 
pteuus  est  mixto,  Merito,  Ei  inetinavit  ex  hoc  in  hune; 
vemmtamen  feex  efu$  non  est  exinanita  :  bibent  omne$ 
peccatores  terrm.  Renoyaminl  paulolom;  obscurum 
aliqoid  est :  sed,  qoomodo  aodiyimus  Eyangelii  Ie« 
ciionem  rocentissimam,  PeHte^  et  dabitur  vobis ;  qua^ 
rite  ei  invenietis ,  putsate^  et  aperietur  vobis  {Matth.  yn, 
7).  Scddicis  :  Qoo  polso,  ut  aperiator  mifai?  Neque 

1  slc  Er.  et  allqoot  Ifss.  At  Loy.,  St  in  atio. 
>  Pvtlcola,  it|  noc  looo  a  liss.  ^erisqoe  abest. 


PSALMUM  LlXtV.  m 

ab  orienUf  neque  ah  ocddenie^  neque  a  daerHe  mon* 
tium ;  quoniam  Deus  judex  est.  Si  prxsens  est  hic 
atqoe  illic,  et  absens  nusquam,  ubi  stas,  ibi  polsa; 
ibl  tantum  sla,  qoia  stando  pulsatur.  Quid  ergo  esl 
hoc  ?  Prima  quoestio  ista  occurrit,  Yini  meri  pietms 
esi  mixto  :  quomodo  mm,  si  mtx/o  f  Gaetenim,  Catix 
in  manu  Domini,  cum  dicit,  eruditis  in  Ecclesia  Ghri* 
sti  loquor,  non  utique  yeluti  forma  homana  circum- 
scrlpium  Dcum  debeiis  yobis  in  corde  pingere,  ne 
clausis  templis  simulacra  in  cordibus  fabricetis.  Calix 
ergo  iste  aliquid  significat.  Inveniemus  boc.  In  manu 
autem  Dommt,  est  in  poiestate  Domini  :  manus  enim 
Dei  potestas  Dei  comniendata  est.  Nam  et  de  horni- 
nibus  pleromque  dicitur,  In  manu  hoc  iiabet ;  hoc 
cst,  in  potestate  habet,  cum  vult  facit.  Viitt  meri 
ptenus  esi  mixto.  Gonsequenter  ipse  exposuil :  Incima» 
vitf  inquit,  ex  hoc  inhunc;  verumtamen  foix  ejus  non 
eei  exinanita.  Ecce  unde  mixto  vino  pleniis  erat.  Nun 
ergo  vos  lerreat,  qoia  et  merom  et  mixtom  :  merum 
propter  sinceritatem,  mixlum  propter  faecem.  Qiild 
ergo  ibl  vlnum,  et  qiiid  faex?  Et  quid  est,  incUnaeii 
ex  hoc  inhunc,  ita  ut  (xx  ejus  non  esset  exinanita  ? 
•  12.  Unde  venerit  ad  hoc,  recordamlni  :  Htiitc  hu- 
ndtim,  et  hunc  exattai.  Quod  iigoratom  est  Dobls  In 
Evangelio  per  doos  homines,  Pbarisaeom  et  PoMica- 
num,  hoc  latius  accipientes,  intelligamus  duos  po- 
pulos,  Judaeordm,  et  Gentiom  :  Judaeorom  populus, 
Pharisaeus  ille;  Gentium  populus,  Pubiicanus  llle. 
Judaeorum  populus  jactabat  merila  sua ;  Gentium 
oonfitebatur  peccata  sua.  Qui  novit  in  Litteris  sanctis 
et  Epistolas  apostolicas,  et  Actus  Apostoloram,  videt 
ibi  quod  dico  :  ne  loitgum  faciam  quomodo  Apostoll 
exhortabantur  Gentes  ne  desperarent,  quod  in  magnis 
peccatis  jaculssent;  et  reprimebant  Judaeos,  ne  se 
extollcrent  quasi  ei  justificationibus  Legis,  et  Ideo  se 
putarcnt  justos,  Gentiles  aotem  peccatores  esse,  qoia 
Judaeis  ct  Lex  erat,  et  templum  erat,  et  sacerdotium 
eral  {Rom.  ni,  iv).  Illi  atitem  omnes  coltorcs  idolo- 
rom,  veneratores  daemoniorom,  longe  qoidem  positi; 
sicut  Publicanus  llle  de  longinqiio  stabat.  Sicut  llli 
superbiendo  recesserunt,  sic  iati  confitendo  propin- 
qoaverunt.  Catix  ergo  vini  meri  ptenus  in  manu  Do- 
mtni,  quantum  donat  Dominus  ul  Intelligam  ( potesi 
enim  allus  mclius,  quia  slc  se  habet  obscuritas  Scri« 
pturarum  :  difTlcile  cst  ut  onum  pariant  intellectom. 
Quicumque  tamen  intellectus  exierit,  opos  est  ol  re- 
golx  fidei  congruat  :  nec  majoribus  invldemos,  nee 
parvull  despcramos  ^  Qoid  nobis  videator  dico  Gha* 
ritatl  Vestrae,  non  ut  obstraam  aores  vestras  adversos 
alios  melius  allquidforte  dicturos).  Catix  vinimeri  ple 
nus  mixto  videtur  mihi  esse  Lexquae  data  est  Judaeis, 
et  omnls  llla  Scriptura  Veteris  quod  dlcltur  Testa' 
menti,  ibi  sunt  pondera  omnium  sententiarum.  Nam 
ibi  Novom  Tesiamentom  absconditom  latet,  tanqoam 
in  faece  corporaliom  sacramentoram.  Circnmcisio 
carais  magni  sacramenti  res  est,  et  intelligitor  Indo 
circomclsio  cordis.  Templom  illud  Jerusaiem  mngni 
sacramenti  est  res,  et  intelligitur  ex  eo  corpos  Do- 
A  sic  Mas.  At  Edd.,iiec  depmuiis  despertam. 


»86 

roini 


S.  AUOUSTINI  EPISCOPI 

Terra  promissionis  inielligitur  regnum  roelo- 
rum.  Sacriflcium  vjclimarum  ei  pecorum  maguum 
habet  sacram^niuQ) ;  sed  in  omnibus  illis  gencribus 
sncrificiorum  intelUgitur  utium  illud  sacrificium  et 
unica  victima  io  cruce  Domnios  *  :  pro  quibus  onuii- 
bus  sacriAoiis  unum  nos  liabemus,  quia  ei  ili  i  Hgn- 
rabant  haec,  id  est,  illis  hxc  ligurabantar.  Aecepit 
populus  iile  Legem ;  accepifc  mandata  jusla  et  bona. 
Uuid  tam  jastum  quam,  Non  occideSj  Non  nuechabe' 
ris,  Non  furaberis^  Non  (alsum  testimomnm  dices.  Bo  - 
nara  palrem  et  matrem,  Non  eoncupisces  rem  proximi 
tui,  Non  concupisces  uxorem  prommi  tw,  Unum  Oeum 
adorabis,  el  ipsi  soli  servies  {Exod.  xx,  7-17,  et  Deut. 
Y,  6-2i)?  Omnia  ista  ad  vinum  pertineni.  llla  vero 
carnalia  quasi  resederunt,  ut  reroanercnt  apiid  illos, 
ct  cffanderetur  inde  omnis  spiriitKilis  intellectus. 
Caiix  vero  in  manu  Domini,  id  esi  in  poiesiate  Domi- 
ni ;  vini  meri,  id  est  Legis  siiicerai ;  plenus  est  mixtOt 
id  estcum  faxe  corporalium  sacramenlorum.  Ei  quia 
ifune  bumiHatf  superbum  JudsLMim,  et  hunc  exallnt, 
coiifiienLem  Geotilem,  inelinamt  ex  hoc  in  hunc^  id  est 
a  Judaico  populoin  Gentilem  populum.  Quid  inclina- 
vil?  Legem  :  eiiqoatus  esl  inde  spirituaiis  inteUcclus ; 
JferupMmen  fm  ejus  non  est  exinanita,  quia  omiiia  sa- 
craiBenp  caimaiia  apud  iudxos  remanserunt.  Bibent 
omnes  peccak&res  terrm.  Qui  bibeqt?  Omnes  peccatores 
terrm*  Qiii  f^eccaiores  terr^?  JMd;$i  erani  quiden)  pec- 
catoreSi  sed  superbi ;  Geotiles  autem  erant  peccaio- 
res,  sed  humjles  :  Omnes  peccatores  bibent ;  sed  vide 
qui  faece^),  qui  vinum.  Clenim  illi  bibendo  fo^c^m, 
ovnnueruut ;  isii  bibendo  vinum,  justificaii  sunt :  au- 
deam  dicepc  et  inebriaios,  ei  non  limebo;  ftlque  uii- 
nam  omnes  sic  inebriemjnil  Recordamini  :  Calix 
iuus  inebrians  quam  prascfarus  (Psal.  xxn,  5)  I  Quid 
enim?  pulatis,  fratres  mei»  omnes  illos  qui  confiteiido 
Christuiu  efjam  mori  voluerunt,  sobrios  ftiisse? 
Usque  adeo  ebrii  erant,ui  suos  non  agnoseerem. 
Onines  propinqui  sui,  qiii  eos  a  spe  CQalesiiuin  prx- 
iniorum  terrenis  blandimentis  avertere  moliii  suiii, 
noii  sunt  ngniti,  non  sunl  auditi  ab  cbriis.  Non  erant 
ebrii,  quibus  mu(aiuQ)  cor  erat?  Non  eraiit  ebrii,  quo- 
rum  mens  alienata  crat  ab  hoc  sxculo?  Bibent,  inquii, 
cmnes  peccalores  terras.  Sed  qui  bibent  vinum  ?  Pec- 
catures  bibent,  sed  ne  remaneant  peccatores;  ui  ju- 
slinceuiqr,  non  iit  puniantur. 

i3.  \vers.  ip.]  Ego  aulem  :  nara  omncs  bibuni;  sed 
scorsum  eso,  id  e.i  Chrisius.cum  corporesuo;  in  mc- 
culum  gaudebo ;  psalUm  Deo  Jacob  :  promissione  ilia 
fulura  in  fjne,  de  qua  dicilur,  Ne  corrumpas.  Ego  flu- 
tem  in  smculum  gaxidebo, 

44.  [vers.  i\,]Ei  omnia  comua  peccatorum confrin' 
gam;  ei  exaltabunlur  cornua  justi,  EoQ  est,  Hunc  /m- 
|}ii7t//(,  et  huttc  exaltat,  Noluiil  sibi  frangi  'co>nna  pcc- 
caiores,  qux  sine  dubio  frangeniur  in  fine.  iNoii  vis  ut 
illc  lunc  franga^?  lu  hodie  fran^e.  Audisti  enim  sii- 
pra ;  nolt  conlemiiere  :  Dixi  iniquis ,  Nolite  inique 
agere;et  delinquentibus^  NpUte  exaltare  cornu,  Quando 


956 
iodisti,  Nolite  exaltare  corm,  contem|)8isti ,  et  e\a!- 
taslicornu;  veiiius  ad  finem,  ubi  fiei,  Omnia  cornua 
peccatorum  confringam,  et  exaliabuntur  cornua  justi, 
Goroua  peccaioriim,  dignitaies  superborum ;  coriiua 
justi,  munera  Christi  :  per  cornua  enim  subiimiiaies 
intelliguntur.  Oderis  in  terra  sublimitaiem  terrenam, 
ui  possis  habere  coelestem.  Amas  terrenam  ;  noo  te 
adiniitii  ad  ca^lesiem  :  et  ^d  confusionem  pertinebit 
quod  frangitur  tibi  cornu ;  quomodo  ad  gloriam  per- 
tinebii,  si  exaltaiur  libi  cornu.  Modo  ergo  est  tempus 
eligendi ;  iunc  non  erit.  Non  es  dicturus,  Dimiitar  et 
eligam  :  praecesserunt  enim  vooes,  Dixi  iniquis,  Si 
non  dixi,  para  excusaiionem,  para  defensionem  :  si 
autem  dixi,  prxoccupa  confessionem,  nc  venias  ad 
damnaiionem ;  quia  tunc  confessio  sera  eril,  et  de- 
fensio  nulla  erit. 


IN  PSALMUM  LXXV 
ENARRATIO. 


*  Edd.,  DcmiM,  M  probe  note  w.,  Damam, 

*  Gatlan.  iis.,  iiranQere^ 


SERMO  AD  PLEBEM. 

i.  \vers,  2,]  Solent  inimici  Dominiiesu  Christi  om- 
iiibus  noii  Judxi  gloriari  in  isio  psalnio  quem  canta- 
viinus,  dicentes,  Notus  in  Judwa  Deus ;  in  israel  ma- 
gnum  nomen  ejus ,  el  insuliare  Genlibiis  quibus  non 
est  noius  Deus,  et  dicere  qaia  sibl  solis  nolus  esi 
Deus;  qaando  Propbeia  dicit,  Notus  in  Judeea  Deus: 
alibi  crgo  ignolus.  Notus  est  aiitem  revera  in  Jiid:ra 
Deus,  si  inielliganl  quid  sii  Judaea.  Nam  vere  non  est 
notus  Deus  nisi  in  Juda^a.  Ecce  et  noe  hoc  diciDius, 
quia  nisi  quisqae  fueril  in  Jiida^a,  notus  et  Deus  esse 
non  potest.  Sed  quld  dicit  Apostolus?  Qui  in  oceulto 
Judams  est;  qui  circumcisione  cordis^  nan  Uitefa^  sed 
spiritu  {Rom.  u,  29) :  suni  ergo  Judaii  in  pircuroci- 
sione  carnis,  et  sunt  Judaei  in  circumcisione  cordis. 
Patres  nostri  mulii  sancti,  ei  circumcisionein  carnis 
liabebaut  propter  signnculiim  fidei,  ei  circuoicisionem 
^rdis  propter  ipsam  lidem.  Ab  bis  patribns  degene- 
rantes  isii  qui  modo  in  nomine  glorianturei  Cscte  per- 
diderunt ;  ab  bis  ergo  ()atribus  degeneranieSt  reman- 
serunt  in  came  Judsni,  in  corde  Pagani.  Ipsi  enim  Jo- 
daii,  qni  suni  ox  Abraham,  a  quo  Isaac  natiis  est,  ei 
'-^  ex  illo  Jacob,  et  ex  Jacob  duoiiecim  Patriarch»,  et  ex 
'.  duodeciin  Pairiarcliis  populus  upiTersiis  JodaBorom. 
Sed  Judiri  propterea  maxime  appellati  sont,  qiiia  Ju- 
das  unus  erat  de  filiis  duodecim  Jacob,  pairiarcha  in- 
'  ter  duodecim,  ei  de  stirpe  ejus  regnum  veniebnc  Ju* 
d;cis.  Nam  omnis  ille  populus  secundiim  numerom 
duodecim  filiorum  Jacob  duodecim  tribos  hal>ebat. 
Trihus  dicunlur  tanquamcuri%  el  congregatiofles  dis- 
tinctu^  popiilornm.  Habebatergo  ille  populus  doode- 
ciin  tribus ;  e  quibiis  duodecim  Iribubus  una  tribuserai 
Juda  ex  qiia  erant  reges,  et  erat  altera  tribus  Levi  cx 
qua  erant  sacerdoies.  Sed  qoia  sacerdotibus  templo 
servientibus  ierra  divisa  iion  est  (Num,  xvui,  M), 
oporiebat  autem  ut  duodecim  tribubus  disperiiretur 
omnis  regio  promissionis :  excepta  ergo  vm  tribu  ma- 
joris  dignitaiis,  iribu  Levi,  qoae  erat  in  sacerdotibus^ 
remanerent  nndecim,  uisi  per  adoptioneiii  dimnim 


9S7 

niioram  loseph  duodedm  coroplereiitur.  Hoc  quid  sit, 
advcrtlie.  Unus  de  doddecim  fiiiis  Jacob  erat  loseph. 
Iste  est  Joseph  qQcm  fratres  sui  in  ifigyplnm  rendi- 
dcrunt,  et  imc  merito  castitatis  ad  sublimem  dignita- 
lem  perductus  est,  et  adruit  ilii  Deus  in  omni  opere 
stio;  et  suscepit  fraires  suos  a  quibus  venditus  erat, 
ct  palrem,  fame  laboranies ,  et  propter  panera  ad 
ifigyplum  descendentes.  Isie  Joseph  duos  filios  ha- 
buit,  Ephraim  et  Manasse.  Moriens  Jacco,  lanquam 
testamento  \  assumpsit  illos  nepotes  suos  in  numerum 
filiorum,  et  dixit  lilio  suo  JosepTi  :  Cceteri  qui  nascun- 
lury  tibi  erunt ;  isti  autem  mihi,  et  dividenl  terram  cum 
(ratrilnu  $uit  (Gen,  xlyiii,  5, 6).  Adhuc  non  erat  daia, 
'  nccdivisa  terra  promissionis ;  sed  dicebat  ilie  in  Spi- 
'  riiu  prophetans.  Accedentibus  ergo  duobns  flliis  Jo- 
seph,  factsc  sunt  nihilominus  duodecim  tribus,  quia 
jam  tredecim  sunl :  pro  una  enim  tribu  Joseph,  duse 
acccsseruut,  et  fact»  sunt  tredecim.  Exccpta  ergo 
tribu  Leviy  illa  tribu  sacerdolum  quae  servicbat  tem- 
plo,  et  de  decimis  vivebat  cselerarum  omiiium  quibus 
terradivisa  est,  remanent  duodecim.  In  hisduodecim 
erat  iribus  Juda,  unde  reges  erant.  Nam  primo  de  alia 
iribn  datus  est  rex  Saul  (I  Beg.  ix,  1),  et  reprobatiis 
est  lanquam  malus  rex ;  postea  datus  cst  de  iribu  Juda 
rex  David,  et  ex  illo  de  tribu  Juda  fuenint  reges  (Id. 
XVI,  12).  Jficob  autem  ille  boc  dixerat,  quando  bene- 
.  dixerat  filios  suos  :  Non  defidel  princeps  de  Juda,  nec 
dnxde  femoribus  eju$,  donecveniat  cui  repromistum  e$t 
(Gen.  rux,  16).  De  Iribu  autem  Jiida  venltDominus 
wosier  Jesas  Christus.  Est  enim ,  sicut  Scrlptura  di- 
dt  et  modo  audislis,  ex  semine  Damd,  natus  de  Maria. 
Caiterum  quod  attinet  ad  divinitaiem  Domini  nostri 
Jesu  Ghristi,  in  qua  aequalls  estPalri;  non  solum 
ante  Indxos,  sed  etiam  anle  ipsum  Abraham  {Joan. 
vni,  58) ;  necsolum  anteAbraham,  sedetante  Adam; 
nec  solnm  ante  Adam,  sed  et  anie  coelom  et  terram, 
et  ante  ssecnla :  quia  omnta  per  ipsum  facia  sunt,  et 
sine  ip$o  factum  e$t  mhU  {Id,  i,  5).  Quia  crgo  in  pro- 
phetia  dictum  est,  Son  defidei  prineeps  ex  Juda,  ne- 
qne  dux  de  femoribus  ejus,  donec  vcniht  ctii  repromis- 
sum  e$t :  considerantnr  priora  tempora,  et  invenltur 
qnia  Judaei  de  Iribu  Juda  semper  reges  habuerunt, 
unde  dicti  sunt  Judsei ;  et  non  habiierunt  regem  prius 
alienigenani,  nisi  Herodem  illum  qui  fuit  quandd  Do- 
minus  nalus  est  {Luc.  ni,  4).  Inde  coeperunt  reges 
alienigen»,  ab  Herode.  Ante  Herodem  omnesde  iribn 
Juda,  sed  donec  veniret  cui  repromi$9um  €$t.  Itaque 
ipso  jam  Teniente  Domino,  eversum  esl  regnum  Ju- 
d»onim,  et  sublatum  est  ex  Judseis.  Modo  non  babont 
regnum»  quia  nolunl  cognoscere  verum  regem.  Vi- 
dete  Jam  si  Judsei  sint  appellandi.  Jam  vldeiis  quia 
Judai  non  sunt  appeUandl.  Ipsi  voce  sua  abdicave- 
ront  se  ab  isto  nomine,  urJodaei  non  sint  digni  ap- 
pellari,  nist  tantum  carne.  Ubi  ergo  se  separaverunl 
abisto  nomine?  Dicebant,  sjeviebant  in  ribrtstnm,  id 
est  *  gerius  Juda,  saeviebant  in  semen  David.  Et  ait 

t  E44.,  tfUl^meiUQammpto.  yox,  attuntpto,  abest  abali- 
quot  ^ss^ 
*Bdi.fide$tintfemuJuda.hhesi,in9^m^ 


ENARBATiO  1N  PSALMUM  LXXT.  m 

illis  Pilatus :  Begem  vestrum  crudfigam  f  Et  illi  :  Nos 
non  kabemue  regemy  nisiCaMxrem{Joan.  xix,  45).  0 
Judaei  qui  vocamini,  et  non  eslis ;  si  non  habetis  re- 
gem,  nisi  Caesarein,  defecit  jam  princeps  de  Juda  : 
venit  ergo  iile  cui  repromi$$um  e$l.  liii  ergo  verius  Ju- 
dxi,  qui  chrisliani  facti  sunt  ex  Judaeis  :  c^eteri  Ju- 
dai  qni  in  Christum  non  crediderunt,  etiain  nomen 
ipsum  perdere  digni  fuerunt.  Judaea  ergo  vera,  Ohri- 
sti  Ecclesia  est,  credens  in  illum  regem  qui  venii  ex 
tribu  Juda  per  virginein  Mariaro;  crtnleiis  in  ilium  de 
quo  inodo  Aposiolus  dicebat,  ad  Tlrootheum  8cril)ens: 
Memor  e$to  Jesum  Chrislum  resurrexi$$e  a  mortui$  ex 
$etnine  David,  $ecttndum  Evangetium  meum  (II  Tim.  ii, 
8).  De  Juda  enim  David,  etex  David  Dominus  Jesus  ' 
Cliristus.  Nos  credentes  in  Ciiristum  pertinemns  ad 
Judam ;  et  nos  cognovimus  Christum  qni  ocnlis  non 
vidimus,  fide  retinemus.  Non  ergo  insoltent  Judsei, 
qui  jam  non  sunt  Jndasi :  Ipsi  dixeruiit,  No$  non  ha' 
bemus  regem^  nisi  Cwsarem.  Nam  melius  iliis  erat,  ut 
rex  illorum  essei  Christus,  ex  aemine  David  de  tribn 
Juda.  Tamen  quia  ipse  Cliristus  ex  semine  David  se- 
ciiiidum  carnem,  Deus  autem  super  omnia  i)enedictiis 
in  s»cula,  ipse  rex  noster  est  et  Deus  noster  :  rex 
noster,  secundum  quod  naius  est  ex  triba  Juda  se- 
cnndum  camem,  Christus  Dominus  Salvator ;  Deus 
auiem  noster,  qui  est  ante  Judam,  et  anteeoelum  et 
terram,  per  qnem  facta  sunt  omnia,  et  spiritualia  ct 
corporalia.  Si  emm  omma  per  ipsum  facta  siinI;  et 
ipsa  Maria  de  qua  natus  est,  per  ipsuro  fiicta  est.  Quo- 
modo  ergo  ille  quasi  cseteri  homines  nasceretur,  qui 
sibi  (ecit  matrem  de  qna  nasceretur?  Ergo  ipse  Do- 
minus  :  Apostolo  dicente,  cum  loqueretinr  de  Judaiis, 
Quorum  patres;  et  ex  quibus  est  Ckristus  secundum 
camem^  qui  est  super  omnia  Deus  benedictus  in  swcula 
(jRom.  IX,  5).  Quia  ergo  Jud;ei  viderunt  Cliristum,  et 
crucifixerunt,  non  viderunt  Deum  :  Gentes  autem  quia 
non  viderunt,  et  crediderunt,  inteilexerunt  Deum. 
Ergo  si  innotuit  eis  Deus  in  Cbnslo  nmndiim  recon- 
cilians  sibi  (II  Cor.  v,  19),  et  ideo  illi  crucifixerunt, 
quia  in  carne  latenlem  Deum  non  intellexerunt,  rece- 
dat  illa  qua:  vocatur  Judaea,  et  noo  est ;  aecedat  vera 
Judaea,  cui  dieitur :  Aeesdite  ad  enm,  et  illunmmini, 
et  vuttu$  uestri  nan  erube$eent  {P$aU  xxxu),  6).  Vuitus 
ver^e  Jtidte»  non  confundeotur.  Eteiiim  audierunt,  et 
crediderunt;  et  facta  est  Ecclesia  vera  Judsa,  ubi  no- 
tQs  Christus,  qui  homo  est  ex  semine  David,  Deus 
super  David. 

2.  Notu$  in  Judm  Dens;  tn  Israek  magnum  nomen 
eiu$.  £t  de  israei  sic  debemus  accip^r^,  quomodo  de 
Judsea  :  quomodo  illi  non  sunt  veri  Jiiilapi ,  sic  nec 
verus  Israei.  Quisenim  dicitur  Israel?  Videns  Deum. 
Et  quomodo  ilti  videriint  Deum ,  inL^r  quos  ambula- 
vit  in  carne,  et  cum  pulareut  buminem,  occiderunt  ? 
Resurgensille  apparuit  Deus.oninibus  qqibus  se  vo- 
luit  demonstrare.  lili  ^o  digni  sunt  Israej  dici ,  qui 
meruerunt  Cbristum  intelligere  Deuni  in  carne  posi- 
lum,  utnon  quod  videbant  conteranerent,  «ted  quod 
non  videbant  adorarent.  Non  visum  enim  oculis  Gen- 
tes  humiii  mente  percepenint  ilium  quem  uon  vide^ 


989  S.  AUGUSIINI 

bant ,  et  flde  leniienint.  Proinde  iHi  qui  manilNis  te- 
naerunt,  occiderunt;  quifide  tenuerunt,  adoraycmnt. 
/n  lirad  magmmi  nomen  eju$.  Vis  esse  Israel?  Illum 
alteiide  de  qao  Dominus  aii :  Ecee  vere  leraeUla,  in 
quo  dolus  non  eei  {Joan.  i,  47).  Si  verus  leraetila ,  m 
quo  dolus  non  eti ,  dolosi  et  mendaces  non  sunt  yeri 
Isnelitae.  Non  ergo  dicanl  isti  quoniam  apud  illos  est 
Deus,  et  magnuro  nomen  ejas  in  Israel :  probenl  se 
Israelius,  et  concedo  ego  quia  tit  lerad  magnum  no- 
men  ^u$. 

3.  [ver$.  3.]  Ei  faelui  eti  in  pace  bcue  ^us «  ei  ha- 
}  biiatio  ejut  in  Sion.  Rursus  Sion  quasi  palria  esl  Ju« 

daeorum  :  vera  Sion  Ecclesia  est  Ghrislianoram.  In- 
terpretatio  autem  nominum  hebraeorum  sic  nobis 
traditur :  Judaea  Gonfessio  interpreiatur ;  Israd  Yi- 
dens  Deum.  Post  Judaeam  Israel :  sic  hic  posiium  est, 
Noiut  in  iudiea  Deut ;  in  Israel  magnum  nomen  ^ut. 
Deum  vis  videre?  Prius  confltere  tu ,  et  sic  in  teipso 
fil  locus  Dei;  quia  faciue  eti  in  pace  loeut  ejut»  Quam- 
dlu  ergo  non  conflteris  peccata  tua ,  quodammodo 
rixaris  cum  Deo  :  quomodo  enim  non  cum  illo  Hli« 
gas,  qui  quod  illi  displicet  laudas?  Punit  llle  furem ; 
tu  furtum  laudas  :  punit  ille  ebriosum ;  tu  laudas 
ebriositatem.  Litigas  cum  Deo ;  non  fecisti  illi  locum 
in  corde  tuo :  quia  in  pace  locueejut»  Et  quomodo  in- 
cipis  pacem  liabere  cum  Deo  ?  Incipis  illi  in  confes- 
slone.  Psalmi  vox  est  dicenlis ,  Incipite  Domino  in 
confeemone  {Ptal.  cxlvi,  7).  Quid  est,  Indpiie  Do* 
mino  in  confettione?  Incipiie  adjnngl  Deot  Quomodo? 
Ut  hoc  vohis  displiceat  quod  et  illi  displicet.  Displi- 
cct  illi  vita  tiia  mala  :  si  placeal  tibi ,  disjungeris  ab 
illo ;'  si  displlceat  tibi,  per  confessionem  illi  conjun- 
geris.  Yide  ex  qoanta  parte  dtssimilis  es,  quando  uti- 
que  propter  ipsam  dissimilitudinem  displices.  Factiis 
enim  es,  o  homo ,  ad  imaginem  Dei;  per  vitam  vero 
perversam  et  malam  perturbastt  in  te,  et  exterminasti 
in  te  imaginem  Condltoris  tui.  Factos  dissimilis ,  at* 
tendis  in  te ,  et  displices  tibi :  jam  ex  eo  coeplsti 
simiiis  fleri ,  quia  hoc  tibi  displicet  quod  displicet  et 
Deo« 

4.  Sed  quomodo  sam  similis ,  inquis «  qnando  ad« 
huc  mihi  displiceo  ?  Ideo  dictum  est ,  Ineipiie.  Ihci- 
pe  Domino  in  confessione;  perficieris  in  pace.  Adbuc 
enim  habes  adversum  te  belhim.  Indicitur  tibi  bel« 
lum,  non  solum  adversus  suggestiones  diaboli,  adver* 
sus  principem  potestatis  aeris  hujus ,  qui  operatur  in 
filiis  diffldentiae,  adversus  diabolum  et  angelos  ejus, 
spiritualia  nequltiae(£pAes.  vi,  i2);non  soluin  ergo 
adversus  ipsos  tibi  bellum  indicitur,  sed  adversus 
teipsum.  Quomodo  adversus  telpsam  ?  Adversus  tuam 
eonsuetudinem  malam,  adversus  vetusiatem  vitae  tu» 
malse,  quae  trahit  te  ad.  solitam,  et  refrenat  a  nova  ^ 
ludicitur  enim  tibi  quaedaro  nova  vita,  et  tu  vetus  es: 
novitatis  gaudie  suspenderis » vetustatls  onere  pne* 
gravaris ;  incipit  tibi  esse  bellqm  adversus  te.  Sed  ex 
qna  parte  libi  displices,  Jungeris  Deo ;  et  exqua  parle 
jam  Jungeris  Deo,  idoneus  eris  ad  vincendum  te , 

*  Lov.,  ad  toUiam  ei  refrenatur  a  nowL  At  li8S.9  ad  eoUta 
ei  reftemu  amna. 


EPISGOPI  900 

quia  ille  tecom  est  qui  omiiia  snperat.  Attende  quid 
dicit  Apostolus  :  Mente  eenrio  iegi  Dd;  came  auiem 
iegipeecaii.  Unde  menie?  Quia  displicet  tibi  viu  tua 
mala.  Unde  camef  Quia  non  desunt  suggestiones  et 
deleclationes  malae ;  sed  ex  eo  quod  mente  jongeris 
Deo,  vincis  quod  in  te  non  vull  sequi.  Prxcessisti 
enim  ex  parte,  et  cx  parte  tardaris  :  trahe  telpsuro 
ad  illum  qui  te  sursum  tollit.  Pondere  quodam  vetu- 
statis  deprimeris ;  dama  et  dic  :  InfeUx  ego  homo, 
ifuit  me  liberabii  de  corpore  mmit  hujuef  quis  me  li- 
berabit  ab  eo  qoo  gravor  ?  corpus  enim  quod  comim- 
pitur,  aggravatanimam  (Sap,  ix,  15).  Quls  ergo  libe- 
rabll?  Grenia  Dei  per  Jaum  Chrittum  Dominum  no^ 
tirum  {Ronu  vii,  25,  24).  Quare  autem  permitiit  ut 
diu  conlra  te  liiiges,  donec  absorbeaniur  omnes  cu- 
piditates  malae?  Ut  intelligas  in  te  poenam  tnam  :  in 
te  ex  teipso  est  flageilum  tuum ;  sit "  rixa  tua  tecum. 
Sic  vindicatur  in  rebellem  adversus  Deum ,  ut  ipse 
sibi  sit  bellum ,  qui  pacem  noluit  habere  cum  Deo. 
Sed  tene  membra  tua  adversus  concupiscentias  tuas 
malas.  Sorrexit  ira ;  tene  tu  manum  conjunclus  Deo. 
Potuit  surgere,  sed  non  invenit  arma.  Apud  iram 
tuam  impetus  est;  apud  te  arma  sunt :  sit  impetus 
inermis,  et  discit  jam  non  surgere  qui  frusira  8urre« 
xit. 

5.  Hoc  autem  dico,  charissimi,  ne  forte  quia  dixi- 
mus,  Came  autem  legi  peccati^  putetis  consentiendum 
esse  desideriis  vestris  camalibus.  Etsinon  possunl 
modo  nisi  esse  desideria  carnalia,  non  est  iilis  cou- 
sentiendum.  Propterea  non  dixit  Apostolus.  Non  sit 
peccatum  in  vestro  mortali  corpore ;  novit  eniro  quia 
quamdiu  mortale  est,  est  ibi  peccatum  :  sed  quid  aitT 
Non  ergo  regnet  peecatum  in  teetro  moriaii  corpore. 
Quid  est,  non  regnetf  Ipse  exposuit :  Ad  obediendum^ 
ioquit,  detideriit  ^ue  {Rom.  vi,  12).  Sunt  desideria, 
existunt;  desideria  non  to  obaodis  desideriis  tois, 
non  seqiieris  ipsa  desideria,  non  illis  consentis  :  est 
tibi  peccatum,  sed  amisit  n^num,  quando  jam  in  le 
non  regnat  peccatum;  postea  inimica  novissima  de- 
strueturmors  (I  Cor.  XV,  26).  Quid  enim  nobis  pro- 
mittitur,  quoniam  dictiim  est :  Menteservio  !egi  Dei; 
came  autem  legi  peccaU  {Rom.  vii,  25)?  Audi  pro- 
mlssionem  :  quia  non  semper  eront  in  caroc  deslde- 
ria  iliicita.  Etenim  resurget,  et  mutabllur ;  et  cum  mo- 
lata  fuerit  caro  ista  mortalis  in  spirituale  corpus,  jam 
Dollis  eoncupiscentlis  saecularibus,  jam  uullis  terre- 
nis  delectatioiiibus  titillabit  animam,  nec  aYertet  a 
contemplatione  Dei.  Fit  ergo  in  ca  quod  dicil  Apo* 
stoluSy  c  Corpus  quidem  mortuum  est  propter  pecca- 
tum ;  spirilus  aotem  vita  est  propter  Justitiam.  Si  an« 
tem  qui  suscitavit  Jesiim  a  mortois  habltat'  in  vobis; 
qui  suscilavit  Jesum  Ghristum  a  mortuis  vivificabit  et 
mortalia  corpora  vestra,  (ropter  Spiriium  suum  qui 
habitat  in  vobis  >  {Id.  vin,  iO,  11).  Yivificatis  ergo 
eorporibus  nostris,  erit  pax  vera  ubi  locus  est  Dei : 
sed  praeceda  t  confessio.  Nolus  i»  Judeea  Deut :  confitere 
ergo  prius.  In  Israei  magnum  nomen  ejus :  nondum  vi- 
des  in  spede ;  vide  ex  flde,  et  fiet  in  te  quod  sequitor 

B*fft. 


901 

Et  faehii  e$t  in  paa  heutiw,  ti  kMMo «;i«« 
Sion.  Sion  interpreUlur  Gontempla&io.  Quid  ^t 
contemplatio^f  Contemplabimur  enim  Deum  facie 
ad  faciem  (1  Cw.  xui,  42).  Hic  nobis  promittitur,  ia 
quem  modo  non  videntea  credimns.  Quomodo  gau- 
debimus  cum  viderimus  eum?  Fralres,  si  modo  tan- 
tum  gaudium  in  uobis  facit  promissio,  quantnm  est 
factura  redditio?  Reddetur  enimnobis  quod  promi- 
sit.  Et  quid  promisii?  Seipsum,  ut  in  facie  ipsius,  et 
illius  contemplatione  gaodeamus;  et  non  aliquid 
aliud  delecubit  nos,  quia  iiibil  est  melius  illoqui  fe- 
cit  omnia  quae  delectant.  Factus  e$t  in  pace  locus  «;««, 
et  habitatio  eju$  in  Sion :  id  est,  in  contemplalione 
quadam  et  specuiatione  facu  est  babiutio  ejus  m 
Sion. 

6.  [vers.  4.]  /H  confregit  fortitudinee  arcuum  €f 
$cutum,  etglttdium,  et  bellum.  Ubi  confregit?  In  illa 
pace  xlema,  in  illa  pace  perfecU.  Et  modo,  fratres 
niei,  qui  bene  crcdiderunl ,  vident  quia  non  de  se 
debent  prasumere ;  et  omnem  poteniiam  minarum 
suarum,  et  quidquid  in  eis  acutum '  est  ad  nocendum, 
conrringunt  illud  :  et  quidquid  quasi  pro  magno  babeul 
unde  se  protegerent  *  tcmporalitcr,  et  bellum  quod 
adversus  Deum  defendendo  peccau  sua  gerebaut, 
omnia  baec  ibi  confregit. 

7.  [vers.  5.  ]  lUunnnant  tu  admrabiliter  a  montibue 
mtemi$,  Qui  sunt  montes  aeierni?  Quos  ipse  fecit 
aeternos;  qui  sunt  montes  magni ,  praedicatores  veri- 
tatis.  Tu  illuminas ;  sed  a  montibus  aeteruis  :  primi 
magni  montes  excipiunt  lucem  luam,  et  a  luce  tua 
quam  auscipiunt  montes,  vestitur  et  terra.  Sed  ilii 
DQagni  montes  exceperunt  Apostoli ;  Unquam  orieutit 
lumiuis  primordia  exceperunt  Apostoli.  Numquid  quod 
enceperunt ,  apud  se  retinuerunl?  Non ;  ne  diceretur 
illis  :  Seree  nequam  et  piger^  dares  pecuniam  meam 
nnmmutariis  (  Malth.  xxv  ,  26,  27  ).  Si  ergo  quod 
susceperunt  non  apud  se  retinuerunt,  sed  omni  orbi 
terrarum  praedicaverunt,  Illunnnans  tu  admvrabiliter  a 
montibus  atemis.  Quos  seternos  fecisti,  per  illos  viiam 
sternam  et  caeteris  promisisti :  Illuminans  tu  difmtra- 
bititer  a  montihue  ceterms.  Magnifice  cum  pondere 
dictum  est ,  Tu ;  ne  putet  aliquis  quod  eum  monles 
illuminent.  Multi  enim  puUntes  quod  ab  ipsis  monti- 
bus  illuminarentur,  fecerunt  sibi  partes  de  montibus; 
et  ipsos  monles  conciderunt  * ,  et  ipsi  coiifracti  suiit. 
Nescio  qui  sibi  fecerunt  Donatum ,  ncscio  qui  sibi  fe- 
cenintMaximianum,  nescio  qui  sibi  fccerunt  illum  et 
illum.  Qoare  compiiUnt  salutem  suam  in  hominibus 
esse ,  non  in  Deo?  0  homo ,  venit  ad  le  lux  per  mon- 
tes ;  sed  Deus  te  iiluminat,  noii  monles.  Illuminans 
ttt ,  inquit :  tu ,  non  montes.  Tu  iUunman$  :  a  monti- 
btt$  quidem  ieterm$ ;  sed ,  tu  iUuminan$.  Unde  et  ui 

islcEdd.Mll8S.:  Quid  sH contemplatio  :  quasverbae 
margino  irrepsisse  videnUir.  Nisi  forte  legeiidum  est,  ui  in 
cxld.  PrateU.  et  Gemmet.  habelur,  jum  nesterna  tUe  dixf- 
mtu,  et  audiermt  quidam  flratres^  quos  et  hodie  prmentei 
tsdenuu^  qtdd  $U  contemptatio. 

«  slc  Edd.  At  Mss.  pienque,  actum  est.  Quidami  aptum 
est. 

*  Er .  et  Ijov.,  protegant.  Am.  et  |)lerique  Mss.,  protegerent. 
Alu,  protegent. 

^etip$inmte$concidmtit^ 


ENARBATH)  IN  nALMOM  LIXV.  m 

alio  loco  quid  ait  psalmus  ?  Leimi  oeuloe  moo$  tii  mon" 
te$f  unde  uniet  auxiUum  mihi.  Quid  ergo,  in  montibus 
est  spes  tua ,  et  inde  tibi  yeniet  aoxilium  ?  remansisti 
in  montibus?  Vide  quid  agas.  Est  aliquid  super 
moQtes :  super  montes  est  quem  tremuni  montes. 
Leeaei,  Inquit,  oeuio$  meo$  in  fiumlei,  unde  veniet  aii«t« 
Imm  mhi.  Sed  quki  sequitnr?  AumHummeum,  Inquit, 
a  Domino^  qm  feeit  eeelum  et  terram  {P$at.  cxx ,  i,  t). 
In  montes  quidem  levavl  oculos,  quia  per  montes 
mibi  sunt  Scripturae  monstratae;  sed  egocor  babeo  in 
Ulo  qui  llluminat  omnes  montes. 

8.  Ei^o,  fratres ,  ad  hocdiclum  est,  ne  quisquam 
vestrum  velit  spem  suam  ponere  in  bomine.  Tamdiu 
est  aliquid  homo,  quamdiu  llli  h»ret  a  quo  factus  est 
homo.  Nam  recedens  ab  illo ,  nibil  est  homo,  et  cum 
haeret  illis  K  Tu  sic  accipe  consilium  per  hominem , 
ut  illum  coDSideres  qoi  illuminat  bominem.  Eienim 
et  tu  potes  accedere  ad  illum  qui  tibi  per  hominem 
loquitur ;  non  enim  feclt  illum  acccdere  ad  se ,  et  te 
repellit.  Et  qui  vere  sic  acoessit  ad  Deom ,  ut  in  illo 
habitet  Deus,  displicent  llli  omnes  qul  non  in  lllo  po- 
nunt  spem  suam.   Propterea  datum  est  quoddam 
exemplum ,  cum  Ipsos  Apostolos  sibl  diviseront ,  et  in 
schismau  ierunl  qui  dicebanl:  Ego  eum  PauH,  ego 
ApoUo ,  ego  Cephm ,  id  est  Petri.  Hos  plangit  Aposto- 
lus,  et  dicit  eis :  Dim$u$  e$t  Chmtut  ?  et  se  elegit  quem 
apud  ipsos  contemneret :  Numquid  Paulus  pro  vobie 
crudlixus  e$t?  aut  in  nomine  PauH  baptixati  e$d$ 
(I  Cor.  1 ,  12,  i5)?  Vide  bonum  montem  quaerentem 
gloriam ,  non  sibl ,  sed  a  qno  monies  illuminantur : 
nolebat  de  se  praesumi,  sed  de  illo  de  quo  et.ipse 
praesumpserat.  Quisquis  ergo  iia  se  commendare  yo- 
luerlt  populis,  ut  si  forte  contlgerit  ei  aliquis  tumultus, 
frangat  post  se  populos,  et  dividat  Ecciesiam  catholi- 
cam  propterse,non  estde  illis  montibusquos  illumi* 
nat  Altissimus.  Sed  quisest  iste?  Contenebratus  a  se, 
non  illuminalus  a  Domino.  Unde  autem  probantur  isti 
montes?  Si  forie  contlgerit  aliquis  tumultus  adversus 
montes  in  Ecclesia;  aut  per  popuiares  seditiones 
carnalium,  aut  per  aliquas  falsas  sqspiciones  homi« 
num ;  lionus  mons  repellit  a  se  omnes  qui  pro- 
pter  ipsum  volunt  ab  uniute  rccedere.  Sic  enim  ipse 
manebit  in  uiiiute,  si  propter  ipsum  non  divisa  fuerit 
ipsa  unius.  Uli  autem  divisi  sunt ' :  quando  reeessit 
populus  ab  orbe  terrarum,  et  secutus  est  nomen  ipso* 
rum,  gavisi  suiit;  elati  sunt,  et  dejecti  sunt.  Huml-  ; 
liarentur,  et  exaltarentur ,  quomodo  homlliatus  est 
Appstolus,  dicens :  Numquid  Paulu$  pro  vobi$  mcn- 
fixu$  e$tt  ei  alto  loco :  Ego  piantavi,  ApoUo  rigavit; 
$ed  Deu$  incrementum  dedit.  Ergo  neque  qm  pten- 
tat  e$t  aUquid ,  neque  qui  rigat ;  $ed  qui  incremen* 
tum  dat  Deus  (/M.,  ui,  6  et  7).  Tales  montes  In  sa 
humiles  sunt,  in  Deo  excelsi  sunt;  qui  autem  in 
seipsis  exoelsi  sunt,  a  Deo  humiiiantur :  Quoidam  qus 
$e  exaUat^  humUiahilur ;  et  qui  $e  humUiat,  exedUMur 
-<?  (Luc.  XIV,  11).  Ideo  ules  qui  supeibias  auas  atten 


bus. 


m.,  et  eum  hmret  UU.  At  iiss.,  IUm  ;  sobaud.,  montf> 


•  Quaiuor  Mss.,  tUt  aMMn  gand  $unt. 


m  S.  AUGDStlPft  EPISCOM 

dttiit»  maiiiirieflttit  hominibuf  pftciRcis  in  Ecclesta. 
iili  volunt  coagulare  pacem ;  iaii  inter  se  iniscefit  ffi^ 
aensionem.  Et  q^id  de  illis  dicit  aliiis  psalmus  ?  Qui 
jtmaricmu^  non  exallentttr  m  $emetifm$  {Pfal.  lkt,  7). 
lllunmaM  <tt,  atlende  tiic,  tu  admirabiUler  d  moniibus 
miemii. 

9.  [  vers,  6 .]  Conturbati  mu  omnes  insipientes  corde. 
Prscdicaia  est  veritas,  dicta  eat  aelerna  vita  ;  dicta  est 
csse  aHa  vita  quae  non  est  de  ista  terra  :  cort(enips6- 
runt  homines  vitani  praesentem ,  et  amaveruiil  vitam 
fulnram,  illuminati  per  montcs  illuminatos.  /nsfpfen- 
tis  autem  corde  conturbati  sant.  Quomodo  conturbati 
«ttittf  Gum  Evaiigelium  praedscatur.  Et  qtiid  esl  vi(a 
aeterna?  et  quis  est  qui  resurreiit  a  morlnis?  Admi- 
raii  sunt  Athenienses,  loqueiile  Paulo  apdstolo  (fe 
resurrectione  moriuorum  ,  et  putaverunt  eum  nescio 
quas  fabulas  dicere  {Act,  xvii ,  48,  3i).  Sed  quia  d!- 
cebai  esse  aliam  vitam ,  qtiam  nec  oculus  vidit ,  nec 
ain*i8  andivit,  nec  in  cor  hominis  ascendit  (lCor, 
I' .  9)»  ergo  insipfentes  corde  turbatisnnt.  Sed  quid  ei« 
conligil?  DDrmterttftl  somnttm  suum,  et  nihil  invenerunt 
omnes  viri  diviiiarum  in  manibus  suis.  Amaverunt 
praescntia ,  ei  dormierunt  in  ipsls  praeseniibus ;  et  sic 
illis  facta  sunt  ipsa  praesentia  deliciosa  :  quomodo  qui 
videt  per  somnium  invenisse  se  tbebanros,  tamdiu 
dives  est,  quamdiu  non  evigilet.  Somnium  iHum  dlvl- 
tem  fecil;  evigilatio  pauperem  facit.  Tcnuit  illom 
somnus  fortasse  iii  terra  dormientem ,  et  in  dnro  Ja- 
cenlem,  pauperem  et  forte  mendicum;  in  soronis 
vidit  se  jacere  in  iecio  cbumeo  ve!  aureo ,  et  iii  plu- 
mis  ^  ailius  exstructis :  quamdiu  dormtt,  bene  dormit| 
evigilans  invenil  se  in  duro,  in  quo  illom  somnus  te- 
nuerat.  Tales  sunt  et  isti :  venerunt  in  banc  vilam,  et 
per  eupiditates  lemporales  qiiasi  obdormierunt  hic ;  et 
exceperunt  illos  divitiae  et  vanae  pompas  volaticae ,  et 
iransierunt :  non  intetlexerunt  quantum  inde  boni 
posset  Aeri.  Nsm  si  nossent  aliam  vitam,  illic  sibi 
Ibesaurizarent  quod  bic  erat  periturum :  sicut  Zac- 
chaius  vidil  illud  bonum  major  •  publicanorum , 
quando  suscepit  Dominum  Jesum  bospitio,  et  alt, 
j^tfitidittm  rerttm  mearwn  do  pauperibns ,  et  si  cui  aff- 
quid  fraudavi^  quadruplum  reddo.  Non  erat  isle  in  va- 
ttitate  sonmiantium,  sed  in  flde  vigilantium  *.  Ideo 
Domlnus ,  quia  medicus  inlraverai  ad  aegroium,  pro- 
nuntiavit  ipsius  salntem,  et  ait,  Hodie  salus  domui 
kuic  (acla  est ,  ^uontam  et  Me  est  filius  Abraha  (Luc. 
x\x  ,  8,  9) :  ut  noverills  qula  nos  iniilando  fidem, 
fllii  Abralwe  sumus ;  Judcei  autem  qui  de  carne 
siiperbiunt.  a  fide  dcgencraverunt.  Ergo  dormierunt 
somnum  suum  viri  divitiarum ,  et  mkil  invenerunt 
m  mambus  sms.  Dormierunt  in  cupiditatibus  suis; 
delectat  illos,  transli  somnus  iste,  translt  vita 
igU  ,  et  nibii  inveniunt  in  manibus  suis ,  quia  niliii 
posuenint  in  manu  Christi.  Vis  aliquid  invenire  in 
manifou»  tuis  postea  ?  Noli  contemnere  modo  manum 
pauperia ;  et  respice  manus  inane%  si  vls  habere  ma- 

»  Edd.,  et  in  plumis  aureis.  Mss.  non  addunt,  aureis. 
«  Plui^es  Mas.  omiuant,  bonum  ■  ^' '       ~-—  u.i 


et  looo,  mafor^  bai>ent, 


princeps.  .  „     , 

•  edd.,  eviqUantiunu  Atlfsa.,  vt^Utmikm 


964 
nas  plenas.  Dlxit  enira  l)ominus  :  Esurivi ,  et  dedistis 
mihi  manducare;  sitivi ,  et  dedistis  mihi  potum  ;  hospcs 
(ui,  et  adduxistis  me,  el  caetera.  Et  illi  :  Quando  te  vi- 
dimus  esurientem,  sitientemj  aut  kospitem?  Ei  ille  dicit 
iilis  :  Quando  uni  ex  minimis  meis  fecistisy  miki  (ecislis 
(Matth.  XXV,  5540).  Esurire  in  pauperibus  voluit,  qui 
dives  in  coelo  est ;  et  iu  dubitas  homo  dare  homini , 
cum  scias  te  Gbrfsto  dare  quod  das,  a  quo  acoepisti 
qoidquid  das !  Sed  ilii  dormierunt  somnum  suum^  ei 
nihil  invencruni  omnes  viri  divitiarum  in  manibus  suis. 

10.  [vers.lJ]  Ab  incripalione  tua^  Deus  Jacob,  dormi' 
taverunt  onmes  qui  ascenderuht  equos*  Qui  sunt,  qui 
ascenderunt  equos  f  Qui  humiles  esse  noluerunt.  Non 
In  equis  sedere  peccalum  est ;  sed  cervicem  potesta- 
tis  contra  Deum  erigere,  et  putare  se  in  aliquo  hono- 
re  esse.  Quia  dives  es ,  ascendisii ;  increpat  Deus ,  et 
dormis.  Magna  Ira  increpantis ,  roagna  ira  !  attendat 
Charitas  Vestra  rem  iremendam.  Increpaiio  strepiium 
habet ;  strepitus  expergisct  solet  facere  homines.  Tan- 
tum  pondus  esl  increpantis  Dei,  ut  diceret :  Ab  incre- 
patione  tua  Deus  Jacob,  dormitaverunt  omnes  qui  ascen» 
derunl  equos.  Ecce  quo  somno  dormilavit  ille  Pbarao 
qui  ascendebat  equos  (Exod.  xiv,  8) :  non  eninjtvigi- 
lavit  in  corde,  quia  de  increpatione  duruin  cor  habe- 
bai.  Duritta  enim  cordis  ,  obdormiiio  est.  Rogo  vos , 
fratres  mei ,  videte  quomodo  dorniiunt ,  qui  sonante 
Evangelio,  et  Amen»  et  Aileluia  per  totum  orbem  ler- 
nrum  ,  adliuc  vilam  veterem  nolunt  damhare ,  et  iu 
Bovam  evigilare.  Erat  Scripiura  Dei  in  Judaea  ;  modo 
per  toium  orbem  cantatur  :  in  illa  una  gehte  diceba- 
tur  Deus  unus  qui  fecii  omnia  ,  esse  adorandus  el  co- 
lendus ;  modo  ubi  tacetur  :  Chrislus  resurrexit  ^  ? 
irrisus  In  cruce ,  ipsam  crucem  suam  in  qua  irrisus 
est  jam  fixil  in  froniibus  regum  ;  et  adbuc  dorniitur  ! 
Magna  ira  Dei^  fratres  1  Melins  nos  audivimus  euia 
qui  dicit :  Surge  qui  dorrms ,  et  exsurge  a  mortuis  ;  et 
itluminabit  te  Christus  (Ephes,  v,  U).  Sed  qui  illum 
aiidiunl  ?  Qui  non  ascendunt  equos.  Qui  sant  qui  non 
ascendunl  equos  ?  Qui  non  se  jaclant  et  extollunt , 
quasi  in  honoribus  et  polestatibus  suis.  Ab  inerepa- 
tione  tua,  Deus  Jacob,  dormilaverunt  qui  ateendcrunt 
equos. 

11.  [vers,  8.]  Tu  terribilis  es;  et  quis  reeistet  tibi 
tunc  ab  ira  tua  ?  Modo  dormiunt,  et  iratum  non  sen- 
tiunt;  sed  iit  dormirent  iraius  est.  Modo  quod  dor- 
mientes  non  sentiunt,  in  flne  senlienl :  apparebit  eniiD 
judex  vivoruro  et  mortuoriun  ;  et  quis  remtet  tibi  tunc 
ab  iratua?Mo6o  enim  loquuntur  quod  volunt,  el  dis- 
putant  contra  [>eum,  et  dicunt :  Qui  sunl  ChrisUani  i 
aut  qiiis  est  Christus  ?  aut  quales  inepti  qui  credunt 
quod  non  videiit ,  el  dimiltunt  delicias  quas  vident , 
et  sequuntur  fidem  rerum  quae  oculis  ipsorum  non 
exbil>entur  ?  Dormitis,  et  balails ;  loqfuimini  adversus 
Deum  quantum  potesiis.  Usquequo  peccatores»  Domi- 
ne ,  osqueqno  peccatores  gioriabuntur  ?  respondent , 
et  loqoentur  iniquitatem  (PsaL  xciii,  5)  ?  Quando  au- 
tem  nemo  respondet ,  et  nemo  loquiiur  ,  nisi  qoando 

*  Sic  probi  Mss.  M  rdd  ,  ibi  tacetur  christus  ncsrrr.iit 
chrittu§. 


g65  ENARRATIO  iN 

se  in  se  converlal?  quando  in  seconvertentdenlesqui- 
bus  modb  nos  rodunt,  quibus  nos  discerpunt  irriden- 
do  Cbristianos  ,  et  reprebendendo  vitam  sanciorum  T 
Tunc  se  in  se  convertent,  cum  illiseveniet  quod  dicitur 
in  libro  Sapientiae,  Dicent  inter  se,  poemletitiam  agentes, 
et  per  angtuHam  spiritus  gemente$  :  cum  viderinl  glo- 
riam  s:i(hctorum ,  tunc  dicent ,  Bi  sunt  quos  aliquando 
habuimus  in  riguin,  0  qui  multum  dormislis !  certe  jam 
cvigilatis,  etin  veslris  manfbus  nihil  invenilis.  Videlis 
quoifioAd  plenas  habeani  manus  gloria  Dei,  quos  tan- 
quam  pauperes  irrisiSfis.  Dicite  ergo  tunc  vobis,  quan- 
do  ndn  reisfsiftfs  irde  Dei  ;non  manu,  nec  lingua  ,  nec 
vefbo,  hec  cbgitatione  :  apparebil  enim  vobls  mani- 
fesitts,  queiTi  irridendum  putaslis,  cum  vol)is  vcniurus 
nuntiaretur.  Et  quid  dicent  ?  Ergo  erravimus  a  via  ve- 
ritatis,  et  justiti<B  lumht  rion  luait  nobis,  et  sol  non  ortus 
est  nobis.  Quomodo  juslit7n(^  sol  oriretur  dormientibus  ? 
Sed  ab  ira  et  increpatione  ejus  dormiunt.  Hoc  foric 
dicturtis  est,  Et  non  ascenderem  equum  :  et  luuc  ipsi 
equos  suos  accusabunt.^^Audi  illos  accusantes  equos 
suos  in  quibus  dormierunt  :  Rrgo  erravimus ,  inquit 
Scriplura,  a  via  veritatis^  etjnstitice  lumen  non  luxit  no- 
6m,  et  sot  non  ortus  est  nobis.  Qnid  nobis  profuit  superbia  ? 
et  divitiarum  jactantia  quid  contulit  nobis  ?  Traniierunt 
omnia  timquam  umbra  {Sap.  v,  5, 6, 8, 9).  Ergo  vigilisti 
aiiquando.  Sed  melins  equum  non  ascenderes,  ut  tnnc 
non  domnriares ,  qnando  vigilare  debuisti ;  et  audires 
vocem  Cliristi,  et  illuminarei  te  Christus.  Tu  terribilis 
es;  et  quis  re»stel  ibi  tune  ab  ira  tua?  Qnid  enim  efit 
nmc? 

12.  [vere,  9«]  De  coeto  JatukUus  esjudicium  :  terra 
tremuity  et  quievit,  Qusb  modo  se  l^rbat,  qune  modo 
loquitur,  timere  habet  in  flne  et  qniescere.  Melius  mo- 
do  quiesceret,  ut  in  fine  gauderct. 

43.  [vers,  10.]  Terra  tremuit,  et  quievit,  Quando? 
Cum  esxurgeret  itijudicium  Deus,  ut  satvos  faceret  om- 
nes  mites  corde.  Qui  suiit  ntites  corde  ?  Qui  frcnientes 
cquos  non  ascenderunt,  sed  in  humilitnte  sua  peccata 
confessi  sunt.  Ut  salvos  faceret  omnes  mites  corde. 

14.  [veri.  H.]  Quoniam  cogitatio  hominis  confiiebi- 
tur  tilri,  etreliquios  cogitationis  snlemnia  celebrabunt  tibi. 
Prima  ,  eogitatio  ;  posleriores ,  retiquia  cogitationis, 
Qnae  est  cogitatio  prima  ?  Unde  incipimus  :  bona  illa 
cogitalio ,  unde  incipies  conflteri.  Confessio  adjungit 
noft  Ghristo.  Jam  vero  confessio  ipsa ,  id  est  prima 
cogiiatio,  faeft  in  nobis  reliquias  cogitalionis ;  ct  ipsne 
retiquiaf  coffitatitmis  sotemnia  cetetnrabunt  tibi.  Cogitatio 
Aominis  con/Uebitur  tibit  et  reiiqma  cogitationis  solemnia 
cetebrabunt  tibi,  Quae  est  cogitatio  quae  confitebitur  ? 
Qu»  damnat  vitam  priorera ,  coi  displicet  quod  erat, 
ut  sit  qiiod  non  erat,  ipsa  est  prima  cogitaiio,  Sed  quia 
.sic  debes  recedere  a  peccaiis,  prima  cogitatione  con- 
fessu»  Deo,  uir  non  tibi  recednt  de  memoria  quia  pec- 
calor  fiuati ,  per  boc  quod  peccator  fuisti ,  solemnia 
celebras  Deo.  Adhuc  intelligendum  est.  Prima  cogita- 
tio  confesaionem  habei,  et  receasionem  a  vetere  vita  : 
sed  si  obliuis  fueris  a  qnlbns  peccaiis  liberatus  sis, 
non  agis  gratias  liberatori ,  et  non  celebras  solemnia 
Deo  tuo.  Ecce  prima  coptaHo  OQnfiteDB  Sauli  apoaioli. 


<>SALMUM  txXV. 


m 


jain  Pauli,  qui  primo  Saulus  fuit :  quando  audivil  vo- 
cein  dc  cceio,  cum  persequerclur  Ciiristum,  et  furcret 
in  Christianos,  et  vellet  ut  ubicuinque  inventos  addu- 
ceret  necandos,  audivii  vocem  de  coelo,  Saule,  Saule^ 
quid  me  persequeris  ?  et  circumfulsiis  lumine,  facta  sibi 
cxcitate  in  ocull^ ,  ut  intus  videret ,  cmisit  primam 
cogitationem  obedientlse;  cum  nudiret,  Ego  tum  Jesus 
Nazarenus ,  quem  tu  persequeris,  Dominey  ait,  quid  me 
jttbes  facere  {Act,  ix ,  4,  5)?  Haec  est  cogitatio  *  confi- 
tens;  jam  f)ominum  appellat  queiii  persequebatur. 
Quomodo  reliqui<B  cogitatioms  solemnia  cetebrabunt,  in 
Paulo  audistis,  cum  ipse  Apostolus  legeretur  :  Memor 
esto  Christum  Jesiim  resurrexisst  a  mortuis  eX  semine 
Damd  ,  secundum  Evangelium  meum  ( II  Tim.  ii ,  8 ). 
Quid  est  memor  esto  ?  Non  deleatur  de  mcmoria  tua 
eogitatio  qua  primo  confessus  es  ;  slnt  reliquia  cogitor 
HontB  in  memoria.  Et  vide  quemadmodum  repetit 
qiiod  sibi  donatum  est,  idem  Paulus  aposlolus  allo 
loco  :  Qtit  prius  in(]uit ,  fui  btasphemus,  el  persecutor , 
et  injuriosus  ( I  Tim,  i ,  15).  Qui  dicit ,  Prius  fui  bla^ 
sphemus ,  numquid  adbuc  blasphemus  est  ?  Ut  non 
esset  blaspliemus ,  fuil  prima  cogitatio  confilens ;  ut 
autem  commemorarel  quid  illi  donatum  est ,  reliqmm 
cogitationis  eranl,  per  ipsas  reliquias  cogitatlonis  so- 
lemnia  cetebfabat. 

15.  Etienim,  fratres  mei,  ecce  innovavit  nos  Chri- 
slus ;  donavit  omnia  peccata  ,  et  conversi  sumus  :  si 
obliviscamur  qiiid  nobis  donatum  est,  et  a  quo  dona- 
tum  est ,  oblivicimnr  munus  Salvatoris ;  cuin  auleiu 
nou  obTmscimur  munus  Salvaioris,  nonne  quotidie 
Dobis  Christiis  imraolatur?  Et  semel  •  nobis  Chrisius 
immolaius  est ,  cum  credidimus ;  tunc  fiiit  cogitatto  : 
modo  auCem  reliquke  cogitationi$  sunt,  cum  memini- 
miis  qtiis  ad  nos  venerit,  et  quid  nobis  donaverit ;  ex 
ipsis  reliquiis  cogitationis ,  id  est  ex  ipsa  memoria  , 
quotidie  nobis  sic  immolatur ,  quasi  quoiidie  nos  in- 
novet  qui  prima  gratia  sua  nos  innovavit.  Jam  euim 
innovavit  nos  Dominus  in  Baptismo,  et  facti  sumus 
novi  homines  ;  in  spe  qnidem  gaudentes,  ut  In  tribu- 
latione  simus  patlenles  (Rom.  xii,  42) :  tamcn  non 
debet  de  memoria  noslra  recedere  quid  nobis  pro^sli- 
tum  sit.  Et  si  modo  non  est  cogitatio  lua  qux  fuit : 
(eCenim  prlma  cogitatio  fuit  recedere  a  peccato ;  modo 
autemnon  recedis,  sed  tunc  recessisti)  :  sint  reliquice 
cogitationis,  ne  excidat  a  memoria  qui  sanavit.  Vulniis 
le  liabuisse  si  oblitus  fueris ,  noh  tibi  erunt  retiquice 
eogitationis,  Quid  enim  putatis  dixisse  David?  Ecce  ex 
omnium  persona  loquitur.  Peccavit  David  sanctus 
graviler ;  missus  est  ad  illum  Nathan  propheta ,  et 
corripnit  itlum  :  et  confessus  est ,  et  dixil,  Peccavi 
(11  Reg.  xn,  45).  HaPC  fuit  prima  cogitatio  confiientis  : 
thgilatio  homrnis  confitebitur  tibi.  Qux  erant  reliquies 
eogitationis  ?  Quando  ait :  Et  peccatum  meum  ante  me 
est  semper  (Psal,  l,  5).  Quae  fuit  ergo  prima  cogitatio  ? 
Ot  recederet  a  peccato.  Et  si  jam  rccessif.a  peccato» 
quomodo  peccatum  illius  ante  illum  est  seihper ,  nisi' 
quia  cogitiaio  flla  transiit,  sed  retiquias  cogita  tionis  so- 

'  sic  aiiquot  Mss.  At  Edd.:  Kt  hmc  copUUio  confUenHs, 
*  Edd.9  pro  nobis,  Abest,  pirOf  a  Blss. 


06*7 

leronii  celebrant  ?  Meminerimus  ergo,  fralres  charis- 
8imi ;  rogamus  ros  :  quisquis  liberaius  est  a  peccato, 
meminerit  quid  fuit ;  sint  in  illo  reHquia  eogUaiitmu. 
Tunc  euim  porlat  alium  sanandum  ,  si  se  meminerit 
esse  sanalum.  Ergo  nnusquisque  recordetur  quid  fuit, 
et  utrum  jam  non  sit;  el  tunc  subveniet  ei  qui  adhuc 
est  quod  ille  jam  non  est.  Si  autem  jactat  se  quasi  de 
meritis  suis,  et  repeliit  lanquam  indignos  peccatoreSy 
et  sine  misericordia  ssevit ;  equum  ascendit ,  videat 
ne  dormiai :  darmiiaverunt  enim  gui  ascenderuni  equoe. 
Jam  tunc  dimisit  equum ;  humiliavit  se  :  non  iterum 
ascendai  equum ,  id  est ,  non  se  rursus  crlgat  in  su* 
perbiam.  Unde  illi  hoc  fit?  Si  reliquies  eogitationit  80- 
lemnia  celebrent  DeO. 

16.  [vers.  i2.]  Vovete^  et  reddite  Domno  Deo  notlro. 
Quisque  quod  poiesl  voveat,  et  reddat.  Ncvoveatis, 
et  non  reddalis;  sed  quisque  quod  poiest  voveat,  et 
reddat.  Non  sitis  pigri  ad  vovendum ;  non  enim  viri- 
bus  vesiris  implebitis.  Deficielis ,  si  de  vobis  praesu- 
mitis ;  si  autem  de  illo  cui  vovetis,  vovete ,  securi 
reddetis.  Vovete^  et  reddiie  Domino  Deo  nostro,  Omnes 
conimuniter  quid  debemus  vovere?  Gredere  in  illum, 
sperare  ab  illo  viiam  aelernam,  bene  vivere  secundum 
communcm  modum.  Est  enim  quidam  modus  com- 
munis  omnibus.  Furtum  non  facere,  non  castimoniaii 
prxcipitur,  et  nuptae  non  praecipitur  :  adulterium  non 
facere,  omnibus  pnecipitur  :  non  amare  vinolentiam, 
qua  ingurgitatur  anima,  et  corrumpit  in  se  lemplum 
Dei ,  omnibus  aequaliler  praecipitur  :  non  superbire, 
omnibus  aequaiiter  praecipitur  :  non  homincm  occi- 
dere,  non  odisse  fratrem ,  non  adversus  allquem  te- 
nere  pctiiiciem ,  omnibus  in  commune  praecipitur. 
Hoc  totuni  omnes  vovere  debemus.  Sunt  eiiam  vola 
prApria  singulorum  :  alius  vovet  Deo  castitatem  coii- 
jugalem ,  ut  prseter  uxorem  siiam  non  noverit  aiiam ; 
sic  et  femina ,  ul  praeter  virum  suum  non  noverit 
aliuni.  Alii  etiam  vovent ,  etsi  experti  tale  conjugium, 
ulira  nihil  tale  pali ,  nihil  tale  concupiscere  aut  gus- 
tinere  :  et  ipsi  vovcrunt  aliquid  majus  quam  illi.  iUii 
virgiiiiuitem  ipsam  ab  ineunte  aetate  vovent,  ut  nihil 
tale  vel  experiantur ,  quale  illi  experll  reliquerunl : 
et  isti  vovemnt  plurimum.  Alii  vovent  domum  suam 
esse  hospitalem  omnibus  sanctis  advenientibus : 
ningnnm  votum  voveol.  Alius  vovet  reiinquere  omnia 
sua  distribuenda  puuperibus,  et  ire  in  communem  vi- 
t«im,  iii  societatem  saiictorum  :  magiium  volum  vovet. 
Vovete ,  et  reddile  Domino  Deo  noetro.  Quisque  qnod 
vovere  voluerit  voveat :  illud  attendat ,  ut  quod  vo- 
verit  reddat.  Unusquisque  Deo  quod  vovel,  si  respi- 
clt  retrorsum ,  maium  est.  Nescio  quae  castimonialis 
nubere  voluil :  quid  voluit?  Quod  et  virgo  quaelibot. 
Qiiid  voluit?  Quod  et  mater  ipsius.  Aliqaid  maU  v#- 
luit?  Mali  plnne.  Quare?  Quia  Jam  voverat  Domino 
Deo  8U0.  Qnid  enim  dizii  de  ulibus  apostolus  Pau- 
lu8  ?  Cum  dicat  viduas  adolescentulas  nubere  si  velinl 
(I  Tim.  v,  14) ,  sed  Umen  ait  quodam  loco  :  Beatior 
autem  erit,  si  tie  permaneeril  eeeundum  meum  const- 
Hum  (1  Cor.  vii ,  40).  Osiendit  beaUorem,  si  sic  per- 
manserit;  non  tamendamnandam,  sinuberevolu-  ^ 


f^  AUGUStlHn  EPISCOPI  9M 

erit.  Quid  autem  ait  de  quibosdam  quae  vovenint,  et 
non  reddiderunl?  Haffentes,  inquit,  damnaaonem^ 
quia  primam  fidem  irritam  fecerunt  (I  Tim.  v,  12).  Quid 
est,  primam  fidem  irritam  feeeruntf  Voverunt,  et  non 
reddiderunt.  Nemo  ergo  posiuis  in  monasterio  fraicr 
dicat :  Recedo  de  monasterio ,  neque  anim  soli  qu. 
8unt  in  monasterio  perventuri  sont  ad  regnum  coelo- 
rum,  et  illi  qui  ibi  non  sunt  ad  Deum  non  pertinent. 
Respondetur  ei :  Sed  illi  non  voverunt ;  tu  voyisli, 
tu  retro  respexisti.  Dedie  judicii  cum  Dominus  roi- 
naretur ,  quid  ait?  Mementote  uxoris  Lot  {Lue.  xvn, 
52).  Omnibus  dixit.  Quid  enim  fedt  uxor  Loi  ?  Libe- 
rata  est  a  Sodomis ,  et  in  via  posita  retrorsum  re- 
spexit :  obi  respexit,  ibi  remansit.  Facta  est  auiev 
slatua  salis  (Gen.  xix  ,  26) ,  ot  illlus  coniemplatione 
condiantur  faomines;  cor  habeanty  non  sint  fatui,  non 
retro  respiciant,  ne  maluro  exemplum  danie8 ,  ipsi 
remaneant.-et  alios  condiant.  Nam  et  modo  diciinus 
illud  quibusdam  frairibus  nostris ,  quos  forte  videri- 
mus  velut  infirmari  in  proposito  bono  :  £c  lafis  vjs 
esse ,  qualis  ille  ?  Objicimus  illis  quosdam  qui  retro 
respexerunt.  Illi  fatui  sunt  in  se,  sed  alios  condiunt, 
quando  commemorantur ,  ut  illornm  exempUim  U- 
mentes  isti  retro  non  respiciant.  Vovete ,  et  reddite 
Domino  Deo  nostro,  quia  illa  uxor  Lot  ad  omnes  per- 
tinet.  Maritaia  mnlier  volifit  facere  adulterium ;  de 
loco  suo  qoo  pervenerat  retro  respexit.  Vidua  quae 
jam  sic  permanere  voverat ,  voluit  nubere ,  hoc  vo- 
luit  quod  licuit  ei  qiiae  nupsit ;  sed  illi  non  licuit, 
quia  de  loco  suo  relro  respexit.  Virgo  est  castimo- 
nialis,  jam  dicata  Deo ;  habebat  et  caetera ,  quae  vere 
ornant  ipeam  vurginiutem ,  et  sine  quibus  illa  virgi- 
niUs  turpis  est  Quid  si  enim  sit  corpore  integrn ,  et 
menle  corrupu  ?  Quidest  quod  dii[i?  Quidsi  nuIliB 
tetigerit  corpus,  sed  si  forte  ebriosa  sit,  superba  sil, 
litigiosa  sit^  linguosa  8it?  Hxc  omnia  daoinat  Deus. 
Si  antequam  vovisset  nupsi8set ,  non  damnaretor  : 
elegit  aliquid  melius»  superavit  quod  ei  licebat ;  su- 
perbit,  et  illiciu  unU  committit.  Hoc  dico  :  Nubere 
licet  antequam  voveat ;  8uperi)ire  nonquani  licet.  0 
tu  virgo  Dei,  nubere  noluisti,  quod  licet ;  extollis  te, 
quod  non  Ilcet.  Melior  virgo  humilis,  quaro  mariUU 
homilis;  sed  melior  mariuta  humilis,  quam  virgo 
superba.  Quae  auiem  respexitad  niiptias,  non  quia 
voluit  nubere  damnatur;  sed  quia  jam  anieoesserat ', 
et  fit  uxor  Lot  respiciendo  retrorsum.  Non  sitts  pigri 
qui  potestts ,  quibus  aspirat  Deus  apprehendere  gra- 
dus  meliores «  quia  non  isu  ideo  loqoimur »  ot  non 
voVeatis ,  scd  ot  Yoveatis ,  et  reddatis  :  Vooete ,  et 
reddiie  Domino  Deo  nostro,  Jain  quia  isU  tracUvimus, 
lorie  volebas  vovere ,  et  modo  non  vis  vovere  Scd 
quid  tibidixerit  Psalmus ,  attende.  Non  dixit,  Noliu 
▼overe;  sed,  VoveUy  et  reddite.  Quia  aodisti,  reddiu, 
non  vis  vovcre?  Ei^o  vovere  volebas,  etnonred- 
dere?  Imo  utrumque  fac.  Unum  sitex  professione 
toa;  aliud  ex  adjotorioDei  perficietur.  Aspiceeiim 
qui  te  diicit ,  et  non  respicies  retro ,  ODde  te  edociu 
Qui  te  ducii ,  ante  te  ambulat;  onde  teedocit,po6t 
<  sic  Mss.  At  Edd.,  «iie  reeeiierfli. 


3(»  ENARRATIO  IN  mLMUM  LXXVI. 

ic  cst.  Ama  ducentem ,  ei  non  tc  daimiai  retro  rc-      ctpiim,  supcrbl  satit  simiIiu 


spkientem.  Fovefe,  H  rtddite  Damino  Deo  mUro. 

17.  Omnei4pu  in  circmtu  ejui  wfil,  oferent  imcfim. 

Qai  siuit  in  circiiitu  ejus?  Ubi  enimest  isie,  utdieal*, 

Omnee  qui  in  drcmiu  ^ue  sunl  f  Si  I>eam  Patrem  cogl- 

les,  ubi  nou  est  qui  ubi|ue  prasens  est?  Si  Filium 

cogites  secundum  formam  diviniutis,  etipsecum 

Pnire  iibique  est ;  quia  ipse  esl  Sapientia  Dei,  de  qua 

diclum  esf :  Attinpl  autem  uhigue  jtropter  suam  micK- 

ditiam  {Sap,  yii,  24).  Si  autem  Filiumi  sic  inleltigas, 

secnndum  quod  assumpsit  camcm  ,  et  visus  est  inter 

iiomines,  el  craciGxus  esl,  et  rcsurrexit,  liovimus  quia 

ascendit  in  eoelum.  Qui  sunl  in  circuilu  ejus?  Angeli. 

Ergo  nos  non  offerimus  munera ,  quia  Omnes  qui  in 

eircuitu  ejus  $unt ,  dixil,  o/ferent  munera.  Si  sepuUus 

Dominue  noster  liic  esset  in  lerra ,  et  jaccret  corpus 

ipsius,  quomodo  alicujus  inarlyris  vel  aposioli,  atten- 

deremus  eos  qui  in  circuitu  ejus  essent,  qu:pcumque 

vel  gentes  esseni  circa  ipsuin  locum  undique ,  vel 

convenienles  ad  iliam  sepulturam  cum  muncribus  : 

nnnc  autem  asceiidit ;  sursum  est.   Quid  est  hoc, 

Onmet  qmi  in  dreuilu  eju$  sunt,  o/ferent  munera  ?  Hoc 

Inlerim  quod  Deus  admonet  dicam  vobis,  quid  ex  bls 

verbis  nnihi  ipse  inspirare  dignaius  sil :  si  melius 

allquid  poslea  visum  fuerit ,  ei  hoc  vestrum  est  quia 

conmiiinis  est  omnibus  verilas.  Non  est  nec  mca, 

nec  tua;   non  est  illius,  aut  illins  :  omnibus  commu- 

nis  est.  El  fortasse  ideo  media  est,  ut  in  circuitu  ejus 

sint  ommes  qui  dlligunt  veritatem.  Qitidquid  enim 

omnibus  coinmune  est,  in  medlo  est.  Quare  in  medio 

dteUur?  Ut  tanlum  distet  ab  omnibus,  ei  tantum  pro- 

pinquet  omnibus.  Quod  non  esi  in  medio,  quasi  pri- 

vatnm  fit.  Quod  poblicum  est ,  in  medfo  ponitur,  ut 

omnes  qui  veniunt,  percipiant,  iiluminentur.  Nemo 

dicat ,  Meum  est ;  ne  in  partc  sua  veHt  facere  quod 

in  medio  esl  omnibus.  Quid  est  ergo ,  Omnee  qui  in 

circuiiH  ejus  sutii,  offerenx  munera  f  Omnes  qui  intelli- 

gunt  communem  csse  omnibus  verilalem,  el  non  illam 

fociunt  quasi  suam  superbiendo  de  illa,  ipsi  offerenl 

munera ;  qula  humiliiaiem  habent :  qui  autem  quasl 

snum  faciunt  quod  omnibiis  commune  est,  tanquam 

in  medio  positum,  ad  partem  seducere  conantur,  non 

oflcrenl  hi  muncra ;  qula  Omnee  qui  in  dreuitu  ^us 

sunty  offerent  munera  terribili.  Offcrentur  munera  ter- 

ribili  :  limeant  ergo  omnes  qui  in  circuilu  ejus  sunt, 

Ideo  enim  limebunt,  et  cum  iremore  laudabunt,  quia 

ideo  incircuituejussunt,  utomnes  assetiuanlur  eum, 

ct  piiblice  omnibus  confluat ,  et  publice  iiluminet : 

hoc  esl,  conlremiscere.  Tu  cum  feceris  tibi  eumquasl 

proprium »  el  jam  non  communem ,  exlolleris  in  su- 

perbiam ;  eum  scripium  sit :  Sertnte  Dommo  tn  ft* 

more ,  ei  mnUtate  d  cum  tremore  (Psal,  ii»  11).  Ergo 

oflerenl  munera  qui  iii  circuitu  ejus  sunt :  ipsi  enim 

humiles  sunt ,  qui  coinmunem  noruni  esse  omnibus 

veriuitem. . 

18.  [vers.  15.].Cui  oflbrent  munera?  Terribili,  et  d 

qui  amfert  spiriium  *  prindpumn  Spiritus  enim  prin« 

^  Bdd.,  iil  ducat.  nellus  llss.,  ut  dieat, 

*  AliqiioC  Ifei.  boe  tantiun  looo,  spiritus  :  ei  aic  apud 

ptx. 

9mct.  AveusT.  IV, 


^70 

l'li  crgo  non  sunt  s-i- 
ritus  ejus ;  quia  et  si  aliqutd  novcrnni,  siuim  voluut 
esse,  nun  publicum  :  sed  ille  qui  commcndai  se  um- 
quam  sequalem  omnibus ,  qui  se  in  medio  ponii,  ut 
omnes  capiant  quantum  possunt,  quidquid  possunt; 
non  de  cujusquam  hominis,  scd  de  Del ,  el  ideo  de 
suo,  quia  ipsi  facti  sunt  ejus.  Ergo  illi  omnes  huini^ 
les  sint  necesse  esi :  perdiderunt  spirituni  &uum, 
ei  Spiritum  Dei  habent.  A  qiio  perdiderunt  spiritum 
suum?  Ab  illo  qm  aufert  spirilum  principum;  quando* 
quidem  dicitur  ei  in  alio  loco  :  Anferes  smritum  eo- 
mm ,  et  deficient,  et  in  pulverem  suum  convertentur. 
Emiites  Spiritum  tuum ,  et  creabuntur ,  et  innovabis  fa- 
dem  terrw  (PsaL  ciii,  29,  50).  Nescio  quis  intellexit 
aliquid  ;  suum  vult  esse ,  adhuc  spiriium  suum  ha- 
bei :  bonum  esl  illi  ut  perdat  spiritum  suuin  ,  el  ha- 
beat  Spirltum  Dei  :  adhuc  inler  principes  superbit ; 
bonum  esl  ut  redeatadpulvorein  suum,  el  dicat,  Me* 
mento,  Domine  ^  quia  pulvis  sumus  (PsaL  cn  ^  14). 
Si  eniin  tc  confessus  fueris  pulverem ,  Deus  *  de  piil- 
vere  facit  hominem.  Omnes  qui  in  circuiiu  ejussunt, 
offerunt  munera  :  omues  huiniles  conflleniur  ei ,  et 
adorant  eum.  Terribili  offerunt  munera.  Unde  terri- 
bili?  ExsuUate  cum  tremore  (PsaL  ii,  11)  ,  «  d  qui 
aufert  spiritum  principum  :  Id  est,  tollii  audaciam 
superborum.   Terribili  apud  reges  terrm.  Terribiles 
sunt  reges  terrae ;  sed  ille  super  omiies ,  qni  lerret 
reges  lerraj.  Eslo  rex  lerrac,  eteril  libi  terribilis  Deus. 
Quomodo ,  inquics  ,  ero  rex  terrae?  R^e  terram,  et 
^s  rex  lerrae.  Noli  ergo  aviditate  imperandi  poaera 
tibi  ante  oculos  provincias  laiissimas ,  qua  tua  refpia 
diffundas ;  lerram  quam  portas  rege.  Audi  Aposlo* 
lum  regenlem  lcrram  :  Non  dc  pugillor ,  quad  aerem 
terberans;  ted  castigo  corpus  meum,  et  in  serdtulem 
redigo ,  ne  forte  alHs  prtedicans ,  ipse  reprobus  effidar 
(I  Cor,  IX,  26,  27).  Ergo ,  fralres  mei ,  esiotc  in  cir. 
cuitu  ejus,  ut  per  quemcumque  vobis  veritas  sonuerii, 
non  illam  imputetis  illi  per  quem  sonat ;  sed  de  me- 
dio  sil  omnibus ,  quia  aequaliter  adesl  omnibus.  Et 
estole  humiles,  ne  vobis  et  vos  ipsi  usurpetis»  siquid 
forle  boiii  illius  intellexeritis  :  quia  eC  nos  quod  me- 
lius  inlellexerimus ,  vestrum  est,  el  quod  vos  meliua 
intellexerllis,  nostrum  est,  ul  in  circuilu  ejus  simus, 
et  humiles  simus.  Alque  ita  perdentes  spiriinm  no» 
strum,  offeremus  munera  terribili  super  omnes  reges 
terrae ,  id  est  saper  oinnes  regentes  carnem  suam» 
sed  subjectos  Oeaiori  suo. 

IN  PSALMOM  LXXVI 
ENARRATIO. 

SERMO  in  PLEBBM. 

1.  [vers.i.]  Psalmi  hujus  liinen  ila  inscribitur: 
In  finent,  pro  Idithun,  Psalmus  ipd  Asaph.  In  finem 
quid  sit»  noslis :  Finis  emm  Legis  Christus  adjustitiam 
omni  credenti  [Rom.  x,  4).  IdiihuD  interpreutur  Tran- 
ailiens  eos;  Asaph  interpreiatur  GongregatJo.  Loqoi- 
Wiiicergo  c<mgregaiio  transiliens,  ut  perveniai  ad 

>  TT9S  M8S.y  Deus  te  de  puixere,  etc. 


971  6.  AUGUSTINt  EPISCOft 

nnem  qui  esl  Cliristys  Jesus.  Quoc  sint  itaquc  Irnnsi- 
licnda,  i:l  ad  illuin  fineni  pervcnire  possiiniis,  ubi  jain 
quod  IransiliaiMUS  non  liabcbimus  *,  Psalmi  fcxuis. 
ipsc  deinonslrat.  Etenim  Limdiu  trnnsiiirc  dcbciiius 
qnidqiiid  nos  impodil,  quidqnid  irretit,  qiiidquid  yisco 
qnodam  illi^al ,  et  onere  aggravat  volaluni  noslrum , 
donec  pcryenianms  ad  id  quod  surOcil,  ullra  qnod 
nihil  est,  infra  quod  sunt  omnia,  ei  ex  quo  sunl  om- 
lua.  Pntrem  quippe  ipsum  volebnt  Phibppus  iulueri, 
,  et  dicebat  t)omiiio  Jesii  Chr\s\o ,  Ostende  tiobis  Palienu 
Vet  svffidt  nobh ;  lanquam  tniiidiu  iili  trnnsiliendum 
esset  quidqnid  aliud  cssct,  donec  pcrvenirel  ad 
Patrcm ,  ul)i  jam  secnnis  assisterct ,  et  quid  ei  ulira 
requireiidum  esset  nonhabcrel :  boc  estenim,  SufficU. 
Verum  llle  qiii  verissime  dixcrat,  Ego  et  Paler  umtm 
iumus(Joan.  x,  50)>  ndmonuit  Philippum,  dbcuitque 
bmnem  hominem  qui  Ghristum  intelligeret,  etiam  iu 
eo|iabere  fincm,  quin  ipse^el  Pater  unum  sunl  ^  Tanlo^ 
inquit',  tempore  vobiscum  snmf  el  non  vidistis  me  ?  Phi- 
ilppe^  qui  me  videt,  videt  el  Patrem  {Id,  xiv,  8,  9). 
Quisquis  ergo  psnlmi  hujus  auimum*  sentire,  imitari, 
tenei^e  yuIi  ,  omnia  dcsideria  carnalia  iransiliat , 
^iccufique  hujiis  pompam  ei  illecebram  calcet ,  nihil- 
gue  siht  aliud  proponat  iibi  consis^tat,  nisi  ex  quo  sunt 
ohintd  :  in  quibus  omnibus  etiam  ipse  laborat  donec 
dd  firicm  perveniat.  Quid  nobis  ergo  iodical  iste  iran- 
Siliens  f '    ' 

4.  fwri.'2.]  Voce  mea^  inqnit,  ad  Dominum  •  cla-' 
i}iflrvi.  Sed  muui  clamant  ad  Dominum  pro  diviiiis  ac- 
quirendis  damnisque  deviiandis  ,  pro  suoriim  sahite, 
pfo  siabi^itaie  domus  sme,  pro  felicitate  lemporali , 
pro  dlgnitate  sncculari ;  postremo  pro  ipsa  etiam  sa- 
hile  corporis,  qua;  palrimonium  cst  pauperis.  Pro  his 
atque  hiijusmodi  re1)us  mulii  clamaut  ad  Doniinuni  ; 
vix  quisquam  proptcr  ipsiiih  Domhium.  Pacile  quippe 
homini  est  quodlibel  desiderare  a  Domino,  el  ipsum 
Dominum  non  desidcrare ;  qunsi  vero  suavius  esse 
possil  quod  da(,  quam  ipse  qui  dat.  Qujsquis  crgo 
pro  alia  re  qualibet  clnniat  ad  Dominum,  nondum  est 
transiliens.  fiic  vcroi  irausiliehs  quid  dicit?  Vocemeq 
ttd  Dominnm  clamavi,  fel  ne  nrbilreris  vocem  ipsius 
qua  cfamavit  a^  (iominum*,  propter  aliud  emissani 
quam  propler  ipsum  Doininum,  secutns  ail :  Et  vox 
men  ad  Deum.  Eniitlitur  eilim  vox  qua  clninemus  ad 
Deuiri',  ei  ipsa  vox  ad  aliud'  osi,  rion  ad  Deum.  Ad 
hoe  i?uim  est  vox,  propler  quod  cditijr  vox.  Isle  vero 
qul  Deum  gratis' amabal,  qiii  volunlarie  Deb  sacrifi- 
cabat  {PsaL  lui,  8),  qui  Iraiisilierai  quidquid  infra 
est,  nlhllquc  aliud  supra  se  viderat  qiio  cffundcret 
nnimam  suam  /riisi'  ex  qim ,  et  pcr  qriem ,  et  in  quo 
ereatus  ernt,  ad  qucm  clamavcrat  voce  sua,  ad  illum 
esse  feceral  ipsam  voceni  suani  :  Vox  mea,  inquil,  ad 
Deum,  Et  immquid  sinc  cnnsa?  Vide  qiiid  scquilnr  : 
Ei  atiendit  mihV.yere  tuiic  lilii  atlciuru,  qunndo  i*p- 
snm  quaris ,  non  quahdo  pcr  ipsuih  aliiM  qu.Tris. 
Dictum  csl  de  quibusdnm  :  Clamdverunt ,  tiec  erai  qni 


*  Slc  Am.  et  Mss.  AtEr.  etljov.,  habemus. 
'  Mss.,  anumnu     . :  •    •  >  •  t 

*  Aliquot  Mbs.,  Deum. 


»72 

salvos  faceret,  ad  Deminum,  nee  extHtUtnt  eos  {Bial. 
XVII,  42).  Quare  ?  Quia  vox  eonim  non  ad  DoniiiMim. 
Expriinit  boc  alio  loco  Scriptura,  iibi  dicit  de  ulibus : 
Domin^m  uon  itwocaverunt,  Ad  illum  clamare.  non 
cossavcriint ;  ei  ta^uen  DomiHum  non  invoca9ermnt, 
Quid  est,  Domimm  non  invocaverunt  f  Domtnom  in  se 
nou  vocaveruiu :  ad  cor  suum  Dominum'  non  iiiviia- 
verunt ;  a  Domiuo  se  habitari  noluerunt.  Et  ideo  quid 
cis  conligil  ?  Ibi  trepidaverun^  limore^  ubi  non  erat  li- 
mor  {PsaL  xui,  5).  Ideo  de  rerum  prii;sentlum  ainis- 
sione  tremuerunt,  quoniam  iiun  eraiit  pleni  tllo  qucm 
non  invocaverunt.  Non  gratis  amaverunt,  ut  aroissis 
lemporalibus  rebus  possenl  dicere  :  Sicut  Domino 
placuit,  iia  factum  est;  sit  nomen  Domini  benedietum 
{Job  I,  21).  Ergo  iste,  Yf>x  mea,  ioquU,  ad  Donn- 
num,  etattenditmihi.  Doceat  nos  quomodo  id  (lai. 

3.  [vers.  5.]  In  die  Iribulaiionis  me<v  Deum  exqMti. 
Quis  es,  qui  boc  facis?  In  die  tribulationis  lu»,  vide 
(juid  exquiras.  Si  carccr  facit  tribulationem,  exire 
de  carcere  exquiris  :  si  febris  Licit  tribulaiionem  , 
saiiiialem  exquiris  :  si  fames  facit  tribcriaiioncm ,  $a« 
luritatcm  exquiris  :  si  damna  faciunt  Iribulationttm  , 
lucrum  exquiris  :  si  peregrinatio  facil  iribulalUmem, 
civitatem  luai  carnis  exquiris.  £t  quid  cunctu  com- 
inemorera  ,  aut  quando  cuncta  commemorein?  Yis 
esse  transiliens?  In  die  iribuiationis  tux*  Deum  ex- 
quire  :  non  per  Deum  aliud  ,  sed  ex  tribulalione 
Ueum ;  ut  ad  hoc  Deus  rcmoveat  iribulaiionem  ,  ai 
securus  inhaBreas  Deo.  In  die  tribulationis  meee  Deum 
exquisivi :  non  aliud  aliquid ,  sed  Deum  exquisivi.  Ei 
qiiomodo  exquisisti  ?  Manibus  meis  nocte  caram  ea. 
l)ic  hoc  rursus  :  vidcamus,  intelhgamus » imiiemur, 
si  possumus.  In  die  tribulaliouis  ina^  quidexquisisii? 
peurn.  Qiiomodo  exquisisti  ?  3/ani6t4«  meis.  Quando 
exquisisli ;  Nocte.  Ubi  exquisisii  ?  Coram  eo.  Cl  quo 
fj-uclu  exquisisii  ?  Ei  non  sum  deceplus.  Omiiia 
(Tgo  videamus ,  Cratrcs,  omnia  consideremus,  oimiia 
inlcrrogeinus ;  e(  quid  sit  iribulatio  ,  iu  qua  isle 
[jciim  exquisivii,  et  quid  sii  manibus  inquirere 
Deum,  et  quid  sit  nocte,  et  quid  sii  coram  illo  :  ei 
seqiiiiur,  quod  omnes  inieliiguni,  Et  non  stm  dece* 
ptus.  Quid  esl  enim,  Et  non  sum  deceptus?  Inve* 
ni  quod  quaerebam. 

4.  Tribulatio  non  illa  vel  illa  cogitanda  esi.  Ei- 
enim  unusquisque  nondum  iransiliens,  nondum  piiijit 
esse  iribulatiouem,  nisi  qux  acciderit  hiitc  vii»  ex 
aiiquo  trisii  lempore  :  ai  vero  iUe  transiliens.  loiam 
vjtam  istam  tribulaiionem  suam  reputaU  Sic  enim 
amat  pairiain  supernam,  ut  ierrena  peregrinalin  ips» 
sjl  maxima  tribulntio.  Quomodo  enim  non  sii  iribii- 
lalio  vita  ista,  rogo  vos?  quomodo  non  sii  iribulalio , 
qu«x  dicla  est  totu  lentatlo?  liabes  scrtpium  in  lil>ra 
Job :  yumquid  non  tentatio  est  vita  hunwua  super  ter- 
ram  {Jd.  vi ,  i  ?  Numqiiid  dixii :  Tenlalur  vita  hiimana 
super  icrram  ?  Ipsa  vita  tentatio  esi :  si  ergo  tenrsiin, 
uilque  tribulatio.  hi  bac  igitur  iribulntiam*,  h(»c  est 
in  Iwc  vita,  Deum  exqui^ivil  iste  iransilieiis.  Quotiio. 
do?  Manibus  ,  inquil>  meis.  Quid  esi,  mauibus  meisj 
Operibus  mcis.  iNon  cnim  alifuid  corporetim  quxre^ 


m  ENARRA110  IN 

bat,  ut  contreetando  inyeoiret  quod  perdkieral ;  ul 

mftnibus  qusreret  nummum  ,  aurum,  argenlum,  ye- 

•icm,  quidqwd  tale  esl  qnod  manilMis  leneri  possit. 

Qunnqmiro  ei  ipse  Dorniuos  nosler  iesus  Gtiristu^ 

voltirt  se  manibus  inquiri,  quando  dubitanti  discipii(o 

.cieairices  osteudit.  Sed  nuiDquid  cum  il}e  exclamas- 

set  tangens  cicatriees  vuluerum  ojus,  Dominu»  mm 

n  DemmeM  Inonn»  audivit:  Quia  vi^M,  credidM ; 

heaii  qui  non  wierunt  e{  crediderunt  (^o<ui.  xx,  ^7 -'29)? 

Si  crgo  ille  manibus  quserens  Clirislum ,  W  audire 

meruit,  ut  opprobriiim  ei  (uerit  ita  quesjsse;  nos  qui 

benti  dicti  sumus  qul  non  vidimus  ef  cre<jimus,  quid 

ergo,  ad  nos  non  pcrlinetmanibusquxrereZ  Perlinet, 

sicui  dixi,  operibus  quierere,  Quando  boc  ^  Nocie» 

Qnid  est,  nocU  ?  In  hoc  sxculo.  (iox  enim  est  antc- 

quam  eOulgeat  dies  in  adveniu  dariGcalo  Poihini 

nostri  Jesu  Cliristi.  f^m  vuliis  videre  quia  noxesl? 

Nisi  locernam  hic  ha)>eremus,  in  tenebris  penna- 

neremus.  ^elrus  f  nim  (|icit :  £(  no$  habemus  cerlio' 

tem  proplietiium  sermonem ,  cui  bene  facilis  intendeh- 

tes,  ve(ut  iuceiucB  lucenti  in  ol^scuro  joco^  donecdies 

hice$ca(^  el  luci[er  orialur  in  cordjbus  vestris  (II  Petr, 

1,  i9)*  ycnlurus  c^t  ergo  dies  post  islaro  noctem ; 

interim  in  hac  nocte  lucerna  non  desit.  Et  jioc  est 

fortasse  quod  nunc  faciinus  :  |)ns  |.iUeras  exponcnild, 

hicernaiu  inrerinius  »  ut  in   hac  nocte  gaudeamus. 

Qusc  quidem  debet  accensa  esse  scinper  in  aomibus 

veslris.  fnlibus  cnim  dicilur  :  Spiritum  noiiie  exstin- 

guere{i  Jliess.  v,  t9).  El  tanquam  exponens  quid  di- 

cerct,  seculusait,  frophetiam  riolite  spernere  :  id  est, 

lucerna  iii  vobis  semper  juceal.  Et  ha^c  quidein  liix  ^ 

iu  comparalione  cujusdam  iuefTabilis  dici  nox  diciUir. 

Namipsa  vila  fldefium  in  comparatione  vitse  inOdeliurn 

dies  esl.  Qiiomo(}oaulemsilnox,jam  diximus,elostcii* 

dimus  Peiri  aj)oslo)i  lcslimonio  :  qui  quidem  eliam  et 

lucernam  noniinavii,  el  de  ipsnlucerna  nosadmonuil  ut 

iutendainus  ei,id  est  proplieiico  sermoui,  donec  dies 

lucescat^  et  tucifer  oriatur  in  cordibus  noslris,  Quomodo 

auiciii  jam  vita  lidelium  dles  sit  in  coniparalione  vitoe 

impioriiin,  Paulus  osletidil  :  Abjiciamus,  inquit,  opc' 

ra  tenebrarnm  ,  et   induumnr' arma  lucis  ;  sicut  in  die 

honeste  ambiilemus  (Rom.  iiii,   42).  Erjfo  honcsle  vi- 

vcnies,  in  comparaiioiie  viix  impiorum,  indic  suinus. 

Srd  iste  dies  vita;  ndelium  non  surficit  huic  Idifhun ; 

transilire  vuliei  isiuin  diem,  donec  venial  a'd  llhiin 

dicin  ,  ubi  noctis  teniationern  nijllam  oniiiino  fonTii- 

dci.  Hic  enim  quamvisdies  sit  vila  rideliiim,  tentalio 

cst  vita  humand  super  terram  ( /ofrvil,  *i  ).  Nox,et 

dics  :  dies  in  comparailone  inndcliuin  ;  hox  in  corn- 

p:iialidne  Aiigelorum.  Habeiitcmm  dicni  Angeli  qucm 

iios  nonclilin  babemos*:  jain  noshabcmus  quein  non 

liabeiit' fnHdetei;  sed  nondum  halicnt  fidelds  qiiein 

Angcli   habeni :  tunc  autem  hahebunt,  cum  erunt 

ffiquales  Angelis  Bel;  quodlllis  Tn  resurrectionepro- 

missum  esi'[Matlhi  xxii,  50).  hi  bac  ergo  jam  cfie ,  et 

adhuc  nocle;  nocte  hi  Comparntione  fuluri  dielquem 

(dcsideramus,  die  in  comparnlione  praeteritae  nociiS 

cui  rcnunliavimus :  in  hac  ergo,  inquam,  nocte  Deum 

*  rruhse  hotae  Mas.,  noa. 


PSALMDM  LXXVI.  W4 

requirafpiis  manibus  noslris.  Non  cessent  opcra; 
^ua^amus  Dcum,  non  sil  iiiane  desiderium.  Si  in  via 
sumus ,  suinplus  erogemus,  ut  perveiiire  possjinus  : 
manibus  qua>rainus  Deum^  Etsi  nocle  Quierimus  auem 
manibus  qua;nmus ,  non  decipiniur  (|uia  i  coram 
ipso  I  qu;rrinius.  Quld  csl  i  cor.un  ipso?  JJJoliie  fnrcre 
iusiitiam  yesirain  coram  hoininibus,  ui' videan?!ni 
ab  eis ;  ajioqui  iion  haljeliitis  mcrcedem  Vipud 
patrem  ycslruin.  Cum  ergo  facis  eleemosynnin ,  > 
ait,  maniis  illx;  sunt  qu.ui  enles  Deum,  i  noli  luhi- 
cinare  aiite  "te,  sicut  liypocriluj  faciunt ;  sed  sil 
eleemosyna  lua  in  occullo,  el  Paier  luiis  qui  vidct 
in  occullo,  rcddcl  libi  >  (Mntiy,  vi,  i,  2,  4).  Ergo, 
fManibiis  nieis  nocle  coram  eo  ot  non  sum  deceptus.i 

5.  Quanta  tamen  islo  Idilhun  pertulerit  iii  hac 
terra ,  el  in  liac  nocte,  et  quomoi|o  liabiierit  quodain- 
modb  transiliendi  necessilaicin ,  impingcntibus  atque 
pungenlibus  deorsum  tribulalionibus,  ut  necesse  fueril 
transilire  ,  inteiitissime  audiamus.  Negavit  •comolari 
anima  mea  *.  Taniurh  tadium  liic  me  occupavit ,  ut 
conlra  omnem  consolalionem claudcreise animi  inea. 
Huic  t9li  unde  l3Bdiuin  ?  Forlassc  qiiia  vinea  grandi- 
nata  esi,  aut  quia  olea  non  provenit,'aut"quia  vinde- 
mia  a  phivia  inlercepla  est.  ijnde  hiiic  licdium  ?  Audi 
jioc  ex  alio  psalino.  fpsius  eiiim  et  ibi  vox  est :  Tce- 
dium  detinuil  rne,  a'  peccatoribus  rclinquentilm  legem 
tunin  { PsdL  cxviii,  55 ).  taiiio  ergo'  txdio  de  hujus- 
modi  malo  siffecium  se  isle  dicit,  ut  negaret  consolari 
anima  ipsius.  Prbpe  absorbuerat  eum  laidium  ,  iristi- 
tiaque  eum  omnino  irreparabiiiier  merseral;  ncgal  se 
consolari.  Quid  igitur  reslabat? 

6.  [  vers,  4.  ]  primo  vide  unde  consoletur.  Noune 
suslinuerat  qiii  simul  contrislarctur,  et  non  invenc- 
ral  (  Psal.  lxviii,  21 1?  Qiioenim  se  vcrteret  ad  con- 
solalionem  ,  quem  occupaverat  iaidiiim  de  peccatori- 
bus  relinquehtibus  legcm  Dci?  Quo  se  verterett  Ad 
jibminem  Dei  quemlibet?  In  mullis  jam  forle  iste 
^xperlus  eraf  magnam  iribulationem ,  quo  magis  de 
illoriim  aliqiia  delectaiione  prajsumpserai  •.  Vidoniur 
enim  aliquando  jusli  homines,  ei  gaudetur  ad  eos;  et 
necesse  esi  ut  gaudcatur,  quoniam  cliarius  sine  gau- 
dio  talis  esse  non  potesi :  in  his  autcm  hi  quibus  ga- 
visus  est  homo  ,  si  forte  aliquid  pravum  conligcrit, 
quoniodo  sacpecontingii,  quanla  Ixliiia  ibi  eral,  lan- 
tiis  moeror  accedit;  iia  ut  postea  jam  limeai  liomo 
laxare  liabenas  gaudiorum,  linieat  se  iiciiiia;  comniii- 
lere,  ne  quanto  magis  hctalus  fueral,  lanto  ainplius  si 
aliquid  conligerit',  conlabescat.  Percussjs  ergo  scan- 
daiis  abuiidanlibus ,  quasi  mullis  vulMCrilm^ ,  cLusIt 
se  conlra  humanam  consolaiiouem,  et  negavit  conso» 
lari  anima  ipsius.  Et  unde  viia  ?  unde  respiratio? 
Memor  fui  Dei ,  et  delectatns  sum.  Non  frustra  nianus 
operatae  fueranl;  inveneranl  niagnum  consolaiorenK 
Non  quiescendo  memor  fui  Dd ,  et  delectatus  snm. 
Praedicandus  igilur  est  Deus,  cujus  isie  memor  facius 


«  Sic  melioris  noiae  Mss.  At  Edti,:  Pfegavi  comolan  ani" 
mam  meatn. 

'  •  i»leri(iuc  Biss.,  quia  magis  de  Ulorum  aUqua  dilectimie 
Pio-^umpserat,  , 


•J75 


S.  AUGUST1NI  EPISCOPI 


976 


delectalus  est,  el  consolalus  in  quadam  irislitia ,  el 

quodammodo  salute  desperala  recreaius  :  pnedican- 

dus  est  Deus.  Denique  ,  quod  consolatus  eat  iste ,  se- 

cutus  ait ,  Garrivi.  In  ipsa  consolatione  memor  fa- 

etus  Dei,  deleeiatns  garrivi.  Quid  est,  garrivi  f  Laeta- 

tus  som  ,  exsultavi  loquendo.  Garruli  enim  proprie 

dicuntur ,  qui  a  vulgo  verbosi  appellantur,  accedente 

Ixtitia  ncc  valentes  nec  volentes  tacere.  Factus  est 

isle  1:^16.  Et  rursus  quid  ait?  Et  defeeii  ijnrilui  m«tr«« 

7.  [  ver$.  5.]  T.xdio  conlabuerat,  recolendo  Deum 

dclectalus  fuerat ,  rursus  garriendo  defecerat ;  quid 

fequilur?  Anticipaverunt  vigHioi  omnee  inimici  ma. 

Vigilavernnt  super  me  omnes  inimici  mei  :  plus  me 

vigilavcruni ;  vigilando  prxoccupaverunt  me.  Ubi  non 

niuscipulas  ponunt?  Nomie  vigilias  omnes  anlicipa- 

verunt '  inimici  mei?Qui  sunl  enim  isli  inimici ,  nisi 

jlli  de  qiiibiis  dicit  Aposlolus  :  Non  e$l  vobis  collucta' 

iio  adversus  eamem  et  ianguinem ;  sed  udvenui  princh' 

patui ,  el  potestatei ,  ei  rectores  mundi  tenebrarnm  ha' 

rum^  adveriui  ipiritualianeqmtias  in  coeleitibui  {Epltei, 

VI,  i2)?  Ergo  adversqs  diabolnm  ct  angelos  cjus 

inimicitias  exercemus.  Rcctores  cos  mnndi  dixit,  quia 

ipsi  regunl  dilectores  mundi :  non  enim  regiint  mim- 

dum  ,  quasi  rcctores  sint  coDli  et  lerra; ;  sed  mundum 

peccatores  dicit.  Et  mundui  eum  non  cognovit  ( Joan, 

1 ,  iO )  :  lalem  mundum  illi  regunt ,   qui  non  co- 

gnoscit '  Chrislum.  Gontra  hos  habemus  inimicitias 

perpetuas.  Denique  qiiaslibet  habea^  inimicilias  ad- 

Vcrsus  bominem,  cogitas  finire;  sive  illius  satisfactlo- 

ne,  si  ipse  te  Iresit;  sive  tiia,  si  tu  Ixsisti;  sivealter- 

ulrius,  81  vos  invicem  laesistis;  laboras  satisfaccre 

et  concordare  :  cum  diabolo  autem  et  angelis  ejus 

nuUa  concordia  est  Ipsi  nobis  invident  regnum  coelo- 

rum.  Mitescere  omnino  erga  nos  non  possunt,  quia 

anticipaverunt  vigHiai  omnei  inimici  mei.  Plus  illi  vigi- 

laveruni  ad  decipiendum,  qiiam  ego  ad  cusiodiendum 

me  :  Anticipaverunt  vigitiai  omnei  inimici  mei,  Quo- 

modo  enim  non  anlicipaverunt  vigilias,  qui  ubique 

scandala ,  ubique  muscipulas  posnorunt  ?  Taedium 

inost  cordl ;  metuendum  est  ne  absorbeat  trisiitia  : 

in  liiiitia  metiiendum  est  ne  garriendo  deficiat  spiri- 

tus  tuus  :  Antidpaverunt  vigiliai  omnee  inimici  md. 

Denique  in  ipsa  garruliiale,  dum  loqueris ,  et  securus 

loqueris  ,  quanta  plerumque  inveniuntur  quae  velint 

tenere  Inimici  et  repreliendere,  unde  velini  etiam  cri- 

niinari  et  calumniari  :  lloc  dixit ,  illud  sensit ,  hoe 

locutus  est?  Quid  facial  bomo,  nisi  quod  scquiiur? 

Conturbatui  ium ,  et  non  ium  locutui.  Conturbatus 

ergo,  ne  in  ejus  garrulitale  iniiuici  anticipantcs  vi- 

gilias,  laliimnias  quxrerent  et  invenirent,  non  est  lo- 

cutus.  Nuiiquam  tamen  iste  transiliens  cessaret  in  se : 

ei  si  forte  a  garrulitate  cessavit ,  qua  subrepserat  ei 

de  ipsa  locutione  placere  liominibus ;  non  tamen  de- 

stitit ,  non  ceasavit  nt  conaretur  et  hoc  ipsum  tran- 

scendere.  Et  quid  dicit  ? 

8.  [  veri.  6.  ]  Cogitavi  diee  antiquoi.  Jam  iste  velut 

*  Sic  m  Mss.  At  Iq  Fdd.,  amicipaverunt  omnei  :  et  apnd 
LXX.  est,  pamei,  genere  et  casu  coiioordanscmn,  eehthroij 
inimici, 

*  1^.,  cognmuni.  Aliqiiol  veroMss.,  cegnomt. 


qui  vapulaverat  foris,  tulit  se  itiltOy  in  secrelario  su» 
mentis  agit.  Et  qnid  ibi  agat  dicat  nobia  :  Co^tavi 
diei  aniiquoi.  Bene  est  ilii.  Yidete  qiue  cogilai,  roga 
vos.  InlQs  est,  apud  se  cogitat  diea  antiquoa.  Nemo 
illi  didt,  Male  dlxiati ;  nemo  illi  dicit,  Multum  locotuf 
es;  nemo  illi  dicil ,  Perverse  sensisli.  Ita  sii  ei  beoe 
aecum,  adjnvel  Deas  :  cogitet  diea  antiquos ,  el  dical 
nobis  in  ipso  Interiore  cubiculo  ano  quid  egerit,  quo 
pervenerit ,  quid  transiiieril ,  ubi  manaerit :  Cogitavi 
diei  antiquoif  el  annarum  mtemonm  memor  fm,  Qui  aunt 
anni  aeterni  ?  Magna  oogitatio !  Videte  si  vult  ista  cogi- 
latio ,  nisi  magnum  allentiom.  Ab  omni  forinsecus 
airepitu ,  ab  omni  remm  humanamm  tumHiiu  inlus 
requiescat ,  qui  cogiure  vult  annos  istos  aelemoa. 
Numquid  anni  in  quibus  aumus  aeteroi  sont ,  aot  in 
qiiibus  fiieroni  majores  noslri ,  am  io  qaibus  futuri 
suiii  posterl  nostri  ?  Absit  at  aeterai  existimenlar. 
Quid  enim  de  his  annis  manel?  Ecee  ioquendo  dici* 
mus ,  Hoc  anno;  et  quid  tenemus  de  faoc  anno,  pne- 
ler  unum  diem  in  qiio  sumus  ?  Nam  superiores  dies 
anni  bujus  jam  transierant,  neclenenlur;  fauiri  ameni 
nondum  venemnt.  In  unodie  somas,  ei  dicimus» 
Hoc  anno  :  imo  dic ,  Hodie ,  si  aliqoid  vls  praesens 
dicere.  Nam  de  totoanno  quid  praesens  lenes  ?Quid- 
quid  de  illo  praeleritum  est,  jam  non  est;  quidquld 
de  illo  futuram  est ,  nondum  esl  :  quomodo ,  Hoc 
anno  ?  Gorrige  iocutionem  ;  Hodie,  dic.  Teram  dtcis, 
Hodie,  jam  dicam.  Rursus  et  boc  attende,  quod  hodie 
horae  matutinae  jam  transierunt,  horae  futurae  nondnm 
venerant.  Et  hoc  ergo  corrige ;  Hac  hora  ,  dic.  Etde 
ista  hora  quid  tenes?  Momenta  ejus  quaedam  jam 
Iransierunt;  quae  futura  sunt  nondum  veiierant.  Hoe 
momento,  dic.  Quo  momento?  Dom  syllabas  loqiior, 
si  duas  syllabas  dicam,  aliera  noii  sonal,  nisi  cum  illa 
transierit :  ipsa  deniqiie  una  syllaba  ,  si  duas  litteras 
habeat,  non  sonat  posterior  litlera  nisi  prior  abierit« 
Quid  ergo  tenemus  de  his  annis  !  Anni  isti  molabiles 
sunt :  anni  cXtcrni  cogiiandi  sunt ,  anni  qoi  stant,  qui 
non  venientibus  et  abuenlibiis  dtebus  peragunlur; 
anni  de  quibus  alio  loco  Scriptura  dicit  Deo :  Tu 
autem  idem  ipee  e»,  et  anni  tui  non  deficient  (  PioL 
ci ,  28 ).  Hos  annos  iste  transiliens ,  non  in  garrali- 
tate  forinsecus,  sed  in  silentio  cogitavit :  Et  annarum 
ofternorum  menwr  fui. 

9.  [ven,  7.]  Et  meditatus  ium  nocte  cum  corde  meo. 
Nemo  illi  calumniosus  lendiculas  verboram  requirit^ 
in  corde  suo  meditaios  est.  Garriebam.  Ecce  cst  illud 
garrire.  Observa  iterum,  ne  deficiat  spiriius  luus. 
Non,  inquit :  non  sic  garriebam  quasi  foris ;  alio  modo 
nunc.  Quomodo  nunc?  Carriebam^  et  ierutabar  ipiri- 
tum  meum.  Si  scrutaretiir  iste  terram ,  ut  venas  auri 
invenlret,  nemo  eum  desipere  diocret ;  iroo  sapicn- 
tem  multi  dieerenl ,  qui  vellet  ad  auram  pervenire : 
quanla  homo  habet  intus,  et  non  fodit?  Scrutabatar 
iste  spiritum  soum,  et  cum  ipso  spirito  soo  loqoeba- 
tur,  et  in  ipsa  locutione  garriebat.  Seipsum  interro- 
gabat,  seipsum  examinabat ,  in  se  judex  erat.  Et  se- 

'  Regius  Ms.:  i\e  emtn  iUe  calununosai  (forte 
$Ui)  tmUcutaiverborum  requireret. 


977 


ENARRATIO  IN  PSALMUM  LlXVl. 


•71 


quilur  :  Scrulabar  iptrtMm  menm.  TimenduDi  ne  in 
ipso  Bpiriiu  &uo  remaineal :  garrivil  eniin  foris;  el 
quia  aniicipavcrunt  vigilias  oinnes  inimici  ejus,  inve- 
nii  ibi  tristitiam ,  et  dcfecit  spiritus  ejus.  Qui  garrie- 
bal  foris ,  ecce  coepii  intus  garrire  secums » ubi  solus 
in  silenlio  cogitat  annos  «lernos  :  Et  perterutabar  ^ 
inquit,  tpiritnm  meum,  £t  bic  Umendum  ne  in  spiritn 
8u«)  remaneat,  et  non  sit  transiliens.  iam  tamen  me- 
liiis  agit  quam  foris  agebat.  Transcendit  aliquid  :  et 
liiric  videarous  quo.  Nou  euiin  cessat  iste  transiliens, 
donec  veniat  m  finem .  unde  liabet  tilulum  Psalmus  : 
Carriebam,  inqiiit,  et  urtOabar  tfnritum  meum. 

iO.  [vert.  8.]  El  quid  invenisti?  fion  in  wtemum 
repellet  Deut.  Taedium  invenerat  in  liac  viti);  nusquam 
fidam  y  nusquam  securam  consolaiionem.  Ad  quos- 
ciimque  homines  iniendebat,  scandalum  in  eis  in- 
veniebat,  aut  timebat.  Nusqiiam  ergo  securus.  Tacere 
illi  maliim  erat,  ne  sileret  a  bonisMoqui  et  foris 
garrire  molestum  erat,  ne  anllcipantes  vigilias  omnes 
iniiiiici  ejus ,  calumuias  inquirerent  in  verbis  ejus. 
Aiiguslatus  in  bac  vita  veheinenier,  multum  de  vita 
aiia  cogitavit,  ubi  ista  non  sit  tentatio.  Et  quando 
illuc  perveiiilur  ?  Non  enim  non  constat ,  quia  quod 
Lic  patirour,  ira  Dei  est.  Dicitur  boc  in  Isaia  :  Non  in 
mlernum  vindex  in  vobit  ero  »  neque  per  omne  temput 
iratcar  voblt.  Et  dicit  quare :  Spiritut  enim  a  me  pro^ 
cedet,  et  omnem  fiatum  ego  fed.  Propter  peccatum 
paululum  quid  contrittavi  eum^  et  percutti  eum,  et 
averii  faciem  meam  ab  itto;  et  abiit  trittitt  et  ambutamt 
viat  tuat.  Quid  ergo»  lia^c  ira  Dei  semper  eril?  Non 
boc  inveiiit  ble  in  silentio.  Quid  enim  dicit?  Non 
in  wternum  repellet  Deut;  et  non  apponet  uUra  ut  bO' 
neplaceat  ei  adhuc:\d  est,  ul  beneplaceat  ei  adhue 
lepellcre,  et  in  aeternum  repellere  non  apponet. 
Necesse  est  ut  revocet  ad  se  servos  suos,  necesse  est 
ui  recipiat  fugitivos  redeuntes  ad  Dominum,  necesse 
est  ut  exaudiat  vocem  compeditorum  :  Non  in  mter^ 
uum  repeUet  Ikut ;  et  nan  apponet  ukra  ut  beneptaeeat 
€t  adhuc. 

1 1 .  \vert.  9,  iO.]  Aut  in  fmem  mitericordiam  ^  abtci" 
det  a  generalione  in  generationemf  aut  obHviteetur 
mitereri  Deutfln  te,  a  le,  in  allerum  nulia  est  miseri- 
cordia ,  nisi  eam  tibi  Deus  donei :  et  ipsc  Dcus  obli- 
viscetur  misericordiam  ?  iiivus  curril :  fons  ipsc  sic- 
cabitiir?  Aut  obUvitcelur  mitereri  Deutf  (oU  coniinebii 
iu  ira  rrdterationet  tudt  ?  id  est,  sic  irascetur,  ut  non 
niisereatur?  Facilius  ille  iram  quam  misericordiam 
coiitinebit.  Hoc  et  per  Isaiam  dixerat :  Ncn  in  mter" 
uum  vinde»  in  vobit  ero^  neque  per  omne  temput  iratear 
robit.  Hoc  et  posteaquam  dlxit,  Am  trittit,  et  amlm' 
lavit  viat  euat.  Yiat,  inquit,  ejutvidi,  et  tanati  eum 
{itai.  LTii,  i6-i8).  Hoc  ubi  cognovit  iste,  iranscendit 
et  se  delectatus  in  Deo,  ut  nbi  esset,  et  in  ejus  ope- 
pibus  magis  garrirel ;  non  In  spiritu  suo,  noii  in  eo 
qiind  erat,  sed  in  eo  a  quo  factus  erat.  Et  liinc  ergo 
iraiisiliens  transcendit.  \idete  transilicntem ,  videte 

<  edd.,  mitericordiani  suam :  et  fii  subsequemi  versicu- 
lo,  in  ira  tua.  At  roeliores  Mss.  juxta  LXX  noa  adduat, 
*uam,  necy  tita. 


si  remaiieat  alicubi  quousque  perveniat  ad  Deum. 

i2.  [vert..  ii.]  Et  dim.  Jam  seipsum  transilienst 
quid  dixit  ?  Nunc  empi :  cum  excessissem  et  me.  Nune 
cmpi.  Hic  Jam  nulliun  periculum  est  :  nam  et  ia 
meipso  remanere,  periculum  fuit.  Ei  dixi :  Nune 
eeepi;  heee  ett  immutatio  dexterm  Excelti.  Modo  me 
roeplt  muiare  Excelsus ;  modo  coepi  aliquid ,  ubi  se- 
curus  sim,  modo  intravi  aliquaro  aulam  *  gaudiornm 
ubi  nullus  timeatur  iniinicus ,  modo  ccepi  esse  in  e 
regione,  ubi  non  aaticipeiit  vigilias  omncs  inimicl 
met :  Nunc  empi;  hmc  ett  immntaiio  dexterm  Excelti. 

iS.  [vert.  i2.]  Memor  fui  operum  Domini.  Jam 
videte  illum  spatiari  in  operibus  Domini.  Garriebal 
enim  foris,  et  constrisiatus  iiide  defecit  spiritus  ejus : 
garrivit  intus  cum  corde  suo ,  et  cum  spiritu  suo,  et 
perscrutaius  cumdem  spirilum  siiuni ,  memor  fuit 
annorum  asternoriim ,  memor  fuit  misericordias  Do- 
niini,  quia  iion  repellet  Doininus  in  aaernum;  et 
coepit  jam  in  ejus  operibus  securus  gaudere,  securus 
exsultare.  Audiamus  jam  opera  Ipsa,  et  exsultemus 
et  nos :  sed  affeclibus  etiam  nos  transiliamus,  nec  ad 
temporalia  gaudeamus.  Hebcmus  enim  et  nos  cubile 
nostrum.  Quare  non  illuc  intramus?  quare  non  in 
sileniioagimus?  quare  non  spiritum  nostrum  perscrii- 
tamur?  quare  annos  astemos  non  cogitamiis  ?  quare 
In  operibus  Dci  non  laetamur?  Sic  nunc  audiamus,  el 
ipso  dicente  delectemur,  ut  etiam  cum  hinc  abierimus, 
faciamns  quod  ipso  loqncnie  faciebamus ;  si  lamen 
facimus  coeptum  ipsius  quod  dixit :  Nunc  cmpi.  Gau- 
dere  in  operibus  Dei,  est  oblivisci  et  te,  si  potes  iUo 
solo  delectari.  Quid  enim  melius  illo?  Non  vides,  quia 
cum  ad  te  redis,  in  deleriorem  rcdis?  Memor  ftd 
operum  Domini:quia  memor  ero  ab  imtio  mirabilium 
tuarum. 

14.  [vert.  iS.]  Et  meditabor  in  omnibut  operibut 
tmt ,  el  in  affectionibut  tuit  garriam.  Ecce  tertium 
garrire.  Garrivit  foris,  quando  defecit;  garrivit  in 
spiritu  suo  intus,  quando  profecit ;  garrivil  in  operi- 
bns  Dei,  quando  pervenil  quo  profecit.  Et  in  affectio- 
nibut  tuit  garriam  :  non  in  affectioiiibus  meis.  Qiiis 
vlvit  sine  affectionibus?  Et  putdtis,  fraires,  quia  qui 
Deum  timent ,  Deum  colunt ,  Deum  diligunf,  nuUas 
habent  affectioncs?  Yere,  boc  puiabis ,  et  puiare  au- 
debis,  quod  affecliones  habeat  labula,  theatrum,  ve- 
nallo,  aucupium,  piscatus,  et  non  habeant  opera  Deit 
et  non  habcat  medlUitio  Dei  interiores  affectiones 
quasdam  suas,  cuin  ir.spicitur  muiidus,  et  ponitur 
anle  oculos  spectaculum  natonc  rerum ,  et  in  his 
quaerilur  artifex ,  et  invcnitur  nusquam  dlspliccns , 
et  super  omnia  placens  ? 

15.  [vert.  14.]  Deut,  in  Saneto  via  <iia.~  Inspicil 
Jam  opera  misericordiae  Dei  circa  nos,  ex  his  garrit, 
et  in  bis  affectionibns  exsultat.  Primo  inde  ccepit, 
In  Sancto  via  tua.  Quae  via  tua  in  Sancto?  Ego  tum^ 
iiiquit,  ritf,  veritat,  et  vita  {Joan.  xiv,  6).  Redite  ergo, 
homines,  ab  affectionibus  vestris.  Quo  iiis  ?  quo  cur- 
ritis  ?  qoo  non  solum  a  Deo,  sed  etiam  a  vobis^giiis  ? 
Redite,  praSvaricntorcs,  ad  cor  (Itai.  xLvi,  8),  scm- 

•  Proba»  nolae  Mss.,  auram. 


m 


S.  AUGlJSTiNl  Kl»i.3Cai  1 


980 


laiiiiiii  spiriuioi  vestruiQ ,  iiecolilc  annos  a'tornos , 
Invenile  misericordiam  Dei  circa  vos,  aliendUe  opera 
|[niscricori]iie  ejus  :  In  iancto  via  ejus.  Filii  homimim, 
fis(|uc4|Mo  graves  corde?  quid  qu?critis  in  affeciioiiibu« 
veslris  ?  ulquid  diligilis  vauiialem,  ct  quieritis  meii- 
dacium?  Et  scilote  quo[\iam  n\aguificavit  Domii|.ug 
Sanctum  suum  {Psal.  iv.  5»  ♦) :  i»  Smcio  vi«  iua.  Ad 
ipsum  crgo.allendamns,  Gliristum  atlcndamus;  ibi 
via  cjus  *■ :  Deus,  m  Sancto  via  tiia,  Quis  Deu$  magmi^ 
gicut  Deu8  noster?  Habent  geiite^  afTeciiones  circa 
dcos  suos,  idolii  adorant/,  oculos  hnbeiit,  et  non  vi- 
dpnt;  aures  babent,  et  non  audiunl;  pcdcs  habeni, 
at  non  ambulani.(Psf'/-  pxui,  5*7).  Quid  ambulas  ad 
deum  qui  non  ambulai?  Non,  inquir,  ea  colo.  El  quld 
Colis?  Numen  qiiod  ibi  esi?  Gcrte  boc  colis  quod  nlibi 
jictum  e.si:Quoniam  dii  gentium  doimom  {PmI.  xcv, 
g).  Aut  idola  colis,  aut  d:rmonia.  Nec  idola,  nec  da^- 
monia,  inqnit.  Et  quid  colis?  Siellas,  solem,  liinam, 
isia  co^.lcslia.  Quanlo  inclius  qiii  fecil,  et  lerrena,  et 
coeleslia  !  Quis  Dcu$  magnus  sicut  Deus  no$ter? 

IG.  [vei-s.  15.]  Tu  es  Deus  qui  [acis  miralnlia  solus. 
Tu  vcrc  magnus  Deus,  faciciis  mirabilia  in  corporc, 
in  anima ,  solus  Ihcicns.  Audicnint  surd-i,  viderunt 
ca'ci ,  convalucnml  languidi^  surrcxerunt  niorlui, 
conslricii  sunl  paralylici.  Sed  niiraciila  ista  luiic  in 
corporibiis  :  videamus  in  aniipa.  Sobrii  sunt,  paulo 
|inle  ebriosi ;  fideles  sunt ,  paulo  anle  adoraiores  si- 
mulacroriim;  res  suas  donant  pauperibus,  qui  alienas 
l^nte  rapiebant :  Quis  Deus  magnus^  sicutDeus  noster? 
Tu  es  Deus  qui  facia  mirapilia  sotus.  Fccit  ct  Moyses » 
sed  nqn  splus :  fecit  ei  EUas,  fecii  el  Elisscus,  fcce- 
runt  et  Aposioli ;  sed  niillus  eorum  solus.  Illi  ut  face- 
rent,  tucum  eis;  tu  quando  fecisii ,  illi  non  lecumj 
Non  enim  tecum,  fuerunt  cum  fecisti,  quando  et  ipsos 
tu  fecisli.  Tu  es  Deus  qui  [acis  mirabiUa  solus.  Quomcjdo 
polus?  Numquld  forie  Pater,  et  non  Filius  ?  aut  Fi- 
lius,  ct  non  Paler?  Imo  Paier,  et  Filius,  et  Sjinlus 
sanctus.  Tu  fs  Deus  qui  [acis  mirabilia  ^olus.  Non  enim 
tres  dii ,  sed  unus  Deus  facit  mirabilia  solus,  et  in 
ipso  transiliente.  Nam  ut  eliam  transiliret,  el  ad  ista 
pervenirei,  miraculum  Dei  fuit :  quando  intus  garrivit 
cum  spirilu,suo,  ut  transiliret  et  ipsum  spiritum 
saum,  et  in  Pei  operibus  .delectarelur,  ipse  ibi  fecit 
mirabilia.  Sed  quid  fecit  Deus?  Notam  fecisii  in  po- 
fttilis  virtutem  tuam,  lude  congregatio  istai  Asaph 
transiliens,  quia  iiutam  fecit  in  populis  yirtutem 
suam.  Quam  virtutem  suam  notam  fecit  in  populis? 
Nos  autem  prtBdicamus  Christum  crucifixum :  Judcns 
quidem  scandalumy  Gentibus  autem  <(tt//i/t^m;,  ipsig 
uiitem  vocati^  Judmis ,  et  GrcBcis,  Christum  Dei  Virtu- 
temy  ei  JDet  Sapienliam  (I  Cor.  i,  23, 24).  Si  ergo  Vir- 
tus  bei  Ghristus ,  notum  fecit  Gbristum  in  populis. 
An  et  hoc  nondum  agnpscimus  ?  et  ita  desipimus,  ita 
infra  jacemus,  ita  nihii  transilimus,  ut  hoc  non  vi- 
deamus?  NpUm  fedsti  in  populisvirtutem  tuam. 

17.  [vers.  i6.]  Redemisti  in  brachio  tuo  populum  tuum. 
BrachiAuo :  hoc  est  virtute  lua.  Et  bracbium  Domini 

^  Sic  nlcriquc  Mss.  Alii  quidam :  ^id  ipsum  ergo  rede^ 
mus,  ehrmtm,  eic.  AtEdd. :  ^d  ipsum  ergo  attendanm 
chrUiuirif  aitendwnus  iH  viam  ejus. 


cui  rovelatuiu  est(7<m  liii,  1 )? A^iiemiuiinhraehio  tuo 
popntum  tuum^  fitios  Israet,  ct  Joseph.  Quomodo  quasl 
duos  populos,  fUios  Israel,  ct  Joseph?  Nomie  niii  Jo- 
aeph  in  filiis  Israel  ?  Ita  plaue.  IIoc  scimiis,  hOc  1e*i- 
mus,  boc  Scriptura  clamai,  Imc  veritas  ihdieat, 
qiioniam  Israel,  idem  qiii  Jacrb,  bnbiiit  fitios  duode- 
cim,  biler  qiuss  onus  erat  Joseph;  et  ex  dnodecira 
filiis  Israel  qiiotqiiot  haii  sunt,  ad  populum  Israel 
pertiiient.  Qiiomodo  ergoait :  l^ilios Israel elJoseph? 
Nescio  quid  hlc  distingitendiim  admomiit.  Perscruie- 
mur  spiritum  nostnim  :  fortassis  Ibi  aliqiiid  *  )K>suit 
Deus^  quein  deliemus  et  nricic  ^u.tirere  iiiaiiibus 
Bosiris,  ut  non  decipiamur;  forte  itiveniemus  et  iios 
10  hac  distinclione  filios  Israet^  et  Joseph.  Per  Joseph 
alium  popuUim  inteliigi  voluii;  Gentium  popolnro 
inteiligi  voluil.  Quare  genlium  popnlum  per  Joseph? 
Quia  Josepb  venditus  est  iii  ifigyptum  a  fratribus 
suis  {Gen.  xxxvii,  28).  llle  Josepli  cui  fVaires  invide- 
riint,  et  eum  in  iGgyptum  vendiderunt,  veiidiius  in 
^gyptum,  laboravii,  humiliatus  est;agnitus,  exal- 
tatus,  floruit,  imperavit.  Et  his  omnibiis  quid  signifi- 
cavit?  Quid,  nisi  Ghristum  a  fratribos  veBdllura, 
ejecluin  de  lerra  sua,  tanqiiam  in  ifigyptum  Gen- 
lium?  Ibi  piiiiio  homiriatum,  quando  perseculiones 
marlyrcs  patiebantur  !  nuiic  eultatum ,  sicot  vide^ 
mos ;  quoniam  iinpleium  esl  in  eo,  Adarabunt  eum 
omnes  reges  terrce;  omnes  gentes  semenl  ilU  [PsaL 
Lixi,  ii).  Ergo  Joseph  populus  ex  Gentibiis;  hrael 
yero  popiilus  ex  gente  Hebraeorum.  Redemit  popii- 
ium  suum  Deus,  filios  hrael  tt  Joseph.  Per  qoid  ?  Per 
lapidem  aDguiarem,  in  qoo  doo  parietes  copuiati 
8Uot.(EpAef.ii,  |i)« 

.  18.  [oeri.  17.]  Et  exsequitnr  quomodo  :  Videmm 
UaquWf  Deui.  Quid  sunt  a^«?PopuIi.  Qo«  sont 
istffi  aquof;  dictum  est  in  Apocalypsi ;  responsom  ^ 
Popuii  :  ibi  inveiiimus  apertisftine  aqiiaa  in  Agara 
positas  pdpuloruin  {Apoc.  XTiiy  15).  Sopra  aolein  di* 
xerat  :  Notam  fecisti  in  popuUs  virtulem  tuam.  Merito 
ergo,  ytd«riut(  te  otmt,  Deks;  vlderunl  ie  aqum^  et 
timuerunt.  Ideo  motatse  sont,  qoia  Umoemnt.  Kt^ 
runt  te  aquee^  Deue^  ei  tumerunil^  el  canlmrbatm  smU 
abyssi.  Quse  snnt  abysMt  Altitudines  aquarom.  Qott 
non  turbator  in  populis,  cum  conscieotia  pnisatur? 
Qua^ris  altitudiiiem  maris,  quid  profundiiis  bumana 
conscientia  ?  Isu  profundius  turbata  est,  qoando  in 
bracbio  suo  redemit  populum  suom  Deus.  Quomodo 
turbats  sunl  abyssi  ?  Quandoomnes  conscienliaa  auas 
confitendo  fuderunt :  Et  turhatsB  eutU  etb^eeu. 

19.  [vers»  18..]  MnltU^do  sateitui  mfuarum.  In  laudi- 
biis  Dei,  in  confessionlbus  peccatorum,  in  hymnis  et 
canticis,  in  orationibos,  muitiindo  sttmtns  nquamnt. 
Vocem  dederunt  nnbes»  Inde  isle  sonitus  aq^arum, 
inde  abyssorum  pertttfbatio ,  quia  uocem  dedemnt 
nubes.  Qu»  nubes?  Prxdicatores  verbi  verjutis. 
Qux  nubes?  De  quibus  minatur  cuidam  vineae  Deus, 
quoB  pro  uva  fecit  spinas,  et  dicil :  Mandabo  nubibus 
meis  ne  plnant  super  eam  imbrem  (/floc*  ?,  6).  Denique 
Apostoli  relinquenlesJud^ros,  icrunt  ad  Genles :  iu 

^  sic  Ufls.  At  Edd.y  aUquem. 


931  ENx\RRATlO  LN  PSAi.MUM  J.XXVIl 

omnibos  %eai\bu%  tocm  diderun$  mito ;  proedicftndo 
Ghristuni,  fM>cm  dederunt  nubu, 

20.  [ter$.  i9.]  ttemm  ea^um  tude  perlransUru^t, 
V^sdem  vooes  nubium  rursus  sagiius  ditit.  Verbo 
eiiim  Evnngciisuirum  sagilbe  fuerunt.  Similitudines 
enim  snnt.  Nam  proprie  nec  sagUta  est  pluvia,  nec 
phi\ia  8agitia;at  vero  verbuni  Dei»  et  sagitia  est, 
qiiiii  percutit,  et  pluvia,  quia  rigat.  Nemo  ergo  jara 
tiiiretur  abyssorum  conlurbationem,  quando  $agiua 
l:nf  pirtransiennU.  Qiiid  est,  penransiernnl  ?  Noo  in 
nunJMis  rcinanserunt,  sed  corda  transfixerunt.  Yox 
touiirm  uiiin  roia.  Quid  est  hoc?  quomodo  iiilelle- 
ctiiri  sunii»?  Adjuvel  Dominus.  Voxlonitruiltu  inroia, 
Suiebamus  (lueri  suspicari,  cum  audircmns  tonilrua 
de  CQoIo,  quasi  vehicula  de  slabulo  processisse  :  ha- 
bciit  enim  tonitrua  quamdain  concussionem  siiuilcm 
vehiculis.  Numquid  ad  isui  puerilia  rcdituri  sumus, 
ui.intelligamns,  Voxtomlrui  mi  t n  ro(a ;  quasi  aliqua 
vehicala  babeat  Deus  in  nubihiis,  ei  transjius  vehi* 
cuJoruro  illum  btrepitiiin  ctmcUt^l?  Absit.  Hoc  pue« 
rile  est,  vanuin,  ntigatoriuni.  Quid  cst  ergo,  Voxtoni- 
Irui  ittt  in  roUi?  Volvitur  vux  t\ia.Neq|ue  boc  iqtelligo. 
Qiiid  raciemus?  liiterrogainvs  ipsum  Iditbuq,  ne  forle 
ipse  cxponat  quod  dixit :  Vox^  inquit,  tomtrui  tui  in 
rota,  Non  intelligo  :  audiam  quid  dicis  :  Apparueruni 
fulijura  liM  orbi  terrarum.  Dic  ergo  :  noii  inlellcxcram. 
Orbis  terraruin  est  rota  :  nam  circuilus  orbis  terra- 
rum ,  merilo  .  et  orbis  dicitur ;  unde  brevis  eliam 
rocelhi,  orbiculus  *  »ppeUaiur.  Vox  tomtrui  tui  in  rota : 
apparneruttt  fulgufra  tua  orbi  terraram.  Nuhes  ill^c  in 
rota  circumicriiiit  orbem  tcrrarum;  circumierunt  lo- 
nando  et  coruscaado^  aby&sum  commoveruiit,  pru}- 
ceptis  tonuerunt,  miraculis  coruscavcruut :  in  omnem 
enim  lcrr.im  exiit  sodus  eorum,  et  in  fincs  orbis 
lerr^  verba^  eoriim  (Psa/.  xviii^  5}.  Commota  est^  et 
eontremebunda  fa^cta  est  terra  :  id  esl,  oniiies  qui  da- 
biiant  in  terra.  Per  siinilituJinein  auiem  ipsa  terra 
est.  Quare?  Quia  genies  omiies  maris  nointne  nuiicu- 
pantur,  quod.vila  iuim.ina  amara  est,  et  procellis  ac 
tempestatibus  subtiita.  Jain  illud  si  atlendas,  quod 
homines  se  lanquain  pisces  devorant,  cum  major 
mviorem  ajjsprbei :  esi  ergo  hoc  rnare';  illuc  Evan  • 
gelista!  ierunt.     . 

21 .  [vers. 20.]  In  mari  est  via  tua.  Jamdiidum inSan- 
eio  via  tua,  roodo  m  mari  e$t  via  tua,  quia  ipse  Sanctus 
in  inari,  et  i^erito  etiain  super  aquas  maris  ambulavit 
(Maith.  XIV,  i5  ).  In  mari  e$t  via  tua  :  id  est  in  Gentt- 
hus  pruidicatur  Ghristus  tuus.  In  alio  quippe  psalmo 
ita  diciiur;  beu$  mi$ereatur  nostri,  et  benedicatno$;  il- 
luminel  vultum  $uum  $uper  no$,  ut  cogno$camu$  in  terra 
viam  iHam.  U bi  in  terra?  In  ommbu$  gentibu$  $alulare 
tuum  (P$ai.  Lxvi,2,  5) :  boc  est,  In  mari  e$t  via  tua.  Et 
\emitee  lum  in  aqui$  muUi$ :  boc  est,  in  populis  muUis. 
Et  ve$^gia  tua  non  cognoicentur.  Nescio  qiios  teiigtt, 
et  niirum  nisi  et  ipsos  Judaeos.  Eccejam  sic  propalata' 
est  Gcntibui  misericordia  Ghristi,  ut  in  mari  sit  via 


98i 
^  e$  eenutas  tua  tn  aqut$  mutli$ ;  et  ve$tigia  tua  non  c(h 
gno$centw,  Undei  a  quibus  non  cognoscentiir,  nisi  ^b 
bis  qui  adhuc  dicunt :  Nondum  VQnit  Gbristus?  Quare 
dicunt :  Nondum  venit  Ghrisius?  Quia  noudum  agno- 
scuntsuper  mare  ambuiantem. 

22.  [ver$.  21.]  Deduxi$ti  $icut  ove$  plebem  tuam,  in 
mam  Moy$i  et  Aaron.  Quare  Iioc  addiderit,  indagare 
aliquantum  diflicile  est.  Adjuvate  ergo  nos  intcniione 
vestra,  quia  post  ipsos  duos  versus  finis  eril,  et  Psal- 
mi,  etsermoni^;  ue  forle  cum  aliquid  restare  arbi- 
tramini,  timore  laboris  mitius  ad  prnescns  aitendaiis. 
Gum  dixisset,  In  nuiri  e$t  via  tua,  qiiod  intelliginius, 
in  gentibus;  et$emiicBtna!inaqui$multis,  quod  intelli- 
gimus,  in  populis  inuUis,  adjuiixit :  Et  vestigia  tua  non 
agnoscentur.  Et  qiiasrebanius  a  qiiibus  non  agiioscereh- 
tur;  et  subjecil  continuo,  DeduTi$li  $icut  6ve$  plebeili 
tuam^  in  nmnu  Moysi  et  Aaroti :  \d  est,  ab  ist.-i  plebe  tua 
quaii  deducta  est  in  inanu  Moysi  ct  Aaron,  vesligia  ttia 
non  cogiioscentiir.  Quare  ergo  posilum  esl,nisi  incre- 
pandi  et  exprobrandi  causa,  In  tnari  est  via  fua  ^  Dnde 
in  mari  e$t  via  (ua,  iiisi  quia  exclusa  esi  a  terra  uia? 
Expulerunt  Gbristum,  nolnerunt  csse  suuin  Salvalo- 
rem  a^gri :  iile  auiem  coepit  esse  iii  Geniibus,  el  iii 
omnibus  gcntibus,  in  multis  populis.  Salvx  Tactae 
sunt  etiam  reliqiiix  popiill  illius.  Remansit  foris  iii- 
^rala  muliitudo,  et  claudicans  Jacoh  femoris  tatiludo 
[Gen.  xxxti,  5l).  Laliludo  eiiim  fcmbris  intcUlgilur^ 
in  multiiudine  gencris^  ct  facla  esl  ih  ina]ori  pai*ie  Is- 
raelitarum  turba  quirdani  vana  ct  insiplens;  qurc  non 
agnos(:cret  vestigla  thristi  iii  aqiiis.  Dedum$li  hiciu 
ot^e$  plebem  tuam,  el  noii  le  cognoverunt.  tanta  cuiii 
illis  bona  fecisii!  iharc  aiyisisli,  iiiter  aquafi  per  arl- 
dam  irajecisti,  perseqijciiies  ihimicds  fluctibus  ope- 
ruistj,  in  deserto  egchiibus  manna  pluisti,  deduceiis 
eos  m  manii  Moy$i  ei  Aarok ;  et  expulenint  te  a  ii^y 
ut  ih  hiari  esset  via  (ua,  ^t  vesligia  tuii  rion  cogrid- 
scerent. 


>  uss.,  orbicuta  id  e$t  orbieutui  appettatur. 

•  sic  aliquut  uss.  Quidani  vero  :  licec  e$t  ergo  terra^  hoe 
mare.  At  F:dd.,  hoc  est  ergo  hoc  mare. 

*  sicuss.  edd.  vero,  prolata. 


IN  PSALMUM  LXXVII 

kNAtltiATiO  (a). 

1.  [ver$.  !.]  Psalmns  iste  eacontinet  quas  in  vet^i 
t>opulo  acta  narranlvr  :  reeentior  autem  et  posieriar 
populoB  admonelor  iit  caveat  ne  sit  ingratus  benefidis 
Dei ,  ejosque  in  se  provocet  iracuadiam  ciuus  ob«- 
dtenter  et  iideliter  dcbet  suscipere  gratiam :  Ne  fiatU^ 
inqnit,  ueut  patree  eorum  generatio  prava  41  anMrieam; 
generatio  qtue  cor  nan  direxit  wum^  el  itqn  «if  creditue 
cum  Deo  epirittu  e)u$.  Hteo  estigitur  psalmi  bujvs  in- 
teniio,  hacc  utilius,  hic  uberrimui^  firoctus.  Sed  cum 
omnia  videantnr  perspicua  et  aperu  dici  atque  nar« 
rari,  primitus  movet  atqua  intentos  facit  titulus  ejos. 
Neque  enim  frustra  inscribitur,  Intetlectue  Aeaph;  ni< 
si  quia  fortasse  non  quod  snperficies  sonat,  sed  inie* 
Hns  allqiiid  intelligentem  quxrunt  ista  lectore^u 
Deiiide  narratoras  et  commemoraturus  baec  omnia » 


i  Edd.,<fite(fi^tir rla  In,  etc.  Abeat^e<a,  a Uss. 
(a)DicuUanuoGliri8ti4i5»exepist.i68,adBvodium9iL  U 


985  S.  AUGUSTINI  EPISGOPI 

qu«  videntur  anditore  qmiin  exposUore  potius  indi- 

gerc,  Aperiam ,  inqiiit,  in  parabolii  oi  meum^  doqum 

propoiithnci  ab  inilio.  Quis  non  Inc  de  somno  excite- 

tur?  Quis  audeai  velui  maniresias  legendo  percnrrere 

pnrabolas  et  proposilionos,  qux  nominibus  suis  indi- 

caiil  aliius  se  perscnilarl  oportere  ?  Parabola  quippe 

aliciijus  rci  similitudinem  prx  se  gerit;  quod  licetsit 

vocabulum  grxcum,  jam  tamen  pro  laiino  iisurpatur. 

Et  notum  est  quod  in  parabolis,  qu:e  dicuntur  rerum 

similitudines  rebus  de  quibus  agitur  comparanlur. 

Propositiones  aulcm  quac  grocce  appellafiiur  «fc€lii- 

/MxoL^  quaisliones  sunt,  habcnlcs  aliquid  quod  dispu- 

taiione  solvendum  sit.  Quis  ergo  parabolas  et  proposl- 

sitiones  transitorie  legat?  quis  non  his  audilis  vigilan- 

tia  mentis  intendat,  ut  ad  earum  rructum  inteliigendo 

perveniat  ? 

2.  AUendilet  inquit,  populusmeui,  legem  meam, 
Quem  hic  credamus  loqui  nisi  Deum  ?  Ipse  enlm  le- 
gem  dedit  populo  suo,  quem  liberatum  ex  iEgypto 
congregavil,  quae  congregalio  propric  Synagoga  nun- 
cupatur,  quod  inierpretatur  Asapli.  Utrum  ergo  ila 
dictum  est,  Inielleem  Aiaph,  qiiod  ipsc  Asaph  Intel- 
lcxerit;  an  flgurate  intclligendum,  qiiod  eadem  Syna-, 
goga,  lioc  est,  idem  populus  intellexerit,  cni  diciiur, 
Attendite^  popului  meui,  legem  meam  ?  Quid  cst  crgo 
quod  eumdem  populum  per  prophctam  increpat,  di- 
ceus  :  Jtrael  autem  me  non  agnovit^  et  poputui  meui 
non  inteUexit  (iMi.  i,  3)?  Sed  profecto  erant  etiam  in 
illo  populo  qui  intelligereni,  habentes  fidem  quse  post- 
ea  revelata  est  non  ad  Legis  litteram,  sed  ad  gratiam 
Spirilus  pertinentem '.  Non  enlm  sine  ipsa  flde  fue- 
ninl,  qui,eius  in  Ghrisio  futaram  revelalionero  praevi- 
dere  et  pracnantiare  potuerunt;  cum  et  illa  vetera  sa- 
cramenta,  significantia  fuerint  futurorum.  An  soli 
Prophetas  habebanthanc  fldem»  non  et  popuius?  Imo 
vero  etiam  qui  Prophetaa  fldeliter  andiebant ,  eadem 
adjuvabaniur  gratia ,  ut  intelligerent  quod  audiebaiit. 
Sed  uiique  sacramentum  regni  coelorum  vela1)atur  in 
T^leri  Tesiamento,  quod  plenitadtne  temporis  revek- 
retur  in  Novp.  c  Noloenim  vos  >  ait  Apostolus, « igno- 
nre,  fratres,  quia  patres  nostri  omnes  siib  nube  fue- 
runt,  et  omncs  per  mare  transierunt,  et  omnes  per 
Moysen  baptizati  sunt  in  nube  et  in  mari ,  et  omnes 
eamdem  cibum  spiritualem  roandocaverant,  et  omnes 
eumdem  potoro  spiritaalem  biberant :  bibebant  enim 
de  spiritaali  conflequente  eos  petra;  pelra  aulem  erat 
Christus.  i  Idem  itaque  in  mysierio  cibus  et  potas 
illorum  qui  nosier ;  sed  signiQcatione  idem,  non  spe- 
eie ;  quia  idem  ipse  Christus  illis  in  petra  figaraius , 
nobis  in  came  manifestatus.  c  Sed  non ,  >  inquit , 
c  in  omnibus  illis  beneplacitum  cst  Deo  (I  Cor.  x,  1*5). 
Omnes  >  quidem  c  eumdem  cibam  spiritaalera  man- 
ducavenint,  eteamdempotamspiriianlem  biberunt,  > 
id  cst,  spirituale  aliqaid  significaniem ;  c  sed  non  in 
omnibus  illia  bcneplacitum  est  Deo.  >  Cam  dicit, 
c  Noii  in  omnibus ,  >  erant  ergo  ibi  aiiqni  in  quibus 
beneplaeitam  est  Dco ;  et  cum  essent  omiiia  comrou- 
nia  sacramenta»  non  conimunis  erat  omnibus  gratia , 
*  Reg.  Ms.,  pertinentei. 


m 

qaas  saeramentoram  vlrtus  est.  Sicat  et  nunc  jani  re- 
veiaia  flde  qoae  tane  velabalor ,  omiiibtts  in  nomtne 
Patris,  et  Filii»  et  Splritus  sancti  hBptizaii8(Jfii<iA. 
xxvni,  19) ,  commune  est  iavacrum  r^enerationis ; 
Bcd  ipsa  gretia  ciijus  ipsa  sunt  Sacraroenla,  qua  mem- 
bra  eorporis  Christi  cum  suo  capite  regenerata  sutit, 
non  communis  est  omnibus.  Nam  et  hccretici  habeni 
eiimdem  Baptismum ,  et  falsi  fnlres  in  comnionione 
calholici  nominis.  Ergo  ct  hic  reete  dicitur  :  Sed  non 
in  omnibuiillii  benepladtwn  eet  Deo. 

3.  Neque  tunc  tamen,  neque  nuncnnfractvosa  est 
vox  dicentis  :  AUentUte,  popului  mnci,  legem  meam, 
Qu»  locutio  iiota  est  in  omnibus  lilteris ,  quod  non' 
ait,  Attende;  sed,  Attendite,  Ex  multis  enim  populus 
cuttsiat;^quibus  multisquod  sequitur  pluraliter  dici- 
tur :  Inctinate  aurem  veitram  in  verba  orw  m^,  Quod 
est,  Attendite;  hoc  est,  Inelinate  aurem  vettram  :  et 
quod  illic  ail,  legem  meam ;  hoc  ait  bic,  verbaorii  mei. 
llle  namque  pie  atiendit  legem  Dei  ei  verba  oris  ejus, 
cttjus  aurem  inclinat  humiiiias;  non  cujus  erigii  cer- 
vicem  stipcrbia.  Quod  enim  infunditur,  concavo  fau- 
miliiatis  excipitur,  eminentia  tumoris  expeUiiur.  Uiv- 
de  alio  loco  :  Indina^  inquit,  gutem  tmm ,  el  exct^ 
verba  inteltectui  (Prov,  xxii,  17).  Satis  itaque  adroo- 
niti  sumos  etiam  istum  psalmum  hujus  intellecius 
Asapli  (qaia  genitivo  casu  in  titulo  positum  est,  hiu 
jus  intellectus;  non,  liic  intellectas)  indinaia  aure 
suscipere,  id  est  humili  pietate.  Nec,  ipeius  Asaph  di- 
clum  cst ;  sed,  ipsi  Asaph  :  quod  gReeo  ariiculo  ap- 
parel,  et  in  quibusdam  latinis  codicibus  invenitur. 
Verba  igitur  ista  intellectus  sunt,  id  est,  intelligentix 
sunt  quae  dau  esi  ipsi  Assph ;  quod  non  uni  liomini, 
sed  melius  accipimus  congregailonl  populi  Dei,  ande 
iieqiiaquam  nos  alieuare  debemus.  Quamvis  enim  pro- 
pric  dicatur,  Synagoga  iud:cornm,   Ecclesia  vcro 
ChrisUanorum ;  quia  congregatio  magis  pecorum» 
convocatio  vero  magis  hominuro  inlelligi  solet :  lamen 
et  illam  dictam  invenimus  Ecclesiam,  et  nobis  fortasse 
potius  convenit  dicere,  Salva  noi^  Donme  Deu$  moner, 
et  congrega  noi  de  natiombui^  ut  confiteamur  nomim 
iancto  tuo  {PiaL  cv,  47).  Neque  dedignari  nos  oportei, 
imo  gralias  ineiTabiles  agere ,  quod  surous  oves  ma- 
nuuro  ejus,  quas  pra^videbat  cum  diceret,  Habeo  alias 
oves  quae  non  snnt  de  boc  ovili ;  oporlet  me  et  ipsas 
adducere ,  ut  sit  unus  grcx  et  unus  pastor  {Joan.  x, 
16) :  Jungendo  scilicet  fidelem  populnm  Gentilium  fi  • 
deli  populo  Israelitarum ,  de  qiiibus  prlus  dixeral , 
Non  ium  ntmui  nin  ad  ovei  quce  perierunl  domus 
liraet  {MaUh,  xv,  24).  Nam  ct  congregabuntur  ante 
eum  omnes  gentes,  ct  sepambit  eos  sicuC  pastor 
ovcs  ab  h:i?dis  (  Id.  xxv ,  32  ).  Sic  igitur  audia* 
mus  quod  dictum  cst,  Attendite ,  popuius  meu$,  tegeui 
meam ,  inclinale  aurem  vestram  in  verba  orii  mei , 
non  tanquam  Judacis,  sed  potius  tanqnatn  nobis,  vel 
cerie  tam  etiam  nobis  ista  dicantur.  Cum  enini  dixis- 
set  Aposiolus,  Sed  non  in  omnibtn  iltii  beneplacitum 
eH  Deo,  iia  osiendens  fuisse  ibi  etiam  illos  in  qiiibus 
beneplacitum  eslDeo;  continuo  subjecii,  t  Prustraii 
enim  sunt  in  dcscrto  :  >  deinde  adjunxit,  c  IKcc  au« 


m  '  ENARRATK)  IN 

leni  figttnc  nostr»  faclae  Bunl»  ut  non  sioius  concupi- 
scenics  mdla,  sicut  et  illi  concupierunt :  ncque  idolis 
servicnteS,  sicul  quidam  eorum ;  sicut  scriptum  est, 
Sedit  populus  manducare  et  bibcre,  el  surrexerunt 
ludere.  Neque  fornlcemur,  sicut  quidani  eoriim  forni- 
cali  sunt,  et  ceciderunl  una  die  viginli  ct  tria  millia. 
Neque  tcnlemus  Gbrislum»  sicut  quidam  eorum  tenta- 
verunt,  et  a  serpentibus  perieruiit.  Neqiie  murmura- 
veritis,  sfcul  quidam  eorum  murmuravcrunt,  el  per- 
ierunl  ab  exterroinalore.  Oinnia  autem  liaec  in  figura 
contlngebani  fllis  :  scripta  aulcm  sniit  ad  correptio- 
neni  nostram,  in  quos  finis  soeculorum  obvenil  >  (I  Cor. 
X,  5-11).  Nobis  ergo  potius  isla  cantala  sunt.  Unde 
in  boc  psalmo  inter  cxiera  dictum  csl :  Ut  cognotcai 
generatio  aUera,  fitii  qui  uascentur  et  exgurgent,  Porro  si 
iJle  inieritiis  a  serpcntibus,  et  ab  exlerminatore  il!a 
perdiliOf  et  gladii  Irucidaiio,  figurx  fuerunt,  sicul  evi- 
denler  dicit  Apostolus,  cum  illa  omnia  coniigisse  ma- 
nirestum  sit;  non  enim  ail,  In  figura  dicebanlur,  vel, 
In  figura  scripui  sunt ;  sed,  In  figura^  inquil,  contin^ 
gebant  iUi$ :  quanlo  majore  diligenlia  pielatis  caveiidae 
sunt  pcenae  quarum  figuraD  iilae  fuerunl !  Procul  dubio 
quippe,  sicul  in  bonis  rebus  mulio  amplius  boni  est 
in  eo  quod  per  figiiram  significatur,  quam  in  ipsa  fi- 
gora  ;  ila  el  in  malis  longe  ulique  pejora  siinl  qiias 
significanlur  figuris,  cum  lania  mala  sint  eliam  sigiii- 
ficantes  figurx.  Nam  sicul  terra  promissionis,  quo 
ille  populus  ducebatur,  in  comparalione  regni  ccelorum 
nibil  est,  quo  christianus  populus  duciiur  :  ila  et  pce- 
nac  illae  quie  figurai  fueruni,  cum  lam  sint  atroces,  in 
comparatione  pcenarum  quas  significant  nihil  sunt. 
Quas  auiem  figuras  dixit  Aposlolus,  eas  dicit  istc 
psaloius,  quantum  eiisiimare  possumus,  paraboias  et 
propositioncs :  non  in  eo  liabenies  finem,  quod  conli- 
geruDl ;  sed  in  els  rebus  ad  quas  rationabili  compa- 
raiione  referuntur.  Atleiidamus  ergo  legem  Dei,  po- 
pulus  ejtts,  et  indinemus  aurem  nostraro  in  verba 
oris  ejua. 

4.  [vers,  2.]  Aperiam^  inquil,  in  parabo!i$  o$  meum ; 
eloquar  propo$ilione$  ab  tni/to.  A  quo  inilio  dicat,  salis 
apparet  In  consequentibus.  Non  enim  cx  quo  factum 
esi  coelum  et  terra,  vel  ex  quo  creatum  est  in  priroo 
homine  genus  humanum ;  scd  ex  quo  populi  congre- 
gatio  quae  adducia  esl  ex  iEgypto :  ut  sensus  perlineat 
ad  Asapb,  quod  intcrprelalur  Gongregalio.  Sed  uti- 
nam  qui  dixit,  Aperiam  in  parabolis  o$  ttieiim,  etiam 
iiilelleclum  noslrum  in  eas  aperire  dignetur!  Si  enim 
sicut  os  suum  aperuit  in  parabolis,  ita  apcriret  etiam 
Ipsas  parabolas ;  et  sicui  eloquilur  proposiiiones,  ila 
eloqueretur  et  eamin  exposiiiones;  non  hic  aesiuare- 
nius  :  nunc  vero  ita  obtecia  et  clausa  sunt  omnia,  ut 
elianisi  ad  aliquid  ipso  adjuvante,  unde  salubriter 
pascamur  pervenire  possimus,  in  sudore  tamen  vullus 
noslri  edamus  panent  {Gen.  iii,  19);  et  poenam  defini- 
lionls  aiitiquae,  non  corporis  tantum,  sed  el  cordis 
labore  pendarous.  Dicat  ergo,  et  audiamus  parabolas 
el  proposiiioncs. 

5.  \ver$,  3.]  Quanta  audivimu$ ,  et  cognovimue  ea , 
«I  palre$  tto$tri  narraverunt  nohi$,  Dominus  superius 


P3ALMUM  LXXVII.  911 

loquebaiur.  Nam  eqjiis  aiterius  verba  credenda  sunt, 
Attendite ,  popn/ni  meu$ ,  Is^m  meam  ?  Quid  est  i>rgo 
quod  nunc  repenie  homo  loquiiur?  Jam  enim  Iiominis 
▼crba  sunl,  Quanta  audi9imu$,  et  cognovinm  ea,  et 
patre$  no$tri  narraterunt  nobi$.  Nimirum  jaro  Deus  ex 
hominis  ministerlo  locuturus,  sicut  ait  Aposiolus ,  An 
fmUi$  experimentum  aceipere  eju$  qui  in  me  toquilm 
Ckri$tu${\lCor,  xiii,3)?  ex  persona  sua  priroum  verba 
fieri  voluit,  ne  verba  ejus  loquens  bomo,  contemne- 
returm  iiomo.  Iiaeoimse  babent  locuiioncs  Dei, 
quse  nobis  insinuantur  per  sensuro  corporis  nostri. 
Creaiuram  subdiiaro  opere  invisibili  Creaior  movet ; 
non  ejus  substantia  in  aliquid  corporale  ei  leroporale 
converlitur,  ut  corporalibus  et  temporalibus  signis, 
sive  ad  oculos  sive  ad  aures  periinentibus ,  quanluni 
capere  homincs  |)ossunt ,  suam  laciat  innolescere  vo- 
lonlaiem.  Si  enim  aiigelus  uti  potest  aeihere,  acre, 
nube ,  igne,  et  alia  qiialibei  naiura  vel  specie  corpo- 
rali ;  ei  homo  vullu ,  lingua ,  manu,  calamo,  litieris, 
aliisve  significantibus  rebus  ad  suae  mentis  indicanda 
secreia ;  postremo  curo  bomo  sii ,  nuntios  horoines 
miilit ,  et  dlcil  alii ,  Vade ,  et  vadit;  et  alii ,  Veni ,  et 
vcnil ;  et  servo  suo ,  Fac  hoc ,  ei  facit  {Lue.  vii,  8) : 
quanto  majorie  et  efficaciore  polesuie  Deus ,  cui  Do- 
mlno  universa  snbjecta  sunt,et  Ipso  angdoet  ho- 
roine  oiilur,  utquod  ei  placet  aanuntiet !  Quainvis 
ilaque  jam  horoo  dical ,  Qiiatiia  atcdtmtniif ,  et  eognovi^ 
mu$  ea,  ei  pairee  neetri  narraoerunt  nobi$;  lamen  tan- 
qiiaro  Dei  verba ,  non  lanquam  huroanas  labulas  ao« 
diarous.  Propter  hoc  enim  pramiissnm  ost ,  Attendite 
populu$  mm,  tegem  meam ,  inclinate  aurem  tfeeiram  in 
verba  ori$  mei.  Aperiam  in  paraboii$  0$  meum,  eioquar 
propo$itione$  ub  initio.  Quanta  ergo  atu/tvrmiis,  inquit, 
ei  eognovinm  ea ,  et  patree  no$iri  narrmeruni  nobi$. 
8ic  est,  aiMltvtmiis,  et  cognovimue  /quomodo,  Audi,  /1- 
Ha^  etvide  {P$ai.  xliv,  11).  Audila  enim  suntin  Vo- 
teri  Testamento  qu»  cognoscuniur  InNovo;  audila 
cum  proplietareniur,  cogniia  cuni  implerentur.  Cbl 
promissio  rcdditur,  non  fraudatur  auditio.  Et  pu" 
ire$  no$trif  Moyses  et  Pfuphetae ,  tiarravmMl  nobi$. 

6.  [vm.  i.]  Non  $unt  ab$eondHa  a  fiUi$  eorum^  in 
generaiione  aitera.  ilaec  est  nostra  generatio ,  in  qua 
nobis  donata  est  regeneraiio.  Annuntianie$  iaude$  Do' 
mtni,  ei  poteHiia$  eju$^  ei  nurabiiia  eju$  quee  feeit. 
Ordo  verborum  est ,  Et  pairee  no$iri  narraverunt  no- 
bi$,  annuniiaHte$  lauda  Domini.  Laudatur  Dominus 
ut  ametur  :  qtiid  enim  salubrius  aroalur  T     . 

7.  [ver$.  5-8.]  Et  $u$citavii  Te$timomum  in  Jacob , 
et  Legem  po$uit  in  I$rael,  Hoc  est  initium  de  quo  su- 
pra  dictum  esl,  Eloquar  propmtionee  ab  initio.  Ini- 
tiumest  eiigo  Veius  Tcstamentum,  fiiiis  Novum.  Ti* 
mor  enim  prsvalet  in  Lege  :  et  tm'iiiMi  oapientim 
amar  Damim  {P$ai.  cx ,  10).  Ftnti  autem  Legi$  Clm-^ 
$lu$  M.adjustitiam  mni  credenti  {Ram.  x,  4) :  quo 
donanle  difundiiur  ehariiae  in  cordibu$  no$tri$ ,  per 
Spiriium  eaneiumqui  datu$  e$i  nobis  {Id.  v,  3);  ct  coii- 
iummaia  ciuirita$  fora$  mittit  amarem  {IJoan.  iv,  18) , 
quoiiiam  niinc  $ine  Lege  jusiitia  Dei  mamfe$taia  e$t,  Scd 
quoniam  reKtmontfim  kabet  a  Lege  et  Frophetie  (Aotiu 


937 


S.  AUGUSTINI  EPI 


plscbpi 


98^ 


I»,  «1) ,  \deojusdtamt  Te^Umomum  iHJacob.et  U- 
gm  posttkin  Itraei.  Nam  ei  illud  quod  tam  insigni  et 
pleno  tanlis  significationibus  opere  laberuaculnn) 
constitutum  est ,  tabernaculura  Testtioonii  nominatur 
(Exod,  XL ,  2) ;  in  quo  erat  velamen  coMtr^  arcam 
Lcg(i,8icul  velamen  conlr»  faeiem  miiiistri  Legis ; 
quia  iti  iila  dispensatione  parabolgp.  ot  propositiones 
erant.  Ea  quippe  qux  prrdicabanittr  et  fiebant,  ve- 
latis  signiricaiionibtts  condebanlur ,  et  non  revelati^ 
manifesiationibus  ternebantur.  Cum  anleni  tramieris  ' 
ad  Chrittumy  ait  Apostolus,  auferetur  velamen  (ii  Gor* 
III ,  i5 ,  16).  Quotquot  enim  sunt  promissioiies  Dci» 
in  illo  Etiam ,  Amen  *  {Ibid.  i ,  20).  Quisquis  igitur 
Gbristo  ndhxrel,  tofum  bonum  qnod  eliam  in  litteris 
Legis  non  intelligii,  hAbei;  quisqois  est  autein  alienus 
a  Clirisio,  neciuielligu,  nechiibet.  Su»citaviter%oTe' 
slimonium  inJaco6,etL^em  posuitin  IsraeLMore  auo 
repctir.  Namquodcst,  StMctmvi/  Tesiimonium;  hoc 
est,  Legem  posuit :  et  quod  est,  in  iaeob ;  boc  est«  in 
Israet,  Nam  sicut  ista  duo  nomina  sunt  hominis  unius, 
Ita  Lex,  et  Tesiimonium  duo  sunt  nominji  rei  uniuo. 
Interest  alli|uid  ,  ait  qnispiam ,  iiiter  smdtami  et  ^o- 
«Mfl.  Ita  sane ;  quemadmodum  interest  etiam  inler 
Jacob\  et  Iwael :  non  quia  erant  duo  hQmineii,  ^  ea- 
dem  dfio  nomina  diversis  causis  uni  bomlni  sunt 
imposita  ;  Jacob  propter  supplaDiaiiQaem  ,  quoniam 
nnscentis  t^nuit  plantam  fratris ;  Israei  autem  propter 
vfsionem  Oei  (Gen.  xxv,  25,  ef  xxxu,  t8)«  Sic  aliud 
est,  suscitamt,  aliud  posuU,  Nam  ,  suscilmni  Tetim^i'^ 
nlum^  quaiitum  existimo,  dictum  esl,  quod  illO  aiiquid 
suscitatum  est.  Sine  Lege  enim^  ait  Apostolus,  peua* 
tum  mortuum  eH.  Ego  auum  vivebam  aliquando  iine 
Lege  :  advenienie  autem  mand^to  ,.  peecaium  revlxii^ 
Bcce  quod  susciutum  est  per  Tes^monittm  quod  e$l 
Lex,  Ut  appareat  qiiod  latebat ,  sicut  paulo  post  di* 
Gii :  Sed  peccatum  ut  appareai  peecaium ,  per  tfpnum 
mi7{t  operatum  est  martem  ( Rom»  vii ,  8,  9,  i3).  PosuU 
auleni  Le^em,  dictum  est,  tanquam  Jugum  peccato- 
ribus  :  linde  dicitur,  duia  futo  non  eu  lex  posila 
(I  TinL  i^  9).  Testimonium  est  igitur,  in  quantum  ali- 
quid  probat ;  Lex  flntero ,  in quantum  jubet ;.cum  ait 
una  eademque  res.  Quocirea  sicui  lapis  Christus; 
ted  ci-edentlbus  in  caput  angiili  (Pia/*  cxvii,2i), 
non  crcdcntibus  auiem  lapis  offenstonis  et  petra  soan- 
dali ;  ita  TesiUmotfiorn  Legls  eis  qui  Lege  iion  legl- 
time  utunlur.  Tesiimohium  est  (|oo  convincantur 
punlendt  peccatores;  his  vero  qiii  ea  legitime  utun- 
tur,  Testimonium  est  quo  demonstratur  ad  quem  <i- 
Itorahdl  confiigere  debent  peccatores.  In  ejua  enim 
gt  ntia  est  justitia  Dd ,  testimonium  habens  a  Lege  et 
PropheliSy  qua  '  jastlflcatur  impios  :  quam  quid4tfn 
ignorantes,^  suam  volentes  constiiuere^  juttitiee  Dd 
hoh  sunt  subjebti  (Aom.  x ,  S). 

8:  iQii*n(ii;)iriquit,  cmandavitpatribusnostrisnola 
facere  ea  Bliis  snts  :  nt  cogiioscat  generatio  altera , 


^yAd.9  transierit. 
aiias  Au^^tisUaus. 


At  plerique  Mss.,  tranJslerls  :  et  kic 


•  sici«tt.AtEdd.»iRiao«raia.Quis9Nii.  videaupra,  ooL 
9iltn.  18. 


filii  qui  liasccniur  cl  exsurgcnt,  et  harreiit "  flliis  siiis ; 
ut  ponaiu  in  Deo  spem  siiam ,  ei  non  obliviscantur 
operum  Dei ,  et  inandala  ejus  iexcjuiranl.  Ne  flani , 
sicul  patres  eoriira.generalio  piava  et  amaricaiis ; 
generalio  quae  cdr  iion  direxil  siiiini;  el  nori  cst  cre- 
diius  cum  Deo  spiriius  cjus!  >  Ilncc  verlia  indlcant 
duos  quijdammodp  popiilos  ;  alleruin  ad  Vchis,  alic 
riiin  ad  Novum  Teslamerilum  pcrlineniem  :  iiani  qiij>«! 
ail,  Quantd  matidavil  patribui  nourts  nola  faccrc  i\\ 
filiis  siiis  ,  mandaia  eosacccplssc  dixiti^oia  fudre  r,i 
/i//is  ««i«,  non  tamen  eos  agnovisse  ant  fecis^c  ;  Siil 
ad  lioic  acceponmt  ipsi;  ut  cogttoscat  generatto  altcra , 

Siiod  illa  non  cognovit.  t^ilii  qui  naicetifur  et  exsnrgetti. 
Lun  illl  qiii  nati  sunt ,  iidii  exsiirrexerunt,  quia  non 
siirsuni  cor^  sed  iii  terra  poliushabiierunl.  tum  Cliri- 
sio  enim  exsnrgitiir  :  uride  dlcium  est,  Si  exsnrrexi- 
slis  cum  Cnristo  ,  quce  sursum  sunt  sapite  (Coloss.  iii » 
1).  Etnarrent^  iiiquit,  filtis  euis ,  ul  pouatti  in  Deo 
spemsuam.  Ita  enim  non  suam  Jnstitiatn  Justi  volunt 
constiluere  ,  sed  revclant  ad  Deurii  vlani  sr;.im  ,  et 
sperant  iri  eum  ,  ut  ipse  faclal  (Psal.  xxxvi ,  5).  El 
non  obliviscanitir  operum  bei  :  ma|;iiiilcando  scilicct 
et  jactaiido  operai  sua,  ianquam  !()$!  faciant;cum  Dcus 
sil  qui  operalur  in  eis  qul  l)ona  bperantur,  et  vollc,  ei 
operari,pro  boiia  voluntate  (Pliilipp.  «,  i3).  £4 
mandata  ejus  exqtdrant.  Cum  Jam  ca  didicerinl,  qno- 
modd  exqnirant?  Qtiatita  enim ,  ini]uit ,  mahdavii  pa^ 
tribus  nostris  tiota  facere  ea  fitiis  suts ,  Ut  cognoscat 
generatxo  alterd.  Quid  cognoscalt  LUique  hiaiidats 
^uae  mandavit.  Quomodo  ergo  adhucexqiilraiit,  ni*>i 
quia  pnriendo  ih  beo  spem  suarii ,  luric  mahdata  ejus 
exqulrant ,  iii  ali  eis  itlo  adjuvarilc  complc-intur  ?  fie 
fiant,  sicut  palres  eorum ,  getieralio  prava  et  amaricans; 
generatio  qua:  non  direxit  cor  suum.  El  dlcit  quare, 
cdntinuo  subjungcrido,  kt  iioii  esl  ereditus  eum  Deo 
^ptritusejus  :  id  csi,  quia  ridii  babebai  tidem,  qns 
inipelrat  quodLex  iriipei*at.  Quarid6  eiitrii  cuin  Spirilu 
Dei  operante  spiritus  hominis  cooperatur,  tanc  quod 
petis  jussil  iiiiplctiir;  ^t  tioc  hori  itt|  nisi  credendo 
iu  eum  qui  jusiiflcat  impiurii  (Rom.  tv,  5).  Quam 
fidem  non  liabuit  ([eneraiio  prava  et  amaricans;  et 
ideo  de  illa  diclurii  est :  Non  est  eredilui  cum  Deo 
spjritus  ejus.  Mvho  enirii  hoc  expi-essios  dictum  est, 
ad  signiilcanilain  gratiam  Dei ,  qux  hori  soUini  ope- 
ratur  remissionem  peccatoruni ,  sed  eiiam  coope- 
rantem  sibi  racit  hdminis  spiritum  {n  dpcre  bo« 
norum  factorum ;  quasi  diceret,  Noh  credidit  Deo 
apirilus  .ejiis.  Hoc  est  eriim  habere  cunri  Deo  credi- 
tuip  spiriluiii ,  ndri'  crcdere  spiritum'  ^uum  }M>sse  la- 
cerq  sine  Deo  iusiiiiam  ,  sci  cum  heo'.  Roc  est  eiiam 
cfcdece  in  Di^uin;  quod  uti(}ue  pliis  iist  (\iiim  credere 
Deo.  Nani  et  iiomini  cuilibet  plci*umque  credendum 
esi,  qiiamvis  in  eiim  non  sit  crcdendurii.Hbc  est  ergo 
credere  in  t)eum ,  crcdendd  adhsbrerc  ad  bene  co- 
operandurii  boria  operanti  Deo :  ^uti  ^e  me^  Inquit, 
nilul  potestis  faceire  (Joan.  xv,  5).  (^mA  aiitem  plus 
.  hinc  Apostolus  dicere  poiuit ,  quam  quod  att :  Qm: 
autem  adliasret  Domino^  unus  spiritue^est  (I  tor,  vi, 
*  sic  Msa.  At  Edd.  hoc  tantum  loco,  narrdbunL 


m  ENARRATld  IN  P^ALMUM  LXXVII. 

17).  Alioqiiin  lex  illa  lestimoniiim  est  quo  d«niinneiur, 
hoi)  quo  absolvalur  reus.  Lillera  enim  est  minax , 
qunc  convincat  pnevaricalores;  non  spiritus  adjuvans, 
qui  libcrel  et  juslificel  peccalores.  Generaiio  ergo 
illa',  cujus  exeinpliim  cavendum  est,  idco  prava  et 
nmaricaiis  fuit.  quia  non  est  crediiui  cum  beo  spirUus 
ejus  :  qiiia  etsi  aliqua  credidit  Deo  ,  non  tameii  cre* 


900 


anie  me  factus  e$t  {Jgan.  i,  27).  Sic  Abcl  Jiist'is  ma- 
jori  praelatus  <^t  fratri  (Gen.  iv,  4,  5),  sic  Israaeii 
Isaac  (irf.  xx^,  i2),  sic  Esau  coiigemino  suo,  sed  ta^ 
men  prius  nato,  ipse  Jacob  {/(/.  xxv,  23) ;  sic  Pharci 
et  ipse  congeininum  suum,  qui  prius  manum  ex  iitero 
iijiserat.  el  coBpc;rai  naspi,  eliam  nasceudp  priccssii 
(/d.  x-XYiii,  27;-29) ;  sic  David  majoribiis  j[ir.Tl:itiis  cst 


didil  ih  Deum;  noh  cx  lidc  adhasil  Deo,  ut  sanala  a  frairibus  (I  Reg..xyi^  12)  :  el  propier  quod  isUc  omncs 
Deo  bene  rooperarelur  cum  operante  in  se  Deo.  atqiie  ali;c  simil^ea,  non  soluiii  diciorum,  seJ  etiam 

9.  [vers,  9.]  DeMlque,  ¥Uii  Epfireem  intendcntes  el  faciorum  parabohe  piWesseVuiii.  sic  popuhi  Jud.i.M}- 
miltentes  arcus,  conversi  suni  in  die  6e//i.  Persequeii-  rum  prnelalus  es^  pnpulus  ciii-isiianus,  pro  qiio  ri*(i- 
ies  Lcgem  jusiiliaB,  ip  Lcgem  juslitioe  non  perveiic-  imendo,  (jiuemadmodum  Abel  f\  Cain  (Oen»  iv,  8),  sic 
niMl  (Rom.  IX,  31).  Quare?  Quia  non  ex  «de.  Gene-  a  Judsejs  occisus  est  Chrisiiis.  Hoc  prx-figuralijm  est 
^.-t        ;         *    ^..:         :-!...»  ^.      f\^«  -     i: ^^      ^^^^^  ejiam  cum .Jacob  decussatim  porrectls  manibus, 

dextera   tetigit  Epl^rxm  ad  sihislram  constitutuiii ;. 

eumque  praeposuit  Manasse  ad  dexteram  constitulo, 


raiio  eiiim  erat,  ciijus  spiritus  cum  Deo  crcditus  noh 
est :  sed  (anquam  ex  o|)eribus  ;  quia  non  sictit  lclcn- 
dil  et  misit  arcus  (quod  foris  apparet,  tanquani  ih 
bperibus  Legis),  iia  direxit  et  cor,  ubi  justus  vivit  cx 
fide  (Id.  I,  47),  quae  per  dileclioiiem  operalnr  (GaL  v, 
6),  qua  inhrcretur  Deo,  qiii  operalur  in  homine,  ct 
velle,  etoperari,  pro  bona  voluntale  (PhHipp,  if,  18). 
Nam  qtiid  esl  nliiid  tenderc  arcum,  et  millere,  ct 
converli  ih  die  belli,  nisi  attcndpre  et  prorniliere  in 
die  audilionis,  et  deserere  in  die  (ehlalionis ;  armis 
quasi  piroludere,  et  ad  horam  cerlaminis  nolle  pu- 
gnare?  Qiiod  sane  alt,  tendentes  et  mittentes  arcus; 
cum  debuisse  dicerc  videaiur,  tendehtes  arcus,  et 
mitteiites  sagiitas;  hon  enim  arcus  miiiitur,  sed  ab 
arcu  aliiquid  miltitur  :  aui  illa  loculio  est  de  qtia  su- 
pcrius  Jisseruimus;  ubi  dictum  est,  SuscitavHTestmo* 


quem  sinistra  ipse  tangcbat.  Nam  secundum  carnem 
/ilii  Ephrcem  intendentes  el  nuttentes  arcui,  conversi 
sunt  in  dte  belli. 

10  [vers.  10.]  Quid  ftit  autem  quod  ait,  Conversi 
sunt  in  die  bellij  coiiseqiienlia  docent|  quibus  iil  aper- 
tissime  cxposuil :  Non  cuslodierunt^  iiiquit,  testamen' 
tum  Dei,  et  m  leQC  ejus  notuerunl  ambuiare.  Ecce  qiiid 
eslj  Conversi  sunt  in  die  belli :  noh  observavcrunl  le- 
slamenluM)  l)ei.  tJbi  arcus  tendenles  et  roillcntes, 
etiaiii  proniisbionis  promptissimab  verba  prolulerunt, 
dicenlos  :  Qumcumque  locutus  est  Dominus  Deus  no- 
ikr|  faciemus  et  audtemus  *  [Exod.  xix,  8).  Couvcrsi 
tiint  in  die  ielli :  quia  promissionem  obedienli;c,  noii 


hium,  quia  suscitavit  aliquid  Testimonio  j  ita  et  bic,      auditio,  sed  tentaiio  probat.  Ciijus  est  aiiiem  cum  Deo 


mittentes  arcus^  quia  mjserunt  aliquid  arcubus :  M 
obscurus  ordo  verboriim  est,  cum  prxtermission^ 
yerbl,  quod  etiam  lacltum  Subaudienduro  eat,  ut  istis 
6rdo  slt;  filii  EphrcBm  htendentei  arcus,  et  nntlentes, 
et  subaudiaiur,  Sagiltas;  t^leniusque  sit,  Tendentes 
arciis,  et  mittentes  sagiitas  :  quia  etiam  II  diceret, 
Tendentes,  et  mitientcs  sa^ittas,  nori  iiitlque,  Ten- 
denies  sagiitas,  intelligere  deberemal;  sed  aodito  eo 
qiiod  dixit,  tendentes,  subaudire  t>oCia8,  Alrcom, 
qtiamvis  dicturo  non  focrit.  Noiinulli  sane  codicea 
^rieci  habere  dtcuhtur;  tendentei  et  mittente$  areubus^ 
ut  sine  dtiiiitatiohe  siibaudiamus  Sagittas.  Quod  vero 
per  (iltos  Ephrsem  universam  illam  generationein 
amaricantem  ihteliigt  Voluit,  locntio  est  a  parte  to- 
tum  signiiicans.  &1  ideo  fortasse  electa  est  ista  pars, 
ex  qua  ille  populus  tolus  signiflcaretur,  quia  d6  hift 
potissimum  boni  atlquid  exspeclandum  foii;  quia  ex 
illo  naii  sunt)  quem  neputem  suum  Jacob,  quamtis  a 
patrc  ejus  tanqu:im  minorem  ad  shiistram  constitu* 
tum,  nnann  tamen  dextera  benedixit,  ^umque  maJoH 
Tratri  arcana  bcnedictione  prx|)0suit  {Gen.  xlviii,  14) ; 
ot  quod  ita  noc  Idco  iribus  illa  eiilpator,  nec  appa» 
misse  in  ea  quod  illa  benedlctlo  promittebai  oslen- 
diitir,  salis  intelligamus  ((uod  etlam  tonc  ex  verbH 
patriarcKab  Jacob  longe  aliod  flgurabatdr,  quam  pru* 
deulia  oafnis  exspeciat.  Figurabatur  enim  quod  roturi 
essent  hovissimi  qui  erant  priroi,  et  pnmi  futuri  es* 
sert  qiii  erant  novissimi  {Hatth.  xt,  16),  per  Salva* 
ioriB  iadventoiii,  de  qoo  dteiuiu  eU :  QtU  post  m$  vtmn 


spirilus  creditus,  fidelem  tenel  Deum,  qui  noh  eiiin 
pei-mittet  tenlari  super  quod  potest ;  sed  faciel  cum 
lenlatidhe  ctiam  exitum;  ul  possit  susiinere  (iCor.x» 
l5),  ne  convertaiui*  in  die  bclli.  Qui  aulem  in  se,  non 
111  beo  gtoriaiur  (ibid.  i,  ^l),  qiiantuinvis  jaclel  pol- 
licilationem  virtutis  sua:',  vclul  lendehs  el  niittens  ar- 
cus,  convertitur  in  die  belti.  Quia  enihi  hdn  est  cre- 
dilus  cuin  Deo  spirilus  ejus,  non  esl  cum  illo  etiam 
Spirilus  Dei ;  et,  sicut  scriplum  esl,  (^tiia  non  credi- 
dit,  ideo  non  protegetur  (kccti»  ii,  15).  0uod  verd 
cum  dixisset,  Non  observaverunt  testatnetitum  bei^  ad- 
jecit  et  ait,  Ei  in  leje  ejus  noluerutit  ambulare)  re|)eii- 
iio  est  superioris  s^ntenlix,  eum  quadatii  ejiis  expo^ 
sitione  :  hoc  enim  appellavit,  legem  ejus^  qood  supra 
dixerat  teslatnentum  bei ;  ut  lllud  qood  dictuin  est, 
tion  cMtodierunt,  repetiiuiri  lntell$ator  in  eo,  ambtt- 
Xdte  noiuerunt.  Scd  cum  bi-evius  dici  posset,  Et  in 
iugeejiis  non  ambulaverunl,  nonnihil  mihi  videtur  in 
lioc  verbo  nos  qtixrere  vbluisse,  quod  mahiit  dicerr, 
holuerunt  attibulare^  qoam,  non  ambulaverunt.  Poie 
frat  enim  putari  lex  oj^erum  qiiasi  sufHcere  ad  jusiin<* 
cationem,  cum  ea  <jhac  prxcipiunlur,  rorinseciis  (hint 
ab  eis  hominibiis  qui  mallenl  non  prsecipi  quac  noii 
ex  corde  raciunt,  et  taroen  faciunt ;  ac  per  hoc  quasi 
Vtdehlur  ambularc  in  le^te  Dei,  sed  noloni  ainbulare : 
non  enim  ex  corde  faciunt.  Ex  corde  autem  nullo 
inodb  (ieri  potest,  quod  formidiae  fit  podiiac,  non  di" 

r..  KSkL  in  iiiw.  ei i^  txx.  At  ia  editis bic,  audientuie 
fackmus. 


991  S.  A13GUST1N1 

lectione  jusliti».  Nam  qiiantttm  attinet  ad  facta  qaae 
forinsecus  aguntur :  ei  qui  timent  poenam,  et  qui 
amant  justitiam  non  furanlur ;  et  ideo  pares  sunt 
roanu,  dispures  corde ;  pares  opere,  dispares  volun- 
tate.  Ideo  illi  sic  nutali  sunt :  Generatio,  inquit,  qua 
cor  non  direxU  $uum,  Non  diclum  esl,  opera :  sed, 
cor.  Directo  enim  torde,  recia  sunt  opera  :  cum  au- 
tcm  cor  direcium  non  est,  opera  rccta  non  sunt, 
eiiamsi  recia  videanlur,  Et  unde  cor  nondirexit  prava 
generatio,  saiis  aperuit,  cum  ait :  Et  non  at  ereditus 
cum  Deo  spiritu$  ejui.  Rectus  est  enim  i)eus  :  et  ideo 
rccto  adlixrens,  tanquam  incommutabili  regulac,  po- 
test  lieri  reclum  quod  in  se  fuit  pravum  cor  iiominis. 
Ut  auiem  cor  cura  illo  sll,  et  per  hoc  rectum-osse  pos- 
sit,  acceditur  ad  eum,  non  pede,  sed  fide.  Ideo  dici- 
tur  ciiam  in  Epislola  ad  Hebraeos  de  illa  ipsa  gene- 
rniione  prava  et  amaricanie  :  Non  profuit  sermo 
audilus  illii  non  conlemperalii »  fidei  eorum  qui  obaudie- 
runt  (Hebr.  iv,  2).  Voluiilas  igitur  qux  est  in  corde 
rccto,  parat^r  a  Domino,  fide  pnecedenie,  qua  acce- 
diiur  ad  Deum  rectum,  ul  cor  fiat  rectum.  Qus  fides, 
prscveniente  et  vocante  misericordia  Del,  per  obe- 
dicntirtm  suscilatur ;  el  applicare  incipit  ad  Deum 
cor,  ul  dirigalur ;  et  quanto  magis  magisque  dirigilur» 
lanlo  magis  videt  quod  non  videbal,  et  valet  quod 
noii  valebat.  Hoc  non  feceral  Simon,  cui  Petrus  apo- 
stolus  dixit :  Non  eit  libi  pan  neque  ion  in  hac  fide; 
cor  enim  tuum  non  eit  rectum  cum  Deo  (Act.  vni,  41). 
Ibi  enim  osiendit  quia  non  potest  esse  reclum  sine 
Dcc,  ut  incipiant  homines,  non  tanquam  servi  sub 
lege  ambutare  metueutes,  sed  in  lege  tanquam  filii 
volentes,  in  qua  ilti  ambulare  noluerunt,  et  sub  illa 
rei  remanserunt.  Hanc  enim  voluniatem  non  timori 
sed  charitas  habet,  quae  diiTunditur  in  cordibus  cre* 
dentium  per  Spiritum  sanctum  (Rom,  v,  5).  Quibus 
dicilur :  c  Gratia  salvi  facti  estis  per  fidem,  et  hoc 
non  cx  vobis,  sed  Dei  donum  est ;  non  ex  operibus» 
ne  forte  quis  extollatur.  Ipsius  enim  suinus  figmen- 
tuin,  creaii  in  Christo  Jesu  in  operilius  bonls,  quae 
pracparavit  Deus  ut  in  illis  ambulemus  >  (Ephei.  n, 
8-10).Non  quomodo  isli,  qui  in  lege  ejui  noluerunt 
ambulare,  non  credendo  in  eum,  neque  viam  suam 
revclando  ad  eum  et  sperando  in  eum,  ut  ipse  fa- 
ceret. 

ii.  [ven.  11,  12.]  Et  obliti  iunt  beneficiorum  ejui^ 
et  mirabitium  ejui  qum  oitendit  m,  coram  patribm  eo- 
rwn  qwB*  fecit  nurabilia.  Quid  sit  hoc,  non  est  quas- 
siio  negligenda.  De  ipsis  patribus  paulo  ante  dicebat 
i|uod  fuisset  gcneraiio  prava  ei  amaricans.  Ne  fiant^ 
iiiqmt,  iicut  patres  eorum,  generatio  prava  et  aition- 
cam;  generatio  qucs  non  direxit  cor  iuum^  et  c:etera 
qit;e  ndhuc  de  ipsa  generalione  dicuntur,  cujus  imi- 
(aiionem  eo  modo  cavendam  praccipit  alieii  genera- 
ti()i>i,  ut  ponant  in  Deo  ipem  suam,  et  non  oblitiicantur 
OpiMUH  Deif  et  mandata  ejui  exqtdrant :  de  quibus  jam 

*  Edd.,  audilus  illii  non  conUmperani  fidei  eorum,  eic. 
sc(i  iUa  Blss.  qus  bic  restUuitur  lectio,  ia  Graecum  textum 
A|;osioli  aou  minus  quadrai. 

•  raitioila,  qua*,  deest  In  ediUs;  sed  exstat  io  liss.  et 
•pud  lAX. 


EPiscopi  *  m 

salisquodvisum  esl  disseruimus.  Quid  sibi  ergo  vuli, 
cum  de  ipsa  generatione  prava  loquaiur  quomodo 
obliti  iunt  beneficiorum  Dei,  et  mirabilium  ejui  quas  oHen-- 
dit  et«,  quod  addidit  ei  dicit  :  Coram  pairibui  eorum 
qwB  fecit  mirabHia,  Quibus  patribus,  cuin  isli  ipsi 
sint  patres,  quorum  non  vult  esse  posieros  simites? 
Si  illos  acceperimiis  ex  quibus  isii  nati  eranl,  velut 
Abraham,  Isaac  et  Jacob;  jam  olim  donnierant, 
quando  mirabilia  Deus  oslendit  in  iEgypto.  Sequitur 
enim,  In  terra  JEgypti^  in  campo  Thaneoi  :  ubi  dicit 
osiendisse  Deum  islis  mirabiiia  coram  pairibus  co- 
rum.  An  forie  spiritu  praesenies  erant,  quia  de  ipsis 
Dominus  in  Evangelio  ait :  Omnei  enim  iUi  tivunt 
(Lue.  XX,  58)?  An  accommodalius  accipimus  patrcs, 
Moysen,  et  Aaron,  aliosquesenioresquicoinniemor.in< 
lur  in  eadem  Scriptura  ctiam  spiriium  accepisse,  unde 
acceperat  et  Moyses,  ut  eum  adjuvareiit  ad  eumdem 
populumrcgeiidumacrercndum(iVum.xi,  16,  i7)?Cur 
enim  non  appellarenlur  patres?  Non  sicut  Deus  Pa- 
ter  unus  est  qui  regenerat  Spiritu  suo  quos  facit  fi- 
lios  ad  acternam  hxrediutem ;  sed  lionoris  gratia, 
propter  s&tatem  curamque  pietaiis  :  sicut  Paulus  se- 
nior  dicit,  Non  ut  confundam  vo«,  iuee  scribo ;  sed  ut 
filioi  meoi  clutriaimoi  moneo ;  curo  sciret  uliqiie  a 
Domino  dictum,  Ne  vobii  dicatii  patrem  in  terra; 
unui  eit  enim  Pater  vesier  Deui  (Matth.  xxni,  9).  Quod 
non  ideo  diclum  est,  ut  Itoc  vocabulum  honoris  liu- 
mani  de  loquendi  consuetudinc  toUeretar;  scd  ue 
gratia  Dei  qua  in  xternam  vitam  regeneramur,  nalu- 
rae,  vel  potestati,  vcl  etiam  sanciitaii  cujusquaro  ho- 
minis  Iribuerelur.  Ideo  cum  diceret,  Ego  voi  genui : 
prsdixit,  /n  C/irtsto,  et  per  Evangetiuin  (I  Cor.  iv,  i4| 
15) ;  ne  ipsius  puiaretur  esse  quod  Dei  est. 

12.  Ergo  illa  generatio  prava  et  amaricans,  ohlid 
ium  beneficiorum  Dd,  et  miralnlium  ejui  quee  aHendit 
eii,  eoram  patribui  eorum  qum  fecit  mirabilia  in  terra 
JEgyptij  in  eampo  Thaneoi.  Et  incipit  eadem  mirabilia 
commemorando  retexere.  Quae  si  parabolx  sunt  et 
propositiones,  profecto  ad  aliquid  comparando  refe- 
rendos  sunt.  Nec  oculum  intentionls  debemus  auferre 
ab  eo  quod  psalmus  ipse  intendit  ostendere»  hunc 
esse  fructum  omnium  qu»  dicantur,  et  qaare  admo- 
niti  somos  hxc  inteniissime  audire,  Deo  dicente,  At- 
tendite^  popului  meui,  legem  meam ;  inelinate  aurem 
veilram  in  verba  orii  mei;  ut  ponamus  in  Deo  spem 
nostram ,  ct  non  oblivisc4imor  opemm  Dei ,  et  nian- 
data  ejus  exquiramus ;  ne  fiamus,  sicut  Uii  patres, 
generatio  prava  et  amaricans ;  generaiio  quae  cor  uon 
dircxit  suum,  et  non  est  creditus  cum  Deo  spiritus 
ejus.  Ad  hoc  crgo  omnla  referenda  sunt,  ac  per  hoe 
qoidqnid  figurau  actione  ista  ^gnificant,  iia  fieri  pos« 
sont  spirituaUter  in  homine ;  vcl  gralia  Dei ,  si  bona 
sunt;  vel  judicio  Dei,  si  mala  sunt :  sicut  illa  bona 
iacta  sunt  in  Israelitas,  vel  mala,  et  in  ipsos,  et  hi 
eorum  inimicos.  Quae  si  non  obliviscamur,  sed  in  Deo 
spem  nostram  pooamos,  nec  ipsios  gratiaB  siinos  in- 
graa;eumque  timeamus,  non  timore  scrvili,  quo 
sola  mala  corporalia  formidantor,  sed  timore  casto 
permanente  in  aaeculum  saeculi,  qoi  iimor  wayDaia 


m 


esso  judicat  poenam  prWftri  lace  jiistiiiae ;  non  ef ncic- 
miir,  tanquam  patres  illi»  gcneratio  prava  el  amari- 
cans.  Terra  itaque  ^gypli  in  ligura  intelligenda  est 
hojus  sa^ciili.  Gampus  Tlianeos  planities  est  mnndati 
humilis.  Nam  Mandatnm  humile  interpreUtur  Tlianis. 
]n  hoc  ergo  sxculo  humilitatis  mandatum  siiscipia- 
mus,  ut  in  alio  sxculo  exaltaiionem,  quam  promisit 
qul  propter  nos  liic  facius  est  humilis»  accipere  me« 
rcamur. 

i5.  [ver$.  13-16.]  Nam  qui  disrupii  tnare^  et  trajedt 
eoiy  statiiit  aqua$  quan  in  Htre$t  ut  sic  starel  unda 
tnnquam  fuissel  iiiclusa,  potest  per  suam  gratiaro  co- 
hibere  fluida  et  labeniia  concupiscentiarum  carna- 
lium,  cum  hnic  suxulo  renuntiatur,  ul»  tanqiiam 
inimicis,  peccaiis  omiiibus  perdelelis,  ndelium  popu- 
lus  per  sncramentum  Eiptismatis  tiajiciaiur.  Qui  de- 
dtixil  eo$  in  nube  diei,  et  tota  nocte  in  Ulununaiione 
igw$t  potcst  etiain  spirltualiter  dirigere  itinera,  si  ad 
euin  claniet  lides :  Idnera  men  dirige  $ecundum  verbum 
tuum  (  P$aL  cxviii,  135  ).  De  quo  alibi  dicitur,  Ifue 
enim  rcclo$  faciet  cur$u$  ttto$^  et  ilinera  tua  in  pae§ 
Tproducet  *  (Frov,  iv,  27) :  per  Jesum  Christum  Doini- 
Dum  nostnim,  cujus  in  hoc  sxculo»  tanquam  in  die, 
sacramentum  manifestatum  est  in  cariie,  velul  in 
nubc;  in  judicio  vero,  lanquam  in  terrore  nocturno, 
quia  lunc  erit  magiia  tribulatio  sxculi  tanquam  ignla, 
ct  lucebit  juslis,  et  ardebit  injustis.  Qui  di$rupit  in 
dcserto  petram^  et  adaquavit  eo$  ucut  in  aby$$o  mutta ; 
et  edttxit  aquam  de  petra,  et  deduxit  tanquam  (Immna 
aq3ta$,  potest  uiique  siiienti  fidei  donum  Spirilus  san* 
c4i,  quod  illa  res  gesta  spiritualiter  signiflcabat,  in- 
fundere  de  spirituali  seqnenle  petra,  quod  est  Cliri- 
slus  ( I  Cor.  X,  4 ) :  qui  stabat  et  ckimabat,  Si  qui$ 
$itit,  veniat  ad  me ;  ct.  Qui  biberit  de  aqua  quam  ego 
dabo ,  flumtna  aqute  viva!  fiuent  de  ventre  eju$.  Hoe 
enim  dicebat ,  sicut  in  Evangelio  legitur,  de  Spiritu 
quem  accepluri  erani  credente$  in  eutn  ( Joan.  vii,  57- 
59  ).  Ad  qucm  veliit  virga  lignum  passionis  accessit, 
ut  emanarct  credentibus  gratia. 

14.  [ver$.  17.]  Fit  tamen  illi  tanquam  generatio  prava 
et  amttrican$y  appo$uerunt  adhuc  peccare  ei :  id  est, 
non  credere.  Nam  hoc  est  peccatum  de  quo  arguit 
Spiritus  mundnm ,  sicut  Dominus  dicit :  De  peccato 
quidem,  qtiia  non  crediderunt  in  me  (Id.  xvi,  9).  Et 
exacerbaverunt  Alti$$inium  in  »ccitate :  quod  alii  codi- 
ces  habent,  in  inaquo^o^  quod  de  grseco  est  expres- 
sius,  nec  aliud  quam  siccitatem  signincat.  Utrum  in 
illa  eremi  siccitate,  an  potius  in  sua?Qnia  licet  bi- 
l)ii^sent  de  petra,  non  ventres,  sed  raentes  aridas  ha- 
bebant ,  nulla  vircntes  fecunditalc  justilia^  In  qua 
»icciuie  magis  fideliter  Deo  supplices  esse  debuerant, 
ut  qui  satietatem  donaverat  faucibus,  aequitatem  do- 
iiaret  ct  moribus.  Ad  eum  quippe  ndelis  anima  clamat, 
Oculi  ffiet  videant  wquiiatem  {P$at.  xvi,  2). 

15.  [ver$.  18-20.]  Et  tentaverunt  Deum  in  cordibue 

suisy  vt  peterent  e$ca$  anxmabu$  $ui$.  Aliud  est  petere 

credcndo ,  aliud  tentando.  Denique  sequilur :  c  Et 

dcTaxerunt  de  Dco,  et  dixerunt :  Numquid  poterit 

«  &'«  Mfls.  At  Edd.,  perducet. 


RNARRATK)  IN  PSALMUM  LXXYIL  994 

Dens  parare  mensam  in  dcscrto?Qtioniani  pcrcussit 
petram,  et  fluxenint  aquae,  el  torrentes  inundaverunt» 
numquid  et  panem  poierit  dare,  aut  parare  niensain 
populo  suo?  »  Non  credentes  ergo  petierunt  escas 
animabus  suis.  Non  sic  aposlolus  Jacobus  escam  inen- 
tis  ]^ra:cipit  postulari ;  sed  a  credentibus  eam  peti 
admonet,  non  a  tentantibus  atque  detrahcntibus  Deo : 
Si  qui$  autem  ve$trum^  inquit,  indiget  ^apientia^  po^tH" 
let  a  Deo^  qui  dat  omnibue  affluenterf  et  non  imprope- 
rat ;  et  dabilur  ei :  po$tulet  autem  in  fide  niltil  h<B$ilan$ 
{Jacobi  1,  5,  6).  Hanc  fidem  non  habebat  generatio, 
quas  cor  non  direxerat  suum,  et  non  erat  creditiis 
cum  Deo  spiritus  ejiis. 

16.  [ver$.  21.]  Propter  hoc  audivit  Dominus^  et  di$' 
tulit,  et  igni$  accensue  e$t  in  Jacob^  et  ira  ascendit  in 
I$raeL  Exposuit  quid  ignem  dixerit.  Iram  quippe  ap- 
pellavit  ignem  :  quanquani  multos  proprie  etiam  ignis 
accenderit.  Quid  ergo  est  qiiod  ait,  Audivit  Domtituf, 
et  di$tulitf  An  distulit  eos  introducere  in  terram  pro- 
missionis,  quo  ducebantur ;  quod  intra  paucos  dies 
fieri  poterat,  sed  propter  peccau  in  eremo  fuerant 
eonterendi,  ubi  et  coniriti  sunt  per  quadraginta  annos? 
Quod  si  ita  est,  distulit  ergo  populum,  non  istos  ipsos 
qui  tenlantes  detrahebant  de  Deo;  nam  omnes  ia 
ereroo  perieruni,  et  filit  eorum  in  terram  promissionis 
ingressi  sunt.  An  distulii  poenam,  ut  prius  saibret 
etiam  infidelem  concupiscentiaro,  ne  propterea  puta- 
retur  iratus  quia  hoc  ab  illo,  licet  tentantes  et  detra- 
hentes,  petebant  qnod  facere  non  posset?  AHdttti  ergo 
ei  di$tulit  vindicare ;  et  posteaquam  feeit  quod  eum 
illi  facere  iion  posse  puiaverunt,  tunc  ira  aseendit  in 
Israel. 

17.  [vers.  22-51.]  Denique  ulroque  breviter  posilo, 
deineeps  aperte  ordinem  narrationis  exsequitur.  Quia 
non  crediderunt  in  Deo^  nec  $peraverunt  m  ealutare  ejus» 
Namque  cum  dixisset  quare  ignis  acceiisus  est  in  Ja- 
cob,  et  ira  asccndit  in  Israel ,  id  est,  quia  wm  eredi* 
derunt  in  Deo,  nec  speraverunt  in  $alMtare  eju$ ,  conti- 
nuo  subjiciens  quam  evideiitibus  beneficiis  ingraii 
fuerunt,  t  Et  mandavit,  >  iiiquit,  c  nubibus  desnper, 
et  Januas  cceli  aperuit.  Et  phiit  illis  manna  ad  man- 
ducandum ,  et  panem  cceli  dedit  eis.  Pancm  Angclo- 
rum  manducavit  homo  (a) :  cibaria  misit  eis  in  abun- 
daniia.  Translulit  Austrum  de  ccelo,  et  induxit  in 
virtute  sua  Africum.  Et  pluit  super  eos  sicut  pulve- 
rem  cames,  et  sicut  arenam  niaris  volatilia  pennata. 
Et  ceciderunt  in  roedio  castroruro  eorom»  circa  ta- 
bemacula  eonini.  Et  roandiicaverunt,  et  saturati  sunt 
nimis ;  et  desiderinm  eoruin  attuiit  eis :  non  sunt 
privati  a  desiderio  suo.  >  Ecce  quare  distulerat.  Quid 
itttem  distulerat,  audlamus :  AdAnc  e$ca  erat  in  ore 
ipsorum^  et  ira  Dd  ascendit  super  eos.  Ecee  quoddis- 
tttlerat.  Prius  enim,  disiuiit;  et  postea,  igms  aceensus 
est  in  Jacob,  et  tra  ascendit  in  IsraeL  Distulerat  ergo» 
ut  prius  faceret  quod  eum  facere  non  posse  credide- 
rant,  delnde  inferrct  quod  eos  pati  oporlebat.  Nam  si 
ponerent  in  Deo  spem  suain,  non  solum  eis  illa  desi- 

(a)  idem  f.  25  ex^licatiir  siipra  in  Psal.  xxxw,  i€fm.  I| 
n.  6. 


m  s.  AUGcstnn  EPtscopi 

ileria  camift,  sed  etiam  spiritas-,  implereniur.  Qni  enim 
mandavlt  nubtbus  de$uper,  el  jannas  cceli  aperuity  et 
ptuit  illis  manna  ad  mandueandum,  el  panem  ccsli  dedit 
eity  ui  panem  Angetorum  manducarel  homo,  qui  clbaria 
miiU  eis  in  abundanlia,  ui  saliarel  iiicredulos,  iion  est 
inefficax  dare  crcdenlibus  veruni  ipsum  de  coelo  pa- 
nem  quem  raanna  slgnificabal;  qiiiVere  cibus  est  An- 
gelorum,  quos  ftei  Verbuin  incorruplibiles  incorrupli- 
biliter  pascil  * ;  qiiod  ul  mandiicarct  Iioroo,  caro  fa- 
cium  cst,  et  liabitavit  in  nobis  (Joan,  i,  J4r).  Ipse 
eiiim  panis  per  nubes  cvangelicas  universo  orbi  plui-^ 
lur ;  et  apertis  privdicaiorum  cordibus  tanquam  coe- 
lcstibiis  januls,  non  raurmiiranii  ei  tcnianii  Synagogac, 
scd  crediMili  el  in  illo  spem  poneiiil  Ecdesiic  jiraidi- 
cadir.  Qni  *  transtolit  Austruin  de  coelo,  el  Induxil  In 
virluie  sua  Africum,  elpluit  super  eos  sicutpufvfirerii 
carnes,  et  sicut  arenam  maris  volaiilia  pennaia ;  ct 
cecideriHU  In  medio  castrorum  eoruin,  circa  laberna* 
cula  eoniin  :  et  manducaverunt ,  et  saiuraii  siini  ni- 
wis,  el  desidcrium  eorum  allulit  cis,  nec  suni  pnval! 
&  desiderio  suo,  »  polest  ei  non  lcntantium,  sc^  cre- 
dentium  parvnlam '  fidem,  carne  editis  vocum  signis 
el  pcr  aerem  iranscurrentibus,  tanquam  voiatilibjls 
pascere  :  non  lamen  ab  Aquilone  venienlibus  iibi  rri- 
gns  ei  caligo  privalenl,  id  esi,  eloquenlia  quai  buic 
suicnlo  placet'" ;  sed  iransfcrendo  Ausirum  dc  coclo.' 
Quo,  uisi  ad  lcrVas?  lit  qui  in  fide  sunt  parvuli,  au- 
diendo  terrestria  niitrlanlur  ad  capicnda  coelestia.  Si 
etiinUerresiria,  inquit,  dixi  vobis^  et  non  creditis ;'qiio^ 
modo  si  ccnksih  dixero  vobis^  credelis  (Id,  m,  \^)) 
Translatus  eniin  crat  ille  de  coelb  quodammodo,  ubt 
ihente  eiccsserat  Deo ;  lil  icmperans  els  essei  quibus 
dicebat :  Non  polui  vobit  loqui  quasi  spirituaiibus^  sek 
quasi  camalibtts  (  I  Cor.  iii;  i  ).  ibi  enim  audlcrat 
hit  drabilla  verba  (H  Cor.  xii,  4),  quse  in  terra  itli  iioii 
liccbat  loqui  per  verba  sonantla,  quasi  per  volatilia 
penndta ;  el  inducendo  t»  virtute  sua  Africt^m,  boc  esl, 
per  vcntos  meridianos,  ferveiites  et  lucentes  prasdi- 
eantiuin  spiriius ;  et  hoc  m  tfirtute  sua,  ne  sibi  iribuat 
Africus  qood  habet  ex  Deo.  Veniuni  autem  ultro  isil 
vcnti  ad  honiines,  et  apportant  eis  verfoa  divlnitus 
missa;  ut  In  suis  sedibus  etcirca  tabemaciila  sua 
colligant  ejusmodi  volatitid^  et  adoret  unusquisqiie 
Dominum  de  ioco8uo,omhesinSuIae  gentiuin  (Sophon. 

«.11). 

fS.  Sed  infidelibus  tanquam  pravae  et  amaricanti 
gcncrationi ,  cum  adboc  esca  esset  In  bre  ipsorum  l 
tra  Ddastendit  in  «o«,  et  occidH in  plurims  eoruni  > 
hoc  est ,  pluHinos  eordm ,  ve!  slcut  nonnulU  codices 
habent , '  f^ngues  eorunu  Quod  quidem  In  gr:iecis  quos 
habuimus,  non  iiivenimus.  Sed  si  hoc  esi  verius, 
qnid  alittd  inieUigendi  sunt  pingties  eorum ,  nlsi  su^ 
perbia  prae^^lent^ ,  de  quibus  dfcitnr  :  Prodiet  quasi 
0X  adipie  iniquitas  eorum  (Psal.  lxxti,  7)?  Et  cleetoi 
Jsraei  impidivti.  firant  iilic  etiam  elecii ,  quorum  fidel 


>  Edd.,  quod  Dei  yerbnm  corruplibUes  incorrt^tibHiter 
pasctt'.  Regius  Ms. ,  ques  Dei  verbtm  incorT^uptibile  t/iror- 
nip/iWHteriwMc*.    .  *     « 

*  Aliauot  Mss.,  fKirvuimtm, 


m 

noii  coiiieniperabatur  generalioprava  etamaricans.  Im« 
pcditi  sunt  aulem  nc  aliquid  eis  prodessent ,  quibus 

palerno  se  affectu  consnlcre  cupiebaut.  Qui))us  enim 

Dous  irascilur,  quid  misericordia  conferlur  bumaiia  ! 

An  poliiis  simul  cum  els  compeditos  etiam  electos  iii- 

lelligl  Voluit ;  ut  qui  nienle  et  viia  discernebaniur,  ad 

exemplum  non  jusiiiiae  tanlum  ,  sed  eliam  patientio: , 

cum  illis  molestias  suslincreiit?  uam  sancios  cum  pcc- 

caioribus  tion  ob  aliani  forsitan  causam  etiam  caplivos 

ductos.^sse  didicimus,  quoniam  in  Grxcis  codicibus 

non  iye7r63i9cv  ,  quod  est  impedivit ;  sed  wnn^tivej  jc- 

^lmus  ,  quod  est  potius  compedivit. 

19.  {vers.'  32 ,  33.]  Scd  i  generalio  prava  ct  ama- 
ricans,  in  omnibus  his  peccaverunt  adhuc,  et  non 
feredidenint  in  mirabilibus  ejiis.  Eldcfecerunt  in  va- 
nitate  dies  eorum  :  »  ciim  possent,  si  crederent,  dies 
in  veritate  sine  defectu  habere  apud  eum  cui  dictiim 
est  :  Anni  tui  non  deficient  (PsaL  ci ,  28).  DefecerutU 
ergo  in  vanitate  dies  eorum  ,  et  anni  eoriim  cum  festina- 
iione.  Fesiinatur  quippe  tota  vila  'mortalium ,  et  quoi 
videtur  prolixior ,  vapbr  est  aliquanlo  diuturnior. 

20.  [Vers.  34  ,  33.]  Terumlaincii  cum  occideret  eos  p 
quterebant  eum  :  non  propter  cTternam  vilam  ,  sed  va- 
poreni  citius  finire  metuchtcs.  Quitrebant  crgo  euni , 
hon  utique  ii  quos  occiderat ,  sed  qui  exemplo  eoriiiu 
occidi  liniebant.  Sic  autem  de  iltis  Scriptura  lociua  cst 
tanquam  lii  Deum  quxrerenl  qui  occidehantur ,  quia 
bhiis  pbpulus  erat,  ct  lanquam  de  uno  corporc  dici- 
liir!  f  Et  revertebaiitur ,  et  difuculo  veniebant  ::d 
Deum.  Et  rememorali  siinl  qula  Dcus  adjulor  coruni 
est,  et  Deus  excelsns  redempior  eorum  est.  >  Scil 
faoc  totum  proplcr  acquirencJa  lemporalia  boiia ,  ct 
Yilanda  tcmporalia  mala.  Nam  qui  propler  beneficia 
tci*rena  Deum  qu%rebant ,  nou  utique  Deum ',  sed  illa 
qnxrebant.  Et  modb  limore  servili ,  noii  liherali  dilc- 
etione  Deus  colitur.  Sic  ergo  Deus  non  coiilur  :  lioc 
cnim  calitur  quod  diligitur.  Unde  quia  Deus  rcbus 
omnibus  major  et  melior  invenitur ,  plus  omnibus  di- 
ligendus  est  ut  colatur. 

2t .  [vers.  36 ,  37.]  Denique  hic  sequentia  vidca- 
mus  :  c  El  dilcxenint  eum  ,  >  inquit ,  c  in  ore  siio  , 
ct  in  lingua  sua  mentiti  snnt  ei.'C6r  autem  ipsoruin 
non  erat  rccfum  cum  eo ,  ncc  tfdcles  habiti  sunt  iii  tc- 
stamento  cjus.)  Aliud  in  llngua  eorum,  aliud  iii  conle 
eoruin  inveniebat,  cui''8ccrcta  hoihinum  nuda  sunt , 
et  sine  ullo  obstaculo  quid  potinsaihareniVidebat.  He- 
ctum  itaque  cor  cuni  Deo  est ,  quaiido  proptcr  Deun 
quxrit  Deum.-Unain  quippc  concupivlt  a  Domino , 
hanc  requiret ,  ut  inbabiici  in  domo  Domini  semper , 
et  contempletur  cjus  delectaiioncm  (Pxa/.  xxvi,  i). 
Gui  dicit  cor  fidelium  :  Saturabor ,  non  oHis  carniunn 
ifigyptiorunk ,  nec  melonibus  et  pcponibus ,  et  allio  et 
cepis ,  qux  generatio  prava  et  amaricms  elfam  pani 
cofelesti  prasferebal  (Exod.  xvi ,  3) ,  ncc  mahna  visibil 
atque  ipsis  volatilibus  pcnhatis;  geilsatuirabor ,  cuni 
mdnifesiabitur  gloria  tua  (Psat.  xvi,  IS).  ta.vccbt 
enim  ba&reditas  Novi  Testamenti ,  in  quo  illi  fidclos 
liabiti  non  sunt ,  cujus  tameh  fides  etiam  tune  (|u  hkIo 
vclabatur  erat  ih  electis ,  et  nunc  quaiido  jam  rcvcl  ^u 


flJ7 


ENARRATIO  IN  PSALMOH  LU\il. 


esi »  non  est  in  miiai!)  vocalis :  MuUimm  wnt  tfocaH^ 

panci  atitem  electi  (Hatlh.  xx,  *6).  Talls  ergo  erat  ge* 

ncraiio  prava  ei  amaricans ,  eilam  cum  Deimi  qu:erer6 

viiieretur ;  dlligens  in  ore  el  in  lingna  menlicns ;  ffi 

corde  auiem  non  irecia  cura  l^e(i ,  ubi  ea  polias  dlli- 

gcbai  propler  quae  I^ei  adjoiorium  requirebat. 

'  S^.  '{ver$,  2^,  59.]  c  Ipse  aulem  eat  misericors ,  el 

propilius  fiel  peccalls  eorom ,  et  non  dlsperdel  eos. 

Et  abundabil  ut  avertat  i^^am  suam ,  et  non  accendet  ^ 

oihnem  irain  suam.  Et  recordatus  est  quia  caro  sunt ; 

spirilus  vadens,  et  non  revertens.  >  1n  his  vorbis  mulli 

sibi  iniqniiatis  impuniialem  de  divina  mlsericordia 

polticentur ,  etiarosl  tales  esse  perstiterint ,  qualis  g^ 

neraiio  ista  descritHtor  prava  el  amarieani  qufB  cor  nan 

diresat  suum ,  et  non  es(  creditu$  cum  Deo  spiritus  ejus  i 

qtiibus  conseniire  non  expedit.  Si  enim  ,  01  secHndum 

ipsos  loifuar ,  Deus  foriasse  non  perdct  nee  malos « 

sine  dabio  non  perdet  bonos.  Cur  ergo  non  poiius  id 

eligimus ,  ubi  dubitatio  nulla  esl?  Nam  qui  fn  lingut 

sua  mentiuntur  illi ,  cum  atiud  habeat  cor  eorum , 

ptitint  uiique  et  voliint ,  qnando  poenam  «lernam  la* 

libus  comminatur,  etiam  Deiim  esse  mendacem.  Sed 

cuin  ipsi  eum  mentiendo  non  fiiUani ,  llle  verum  dU 

condo  non  fiillil.  Ha*c  llaque  verba  dlvinorum  eloquioo 

nini ,  de  quibus  sibi  generatio  prava  blandittir ,  non 

ca  depravet ,  sicut  cor  suum ;  qufa  et  illo  depravato 

ism  recta  persistiint.  Primo  qutppe  secundum  lioc  in- 

lelligi  possunt  quod  in  Evangelio  scriptum  est :  i  Ut 

silis  sicut  Pnter  tester  q\\\  In  coells  est ;  qui  facit  oriri 

solem  suum  super  bonos  et  malos ,  et  pluit  super  ju- 

stos  et  injustos  >  (/</.  v,  45).  Quis  enim  non  videai 

quanla   misericordigei  patientia  mntis  parcatl  sed  ante 

jtidiciam.  Sic  ergo  pepercit  Hli  genii ,  ut  non*  accen- 

dcrci  oniiicm  irain  suam  ad  eam  penitus  eradicandani 

at(|ue  finicndam ;  quod  In  verbis  ejus  et  intercessione 

pro  peccatis  eorum  Moysi  servi  ejus  evidenter  appa^* 

rct ,  ubi  Deus  dicit ,  Deleam  eo$ ,  et  faciam  te  in  gen^ 

lem  fnagnam  (Exad.  xxxn,  10) :  ille  intcrcedit ,  para^ 

ilor  deleri  pi^o  ipsis  quam  ipeos ;  sciens  apod  misern 

cordem  se  id  agere ,  qui  quoniam  nullo  miodo  deieret 

ipsuin  ,  eiiam  illis  ipsis  parceret  proptcr  ipsiun*  Vi« 

deamus  eniin  quantoin  peperoerit ,  ei  adbuc  parcat. 

Nani  introduxit  eos  in  terram  promtssionis  ,  et  serva- 

vii  earo  gentem  quousque  se ,  Ghristum  interliciendo , 

sccleri  omnium  maxiino  colligarent :  et  quod  eoa  ex 

ilio  regno  eradicatos  per  cuncta  gentium  regna  *  disae^ 

minnvit ,  non  olique  dclcvit ;  sed  manet  idem  populuB 

prolis  successione  servatus ,  velut  Gaiii  signo  accepto^ 

nc  quis  eum  oocidal ,  id  est ,  penitos  perdai  (Gen.  iv , 

13).  Eece  queniadmodum  impielur  quod  dictum  est  i 

i  Ipse  autem  esl  misericors,  et  propitius  erit  peccaiis 

et)ruin  ,  et  non  perdct  eos ;  el  abundabit  ut  avertat 

irani  siiam,  et  n(m  accendet  bmnem  iram  suam.  >  Quia 

si  oinnls  ira  eju&  ,  id  esl,  quantum  digni  suul,  |n  eos 

«  Sic  meliores  Mss.  luxta  LXX.  At  Md,,et  abwidam  ut 
m^erteret  iram  suam^  it non  aecendU : nurie,  qliaiidO,'Vli* 
iBrt  tempori»  verta  etse^  dici^  Aoguaimiis  ia&at  ^--"' 
Enarr.  n.  23> 
'  **  Abest,  non,  a  picrlsque  Ifss. 

s  vox»  regnaj  abest  a  uss. 


acoenderetur ,  gens  illa  niiHa  reltnqaeretor.  Ita  Deus 
cui  cantatur  misericordia  el  jodiciurn  (P$al,  c ,  1) ,  et 
in  isto  saiculo  per  misericordiam  facit  oriri  $olc^i  smiin 
super  bono$  et  malo$ ,  ei  iu  (ine  S(eculi  per  judictuin  ab 
ttterna  luce  sua  separatos ,  sternis  teacbris  puiiil 
malos. 

*  23.  Qeinde  ne  vim  divinis  verbis  inCerre  videamur, 
et  ubi  dictiim  esl ,  Non  perdet  eo$ ,  nos  dicamus  >  Scd 
postea  perdet  eos  :  de  lioc  ipso  pr;eseiul  p&almo  usi* 
tatissimain  Scripiun»  locutioneo)  advertamiis ,  unde 
ista  quaesiio  multo  diligenlius  vcriusque  solvatiir. 
Gerte  de  bis  ipsis  loquens  paulo  post,  cum  commemo 
rasset  qoae  propler  eos  ifigyptii  perpessi  fuerani , 
coinmemorans  ultimam  plagam  ,  i  Et  pcrcussil ,  >  iii* 
^uit,  <  omne  primiiivum  iu  terra  i£gypti,  primitias  la- 
boris  eorum  in  tabernaculis  Cham.  El  abslulit  sicui 
oves  populuin  suum ,  et  perduxil  eos  tanquam  gregcm 
in  deserto.  Et  deduxit  eos  jn  ipe ,  et  non  tiinuerunt : 
61  ininiicos  eoruin  operiiit  mare#  Et  iuduxit  eos  iii 
moniem  sanctificatienis  sute  ;  montem  quein  acquisi- 
vit  dextera  ejus.  Et  ejecit  a  facle  eorum  gentes ,  el 
sorie  distribuil  eis  terram  in  funieulo  dislriboiionis.  > 
Si  quis  ad  bxc  verba  nobis  inferens  quaestioncm  di- 
cat :  Quomodo  eis  baec  omnia  collaia  esse  commemo* 
ral ,  cum  ipsi  nen  fiierint  perducti  in  ferram  proiiiis* 
$ionis ,  qui  ab  iEgypto  iiberati  sunt ,  quouiam  ilii 
mortui  sunt?  quid  reipondebimus ,  nisi  cos  dictos  ^  ^ 
quia  idein  ipse  popolus  fiiit  persuccessionem  filiorum! 
Sic  ergo,  eum  aodimus ,  maxime  quia  futuri  lemporis 
verba  sant ,  <  £t  propitius  fiet  peccaUs  eorum ,  ct  uou 
perdeieos;elabuodabltutayci-lat  iram  suam,  et  non 
accendet  omnem  iram  suam,  >  inlelligaraus  in  hls  tm« 
plettim  de  qoibus  dicit  Apostolus  :  <  Sic  ergo  el  iii  boe 
lempore  reliqui»  per  electionem  graiix  salvae  faciu» 
«tml.  >  Unde  etiam  dicil  :  <  Numquid  repulit  Deiis 
plebem  suam  ?  Absil.  Nam  et  ego  Israelita  sum  ex  ge<> 
nerelsrael,  de  iribu  Benjamin,  Hebraeus  ex  Hebra>ts  > 
(fiom.  XI*  i>,  1 ,  «I  i>At7fpp.  III ,  5).  Hos  igitur  Scri- 
ptura  prxvidit  qui  in  Christom  fiierant  ex  istb  popolo 
eredilori,  et  acceptori  peccatorom  remissionem,  osqoo 
ad  illud  maximumquoinsauienies  ipsum  medicifiii  per* 
emeruitl.  liinc  omnino  dictum ,  <  Ipseauiem  est  mi'> 
sericors ,  et  propitius  erii  peccatis  eorum»  et  non  per  - 
del  eos ;  et  abundabil  ut  avertat  icam  suam  ;  >  quia 
etiam  illud  remisit ,  quod  ab  eis  unicus  Filios  ejos  oc- 
cisus  est :  et  non  accendet  omnem  iram  wam ;  qoin  re^ 
H^iof  $al»m  factee  stutf 

24.  Et  recordatu$  e$t  quia  caro  $unt ;  $piritu$  fmden$^ 
elnonve9erten$A^\iO  eos  vocando  et  iniserando  pcr 
suam  gratiam  ipso  revocavit,  quia  per  seipsos  rcdire 
pon  possenl.  Quomodo  enim  redit  caro,  spirilus  ain^ 
)>ulans  el  nou  revertcns,  urgcnlc  sc  in  ima  alque  ioii- 
ginqua  malorum  pondere  ineritorum,  nlsi  per  eleclio- 
Bem  gratiae  ?  Quae  non  mcritis  lanquam  merces  red- 
ditur ;  sed  tanqtiam  douuni  gratis  datur,  ut  justitieeiur 
Impius,  et  redeat  ovis  perdita ;  non  tamen  In  viribus 
sqis,  sed  in  binaerjs  reportata  pastoris  (lue,  xv,  5)^ 
qux  se  perdere  poUiit  djm  sponte  yagarciur,  se  autem 

«  Sic  Er.  ei  uss.  At  Lov.,  dwHm 


M9  S.  ACGUSTINi  EMSGOPI 

Hivctiirc  noii  potuil»  nec  omnino  inveniretnr,  nisi 
pasioris  misericordia  quxrerettir.  Non  enimet  ille 
filios  ad  hanc  ovem  iion  periinet,  qui  reversus  in  se» 
mettpsum  dixit :  Surgam^  et  fbo  ad  patrem  nnMm. 
Occulu  itaque  vocattone  et  inspiratione  etiam  ipsa 
r|uxsilus  est  et  resuscitatus,  nonnisi  ab  illo  qui  vivifl- 
cai  omnia ;  et  inventiis,  a  quo,  nisi  ab  illoqai  perrexit 
snlvare  et  quaerere  quod  perierat  (iAie  xxix,  10)  ? 
Mortuut  emm  erat,  et  retfmt;  perleraty  ei  inventut  eU 
(Id,  XV,  18,  ii).  Nam  et  illa  non  levis  sic  solvitor 
qiijestio,  qiiod  in  Proverbiis  «criptum  est,  cum  de  vla 
iniquilutis  Scriptura  loqiieretur  :  Omnet  qui  ambulant 
in  ca;  non  reverientur  (Prav.  ii,  19).  Sic  enim  dictum 
cst,  qiiasi  dc  iniquis  omnibus  desperandum  sit :  Scrl- 
ptura  vero  giatiatn  commendavit ;  qula  per  seipsum 
homo  poiest  in  illa  ambulare,  non  potest  autem  per 
seipsum  redire,  nisi  gratia  revocaliis. 

25.  [vert.  40-51.]  Hi  ergo  pravi  et  aroaricanteSy 
Quotiet  exacerbaverunt  euni  in  deterto^  et  in  iram  eonor' 
taverunt  eum  in  inaquoto  !  Et  convern  tunt^  et  tentave-' 
runt  Deum^  et  tanctum  lerael  exacerbaverunt,  Eamdem 
illorum  itifldeliiatem  repetit  quam  superius  jam  eom« 
memoraverat ;  sed  repetendt  causa  est,  ut  comroemo- 
rcntur  et  plagx  quas  inflixit  ifigyptiis  propter  illos  : 
qiix  omnia  utique  recordari  debuerant,  neque  existe- 
re  ingrati.  Denique  quid  sequitur  ?  Non  iunt  recordaU 
manut  ejuty  die  qua  redendt  eot  de  fnanu  tribuiantit.  Et 
incipit  dicere  quae  fecit  iEgyptlis  :  PofiiJi  in  jEgypto 
n^a  sica,  et  prodigia  eua  m  eampo  Thaneoe,  Et  con- 
uerlit  m  tanguinem  ftumim  eorum^  et  imbret  eomm  ne 
biberent ;  vel  potius,  mana^onet  aquarum,  sicut  non* 
nulli  melius  intelligunt  quod  grxce  scriptum  est,  tA 
hitip^fMTtt,  quas  latine  scaturiglnes  dicimus,  ab  Imo 
aquas  ebullientes.  Foderunt  enim  iEgyptii,  et  sangni- 
nem  pro  aquis  Invenerunt.  <  Misit  in  eos  cynomyiamy 
et  comedit  eos ;  et  ranam,  et  disperdidit  eos.  Et  dedit 
rubigini^  fructum  eonun,  etlabores  eoruro  locustae. 
Et  occidit  in  grandine  vineas  eorum,  et  moroseonim  in 
pruina.  Et  tradidit  grandini  jumenta  eorum,  et  pos* 
sessionem  eorum  igni.  Misit  in  eos  iram  indignatiOBis 
stne;  indignaiionem,  et  iram,  et  iribulationem,  im- 
missionem  per  angelos  malos.  Viam  focit  semiue  irs 
suae,  et  non  pepercit  a  morte  aniroarum  eorum,  ei 
jumenta  eorum  iii  morte  concUtsit.  Et  percussit  omne 
primiiivum  in  terra  ^Bgypii,  primitias  laborum  eorum 
in  tabernaculisGham.» 

26.  Hae  omnes  iEgyptiorum  poenac  allegorica  inter- 
prelatione  exponi  possunt,  pront  ea  quisque  intellige- 
rc,  ei  rebus  ad  quas  refercndas  sunt,  cbinparare  vo- 
luerit.  Quod  nos  quoque  facere  lentabimus;  tanto 
aptius  facturi,  qitanio  magis  divinitus  fuerimus  adjuti. 
Ad  hoc  enlm  psalmi  hujus  tlla  verba  constringunt,  . 
ubi  dictum  est,  Aperiam  in  paiabolit  ot  meum ;  eloquar 
propontionee  ab  tntifo.  Propter  hoc  qaippe  etiam  aliqua 
hic  dicta  aunt,  quae  omnino  accidisse  iiSg^pdisnon  le- 
giinus,  eum  omiies  eoruro  plagse  in  Exodo  dlligenlis- 
sime  ex  ordine  eontexaniur;  ut  quoniam  id  qnod  ibi 


1000 


*  Edd.,  eerugini.  At  potiores  lUs.,  rubigini  :  quam  non- 
nuUos  «rugiaem  ioterpretaUn  esse  noua  AugusUnus,  Uh 
fra|b(^usEnarr.  n.  27. 


non  dictum  est,  non  frustra  in  Psalino  dlclum  osse 
certi  sumiis,  neque  id  intcrpretari  nlsi  figi  r;Ue  ikissii- 
mus,  simul  intelligamus  etiaun.  caetera  quas  facta  csse 
eonstat,  ob  aliquaro  iiguratam  significationcm  facta 
vel  oonscripia.  Facit  enim  hoc  Scriptura  in  multis 
locis  Propheiicorum  eloquiorum.  Dicit  allquid  quod  in 
illa  re  gesta,  quam  videtur  commemorare,  non  inve- 
nitur,  iino  et  aliter  esse  invenitur ;  ul  hinc  inlelligatur 
non  lioc  dicere  quod  potesl  putari,  sed  illud  potiu» 
qnod  magis  debet  adverti :  sicui  est  iliad,  Dominabi'' 
tur  a  mari  ueque  ad  mare^  et  a  flumine  ueque  ad  terminos 
orbit  terras  (Ptal,  lxxi,  8).  Quod  in  illius  Salomonis 
regno  constat  non  esse  coropletum,  de  quo  puiari 
posset  iste  psalnius  loqui,  cum  de  Ghristo  Domino 
loqueretur.  In  plagis  ergo  .^gyptiorum,  quas  sant  in 
libro  qui  Exodus  nominaiur,  ubi  maxinic  Scripiura 
curavit  ut  ea  quibus  afllicti  sunt  omnia  ex  ordine  dice- 
rentur,  non  inveniiur  quod  babet  isle  psalmus,  Et 
dedit  rubigini  fructut  eorum.  Iliod  eiiam  quod,  ctiin  di- 
xisset,  Et  tradidit  grandini  jumenta  eorum^  addidit,  Et 
pottettionem  eorum  igni :  de  juroentis  grandine  occisis 
iegitur  in  Exodo  (Exod,  ix,  25) ;  quod  vero  posses- 
sio  eorum  igne  crcmata  sit,  omnino  non  legiiur. 
Quamvis  voces  et  igiies  cum  grandine  fierent,  sicat 
ionitrua  cum  fulgoribus  solent ;  non  tamen  scripium 
est  aliquld  iradituro  igni  ut  arderei.  Denique  moliia 
quae  tedere  grando  iion  poterat,  dicuniar  non  esse 
percussa,  id  est,  duris  ictibus  laesa ;  qiue  postea  com- 
edii  loeusta  (Id»  x,  1-15).  Item  quod  hic  didtur, 
Et  ntorot  eorutn  in  prtitna,  non  est  in  Exodo  :  multom 
enim  pruina  disiat  a  grandine ;  nam  serenis  hiemali-* 
bus  noctibus  pruin?.  terra  canescit. 

27.  Quid  ergo  ista  significeni,  dicat  tractator  ui 
poiesi;  judicei  iector  ei  aoditor  ul  justum  csi.  Aqua 
in  sanguinem  conversa,  mihi  videlur  significarc  dere- 
rum  causis  sentirecamaliter.  Cynomyia,  canini  mo- 
res  sunt,  qui  nec  parentes  quando  nascuniur,  vident. 
Rana,  esi  loquacissima  vanitas.  Rubigooccultenocet; 
qiiam  etiam  aerugincm  DonniiUi  interpreUii  sunt,  alii 
caniculara  '  :  quod  malum  cui  vitiorum  aptius  com- 
paraiur,  nisiquod  dillficiltime  apparet,  sicuiieal  multum 
de  se  fidere  ?  Aura  est  enim  noxia,  quae  hoc  in  fnicii- 
busiatenter  operaiur;  sicut  in  moribosocculu  su- 
perbia,  quando  se  quisqiiam  putai  aliquid  esse,  cum 
nihii  sit  (GaL  Vi,  3).  Locasta  est  malitia  ore  lasdens, 
infideli  sciticet  testimonio.  Grando  esi  iniquiias  res 
alionas  aaferens ;  unde  furui,  raplnse,  praedalionesqua 
nascnntur  :  pliis  aotom  vitio  sao  vastatur  ipse  vasta- 
tor.  Pruina  signiflcat  viiium,  quo  charitas  proximi 
siultiii»  tenebris  velut  nociarno  frigore  congelascit 
Ignis  vero,  si  non  ille  hic  commemoratiir  qui  erat  in 
grandine  ex  fulguranlibus  nubibus,  quonlam  hicdixit, 
Tradidit  pot$et^onem  eorum  igm ;  uhl  eam  significai 
utiqiie  ineensam,  quod  ignis  ille  feclsse  non  legi» 
tur :  immanitatem  ergo  iracundjae  milii  videiur  sigiii- 
ficare,  qua  ei  homicidium  admitti  potesi.  Morie 
pecorum  figuraiam  est,  quanloro  arbiiror,  daniiKmi 
pudiciti».  Goncupiscentiam  quippe,  qua  fetus  exori* 

*  Aliouot  liss.|  cankutum*  "    * 


lOM 


ENARRATtO  IN  PSALMOM  L&XVIl.  lOM 

cum  pecoribog  habemaB.  Hanc  itaque     pUor  eat  potesias,  et  bonis,  et  malis,  quamvia  utique 


edomitam  habere  et  ordiiiatam,  podiciiiae  Tirttts  est. 
Mors  primitivorttm  est  amissio  ipsius  jostitiie,  qua 
quisque  humano  generi  socialis  est.  Sed  sive  ita  se 
habeant  barum  remm  figuratae  signiflcaliones,  sive 
aliter  melius  intelligantur ;  quem  non  moTcat  quod 
decem  plagis  percutiuntur  ^yptii,  et  decem  prae- 
ceptis  scribontur  tabulse,  quibusregatttrpopoltts  Dei? 
De  quibtts  e  contrario  intcr  se  oomparaiidis,  id  est 
plagis  et  pReceplis,  quoniam  alibi  diximos  (a),  expo« 
sitionem  psalmi  hujus  in  his  onerare  non  opos  est : 
tantum  admonemus  quia  et  hic,  etsi  noneodem  ordi- 
ne,  decem  tamen  ifigyptiorum  plagae  commemoran<- 
tnr ;  dum  pro  Iribus  quae  sunt  in  Exodo  (Exod.  vmy 
17^  IX,  10,  ei  X,  23),  et  hic  non  sunt,  Id  est,  scini- 
phes,  ulcera,  t<mebrae,  aliae  tres  coromemorantur  quae 
ibi  non  suni,  id  est,  rubigo,  pruina  et  ignis,  non  fiil- 
gurum,  sed  cui  dicu  est  tradiu  poaseasio  eorom, 
qood  ibi  non  legitnr. 

28.  Satis  autem  hic  expressum  est,  judiclo  Dei  fieri 
haec  in  illis  per  angelos  malos,  in  hoc  saeculo  maligno, 
tanquam  in  ^ypto  et  in  campo  Thaueoe^  ubi  httmi" 
ies  esse  debemus,  donec  veniat  saeculttm  iibi  exaitari 
ex  ista  humiliute  mereamor.  Nam  et  JSgyptus  in  he- 
braea  lingaa  Tenebras  vel  Tribulationes  slgnificat,  m 
qua  lingoa  ThaniSp  sicttt  commemoravi,  humile  intel- 
ligitur  esse  Mandatum.  De  angelis  ergo  malis  in  isto 
psalmo,  cum  de  ipsis  plagis  loqoeretur,  sic  interposl- 
tttffl  est ,  quod  non  traiisitorie  praetereundum  est : 
Miril  in  eos ,  inquit ,  trom  ituUgnalionii  twB ;  tndipiUH 
tionem  et  tram,  et  trituUaknm » tmiminVMwm»  per  mi- 
qebi  maloi.  Esse  autem  diabolum  et  angdos  ejus  tam 
malos  utique,  ut  eis  ignis  praeparelur  aetemus,  nollus 
fidelis  Ignorai :  sed  immitti  per  eos  immissionem  su- 
per  quoslibet  a  Domino  DeOy  quos  hac  pcena  Judicat 
dignos ,  durum  videtur  eis  qui  minus  idonei  sont  co- 
giure  qoemadmodom  summa  Dei  jusiitia  bene  uUtttr 
et  maiis.  Quos  quidem ,  quantnm  pertinet  ad  eorom 
substantiam,  quis  alius  quam  ipse  fedt?  Sed  malos 
ipse  non  fecit :  utitur  umen  cis,  quoniam  l>onus  est, 
bene,  id  est  convenienter  et  jusle ;  sicut  e  contra  ini- 
qui  creaturis  ejus  bonis  uiuntur  male.  Ctitur  ergo 
Iieus  angelis  maiis,  non  solum  ad  puniendos  malos, 
sicuti  in  istis  omnibus  de  quibus  loquitur  Psalmus,  sic- 
ut  in  rege  Achab,  quem  fallaciae  spiritus  ex  Dei  vo- 
lunUte  seduxit  ut  caderet  in  bello  (ill  Reg.  xxn,  22); 
verum  etiam  ad  probandos  et  manifesUndos  bonos , 
sicttti  fecit  in  Job.  Quod  autem  pertinet  ad  istam  ma- 
teriam  corporalem  visibilium  elementorom,  puto  qood 
en  possont  oti  Angeli  et  boni  et  mali,  qoantom  coiqoe 
potestas  est ;  qoemadmodom  et  homines  boni  maliqoe 
oiontur  uUbos ,  qoantom  possont  pro  modolo  infir- 
mitatis  homanae.  Nam  et  terra  otimor,  et  aqua,  et  aere, 
et  igne,  non  solom  in  necessariis  rebussostenutionis 
iiostrae,  verom  etiamin  moltis  soperflois  et  ludicris , 
ct  mirabititer  artificiosis  operibos.  Nam  innomerabi- 
lia  qux  appcllantor  /i^xf^t»^^ »  Itis  elementis  arte 
iracuiis  modificantor.  Sed  in  haee  Angdis  longe 

(a)  serm.  de  deoem  Piagis  et  Praecqiitis. 
SiifGT.  AuausT.  iy« 


major  bonis ;  sed  qoantom  Dei  nutu  atque  ordine  jiw 
betur  aut  sinitur,  sicut  et  nobis.  Neque  enim  ]n  hit 
omnia  quae  volumus  possumos.  In  libro  aotem  fidelis-- 
simo  legimos  diabolum  potoisse  etiam  de  cceio  ignem 
immittere,  ad  sancti  viri  Untum  pecorum  numerttm 
mirabili  et  horrendo  impetu  consumendum ;  qood 
diabolo  triboere  nemo  fideliom  forUssis  .nuderet,  nisl 
sanctae  Scnptorae  auctoriute  legerelur.  Sed  ille  vir, 
Dei  dono  justus ,  et  fortis ,  et  pie  peritus ,  non  ait , 
Dominos  dedit,  diaboios  abstolit ;  sed,  Dondnue  dedit^ 
Dominus  abilulU  (Job  i,  16, 2i  ) ;  optime  sciens  dia- 
bolom  etiam  qood  fisicere  de  istis  elemenlis  poterat» 
non  umen  servo  Dei,  nisi  ejos  Domino  volente  ac  per- 
mittente  fuisse  facturum ;  malitiam  diaboli  confunde- 
bat  Squoniam  quis  illa  in  se  probando  utereiur,  sciebat. 
In  filiis  vero  diffidentiae  Unquam  in  suis  mancipiis  ope- 
ratur  {Ephee»  u,  2),  quemadmodom  homines  in  peco- 
ribos  Bois ;  et  illic  Umen  qoantom  Dei  josto  jodicio 
sinitor.  Sed  aliud  est  qoando  poiesUs  ejos  etiam  a 
aois,  sicot  d  placet,  tracundis  majore  potesute  pro- 
hibetor;  aliod  qoando  ei  potesus  etiam  in  eos  qoi  ab 
illo  alieni  sont  dator.  Sicot  homo  de  pecore  soo,  pro 
homano  captu,  facit  quod  vult;  nec  sane  Hncit,  si  pro- 
hibeatur  a  potesute  majore  :  de  alieno  autem  pecore 
ut  faciat,  exspecut  sibi  potesutem  dari  ab  ilio  cuuos 
est.  Ibi  ergo  potesus  qoae  Aierat,  prohil>etor ;  liic  au- 
tem  quae  non  fuerai,  tribuitur. 

29.  Quae  cttm  iu  sint ,  si  per  angdos  malos  Dens 
illas  pugas  Inflixit  iEgyptiis,  nttmquid  audebimus  di- 
cei6,  ec  aquam  in  sanguinem  per  eosdem  angelos 
versam ,  et  ranas  per  eosdem  angelos  facus»  qttorom 
suniila  etiam  magt  Pharaonis  venefidis  sois  facere 
potoeront;  ut  angdi  mali  ex  utraque  parte  consista- 
rent,  lunc  iilos  alfligentes,  uide  failentes,  secttudom 
jodidom  et  dispensationem  *  justissimi  et  omnipoten- 
tlssimi  Dei ,  juste  otentis  etiam  iniqoorom  malitiat 
Non  aodeo  dicere.  Unde  enim  sciniphes  facere  magi 
Pharaonis  minime  potoeront  (Exod.  vii ,  20,  22,  et 
vin,  6,  7,  17,  i8)^  an  qofa  hoc  permissi  ipsi  angdi 
mali  iion  sunt '  ?  An,  qood  verius  dicendom  est ,  oo- 
culu  causa  est,  et  vires  nostrae  inquisilionis  exceditt 
Nam  d  propterea  per  malos  angelos  ilU  Deum  fedsse 
puuverimns,  qoia  pcen»  infligebantor,  non  benefida 
praesubantor,  Unqoam  nemini  Deos  poenas  irroget 
per  Angelos  bonos ,  sed  per  illos  velot  militiae  code- 
stis  camifices ;  conseqoens  erit  ot  etiam  Sodomam  per 
malos  angelos  eversam  esse  credamos,  et  malos  an- 
gdos  Abraham  et  Lot  hospitio  soscepisse  videantor  : 
qood  ai)sit  ot  contra  Scripturas  apertissimas  s^ntia 
mos  (Gen.  xviit  et  xix).  Glaret  igitor  isu  hominibos 
fleri  per  bonos  et  malos  angdos  posse  :  qoid  aut 
qoando  fieri  oporteat,  me  Uitet ;  illum  vero  qol  Ihdt, 
non  latet,  et  coi  voloerit  revdare.  Yeromtamen  qoan- 
tum  nostrae  intentioni  Scriptora  divina  moderatur» 

«Slcallqootlbs.  Alii,  indiltam  itiaMi  eoNfoMisM  ;  et 
Quidam,  confidenier  contemnebat.  Ai  Edd.  ferehantilo; 
jbsM  factam  maHHam  diaboH  confideboL 

>  plures  ■».«  <iisywiilMn«ii. 

» Alkpiot  prote  notiB  MB.,  poMMii. 


«GOS 


S.  AVGOSTINI  BPISeOPI 


mi 


nialis  poenas  irrogauri  et  per  bonos  Angelos,  slcut  So- 
domiiig,  et  per  malos  angelos,.  sicul  iKgyptils^  legi- 
mus  :  justos  vero  corporalibufr  posnis  per  bonos  An- 
fclos  teniari  et  probari,  non  mibi  occurrit. 

50.  Qttod  yero  pertinet  ad  pnesentem  psalmi  bujus 
locum :  8i  ea  quae  mirabiliter  de  creaturis  iacta  sunt, 
malis  angelis  tribuere  non  audemus ,  habemus  ({uod 
eis  tribuere  sine  dubitatione  possumus ;  mortes  peco- 
rum,  mortes  primiti^orum,  et  lUud  maxime  unde  re- 
ligata  sunt  omnia ,  obdurationem  cordis  illorum ,  ut 
populum  Dei  noUeiit  dimittere.  Hanc  enim  iniquissi- 
mam  et  malignissimam  obstinationem  Oeus  cam  fo- 
oere  dicltur  {E^d.  iv^  ^^h  ^^  instigando  et  inspi- 
vando,  sed  deserendo  lacii,  ut  UU  operentur  in  fiUis 
diflidentiae  {Ephe$.  iiv  ^h  «i^od  htUB  dobite  justeque 
yermlltit.  Nam  et  Hlod  quod  Isaias  propbeta  dicit , 
DiMiinef  eece  tu  iratui  es,  et  not  pece^xeitnt»;  praptet^ 
err4ivimus ,  et  (acti  sumus  sicut  immundi  omnes  {Isai. 
txvf,  5^  6),  ea  ratione  int^ligiiur  :  prsccessit  enim 
aliqtiid,  unde  Deus  justissime  iratQs*  ab  eis  snum  lu- 
men  auferret,  ut  In  peeeaui*quse  nuHa  tergiversatione 
4efendi  possunK  non  esse  peccala,  cacitas  bumanse 
mentis  offenderet,  ab  itinere  justitlae  deviando  et  eir- 
rando.  Et  quod  in  alio  pftalmo  scriptom  est  de  bts  ipsis 
iEgyptiis ,  qiiod  Deus  coBverterit  cor  eorum  ut  odis- 
sent  populum  ejus,  et  dolum  iacerent  in  servos  ejus 
{PsaL  GiT,  2S>»  bene  creditur  Deus  fecisse  per  ilios 
angelos  malos ;  ut  jam^  vitiosie  mentes  fiUorum  infl-  , 
delilaiis  pcr  eos- angelos,  quibus  eadem  attica  sunt 
««lia,  exdlarerMir  in  odiom  poyuli  Dei,  atquead  tbr- 
nendos  et  corHgendos  bonos  illa  mirabilia  sequeren- 
tnr.  llla  etiam  mala  morum,  quae  bis  corporalibus 
flagls  signifieaita  esse  diximus ,  propter  quod  prasdt- 
etum  est ,  Aperian^  in  purttboUS'  os  menm ,  per  malos 
«ugelos  exerceri  in  eos  qiii  illis  dlvina  cequitale  subr- 
dontur,  eonvenientissime  creditur.  Neque  enim  com 
fitquod  ait  Apostolus,  TradidU  iltas  Deus  in  eoncU-  ^ 
fiseenHas  eordi^  eortim,  ut  faciant  tfuw  non  comeniifni 
{Rlm.  li  24);  non^  illite  mali  angeli  tanquam  in  mafe-  ; 
m  sui  operis  versenUtf  et  gaudent ;  quICes  justisslme  * 
eobdita  est  vitiositas  humana,  pneter  eos  quos  liberai 
ffatia.  Et  ad  hm  quis  idoneus  (11  Gor.  n\  i6)?  unde, 
ema  dixisset,  Misit  ineos  ham  indtgnatioms  swb;  tA^  f^ 
iHgnationem ,  et  iram ,  et  tribulationem  •  tmmi Mion^ 
piGr  angelos  malos ,  iUud  quod  addidit,  Viam  fedt  se-  \ 
mtie  irce  suwf  cujus  landem  acies  sufficit  penetrare, 
Ht  intdligat  caplatque  sententiam  in  tanta  profiindi-  | 
tato  latitaDiem?  Erat  enim  semita  irse  Dei,  qoa  ' 
ifigyptlorum  impietatem  ooculu  soqoitate  puniret; 
fiM  ddem  semit»  viam  fecit ,  ut-eos  tanquam  ex  ad^ ' 
diQs  per  malos  angelos  Ib  manifesia'  scelera  prod»  /, 
oens  *;  in  endentiseimo»  implos  evidentissime  vindl  ^' 
osreti  Ab'  bac  ^testatte  malorum  angeloruito  noi 
Kberaftbominem nisi gratia  Dei;  de <fiia dicit  Apoato 
kBj  (Jlii  eruU  notde  potestate  tenefrramm,  et  transhik 
Sn  regnum  Filii  clwtitaiis  '  swb  {Coloss*  i  >  i^)  ^  c^jus  \ 


«Sicllss.  AtEdS:, 

^  Edd.,  perducens.  At  WBs.y  proikteees. 

'aicmelioresMss.  m  cxtmM.fCtmlMssm. 


rei  populos  iste  flguram  gerebat^  eutteaae^erutB^de 
polesiate  JBgyptiorum,  ot  translatus  l\  i^um  Mng^ 
promissionis  fluentls  lac  et  mel,  quod  sttavHttem'  Hi- 
gnificat  graiise. 

31.  [vers.  52,  55.]  SequHur  ergo  post  eommenio* 
rationem  plagarum  i£gyptiorum  Psalmus,  et  dictt : 
Et  absluUi  sieui  oves  populum  suum ,  et  perdusBtl  eos 
tanquam  gre§em  t»  deserto.  Et  deduxil  eos  bt  spe,  ee  non 
tinmerutit,  et  immicos  eorum  operuit  mare.  Tanto  fit 
hoc  melius ,  quanto  interius,  ubi  erutr  de  poteslate 
lenebrarum  in  regnum  Dei  mentc  tltmsferimar,  ct 
aecundum  pasoua  spiriloaUa  effictiiNir  oves  Del^  am- 
bulanies  in  hoc  sssculo  velut  in  dcserto,  qoonhim  ne- 
mtni  est  fides  nosira  conapicua ;  mide  dieit  Ape%loln  : 
Vita  vesira  abseondita  esi  cum  Ckristo  m  Bed  (Cotoss.  m, 
3).  Deduoimur  autem  in  spe,  quoniam  gpe  stHvi  f»U 
sstmus :  nec  timere  debemus ;  n  enfm  Deus  pro  n(^, 
quis  contra  nos  {Rm.  viir,  24;  5i)?  Et  rnimicoar  nb« 
stros  operuit  mare ;  abolevit  in  Baptismo  rcini^ione 
peccatbrum'  ^ 

52.  [vers.  54.}  Deinde  sequicnr  :  Et  induxit  etn  in 
mantem  sanctificattbnis  me.  ^uanto  melhis  Id  «amefam 
Ecclesiam  ?  Mment  quem  aeguisMi  dexteta  ^. 
^anto  est  Ecclesla  subllmtor  quam  a^uitffvTf  Cbrl- 
stus,  de  qito  dlctum  est :  Bt  bmdmm  D&imiaH  r^- 
ifamimest{Isai.vmf  t)tEtejecitfffaeleeohitA  Gtn- 
iet :  ot  a  ftide  fidelium  suormnf;  nam  qmduitomodo 
6ent(;s  simt',  gendljnm  erroran  imillgni  spirftml.  Et 
mte  divisit  ds  terram  in  fUnieulb  distt^tionis'.  Ct  fu 
VNftrrs  omtrin  ffpcreHttt  mHs  ctOfue  idm  Sphitits^  ^vl- 
m^'  prcpYint ufHtitfque  prm  vtili  ( 1  Cof;  xn,  i f); 
'  55.  [  vers:  95-8».  J  Et  hdbifate  fectt  in  tttbenimrts 
e&ritm  tHbtts  Israet.  fh  tabernaiculfe,  imjttrt,  Centrnm 
habltorefbclrtribns  Israel.  Qood  sjrtritnaliter  slc  mc- 
lios  disserendurti  putb,  ut  ad  coelesiem  glorlaTo',  nn- 
dfe  peccaniesanj;elicjectl  al(fUe  d^jeCli  siint,  jfer  CRrl- 
i?tl  gratfam  sObvehamuf:  nia'  cn\ti\  g'eneraU6  prava  et 
Hmarkans,  qtionlaiff  isiis  beft^ficris  cofporalibus  non 
jjbttbbat  lunltam  Venistairs,  ienlavertmt  adhuc  et  exor 
Cetbav^iinl  Deum  exccistlnl,  it  tesrtmoma  ejus  non  cu^ 
^itbdierunt :  et  aterteruht  se,  ethon  servaverunt  pactum^ 
quemadmoUum  pdlres  eorum  :  pacto  enini  quodam  et 
pla^iho  diierunt,  Omma  quos  locutus  est  Dominus  Deus 
ikosth\  faciemus  ei  audicmus  {  Exod.  xix,  i  ).  r^otan* 
dfum  sane  quod  ait,  qhemadmodum  palrei  eorum  : 
ciim  pef  loluni  Psalmi  texlum  lanquamde  hominibus 
elsdcm  loquT  vidcretur,  apparet  tartieu  nunc  de  illis 
(ttti  qot  jam  eranl  irftcrra  prbmigsionis,  et  patres  eo- 
«^tfm  dictos  qui  in  eiemoaniarrcaverunt. 

3'4.  Conversi  sunty  inquit,  in  drctun  pravum  :  vel, 
sicOt  aliicodices  Fjalierjt,  ih  drctim  ptri^ersurh.  Otu^ 
a\it6nv  h6c  Sli',  fn  co  quod'  scqiiTtDr  magTs  apparet, 
xthH  alt  :  Et  in  iratn  doticilhveriinl  eum  ih  coUtbus  suis, 
tti  iifdfolatriam  cos  prosilufsse'  slgiuGcal.  Arcus  ergo 
pcfvCf^s  ^St,  non  pf6  noinme  DbmTnT,  sed  conira 
nomen  Domini,  qui  dixil  el(fenV  populo  :  A^on  erunt 
tibtdn  aUiprmier  mb  ( Id.  ±ty  5  ).  Pcf  arcum  autem 
sTgnincal  anlmi  iiilenllbiicm.  Ifoc  ipsum  deniquepla- 

^  pierique  Mss.,  reaMo.  negiifts,  reaMctlte  \ 


<^8  ENARRATK)  IN  T^AimilL  LXXVII. 

ntns  ciprWfenX;  Et  W  sttHisiiHbitsiiHs^,  iftqfiift,  ad  cetnu^      (  /iw*.  tL,  6,  7 ) 
Intiattem  euiii  provocaeerUnt, 

55.  [  tj)?f5.  59, 60.  ]  Aftrfiwf  /><»u«,  et  iprebit :  id  est, 
advertit,  et  vindJcavft.  l?t  arf  n^hUum  redegit  nifHii 
Jsrael.  Dieo  qtffppe  spernente  quiil  rcmanserunt,  qnf 
Dco  adjtivanlefaerant  quod  faertfnt  ?  NiitfrrQmf  aii- 
lem  rem  fllam  gestattr  comfflcrtrofat,  qttaff^o  vlctf 
sunt  ab  Allophylis  tcmpore  Hell  sftcel^dotfe,  «  Atcd 
Domini  capt;!  est,  et  magna  strage  vasia'ti  Stint  (I  Reg, 
IV,  iO,  H).  IloCest  qiiod  diCft,  Et  tepuHt  tUberitdtU' 
(um  Selom,  taberndcuiim  sunrlt  ubl  hdbimvit  iii  homi- 
iribiii.  Elegjftiter  exposurt  qnare  replilcrn  laberriaca- 
ldm'srunm\  cum  ait,  ubt  habittttU  in  hominibus,  Cifta 
clpgo  dignf  hon  esstent  in  quibu]»  liaWtaret,  cuir  wotf 
rcpeHerei  taberrtaculum,  quod  ntique  non  proj)ier  se 
ftrstiToerat,  sed  pf opter  ipsos,  qtiosjam  judicabatin. 
tKgnos  in  qtiibus  habitaret  ? 

5«.  [  vtrs.  6\.]Et  trddrtHt  in  captivHatem  ffhlttttnt 
itrrmr^  ei  ptHelitittdinem  eortfn  in  mmtts  inimM. 
Ipftmi  AfTcaw  midfe  sibi  videbaniefr  invicii;  et  unde 
sfbi  plaifdebanit  *,  virtnfem  ef  pulclirftudinem  eonarf* 
*eH.  Detiifrftc  ct  postea  male  vtveiiies,  ei  de  templo 
Domini  glorianies,  lerrei  per  proplrefart»,  dieen^? : 
Videte  qtdd  feci  Seit^,  «W  erat  tOberrtUcuhm  nfemm 
(  ietem\  vir,- 13  ). 

57.  [  vtre.  6«,  65.  ]  Et  melutH  in  gladio  poputnm 
JWffm,  et  hBgtettiiat^  snam  sprivit.  Hnenes  eotxm  cow- 
tdk  i^s :  id  est,  Ira.  Et  vkfgines  etfum  non  snni  ta- 
rfthitafd! :  qt^  neq^c  lioc  Vacabal  in  hosliiimettr. 

58.  [  vets:  61.  ]  Saterdotes  etrnm  in  gladio  cedde- 
htnt,  etvfdutg  eorttm  nf>nplornbanttft.  Cecideruntenlm 
ih  gladio  fffi!'  HcH,  quorum  irtiius  iiKor  Viduata,  el 
n^x  m  fnariu  raoriua,  propter  eamdem  perturbktio- 
Itefn  plangi  rtt)n  pDluit  honore  funeris  ( I  Re^.  iv, 
«,  20  ). 

5^.  [  vers.  65*.  ]  Et  exdtatus  eSt  tunquant  domkns 
Btmlmts.  fftfctdf  enim  dbi^mire,  quftndo  populoni 
smmi  datin' martus  corum quosodft,  ubi  efs dlcatm' : 
Vbi  est  Dcns  ftmlj  (PsaL  xu,  if  )1  Excitalus  drgo 
Ht  tatiquam  dormiens,  tanquani  potens  crapuiattis  a 
itina.  Nnllus  hot  de  Deo  dicer^  auderet;  nisf  Splritus 
cjus.  Dixit  enim,sicut  videnrr  impiis  insuftiiilibus, 
quod  veliit  ebrhi^diu  dbrmiat,  (ftfatfdo  non  tam  cilo 
^iam  ptttant  •  hmnines,  subvenfi. 

40.  [  vers.  66.  ]  Et  petcussit  inintieos  suos  in  poste- 
Tiara  :  iHos  uifque  qul  galidcbant  quod*  Arcam  ejus 
capiIVaW'  poluei-urtt ;  pcrcussi  enim  surtf  irt  sedibns 
fsrAs  ( 1  Reg.  v,  0 ).  (Jiiod  ejus  poenai  signum  mihi  vi- 
dfettrtr,  qua  qrfisq\ie'  crucJatJilui^,  si  iA  posteribra  re- 
fifisexerh ;  qu«,  sicut  Apustolus,  aesiimare  debetut 
Eiercora(  Wtii>p.  m,  8).  (Jol  enfm  sic  susdj^ontte- 
stamenturti  Dei,  ut  vct^re  VaBitate  nofi  se  eituant,  sf- 
mites'  snni  hoslflibws  popu!!»  qur  Areani  testairt^ntl 
capttvatam  j*ixta  sua  idof*  posuef uni.  Et  ffla  quMerti 
vetera  etiam  illis  nolentibus  cadunt,  quia  mnts  caro 
fenum,  et  cltxtitat  hominis  ut  flos  feni.  Fenum  aruit,  et 
fos  decidit  :  Arca  atif^m  BorrM  manet  in  mtemum 


<  wh&emeUaB^piaeebaiU. 
*i>uoMss.»pertotf. 


4006 
secretum  sciKeet^  testamenti  re- 
gfrom  cceforom,  nbi  est  aeternum  Vtrbum  Dei.  Sed 
iltf  quf  posteriortf  dHexerunt,  ex  ipsis  justissimtf 
cruciabunlur :  Opprohrium  enim  sempitemmn  dedit 
itns. 

«.  [vers:  07,  08.  ]  Et  reputit,  inqtiit,  tabemaeuiMi 
Joseph,  et  trtbum  6phtmn  non  etegit.  Et  etegk  frltwir 
JWa.Noh  dixit,  R6puMt  tabemacalQm  Ruben,  qR- 
ftiit  pifimogeniius  Jarcob ;  nec  a)8  qeri  sl^ttityr,  €i 
Jrtilam  rfascCndo  praeceddfri,  ui  iUis  repalsis  et  nmr 
eMctis,  trilHas  Juda  eligeretUr.  PoteAienim  did  m^ 
rhb  itfbs  rcpufsos,  quiaet  in  bertedletione  latob;  qlift 
ms  fnibs  bcrtfedixit;  pfemta  eorun  commemoftrtfl 
gi^Mter  dfeiestatuy  ( Gen:   xux,  fl ) ;  qanrtvir  in 
ers  iribtrs  Levi  sacerdotalis  itibm  aste  meraerit;  toh 
de  etiam  *ayses  fbti  (  Exod.  ii,  f ).  «^c  dlili,  Repuv 
m  tAbernacUfrtm   Bfenjamin ;  Vftl,  Trfbtim  Beti^aiiit 
non  clegti,  cx  qna  rer  esSe  jartf  cte^fat ;  rtyrvr  inde 
tesrat  clccf us  Saftf  (  VReg.  ix,  i ,  r ) :  mide  er  ipeai 
vicirtltaie  tcmpoWs,  qrtdhdo  iHe  r€ptrtsus  esc  jftqtfc 
fcprobafasr,  ct  Dffvld  cfectus  (/6^*:  xti,  *,  i3  ),  cort^ 
vcnienicr  possci  Ifoc  dfd ;  nec  tamert  dicttfmesi :  s«l 
eos  polfssTmum  ffomhiavff,  qnf  cfiWoribus  m^ltfs 
vidcbantur  excellere.  Naffifi'  ibsAph  pavit  in  Mff^ 
fiathem  et  frar«B  suo»;  et  in»iriie  vendilusv  merilo  ^ie- 
t«tis,  caMHaifSi  sapientia*,  jmtiMira^  subiimMureM 
(  Gifi.  iti,  4^);et  Eplirnenf  mariori  fnrtri  avi  aufkt^ 
cofy  benicdlcttone  prjBlifias  esi(irf.  xLvni,  iO) :  h^ 
mren  Den^  repfitis  Me^nneutum  Jaeepk  ^  et  trfbtm 
ephnmnmetegit.  Ubtperhsec  prsdari  MriUnr- 
Itfna,  qnid  alhordqtram  unfversum  poptilum  illmtfv^ 
tttsca eupMitau^ a  Domino  lerrenn  praemiareqiiireft^ 
tem,  repufsnnfr  et  repfobatum  i*teinginm ;  elettam 
tmtem  tribum  Jnda,  nonpro  merftis  ipsttisJiid»t 
L<mg«  quippe  majora  sunt  meriu  Joseph ;  sed  per 
tHbum  Juda,  quoiraner  inde  «tetltit  Qhristus  SMitfi- 
dim  carnem,  novumrpopalain  Ohrisli  ilfti  popntove- 
tferl  prajlatum  Scrlptura  testaiur,  nperiente  Domim 
in  parabolis  os  suum.  Jam  inde  etianrquod  sequiiHr, 
Montem  Sion  quem  diteidt,  Ectlesiai»  Cliristi  dlelfu^ 
intelirgimus,  non-  propter  praesentis  lemporis  beiie» 
IMa  carnalia  Deum  cotentem/  sed  futura  et  asterna 
pr%mia  oCuTis  fldef  longe  speculantem  :  nam  et  Slon 
Speculatlo  inierpn^tatur. 

42.  [vm.  69.  ]  Denique  sequitUr,  Et sedifieQvitsiei' 
ftt  untcorMiorum  sanc^fkationem  Monr;  veiy  Sioia 
quidam  interpretes  verbotn  noVrtnr  fi^unt,  smutifi* 
eruiH'  suum.  Unicornvr  recte  intellignntor,  quomm 
Atm  spes  in  unum  illud  erigitor,  de  cfiio  alius  dicit 
psalmus  ,  Unam  petivi  a  Domino;  kane  reqstrram 
( Psnt.  XXVI,  4 ).  SaBCiHlcium  vero  Dei  est,  secuudfwt 
apostolum  Peirom,  inteUecla  pMs  stmeta,  et  refote 
sacerdotium  ( I  Fetr.  n,  9 ).  ftuod  vero  seqnlturi 
Jn  terra  quam  fundoffU  in  enenaim :  quod  habent  gneu 
ci  codices,  tU  rdy  Ri&ya,  utrohi  irt  setemumf  an  in  «v- 
ctttNttoi  dicator  a  nobld,  inlatinorom  fmefpretuin  f&* 
lastate  est,  quonhim  uti^amqoe  sffniAeafi ;  el  ideo  ho6 
in  iactflfs  codicibus ,  illnd  fn^  attls  fn? enttur.  Habem 
allquielianVi)Itffamer,  id  est,  M  sSMsta;  tpi^  ]n 


4007  S.  AUGUSTINI  EPISGOPl 

graccis  quos  balmiintis,  non  invenirous,  Quts  vero 
fideliuni  dubitet  Ecclesiam,  etiamsi  aliis  abeuntibus» 
aliib  vetiientibus,  ex  hac  vita  mortaiiter  transit,  ta- 
men  in  aiternum  esse  fundatam  ? 

43.  [  vers.  70,  li.]Et  elegit  David  urvum  tuum, 
Tribum  ergo  Juda  propter  David ;  David  autem 
propter  Christum  :  tribum  igitur  Juda  propter  Chri- 
stum,  quo  transeunle  clamaverunt  cseci,  Miierereno- 
M«,  fUi  David ;  et  continuo  misericordia  ejus  lumen 
receperuni  (  MaUh.  xx,  50,  54 ),  quia  verum  erat 
qnod  ciamaverunt.  Hoc  ideo  non  transeunter  dicit, 
sed  attentc  commendat  Apostolus,  scribens  ad  Ti- 
motheum  :  Memar  e$to  Chrislum  Jesum  returreidw 
a  morluis  ex  semme  David ,  secundum  Evangelium 
meum,  in  quo  labaro  usque  ad  vincultt^  tanquam  male» 
fadens;  sed  sermoDei  non  est  alUgatus{l{  Ttm.  ii,  8, 
9 ).  Ipse  iuque  Salvator  secnndum  camem  factus 
ex  semine  David,  flguratur  in  hoc  ioco  nomine  David, 
aperienteDominoin  parabotisT>s  suum.  Nec  moveat 
quod  cum  dixisset,  Etelegit  David,  qiio  nomine  Chri- 


8tum  significavit,  addidit,  servum  suum  ;  non,  fiiium 
SQum  :  imo  vero  hinc  agnoscamus ,  non  Palri  co- 
acternam  Unigenlii  substantiam,  sed  forraam  servi 
susceptam  ex  semine  David.  | 

44.  Et  sustuiU  eum  de  gregihus  omum  ;  d$  post  fe 
umtes  aeeofrit  «tim,  pascere  Jaeob  servum  sttnm,  et  ii^ 
ruil  kmeditatem  suam.  Ule  quidem  David,  ex  ca]a& 
semiDO  caro  Christi  est,  ab  offlclo  pastoraii  pecorum 
ad  hominum  regnum  translatus  est :  noster  autem 
David,  ipse  Jesus,abhominibu8ad  homines,  a  Judslb 
ad  Gentes  ;  tamen  secundum  parabolam  ab  ovibus 
ad  oves  ablatus  atque  translatus  est.  Non  sunt  enim 
modo  in  terra  illa  Ecciesiae  Judae»  in  Christo,  quae 
fuerunt  circumcisorum  recenti  passione  et  resurre-  ^ 
ctione  Domini  nostri  ;  de  quibus  dicit  Apostoius  : 
Eram  autem  ignotus  fmie  EcclesUs  Judmte  quee  iuni 
in  Christo :  tantum  autem  audiebant  quia  ii  qui  aliquan' 
do  noi  persequebatur ,  nunc  evangeiixat  fidem  quam 
aiiqwtndovaitabat ;  et  in  me  magni/icabant  DonUnum 
(  Gal.  I,  2i-24 ).  Jam  hiiic  illiB  Ecclesiae  transierunt 
popuiorum  circumcisorum  ;  ac  per  hoc  in  Judaea  qusc 
modo  in  lerra  est,  non  est  modo  Chrislus  :  ablatus 
esl  inde ;  nunc  Gentium  greges  pascit.  Sane  de  pou 
fetantei  inde  acceptus  est.  lilae  quippe  priores  fuerunt 
taies,  de  qualibus  dicitur  in  Cantico  canticorum  uni 
Eoclesiae  quae  constat  ex  muitis,  id  est  uni  gregi  cu- 
jusmembra  simt  multi  greges ;  de  talibus  ergo  dicl- 
tur  :  Deiites  tui^  id  es9i,  per  quos  loqueris,  vel  per 
quos  in  corpiis  tuuro,  velut  manducando,  cxteros 
trajicis ;  hoc  itaque  significantes  dentes  tui,  eicut  grex 
detonsarum  ascendem  de  iavacrOf  quee  onmes  geminoi 
'  creant^  et  iteriUi  non  est  in  eis  (  Cant.  iv,  2 ).  Depo- 
suerunt  enim  tunc  velut  vellera  onera  saeculi,  quan- 
do  anle  pedes  Aposlolorum  vendilarum  rerum  sua- 
rum  pretia  posuerunt  (  Act.  ii,  45,  et  iv,  54 ),  ascen- 
dentes  de  lavaoro  illo,  de  quo  eos  admonet  apostolus 
Petrus,  sollicitos  quod  Christi  sanguinem  fuderint, 
et  diciv  .  Agite  pcemtmUiam^  H  boptlxetdr  unusquiique 
mtrum  m  wmttneJlhnnni  Je$u  Chrieti^  et  dimitUiUur 


lOOt 

vobiipeecata  veetra  {Aet.  u,  58 ).  Geminos  autemcrea> 

verunt,  opera  scilicet  duonim  praeceptomm  gemuuB 

chariutis,  dllectionis  Dei,  et  dileciionis  proximi : 

undo  sterilis  non  erat  in  eis.   De  posi  has  oves  fe- 

tantes  David  noster  acceptus,  nunc  alios  greges  pa- 

scit  in  Gentibos,  et  ipsos  Jacob  et  Israel :  sic  enini 

dictum  est,  Paecere  Jacob  iermim  iuum^  et  liraei  haf- 

reditaiem  stcam.  Non  enim,  quia  ex  Gentibus  sunt 

istae  oves,  ideo  ab  illo  semine   alienatae  sant,  quod 

estJacobetlsrael.  Semenest  eoim  Abrahae,  semen 

promlssionis,  de  quo  ei  Dominos  dixit :  /n  ieaae  vo* 

eabitur  tibi  eemen  (  Gen.  xxi,  12).  Quod  exponens 

Apostolus  :  Non^  inquit  fiiii  camis,  eed  (UH  pronds' 

iionii  deputanturimemine  (  Rom.  ix,  8  ).Ex  gentibus 

enim  erant  fldeles  quibus  dicebat,  Si  auiem  voi  Cim' 

iti,  ergo  Abrahas  iemen  eetii^  iecundum  reprondidonem 

heeredee  (  Gai.  ui,  29  )  ?  Quod  vero  ait,  Jaeob  iermm 

iuum^  et  leraei  hasreditatem  iuam,  more  suo  Scriptura 

repetivit  eamdem  sententiam.  Nisa  forte  quispiam 

sic  distinguere  veiit,  ut  hoc  tempore  Jacob  servlat ; 

tuncautemsitaetema  haereditas  Del  quando  videbit 

Deum  facie  ad  Caeiem,  undc  Israel  nomen  aocepit 

(  G€n.xxxu,  28). 

j     45.  [veri.  72.]  Et  pavit  eae ,  Inquit,  tn  nmocenda 

cordii  iui.  Quid  illo  innocentios,  qoi  ollom  peocatom, 

'non  solum  a  quo  vinceretur ,  sed  etiam  qood  vinceret 

non  habebat  1  Etin  inteiieclu  manuum  iuarum  dedumi 

!0i :  vel,  sicut  aliqui  codices  habent,  m  inteUeedbui 

manuum  iuarum.  Alius  poUret  iu  coogroentius  po« 

f uisse  did ,  In  innocentia  manoom  et  int^ilectu  <^r- 

Jis :  hic  autem  qui  magis  quan  alii  quid  loqoeretor 

sciebat ,  cordi  maluit  adjungere  innocentiam ,  et  o»- 

nibus  intelligentiam.  lllud  proplerea ,  quantom  exi- 

stimo,  qula  multi  sibi  videntur  innocentes,  qol  non 

faciunt  mala ,  cum  timent  ne  patiantnr  si  fecerint ; 

vellent  autem  facere,  si  impunepotuissent.  Tales  vi- 

deri  possunt  habere  innocentiam  manuum ,  iion  ta- 

men  cordis.  £t  quae  tandem  aut  qualis  est  isla  Inno- 

centia,  si  cordis  non  est,  ubi  homo  factos  est  ad 

imaginem  Dei?  Quod  vero  ait,  /n  inteileciu^  vel »»- 

teiiigentia  manuum  iuarum  deduant  eos ,  videtur  mibi 

eam  dixisse  intelligentiam  quam  ipse  facit  in  creden- 

tibus;  ideo  fnanuum  iuarum :  fisicere  quippe  ad  manus 

pertinet :  sed  sicut  ^  possunt  intelligi  manos   Dei , 

quia  et  Christus  sic  homo ,  ut  etiam  Deus.  Hoc  cerCe 

ille  David ,  de  cujus  est  iste  semine ,  facere  non  pole- 

rat  in  populo  cui  sicut  homo  regnabat;  sed  Ole  hoc 

facit,  cui  recte  anima  fldclisdicere  potest:  Inieiii- 

gereme  facito,  et  pencrutabor  iegem tuam (Pioi.  cxvui, 

34).  Proinde,  ne  ab  illo  erremus,  dum  de  nostra  ^ 

velut  ex  nobis  sit,  intelligentia  fidimus ,  ejus  mani- 

bus  nos  credendosubdamus.  Ipse  In  nobis  eam  laciai« 

utin  intelligentia  manuum  suarum  nos  deducat  eru- 

tos  ab  errore ,  eoque  perducat  ubi  jam  non  poesimus 

errare.  Hic  est  fructus  populi  Dei,  attendentis  legem 

Dei ,  et  inclinantls  aurem  suam  in  verba  oris  ejas  t 

ut  dirigat  in  eo  cor  suum  * ,  et  sit  cum  illo  credllw 

« ita  Mss.  At  Edd.,  ied  a  iiepoiiuni. 
«Edd.,  ror  <tirsttm.HeIhi8llis.,C0r 
Jus  PsaUni  f.  8  aoceptnm  ett. 


:qoodex] 


1009 

spiritus  ejttSy  ne  immutelQr  iii  ^  generationem  pravam 
et  amaricantem ;  sed  liis  omnibus  sibi  annuntiatis  » 
Don  solum  ad  prssentem  vitam,  verum  etiam  ad  acter- 
iiam ,  nec  tantum  ad  recipienda  bonorum  operum 
praemia»  sed  etiam  in  ipsa  bona  opera  facienda,  ponat 
in  Deo  spem  suam. 

iN  PSALHUM  Lxxym 

ENARRATIO(a). 

I.  [ven.  i.]  In  titolo  psalmi  hajus  tam  brevi  et 
simplici  immorandum  esse  non  puto.  Prophetiam  vero 
quam  hic  praRmissam  legimus ,  evidenter  scimus  im- 
pleum.  Gum  enim  ista  canerentur  teroporibus  regis 
David,  nihil  tale  adhuc  contigerat  ex  adversitate  Gen- 
tium  civiiati  Jerusatem ,  nec  templo  Dei ,  quod  nec 
aedificatum  adhuc  erat.  Post  mortem  quippe  David  , 
filium  ejus  Salomonem  Deo  templum  fecisse  quis 
nescial?  Dicilurergoianquam  pRBteritum,  quod  in 
spiritu  videbatur  esse  futurum  :  Deus » venerunt  Gentes 
in  hcgreditatem  tuam.  Qua  loquendi  consuetndine 
ctiani  illud  est  prophetatum  de  Domini  passione  , 
Dedenmt  tn  escam  meam  fel ,  et  in  titi  mea  potaveruni 
meaeeto  (P$ai.  lxviu»^);  et  alia  quae  in  eodem 
psalmo  ventura  velut  facta  narrantur.  Nec  illnd  mi- 
randum  est ,  quod  Deo  ista  dicuntur.  Non  enim  ne- 
scienii  indicantur ,  quo  reveiante  praesciuntur ;  sed 
anima  cum  Deo  loquitur  pietatis  aiTectu  quem  novit 
Deus  *.  Nam  et  Angeli  quae  hominibus  nuntiant ,  ne- 
scientibus  nuntiant ;  qnae  autem  Deo  nuntiant,  scienti 
nuntiani,qnando  illi  ofTerunt  orationes  nosiras,  et 
hieffabili  modo  de  actibus  suis  aeternam  veritatem , 
tanquam  legem  incommutabilem  consulunt.  Et  isie 
ergo  homo  Dei  dicit  Deo  quod  discat  a  Deo,  tanquam 
disclpulus  magistro  non  ignoranti,  sed  judicanti ;  ac 
8IC,  aut  probanti  quod  docuit,  aui  quod  non  docuit 
reprehendenti :  maxime  quia  specie  precantis*  Pro- 
pheiaeosinse  transflgurat,  .qui  tunc  futuri  essent 
qaando  ista  veniura.  Solent  autem  in  oraiione  dici 
Deo  quae  vindicans  feceril.  et  adjungi  petitio  ut  jam 
misereatur  et  parcat.  Hoc  modo  et  hic  dicuntur  a  quo 
praedicuntur ,  lanquamabeis  dicantur  quibus  accide- 
runi ;  et  ipsa  deploratio  aique  precatio »  propheiatio 
est. 

2.  <  Deus ,  venerunt  Gentes  in  hxreditatem  tuam ; 
pollueruiit  templum  sanctum  tuum ,  posuerunt  Jeru- 
salera  in  pomorum  custodiam.  Posuerunt  morticina 
servorum  tuomm  escas  volaiilibuscoeli,  cames  san- 
cioram  tuorum  bestiis  lerrse.  Effuderant  sanguinem 
eonim  sicut  aquam  in  circultu  Jemsalem ,  et  non 
erat  qui  sepeliret.  >  Si  in  isia  propheiiaquisquam  no- 
strjum  eam  vastationem  Jerusalem  intelligendam  puta* 
verit ,  quae  facta  est  a  Tito  imperatore  Romano ,  cum 
jam  Dominus  Jesus  Christus  post  resurrectionem  et 
ascensionem  suam  praedicaretur  in  Gentibus;  non 
mihi  occurnt  quomodo  dici  potucrit  jam  ille  populus  ^ 


«  Tres  Mss.,  ne  imUetur  generationem^  etc. 

•  Plures  Mss.,  quas  emm  non  mdei  Deus  ? 

*  sic  aliquot  Mss.  AiEdd.,  epeeie  prtetenti, 
(a)  Dicta  post  cxpositum  Paatan.  Utxvn,  de  quo  infra,  n.  3. 


ENARRATIO  IN  PSALMUM  LXXVni.  iOiO 

haereditas  Del ,  non  tenens  Ghristum ,  quo  reprobato 
et  occiso  factus  est  reprobus,  qui  in  eimi  nec  post 
ejus  rcsurrectionem  credere  voluit ,  et  insuper  martv 
res  ejus  occidit.  Ex  illo  enim  populo  Israel  quicumque 
InGhrisium  crediderunt,  quibus  facta  est  Ghristi 
praescntatio,  et  quodammodo  promissi  redditio  salu- 
bris  atque  fractuosa ,  de  quibus  et  ipse  Dominus  dl- 
cit ,  Non  $um  misiui  m»  ad  ove$  qum  perierunt  domue 
ierael  (Matth.  xv ,  24),  ipsi  ex  illis  $mU  IUii  promi$^ 
•foms ,  ipsi  deputantnr  in  $emine  (Rom.  ix ,  8) ,  ipsl 
pertinent  ad  haereditatem  Dei.  Hinc  sunt  Joseph , 
homo  justus ,  et  virgo  Maria  quae  peperit  Gliristum 
(Matth,  1,  i6) :  binc  Joannes  Baptista,  aihicus  sponsi, 
et  parentes  ejus  Zacharias  et  Elizabeth  (Lue.  i ,  5) : 
hinc  Simeon  senex  et  Anna  vidua,  qni  Ghrisium  non 
loquentem  sensu  corporis  audierunt;  sed  adhoc  in- 
fantem  non  loquentem ,  spiritu  cognoverunt  (Id*  n  ^ 
85 ,  56) :  hinc  beali  Apostoli  :  hinc  Nathanael  in 
quo  dolus  non  erat  (Joan.  i ,  47) :  hinc  alius  Joseph 
qui  exspeclabat  etiam  ipse  regnum  Dei  (Id,  xix ,  5S , 
ef  Lue.  xxiu,  5i) :  hinc  tanta  illa  mutliludo  quae 
praecedebat  et  sequebaiur  jumentum  ejus ,  dicens  , 
Benedictue  qui  venit  in  nomine  Domini  (Matth.  xxi ,  9) ; 
in  qua  erat  et  congregatio  pueromm  in  quibus  dixit 
impletum ,  Ex  ore  infantium  et  lactentium  perfecisti 
laudem  (P$aL  .viii ,  3).  Hiuc  etiam  illi  post  ejus  re- 
surrectionem ,  quoram  dieuno  tria,  et  alio  quinque 
miilia  baptizati  sunt  (Act.  n ,  41 ,  «Mv ,  4),  in  ani- 
mam  unam  ei  cor  unum  chariiaiis  igne  conflati ;  qoo- 
rum  nemo  dicebat  aliquid  proprium ,  sed  erant  illis 
omnia  communia  (Id.  iv  ,  53) :  hinc  sancti  diaconi  , 
quorum  Stephanus  ante  Apostolos  mariyrio  est  coro- 
natus  (Id.  vn,  58) :  hinctot  Ecclesiie  Judaeae  quae  in 
Ghristo  erant ,  quibus  erat  facie  Paiilus  ignotus  (Gal. 
1 ,  22) ,  notus  autem  saevitia  famosissiina ,  sed  notior 
Ghristi  misericordissima  graiia  :  hinc  ei  ipse  secun- 
dum  praemissam  de  se  prophetfam ,  Lupu$  rapax , 
mane  rapiene,  et  adve$perumdividens  escae  (Gen,  xlix, 
27) ,  id  est ,  prius  rapiens  persecutor  ad  roortem  , 
postea  pascens  praedicator  ad  viiam.  Hi  erant  ex  illo 
popolo  haereditas  Dei.  Unde  et  ait  ipse  minimus  Apo- 
siolorum  (I  Cor.  xv ,  9) ,  doctor  Gentium  :  c  Dico 
ergo,Numquid  repulit  Deus  piebem  suam?  Absit. 
Nam  et  ego  Israelita  sum  ex  semine  Israel ,  dc  tribu 
Uenjamin.  Non  repuIiiDeus  plebem  suam  quam  pne- 
scivit.  >  Haec  plebs  quae  ex  illa  gente  Gliristi  corpori 
accessit ,  haeredilas  Dei  est.  Nam  quod  ait  Apostolos , 
Non  repulit  Deus  plebem  suam  quam  praucivit ,  illi 
psalmo  uiiqne  respondet,  ubi  scriplum  est,  Quoniam 
non  repellet  Dominue  pUbem$uam :  ibi  aulem  sequitur, 
Et  hcereditatem  suam  non  derelinquet  (Psal.xciu,  i4) ; 
ubievidenter  apparet,  talem  plebem  esse  haeredila- 
iem  Dei.  Ut  enim  hoc  diceret  Apostolus ,  supra  com- 
memor^verat  prophelicum  testimonium  de  pr.^enuTi- 
tiata  futura  incredulilate  populi  Israel  :  Tota  die  ez- 
pandi  manus  mea$  ad  populum  non  credentem  et  con- 
tradieentem  (Rom',  x ,  2i  ,  et  /sa*.  lxv  ,  2).  Uic  ergo 
ne  quisquam  male  intelligens,  universum  illum  po* 
pulum  crimine  incredalitaiis  et  contradiciioms  arbi- 


lOli 

irclur  csse  damnatum ,  continao  sabjecit :  Dico  ergo , 
i^umquid  repuUt  Dm  plebem  suam?  Abstt.  Nam  ei 
ecfo  hraelita  sumex^enere  Israel ,  de  tribu  Benjamin. 
Hjc  QSfendit  qu^m  plebem  dixeril,  ulique  populi 
pripriSji^m  si  t^lam  Deus  reprobasset  alque  da- 
nifjasset ,  ngn  ulique  ipse  Clirisli  cssei  apostolivs , 
Israel^U^  ex  semjne  Abr^ham ,  de  iribu  Denjamin. 
Adhibet  a^em  val^  nccessarium  testimonium ,  di- 
cens  :  <  An  nescjytis  iji  Elia  quid  dicit  Scriptqra , 
•|upmadA»odum  inierpellat  Deum  adyersus  Fsrael  ? 
Doipijje  ,  Prophetas  tuqs  occiderunl^  allaria  tua  suf- 
fpdcrunt^  etego  derclictus  sum  solus  ,  et  quirrunt 
ai^nam  meam.  §ed  jguid  dicit  illi  responsum  divi- 
num?  Religui  mihi  septem  ipillia  virorum  qui  non 
curvayerunt  jjcnua  ante  Baal.  Sic  ergo  et  in  hoc  lem- 
pore  i^eliquias  per  elcctionem  grali.-c  galvas  facla) 
sunt.  I  isfa^  relimiiae  sunt  ex  illa  gente  ha^rcditaii^ 
D.ei ;  non  illi  de  quibu^paulo  post  dicit:  c  Crctc^-i.vcro 
0|;gecati  sypt.  >  Sic  enim  ait  :  c  Quid  ergo  ?  Quod 
qua^rcl^at  Israel ,  hoc  non  est  consecutus :  clectio  au' 
iemcousecuta  cst;  cxleri  vero  excxcaii  sunt  i  {Rom. 
XI ^  1-7).  Is(a  igitur  eleictio  ,  istx  reli^uise  ,  ista  pleb^ 
Cei  quam  non  repulit  Dcus,  haeredilas  ejus  dicitur. 
In  illo  autem  Israel  qui  hoc  i^on  cst  cofisecutus ,  in 
illis  caUcris  exca^catis,  non  erat  jam  hoereditas  Dei 
dc  qua  dici  possct ,  postChrisli  in  coDlis  jj lorificatio- 
ncm  ,  ten^pore  Titi  in^peraloris,  Deus ,  venerunt  Gen- 
tes  in  hfBrfiditatem  tuajn ,  et  ca^tera  qucc  de  illius  po- 
pujlj  et  templi  et  civitaiis  vaslali.one  vjdentur  in  hoc 
]>saImo  esse  ^ncdicta. 

5.  Proinde  aut  ca  debemus  intelligere  qua)  facta 
siint  ab  aliis  ^ostibu^,  anlequam  Christus  venissel  in 
caroe  ( non  enini  erot  alia  tunc  hxreditas  Dei ,  ubi 
ct  Prophct»  sancti  erant,  quando  facta  est  transnii- 
gratio  in  Babylonjam,  graviterque  geiis  illa  vastaia 
cst  [IV  Reg,  xxiv,  14] ;  et  sub  Antiocho  ctiam  Ma- 
chabici  horrcnda  perpessi,  gloriosissime  corojiati  sunt 
[tl  Machab.  vii].  £a  quippe  dicta  sunt  in  hoc  psalmo, 
qu^  solent  fiori  etiam  strage  bellorum) ;  aut  certe 
si  post  resurrectionem  ct  ascoisionem  Doniini  acci- 
pieiyja  est  hic  comjncinorala  hu^rcdiias  Dei ;  ea  sunt  in- 
teijig,en^a  qux  acult^oribus  idi^lorum  et  inimicis  npminis 
Chfisti^  Ecclesia  ejusin  tanta  martyrum  nuinerosital.e 
perpessa  est.  Quanqua^  enim  As^ph  Synagoga  inter- 
p^etetur,  ^ux  est  con^rc^gatio,  idque  nomen  ;isitaii,us 
insci^erit  {[enti  J|idcCorum ;  tamen  et  Ecclesi^im  istain 
P!9Sse  dici  congregaiioncm,  et  illuin  velcrein  ^opulum 
dictam  c^se  Ecclesisun,  j^m  in  alio  psalmo  satis  aper- 
teque  monstravimus  (a).  Hxc  igitur  Ecclesia,  hxc 
haerqditas  Dei  ex  circumcisione  et  prxputio  coiigre- 
gata  ,est,  i^  est  ex  poj[)ulo  Isracl  et  ex  coetoris  Genti- 
bus,  Dcr  iapidem  quern  reprobavertfut  adificantes,  ct 
pctus  est  in  caput  anguU  (Psal.  cxvn,  22) ;  in  quo 
anguio  tanquam  du^  parietes  de  diverso  venientcs 
copularentur.  Jpse  est  enim  pax  nostra^  qui  fecit  utra- 
qne  Utturfif  ut  duos  conderet  in  se  in  unujn  novum  ho- 
mmeitty  faciens  paceni,  et  coadunaret  ^  utro8i]uc  in  uno 

>  uss.,  commutarei. 

(rt)  Supra,  in  Enarr.  Psai.  lxxvu,  n.  3. 


AUGUSTI.M  EPISCOPI  10I2 

corpore  Deo  {Ephes.  n,  14-16);  in  quo  corpore  su- 
mus  filii  Dei,  clamantes,  Abba,  Pater  {Rom.  viii,  15, 
et  Gal.  lY,  6)  :  Abba  propler  iilorum  Hn^uam,  Paier 
propter  nos.tram ;  hoc  cst  enim  Abba,  quod  Pater. 
Unde  Domiiius  qui  dixit,  Non  sum  missus  nisi  ad  oves 
quce  peiierunt  domus  Israel  {Matth.  xv,  24),  osiendens 
illi  gcnli  rcddilam  praesentix  ipsius  promissionem ; 
ait  tamen  alk)  loco,  Babeo  alias  gpes  qua  non  sunt  de 
hoc  ovili;  oportet  me  ^  ipms  adducere^  ut  sit  unu$ 
grex  et  unus  pastor  {Joan.  x,  16) :  Gentes  significans» 
quas  erat  adducturus,  non  quidem  per  suam  prssen- 
tiam  corporalem^,  ut  illud  vefam  sil,  c  Hon  sum 
missus  nisi  ad  oves  quse  perierant  domos  Israel;  » 
sed  tamen  per  Evangelium  suum,  quod  erant  disse- 
mlnaluri  c  spcciosi  pedes  annuntiantium  pacem,  an- 
nuniiantium  bona  >  {Rom.  x,  15) :  c  fn  omnem  >  enim 
c  terram  exiil  sonus  eorum,  et  in  Unes  orbis  temc 
verba  eorum  >  {Psal.  xviii,  5).  Hinc  et  Apostoius 
ait,  c  Dico  ergo  Christum  Jesum  minisirum  fuisse 
eircumcisionis  propter  veritatem  Dei,  ad  conrirman- 
das  promissiones  Patnim  :  >  ccce  quod  est,  <  non 
sum  missus  nisi  ad  oves  quae  perierunt  domus  Israel.  > 
Detnde  subjnngit  Apostdus,  <  Gentes  autem  super 
misericordia  gloriftcarc  Deuin  :  >  ecce  quod  e9t, 
c  Habeo  alias  oves  qux  non  sunt  de  hoc  ovili ;  oportet 
me  et  ipsas  adducere,  ut  sit  nnus  grex  et  unus  pa- 
stor.  t  Quod  utrunque  breviter  dictum  cst  in  eo  quod 
de  propheta  idem  aposlolus  commemorat :  Leetaminij 
Gentes,  cum  plebe  ejus  {Rom.  xv,  8-10).  Iste  crgo 
unus  grex  sub  pastorc  uno,  hxreditas  Dei  est,  non 
solum  Pntris,  sed  cliain  Filii.  Nam  Fiiii  vox  cst,  fu- 
nes  cccidcrunt  mihi  in  prceclaris,  etenim  hasreditas  mea 
prceclara  est  mihi  (Psal.  cxv,  6) :  et  ipsius  hasrcdi- 
talis  vox  est  apiid  prophetam,  Domine  Deus  noafter^ 
posside  nos  {Isai.  xxvi,  15,  sec,  LXX).  Hanc  hxredi- 
talem  non  moricns  Pater  Fllio  reliquit;  scd  ipse  Filius 
eain  sua  niortc  mirabllilcr  acquisivit,  quam  resurre- 
ctione  posscdit. 

4.  Si  ergo  dc  hac  intclligendum  est  quod  in  psalmi 
hujus  prophctia  canitur,  Deus,  venerunl  Gentes  in  hce- 
reditatem  tuamy  ut  venisse  Gcntes  accipiamus  in  £c- 
clcsiam,  non  crcdendo,  sed  persequendo,  id  est,  eam 
invasisse  voluntaie  delcndi  atquc  omnino  perdendi, 
sicut  tot  persecutionum  excmpla  monstrarunt ;  opor- 
tet  ut  quod  sequitur,  Potluerunt  templmn  sanctum 
tuum,  non  in  lignis  ct  lapidibus,  sed  in  ipsis  inielli- 
galur  hominibus,de  quibus,  tanquam  lapidibus  vivis, 
consirui  dicit  apostolus  Pctrus  domuin  Dei  (I  Petr. 
II,  5).  Unde  et  apostolus  Paulus  apertissime  dicit, 
Templum  Dei  sanctutn  est,  quod  eslis  vos  (I  Cor.  iu, 
17).  Hoc  itaque  templum  persecutorcs  in  his  utique 
polluerunt,  quos  ad  neganduiD  Christuni,  terrendo 
vel  cruciando  coogeruni,  atque  ut  idolis  supplicarent, 
vohcmenter  instando  feceruDt :  quorum  inultos  poe- 
nitenlia  rcparavit,  atque  ab  ijla  jnquinatione  munda- 
Tit.  Poenitcniis  enim  vox  est :  c  Et  a  delicto  meo 
munda  me ;  >  et,  c  Cor  mundum  crea  in  me,  Deus, 
et  spiritum  rectum  inoova  in  visceribus  meis  >  (jPm/. 
«  Allquot  Mss.,  per  se  prcesentia  corporati. 


10» 


ENARRATIO  IN  PSAUIUM  LXXVUL 


1014 


L,  4,  «).  Jamveroqood  soqaltw,  <  Posuerunt  Jeru- 
salem  in  poborum  custodiam :  >  et  ipsa  Eodeaia  hoc 
nomine  recte  tntelligitm',  t  Jerussilem  libesa,  mater 
nostra,  de  qua  scriptum  est,  l.»tare  stenlie  qu»  JMm 
paris,  erumpe  et  exclama,  quse  non  partuos ;  <ittO- 
niam  multi  (Hii  desertse,  magis  quajn  ^us  quos  kkhst 
vinim  B(Cra/.iy,^,  et  Im.  liv,  4).  c  incoalodiam^- 
morum,  >  qnod  dictum  est,  desevtionem  inleUicen- 
dam  existimo  quam  fecit  vastitas  perseeulioni» ::  id 
edt,  velut  custodiam  pomorum ;  qula  desenmiur  pp- 
morum  custodioR,  cum  poma  ^ransierifU.  Et  ieenle 
quando  GentiKbns  persequenabus  Ecdesia  deaeBta 
visa  est,  in  coelestem  mensam  spiritus  mastyriim, 
tanquam  de  iiorto  dominico  multa^  et  eoamsima 
poma,  transieruiit. 

5.  [vm.  2.']  Posiierunt,  inqult,  moriicim  iervmun 
tttorum  escas  volatiHbus  eceiif  earnes  sanetorum  tuorum 
bestiis  terra^,  Qnod  dictum  est,  mortiema^  'hoc  repeli- 
lum  est,  cames;  el  quod  dlctum  est,  servorum  mo- 
rum,  hoc  repetitum  est,  sanetorum  luortfm ;  illud 
tantummodo  variatum  est,  volaHlibus  ccdi,  et  hettUs 
terrce,  Melius  sanc  interpretati  sunt  qui  moriicina  po- 
sucrunt,  quam  sicut  quidam  mortaHa.  Iforticijia  enan 
non  dicnniur  nisi  mortuorum ;  mortalia  vero  etiam 
vivorum  corporum  nomen  est.Cum  ergo,  sicat  din, 
ad  agricolam  suum  spiritus  martyrum  velut  poma 
transissent,  morticina  eorum  et  cames  eorum  pe- 
sucrunt  volaiilibus  coeli,  ct  bestiis  terrse :  quasi  quid- 
quani  eornm  resurrectioni  deperiret,  ex  occultis  na- 
turu)  sinibos  totum  redintegraturo  illo,  cui  et  capilli 
nosiri  numcrali  sunt  (Matth.  x,  30). 

6.  [vm.iJ.]  "Effuderuni  sanguinem  eornm  sicnt  aquam^ 
id  est,  abnndanier  et  vHiter  :  in  eircuitu  Jerusalem, 
Si  JcriKalem  terrenam  urbem  hic  accipimus,  eorum 
sanguinem  jntclligimus  elfusum  in  circuitu  cjus,  quos 
hostcs  cxtra  niuros  reperire  potuerunt.  Si  autem  Jeru- 
snlem  illam  intelligimus,  de  qua  dtctum  esijMuHi  filH 
desertcej  magis  (lumnejus  quae  habst  iHrnm,  circultus  ejus 
cst  pcr  universam  tcrram  :  in  ea  quippe  lecliono 
prophclica,  obi  scriptum  est,  ltftff(t  /l/«  desertw,  ma§is 
quam  ejus  qua:  kabet  mntm,  paulo  posl  ei  dicitnr,  Kt 
qui  eruit  te,  Deus  Israel  universce  terrce  voeabilur  {isai. 
Liv,  1,  ^).  Circuilus  crgo  bujus  Jerusalem  in^hoc 
j.snlmo  inleHigendns  est  quousque  tuociiierot  eadcei 
Ecclesia  dilaiala,  fructTficans  el  creecens  in  univerao 
auuuio,  quando  in  omni  patte  cjuspefsecutio  a»vie- 
bnt,  ct  marlyrum  slragem,  quorum  sangws  eieet 
"qua  effundobatur,  cum  mitgnis  ♦lucris  •thesaiirermn 
"o^Ioslium  facicbai.  Quod  vcro .adjunctum  est,  KtnM 
erat  qui  sepeliret :  nut  non  incredibite  debet  videri 
tniu  inngnum  in  aliquibus  locis  •fuisse  terrerem,  «t 
se|)ultofes  sanctomm  corporum  nnlli  prorsus  emste- 
rcnt ;  aut  certe  quia  insej^ulta  cadavera  in  multis  *io- 
cis  diu  jacere  potuenmt,  -donec  a  religiosis  quedaoi- 
modo  furata  scpelirentur. 

7.  [vers,  i.]  Facti  sumus,  inquit,  opprobrium  vidnis 
nostris.  Idco  pretiosa ,  non  in  conspeclu  hominum ,  a 
qulbus  hoc  crat  opprobriem,  sed  in  conspeGiu  DoBini 

^  KoDuulli  prob»  noUe  Mss.,  Dotmni  cumttlata. 


mors  sanctorum  ejus  ( Ptal,  «xv,  i^).  S^|ipmta/«^  ^t 
irmh :  .vel,  ut  jiiia(|am  iiU^ret^ii  ^uA^.»  Uf^o »  ets 
qmiudrmttitnc^fi  t^unt.  R^qtki^iio  ,<^^  ^ententiae  su- 
PQrieris:.i^m/|ROd.«V[pi;ji  dicti^p  ^i,  opprobrium^ 
hge  rc^titum  f^^^Ji^bsann(^io  Mirfisio;  et  ^qupd  sti- 
pra  dietum  e^t,  vunmsjmtxi^^  ^ac  XQpetitum  est,  eis 
quk.in circuU^  n^^tro simt.  Vxom^e  .$ecvii\^um  Jerusa- 
lem  Aesceaam  yiciniret  ^  cijw\ii(,^g$njii3 .9J^s,  utique 
aliae  geiHes  iBteUigMnMur :  ^vwdnip  Kutem  Jerysalem 
liberam  jnatrem  nQStrjun ,  «vK^ni  ^ynt  ,et  ia  .ciLreuiiu 
e|as,  inter  quos  iniaMfiQsoi^os  b^tajt  £p<^i9  in  ,qr- 
cvitu  orbis  terrarum. 

43.  [verjs.  5.]  Deinde  JAm  ina|iif^S|tain  pr^^  fun- 
denfi,  unde  intelligaUir  fi^iifiej^iorvs  ^ic^Qnis  comme- 
meratio  «non  esse  quasi  indicaitio ,  ,^  deplocdtio  : 
U^uequ0j  iuquit,  Oomne^iroicens  iiifineimy  fixardescet 
vetut  igms  selus  iuitff^g^t.uiique  ne  Deus  usque  in 
iiiiem  irescaAur,  id  est,  |ie  illa  ^iua  presgura,  et  tri- 
bulatiD,  vatque  va&taAio  impeip  fln^ni  j^erseveret ; 
sed  tenperet  corJT^Rtioneia  su3m ,  ^ecundum  illud 
<|Hod.in.aiio  imliuo  dicitpr :  .Cibabyi  ms  pane  lacry- 
mamn »  ei  potaiis,n9»  in  dacrypus  .tn  ,v^entiura{  Psal. 
Lxxu,i6)»  Nam,  guQusfiu0,fiqvtitne,  ira^eris  in  finem? 
iia.dietum  e$t,.AC4i/dic^etHr,.Mgii,  J)omipe,  irasci 
10  ifltiem.  £t  .10  ,eo  quad  j^iijoa:^  ^isardesc^  pelut 
t^  4«^  Autis,  ^titrumat^  .^uttaudi^d^m  est,  et, 
qmmstfue,My  «njSflft»;,^p  si,4i((;e/^ur,.Q«ou6qiie  ex- 
ardAseet  iielut  jgi^is  j&eti^s  ^uiis  in  .|ii)^fp  ?  JS.a^n  iia  hic 
duo.iata.subAHdiendamt,  i^aiti^up^ius  unumillu^ 
«nod  dietum.e^t ,  pomrnit :  papi  ^cum  habeat  priqr 
aententij),  Pomvixa piQrti&m  jieT^orpLm  tVfOrum  esca^ 
voiatilibus  cmU^.lm  verbum  pp^tiQriqr  noo  habet,  ubi 
diaum  eat,'Cai3i^  sat\ctorm  tuox^^  Jfe^ii\s  terr<B; 
eed  aubauditur.^tique  qjuodJiAbet^ui^rjpr,  pojfufirunt. 
lia  porro  et  j^eljis  ftei,  Opn,aiu\t,p^lnrbA^ipnQS  Dei, 
eieut  .BeimuUi  Sccipttuqds  quats  opn  intelligui^t  ar- 
jSmai{a}  ;^  OQmineira!iAt^ll^i(ur  vindicu  iniquiia- 
tis;  noBiine  .zeii  leseetio  qa^tiijiUs,.m3  anii);a  legeni 
Domini.ani  contemaat,^t>a.Dyeo^([>  fc^nicando  disper- 
eat.  iH»c  ergo  ip^o  ^&tOx^  in.bop^inUQi  afflictione 
-fiimt  tuffbulenia;  in  iDei  SMtt^p[i<.dispo4i^pQe  ijranquilia 
sunt,  cuidictume§t  :Xuml^m^ti>Qptine  p\rtumm,  cum 
tr^mquiUitate  .j^dicoM  (iS/yf9..3(ji,4J  ).  ^tis  ^ulem  liis 
eaendit«ur.ve»bis ,  iwopter  j»Q(ic^(^  |^Q;)|{nit^us,Jic^t 
.fidelibus,  bas.Aeffi  icitoIiiliM^Jues;^q|]ji^vis,)^;iic.ilore- 
.seat  mariyriun4^ofij).^riu>  paii^utvp,  (^t^ie  susien- 
-tato  inilagelio  Doiiijiii  'iPu^di^Anlue.d^ciplinse.  Hoc 
4laiJ)ab«i .  iAi«r„saWiM)r^en|U  j(  |i  Jtach^nu ),  hoc 
tires.vifi  iaieri4nims^iaS||]Aiywas.(«iPa^.,|ii,  ^l  )>  hoc 
.^ofbeAsn  ,6jm'^  in  <^M\it;^/i  .,^$]^qtur.  Qunmvis 
eMim,{)0iteroam  aaiT>epiipaaxn  ii|irU$§jf))e.et^piissimc 
peiferaut ;  iipn  tejnen  ,(ac;(;pt  .Ji^c  j^pidere  mcritjs 
peecaterum  ijhorum  ^n^m  vox.^t.et.in  Psalmis, 
^^ttSMdaasMerulmikmBfiopiu^t,  «f  "|.Pr<t  ^ton  tradidit 
•JM  (tPso/.  Gxvji,  il8  ).-FlageIl^t  cflim  pmnem  filium 
quem  reci^^it  ;et.quis  e$l,Sljus  cui  npn  det  dieciplinam 

*  sic  meUoresllss..Atfidd.,.<^clu. 

*  plures  prob%  nolae  Mss. »  sustentato  flagelb  Dmimy 
oinissa  particula,  in. 

(a).MaLu«l)aBi» 


1015 

pater  ejoft  {Hebr,  xn,  6»  7)  t 

9.  [ver$.  6.1  Qaod  vero  adjangtt,  Efunde  iram  itum 
in  gentet  quee  te  nan  n&verunt,  et  m  regna  qnm  wm  ln- 
vocaterunt  nomen  tuum^  etiam  ista  prophetatio  est, 
nOD  optatio.  Non  maleTolenti»  voto  ista  dicmitiir, 
sed  spiritu  pracvisa  praedicQDtur ;  sicut  de  Juda  tra- 
ditore,  qu»  mala  illi  fuerant  proauis  meritis  eventu- 
ra»  iu  propbetata  sunt,  quasi  optata  sint.  Quemadmo* 
dum  enim  Proplieta  non  imperat  Ghristo ,  quamvis 
modo  imperatiYO  pronuntiet  quod  dicil,  Acdngere 
gUutium  tuum  ehrea  femur^  ffctauknme ;  speeie  tua^  ei 
pulckritudine  lua ,  et  intende,  et  prospere  proeedey  et 
regna  (Pw/.  jm,  4rt  5) :  ila  non  optat,  sed  prophetat 
qiil  dicit,  Effunde  iram  tuam  in  getOee  qum  te  non  ncve-' 
runt.  Quod  more  suo  repetit,  dicens,  Et  in  regna  qum 
non  invoeaverunt  nomen  tuum  :  nam  gentes  per  regna 
repetilac  sunt;  et  quod  eum  non  novertmt,  per  boc 
repeiiium  est ,  quod  non  invocaverunt  nomen  ejus. 
Quomodo  ergo  inteliigendum  est  qood  ait  Dominus 
in  Evangelio,  Senm  qui  neecit  voluntatem  dondmeui^ 
et  facit  digna  piagis^  vapulabit  paude;  eenm  autem  qui 
scH  voluntatem  donum  sm ,  et  faeit  digna  plagii,  «opM- 
lablt  multh  (Lue.  xn ,  i8,  47),  si  major  ira  Del  estin 
genlcs  quae  Dominum  non  cognoveront?  In  eo  quippe 
quod  ait,  Effunde  iram  tuam^  satis  hoc  verbo  indicavit 
quam  multam  iram  voluerit  intetligi :  unde  postea  di- 
cit,  Redde  vidnie  noUris  eep^et  tantum.  An  quia  mol- 
tum  interest  inter  servos,  qui  licet  nesciant  volunu- 
tem  Domini  sui,  tamen  invocant  nomen  ejus,  et 
alienos  a  famiiia  tanti  patrisfamillas,  qoi  sic  IgnoraBl 
Denm ,  ut  nec  invocent  Deum  ?  Invocant  enim  pro  eo 
vel  simulacra ,  vel  daemonia ,  vel  quamlibet  creatu- 
ram;  non  Creatorem,  qui  est  benedicius  in  saecula. 
Neque  enim  istos,  de  quibus  hoc  propheut,  ita  ne- 
scientes  signlficat  Domini  sui  voluntatem  ,  ut  tamen 
Spsura  Dominum  timeant;  sed  ita  ipsum  Domimim 
nescientes,  ut  nec  invocent  eum ,  et  inimici  nominls 
ejus  existant.  Multum  ergo  distat  inter  servos  volun- 
tatem  domlni  sul  nescientes,  et  tamen  in  familia  ejus 
atque  In  domo  vivenies,  et  inimicos  non  solum  ipsum 
dominum  scire  nolentes,  sed  et  non  ejus  nomen  invo- 
cantes,  atque  in  servis  *  insuper  oppugnantes. 

10.  [ven.  7.]  Denique  sequitur  :  Quia  comederunt 
Jaeob ,  et  loeum  eju$  desoiaverunt.  Jacob  quippe  ligu- 
ram  gestavit  Ecclesiae,  sicut  Esau  veleris  Synagogae ; 
vnde  dictnm  est :  Et  major  tervia  nmori  {Gen.  xxv, 
S3).  Potest  in  hoc  nomine  InteHigi  ea ,  de  qua  loque- 
bamur,  haeredius  Dei ,  in  quam  Invadendam  atque 
vasUndam  post  resurrectionem  et  asceosionem  Do- 
mini  Gentes  persequendo  venerunt.  Sed,  heum  laeob^ 
quomodo  intueamur  inteHlgendwn  est.  BiagiseBlm 
locus  Jacob  illa  civius  pQUri  potest,  in  qua  erat  et 
templum  quo  unlversam  illam  gentem,  sacrificandi  et 
adorandi  causa  et  Pascha  celebrandi,  Dominuspne- 
ceperat  convenire.  Nam  si  Christianorum  conventus 
inhibiios*  atque  compressos  a  persecutoribos  Pro- 
pheu  vellet  Intelligi,  loca  desolau  videretur  dicere 

*■  sic  M88.  At  Edd.,  aique  tervot. 

«  uyv..tiiAaMafoi.AtBr.etif8S.,MiHfoi,vel,Ma6to 


S.  AUGUSTINI  EPISCOPI  |0H 

debuisse,  non  locam.  Sed  posaonos  accipere  pro  nn- 


mero  plnrali  nnmenmi  siognlarem  positom ,  sicot 
vestem  pro  vestibos,  milltem  pro  militibns,  pecos  pro 
pecoribos  :  molu  ennn  hujosmodl  moris  est  dici,  nec 
solom  volgo  loqoentiom»  verom  etiam  disertisslmo- 
rom  aoctorom  eloqoentlae.  Nec  ab  ipsa  divina  Scri- 
ptora  hoc  genos  locotkmis  alienom  est :  posoit  enim 
et  ipsa  ranam  pro  ranis,  locosum  pro  locostis  {Ptal. 
Lxxvu,  15),  et  innnmerabilia  Ulia.  Qood  vero  dlctiun 
est,  Camederuni  Jaeob,  hoc  bene  Intelllgitar,  qnod 
raoltos  in  soom  malignum  corpos,  hoc  esl  in  aoam 
sodeutem,  terrendo  transire  coegeront. 

II.  [vert.  8.J  Meminit  sane ,  qoamvis  illis  pro  me- 
rito  pessiniae  volqnutls  ex  ira  Dei  dlgna  reddenda 
sint,  nou  Umen  eos  aliqnid  adversos  haerediutem 
ejos  valere  potoisse,  nisi  eam  voluisset  ipse  pro  pec- 
cads  ejus  flagellando  emendare.  Unde  subjongit :  Ne 
meminerit  iniquiiaium  notlrarum  antiquaram.  Non  ait 
praeteriurom,  qoae  possent  esse  etiam  recentiores; 
sed  anOquarum^  hoc  est  a  parentibos  venieniiom  : 
talibus  qoippe  iniquiutibns  damnatio,  non  correptio 
ddlietur.  Cito  antieipent  nat  nUtericordieB  tuee.  Antid- 
pent  utique  ad  judicium  tuom  :  SuperetDoitat  enim  wd^ 
terieordia  in  judido  ■ ;  judidum  autem  tine  mtiertcor- 
dia^  wdHqui  non  fedt  ndtericordiam  {Jaeobi  ii,  13). 
Qood  autem  adjungit,  Quia  pauperet  faeU  tumut  ntM», 
ad  hoc  vult  Inielligi  aniicipare  nos  misericordiasDei, 
nt  iiostra  pauperUs,  i<iest  infirmius,  eo  miseranu 
adjuvetur  ad  ejus  praecepu  fadenda ,  ne  ad  jodidun 
ejus  damnandi  veniamus. 

i2.  [oers.  9.]  Ideo  sequitur :  Adjuua  nat^  Deuttalu* 
tarit  notier.  Hoc  verbo  quodait,  Saiuiarit  notier,  satis 
exponit  quam  voluerit  paoperutem  intelllgi  in  eo 
qood  dixerat,  Quoniam  pauperet  faeU  tumut  nimit: 
ipsa  est  quippe  infirmius ,  cui  Salutmt  est  necessa- 
rios.  Gom  vero  adjuvari  nos  vult,  nec  ingraios  eai 
gratiae,  nec  toUit  liberum  arbitrium  :  qul  enim  adju- 
vator,  etiam  per  seipsom  aliquid  agit.  Addidit  etiam, 
Proptergioriam  nomimt  licf,  Dondne,  libera  nos,  ul  qui 
gloriatur,  non  In  sdpso,  sed  in  Domino  glorietur 
(1  Cor.  I,  51).  Et  propitiut  esto,  inqnit,  peecatig  notirit 
propter  nomen  tuum :  non  propter  nos;  nam  quid  aliod 
merentur  peecata  nostra ,  qnaro  debiu  et  digna  sop- 
plicia  ?  sed  propiitiM  eeto  peceuiit  natirit  prapier  momen 
tuum.  Sic  ergo  nos  liberas,  id  est,  eruis  a  malis,  aim 
et  adjnvas  nos  ad  faciendam  Joslitiam,  et  propitios  es 
peocatis  nostris,  sine  qnibos  in  hac  viu  non  somus  : 
Qmmimn  non  jutdfieabitur  in  eontpectu  tuo  ammt  «i- 
9ent{Ptal.  cxui,  2).  Peeeaium  aulem  iniquitat  ett 
(I  Joan.  in,  4) ;  et  st  tni^oitales  otersoiPmi,  quit  «Mi- 
iie6i<(Psa/.cxxix,  5)? 

15.  [vert.  10.]  Quod  autem  a^jungit,  Nequando  di- 
eant tnGentito,  Ubi  ett  Deut  eonmi? magis  pro  ipsis 
Gentibus  est  accipiendum.  Ilale  enim  pereont  qui  de 
Deo  vero  desperaverint ,  pnUntes  eum  vd  non  esse , 
vel  suos  non  adjuvare,  nec  ek  esse  propitium.  Ulod 
vero  qood  sequitur,  Et  innotetcat  in  nadomhuM  earam 
oeulit  nottrit  vindieta  tanguinit  tervarum  tuorum  qt» 

« itoesMSs.,mia0riMrdiaiiirffdNm;omiOBo»ia, 


-♦.  «.v^-  --» 


IM7 


ENARRATIO  IN 


ifum  €sl,  Td  sic  intelligUor,  cum  credunt  in  yerum 
Dcom,  qui  persequebanlor  ejus  liaereditatem ;  quia  et 
ipia  vindicta  est ,  qoa  perimitur  sseva  iniquitas  eo- 
rom  gladio  verbi  Dei,  de  quo  dictum  est ,  Accingere 
gtadium  tmm  {P$al.  xuv,  4) ;  vel  cum  perseverantes 
inimici  in  fine  poniontur.  Nam  roala  corporalia  qux 
in  lioc  saeculo  patiuntory  commonia  possunt  babere 
cum  bonis.  Est  et  aliud  viDdiciae  genus,  quo  Ecclesiae 
dilatationem  et  feconditatem  in  boc  saecolo,  post  tan- 
tas  persecotiones  qoibos  eam  omnino  peritoram  pota- 
bant,  peccator.et  incredolos,  et  inimicosvidet  et  ira- 
scitor,  dentibos  soisiVendet  et  Ubescet  (Pm/.cxi»  iO): 
quis  enim  negare  aodeat  banc  etlam  esse  gravissi- 
mam  poenam  ?  Sed  nescio  ulrum  satis  eleganter  acci- 
piatur  qood  ait,  ante  oculot  rmtroi^  si  hoc  poenae  genos 
intelligamns  qood  in  Intimis  cordis  agitor,  et  torqoet 
etiam  illos  qoi  nobis  adolanter  arrident ,  nec  a  nobis 
Tideri  potest  quid  in  bomine  inleriore  patiantor.  lUod 
aulem  qood  sive  eis  credentibus  iniquitas  eorum  in- 
terimltur,  sive  in  malignitate  perseverantibos  soppli- 
dom  noTissimom  redditor,  sine  scnipolo  qoaestionis 
IntelligitDr  dictom,  Innotuoat  ante  oeulo$  nottroi  «in- 
dieta  in  naHonibui. 

14.  Et  baec  qoidem,  ot  diximos,  prophetatio  est, 
non  optatio  :  sed  propter  illod  qood  scriptom  est  in 
Apocalypsi,  sob  ara  Dei  martyres  ad  Deom  clamare 
et  dicere,  Quau$que,  Dondne^  non  *  trindiau  $angmnem 
no$trum  ( Apoc.  ti  ,  9 ,  10 )  ?  non  est  praetereondnm 
qoemadmodom  accipi  oporteat ;  ne  propter  exsatu- 
randum  odium  credantur  sancii  desiderareTindictam, 
quod  ab  eorum  perfectione  longe  abest.  Et  lamen 
acriptum  est,  c  Laeiabitur  jostos,  com  Tiderit  Tindi- 
ctam  impiorom;  manos  soaslavabit  in  sangolnepec- 
catoris  >  (Pm/.  Lvii,  H  )  :  et  Apostolos  ail,  c  Non 
Tos  ipsos  Tindicanles,  charissimi,  sed  date  locnm  irae; 
scriptom  est  enim,  Mihi  Tindictam,  et  ego  relriboam, 
diclt  Dominos  >  (Rom.  xn,  19).  Nec  ipsp  itaqoe  prae- 
clpit  ot  nolint  Tindicari,  sed  nt  non  se  ipsi  Tindican- 
tes  dent  locum  vrm  Dei  qoi  dixit»  Miln  tindietam^  et 
ego  retrilmam.  Et  Dominos  in  ETangelio  Tidoam  pro- 
ponit  in  similitodinem,  qoae  vindlcari  desiderans,  ju- 
dieem  interpellabat  injustum ,  qui  eam  tandem  ali- 
quando  non  jostitia  dnctos,  sed  taedio  victos  audiTit 
(  iAte.  xTUi,  5-5 ) :  boc  autem  Dominus  proposuit,  ut 
osienderet  multo  magis  Deum  justum  cito  facturum 
judicium  eiectorum  suorum,  qoi  ad  eom  clamant  die 
ac  nocie.  Inde  est  et  ille  sob  ara  Dei  martyrom  da- 
mor,  Dt  Dei  jodicio  Tindlcentor.  Ubl  est  ergo  illod, 
<  Diligite  inimioos  Testros,  benefacite  eis  qui  tos 
oderunt^etoraieproeisqiiiTOspersequuntnr  >  (Mattk. 
T,44)?  ubi  est  et  illud,  <  Non  reddeutes  malum  pro 
>  malo,  nec  maledictum  pro  maledicto  >  ( I  Petr,  in, 
9  ) ;  et,  <  Nolli  malom  promalo  reddenies  >  (  Rom. 
XII,  17)?  Si  enim  malum  pro  malo  non  est  coiquam 
reddendum;  non  solom  factom  malom  pro  fscto 
malo ,  sed  nec  Totum  malom  reddendom  est  pro  fa- 
cto  TOl  TOto  malo.  Reddit  aoiem  Totum  malom,  qoi 


PSALMUM  LXXm  1018 

etiamsi  non  ipse  Tindicat,  Umen  ot  ejos  inimicom 
Deospuniat,  exspectat  atque  oplat.Quaproptercum 
et  bomojnstuset  homo  malus  de  inimicis  snis  velint 
a  Domino  vindicari,  onde  discemenlnr ,  nisi  quia  ju 
stns  et  magls  cupit  inimicom  snum  corrigi  qoam  pu« 
niri ;  et  cum  In  eum  Tidet  a  Domino  Tindicari,  non 
ejus  delectatur  pcana,  quia  non  eum  odit,  sed  divina 
justitia,  quia  Deum  diligit?  Denique  si  in  boc  saeculo 
in  eum  vindicatur,  tcI  pro  illo  etiam  laeUlur ,  si  cor- 
rigitur;  tcI  certepro  aliis,  ut  eom  timeant  imitari. 
Ipse  quoque  flt  roelior,  non  supplicio  illius  odia  sua 
pascendo ,  sed  errata  emendando.  Acper  hoc  de  be- 
ncToIentia,  non  de  malitia  est  qood  laetatur  jusius, 
cum  Tidet  vindictam,  et  manus  suas  lavat,  id  est, 
opera  mundiora  efflcit  in  sangoine,  hoc  est  in  exiiio 
peccatoris;  sumens  inde  non  mali  alieni  gaudium, 
sed  divin»  admonitionis  exemplum.  Si  autem  in  fu- 
turo  saeculo,  ulllmo  Dei  judicio  Tindicatur,  boc  d 
placet  quod  Deo ;  ne  bene  sit  malis,  ne  piorum  prae- 
roiis  etiam  impii  perfruantur  :  quod  utiqoe  injustum 
est,  et  a  regula  Tcritatis,  qoam  jostnsdiligit,  alienom. 
Com  enim  nos  ad  diilgendos  inimicos  Dominos  hor- 
taretnr,  exemplom  proposolt  Palris  nostri  qoi  in  coe- 
lis  est,  gw  facii  $olem  suum  oriri  $uper  bono$  et  malos^ 
et  pluit  iuper  ju$to$  et  inju$to$  ( Matth.  t,  45  ) ;  num- 
quid  tamen  ideo  tcI  temporalibus  correptionibus  non 
emendat,  tcI  pertinaciter  duros  in  fine  non  damnat? 
Sic  ergo  inimicus  diligatur,  ut  non  displiceat  Domini 
justitia  qua  punitur ;  etsic  placeat  justitia  qua  punitur, 
ul  non  demalo  ejus,sed  de  bonojudicegaudeatur.Male- 
TolusTcro  animus  conlristatur,  si  ejusinimicus  corre- 
ctos  eTaserit  poenam :  et  com  puniri  eom  Tidet,  Tindicari 
se  ita  gaodet ,  ut  non  justiiia  Dei  quem  non  diligit, 
sed  illtus  quem  odit ,  miseria  delecteiur  :  et  cum  Deo 
dimlttit  judicium,  ut  plus  noceat  Deus  quam  ipse  no- 
cere  posset  exoptat :  et  cum  dat  cibum  inimico  esu- 
rientl,  potomqoe  siticnti,  malitiose  sapit  qood  scri- 
ptum  est ,  Hoc  enim  faeien$  carbone$  igm$  congeree 
$uper  eaput  eju$.  Agit  enim  ot  amplius  aggravet,  et  el 
excitet  indignationem  Dei,  quam  carbonibus  Ignis  si- 
gnificari  potat ;  non  intelligens  illom  ignem  esse  poe- 
nitenliae  orentem  dolorem  S  qoousqoe  caput  erecium 
superbia,  beneficiis  inimici  ad  humilitalem  salubrem 
deponitur»  et  in  bono  illius  hujus  malum  Tincitur. 
Unde  Apostolus  Tigilanier  adjunxit»  NoU  mnci  a  malo, 
$ed  vince  in  bonomalum  (Rom,  xii,  20,  21).  Quomodo 
autem  potest  Tincere  in  bono  malum  in  superficie 
bonos,  et  in  alio  *  malos ;  qoi  opere  parcit,  et  corde 
saeTit;  manu  mitis,  Toluntaie  crodelis?  Sic  ergo  spe- 
cie  poscenlis  in  hoc  psalmo  fotora  in  impios  Tindicia 
prophetator,  ot  Intelligamos  sanctos  homines  Dei 
soos  inimicOv^  dilexlsse,  nec  coiquam  TOluisse  nisi 
bonum,  quod  est  pieus  in  hoc  saetnlo,  aeiernius  in 
fnturo  :  in  poenis  autem  malorum,  non  malis  eorum, 
sed  Dei  bonis  judidis  fuisse  delecutos;  et  ubicumque 
inScripturis  sanctis  Icguntur  in  homines  odia  eorum, 
odia  foisse  Titiorom,  qoae  ipse  etiam  onusqoisqoe  ho- 


ABqoot  Has.,  nonJudiea$et  fdndim. 


>  Edd.,  dobre.  At  aliqoot  Mss.,  dolorem. 
•  8ic  Mas.  At  Bdd.,  abdUo. 


tm  s 

iiiinum  oderit  oporiet  in  6c,  si  diligit  se. 

15.  [ver$,  il.j  Jam  vero  quod  sequitur,  Intret  ante 
corupectum  luum,  vel  sicul  alii  codices  habent,  in  eon- 
speetu  tuo  gemilus  compedilorum  :  non  facife  qnts- 
quam  repcrit  conjectos  in  compedes  a  persecutoribus 
sancios;  et  si  accidit  in  tam  magna  atque  muUiplici 
Tarieiate  pgBnarum,  tam  raro  accidit,  ut  non  sit  cre- 
dendum  hoc  in  i^to  xersu  .quod  commemoraret  potis- 
sionivn  el^isse  Prophelam.  Sed  nimiram  compedes 
BuiU  in,rirmit2|$,  et  jcorruptibililas  corpqris,  quae  ag- 
gravani  anjmam.  fer  ejus  enim  fragiiilatem ,  Tclut 
quprumdam  d(\iorom  molestiarumque  materiam,  ad 
impjeU^eip  po^erat  compellere  persecutor.  Ab  his  com- 
pedibys  c(\ncupiscebat  dissolvi  Apqstolus,  et  essecum 
Cb/isip;  manere  autem  in  carne  necessarinm  propter 
ill^  quibus  Ev^ogelivm  niinistrabat  {Philipp.  i,  ^). 
Donec^rgp.corr.uplibilebocinduat  incomiptionem,  et 
mort^Iehoc  induat  immortalitaieni  (I  Cor.  XV,  55),  veiut 
epmpedibus  caro  ionrma  promptum  impeditspiritum. 
llas  ergo  cpmpedes  non  senliunt,  nisi  qui  in  semet- 
ipsis  ingemisciint  gravati  ( II  Cor.  v,  4 ),  bflbitaculnm 
quod  de  coelo  est  super^ndui  cupienies,  quia  et  mors 
horrori  est,  et  moerori  vila  morlalis.  Pro  his  Pro- 
phcla  gementibus  ingemit,  ut  iuiret  in  conspectu  f>ei 
gemitus  eorum.Possunt  elilli  intelligi  compediti,  qui 
pirrcceptis  sapientix  coHignli  sunt,  qux  patienter  sns- 
teniata  ^u  ornanpienta  vertuntur ;  nnde  scriptum  est : 
Injice  pedcm  imm  in  compedes  eju$  ( Eccli,  vi ,  45  •). 
Secunfium  magniludinem,  inquit,  brachii  tut,  recipe  fn 
adoptionem  Jilios  mprlificaiorum,  vei  sicut  in  aliis  co- 
dicib^s  legit.ur,  posside  fiHos  morte  punitvrnm*,  l]bi 
satis  ipibi  videtur  osiendisse  Scriptura ,  quis  fuertt 
^eipjius  compeditoriim,  qui  pro  nomine  Christi  per- 
sccutiones  gravissikiias  pertulerunt,  quae  in  isto  psal- 
mo  apertissime  propheiantor.  In  diversls  enim  pss- 
sionibus  constituti  orabant  proflcclesia,  ne  infructuo- 
sus  esset  postef is  sanguis  tllorum ;  ut  dominica  seges, 
un<Je  inimici  eam  putabant  perituram ,  indeferacios 
pullularet.  Filios  quippe  mortificatorum  dicit,  qni  non 
solum  non  sunt  lerrili  praecedcnliuni  passiontbus, 
sedin  eum  pro  cujus  nomlne  pnssos  cos  novcrant, 
cxborl^ntc  flloriim  gloria  ad  imitandnm  acccnsi ,  co- 
pip^issimis  agminibus  credidenint.  Ideo  dixit,  Secun- 
diipi  magnitudiufm  hrachii  tui,  Res  enim  tam  magna 
secuta  es.t  in  poj^^vlis  cbristianis ,  iit  eam  qni  -se  irli- 
quid  persequendo  proHcere  putabant,  irallo  modo 
credcrcnt  secuturam. 

16.  [vers,  12.]  Redde,  inquit,  vicinis  nostris  septie^ 
tanium  in  simis  eorum,  Non  n^ala  optat ;  sed  justa  prae- 
nuntiat ,  et  venlura  *  prophetat.  Septenario  aotem 
numero ,  id  est  septupla  retrrbutione ,  perfectioBem 
poense  vult  inlelligi,  quia  isto  numero  plenitndo  signi- 
ficari  solel.  Unde  et  illud  est  in  bonis,  Aecrpiei  *  in  hoc 
UBculo  septies  tantum  (Marc.  x,  50) :  quod  positnm  est 
pro  omnibus ;  Quasi  nihil  habentes^  et  omnia  possiden- 


*  Omnes  nosiri  Mss.,  mortificatoiimt. 
'  Edd.,  futurfi.  rlerique  Mss.,  vera.  Quidam,  ventitra. 
'  Sic  uicliorfs  Mss.  At  Kdd.,  in  bonis  accipiendum.  m  in 
boct  eic. 


AUGUSTINl  EPISCOPI  fW 

tes  (II  Cor.  VI,  10).  ^iclnos  diek ,  qQia  inter  HloB  iift. 
bitat  Ecclesia  usque  in  diem  sepamtionis  :  non  «mi 
modo  lit  tfiscessio  corporarlis.  In  umu  mrmn  dicit, 
utique  nmic  in  oecuhis ;  nt  vmdieu  qm  in  bflc  viu 
agitur  in  oecuito  ,  post  iimotesau  m  naHcmikns  mite 
oeutos  nostros.  Homo  namque  emn  4atnr  in  reproftHim 
sensnm ,  in  interiore  sinu  accipit  «uppliciomm  meri- 
tam  futuronan.  Oppfobrium  eonm,  ifued  tasprcbnme^ 
nmt  tM,  Domine,  Hoc  els  redde  septaphim  in  sinus 
eoruni,  id  est,  pro  isto  opprobrio  «os  in  occokis  eo* 
nim  plenkisime  reproba.  fiii  enrai  exprobmenuit 
nomea  innm  ,  te  arbitnmes  in  eervis  tois  delere  da 
terra. 

4-7.  [vm,  M,  I  Na$  mtem  popvhu  tuus  :feiianlit« 
aeeipiondam  de  onuii  genere  piomfa  et  ¥010*001 
ohristianorimi.  Nos  ergo  qoos  pordere  se  poate  pota- 
verant,  populus  tuus,  et  oves  grggis  lai,  ot^  gkiriatar, 
in-^m«nofk>rietHr(I  €or.  1,  9i),  ccufildimur  itM 
in  twcuimn,  Alii  aolem  oodftcas  kabent,  fiBw^fWiMor 
tibi  in  mtemmn,  b  ambiguo  snooo  laota  est  iica  di« 
vorsitas  :.quadawn<baliotgnBC06,  •&«  t^  «oom,  at oi 
eBlmmm,  ot  m  Mmsdnm  dnieiipfetaci  potest;  fiod  pio 
loco  intelligendum  quid  melius  intoapaaiandum  ak» 
Saaausotgo  hu|Qs  ioci  roagiB  mihi  «idoiorofiiondeie» 
iu  smeuinm  6m  ApaateBe,  id  oat  ofiqoe  in  ioooi  m^- 
oidu  fieqoaos  aulen  ^oesos  mone  SoripiHBarum» 
nuwimayy  ^saHmmm ,  «ei^elitio  ^aopenoris  eat  or- 
duM  OQOnmutaCo,  -priue  kabeos  quod  ibi  aat  ] 
et  pofiteriofi  qood  ibi  ofit  4»iofi.  Hlan  qood  ifai  4 
eat,  -smifMmnur  jiM,  pro  ifso  iiic  diotum  eat,  t 
tintimMs  taudem  tuam-  <}uod  iiai|ae  ibidiolHm  ost,  oi 
saumtmn,  pvo  ipfio  iiie  diaium  ofit,  in  genmniimmm  M 
genmoHansm.  ^lsta  quippe  ^ffinaraliaais  ^palfilia  par^ 
pelaiutem  aignitout :  aive,  ut  oonouMi  inlolligool » 
quia  doiB  8Unt.gon«raliaaes,  iietHfi  ^  diova.  6od  in 
boc  #t  oftcolo  otraqoe  :  qooniam  qui  000  loofilflo 
fucnt  ec  oqo^  ot  ^piritu,  ooa  iiMMbii  in  rfignom  Ofio- 
lormn  {Joan,  m,  5);  deiode  jquia  io  istoaeeulo  aa^ 
numiftlur  iaos  <)oi,  4iam  in  fuUiro  oaaculo  etim  vido  • 
biroos  eum  sionli  .est  (I  /oon.  lu,  2),  «oi 
annuntietur,  non  orit.  Hcs  osgo,  popicinc  faM,  dt  i 
gregis  tni,  4(086  .persaquendo  ilii  credideniiitfie  ] 
eonsomere ,  confitebimm  Mbi  m  smomknn,  {Mnnauento 
Mique  Eeolesia  ufiqoe  iu  ikiam ,  iquam  illi  dakre  co« 
nali  ount :  in  gcncmtionmnM  gemmiimMm  awnuilia^i-" 
nms  imidcm  iiiom;4]iHDlaos.ut4aQaro4iir9  nos  Ooire 
conoii  sunt.  M ukts  aatem  |a«  loeis  ^aanoiarum  Scra- 
pluraruui  •insinuaviinosoenCoiaionem  etiam  pro  laude 
poni :  sicuti  cstiHud,  Mcec  dicmis  in  cmtfsssionet  Operu 
Scmmi unmersa  quemam^HmavMe  (£cdi.  ixWt  ^); 
maximeqoe  Ulud  quod  ait  ipae  SaWaior,  qui  nuUum 
babebat  omnino  peeealam  «quod  pmnitendo  confite- 
reior  :  Gonfiteor  iHri,  Pater  ,  Dcmine  emketierxm,  quia 
edfsccmUsti  4iiBC  a  snpientibus  ct  pmdentikus,  et  receieuli 
ca  parvuHs  {Matsh.  si,  i9).  iHoc  dixi,  ut  apoiAiufi  iii- 
telligaiur,  id  esse  repetilum  in  eo  quod  diolum  eot , 
mnuntiabimus  iaudcm  iuamj  quod  aupaiius  .dicturo 
crat,  confitebimur  tibi. 


f(m 


ENARRATIO  IN 


IN  PSALHUM  LXXIX 
ENARRATIO. 

^mo  (a). 
i.  {««».  ij]  Hon  mA»  moUa  siiiit  .jn  lioe  psalmo  *, 
in  iiiiibas.samio  Jiotter.patiatur  dil&caltaiein,  vel  in^ 
ieikiao.aiidtil8iii|n4itfoiygen«.|m|iedm  Proinde 

adjattnteDomino,  <mmaffeoiu  aiidiendi  el  videndi  jam 
quse^opbelala  ot  pRedioia  aant,  tanquam  eroditi  in 
«clioia  £htisU,.oiiErare  dQbemusqu96.^na  sunt;  ut  si 
(ode  obsoura  exiguat  olGciom  interprelantfi,  ea  quie 
pla^a  sunt  iegendi.officium  a  me  debeant  flagiiare. 
CaniaUHr  4ic  de  adveniu  Domini  et  Salvatoris  no»tri 
Jesu  Giiristi,  etde  vinea  ejns.  Sed  cantat  llle  Aeapb, 
qiiantam  apparet,  iUutninatus  ^tque  correoius,  cu|us 
nomine  nostis  eignifieari  Synagogam.4)enique  litulus 
Psoimi  est,  In  fmm  pro  hU  qui  mmutdnmlw  :  uiique 
in  n^lius,  q«oniam€hristusfinis  Legis  (./kmi.  x,i)  ideo 
venit,  ut  imomtet  in  melius.  Et  addil,  teBthmmum 
•pii  *  Aiaph :  bonum  testimonium  veritatls.  Denicjue 
Iioc  testimonium  el  Ghristum  et  vineam  confitetur ; 
kac  est  ooput  ot  corpus,  regem  et  plebeni,  pastorem 
ot  gregem,  et  totnm  omnium  Scripluranim  mystewum 
(ihristura  et>Ecelesiam'€onelodU  autem  tituiu»Psalmi, 
jjfo  Assffms,  Assyrii  interpretaniur,  DlrigefUes.  4am 
ei^go  non  sit  generelio  quee  cor  non  direwt  suum 
{Psal.  LXJtvii,  ^),  sed  generalio  jam  dirigens.  Ergo 
audiamus  quid  dicat  in  boc  testiniOnio. 

«.  [•«r«.  «.]  Qui  paseis  Israel,  miende,  Qmd  est , 
Qm  paseis  Israel ,  inieftde,  qui  dedueis  velut  oves  /o- 
sepkf  Invocatur  ut  veniat,  exspectalur  ut  veniat,  desi- 
deratur  ut  veniat.  Ergo  dirigentes  inveniat :  (Jih  de- 
(ft/stf,  inquit,  vekd  &ves  Joseph  :  ipsiim  Josepb  veluf 
oves.  *fpse  Joseph  oves  sunt,  et  ipse  Joseph  ovis  est. 
Autlito  Josepli,  quanquam  et  interpretatio  ejos  nomi- 
nis  mullum  juvei ;  significat  enim  Augmentum,  et 
irico  utiquc  venit  ille,  ut  mortificatum  granura  mulii- 
pliciler  surgcret  {Joan.  xii,  25),  iioc  est ,  augeretur 
populus  Dei :  tamen  ex  eo  quod  jam  nostis  contigisse 
ioseph,  venial  in  meiilem  a  fratribus  venditus,  veniat 
a  suis  exfionoratiis ,  apud  alienigenas  exaltatus  {Gen. 
XXXVII,  48,  et  XM,  40),  et  inteH'^etis  in.cujus  grege 
esse  debeamus,  simul  cum  illis  qiri  jam  diriguni  cop 
snum,  ullapis4Peprobatus  ab  sedtficanlibus  fiai  in  ca- 
put  anguli  (ATfl/fA.  xxi,  4«,  et  'Psal.  cxvii,  M),  tenens 
duos  parietes  de  diverso  venientes,  sed  in  angolo 
concordanles.  Qui  sedes  super  -GhenUnm.  CSherubim 
sedes  est  glorifli{>ei,  ol  interpretatur  •Plenitudoscien- 
ti?e.  Hn  sedet  Deus4n  plenitudine  setenti^e.  Lioet  in- 
tolligamus  Cberubim  subiimes  e$se  ecelopum  potesia- 
les  atque  virlutes;  tamen  si  vis,  eris  Cherubim.  Si 
eiiiii]  «Cberabim  sadcD  48t  i^ ,  jiudt  (pud  .dioat  £cri- 
B^^^APmji*^  ^4^  n^  SQ^enlioe  (5^^.  vii). 
Quomodo»  4nqw,  .obo  plonitudo  8cieutifi^?.qiusiu>e 
implet?  Hab^  pncjie  invpleas  :  FUnitudo  Legis  ch^xfi- 

^  jnt^gtto  et  .moUoros  m^  nm  adco  mt  m  koc  p^mo : 
omisio,  niif^fl. 

l  Edil.,  imff  ^saph.  Melius  |i:»s.,  tjHB ,  iu»ta  lxx. 

{a)  Ad  populum  habltus  poiit  expo&UuiD  l?salm\ua  LXIU/, 
de  quo  infra,  n.  10.  " 


PSALMUM  LXXIX.  |t)29 

{as{Rorn.  xiii,  iO)..Noli permultaireatjue distendi, 
Tercet  te  ramorura  diflfusio;  jadicem  tene,  .el  de 
magnitudine  arboi^s  noli  CQgitaro.  Sii  in  le  cljaritas , 
el  necesse  esl  plenitudo  scientiae  conscfluaiur.  Quid 
enim  nescit  qui  charilatem  scit,  quandoquidem  dictuni 
esl  :  Deus  cftaritas  est  { I  Joan.  iv,  8). 

5.  [vers.  5.]  jHui  sedes  super  Cherubim,  appare. 
Ideo  enim  errayinuis  ,  ^quja  non  sgpparebas.  Coroi» 
'Ephr(Bm,  et  Benjamin,  et  Hanasse,  Appare,  iqquam  , 
corain  gente  Jud.xorura ,  coram  populo  Israel  :  ibi 
enim  Ephraun,  ibi  Manasses,  ibi  Beujamin.  Sed  in- 
terpreiiUionem  videpnius  .  Epbrpem ,  Fructificado  ; 
Bcfyaraip,  Filius  dexiera;  Maoasses^  Oblilus.  Appare 
enira  coram  /ruQiificaio,  corara  filio  dexterac,  appare 
cor^m  qblito^  ut  jara  non  sit  pblitus,  s^d  venias  illi 
in  nientem,quiliberasii.  Si  enim  Gentes  comineuv)ra- 
buniur,  ei  cqnyerientur  ad  Dominivn  universae  fines 
lcrraj  {Psal.  xjti,  28) ;  popuius  i;)se  de  Abraham  ye- 
niens,  non  ^iabi^it  j)arietem  suum  qui  gs^udeat  in  ' 
an^ulo,  cum  sci;iplum  sit,  lieliquio!  ^alm  fient  (Rom. 
IX,  27)  ?  Excita  polenliqm  tuam.  Nam  inflrmus  eras , 
qnanJo,viiccbalur  :  ^i  film  Dei  est,  descendat  de 
cruce  {Mutth.  ^xvii,  >0).  Nihil  vaiere  yidebaris  :  pra?- 
valuil  supe.r  ^tc  jperj^ecuiqr;  cl  deraonslraslj  hoc  aniea, 
qiiia  ,^t  J^cob  ipse  prijevaiuit  in  lucta,  homo  Angelo. 
Quando,  nisi  vellct  Angelus  ?  et  praevaluit  hoipo,  et 
v.ictus  e^  A^elq^;  ,^  vicior  homo  tenet  Angelum ,  et 
dicit  :  Noq,  djfmam  /e,  nisi  benedixeris  me.  Magnyiij 
sacraracntw  !  Ejt  jj.tai  v^cius,  el  beiuedicit'.yiqiore.ra  : 
v.icius,  quia  volui,t;.carne  infirn?ui?,  ipajest^le  forxis. 
El  bQuedijjt :  YQCQbcriSy  i;iquii,  fsrfjiel.  Tetigit  tamen 
et  femqrls  laiitu^inefli,  c;t  ar.uit,  e\ui(i4e^<jue  homi- 
^i  .unum  fecit  .e.t  be^Cidicluip  et  .ela.u(juj(^  {Qen. 
T^\^,  26, 28,  25).  Vides.clji,udicas&e  pq^ulum  ^uda.»Q. 
rwpi:yi(Je  W  e;  h^ft^dicium  jkchus' ApQSloIqrum. 
Excitci  sirgQ  pq^entiqpi  iufim  :  quamdiu  videris  infir- 
«up»?  Cruqifiju?  ex  infw-mi.i^ie^  resurge  in  viriutc 
(II  Cor.  xiii,  4) :  Excila  pofenjiam  fmp^,  et  venij  ut 
salvos  [ijffias  mfs. 

^.  Ivers.  f]  Deus,  converi^e  nos.  Av.ersi  .epi/n  ;5umus 
9  l.e,.et  pi^i  ^u  cooyerlas,  non  .conyericmur.  Et  ittu-: 
ViifiA  fqciem  mm,  etfiqlvierfmus.  Numjjuid  ille  qbsqu* 
rarn  .ba.bet  fecieip?  Noi^  Iiabet  obscurani  faciero,  sed 
a|)posuit »  ei  nubepoi  c^rois,  .e^  fao^i^aijo  yelum  infir- 
mil^i.i^,  e,t  non  esi  puiaiu?  ipse.cumpenderelin  lignq, 
^oscen^us  qym  ^deret  in  of^lp.  Napi  ita  factura 
est.  P/"aiseuleu)  jutt  lerr^  .Christum  et  miracula  facien- 
texM.non  agnovit  Asaph;  n^orluum,tameu,posteaquam 
resyrrexit  et  ggcendii  in  cqelum,  agpovit,  compuncius 
est  :  dixerit  et  de  illo  tolum  hoc  testiraonium  guod 
«Jod.y  agooscimus  jn  hqc  psalipq,  Itlumina  faciem 
t}^i,  et  salvi  erimus.  Obtexistl  faciem  luara,  et  aegro- 
tavin^us  :  illMmina  illam,  el  salvi  eriraus. 

5.  [vers.  5.]  Domine,  Deus  virtutum  ,  upquequo  ira- 
sceris  ti;  orationem  serviiui?  Jara  servi  iui.  irascebaris 
ip  orationem  inimici  tui,  adhuc  irasceris  in  orationem 
^rvi  tuil  Convertisti  nos,  agnoviinus  ,  et  adhuc 
irasceris  in  oraiioiiem  scrvi  lui !  Iia  plane  irasceris, 
*  sic  Mss.  At  E:dd.,  oppotuit. 


im 


S.  AUGllSrai  EPISCOPI 


im 


ul  pater  conrigens,  non  ut  judex  damnans.  Ita  plane 
irasceris,  quia  scriptum  est,  Fili,  accedmz  ad  lemtun 
tem  Dei,  $ta  in  justitia  et  timore,  et  pnspara  animam 
tuamad  tentalionem  (Eccli.  n,  1).  Ne  putes  jam  trans- 
issd  iram  Dei  quia  conversus  es ;  transiit,  sed  ne 
damnet  in  setemum.  Flagellat  autem,  non  parcit, 
qnia  flagellat  omnem  fiiium  quem  recipit  (Hebr.  xii, 
6).  Si  flagellari  detrecus,  recipi  quare  desideras? 
FLigellat  omnem  filium  quem  recipit :  flagellat  omnem, 
qui  et  Unico  non  pepercit.  Sed  tamen  qtmmdiu  trasce- 
ri$  in  oralionem  terti  tui  ?  non  jam  inimici  tui ;  sed 
irasceris  in  orationem  servi  /tn.  Quamdiu? 

6.  [vers,  6.]  Sequitur  :  Cibabis  nos  pane  lacryma- 
rum ,  et  potabis  nos  in  lacrymis  in  mensura,  Quid  est , 
in  mensura?  Apostolum  audi  :  Fidelis  Deus  qui  non 
vos  permittit  tentari  supra  quam  potestis  ferre  (I  Cor, 
X ,  i3).  Ipsa  est  mensura ,  pro  yiribus  tuis  :  ipsa  est 
mensura ,  ut  erudiaris ,  non  ut  opprimaris. 

7.  [vers.  7.]  Posuisti  nos  in  contradictionem  vieinis 
nostris.  Piane  factum  est ;  nam  de  Asapb  electi  sunt 
qui  irent  ad  Gentes ,  et  praedicarent  Cbristum,  et  di- 
ceretur  eis  :  Quis  est  iste  novorum  dasmoniorum  an- 
nuntiator  (Acl.  xvii,  i8)?  Posuisti  nos  in  eontradictiO'' 
nem  vidnis  nostris.  Eum  enim  praedicabant  cui  con* 
tradicebatur.  Quem  prxdicabant?  Mortuum  resur- 
rexisse  Glirisium.  Quis  boc  audiat?  quis  boc  noverit? 
Nova  ipes!  sed  signa  consequebantur ,  et  incredibili 
rci  fldem  miracula  faciebant.  Goniradioebatur ,  sed 
conlradictor  vincebatur,  et  ex  contradiciore  fidelis 
efiiciebalur.  Ibi  tamen  magna  flamma  :  ibi  mariyres 
cibali  de  pane  iacrymarum,  et  potati  in  lacrymis;  sed 
in  mensura,  non  amplins  quam  poterant  ferre  ut  post 
roensuram  lacrymarum  sequeretur  corona  gaudiorum. 
Et  immici  nostri  subsannaverunt  nos.  £t  ubi  sunt  qui 
subsannaverunt?  Diu  dictum  est :  Qui  sunt  isii  co« 
lenies  mortuum  ,  adorantes  crucifixum  ?  diu  dictum 
est.  Ubi  cst  nasus  subsannantium  ?  Nonne  nunc  qui 
reprehendunt ,  in  cavernas  fugiunt ,  ne  videantur  ?  Et 
immid  nostri  subsannaverunt  nos. 

8.  [vers.  8,  9.]  Sed  videtis  quid  sequilur  :  Domine^ 
Deus  virlutum ,  converte  nos,  et  ostende  faciem  tuam , 
et  salvi  erimus.  Vineam  ex  JSgyptotranslutisti;  ejecisti 
Gentes ,  et  plantasti  eam.  Novimus ,  factum  est.  Quot 
genies  ejectae  sunt!  Amorrhsei»  Gethaei,  Jebusaei, 
Gergesaei ,  et  £vsei :  quibus  expulsis  et  victis ,  intro- 
ductus  est  populus  ex  i£gypto  liberatus  in  terram 
promissionis.  Unde  vinea  ejecta  sit ,  et  ubi  plantata 
sit ,  audivimus.  Videamus  quid  deinde  factum  est ; 
quomodo  crediderit ,  quantum  creverit,  quid  occupa- 
verit.  Vineamex  ^gypto  transtulisti ;  ^ecisti  gentes^  et 
plantasti  eanu 

9.  \vers.  iO-iS.]  Viam  fedsli  in  conspectu  ejus ,  et 
plantasti  radices  ejus ,  el  implevit  lerram,  Numquid  im* 
pleret  terram,  nisi  via  fieret  in  conspectu  ejus?  Quac 
via  facta  est  in  conspectu  cjus?  Ego  sum,  inquit,  mVi, 
verilas  et  vita  (Joan.  xiv ,  G).  Merito  implevil  lerram. 
Hoc  dictum  est  modo  de  vinea  ista ,  quod  pcrfeclum 
est  usque  in  finem  :  verumtamen  quid  prius  ?  Operuit 
montes  umbra  ejus,  et  arbusta  cjns  cedros  Dd.  Exten- 


disti  patmites  ^  usque  ad  mare^  et  usque  ad  fumen 

propagines  ejus.  Hoc  desiderat  officium  expositoris , 

non  sufficit  lectoris  et  laudatoris  :  adjuvate  me  inten- 

dendo ;  solet  enim  vineae  bujus  commemoratio  in  hoc 

psalmo  caliginem  facere  minus  intentis.  £tenim  m- 

gnitudo  vineae  hujus  jam  a  nobis  explicata  est;  et 

unde  facu  est  ^  et  unde  facta  sit  magna,  praedictum 

est.  Viam  fedsti  in  conspectu  ejus ,  et  ptmUasti  radiees 

ejus ,  et  implemt  terram :  hoc  de  perfeetione  ipeiiis  di- 

ctum  est.  Sed  tamen  prima  gens  Jodaea  fuit  ista  vi- 

nea.  Gens  autem  Judasa  usque  ad  mare,  ei  usque  ad 

fiumen  regnavit.  Usque  ad  mare  :  apparet  in  Scri- 

ptnra  qaod  mare  ibi  vicinum  sit  (Num.  xxxit,  5).  Et 

usque  ad  flumen  Jordanem.  Trans  Jordanem  enini 

aliqnid  Judaeorum  coliocatum  est ;  intra  *  Jordanem 

aotem  tota  gens.  £rgo  usque  ad  mare ,  et  usque  ad  fiu- 

men  regnum  Judaeorum,  regnum  Israel :  non  aotem  a 

mari  usque  ad  mare^  etaftumine  usque  ad terminos or- 

bis  terrm ,  ilia  jam  perfectio  vineae  est  de  qua  bic  prse- 

dixit,  Viam  fecisti  in  conspectu  ^us^  et  fiantasti  radi- 

ces  ejus ,  et  impledt  terram.  Gum  tibi  eigo  praadixisset 

perfectionem,  rediit  ad  initium,  de  qno  tBitio  sit  facta 

perfectio*  Initium  vis  audire?  Vsque  ad  mare  et  usque 

ad  fiumen.  Finem  vis  audire?  DominMtur  a  mari 

usque  ad  mare ,  et  a  fiumine  usque  ad  terminM  orbis 

terrm  (Psat.  lxi  ,  8)  :  hoc  est,  implevU  terrmn.  Videa- 

mus  ergo  testimonium  Asaph ;  qoid  factum  est  primae 

vineae ,  quid  est  exspectandum  secundae  vineae ,  imo 

eidem  vineae :  ipsa  est  enlm;  non  enim  altera  est. 

Inde  Ghrislus  salus  ex  Judaeis  (Joan.  iv,  22),  inde 

Aposioli ,  inde  primi  creuentes,  et  pretia  rerum  sua- 

ram  ante  pedes  Apostoiorum  ponenies  (Act.  ii ,  45,  €i 

iT,  35) ;  inde  omnia.haec*  £t  si  aliqui  ex  ramis  ftaets 

«wl,  propter  inereduiitatem  f^actisunl:  tuautem^  po- 

polus  Gentium  ^  fidesta;  noU  attutn  sapere ,  sed  time. 

iVam  si  Deus  naturalibus  ramis  non  peperdt^  neque  tiH 

parcet.  Si  mUem  altum  sapis^  non  tu  radicem  portas^ 

sed  radix  te  (Rom.  xi ,  i8-2i).  Quid  ergo ,  vinea  anie 

cujus  conspectum  iacta  est  via ,  ut  impleret  terram  ^ 

primo  ubi  fuit  *  ?  Operuit  montes  umbra  ejus.  Qoi  sum 

moutes?  Prophetae.  Quare  operuit  ilios  nmhra  ^us  ? 

Quia  obscure  iocuti  sunt  qua:  futura  annuntaaia  sunu 

Audis  a  Prophetis,  Observa  sabbatum,  Ocuvo  die  dr- 

cumcide  infantem ,  Ofier  sacrificium  arietis ,  vitull , 

birci :  noii  moveri;  umbra  ejus  est  cooperiens  moiites 

Dei,  veniet  post  umbram  manifestatio.  Etarbustae§ws 

cedros  Dd :  id  est ,  cooperuit  cedros  Dei ,  aliissimas  , 

sed  ^  Dei.  Suut  enim  cedri  significantes  supeilKM 

evertendos.  Gedros  Libani ,  altitodines  mondi  *  ope- 

ruit  crescendo  vinea  isia,  et  montes  Dei,  omim  aaii- 

ctos  Prophetas,  Palriarchas. 


*  isthaBcverba,ef  iou(0fiictoeir,abBuntanoDDnlli8] 
>  Er.etllS8.,^a. 

*  sic  aliqua  Mss.  At  Edd.:  Quid  ergo  vinea  ante  cuju^ 
conspectwn  facta  estvia?  Faeta  esiutunpteretterram.  mri- 
mOf  etc 

^  sic  omnes  prope  Hss.  At  Edd.,  sedes  Dei. 

*  laRemig.  Ms.  repeliturhocloco,efdrosJM<:q«odadb» 
est  a  caeieris  liliris.  An  fortelegendum:  cedriUlimu  atsits^ 
dmes  mundi;  subaudi,  signilicunt :  ut  iode  seqoatur :  c«- 
dros  nd  opemit  crescendo,  etc. 


I^  ENARRATIO  IN  MALMUM  LXXIX. 

10.  [ters,  IS.]  Sed  qtMnisqiie  extendtsit  pa/mtlei  ^m  ? 
Vtq^  ad  mar4,  H  im^  ad  fiumen  propasina  «jiw. 
Inde  qukl?  Oiquid  dextruaiKii  maeeriam  ejuef  Jam  vi- 
deiis  eTersam  illam  gentem  Judseorum ;  jam  ex  alio 
l>salmo  audistis ,  In  dolabro  ei  fraetorio  dejeeeruni 
eam  {Piol.  Lxxin,  6).  Quando  fieret,  niai  ejus  maceria 
de8tniereliir?Qus  esi  maceria  ejua?  Munitio  ejus. 
Etsiiiit  enim  superba  adversus  plantaiorem  suum. 
Servos  ad  se  missos  et  petenles  mercedem  coloni  fla- 
gellavenint,  eeciderunt»  occiderunt.  Venit  et  unicus 
Filius;  dixerunt,  Hie  eet  hares,  venite  ocddamus  ewn, 
et  noetra  erU  keereditai  :  oeeiderunt  et  extra  vineam 
frrojeeermU  (MaUh.  xxi ,  54-39).  Projectus,  magis  pos- 
sedit  onde  projectOB  est.  Sic  emm  ei  minatur  per 
Isaiam  :  Dettmam  maeeriam  eju$.  Quare?  Exepeetam 
enim  ut  faceret  uvam;  fedt  autem  ipinat :  exspecUvi 
indefructum,  et  inveni  peccatum.  Quid  ergo  quaeris , 
0  Asaph,  Utquid  destruxiiU  maceriam  ^m?  Tu  enim 
nescis  qnare?  Exspectavi  ut  faceretjudielum,  et  fecit 
Mquitatem  (hai.  v,  5, 2, 7) :  non  erat  destruenda  ma- 
ceria  ejus?  Et  venerunt  Gentes,  destructa  maceria , 
mvasa  est  vinea,  ac  delelum  regnum  Judaeorum.  Hoc 
primo  plangit,  sed  non  sine  spe.  De  directione  enim 
cordisjamloqoitur,  Idest,  pro  Assyriis,  pro  diri- 
gentiboH  Psalmus  est.  Utqtdd  deetrumni  maeeriam 
ejne;  et  wndemiant  eam  omnee  tranteante$  viam?  Quid 
est,  vtam  trameuntes  ?  Temporaliter  dominantes. 

li.  [vert.  14.]  Devattavit  eam  aper  de  tilva.  Aprum 
de  sUva  quid  intelUgimus?  Judaeis  porcusadversos  est, 
et  in  porco  ponunt  lanquam  immunditiam  Geniium* 
A  Gentibus  aulem  eversa  est  gens  Jud»a  :  sed  rex 
ille  qui  e?ertit,  non  tantum  porcus  immundns,  sed 
eiiam  aper  fuit.  Quid  enim  aper ,  nisi  porcus  saevus , 
porcus  superbus?  Aper  de  mtva  vaetavit  eam.  De  si/mi  : 
de  Gentibus.  Etenim  illa  vinea  erat;  Gentes  autem 

silv»  erant.  Sed  quando  crediderunt  Gentes,  quid  di- 

ctum  est?  <  Tunc  exsulubunt  omnia  ligna  silvarum 

(Pw/.  xcv,  12).  DevasUvit  eam  aper  de  silva,  et  sin- 

gularis  ferus  depastus  est  eam.  i  Quid  est,  <  singu- 

laris  feros?  » Ipse  aper  qui  devasuvit  eam ,  singula- 

ris  ferus.  Slngularis ,  quia  superbus.  Hoc  enim  dicit 

omnls  sopertias  :  Ego  sum;  ego  sum,  et  nemo. 
14.  [vert.  15, 16.]  Sed  quo  fructu  haec?  <  Deus  vir- 

tutum  convertcre  vero.  »  Quamvis  haec  facU  sint , 

<  coiivertere  vero.  Respice  de  coelo,  et  vide,  et  vlsiu 

vineam  isum.  Et  perfice  eam  quam  planUvit  dextera 

toa.  >  Non  allam  insUtoe,  sed  haoc  perfice.  Ipsum 

est  enim  semen  Abraham,  ipsum  est  semen  in  quo  be- 

nedicuntur  omnesGentes  (Gen.  xxii,  18)  :  ibi  est 

radix,  ubi  porutor  oleaster  insertos.  Perfiee  vineam 

ittam  quam  plantavit  dextera  tua.  Sed  obi  perficit?  Et 

tuper  filium  haminit  quem  eonlhrmatti  tilfi.  Quid  evi- 

dentios?  quid  adhuc  exspecUtis  ut  vobis  dispuundo 

exponamns,  et  non  potius  vobiscura  admirando  clar 

roemus  :  Perfice  vineam  ittam  quam  plantavit  dextera 

tua,  et  tuper  fUiuni  homitdi  eam  perfice?  Qoem  filium 

bomlnis?  Qttem  eonprmatti  tibi.  Magnum  firmamen- 

tuml  aedifica  quantum  poies.  Fundamentum  enim  aliud 

nenw  potett  ponere,  preeter  quam  quod  positum  «•»,  quod 

$uChrittutJetut(lGar.m,ii). 


IM6 

l^.  [vert,  17.]  Suecenta  ipd  et  effotta^  ab  tnerepa- 
Uone  vuttut  tui  peribunt.  Quae  sunt  succensa  Igni  et 
efibssa,  quae  peribunt  ab  increpatlone  vultus  ejus? 
\ideamus  et  inteliigamus  qiiae  sint  igni  soccensa  et 
effossa.  Qoid  increpavit  Christos?  Peccau  :  ab  incre- 
patione  voltos  ejus  peccau  perieruut.  Quare  ergo 
peccau  igni  suocensa  et  effossa?  Omnia  peocau  duae 
res  faciunt  io  homine;  copidius,  et  timor.  GogiUte, 
discutite,  interrogate  corda  vestra,  perscrulamini 
oonscientias ;  videte  utnim  possint  esse  peccau ,  nisi 
aut  cupiendo,  aut  timendo.  Proponitor  pracmiom 
nt  pecces,  id  est,  quod  tcdelecut;  fods  propter 
quod  cupis.  Sed  forte  non  itiduceris  donis ,  terreris 
minis;  facis  propter  qood  times.  Gorrompere  lo 
vult  aliquis,  ut  dicas,  verbi  gratia ,  falsom  testimo- 
nium.  Innumerabilia  sunt ,  scdplauiora  propono,  do 
quibus  caetera  conjicialis.  Attendisti  tu  Deum,  et 
dixisti    in   animo   tuo  :  Quid  prodat  hondni^  n 
tolum  mundum  lucrelur ,  antiiui?  auten^  tuee  detrimenr 
tum  patiatur  (  Matth.  xvi,  26)?  Non  adducor  praemlo, 
ut  perdam  aiiimam  meam  pro  lucro  pecuniae.  Gon- 
vertit  ilie  se  ad  incuiiendum  metum;  qui  praemio 
comimpere  non  valuit ,  incipit  minari  damnjm,  ex^ 
pulsionem,  caedes  fortassis  et  mortem :  ibi  jam,  si  co- 
pidiUs  non  valuit,  forte  timor  valeblt  ut  pecces.  Porro 
aotem  si  de  Scripiuris  contra  cupidiutem  venit  tibi 
in  mentem,  Quid  prodett  handm^  u  totum  munduKt  /u- 
eretur^  aninue  autem  tum  detrimentum  patiatur;  veniat 
etiam  contra  timorem  in  mentem,  NoUte  Umere  eat 
qvd  carput  oecidunt;  ammam  autem  non  postunt  oed- 
dere  (i</.  x,  28).  Qoicumque  le  vult  occidere,  usqoe 
ad  corpos  ei  licet ;  usque  ad  animam  non  licet.  Auinsa 
tua  non  morietur,  nisi  tu  eam  volueris  oecidere.  Per- 
imat  aliena  iniquius  camem  tuam,  dum  servet  ^erius 
animam  tuam.  Si  autem  a  veriute  resilieris,  quid  tibi 
amplius  faciurus  est  Inimicus,  quam  tu  tibi  ipse  focis? 
Inimicus  saeviens  camem  potest  occidere  :  tu  auiem 
dioendo  falsum  testimonium  animam  occidis.  Aidi 
Scripturam  :  Ot  quod  menlitur ,  ocddit  animam  (Sap, 
1, 11 ).  luque,  fratres  mei ,  ad  omne  recte  faclum 
amor  et  timor  docit :  ad  omne  peccatum  amor  et  ti- 
mor  ducit.  Ut  iiaicias  bene,  amas  Denm,  et  times 
Deum  :  ut  autem  facias  male ,  amas  munduin ,  ct  ti- 
mes  mundum.  Haec  doo  converUniur  ad  bonum  : 
amabas  ierram ,  ama  vium  aeternam ;  timebas  mor- 
tem,  time  gehennam.  Quidquid  tibi  iniquo  promiserit 
mundus ,  nomqoid  potest  dare  qoantum  dabit  justo 
Deus?  Quidqoid  tibi  justo  minatos  foerit  mnndus, 
numqnid  poiest  facere  quod  facit  iniquo  Deus?  Vis 
videre  quid  daturus  est  Deus,  si  juste  vixeris?  Venite^ 
benedieti  Patrit  md;  percipite  reqnum  quod  vobis  para- 
tum  ett  ab  origine  nmndi.  Vis  videre  quid  facturas  ea^ 
impiis?  Ite  in  iqnem  (etemum^  qm  paratut  eU  diabola 
et  angelis  ejut  (Matth.  xxv,  54,  44).  Bene  qoldem 
nihil  Jb  aliod  vis,  qoam  ot  bene  libi  sit.  Nam  in  eo 
quod  amas,  vis  ut  bene  tibi  sit;  et  in  eo  quod  times , 
non  vis  ut  male  tibi  sit :  sed  non  in  ea  regione  quaeris, 
in  qua  quaerendom  est.  Festinas;  nam  et  sine  indi- 
geniia  vis  esse.  et  sine  molesti?  :  bonum  est  quod 


«0«  S.  AUGUSTINI 

i(iy  sed  tolert  qood  non  vis,  ul  asseqtmrfs  qi!iod  vfe'. 
Proinde  illius  faeiea^eleRS  peccala,  qaid  faciet?qu» 
sunt  pcccaia  succensa  igni  ei-  efib£«a?  Quid  fecerat 
ftOior  dmIus?  Tanquain  ignefflsuecenderat.  Quid  fe- 
cerat  timar  i&alus?  Tanquam  efloderat.  Amor  quippe 
iAflammai ;  timor  bmniliat :  ideo  peocata  mali  amoris, 
ifne  Mieeensa  rant;  peccau  mail  timoris,  effossa 
rabU  Bomiliat  et-  bdnutf  timor,  aeeeudit  el  bonos 
amor;  sed  aliter,  alque  aliter.  Nani  ^  eolonus  inler- 
eedei»  pra  arhoce,  qu»  fraetua  non  dabal ,  ne  sub- 
Wteretor,  aiW:  Cbeumfod»  eam,  ei  adltibeo  cepMnum 
mereons  (bve.  xm,  9).  Fo«a  sigiiJGcal  piiim  bttmitiU- 
tem  timentis,  et  rtercoris  oophinus  sordes  ultles  p«- 
nitenlis.  De  igne  autem  boni  amoris  Dominus  dieit, 
Jgnemvetd  TMet^eimnuMkm  (•Jd.  xii,  40).  Quo  i^Qe 
biardeecant  spiritu  fcrveirtes,  et  Dei  ac  proximi  cba- 
filate  flflgrantea^  Ac  per  lioc,  sicut  omuia  justa  opera 
bono  limore  et  bono  amore  flunt ;  sic  malo  amore  et 
malo  timore  omnia  peccata  committunlur.  Ergo,  Siw- 
€efisai>it  eteffona,  omma  scilicet  peeeatay  ob  incre- 
padtmevulius  /ai  petibunt. 

W.  [vers.  i8  iO.]  Fiat  manm  tua  mper  wrwm  rfe*- 
Uree  tucBf  et  st^per  filium  handm  quem  coa/irmasH  tibi, 
Jgi  nondieeedmme  a  tei  Qiiamdiu  generatio  prava  et 
aaaariean8,et  qii»  cor  ifon  dirigit  suum  (PeaL  lxxvii, 
8;  9)?  Dicat  Asaph  v Ostendat  se  miserloordia  tua; 
flc  beiie  cum  vinea  tua^  perfice  illara,  qwmiam  eaeiias 
ex  parle  Jsraei  facta  est^  ulplemtudo  GefUium  introiret, 
et  «*'  omrtii  Israel  suUm  f^et  (flom.  xi*  !i5^  26).  De- 
moBStrata  fticle  tua  super  virum  desiene  twB  qawn 
eanftnnasti  tibi,  nondiscedimus  a  U  :  quamdiu  nos  in- 
or^pastqQandia-accoBas?  Hoc  fac,  ernoa  diseedimus 
ate :  Viviliadfts  nos^  et  nomen  tuum  inmcabimMe,  Tu 
nobi»  ddlcis  eria;  viviftetdfis  ms,  Nam  prius  amaba- 
mxB  terram,  non  te;  scd  mortiOeasti  incmbra  nostra 
suM  super  iemm  (C^iossi  i\u  5).  lHud  eaiin 


EPiscopi  .  im 

Velus  Tcstan^nttim  iiabens  promissa  tatrena,  fmc 
videtur  sdadere,  mt  gmtir  eolattir  9e»;  sed  qiiia 
altqukl'  dar  In  terra,  ideo  dtligatttr,  QMd*ama6>  m 
D^mn  noB  amer?  dic  mihi.  Araa,  fk  pwess  atiquid 
qood  iile  non  fecit.  Gircnmspiee  uiiiversam  ereaiu- 
raim ;  ^lde  airrm  alicubi  cupidilalis  visco  tenearis,  el 
tfdiligendo  Grealorc  impediaris,  nisi  ea  re  quam  crca- 
vit  ri)se  qucm  negligis.  Qnare  autem  amas^  isia,  nisi 
qtHa  pulclTra  smitl  Possunl  esse  lam  puiolira-,  qmm 
Hle  a  quo  facta  smtt?  Miraris  iuec^  quta  ilimn  non  vh 
des  :  sed  pi>r  ea  quse  mirariSy  ana  quem  non  vidcs. 
iMcmga  ereaturam ;  ai  a  seipsa  est,  renane  iu  illa  : 
Sl  autcm  ab  ilto  eai ,  non  ob  alhid  perdieiosa  eH  ama- 
tM,  nlsi  qM  pnS(iK)ii(ifur  Greatorli  QMte  boedtxi? 
FroiHfer  YcftiWi  mwn,  Mtrttfi  Mortui  cffgo^erant^  qm 
propterea  bemn  colebant  ut  eis  Beemuiuhi-  camem 
iSent  e^et :  siipcre  cnim  secundom  canmr  mors  cdt 
(Ram.  vm  ,  6 );  et  moHul  suat  qvi  iton  DeiMB  gratis 
colunt,  id  csl,  qftta  ipae  boinia  esf,  noir  qaia  dat  ralta 
Bttna  qu»  dat  ct  non  boirts.  Pecuniam  vis  a  Dco  ? 
Habcr  ct  latro.  Uxorem,  fecondliateas  filionnn,  saiu- 
tfem  corporis,  dSgoitatem  sascoli?  Attendfe  q«am  nmbi 
irtali  haibcnt.  Hoc  cst  lotum  propier  qnod  eum  colis? 
Nutabunt  pedes  tui,  putabis  tfe  stne  causa*  coIotc, 
quand6  in  «ds  vides  ista  qirt  eum  non  colunt  (  Pml, 
Lxxii,  2).  Ergo  isHTf  dat  omnia  etiam  maHsr;  se  80»o» 
scrvat  boni^.  Vi^ificnbh  Hos  :  nam  nmrwf  cfamws , 
quando  (errcnfs  rcbus  inhaBrebanws ;  ittottut  eramuB, 
qiiando  lcrrcni  hominis  Imaginemportabamtis.  Vivi' 
ficabh  nds :  rnnovabis  nns;  vrtam  interio^^is  homrifis 
dabis  nobis.  Et  nomen  tuum  imOCftbfmus  :  id  e3t,  tc 
diligemus.  tu  nobVs  duttis  cris  rcmissor  peccrtorum 
nosfrorum;  Cu  eris  tf^ldm  praemfom  jostillcaianMi. 
bomine  Deus  vlrtutuitij  cottcetie  fio* ;  et  astende  fneiem 
immf  et  salvi  erhnus. 


EXPLIGIT  TOMI  QDAftTI  PARS  PRIOR. 


20 
25 


wmnm 


Thls  book  Bhould  be  retumed  to 
the  Iiibrary  on  or  before  the  lagt  date 
stamped  below. 

A  flne  of  flve  oenta  a  day  is  inourred 
by  retainlng  it  beyond  the  speoifled 
time« 

Flease  retnm  promptiy.  ^^ 


ttti 


¥*f^ 


^^5 


5#L 


H